Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 2

www.medycyna-metaboliczna.pl
21
ZESP REDAKCYJNY MEDYCYNY METABOLICZNEJ
AKsJOMAt EtyCzNy W PODyPlOMOWyM
KsztACENIU lEKARzy
EthICAl AxIOM Of thE POst-GRADUAtE EDUCAtION Of PhysICIANs
Medycyna Metaboliczna, Warszawa
Dziaalno lekarza sprawiajcego opiek nad oso-
bami chorymi prowadzona jest w szczeglnych okolicz-
nociach i wyrnia si wieloma wyjtkowymi cechami.
Wynika to przede wszystkim z faktu, e chory czowiek
powierza lekarzowi najwiksze wartoci swojego bytu -
ycie, zdrowie, zdolnoci do pracy, nadziej na realizacj
wartoci yciowych. Nadaje to pracy lekarza niepowta-
rzalny charakter. Lekarz staje si odpowiedzialny za wy-
konywanie takiej pracy w sposb maksymalnie skuteczny
i bezpieczny. Musi wobec tego, ze wzgldw zawodo-
wych, jak i etycznych, wykorzysta dla dobra pacjen-
ta wszystkie aktualnie dostpne moliwoci naukowe,
techniczne i spoeczne (1).
Ten etyczny aspekt pracy lekarza nakada na niego
szczeglne rygory w zakresie ksztacenia lekarzy. Naley
do nich merytorycznie i etycznie uwarunkowana osobista
odpowiedzialno lekarza za ilo i jako swojej wiedzy,
za umiejtno jej wykorzystania w praktyce, w konkret-
nych warunkach. Dotyczy to take lekarza zbiorowego
- szpitala.
Mona stwierdzi, e powysze rygory tworz
w szerszym ujciu aksjomat etycznych uwarunko-
wa doskonalenia zawodowego lekarza. Odnosi si on
szczeglnie do ksztacenia podyplomowego.
Skutki brakw waciwej wiedzy i umiejtnoci le-
karskich upowaniaj do stwierdzenia, e doskonalenie
zawodowe jest nie tylko technicznym ale take moral-
nym atrybutem obowizkw lekarza. Jego brak stanowi
upoledzenie nie tylko w technicznej ale take w etycznej
postawie lekarza.
NADAWANIE sENsU EtyCE W KsztACENIU
PODyPlOMOWyM
Moliwoci ksztacenia podyplomowego s do
liczne. Pod wzgldem merytorycznym czsto nie s one
obiektywnie oceniane. Wiele danych pokazuje, e obec-
ny system szkolnictwa wyszego w Polsce nie jest w sta-
nie zapewni takiego poziomu ksztacenia jakiego wielu
- spord osb ksztaccych si -mogoby oczekiwa. Na
przykad w midzynarodowym rankingu webometrics
oceniajcym jako uczelni wyszych Uniwersytet Ja-
gielloski (najlepszy w polskim rankingu) zajmuje 417.
miejsce. W rankingu szanghajskim uczelnia ta ma miejsce
320., a Uniwersytet Warszawski 397. Wie si to z nie-
wystarczajc dynamik habilitacji. W latach 1992-2007
oglna liczba osb uzyskujcych stopie doktora habilito-
wanego nie ulega zmianie (okoo 1000 rocznie). Pytania
dotyczce problematyki ksztacenia podyplomowego na-
suwa take analiza jakoci leczenia cukrzycy w Polsce (2).
Polska zaja 25 miejsce w europejskim rankingu
konsumenckim opracowanym przez Health Consumer
Powerhouse (HCP) badajcym opiek i leczenie osb
chorych na cukrzyc. Wynik ten jest nieco lepszy w po-
rwnaniu z 27 miejscem, jakie Polska zaja w konsu-
menckim rankingu zdrowia (Euro Health Consumer In-
dex). Mona krytycznie odnosi si do tych ocen, mimo
to skaniaj one do dyskusji i refeksji.
Redakcja czasopisma Medycyna Metaboliczna sta-
ra si prowadzi obserwacje dotyczce tematyki oraz tre-
ci wystpie mentorw rnych konferencji lub zjazdw
motto:
Niewiedza nie zwalnia od odpowiedzialnoci
poniewa s sytuacje, w ktrych wiedza
jest obowizkiem moralnym
Leszek Koakowski
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 2
www.medycyna-metaboliczna.pl
22
dydaktycznych i naukowo-dydaktycznych w dziedzinie diabe-
tologii oraz w specjalnoci wspdziaajcych z diabetologi.
Konferencje te s organizowane przez rne grupy
autorskie lub instytucje. Obok opinii pozytywnych zwr-
cono uwag na okolicznoci, ktre wymagaj ulepszenia.
Oto niektre z nich:
1. Dobr tematyki - problemy:
dominacja farmakoterapii,
powtarzanie tematyki,
nieumiejtno powizania tematyki i treci z rzeczy-
wistymi warunkami opieki diabetologicznej,
nieprzestrzeganie zasady oparcia wykadw o dowody
lub o stwierdzenie faktu braku dowodw.
2. Braki w opracowaniu dokumentacji konferencji i oce-
ny przydatnoci konferencji,
3. Niepodawanie deklaracji konfiktu interesw,
4. Niewykorzystywanie szansy planowania i koordy-
nacji konferencji pod wzgldem merytorycznym
i organizacyjnym,
5. Brak skutecznego fnansowania konferencji przez Mi-
nisterstwo Zdrowia lub Nauki.
Z powyszych analiz wynika, e spenianie wymogw
podyplomowego ksztacenia w realnych warunkach jest
utrudnione.
PRzEMys fARMACEUtyCzNy A EtyCzNE
AsPEKty KsztACENIA PODyPlOMOWEGO
lEKARzy
Od wielu lat rodowisko lekarskie reprezentowane
przez rne jednostki, towarzystwa, grupy i zespoy, dy
do takiej regulacji stosunkw indywidualnych lekarzy oraz
instytucji medycznych, w tym uczelni, instytutw badaw-
czych i organizacji lekarskich oraz przemysu farmaceu-
tycznego, aby przynosiy one poytek pacjentom i opiece
zdrowotnej. Jest oczywiste, e zarwno lekarze, ktrzy
z natury swojego zawodu reprezentuj interes pacjentw
i denie do zwikszenia skutecznoci leczenia, jak i gru-
py przemysowe, ktrych celem jest praca naukowa nad
nowymi lekami i technologiami leczniczymi oraz uzyski-
wanie opartego na merytorycznych kryteriach zysku mog
zjednoczy swoje wysiki, uwzgldniajc przyjte obu-
stronnie zasady etyczne (3, 4). Z tych wzgldw Komitet
Etyczny American College of Physicians oraz American
Society of Internal Medicine Ethics and Human Rights
Committee sformuoway i ogosiy w Annals of Internal
Medicine (2002, 136, 396-402) dwa interesujce doku-
menty. W jednym zawarto propozycje regulacji stosunkw
indywidualnych lekarzy z przemysem farmaceutycz-
nym, w drugim podano zasady regulacji wsppracy or-
ganizacji, towarzystw naukowych i uczelni z przemysem
farmaceutycznym.
W dokumencie dotyczcym relacji indywidualnych
lekarzy z przemysem i handlem farmaceutycznym
zaproponowano dwa krgi regulacji oparte o 4 prioryte-
towe zasady:
1. dziaania lekarzy dla dobra chorych
2. ochrony pacjentw przed jakimkolwiek zagroeniem
wynikajcym z dziaa przemysowo-handlowych
3. uszanowania autonomii i godnoci pacjentw
4. sprawiedliwoci i rwnoci w rozdziale rodkw
opieki zdrowotnej.
Dokument traktuje m.in. o fnansowych relacjach
midzy lekarzami a przemysem. Zamieszczono w nim
stwierdzenie: Lekarze, ktrzy s fnansowo powizani
z przemysem w rnych rolach, np. jako badacze, wy-
kadowcy, konsultanci, waciciele, inwestorzy, partne-
rzy, pracownicy itp., nie mog w jakimkolwiek stopniu
ogranicza obiektywnoci swoich sdw i decyzji zawo-
dowych, a take priorytetu dobra pacjentw lub osb ba-
danych (5).
zAKOCzENIE
Na zakoczenie pragniemy przedstawi postulat po-
parcia uchwalenia Listy Oczekiwa Lekarza-Uczestnika
Ksztacenia Podyplomowego - Polska 2010.
Uznajc aksjomat etyczny w ksztaceniu lekarzy nale-
y przyj, e powinno ono spenia szczeglne warunki:
1. Aspekty programowe:
a. ich priorytetowym celem jest ulepszenie jako-
ci wynikw leczenia i ycia pacjentw - dobro
pacjentw,
b. s obiektywne, rzeczowe i dokadne,
c. su wycznie potrzebom dydaktycznym, nie ule-
gaj znieksztaceniom z przyczyn pozamedycznych,
d. nie zawieraj konfiktw interesw midzy nauczy-
cielami, autorami, organizatorami i instytucjami f-
nansujcymi ksztacenie.
2. Aspekty nauczycielskie i mentorskie:
a. dziaania edukacyjne umoliwiaj nauczycielom
przedstawienie ich najlepiej przygotowanych,
obiektywnych opinii,
b. dobr nauczycieli, tematw i form ksztacenia
odpowiada obiektywnym potrzebom uczestni-
kw ksztacenia podyplomowego, odbywa si
z uwzgldnieniem rygorw merytorycznych
i etycznych majcych na celu wycznie dobro
pacjentw,
c. w organizowaniu ksztacenia uwzgldnia si rne
grupy mentorw - wykadowcw i nauczycieli,
d. ksztacenie podyplomowe, kada jego forma pod-
lega obiektywnej ocenie z udziaem uczestnikw
ksztacenia.
3. Ujawnienie konfiktu interesw.
W kadym programie ujawnia si koszty i warunki
fnansowania zaj edukacyjnych oraz fnansowe relacje
wykadowcw z instytucjami komercyjnymi.
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 2
www.medycyna-metaboliczna.pl
23
PIMIENNICtWO:
1. Tato J.: Filozofa w medycynie, Wyd. Lekarskie PZWL,
Warszawa, 2003.
2. Tato J., Czech A., Bernas M., Szczeklik-Kumala Z.: Cuk-
rzyca w Polsce - mona lepiej, Wyd. Towarzystwa Eduka-
cji Terapeutycznej, Warszawa, 2009.
3. Johnson A.G., Johnson P.R.V.: Making sense of medical
ethics, Wyd. Hadder Arnold, London, 2007.
4. Medical Ethics Today, The BMA handbook of ethics and
law, BMJ Books, wyd. 2, London, 2004.
5. Elliot C.: White coat, black hat. Adventures of the dark side
of medicine, Beacon Press, Boston, 2010.
Adres do korespondencji:
J. Tato
ul. Pocka 15C/73
e-mail: j.taton@interia.pl
mob.: 506 203 860
c.d. Standardy edukacji terapeutycznej
edukacja terapeutyczna powszechna
stANDARD 1
oglne ujcie Et powszechnej
ET powinna:
skupia si na indywidualnych potrzebach pacjenta, uwzgldnia caociowo jego cele yciowe, medyczne i spoeczne
cechowa si planowoci realizacji
by realizowana od chwili rozpoznania cukrzycy
mie charakter cigy
by wbudowana w system opieki diabetologicznej
stANDARD 2
konieczne kwalifikacje edukatorw
ET realizuje profesjonalny zesp zoony z czonkw o rnym zawodowym przygotowaniu
Zawsze czonkiem zespou edukacyjnego powinien by medyk posiadajcy wyksztacenie diabetologiczne oraz
pedagogiczne umiejtnoci edukowania pacjentw
Medycyna Metaboliczna, 2014, tom XVIII, nr 2
www.medycyna-metaboliczna.pl
24
c.d. Standardy edukacji terapeutycznej
stANDARD 3
praktyczne przesanki organizacyjne
ET chorych na cukrzyc naley organizowa:
w maych grupach pacjentw
indywidualnie jeli istnieje taka potrzeba
przydatne moe by wczenie czonka rodziny lub przyjaciela pacjenta
stANDARD 4
Et i yciowe warunki pacjentw
Naley dy do realizowania edukacji w bezporednim, yciowym rodowisku pacjenta
- konieczne jest uwzgldnianie uwarunkowa kulturowych, psychologicznych, spoecznych a take ogranicze
zdrowotnych osb z cukrzyc
stANDARD 5
program nauczania
Osoby z cukrzyc nabywaj wiedz, w programach przystosowanych do ich zdolnoci umysowych i oglnych:
- w jaki sposb cukrzyca zmienia funkcjonowanie organizmu
- jakie zmiany powodowane przez cukrzyc wpywaj na organizacj leczenia i ycia
- jakie s czynniki ryzyka ostrych i przewlekych powika cukrzycy i jak naley im zapobiega
- jak prowadzi samoopiek
- jak osign zdrowie uwarunkowane kompleksowym leczeniem
Do programu edukacji naley wczy temat ryzyka alternatywnej medycyny