1

Wyjanienie sensu stwierdzenia R. Schwedera Nie jeste chory, tylko si zakochae na

gruncie teorii Roberta Zajonca
Robert B. Zajonc, wiatowej sawy psycholog polskiego pochodzenia twierdzi, e reakcje
emocjonalne s czsto szybsze ni ich interpretacja, dlatego moemy odczuwa emocje zanim
jeszcze pomylimy. Ta kontrowersyjna hipoteza wywoaa burzliw dyskusj w rodowisku.
Zajonc uwaa, e emocja nie tylko ma pierwszestwo przed myl ale moe by od
niej niezalena, co przedstawi midzy innymi w swoim synnym artykule pod tytuem
Uczucia a mylenie: Nie trzeba si domyla, by wiedzie co si woli (Zajonc, 1985).
Twrca omawianej koncepcji nie zgadza si z teori psychologw twierdzcych, e
zwizki emocji i poznania zachodz w kolejnoci, w ktrej ocena poznawcza poprzedza
emocje i jej jako (tak jest na przykad u R. Lazarusa) i aby dowiadczy emocji musimy
najpierw nazwa nasze pobudzenie.
Bodziec wzbudzajcy emocje wywouje reakcje (pobudzenie) fizjologiczne w naszym
organizmie. To co wydaje si ju wyjanione, to fakt, e reakcje emocjonalne mog
nastpowa bez rozpoznania bodca czy odczucia wasnej reakcji na bodziec.
Wrd emocji powstajcych pod wpywem impulsw docierajcych ze wiata
zewntrznego, s takie o atwo zauwaalnych wyrazach mimicznych (na przykad umiech)
czy oznakach (na przykad rumieniec - czerwienienie si na widok obiektu westchnie) ale i
takie, ktre nie zawieraj adnych widocznych symptomw jak, midzy innymi poczucie
winy czy empatia.We wspczesnych dyskusjach o emocjach pojawiaj si dwie interpretacje:
(1) emocja somatyczna (biochemiczna) i (2) emocja psychosomatyczna (umysowa lub
emocjonalna).
Czasami ciko jest odrni jeden stan od drugiego czego potwierdzeniem s sowa
popularnej piosenki Irvinga Berlina Albo jeste chory, albo si zakochae,
sparafrazowane przez R. Schredera, ktry napisa: Nie jeste chory, tylko si zakochae.
I trudno si dziwi takiemu stwierdzeniu, bowiem zarwno w chorobie, jak i w mioci, w
organizmie czowieka zachodz reakcje chemiczne odpowiedzialne za fizyczne objawy zawroty gowy, bezsenno, niepokj, brak apetytu, palpitacje serce, kopoty z koncentracj,
pocenie si rk czy byszczce oczy.
Gdy pojawia si obiekt, wywouje on reakcje afektywne (mocne, silne uczucia, ktre
nie s jeszcze emocj). Afekt trwa kilka sekund, jest automatyczny i przebiega poza nasz
kontrol. Emocje trwaj kilka minut, s uwiadamiane i maj wysok intensywno (moe ich
by wiele i s zarwno pozytywne jak i negatywne).
Kada afektywna zmiana w funkcjonowaniu organizmu, towarzyszca wystpujcej
emocji, tworzy si w ciele migdaowatym - straniku emocji. Poniewa nie mamy
bezporedniego wpywu na moliwoci opanowania impulsw przewodzonych na drodze
podkorowej bezporednio do ciaa migdaowatego reakcje emocjonalne ujawniaj si z ca
moc i nierzadko bior gr nad rozsdkiem.
Kiedy si zakochujemy, tak zwane normalne funkcjonowanie naszego organizmu
ulega zmianie. W mzgach osb dowiadczajcych mioci zachodz procesy obserwowane
rwnie u osb wykazujcych symptomy chorobowe. W organizmie zakochanej osoby
powstaje totalny baagan pojawiaj si reakcje chemiczne odpowiedzialne za fizyczne
objawy zakochania, w ktrych ogromn rol odgrywaj dwa przekaniki serotonina, ktrej
jest za mao i dlatego mamy problemy z koncentracj, czujemy si zdezorientowani, ulegamy
skrajnym nastrojom, zaburzony jest nasz system nerwowy, mamy problemy ze snem i
naraeni jestemy na stany depresyjne i dopamina, ktrej jest za duo co z kolei wpywa na
nasze emocje, powodujc ich nasilenie i stan, w ktrym czujemy si zakochani na mier i
ycie, pojawiaj si obsesyjne myli i hutawka nastrojw odczuwa si na przemian
szczcie i niepokj. Kiedy mija stan zakochania zarwno szalejce emocje wracaj do normy
jak i dopamina oraz serotonina w mzgu.

Nie znaczy to jednak, e mio jest chorob a jedynie niewiadomym przetwarzaniem

emocji, czego stara si dowie Zajonc w swojej teorii. Pokazywa jak emocje mog
wpywa na nasze sdy i jak mog rzdzi naszymi procesami poznawczymi (jego synne
badania z chiskimi ideogramami pokazyway jak czsto nasze emocjonalne nastawienie do
jakiego przedmiotu sprawia, e spostrzegamy lub mylimy o nim w sposb nieadekwatny).
Koncepcja Roberta B. Zajonca wyprzedzia epok i pokazaa, e emocje poprzedzaj
procesy poznawcze, dziki czemu mamy coraz mniej wtpliwoci, kiedy jestemy chorzy a
kiedy - zakochani.
Magorzata Podniesiska, psycholog
www.psychologwroclaw.blogspot.com