Pragn podzikowa wszystkim, ktrzy swymi technicznymi i redakcyjnymi uwagami pomogli w
ukazaniu si tej ksiki. Oni sami wiedz, kogo mam na myli. Serdecznie dzikuj zespoowi wydawnictwa Simon & Schuster, szczeglnie Helen Gummer i Katharine Young za wsparcie przy pracy nad ksik. Dzikuj te Nickowi Webbowi za oddanie dla caego pomysu wiele dla mnie znaczyo. Wyrazy wdzicznoci nale si take tym organizacjom i ludziom, ktrzy dostarczali mi informacji lub udzielili zgody na wykorzystanie swoich materiaw. Mam nadziej, e wymieniem wszystkich, a tych, ktrzy czuj si pominici, prosz o kontakt, bym mg podzikowa im w przyszych wydaniach. Przedmowa W marcu 1989 roku dwch szanowanych chemikw, dr Pons i dr Fleischmann, ogosio, e udao im si dokona fuzji nuklearnej w skromnym laboratorium domowym. Owiadczenie to wywoao zrozumia sensacj na caym wiecie, ale liczne prby powtrzenia eksperymentu nie powiody si. Pons i Fleischmann zostali wymiani i przez lata nikt o nich nie sysza. W poowie lat 90. rozwin si jednake nieoficjalny ruch naukowcw, ktrzy twierdzili, e podobne eksperymenty naley traktowa powaniej, i zaczli podejmowa wasne prby czsto wbrew woli przeoonych. Zorganizowano kilka midzynarodowych konferencji powiconych tak zwanej zimnej fuzji, o ktrych sceptycy mwili jako o zlotach zbkanych wyznawcw faszywej religii. eby jeszcze bardziej skomplikowa spraw, naley powiedzie o doniesieniach na temat dodatkowej ("przekraczajcej jedno") energii, uzyskiwanej z zupenie innego rda ni reakcje jdrowe. Niektre raporty mwi o ukadach magnesw, ktre wydaj si podejrzanie bliskie idei perpetuum mobile obsesji wielu pokole wynalazcw. Bardziej konwencjonalne s urzdzenia niektre z nich produkuje si ju na du skal dziaajce dziki zjawiskom, jakie pojawiaj si w cieczach przy skrajnych warunkach. Wiadomo na przykad, e dziki zjawisku mikrokawitacji mona wytworzy bbelki o temperaturze milionw stopni. Niezalenie od ostatecznej oceny sprawy i wbrew gosom, e jury jest nieobiektywne jest ona przedmiotem najwikszej chyba "afery" w historii nauki. W poszukiwaniu nieograniczonej energii Keitha Tutta to fascynujce i czsto zdumiewajce podsumowanie bada prowadzonych od co najmniej stulecia przez wiele dziwacznych postaci. Autor odkry wspaniae przykady osobnikw rzadkiego (na szczcie) gatunku naprawd szalonych naukowcw. Nie wierz, by zdrowy na umyle czytelnik przebrn przez t ksik i nie odnis wraenia, e co dziwnego dzieje si w pewnych obszarach fizyki podobnie jak 100 lat temu, gdy odkryto zupenie wczeniej nieznane rdo energii. Od zaczernionej pyty fotograficznej Becquerela z 1896 roku do wynalezienia energii jdrowej upyno niecae 50 lat. Czas na kolejn rewolucj-jeszcze szybsz, miejmy nadziej. W roku 1973, kiedy Organizacja Eksporterw Ropy Naftowej OPEC zacza gwatownie podnosi ceny ropy, przewidywaem: "Era taniej energii mina w er energii darmowej wejdziemy za 50 lat". Teraz, gdy cena ropy znw ronie, ta myl wydaje mi si tylko niewielk przesad. sir Arthur C. Clarke, Kawaler Orderu Imperium Brytyjskiego Kolombo, Sri Lanka, 23 wrzenia 2000 Wstp Ksika W poszukiwaniu nieograniczonej energii adresowana jest do tych, ktrzy interesuj si sposobami pozyskiwania energii elektrycznej i wpywem tego procesu na rodowisko naszej planety. Nie jest to ksika naukowa, cho zajmuje si nauk i technik, i opisuje ludzi, ktrych polem dziaania (lub "szkodzenia") jest ten dziwny, ezoteryczny wiat. Moim zamiarem byo, by kady, kto opanowa fizyk i chemi na poziomie szkolnym, mg zrozumie niemal ca ksik. Choby nie rozumia jakiego sowa, nie rezygnuj z dalszego czytania. Nawet jeli sprawy zaczynaj si komplikowa, wkrtce znw stan si jasne. Warto te pamita, e niekoniecznie ten, kto wygasza skomplikowane kwestie, sam je rozumie! Einstein mawia (cho nie zawsze sam si do tego stosowa), e to, co prawdziwe, trzeba umie wyjani w sposb, ktry byby zrozumiay dla omiolatka. Wikszo trudnych zagadnie i szczegw technicznych wyjaniono w wykazie terminw na kocu ksiki, a z myl o tych, ktrzy chcieliby zrozumie podstawy zasad przemian energetycznych, w Dodatku l zamieszczono "Energetyczne ABC".
1. Wprowadzenie Musimy nauczy si uzyskiwa potrzebn nam energi bez zuywania surowcw. Nikola Tesla, "Century Illustrated Monthly Magazine", 1980 Stalimy si uzalenieni od paliw kopalnych. Cho moemy si tego wypiera, gd codziennej dziaki mocy uzyskanej dziki paliwom wydobytym z ziemi staje si problemem. Wpadlimy w spiral samozniszczenia-jeli dalej bdziemy uywa tych samych surowcw, nasze ycie, rodowisko i sposoby na przetrwanie znajd si w niebezpieczestwie. Nawet gdybymy mieli ju dzi rzuci to uzalenienie (a jako naogowcy wiemy, e moglibymy, gdybymy naprawd chcieli), i tak wedug najlepszych szacunkw potrzeba minimum 100 lat na przywrcenie klimatu wyniszczonego naduyciami zeszego wieku. Jeszcze dugo bdzie nas mczy cieplarniany kac. W poowie 2000 roku rzd Stanw Zjednoczonych opublikowa zamwiony w roku 1990 raport pod tytuem Zmiany klimatyczne w Ameryce. W poprzedzajcym publikacj artykule pisarz H. Josef Hebert "Associated Press" streci w czarnych barwach to i tak ponure sprawozdanie: Znikn alpejskie ki, a wraz z nimi due obszary niskich wybrzey oraz mae wyspy. W miastach bdzie gorcej i bardziej wilgotno. (...) wzronie zapotrzebowanie na urzdzenia klimatyzacyjne, a naukowcom przyjdzie zmierzy si z epidemiami chorb przenoszonych przez komary, takich jak malaria. Oto prognoza pogody na koniec XXI wieku, gdy rednia temperatura w Stanach Zjednoczonych wzronie o 2 do 5 stopni 1 . W Wielkiej Brytanii Royal Commission on Enyironmental Pollution (komisja do spraw zanieczyszczenia rodowiska) ogosia raport Energia zmiany klimatu, ktry zawiera jeszcze groniejsze ostrzeenia: Stenie dwutlenku wgla w atmosferze jest najwysze w cigu ostatnich 3 000 000 lat. (...) Stenie dwutlenku wgla w atmosferze prawdopodobnie bdzie wci roso, poniewa ronie jego emisja, a take dlatego, e dwutlenek wgla pozostaje w atmosferze przez 50 do 200 lat. Stan obecny nie ma odpowiednika w odkryciach geologicznych, nie potrafimy wic orzec, jakie bdzie mia konsekwencje..." 2 Peny obraz ukazany w tym wanym raporcie jest jeszcze gorszy. Zgodnie z wikszoci modeli coraz wysze przypywy oceanw zmusz do przesiedlenia miliony ludzi, ktrych domy dzi znajduj si tu ponad poziomem morza: Delty takich rzek, jak Nil czy Ganges i Brahmaputra w Bangladeszu, bd szczeglnie zagroone. Podobnie atole koralowe. Wielko, o jak zgodnie z przewidywaniami podniesie si poziom morza, przewyszy zdolno wzrostu koralowcw, ktre zagroone bd poza tym rosnc temperatur wody. Ocenia si, e z powodu podniesienia si poziomu morza (...) liczba ludzi, ktrych mog dotkn skutki powodzi, pocztkowo wyniesie 13 000 000 rocznie, by w latach 80. XXI wieku wzrosn do 94 000 000, chyba e nastpi wielkie migracje z terenw zagroonych 3 . W niebezpieczestwie znajd si te rda ywnoci, poniewa wiele upraw naraonych bdzie na nieprzewidywalne i pojawiajce si na przemian dugie susze i nage deszcze. Choby konsumpcja pozostaa na dzisiejszym poziomie, dowiadcza bdziemy coraz powaniejszych zaburze klimatycznych powodzie i burze stan si zwykym zjawiskiem, podobnie jak, o dziwo, dugie okresy suszy. Mimo to ani nie zatrzymujemy, ani nawet nie zmniejszamy zuycia energii. Na pocztku XXI wieku jest ono dziesiciokrotnie wysze ni na pocztku wieku XX. Codziennie wynajdujemy nowe urzdzenia i maszyny, ktre pochaniaj paliwo jak narkotyk. Kraje, ktre dotd nie miay rozbudowanej sieci elektrycznej, na przykad Chiny, teraz oczywicie nadrabiaj zalegoci i pozwalaj sobie na rozrzutno w dysponowaniu energi produkuj telewizory, komputery, czajniki elektryczne, lodwki i zamraarki dostpne dla wszystkich. Przy obecnym stopniu rozwoju techniki oznacza to nieuchronny, powany wzrost zawartoci dwutlenku wgla w atmosferze w cigu najbliszych 20 lat, nawet zwaywszy, e niektre kraje zachodnie zobowizay si w cigu 50 lat zmniejszy emisj a o 20%. Produkcja elektrycznoci z "czystych" rde cigle pozostaje zjawiskiem marginalnym. W Wielkiej Brytanii, kraju o najlepszych w Europie warunkach do wykorzystania energii wiatru, ta forma energii zaspokaja jedynie okoo 3% zapotrzebowania. Jednoczenie potrzeby rosn mniej wicej 3% rocznie inaczej rzecz ujmujc, podwajaj si co 23 lata i w ten sposb niweluj zyski, jakich dostarcza wykorzystanie energii wiatru. Cho energia atomowa, mimo licznych wad, nie wie si z emisj dwutlenku wgla, w wielu krajach uznano, e jej uzyskanie jest po prostu zbyt kosztowne i zwizane z duym ryzykiem nie ma wystarczajcych rodkw finansowych ani sposobw na radzenie sobie z ogromnymi trudnociami, jakich nastrcza utylizacja materiaw radioaktywnych. Przyszo nie wyglda rowo. Rozwj elektryfikacji Sto lat temu Europ i Stany Zjednoczone ogarna fascynacja moliwociami, jakie daje elektryczno. Pojawiay si nowe techniki przekazywania energii. Elektryczno trafiaa do coraz odleglejszych miejsc na ziemi, gdy straty mocy nie byy ju tak znaczce. Cud wiata elektrycznego i zyski zwizane z wyeliminowaniem pracy rcznej stay si powszechnie dostpne. Wystarczyo, e w zapasie byy gigantyczne zasoby wgla do wykorzystania w generatorach mocy. Ta rewolucja techniczna bya skutkiem paru wielkich odkry i wynalazkw dokonanych w XIX wieku: maszyny parowej skonstruowanej przez Jamesa Watta na podstawie obserwacji kota parowego; praw indukcji elektromagnetycznej opracowanych przez Michaela Faradaya, dziki ktrym skonstruowano silniki elektryczne czyli uyto prdu jako napdu a jednoczenie nauczono si wykonywa operacj odwrotn dziki wynalazkowi prdnicy; przedstawienia przez Nikol Tesl teorii zmiennego pola magnetycznego, na podstawie ktrej wynaleziono prd zmienny i rozszerzono sieci elektryczne na obszar caych krajw. Ju wtedy, w 1900 roku, Tesla przestrzega przed naduywaniem nowego narkotyku elektrycznoci uzyskiwanej dziki przetwarzaniu paliw naturalnych: W niektrych krajach, na przykad w Wielkiej Brytanii, mona dostrzec pierwsze bolesne skutki marnowania pali w. Stale ronie cena wgla, wic biedacy cierpi coraz bardziej. Cho dalecy jestemy od wyczerpania zasobw wgla (...) naszym obowizkiem jest, jeli nie pozostawi przyszym pokoleniom tego rda energii w stanie nienaruszonym, to chocia wstrzymywa jego eksploatacj do momentu, gdy w peni opanujemy bardziej wydajne metody spalania wgla. Tym, ktrzy przyjd po nas, bdzie on bardziej potrzebny 4 . Czy chodzi o wgie, czy te o gaz lub pniej rop naftow, przesanie pozostaje bez zmian: zapasy s ograniczone. Sto lat temu Tesla wierzy, e istniej lepsze sposoby uzyskiwania energii ni wykorzystanie dostpnych paliw: Wydaje mi si, e palenie wglem, cho wydajne (...) jest jedynie rozwizaniem przejciowym, etapem w ewolucji ku czemu doskonalszemu. Poza wszystkim, generowana w ten sposb elektryczno wymagaaby niszczenia surowcw, czyli czystego barbarzystwa. Musimy nauczy si uzyskiwa potrzebn nam energi bez zuywania surowcw. Pomys Tesli, idea wytwarzania bezpaliwowej energii, odgrywa wan rol w powoli dokonujcej si rewolucji technicznej, okrelanej mianem darmowej energii. Trzeba sobie jednak jasno powiedzie, e ta nazwa jest mylca. Nie da si uzyska energii dosownie za darmo tak jak energia atomowa nie bya spenieniem nadziei z lat 60. XX wieku, e jej koszt wyniesie tyle co nic. Technologie bezpaliwowe wi si z wymiernymi kosztami, niezalenie od tego, czy wykorzystywane s bezporednio przez osoby indywidualne dziki ich wasnym urzdzeniom, czy te porednio przez scentralizowan sie. Niemniej przyja si nazwa darmowa energia. Co to jest darmowa energia? Ta ksika powicona jest wynalazcom, maszynom i technice wszystkiemu, co jest zwizane z rewolucj nowej energii, rewolucj, ktra-jeli si powiedzie stanie si rozwizaniem najpowaniejszego zagroenia zmian klimatycznych od czasw ostatniej epoki lodowcowej. Zdajemy sobie spraw, e czysta, tania, wolna od zanieczyszcze technologia produkcji energii jest jedynym sposobem zapobieenia katastrofalnym zmianom pogodowym, jakie ju dzi wpywaj na losy milionw ludzi, a wkrtce zaczn wpywa na losy miliardw. Technologie uzyskiwania darmowej lub nowej energii nie s powtrzeniem dawnych pomysw. Nie opieraj si na idei stosowania energii sonecznej do ogrzewania bd wytwarzania prdu wci mao wydajnej, a drogiej. Nie chodzi te o wykorzystanie energii wiatru, co cho z pewnoci poyteczne jest niepewne, wymaga duych nakadw pieninych, wedug niektrych po prostu wyglda nieadnie i z powodw praktycznych nie nadaje si do zastosowania na wiksz skal. Nie chodzi rwnie o technologie, w ktrych wykorzystuje si materia opaowy (pomys to ani nowy, ani gwarantujcy czysto) czy drog energi geotermaln, to jest ciepo z gbi planety. Rozwizaniem nie jest energia organiczna przetwarzanie zielonych i "brzowych" odpadw w celu produkcji gazu opaowego. Nie jest nim te uycie energii pochodzcej z przemiany materii; mimo e jest to wydajniejsze od spalania surowcw kopalnych wie si ze znaczcym skaeniem dwutlenkiem wgla. Technologie darmowej energii nie wytwarzaj szkodliwych odpadw radioaktywnych, ktre stanowiyby niebezpieczestwo przez tysice lat i stayby si potencjalnym rdem materiaw rozszczepialnych do broni atomowej. Technologie darmowej lub nowej energii to nazwa nadana zbiorowi niezwykych pomysw, ktre czy przynajmniej jedno adna z nich nie wymagaaby zuycia jakiejkolwiek substancji. Na wiecie jest wielu naukowcw, badaczy i wynalazcw, ktrzy caym sercem angauj si w odkrywanie niekonwencjonalnych sposobw wydajnego wytwarzania energii elektrycznej za pomoc wszelkiego typu urzdze. Powszechne zastosowanie tych technologii do produkcji energii elektrycznej to tylko kwestia czasu. W wynalazkach tych wykorzystuje si zjawiska magnetyczne, elektromagnetyczne, elektrostatyczne, elektronik pprzewodnikow, kawitacj wody, niskoenergetyczne i katalityczne reakcje nuklearne, adunki klastrowe, impulsy plazmowe, energi promieni sonecznych. To tylko niektre pomysy. Drugim wsplnym zaoeniem tych technologii jest denie do zwikszenia energii otrzymanej z nowego rda. Niekiedy mwi si o przekroczeniu jednoci. Innymi sowy, gdy maszyny nowych technologii otrzymuj okrelon porcj energii, generuj lub uwalniaj tak jej ilo, e energia kocowa jest wiksza od pocztkowej. W niektrych przypadkach stosuje si "obwd zamknity", to jest maszyna zuywa cz energii wytworzonej, by napdzi sam siebie w ten sposb powstaje urzdzenie samowystarczalne. Wydaje si to narusza podstawow zasad nieistnienia perpetuum mobile maszyn zdolnych do wiecznej pracy. Nieporozumienie wie si zazwyczaj z kwesti dokadnoci i rzetelnoci technik mierniczych stosowanych przez naukowcw. Kluczowe pytanie w przypadku przekroczenia jednoci brzmi: skd bierze si "dodatkowa" energia? Kosmos nie podaje darmowych obiadkw, wic niemoliwe jest, by otrzyma energi z niczego. Prawo zachowania energii obowizuje nie mona jej stworzy z niczego. Zatem, przekonuj sceptycy, musi chodzi o bdy pomiaru i zudzenie, jakiemu ulega obserwator. Jednak argumentacja zwolennikw tej idei zmierza w inn stron nie chodzi o stwarzanie nowej energii. Systemy dziaaj na podstawie jednego z dwch pomysw: odkrycia jak w przypadku zimnej fuzji nowych sposobw uzyskiwania chemicznej, jdrowej czy innej energii uwizionej wewntrz systemu albo pobierania energii z punktu "zerowej fluktuacji prni". Ta energia punktu zero jest energi "ta" lub "eteru" wszechwiata i bywa nazywana rwnie energi prniow bd "kwantowymi fluktuacjami prni". Cho wielu osobom moe si to wyda nowoci, pusta przestrze w rzeczywistoci pena jest energii to fakt powszechnie przyjty w nauce. W latach 60. XX wieku John Archibald Wheeler z University of Texas, laureat Nagrody Nobla z dziedziny fizyki, zmierzy gsto energii wszechwiata i doszed do niezwykle zaskakujcego wniosku, e metr szecienny wszechwiata zawiera odpowiednik 10 94 gramw czyli wicej ni caa materia wszechwiata. Gdyby tylko znale sposb i wykorzysta ten fakt. I wanie to staramy si zrobi za pomoc nowych technologii, mwi naukowcy zajmujcy si darmow energi. Dla wielu uczonych o klasycznym podejciu podobne idee s wysoce kontrowersyjne i sprzeczne z obecnym stanem wiedzy. Nowe technologie, nawet jeeli sprawdzaj si w dziaaniu, zanim zostan przyjte, bd wymagay ponownego przemylenia, przestrukturyzowania czy wrcz zmiany konwencjonalnego rozumienia teorii fizycznych. Inaczej rzecz ujmujc, jeli technologie zdaj egzamin, ich dziaanie stoi czasem w sprzecznoci z obecnym rozumieniem praw przemian energetycznych wywodzcych si z zasady zachowania energii oraz termodynamiki. Zasady poszukiwania Zanim przyjrzymy si dowodom, musimy ustali pewne zasady naszych poszukiwa poszukiwa prawdy na temat nowych technologii uzyskiwania energii. W przeciwnym razie skd mielibymy wiedzie, czego szukamy? Czasem trudno jest, a niekiedy w ogle nie da si posuy przyjtymi zasadami badania naukowego. Przede wszystkim naley dokona rozrnienia midzy nauk i technik. Postp w nauce wyraa si publikacjami recenzowanych artykuw w pismach uznanych w rodowisku akademickim, jak "Nature" czy "Science". Natomiast technika nie zawsze potrzebuje tego typu uznania. Waniejsze jest, czy co dziaa i czy moe znale zastosowanie komercyjne. Jeli dziaa, dla wynalazcy wiksze znaczenie moe mie uzyskanie ochrony patentowej, co bywa procesem zoonym i nie ujawnianym. Zdarza si, e patentem obejmuje si rzecz, ktra jeszcze nie dziaa od wynalazcy nie wymaga si, by pokaza sprawny model. Te dwa podejcia publikacji i patentw nie zawsze istniej rozdzielnie. Twrcy technologii czsto poszukuj powszechnego uznania, jakiego dostarcza publikacja. Bywa te, i midzy innymi takie przypadki opisuje nasza ksika, e wynalazcy staraj si unika i publikacji, i patentw. Poszukiwanie prawdy w badaniach nad energi natrafia na mas puapek, bocznych drg i zaukw. Rzeczy nie zawsze s takie, jakimi si zdaj. Ludzie nie zawsze wyraaj to, co myl. Rozbienoci i uprzedzenia pojawiaj si wszdzie. Chciwo i zazdro wychylaj si zza plecw, a lk i frustracja nie pozostaj w tyle. Rne s motywacje, niekiedy bardzo pomieszane, tak e ciko czasami ustali, dlaczego ludzie robi to, co robi. Nie wszyscy naukowcy i wynalazcy chc przekaza dorobek ycia innym, by ci poddali go niezalenym testom, bo mog go oni ukra. Mona duo straci, a zasady "zwykej nauki" nie zawsze znajduj zastosowanie. Sam fakt, e wynalazcy nie stosuj si do regu publikacji naukowych, niekoniecznie znaczy, e postpuj le. W roku 1899 Charles H. Duell, komisarz Amerykaskiego Urzdu Patentowego, obwieci wiatu: "Wszystko, co mona byo wynale, zostao ju wynalezione". Pamitany jest wanie ze wzgldu na to stwierdzenie. Czy ludzie mu uwierzyli? Trudno powiedzie na pewno, ale moliwe, e tak. Teoria, czy raczej najnowsza interpretacja teorii, nie zawsze zgadza si z zaoeniami, jakie przyjmuje si w prezentowanych technologiach, a czasem nawet im zaprzecza. Nie znaczy to, e zaoenia s niewaciwe. Nauka i technika rozwijaj si dziki obserwacji nowych zjawisk i rozszerzaniu modeli naukowych tak, by te nowe zjawiska uwzgldniay. Tak wanie brzmi definicja nauki: udoskonalanie modelu wiedzy przez wczanie nowych obserwacji, nowych odkry i nowych osigni. Gdyby sama nauka nie ewoluowaa, wci wierzylibymy, e to Soce porusza si wok Ziemi. Postp wymaga od nas otwartoci, woli dokonywania uczciwych obserwacji i pomiarw zjawisk, co prowadzi do zdobycia prawdy naukowej. Wiemy, e paradygmaty naukowe mog si zmienia i naprawd si zmieniaj, a dzisiejszy stan wiedzy moe nie by i pewnie rzeczywicie nie bdzie aktualny w przyszym stuleciu. Jak susznie zauway Thomas S. Kuhn w ksice Struktura rewolucji naukowych, nauka nie jest staym procesem stopniowego rozszerzania wiedzy, ale niecigym szeregiem krokw od paradygmatu do paradygmatu. Jednoczenie musimy by czujni na wszelkie niedorbki naukowe, zawsze moliwe oszukiwanie si (czy to naukowcw, czy obserwatorw) i zamierzone faszerstwa. Bez wtpienia jedynie may procent prac na temat darmowej energii nie budzi kontrowersji. Technologie i badania przedstawione w ksice stanowi czubek gry lodowej bada rnej jakoci, czasem bardzo wtpliwej. Wiem na przykad, e wielokrotnie naduyto ludzkiego zaufania przy poszukiwaniach darmowej energii. Znane mi s liczne oszustwa i wybiegi, ktre pojawiaj si ze wzgldu na zyski, jakie wi si z nowymi technologiami uzyskiwania darmowej energii. Niektre ze sztuczek spowodoway zniknicie z kieszeni naiwnych ludzi tysicy dolarw. Zdarzao si te, e wielu bardzo wybitnych naukowcw ze szczerego przekonania, e maj racj, albo z chci dopenienia dziea caego ycia tracio naukowy obiektywizm i przeceniao wasne dokonania. Dlatego pierwszym zaoeniem naszych poszukiwa jest przekonanie, e moliwoci samooszukiwania si s nieograniczone. Drugie zaoenie mwi natomiast, e pierwsze stosuje si zarwno do wikszoci, jak i mniejszoci. Tylko w ten sposb, z otwartym umysem, mona tworzy nauk. Podstawowe pytanie brzmi jednak: czy ktrakolwiek z tych technologii naprawd dziaa? A jeeli nawet, to czy da si j zastosowa na skal masow? Czy rzeczywicie stanowi lepsze, tasze, bezpieczniejsze i czystsze rozwizanie, ktre wbrew oporom przyjoby si na rynku energetycznym? Jak szybko mogoby to nastpi? To najistotniejsze pytania. Poszukiwanie prawdy na temat darmowej energii rodem z powieci detektywistycznej moe okaza si podr frustrujc i zagmatwan. Niewiadome nawet, gdzie waciwie si koczy. Ale na pewno warto j podj. Rozpocznijmy wic poszukiwania.
2. Nikola Tesla: nieznany geniusz elektrycznoci Ujarzmiem promienie kosmiczne i sprawiem, by suyy jako napd. Nikola Tesla, "Brooklyn Eagle", 10 lipca 1931 Nim min pokolenia, maszyny zaopatrywane bd w moc, ktr da si uzyska z dowolnego miejsca wszechwiata... Czy bdzie to energia statyczna, czy kinetyczna? Jeli statyczna, na prno ywimy nadziej. Jeli kinetyczna-a wiemy z pewnoci e wanie taka kwesti czasu pozostaje, by czowiek podczy urzdzenia do koa zamachowego przyrody. W 1884 roku mody chorwacki imigrant zszed na ld w Castle Garden Immigration Office na Manhattanie w Nowym Jorku. Mia 27 lat, ostre rysy i wspaniae czarne wosy. Nazywa si Nikola Tesla. W kieszeniach jego paszcza nie byo nic poza kilkoma monetami i jakimi papierami pokrytymi rysunkami i obliczeniami, a przede wszystkim listem polecajcym do Thomasa Alvy Edisona, wczesnego krla elektrycznoci. Za sob Tesla mia niezwyk przeszo wypenion wynalazczoci, cik prac oraz seri gronych i bolesnych wypadkw. Przed nim rozcigaa si przyszo, w ktrej na poytek wiata urzeczywistni si miao wiele witajcych dopiero pomysw. Ale gwne marzenie Tesli darmowa energia elektryczna dla wszystkich miao pozosta niespenione. Obdarzony niezwykym umysem, zdolnym tworzy ekstrawaganckie, a jednoczenie cise wyobraenia, Tesla by oryginaem cierpicym z powodu dziwnej nadwraliwoci i czego, co obecnie okrelilibymy jako zaburzenia kompulsywno-obsesyjne. Jak wikszo osb o wietnie rozwinitej pamici fotograficznej, wydawa si mie nadludzki, niemal nadnaturalny such, dziki ktremu sysza rozmowy prowadzone w odlegoci setek metrw i w kilku przypadkach odgosy grzmotu a z 800 kilometrw. W czasie modzieczego zaamania nerwowego Tesla prawie nie wychodzi z domu, poniewa by do blu wiadomy dwikw, cinienia atmosferycznego i wiata sonecznego. Zdawa si caym ciaem odczuwa zjawiska przyrodnicze. Jego kompulsje to dugie okresy liczenia rnych zachowa krokw, jakie robi, ruchw szczki przy gryzieniu czy nawet oddechw. Zachowywa si jak obserwujc sam siebie maszyna, przenone laboratorium, ktre jego umys postanowi zbada. Pniej, kiedy si woli nauczy si znosi natrctwa, dobrze spoytkowa t samoobserwacj. Dokonywanie wynalazkw przychodzio Tesli z atwoci od wczesnego dziecistwa. Gdy mia pi lat, stworzy model koa wodnego, ktre pracowao bez konwencjonalnych opatek. Pniej powtrzy ten pomys w konstrukcji turbiny bezopatkowej'. Skonstruowa urzdzenie napdzane przez zamknite w rodku uki ruch ich skrzydeek porusza koo. Tesla prbowa te lata skaka z parasolem z dachu rodzinnego domu, przez co omal nie zgin. Usiowa rozbiera, a potem skada z powrotem zegarki dziadka, w czym objawiy si granice jego moliwoci: "Na pocztku mi si udawao, ale potem przestao" wspomina 2 . W roku 1875, gdy mia 18 lat, wstpi na politechnik w Grazu w Austrii, gdzie studiowa matematyk, fizyk i mechanik. Zamierza zaliczy dwuletni kurs w cigu jednego roku, wic czsto zdarzao mu si pracowa od trzeciej rano do jedenastej w nocy. Jednym z aspektw jego kompulsji bya potrzeba skoczenia wszystkiego, czego si podj. Cho z czasem stao si to pomocne w pracy twrczej, na pocztku czsto przyprawiao go o rozpacz. Na studiach rozpocz lektur dzie Woltera; cho odkry, e licz sobie blisko 100 tomw drobnego druku dziwna konstrukcja jego psychiki spowodowaa, e nie spocz, dopki nie przeczyta wszystkich. W trakcie pobytu w Grazu powstay jego pierwsze pomysy idei prdu zmiennego. Profesor Poeschl, Niemiec z pochodzenia, by nauczycielem Tesli w dziedzinie fizyki teoretycznej i dowiadczalnej. Pewnego dnia pokazywa studentom nowe urzdzenie elektryczne, wanie przywiezione z Parya, zwane maszyn Gramme'a. Funkcjonowao ono zarwno jako silnik napdzany prdem staym, jak te jako prdnica. Tesla mwi pniej, e poczu si dziwnie podekscytowany faktem, e przywieziono t maszyn. Uruchomione urzdzenie sypao iskrami spod szczotek. Tesla zwrci swemu nauczycielowi uwag, e maszyn mona udoskonali, gdyby usun z niej komutator, a zamiast niego uy prdu zmiennego. Tesla nie wiedzia dokadnie, jak to wykona, ale intuicja podpowiadaa mu, e zna rozwizanie. Profesor nie by tego tak pewien: "Pan Tesla by moe dokona rzeczy wielkich, ale tego nie da si zrobi. To tak, jakby zmusi sta si przycigania, w rodzaju grawitacji, do dziaania naprzemiennego. To by byo perpetuum mobile, rzecz niemoliwa" 3 . Jednak Tesla nie potrafi zrezygnowa z tego pomysu ze wzgldu na potrzeb koczenia rzeczy rozpocztych: "Dla mnie byo to witym lubowaniem, spraw ycia i mierci. Wiedziaem, e sczez- bym, gdyby mi si nie udao". Po kilku latach, w czasie ktrych pragnienie dziaania spalao Tesl, nadszed czas, gdy jego kreatywno gwatownie ujawnia si w peni. Spacerowa wanie po parku miejskim w Grazu ze znajomym z zaj mechaniki Anitalem Szigetym i recytowa fragment Fausta Goethego. Wtedy to, jak sam opisywa, "pomys pojawi si jak bysk pioruna i wszystko stao si jasne". Tesla wykona patykiem szkic na piasku i powiedzia do przyjaciela: "Spjrz, to silnik. A teraz zobacz odwracam to! " 4 Wpad na pomys cakowicie nowego ukadu elektrycznego opartego na nowatorskiej koncepcji zmiennego pola magnetycznego wytworzonego przez co najmniej dwa zmieniajce si natenia z jednej fazy. W ten sposb rozwizany zosta problem styku szczotek i komutatora problem, z ktrym borykano si w klasycznych silnikach zasilanych prdem staym. W nagym olnieniu Tesla wymyli wielofazowy prd zmienny krok milowy ku powszechnie dostpnej moliwoci generowania transmisji i dystrybucji prdu o wysokim napiciu, czyli rozwizaniu obowizujcym do dzi. Jednoczenie Tesla wskaza profesorowi Poeschlowi bdy w jego rozumowaniu. W cigu kilku nastpnych dni skonstruowa wikszo urzdze potrzebnych do posugiwania si prdem zmiennym w szczeglnoci silnik indukcyjny i wyposaenie, ktrego uywa si do wzbudzania tego rodzaju prdu. O swej pracy pisa: "Dowiadczaem stanu penego szczcia, jakiego nigdy sobie dotd nie wyobraaem. Pomysy zaleway mnie jakby strumieniami i jedyne, z czym miaem problem, to chwytanie ich wystarczajco szybko". W pracy objawi si jego niezwyky dar tworzenia wyobrae: "Czci urzdze, ktre konstruowaem, widziaem oczyma wyobrani jak prawdziwe, z dokadnoci do najdrobniejszych detali, z zadrapaniami i ladami uytkowania. Bawiem si, wyobraajc sobie silniki, ktre pracoway bez koca" 5 . Poza niezwykym darem intuicji w myleniu technicznym Bg obdarzy Tesl wybitnym "umysowym zmysem praktycznym", dziki ktremu wynalazca nie musia marnowa czasu na eksperymenty inynieryjne. Zamiast budowa prawdziwe, fizycznie istniejce maszyny, Tesla ogranicza si do projektowania i konstruowania w warsztacie swej twrczej wyobrani. W tej nierzeczywistej pracowni uruchamia wymylone urzdzenia, a po jakim czasie sprawdza, co si zniszczyo lub zepsuo, co dziaao poprawnie, a co zawiodo. Nastpnie wprowadza w wyobrani poprawki usprawniajce i znw przeprowadza sprawdzian. Kiedy osign punkt, w ktrym twr czysto umysowy wydawa si wystarczajco dobry, wtedy i tylko wtedy nadawa pomysowi posta materialn. Wanie ze wzgldu na t szczegln umiejtno sta si tak podnym wynalazc. Gdy w 1884 roku pewny siebie Tesla wyruszy do Ameryki z dopracowanym pomysem obwodu prdu zmiennego, nie wiedzia nawet, jakie trudy czekay go jeszcze, nim nowa technologia zostanie przyjta trudy, ktre miay sta si jego natchnieniem i zgub. "Wojna prdw" Natychmiast po opuszczeniu statku w Nowym Jorku Tesla skierowa si do biura Edison Electric Company w poszukiwaniu Thomasa Edisona. Trzydziestodwuletni wwczas Edison by ju wynalazc setek urzdze oraz wacicielem bd wspwacicielem wielu firm zwizanych z elektryfikacj. By samoukiem o umyle geniusza, obdarzonym sprytem lisa i porywczym charakterem. Tesla wrczy mu list polecajcy od Charlesa Batchelora jednego z zaufanych europejskich wsppracownikw synnego wynalazcy. Tre notatki zaadresowanej do Edisona nie pozostawiaa wtpliwoci: "Znam dwch wielkich ludzi. Ty jeste jednym z nich. Drugim jest ten mody czowiek". Chwil pniej Tesla stara si wyjani ide nowego silnika i zastosowa dla wielofazowego prdu zmiennego, lecz wcieky Edison przerwa mu brutalnie, mwic krtko: "Oszczd mi tych nonsensw. To niebezpieczne. W Stanach zajmujemy si prdem staym. To si ludziom podoba, wic nie mam zamiaru pracowa nad czymkolwiek innym" 6 . Edison by przeciwny wszelkim innym pomysom ni jego wasna koncepcja prdu staego, poniewa mylnie sdzi, e opracowane przez niego arwki nie bd mogy by zasilane prdem zmiennym. Mimo to zaproponowa zniechconemu Tesli prac w warsztacie. Edison nie spodziewa si, e o zlekcewaonym pomyle usyszy jeszcze nie raz. Tesla porzuci prac po tym, gdy nie wypacono mu nalenej premii w wysokoci 50 000 dolarw, by przyczy si do zespou George'a Westinghouse'a, potentata finansowego z Pittsburgha. Poniewa Tesla by geniuszem nauki najwyszych lotw, stale boryka si z problemem zdobycia rodkw potrzebnych do realizacji wielkich, lecz kosztownych planw, jakie podsuwaa mu wyobrania. Gdy w roku 1888 zatrudni si u Westinghouse'a z zamiarem rozpowszechnienia idei prdu zmiennego w caej Ameryce, podpisa kontrakt, zgodnie z ktrym mia otrzyma 2,5 dolara za kadego konia mechanicznego mocy wyprodukowanej dziki urzdzeniom objtym licencj. Rozpocza si "wojna prdw" bitwa o elektryfikacj Ameryki. Cho Edisonowi udao si zelektryfikowa bogatsze dzielnice Nowego Jorku za pomoc wglowych lub parowych stacji generatorw, upr nie pozwala mu myle o wydajniejszych i taszych rozwizaniach. Wspierany przez J. Pierponta Morgana, jednego z najbogatszych i najbardziej bezwzgldnych biznesmenw tamtych czasw, Edison coraz silniej obstawa przy uywaniu prdu staego, a doszed do punktu, z ktrego nie byo odwrotu. Rozgorzaa bitwa na mier i ycie mier ofiar niewinnych i bezbronnych, niestety. "Wojna prdw" uczynia Edisona marionetk w rkach P. T. Barnuma [Phineas Taylor Bamum (1810-1891) amerykaski impresario i cyrkowiec (przyp. tum.) ] raono i zabijano prdem bezpaskie psy i koty, by udowodni, jak niebezpieczny jest prd zmienny. Edisonowi udao si nawet przekona pracownikw wizienia stanowego w Nowym Jorku do posugiwania si prdem zmiennym przy wykonywaniu pierwszych w wiecie tego typu egzekucji. Prd zmienny jest tak niebezpieczny, twierdzi, e nadaje si jedynie do zabijania. Wbrew propagandzie szerzonej przez Edisona na Wystawie wiatowej, ktra odbywaa si w 1893 roku w Chicago, Westinghouse'a i Tesl uznano za zwycizcw "wojny prdw" z powodu zarwno dobrej prezentacji, jak i przewagi technicznej. W tym samym roku Westinghouse zosta wyrniony kontraktem na produkcj generatorw w ramach elektryfikacji wodospadu Niagara, a Tesl uczyniono szefem projektu. Ukonem w stron General Electric, firmy, ktra przeja Edison Electric Company, byo zlecenie wykonania linii transmisyjnych i dystrybutorw na odcinku midzy Niagara a najbliszym wikszym miastem, Buffalo. Ale teraz nawet propozycja General Electric opieraa si na technologii prdu zmiennego. Tesla odnis wic sukces podwjny: nie tylko sprawdziy si pomysy opracowane dziki potdze jego umysu, ale i wyszo idei prdu zmiennego uznano powszechnie. Mniej wicej w tym czasie Tesla stworzy swoje pierwsze modele k wodnych na podstawie zdj wodospadu Niagara, ktre widzia w szkole w Gospiciu w Chorwacji. Modele sprawdzay si znakomicie, poniewa Tesla jak zwykle korzysta z obrazw, ktre ju kiedy opracowa w wyobrani. Widzia wielkie koo, na ktre spadaa woda. Powiedzia wujowi, e pewnego dnia pojedzie do Ameryki i zbuduje co podobnego. Mniej wicej 30 lat pniej przepowiednia si zicia. Ju w 1897 roku udziay Tesli w technologiach prdu zmiennego warte byy okoo 12 000 000 dolarw, a niebawem miay sign miliardw. Tesla mg by Billem Gatesem swoich czasw. Tak si jednak nie stao. Westinghouse ugi si pod naciskiem swych przeciwnikw w interesach. W firmie General Electric rozpoczto nieuczciw kampani majc na celu obnienie wartoci akcji przedsibiorstwa Westinghouse'a i w dalszej perspektywie utrat jego niezalenoci. George Westinghouse zwrci si do Tesli z prob o rezygnacj z udziaw przeszych, obecnych i przyszych dziki czemu firma mogaby samodzielnie poradzi sobie z kopotami. Tesla, wci przekonany, e Westinghouse potrafi urzeczywistni sen o powszechnym zastosowaniu prdu zmiennego, zrzek si praw do przysugujcych mu milionw, a w zamian przyj jednorazow wypat 216 000 dolarw jako wynagrodzenie za prawa do patentw. Ta suma, cho dua, nie moga wystarczy Tesli na niezalene badania nad jeszcze bardziej zaawansowanymi technologiami, ktrych pomysy ju witay mu w gowie. Westinghouse'owi udao si przetrwa, dalej wic walczy z General Electric o dostawy energii dla kraju o, jak si zdawao, nieskoczonym zapotrzebowaniu, cho procesy sdowe wok patentw wyczerpay zapasy finansowe firmy na lata. Od tej chwili kto inny zacz czerpa zyski z geniuszu Tesli. Geniusz zapomniany? atwo dowie, e Tesla by geniuszem. Wystarczy wymieni kilka wynalazkw, ktre opatentowa, niezalenie od technologii prdu zmiennego: pierwsza d sterowana radiem, nadprzewodnik, wietlwka. Stworzy rwnie podwaliny pod wynalazek radaru, kriogeniki, bezprzewodowego radia i telefonu, zastosowanie promieni Roentgena i badanie sonecznego promieniowania kosmicznego. Promieniowanie kosmiczne leao u podstaw niektrych pniejszych wynalazkw Tesli do produkcji energii. W tamtych czasach jednak myl, e Soce wysya deszcz malekich, wysokoenergetycznych i bardzo szybko poruszajcych si czstek, podzielao jedynie niewielkie grono ludzi. Nie zachoway si co prawda adne zapiski na temat metody, ktr si posuy, Tesla jednake twierdzi, e ustali, i energia tych czstek wynosi setki milionw woltw 7 . W 30 lat po przedstawieniu tych kontrowersyjnych pomysw dwch laureatw Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, dr Robert A. Millikan i Arthur H. Compton, przyznao, e wiele zawdziczaj pracom Tesli, cho ich koncepcje co do natury promieniowania byy skrajnie odmienne uznawali, e s to fotony (wiato), a nie, jak twierdzi Tesla naadowane czstki. Millikanowi udao si zmierzy ich potencja, ktry okreli na 64 000 000 woltw, czyli blisko wartoci podanej przez Tesl. Obecnie wiemy, e promienie kosmiczne istniej w licznych i rnorodnych formach i powstaj dziki rozmaitym czstkom, ktre wchodz w okrelone ukady, ulegaj rozpadowi i zderzeniom. rdem tych czstek jest po czci Soce, a po czci odleglejsze gwiazdy, nowe i supernowe. Niemniej w swoich koncepcjach Tesla by bliszy prawdy ni ktrykolwiek z jego wspczesnych. Wiele odkry i wynalazkw Tesli bdnie przypisuje si ludziom lepiej znanym. Cho wikszo laikw uwaa, e to Marconi opanowa transmisj i odbir fal radiowych, nie ma podstaw, by duej ywi to przekonanie w czerwcu 1943 roku Sd Najwyszy Stanw Zjednoczonych ustali, e Tesla uzyska patenty na konstrukcj radia, zanim uczyni to Marconi. Histori powszechn prostuje si jednak powoli. Bdy popenione w druku czsto usuwa si caymi latami. W ksikach historycznych nie zawsze oddaje si sprawiedliwo jeszcze za ycia Tesla sta si pomiewiskiem i obiektem pomwie z powodu swoich "dziwacznych pomysw". Zdarzao si, e Tesla sam si do tego przyczynia na przykad, gdy w 1902 roku zgodzi si z tez lorda Kelvina, e istoty z Marsa prboway skontaktowa si z Ameryk (uwaa si dzi, e Tesla by pierwszym czowiekiem, ktry nie zdajc sobie sprawy z natury zjawiska zmierzy pulsowanie odlegych gwiazd). Kelvin i Tesla zgodzili si take w innej, duo waniejszej kwestii: e wiatowe zasoby surowcw nieodnawialnych takich jak wgiel czy ropa powinny by zachowane, a rozwija naley sposoby wykorzystania mocy wiatru i promieni sonecznych 8 . Twrcze umiejtnoci Tesli wydaway sienie mie granic. Mimo to wiele osb, ktre widziay go przy pracy, przeraao jego igranie z siami przyrody. W czasie demonstracji publicznych zdarzao mu si znika wrd iskier i trzaskajcych arwek podczonych do prdu o wysokim napiciu, a jednak nie wyrzdza sobie krzywdy: Wci z przyjemnoci wspominam, jak dziewi lat temu przepuciem przez wasne ciao wyadowanie z potnej cewki indukcyjnej, by zademonstrowa gronu naukowcw, jak bezpieczny jest prd elektryczny o bardzo duej oscylacji. Do dzi pamitam zdumienie publicznoci. Z jeszcze mniejszymi oporami bybym obecnie gotw przepuci przez siebie prd o napiciu caej energii elektrycznej prdnic wodospadu Niagara 40 000 czy 50 000 koni mechanicznych. Wytworzyem oscylacje elektryczne o takim nateniu, e topiy si przewody, ktrych dotykaem, lecz i tak nie sprawiao mi to blu 9 . Na synnej fotografii Tesla siedzi na krzele w laboratorium, ktre zbudowa w Colorado Springs w 1899 roku. Z olbrzymiej cewki elektrycznej ustawionej na rodku pomieszczenia wydostaj si i wij wok wynalazcy biae iskry wyadowania ukowego dugie czasem na 6 metrw i grube jak rami mczyzny. Wyadowania o sile milionw woltw szalej dokoa, lecz Tesla wydaje si czu doskonale i panowa nad sytuacj i by tego dowie, spokojnie czyta ksik. To wyjtkowy portret czowieka, ktry czu si wrd obcych mocy elektrycznych lepiej ni ktokolwiek inny wczeniej czy pniej. Tak naprawd zdjcie wykonano za pomoc podwjnej ekspozycji, jest to wic rodzaj doskonaego oszustwa. Mimo to pokazuje sedno charakteru Tesli jego uwielbienie dla popisu. Przekaz bez kabla... Wiele spord marze Tesli doczekao si realizacji, ale najambitniejsze wizje nie urzeczywistniy si za ycia ich autora. Mona domyla si, dlaczego Tesli, mimo wielu wspaniaych osigni, nie udao si wprowadzi w ycie niektrych zamierze. Cho otaczano go powszechnym szacunkiem jako wielkiego inyniera i wynalazc, wci znajdowali si ludzie, ktrzy jak niegdy jego profesor nie wierzyli, by te wszystkie pomysy miay wikszy sens. Inni z kolei finansowo i technologicznie wspzawodniczyli z Tesla i Edisonem, wic starali si na przykad wymiewa i deprecjonowa odkrycia przeciwnikw. Wreszcie sponsorzy i finansici wspierali Tesl lub nie, by osign podany skutek. Zasoby pienine samego Tesli nigdy nie pozwoliy mu na pene sfinansowanie projektw, a e zazwyczaj wymagay one wikszych pienidzy, ni si spodziewa, zdawa si na ask i nieask rnego pokroju inwestorw i dobroczycw. Przez cae ycie Tesla kad otrzyman pokan sum natychmiast przeznacza na nowe urzdzenia i wynalazki by wkrtce popa w gigantyczne dugi. Na pocztku 1899 roku Tesla uzyska pienidze od wielu bogatych osb, w tym od pukownika Johna Jacoba Astora, waciciela nowojorskiego hotelu Waldorf Astoria. Dziki tym sumom udao mu si stworzy w Colorado Springs dobrze wyposaone laboratorium, w ktrym emitowa sztuczne byskawice wyadowa o napiciu kilku milionw woltw (czym spowodowa wybuch w lokalnej stacji prdotwrczej). By przekonany, e sygnay radiowe mona przesya na odlego setek', a nawet tysicy kilometrw po caej ziemi. W ostatniej dekadzie XIX wieku opatentowa wiele urzdze do transmisji radiowej. W pierwszych latach nastpnego stulecia potrzebowa duych sum do realizacji projektu oglnowiatowego bezprzewodowego przekanika telefonicznego. Po nieudanych prbach wsppracy z wieloma inwestorami Tesla trafi do J. Pierponta Morgana, sponsora Edisona w czasach, gdy ten rozwija technologi prdu staego. Zwyczajem Morgana byo przejmowanie 51 % interesu, w ktry wchodzi, wic gdy zgosi si do niego Tesla i przedstawi plany radia o zasigu oglnowiatowym, z radoci wypaci mu 150 000 dolarw w zamian za prawa do 51 % udziaw w patentach radiowych. Tesla nie zdradzi Morganowi swych planw, ktrymi kiedy podzieli si z obecnie mao znaczcym Westinghouse'em: Wiesz oczywicie, e rozwaam ten rodzaj komunikacji gwnie jako pierwszy krok na drodze do pracy bardziej zaawansowanej i waniejszej, to znaczy do przekazywania mocy. Ale poniewa bdzie to przedsiwzicie na znacznie wiksz skal, a zatem duo drosze, zmuszony jestem najpierw przedstawi obecne osignicia, by mie pewno uzyskania kapitaw 10 . W licznych eksperymentach Tesla przekona si, e moliwy jest przekaz nieograniczonych iloci energii elektrycznej do dowolnego miejsca na ziemi bez wykorzystania konwencjonalnych nonikw w rodzaju kabla miedzianego. W licie z 1900 roku opisa, w jaki sposb wpad na ten pomys: Przez dugi czas byem pewien, e ten rodzaj przekanictwa nie jest moliwy na skal przemysow, lecz pewne odkrycie odwiodo mnie od tego przekonania. Zauwayem, e w pewnych warunkach atmosfera zazwyczaj bardzo dobry izolator-wykazuje waciwoci przewodnika i nadaje si do przenoszenia dowolnych porcji energii elektrycznej''. Jednak eby przeprowadzi wszystkie eksperymenty, naleao najpierw zbudowa stacj radiow o oglnowiatowym zasigu. Ku wasnej satysfakcji Tesli udao si dowie, e moliwa jest emisja sygnaw i odbir z odlegoci ponad 1100 kilometrw. Zwrci si wic do Morgana z propozycj ustanowienia transoceanicznej komunikacji radiowej. Tesla kupi dwustuakrowy obszar ziemi na Long Island, ktry ochrzci mianem Wardenclyffe Klifu Wartownika. Wkrtce pojawiy si pierwsze wydatki zwizane z budow wiey transmisyjnej symbolu projektu ycia Tesli. Wiea w Wardenclyffe bya wysoka na 57 metrw i zakoczona przypominajc grzyb kopu o masie 55 ton. Tam wanie mieci si najistotniejszy element przekanik wzmacniajcy, zdolny do generowania sygnaw oscylacyjnych o napiciu dochodzcym do setek milionw woltw. W cigu mniej wicej dwch lat, ktre Tesli pochona budowa przekanika, pojawiy si dwa zasadnicze problemy. Pierwszym bya fatalna sytuacja finansowa wywoana rosncymi kosztami i opnieniem. Drugim by Marconi, ktremu 12 grudnia 1901 roku udao si przesa pierwszy sygna radiowy z Kornwalii w Anglii do Nowej Fundlandii w Kanadzie. Marconi wykorzysta patenty Tesli, o czym nie wiedzia ani Morgan, ani wielu innych ludzi, a co stao si przedmiotem sporu, zakoczonego w 1943 roku uznaniem pierwszestwa Tesli. Morgan nie wiedzia, jak Marconiemu udao si znaczco obniy koszty i posuy si prostszym sprztem. Nie odgad te, cho by tego bliski, prawdziwego celu, do ktrego zmierza Tesla- bezprzewodowej transmisji energii. Tesla uzyska ju jeden ze zwizanych z tym patentw (Patent Stanw Zjednoczonych nr 787412 "Sztuka transmisji energii elektrycznej przez noniki naturalne"), a wkrtce mia rozpocz starania o drugi, waniejszy Patent Stanw Zjednoczonych nr 1119732 "Aparat do transmisji energii elektrycznej", ktrego pomys powsta w czasie pracy w Wardenclyffe. Wyobraa sobie, e wszyscy mieszkacy planety otrzymaj odbiorniki, przez ktre jak przez radio bd mogli odbiera nieograniczon ilo energii. Wreszcie 3 lipca 1903 roku Tesla zwrci si z prob o pienidze, cakowicie zdajc si na miosierdzie Morgana miosierdzie, ktrego ten nie okazywa w adnej sytuacji: "Gdybym wczeniej poinformowa ci o tym, wylaby mnie z miejsca. (...) Pomoesz mi, czy te moja wielka praca niemal ukoczona pjdzie na marne?" 12 Odpowied nadesza 14 lipca: "Otrzymaem twj list (...) powiedziabym, e nie czuj si obecnie zobowizany do dalszych dotacji" 13 . Niby wyraz gniewu bogw, w nocy niebo nad wie Wardenclyffe rozjaniy strumienie i kule sztucznych byskawic zasilanych z przekanika wzmacniajcego. By to jednak ostatni taki popis. Ani Morgan, ani Westinghouse, ani aden inny zamony czowiek nie chcia rozpocz kolejnej rewolucji w elektryfikacji, poniewa wci pyny zyski z poprzedniej, w ktrej i Tesla mia swj udzia. Wiea Wardenclyffe ulega w kocu doszcztnemu zniszczeniu, a jej konstruktor zaj si bardziej akceptowalnymi projektami. Nie opucio go jednak marzenie o wyprodukowaniu energii dostpnej za darmo. Generatory darmowej energii Tesli Bezprzewodowa transmisja energii to w gruncie rzeczy technika jej dystrybucji. Jej zaoenia oparte byy na konwencjonalnych metodach produkcji energii z wykorzystaniem wgla lub turbiny parowej w iloci zaspokajajcej niezwykle due zapotrzebowanie. Lecz wiele lat wczeniej Tesl fascynowa pomys nowych, nieograniczonych rde energii. W trakcie jednego ze synnych odczytw w 1892 roku mwi zdumionej publicznoci: Nim min pokolenia, maszyny zaopatrywane bd w moc, ktr da si uzyska z dowolnego miejsca wszechwiata (...). Przestrze wypenia energia. Czy bdzie to energia statyczna, czy kinetyczna? Jeli statyczna, na prno ywimy nadziej. Jeli kinetyczna a wiemy z pewnoci, e wanie taka kwesti czasu pozostaje, by czowiek podczy urzdzenia do koa zamachowego przyrody 14 . W czerwcu 1900 roku w "Century Illustrated Monthly Magazine" Tesla opublikowa artyku Problem rosncej energii ludzi, ktry sam ocenia jako bardzo wany. Zawiera on opis radykalnych, wrcz sensacyjnych pomysw i wywoa spory zarwno wrd naukowcw, jak i laikw. Jakkolwiek obfite miayby by rda energii potrzebnej w przyszoci, jeli chcemy kierowa si rozsdkiem, musimy umie uzyska j, nie zuywajc adnych materiaw ju dawno doszedem do tego wniosku. Moliwe s dwie drogi (...) wykorzystanie energii sonecznej zgromadzonej w atmosferze lub spoytkowanie energii sonecznej i przekazywanie jej z miejsc, w ktrych si j zgromadzi, do miejsc, w ktrych jest potrzebna, w taki sposb, by nie zuywa adnych materiaw 15 . Jeden z pomysw na rda energii dla przyszych pokole Tesla wyrazi przez odwany eksperyment mylowy: Jest moliwe, a nawet prawdopodobne, e za jaki czas odkryjemy nieznane dzi rda energii. By moe uda nam si nawet posuy siami w rodzaju oddziaywa magnetycznych i grawitacyjnych jako jedynym napdem. Cho podobne rozwizanie wydaje si niewiarygodne, jest moliwe. Dla przykadu rozwamy, na jakie osignicia moemy mie nadziej, a czego nigdy uzyska nam si nie uda. Wyobramy sobie dysk z jednorodnego materiau, idealnie wytoczony i wprawiony w ruch na poziomym wale, do ktrego umocowany jest za pomoc oysk o pomijalnym tarciu. Dysk w, ktry w tych warunkach znajduje si w stanie doskonaej rwnowagi, mgby by umieszczony w dowolnej pozycji. Moliwe jest odkrycie sposobu na wprawienie tego dysku w cigy ruch i wykorzystanie siy grawitacji jako jedynego rda energii. Natomiast jest zupenie niemoliwe, by dysk wirowa i wykonywa prac bez istnienia siy zewntrznej. Gdyby tak byo, mielibymy do czynienia z czym, co nauka zwie perpetuum mobile, czyli z maszyn, ktra sama wytwarza potrzebn energi napdow. By dysk wirowa dziki grawitacji, potrzeba ekranu zdolnego przesoni t si. Ekran zasaniaby poow dysku przed oddziaywaniem grawitacyjnym, a to spowodowaoby ruch. Nie jestemy w stanie zaprzeczy takiej moliwoci, dopki w peni nie poznamy natury siy grawitacyjnej. Zamy, e sile tej waciwy jest ruch podobny do ruchu strumienia powietrza pyncego z gry ku ziemi. Oddziaywanie takiego strumienia byoby rwne dla obu powek dysku gdyby jednak przysoni jego cz, zaczby on wirowa 16 . Ekran dla grawitacji? Do dzi podobna idea zachwyca i kusi tak jak inne spostrzeenie Tesli, zgodnie z ktrym wszystko, czego trzeba, by uzyska darmow energi, to magnes o jednym biegunie, czyli inaczej sposb na zatrzymanie oddziaywa magnetycznych. Stwierdzenie to stao si podstaw bada nad "wiecznymi silnikami magnetycznymi" silnikami, ktre nie miayby innego napdu ni ich wasny magnetyzm. W latach 20. XX wieku Werner Heisenberg, jeden z ojcw mechaniki kwantowej i autor zasady nieoznaczonoci, popar myl, e moglibymy uy magnesw jako rda energii, wbrew konwencjonalnej teorii, e magnes nie moe wykona pracy w znaczeniu fizycznym. Jeden z wielu patentw Tesli (nr 685957 zgoszony 21 marca 1901 roku i przyjty 5 listopada 1901 roku) zawiera opis "Aparatu do wykorzystywania energii promienistej", maszyny wyapujcej promienie soneczne i zmieniajcej je w prd elektryczny. Zasada dziaania bya wzgldnie prosta wysoko w powietrzu naley umieci izolowany metalowy talerz, a drugi wetkn w ziemi. Od obu biegy przewody do kondensatora. Soce, tak jak inne rda energii promienistej, wysya czstki dodatnio naadowanej materii, ktre padaj na [grny] talerz i przekazuj mu tym samym adunek. Druga kocwka kondensatora biegnie do ziemi, czyli wielkiego zbiornika adunku ujemnego. Sabe napicie pynie nieprzerwanie do kondensatora, w zalenoci od adunku czstek (...) a zostanie on naadowany tak bardzo, e co zdarzyo mi si obserwowa przepali si materia izolacyjny". Prosty przepis na gromadzenie duego adunku elektrycznego, a wic wzbudzanie prdu, mg by punktem wyjcia dla pracy T. Henry'ego Moraya (por. rozdzia trzeci) i jego nastpcw, ktrzy prbowali zmieni energi promienist w prd elektryczny (w rozdziale dziewitym przyjrzymy si, jak idee energii promienistej czy eteru odywaj we wspczesnej fizyce). Inne bezpaliwowe rdo energii, jakie przedstawi Tesla w zamieszczonym w pimie "Century Illustrated" artykule Problem rosncej energii ludzi, to oscylator mechaniczny, ktrego prototyp zaprezentowano na Wystawie wiatowej w Chicago w 1893 roku. "Przedstawiem wwczas zasady dziaania oscylatora, ale po raz pierwszy wyjaniam waciwe zastosowanie tej maszyny" 18 . Tesla wyliczy ilo ciepa, jak mona by uzyska z atmosfery dziki oscylatorowi wysokoobrotowemu, maszynie napdzanej par i wytwarzajcej prd o wielkiej czstotliwoci. Wnioski, do jakich doszedem, wskazuj, e bardzo staranna konstrukcja maszyny okrelonego typu pozwoliaby na realizacj mego planu, zdecydowaem wic kontynuowa prac nad takim jej udoskonaleniem, by uzyska optymalne wskaniki oszczdnoci ciepa przy przemianach termicznych 19 . Tesla przewidywa, e oscylator mechaniczny stanie si czci techniki odzyskiwania dyferencjaw energetycznych form pompy energetycznej, wycofa si jednak nie tyle z powodu zoonoci wymaganych elementw, ile ze wzgldu na finansow stron projektu: Dugo pracowaem w przekonaniu, e praktyczna metoda uzyskiwania energii z promieniowania sonecznego miaaby niezmierzon warto przemysow. Po dalszych badaniach stao si jednak jasne, e cho potwierdzenie moich przypuszcze wizaoby si z duymi zyskami, to w przeciwnym wypadku straty byyby niewyobraalne 20 . Tym, co midzy innymi zachcio Tesl do pracy nad "pompami energii", byo stwierdzenie lorda Kelvina, e nie da si zbudowa maszyny, ktra czerpaaby energi z otoczenia i uywaa jej jako wasnego napdu. W jednym z licznych eksperymentw mylowych Tesla wyobrazi sobie bardzo dug wizk metalowych prtw, prowadzc od Ziemi w przestrze kosmiczn. Skoro Ziemia jest cieplejsza ni przestrze kosmiczna, ciepo powinno wdrowa w gr po prtach, a wraz z nim adunki elektryczne. Jedyne, czego potrzeba by do przejcia energii elektrycznej, to kabel wystarczajco dugi, by czy oba koce wizki z urzdzeniem odbiorczym w rodzaju baterii albo silnika. Tesla twierdzi, e silnik pracowaby do momentu, gdy Ziemia ochodziaby si do temperatury przestrzeni kosmicznej, co przy odpowiednim rozmiarze urzdzenia zapewne nigdy by nie nastpio. "Byaby to nieruchoma maszyna, ktra stopniowo obniaaby temperatur nonika poniej temperatury otoczenia i dziaaa wycznie dziki przemianom termicznym" 21 . W ten sposb, podsumowywa Tesla, urzdzenie mogoby by rdem energii, cho nie zachodzioby zuycie adnych materiaw a o to wynalazcy chodzio. Jednobiegunowa prdnica Tesli i Faradaya Michael Faraday, odkrywca praw indukcji elektromagnetycznej, w latach 30. XIX wieku wynalaz silnik elektryczny. Jako rda napadu dziwne, acz niedoceniane uy jednobiegunowej prdnicy prdu staego (jej konstrukcj omawiam szczegowo w rozdziale czwartym), to jest metalowego dysku, ktry wirowa midzy magnesami, wzbudzajc prd. Prace Tesli nad prdnic jednobiegunow, czy inaczej jednakobiegunow, przywiody go do przekonania, e mogaby ona dziaa jako "samonapdzajcy si" generator. W 1889 roku uzyska patent na "Maszyn dynamoelektryczn", ktrej konstrukcj-opart na pomyle Faradaya udoskonali pod wzgldem wydajnoci przez zmniejszenie oporu i odwrcenie momentu napdowego. Tesla sdzi, e jeeli da si uzyska moment obrotowy o kierunku zgodnym a nie przeciwnym z kierunkiem ruchu, wwczas maszyna stanie si samowystarczalna. Chocia nie udao mu si tego dokona, jego ide i ide Faradaya, zainteresowali si w latach 70. i 80. XX wieku liczni badacze, midzy innymi Bruce DePalma wynalazca maszyny N.
2.1. Pierwotna konstrukcja prdnicy jednobiegunowej Byy to tylko niektre z dziaa Tesli zmierzajcych do stworzenia bezpaliwowego generatora energii, nie wiadomo jednak dokadnie, jak daleko sigay jego pomysy. Twierdzi, e wielokrotnie udao mu si uzyska energi z nowego rda, lecz nie zawsze by skory do ujawnienia zastosowanej technologii. Na przykad 10 lipca 1931 roku "Brooklyn Eagle" zamieci artyku z wypowiedzi Tesli: "Ujarzmiem promienie kosmiczne i sprawiem, by suyy jako napd (...). Ciko pracowaem nad tym przez ponad 25 lat, a dzi mog stwierdzi, e si udao". Pierwszego listopada 1933 roku podobne zdanie ukazao si w "New York American", gdzie pod nagwkiem Narzdzie do chwytania promieni kosmicznych konstrukcji Tesli wynalazca pisa: "Ta nowa moc napdzajca maszyneri wiata pochodzi bdzie z energii, ktra wypenia Wszechwiat, energii kosmicznej. Jej rdem dla Ziemi jest Soce zawsze dostpne i niewyczerpane". Oba artykuy, napisane w ostatnim okresie dziaalnoci Tesli, obrazuj denia do rozwizania "problemu energetycznego", ktry go trapi. Poniewa czu si on w wielkim stopniu odpowiedzialny za ekspansj elektryfikacji, gorco pragn dziaa na rzecz zachowania rezerw wgla dla przyszych pokole. W listopadzie 1933 roku dziennikarz filadelfijskiego pisma "Public Ledger" zapyta go, czy technologie bezpaliwowe nie zachwiej panujcym systemem ekonomicznym. "Dr Tesla odpar: On ju jest niele rozchwiany. Doda rwnie, e nadszed czas, by zwrci si ku nowym zasobom". Podsumowanie Czemu wic nic nie wiemy o efektywnym zastosowaniu tych technik? Nie ma wtpliwoci, e Tesla by jednym z najgenialniejszych umysw swoich czasw, a moe i caego XX wieku. Mimo to powody, dla ktrych nie korzysta si z opracowanych przez niego metod, s zoone. Niektrzy uwaaj, e Tesla jak Leonardo da Vinci wyprzedza wspczesny sposb mylenia nie o 50 czy 100, ale o cae setki lat. Naukowe i techniczne idee, by si rozwin, musz spotka si z poparciem zarwno intelektualnym, jak i finansowym. Czy moliwe zatem, by kolejnym pokoleniom naukowcw nie udao si tych wizjonerskich pomysw zmieni w konkretne technologie? To pytanie wie si ze znaczeniem pojcia "geniusz nauki" jako przeciwnego geniuszowi w sztuce czy innej dziedzinie wymagajcej talentu. O ile zgadzamy si, e nikt poza Beethovenem nie napisaby takich symfonii ani poza Szekspirem takich sztuk, trudno przysta na myl, e nauka take miaaby nalee wycznie do jednostek o tak niepowtarzalnej osobowoci. Cho Galileusz, Michael Faraday i Albert Einstein obdarzeni byli umysami wybitnymi, zakadamy, e jeli oni sami nie dokonaliby swych odkry, wkrtce zrobiby to kto inny. By moe jednak jest to zaoenie bdne lub powanie ograniczone. Gdyby nie Tesla, kto wie, czy nie posugiwalibymy si prymitywnym systemem elektrycznym, na ktry skadayby si mae elektrownie rozsiane co par kilometrw. Po pierwszej rewolucji technicznej, ktr przeprowadzi Tesla, wiat nie by gotw na kolejne, jeszcze bardziej radykalne zmiany w produkcji mocy elektrycznej. W interesie ludzi biznesu, ktrzy sprawowali wadz nad rozwojem elektryfikacji czyli gwnie nad sieci dystrybucji kabli miedzianych nie leaa rezygnacja z dokonanych ju inwestycji na rzecz nowej techniki bezprzewodowej i, pewnie bezpatnej, transmisji i odbioru prdu. W ogle nie byli oni zainteresowani pomysami darmowej energii. T. Henry Moray, ktry zaadaptowa kilka rozwiza Tesli w wynalezionym przez siebie urzdzeniu do odbioru energii promienistej (por. rozdzia trzeci), trafi na podobny opr. Moemy by wdziczni geniuszowi Tesli za umoliwienie wikszoci wiata korzystania z prdu zmiennego, ale tym bardziej powinnimy postara si przyj dar, na ktrego ofiarowaniu naprawd mu zaleao. W dniach najwikszej jasnoci umysu Tesla wyraa umiarkowanie optymistyczne pogldy: Przewiduj, e wielu ludziom niegotowym na ich przyjcie rezultaty moich bada dla mnie tak znane, oczywiste i proste wydadz si dalekie od zastosowa praktycznych. Ta rezerwa niektrych ludzi czy wrcz opr z ich strony s rwnie istotn wartoci i elementem koniecznym postpu, co akceptacja i entuzjazm okazywane przez innych. (...) czowiek nauki nie spodziewa si natychmiastowych rezultatw. Nie oczekuje, e jego dalekosine pomysy spotkaj si z ochoczym przyjciem. Pracuje raczej jak sadownik dla przyszoci. Jego rola polega na stworzeniu podstaw dla tych, ktrzy przyjd po nim. Ma im wskaza drog 22 . Sidmego stycznia 1943 roku Tesla, samotny i ubogi, doy kresu swych dni w starym nowojorskim hotelu, gdzie o swych wizjach opowiada tylko gobiom.
3. T. Henry Moray: apanie energii wszechwiata W przekonaniu autora przestrze pena jest energii, energii bez wtpienia elektrycznej lub o podobnym dziaaniu. Wzajemne oddziaywania materii i energii staj si wobec tego potencjaem wszechwiata, nieprzerwan seri oscylacji, ruchw od i do, niczym kosmiczne wahado. T. Henry Moray, 1914 Istnieje wiele fotografii z lat 20. i 30. XX wieku, na ktrych T. Henry Moray demonstruje swj wynalazek odbiornika energii promienistej. Na wielu z nich widzimy szereg 35 bijcych blaskiem arwek oraz elazko o cakowitej mocy okoo 3000 watw. Szczegln cech przyrzdu by fakt, e zdawa si nie czerpa energii z adnego znanego rda. Zamiast tego, tumaczy Moray, dziaa dziki "energii promienistej" wszechwiata, ktr wyapywaa z przestrzeni antena oraz skomplikowany system czujnikw i obwodw oscylacyjnych zestawionych tak, by byy rdem energii ju ustabilizowanej i zdatnej do uycia. Dziesitkom szanowanych uczonych, prawnikw i politykw w tym sekretarzy stanu cho byli naocznymi wiadkami dziaania odbiornika i mieli okazj podda go drobiazgowym ogldzinom, nie udao si odkry adnych baterii, ukrytych przewodw czy innych pocze zewntrznych. Nie umieli te wyjani dziaania maszyny w kategoriach indukcji elektromagnetycznej, ktra miaaby zachodzi od przewodw wysokiego napicia. Niektrzy zaklinali si, e widzieli, jak maszyna dziaaa przez trzy czy cztery dni z rzdu. Inni byli cakowicie pewni, e nowa technologia rozpocznie zot er darmowej energii elektrycznej " Byli te tacy, ktrzy nieprzychylnym okiem patrzyli na wynalazek Moraya i niekiedy jeli wierzy sowom rodziny konstruktora byli gotowi zabi, by dopi swego. Chocia dowody na poparcie twierdze Moraya byy bardzo znaczce, dzi nie posugujemy si na co dzie odbiornikiem energii promienistej. Co wic si stao? Czyby Moray by oszustem, o co niekiedy go oskarano, albo nie potrafi dopracowa i upowszechni swej przebojowej, acz moe niezbyt pewnej technologii? Czy rzeczywicie groono mu mierci a jeeli tak, to kto? Czyby najwiksze sekrety zabra ze sob do grobu? Czy jakiemu z naukowcw, ktrzy staraj si powtrzy dokonanie Moraya, uda si skonstruowa maszyn, ktra pewnego dnia trafi do naszych domw? T. Henry Moray urodzi si 28 sierpnia 1894 roku w Salt Lake City w rodzinie mormoskiej. Ojciec by sawnym pionierem zatrudnionym w przedsibiorstwie grniczym. Od najmodszych lat Moray interesowa si elektrycznoci. Czasem po lekcjach bieg do biblioteki i czyta prace takich uczonych, jak James Clerk Maxwell, Michael Faraday czy Nikola Tesla. Ksiki tego ostatniego szczeglnie inspiroway go, zwaszcza myl, e Ziemia unosi si w bezmiernym oceanie niewyczerpanej energii. Marzenie Tesli, by "wydoby" t energi, to znaczy uchwyci, zmieni i wzmocni jej oscylacje, staa si naukow obsesj Moraya obsesj caego jego ycia. Trafia na podobne opory, co Tesla, dotkn go ten szczeglny rodzaj nienawici, z jak spotykaj si wynalazcy, ktrzy nie tylko twierdz, e skonstruowali okrelone urzdzenie, ale i potrafi wyoy zasady, na jakich ono dziaa. Jako mody chopiec z Salt Lake City Moray fascynowa si pierwszymi technikami transmisji radiowej, ktra ledwie ujrzaa wiato dzienne. Jeli mona wierzy rnym wyliczeniom, Moray rozpocz dowiadczenia z elektrycznoci, gdy mia 9 lat, a w wieku lat 11 bada zjawiska wysokiego napicia i wielkich czstotliwoci. W roku 1911, gdy mia ledwie 19 lat, przeprowadzi udan prb przechwycenia, dziki zczu powietrze-ziemia, adunku energii promienistej, ktry wykorzysta do zasilenia lampy ukowej o mocy 16 kandeli. Rok pniej Moray pojecha do mormoskiej misji w Uppsali w Szwecji. Zgodnie z tradycj kocioa mormoskiego dwuletni pobyt w misji nalea do obrzdku wejcia w dorose ycie duchowe. Moray przeszed t prb pomylnie. Bya to przecie okazja, by zobaczy wiat. Mg te podj wymarzone studia inynierii elektrycznej na uniwersytecie w Uppsali. Prawdopodobnie zdawa sobie spraw, e podr stworzy okazj do pracy nad wynalazkiem, ktry tak bardzo pragn skonstruowa radiem kwarcowym. Z pewnoci nie sdzi jednak, e pozna dziki niej nowe substancje i e wiedza ta na zawsze zmieni jego ycie. W jednej z pniejszych ksiek Moray wspomina, jak odkry materiay, ktre mogy by uyte jako odbiorniki radiowe typu kwarcowego. Pierwszy, o ktrym sdzi, e jest galen, znalaz gdzie na stokach grskich. Drugi materia mia posta biaego, atwo cierajcego si kamienia miejscowi stosowali go do budowy drg, dlatego przylgna do niego nazwa kamienia szwedzkiego. Sdzi si, e jest to forma krzemionki. Moray podobno uy palnika spawalniczego do stopienia kawaka tej substancji, o ktrej ju wtedy mwiono, e jest dobrym odbiornikiem fal radiowych. Gdy poczy oba materiay za pomoc regulatora wyposaonego w srebrne styki, jakich uywano w pierwszych radiach tarczowych, odkry, e skonstruowa w ten sposb niewielki gonik tubowy, ktry nie wymaga ju dodatkowego zasilania. Po powrocie ze Szwecji w 1915 roku Moray zajmowa stanowisko inyniera elektryka w rnych wielkich korporacjach, takich jak Utah Power and Light Co., Phoenix Construction Co. lub Mountain States Telephone and Telegraph Co. W tym czasie zaprojektowa systemy obwodw elektrycznych dla kilku elektrowni i nowo powstajcych budynkw na zachodzie USA. Jednoczenie nieprzerwanie prowadzi badania kamienia szwedzkiego. Jego eksperymenty zaowocoway stworzeniem pierwszych pprzewodnikowych lamp elektronowych, czyli detektorw, ponad 20 lat wczeniej, ni udao si to na skal masow Bell Telephone Labs. W roku 1921 Moray postanowi w peni powici si badaniom nad energi promienist. Przez kilka nastpnych lat by cakowicie zaabsorbowany zadaniem skonstruowania sprawnego odbiornika energii promienistej, ktrego kluczowym elementem sta si kamie szwedzki uyty jako lampa detekcyjna. Urzdzenie rzeczywicie wytwarzao moc okoo 25 watw, co wystarczao na zasilenie arwki. Cz gwna nie miaa elementw ruchomych i miecia si w obudowie o wymiarach 75 x 40 x 40 cm. Poza lamp detekcyjn rodzajem pierwszej lampy urzdzenie zawierao dwie dalsze lampy generacyjne, dwa zwoje drutu, kilka kondensatorw rozmaitej wielkoci i inne potrzebne czci. Maszyna podczona bya do anteny, ktra miaa "apa" energi promienist, a cze biegnce do ziemi zamykao obwd. Moray czasem mwi o urzdzeniu jako o "pompie energii", zdolnej czerpa energi, ktra jak wierzy wypenia przestrze. Ta charakterystyka nawizuje do promieniowania kosmicznego, to jest deszczu wysokoenergetycznych czstek bombardujcych planet, a moe wrcz do energii punktu zero (co opisujemy w rozdziale dziewitym). W 1925 roku udao si zwikszy moc maszyny do mniej wicej 100 watw, Moray uzna wic, e dysponuje prototypem, ktrym moe skutecznie posuy si przy prezentacji. Zdawa sobie spraw, jak wielki poytek mogaby mie ludzko z takiego urzdzenia. Zgodnie z zapiskami powiconymi badaniom nad energi promienist i wydanymi przez rodzin Moraya pod tytuem The Sea of Energy in Which the Earth Floats (Morze energii, w ktrym pywa Ziemia): Dr Moray by wiadomy wielkoci odkrycia i czu odpowiedzialno za przyszo rodzaju ludzkiego. Chcia, by ta wiedza trafia wszdzie tam, gdzie moga by wykorzystana do rozwoju dobra oglnego, nie za do rk tych, ktrzy pragnli wadzy i bogactw tylko dla siebie (...). 24 lipca 1925 roku podczas rozmowy z senatorem Reedem Smootem inicjatorem spotkania, ktre odbywao siew hotelu Utah w Salt Lake City dr Moray ofiarowa swe prace zwizane z energi promienist rzdowi Stanw Zjednoczonych. Senator podzikowa dr. Morayowi za t propozycj, stwierdzi jednak, e rzd odmwi zapewne jej przyjcia, poniewa nie w jego gestii ley zajmowanie si urzdzeniami uytecznoci publicznej 1 . Odprawiony z kwitkiem Moray zdecydowa si wwczas na przeprowadzenie serii pokazw dla uznanych naukowcw i politykw w celu uwiarygodnienia swoich sw i zdobycia rodkw na dalsze doskonalenie technologii, by nadawaa si ona do zastosowania na masow skal. Jednej z typowych prezentacji przyglda si wczesny sekretarz stanu Utah Wilton H.Welling: Przybyo 12 osb, w tym Paul Harsh, Mark Yuri i pan Ferguson. Po raz pierwszy byem obecny przy prezentacji tego urzdzenia trzy miesice temu. Szafka, w ktrej znajdowaa si maszyna, bya bardzo prosta i solidnie wykonana. Nie byo wtpliwoci, e nie ma szans na oszustwo i ukrycie dodatkowego rda mocy. Regulator zosta udoskonalony tak, by czas potrzebny na dostarczenie energii skrci si z piciu do niecaej jednej minuty. Operacja bya rwnie prosta, co dostrojenie dobrze skonstruowanego radia, a jej przeprowadzenie powierzono damie, ktra po raz pierwszy przygldaa si pokazowi. Po chwili szo jej to rwnie dobrze, jak samemu dr. Morayowi. Najpierw zapalia si lampka kontrolna. Podczono zasilanie do stojaka z lampami. Natychmiast 30 lamp 50- watowych i pi 100-watowych zawiecio si jasno. Wwczas podczono jeszcze zwyke elazko firmy Hot Point, a wiato lamp nie zmniejszyo si choby odrobin. Wynalazca stwierdzi, e efekt byby taki sam, gdyby zamiast 35 uy 100 arwek. Owietlenie i elazko zuyway w sumie ponad 4 konie mechaniczne energii elektrycznej. Naley podkreli, e napicie, ktrym zasilano lampy, byo wysze ni zwykle stosowane, wic ze wzgldu na bijce od nich ciepo przyszo mi do gowy, e zaraz si spal, co jednak nie zaszo. Gboko wierz, e dr Moray jest na najlepszej drodze do opracowania jednego z najbardziej zdumiewajcych i znaczcych wynalazkw w historii 2 . Takie stwierdzenia nie naleay do rzadkoci wielu ludzi zoyo pod przysig i w obecnoci notariusza owiadczenia, w ktrych potwierdzali, e to, co widzieli, byo prawdziwe. Moray sdzi, e w ten sposb przekona sceptykw do przyjcia pomysu. Mniej wicej w tym czasie, wbrew licznym oporom, Moray zdecydowa si szuka pomocy u prawnikw, by zagwarantowa przyszo urzdzenia. Zwrci si do Roberta L. Judda z kancelarii Bagley, Judd i Ray z prob, by ten go reprezentowa. Judd chcia najpierw zobaczy maszyn. Moray opisa spotkanie w prywatnym dzienniku: "6 sierpnia 1925 roku. Judd wstpi dzi wieczr. Uruchomiem urzdzenie, by mg je zobaczy. Najwikszy element ma okoo 15 centymetrw wysokoci, okrgy ksztat i okoo 20 centymetrw rednicy. Judd wydawa si by pod wraeniem" 3 . Judd postanowi zasign konsultacji, wybra si wic do dr. Harveya Fletchera, znanego i cenionego eksperta z Western Electric, z prob o ocen techniczn urzdzenia. Pojego powrocie Moray przekona si, e czekaj go jeszcze cikie chwile: "Judd wrci ze Wschodniego Wybrzea. Dr Fletcher, zdaje si, sporo mu zasugerowa pewnie, e sprawa jest nieczysta, jak wnosz z tego, co mwi Judd. Judd poprosi o kolejn demonstracj" 4 . We wrzeniu Moray przeprowadzi drugi pokaz dla Judda: Weszlimy na dach klatki [sic!], ktra stoi okoo 15 metrw od domu. Stalimy w takim miejscu 45- metrowego dachu, e bylimy w odlegoci okoo 30 metrw od domu (...). Podczyem urzdzenie tu koo Judda i wprawiem je w ruch. Judd mierzy czas, by ustali, ile bd go potrzebowa na wzbudzenie wiata. Mocy wystarczyoby dla (...) penego zawiecenia 100--watowej arwki G. E. [General Electric]. Rozgrzaem te elazko elektryczne Hot Point, ktre pobiera 665 watw. Judd powiedzia, bym usun anten. wiato zgaso. Zgaso take wtedy, gdy podniesiony zosta kabel uziemienia, a pojawio si znw, gdy dotkn gruntu. Wydrylimy otwr w innym miejscu, by podczy uziemienie i na chwil tylko przerywajc obwd, przenielimy tam kabel. wiato byo przymione, ale stawao si coraz janiejsze, w miar jak pogralimy przewd gbiej w ziemi. Wizyta Judda trwaa okoo dwch godzin, w cigu ktrych maszyna pozostawaa w ruchu. Judd chcia wiedzie, jak dugo potrafiaby pracowa bez przerwy. Powiedziaem, e jeli ma ochot spdzi tu ca noc, postaram si zapewni mu w miar komfortowe warunki. Odrzek, e pragnby, eby dr Harvey Fletcher (...) zobaczy to na wasne oczy. Po wyjciu Judda przeniosem urzdzenie do domu, gdzie byo wczone przez nastpne trzy dni. Potem rozebraem je na czci, bo nie zaleao mi, by duej pracowao 5 . Zapiski Moraya wiadcz, jak bardzo martwi si o wytrzymao gwnego elementu maszyny- detektora. Wielokrotnie wraca do tego tematu: "Wszystko dziaa sprawnie z wyjtkiem detektora, ktry jest przecie sercem urzdzenia. Sprawia mi on powany kopot, bo zawodzi zbyt atwo, a naprawa zajmuje cae godziny" 6 . W listopadzie 1925 roku Moray goci dr. Carla F. Eyringa z Brigham Young University w Provo w stanie Utah. Dr Eyring by szanowanym inynierem elektrykiem ze wietn rekomendacj: Pewnego dnia z Juddem przyjecha dr Eyring z uniwersytetu w Provo. Dr Fletcher powiedzia Juddowi, e jeli dr Eyring zobaczy maszyn, jego opini bdzie traktowa jak wasn. Dr Eyring nie znalaz adnego oszustwa. Stwierdzi jedynie, e moe chodzi o indukcj. To gupota-odlego od jakichkolwiek przewodw jest zbyt dua (...). Przeprowadzili wszelkie moliwe sprawdziany baterii, szukali ukrytych kabli ale ten pomys z indukcj jest naprawd zabawny (...) 7 . Na pocztku grudnia 1925 roku Moray, ktry nie wiedzia, jakie jeszcze prby bdzie musia przej, podsumowywa wyniki dotychczasowych prac: Wkrtce Boe Narodzenie i koniec roku 1925. Siedemnacie lat wysiku i miesice pokazw. Za kadym razem sysz, e to ju ostatni. Przez 1925 rok dokonaem wikszego postpu ni przez wszystkie poprzednie lata razem wzite. Cho to wanie dziki nim wreszcie odniosem sukces. Gdybym tylko mg przeprowadzi pewne eksperymenty i doprowadzi generator do podanego stanu. Tym si na razie martwi 8 . Judd zaproponowa przeprowadzenie prb poza miastem, by wykluczy koncepcj dr. Eyringa, e urzdzenie "podbiera" po prostu moc z lokalnych linii zasilania. Tak wic 21 grudnia 1925 roku, po poudniu, gdy nieg sypa z nieba, Moray wybra si na wycieczk z Juddem i dwoma "postronnymi obserwatorami" panem Adamsem i prawnikiem panem Nebekerem. Moray opisuje wydarzenie, siebie tytuujc "wynalazc": Dzi panowie Judd, Adams i adwokat Nebeker przyjechali samochodem tego ostatniego do laboratorium wynalazcy. Po spakowaniu odbiornika energii promienistej ruszylimy w drog. Trzej wspomniani dentelmeni rozpoczli dyskusj nad wyborem waciwego miejsca na eksperyment. Wynalazca nie chcia wypowiada si na ten temat, poniewa zaleao mu, by to rzeczywicie oni wybrali miejsce. Ostatecznie tych trzech zdecydowao si wybra kanion Emigration, gdy nie ma tam adnych linii zasilania 9 . Po przejechaniu kanionem okoo 6 kilometrw wiadkowie wskazali miejsce ustawienia oprzyrzdowania. Judd postanowi zosta w wozie, bo mia zwichnit nog. Nebeker i Adams ustawili anten i wkopali uziemienie w czasie, gdy Moray wynosi maszyn z samochodu. Pniej poczy wszystkie czci. Obwd w urzdzeniu otwierano i zamykano jak w tylu poprzednich eksperymentach ale wiato si nie pojawio. Nastpnie, podobnie jak w innych prbach, ktrym si przyglda pan Judd, maszyn dostrojono, zamknito obwd i wiato zapalio si. Kabel antenowy zosta na chwil odczony, a wtedy wiato zgaso, by znw si zapali, gdy z powrotem wczono anten. To samo stao si, gdy odczono kabel uziemienia (wszystko to w obecnoci Judda, ktry jednak wysiad z samochodu w czasie montau urzdzenia i teraz skaka na jednej nodze). Wszyscy trzej dentelmeni byli bardzo zadowoleni z tego, co zobaczyli. Zmierzchao, gdy opucili kanion 10 .
3.1. Rozmieszczenie przewodw antenowych w odbiorniku energii promienistej konstrukcji T. Henry'ego Moraya Po prbie Judd napisa do Eyringa bardzo przychylny list z zapewnieniem, e sprawdzono, i maszyna dziaa take z dala od linii przesyowych. Moray zanotowa optymistyczny komentarz: "I pomyle, e pokaz wystarcza, by na zawsze pooy kres pytaniom o indukcj i wszelkie inne kwestie". Nie mia pojcia, co jeszcze go czeka. W dzie Boego Narodzenia roku 1925 napisa po prostu: "Dzi spaliem moj maszyn" 11 Szstego lutego 1926 roku Eyring przesa Juddowi list z ostron ocen wynalazku. Skary si, e cho zobaczy maszyn w dziaaniu, widzia wiato i gorce elazko, to nie dane mu byo przeprowadzi wszystkich testw: Zdajesz sobie zapewne spraw, e nie miaem moliwoci przeprowadzenia naukowego badania aparatu, gdy widziaem go w ruchu raz zaledwie i nie miaem wwczas pod rk odpowiednich narzdzi. Gdy zobaczyem urzdzenie po raz drugi, byo ju zniszczone i rozbite na czci. Brak zaufania i widoczne pragnienie modego czowieka, aby rzecz zachowa w tajemnicy nie pozwalaj, na razie przynajmniej, na przeprowadzenie testw naukowych. Nasza wczorajsza debata bya mimo to owocna, poniewa mody czowiek zdaje si widzie konieczno dokonania takich bada. Stwierdzenie, e instrument nie ma wartoci, byoby rwnie nienaukowe, co stwierdzenie, e jama. Prawda jest taka, e nikt jeszcze nie podda maszyny wystarczajco penym ogldzinom. Nawet gdyby zwrci si do Western Electric Company i dr. Fletchera z prob o konsultacj, sprawa nie posunaby si nawet o krok, chyba e udaoby si skoni modego czowieka do odbudowy aparatu i wyraenia zgody na przeprowadzenie prb (...). Jestem pewien, e na podstawie tego, co napisaem, jasno widzisz, e nie jestem jeszcze gotw do wyraenia ostatecznej opinii co do wartoci urzdzenia 12 . Do maja 1926 roku Moray odbudowa urzdzenie i rozpocz dalsze prace nad jego udoskonaleniem. Konstruktor zawsze twierdzi, e boi si, i kto mgby skra tajemnic dziaania maszyny. Wiedzia doskonale, e technologicznie stanowia ogromny krok naprzd, wic gdyby udao si rozpocz produkcj na wielk skal, byaby niesychanie wartociowym towarem. Uwaa te, e odpowiada za jej uycie dla waciwych, humanitarnych celw. Obawia si jednak, e niektrzy gotowi byliby zabi, eby wej w posiadanie sekretu. Oznaczao to, e dopki utrzymuje tajemnic konstrukcji maszyny, a w szczeglnoci detektora, wicej wart jest ywy. Wstrzemiliwo Moraya w ujawnianiu szczegw dziaania urzdzenia Eyringowi pocztkowo powstrzymaa Fletchera przed dalszymi badaniami. Judd zaproponowa Fletcherowi wejcie do spki, jaka powstaa wok bada Moraya. Mimo to testy zostay przeprowadzone dopiero we wrzeniu 1928 roku. Fletcher by pod wraeniem zdolnoci maszyny do wytworzenia prdu dla trzech arwek 100- watowych i elazka o mocy 575 watw opisa wrcz pokaz jako "cudowny". Ale i tak nie byo mdrego, ktry rozumiaby zasady dziaania maszyny. Fletcher zaproponowa jedynie, by przeprowadzi "sprawdzian wytrzymaoci", to jest okreli, jak dugo urzdzenie potrafioby dziaa. W poniedziaek rano 1 padziernika 1928 roku, pod domem Moraya zjawi si Judd wraz z dwoma naukowcami, ktrzy mieli odegra kluczow rol w dalszych losach wynalazcy dr. Murrayem O. Hayesem, wiceprzewodniczcym wydziau fizyki Brigham Young University, oraz E.C. Jensenem, ktry sporzdzi nastpujcy raport z testu: Sprzt taki sam, jaki widziaem na kilku poprzednich pokazach zamknity by w dwch drewnianych pudach. Umieszczono je z kolei w skrzyni o dwch otworach, przez ktre puszczono kabel uziemienia i drut anteny, oraz kolejnych dwch o wymiarach okoo 1 i 2 centymetrw, ktre suyy wentylacji i umoliwiay przygldanie si. Dr Moray rozpocz strojenie o godz. 7.49 rano, a o 7.59 pojawio si wiato. Uyto dwch arwek gwnej o mocy 100 watw i kontrolnej o mocy 10 watw. Zastosowano a dwie, by mie pewno, e gdyby jedna zawioda, druga z nich bdzie si i tak palia. Natychmiast po dostrojeniu urzdzenia skrzyni zamknito i opiecztowano w obecnoci panw T.H. Moraya, dr. Murraya O. Hayesa, R.L. Judda i piszcego te sowa. Uyto pieczci kolejowych, bardzo wytrzymaych i wyposaonych w automatyczne zamknicie. Umieszczono je w trzech rnych miejscach, a ich liczb i pooenie zapisano (...). Zgodzilimy si, e trzech z nas, wyczywszy wynalazc, przychodzi bdzie do laboratorium tak czsto, jak tylko bdzie to moliwe, i sprawdza, czy arwki wci si pal, a pieczcie s nienaruszone. Mielimy te okrela jasno wiata i inne dane znaczce dla eksperymentu 13 . Trzy dni pniej, 4 padziernika 1928 roku, okoo godziny 11.00 rano Moray zadzwoni do Jansena, by powiedzie mu, e wiata zgasy. Powd? Nasi trzej fachowcy, niczym chirurdzy, zabrali si za cinanie czubkw dwch topoli, ktre rosy w pobliu laboratorium. "Gazie uderzyy o ziemi wystarczajco silnie, by rozregulowa detektor i spowodowa zganiecie arwek" 14 . Ustalili, e spotkaj si wieczorem, by zerwa pieczcie, dokona ogldzin aparatu i podj decyzj co do dalszych krokw. O 6.30 wieczorem 4 padziernika 1928 roku Moray, Hayes i Jensen sprawdzili stan pieczci i stwierdzili, e nie zostay one naruszone. Nastpnie przeamali je, podnieli wieko skrzyni, odkrcili ruby przytrzymujce pokryw grnego puda i wyjli detektor. Kiedy pan Moray potrzsn delikatnie detektorem, usyszelimy grzechoczcy dwik, na co Moray stwierdzi, e to zapewne cz obluzowana w wyniku upadku drzew. Powiedzia te, e jest w stanie szybko dokona naprawy, za co zabra si natychmiast i w naszej obecnoci. Detektor przesta wydawa niepokojcy dwik, moglimy wic zainstalowa go i przystpi do dalszej prezentacji o 6.53 15 . Gdy Moray przygotowa urzdzenie, ponownie zapiecztowano je przy wiadkach. Uruchomiona maszyna pracowaa przez nastpne 83 godziny i 34 minuty, co w sumie daje (wyczajc przerw zwizan z wypadkiem z drzewami) 157 godzin i 55 minut. By to czas wystarczajco dugi, by rozwia podejrzenia o posugiwanie si ukrytymi bateriami czy inne oszustwo. Odby si test wytrzymaoci, o ktrym mona byo opowiedzie innym. Nie udao si jednak pooy kresu wtpliwociom Fletchera. Wci domaga si dalszych testw, ktre wykluczyyby "teori indukcji", cho wykonano ju drugi sprawdzian poza miastem, w miejscu pooonym okoo 40 kilometrw od najbliszych linii przesyowych. Szesnastego padziernika Fletcher napisa do Judda: Eksperymenty, ktre relacjonowae, tylko komplikuj spraw. Jest jeszcze jedno, co zalecabym przy nastpnej prbie. Jeli udaoby si przekona dostawc energii elektrycznej w Salt Lake City, by wyczy zasilanie na dwie, trzy sekundy, wwczas moglibymy wyeliminowa przypuszczenie, e chodzi o indukcj, jeli lampy w laboratorium Moraya wci bd si paliy. Oczywicie moe si okaza, e czego takiego nie da si zorganizowa (...) 16 . Chocia z rnych powodw wydawao si to niemoliwe, Fletcher pragn sprowadzi wynalazek Moraya do swojego laboratorium, by podda go inspekcji przeprowadzonej przez osoby postronne. Stara si wykaza, e dziki temu nie tylko atwiej mona byoby zdoby fundusze, ale i skuteczniej chroni prawa patentowe. Czy mylisz, e pan Moray mgby rozway przyjazd do naszego laboratorium i przeprowadzenie tam prezentacji? Mamy dostp do jednej z najlepszych anten w Stanach Zjednoczonych (...). Udzielibym te szczegowych rad, co naley czyni, by chroni tajemnic pana Moraya 17 . Po otrzymaniu tego listu Moray i Judd porozmawiali wreszcie o przyszoci maszyny. Judd by zwolennikiem upowszechniania wynalazkw we wsppracy z duymi korporacjami, takimi jak Western Electric, jednake Moray twierdzi, e zezwalanie na przeprowadzenie odpowiednich bada wizaoby si z niebezpieczestwem kradziey pomysu. Niektrzy uwaali, e opr Moraya jest jednoznacznym wiadectwem oszustwa i bierze si z lku przed jego ujawnieniem. I to wanie dlatego wynalazc czsto postrzegano jako obdarzonego trudnym charakterem. Z obawy o wyjcie na gupca w wiecie naukowym Fletcher zaproponowa Morayowi ryzykowny ukad: by chroni tajemnice patentowe z pomoc Western Electric, Moray musi dostarczy dwa jednakowe urzdzenia, z ktrych jedno trafi do Eyringa, a drugie do jego wsppracownika. Oba komplety maj by wyposaone w pen instrukcj. Gdyby wynalazca zdecydowa si na w otwarty krok, byoby znacznie atwiej oceni, na ile jego praca ma warto. Fletcher koczy list do Judda jednoznacznym stwierdzeniem: "Mam nadziej, e pomoe ci to podj starania by doprowadzi spraw do szczliwego zakoczenia albo ujawni fakty, ktre pozwol j porzuci (...) " 18 . Moray, z rnych powodw niechtny ujawnieniu tajemnicy, postanowi chwyci si nowego sposobu. Wraz z Juddem, ktry wspczu konstruktorowi i odmwi daniom Fletchera, postanowili zaoy wasn firm i w roku 1931 stworzyli Moray Products Company. Moray wci prowadzi pokazy w swoim domowym laboratorium. Szesnastego marca 1929 roku T. J. Yates, inynier elektryk i mechanik, absolwent Cornell University, sporzdzi szczegowy raport na temat urzdzenia, poniewa za zgod wynalazcy przeprowadzi seri zakrojonych na szerok skal bada. Wnikliwie sprawdzi moliwo uycia baterii czy innego zewntrznego rda zasilania i odrzuci j. Sprawozdanie przedstawiao si nastpujco: Do wszystkich zainteresowanych: Potwierdzam, e wieczorem 16 marca 1929 roku, w porozumieniu z dr. Wilkinsonem z Cedar City, byem wiadkiem pokazu w laboratorium T. Henry'ego Moraya w Salt Lake City w stanie Utah. Dr Moray twierdzi, e skonstruowa urzdzenie, ktre zdolne jest do produkcji energii elektrycznej bez korzystania z adnego rda napdu, i wanie to urzdzenie zaprezentowa na powyszym pokazie. Temat artykuu omwiony zostanie w nastpujcym porzdku: 1. Opis urzdzenia 2. Pokaz 3. Znane mi wtpliwoci 4. Testy 5. Wnioski 1. Opis urzdzenia Aparat skada si z anteny wywaonej w okrelony sposb (czyli kondensatora atmosferycznego) oraz specjalnego przewodu uziemienia, ktre podczone s do tablicy rozdzielczej. Na stole ustawiono dwa drewniane puda. Na jednym z nich umieszczono transformator wysokiej czstotliwoci, natomiast drugie zawierao dwa zestawy kondensatorw 10 duych w pierwszym i 10 maych w drugim, dwa ukady cylindrw kady o rednicy 2,8 centymetra, dugoci 10 centymetrw, wadze midzy 90 i 120 gramw, kolejne pudeko o mniej wicej pkolistym ksztacie, rednicy 5 centymetrw i wadze okoo 60 gramw, a take zwoje przewodw i inne wyposaenie. Poszczeglne czci aparatu poczono du liczb przewodw. Dwa kable prowadziy do wycznika-jeden do blaszki, drugi do styku szczkowego, dziki czemu przy pozycji otwartej antena, poczenia, urzdzenia w pudach i kabel uziemienia tworzyy szereg. Inne przewody przez cz pokazu byy podczone do puda z szecioma 100-watowymi lampami, a przez pozostay czas do elazka. 2. Pokaz W czasie pokazu urzdzenie byo podczone w sposb opisany powyej jedynie may przecznik midzy ukadem a cewk pozosta otwarty. Dr Moray dostarczy napicia i zsynchronizowa urzdzenie w cigu trzech lub czterech minut. Lampy zawieciy si i daway wiato tak dugo, jak dugo obieg pozostawa zamknity, to jest okoo 60 minut. Nastpnie Moray podczy elazko, ktre wkrtce stao si gorce. Gdy odczano kabel uziemienia lub ktry z przewodw doprowadzajcych, wiato gaso. 3. Znane mi wtpliwoci I. Zasilanie pynie z ukrytego przewodu owietlenia elektrycznego. II. Zasilanie pynie z baterii. 4. Testy Przed pokazem i po nim zamknem obieg, czc anten i uziemienie, oraz wykonaem inne testy. Gdyby antena lub przewody doprowadzajce podczone byy do przewodu owietlenia, doszoby do krtkiego spicia. Sprawdziem kilkakrotnie, e przy zmianie pozycji wcznikw nie pojawia si iskra. Zwilyem do i umieciem mokry palec midzy blaszk a uchwytem wcznika, mgbym wic wykry pyncy prd, ale niczego nie poczuem. Do- tknem jednoczenie obu czci wcznika i cian, by sprawdzi, czy napicie nie pochodzi z uziemienia, ale znw niczego nie stwierdziem. Odwrcilimy st do gry nogami i obejrzelimy go w poszukiwaniu ukrytych przewodw, lecz niczego nie znalelimy. Gdy urzdzenie gotowe byo do pracy, sprawdzilimy przewody bezporednio przy wyczniku, ale nie dostrzeglimy uku elektrycznego, co oznacza, e nie byo napicia. W czasie pokazu, gdy lampy otrzymyway energi z urzdzenia, gwny wycznik zasilania w budynku by wyczony. Nie byo adnego owietlenia poza wytwarzanym przez obieg energii promienistej, a to wiato ani nie rozjaniao si, ani nie przygasao nawet na chwil. Zatem lampy nie mogy by zasilane z instalacji w budynku. Kondensator take dokadnie sprawdzilimy. Zwarlimy kocwki bezporednio plus do minusa. Gdyby byy podczone do baterii, wwczas dostrzeglibymy iskr, ale adna sienie pokazaa. Zbadalimy zatem cza z kocwkami pod napiciem poniewa due kondensatory byy naadowane, doszo do gwatownego wyadowania, zobaczylimy janiejcy uk i usyszelimy dwik podobny do pstryknicia zjawiska charakterystyczne dla kondensatorw, ale w adnym razie baterii. Mae kondensatory daway sabsze wyadowanie, ale podobny odgos upewni nas, e mamy do czynienia rzeczywicie z kondensatorami, a nie bateriami. W ten sposb przekonalimy si, e konstrukcja urzdzenia zasadza si na kondensatorach i e nieprawdziwe s przypuszczenia o uyciu baterii. adne zreszt baterie nie byyby w stanie wytworzy takiej mocy. Oprnilimy puda i upewnilimy si, e nie byo w nich miejsca na baterie. Po prostu nie zmieciyby si do rodka. W czasie pracy urzdzenia, gdy paliy si wiata, zbliylimy kocwk duego przecznika do przewodu i zobaczylimy uk dowodzcy, e przez urzdzenie pynie prd. 5. Wnioski Lampy elektryczne otrzymyway energi z jakiego rda i w czasie caego pokazu, ktry trwa ponad godzin, daway jasne wiato o sile takiej samej na pocztku, jak i pod koniec dowiadczenia. wiata uywane w czasie pokazu miay inny kolor i jasno ni te, ktre naleay do instalacji elektrycznej budynku. Nie pochodzi wic z niej prd, jaki zasila lampy, a pniej elazko. Naley zatem stwierdzi, e energia elektryczna pochodzia z innego rda i cho trudno to zrozumie przy obecnym stanie wiedzy nie da si zaproponowa adnych innych wnioskw z powyej opisanego pokazu poza tym, e zgodnie ze sowami dr. Moraya rzeczywicie braa si z urzdzenia. T. J. Yates 19 Kolejn osob, ktra przyczynia si do nadania rozgosu staraniom Moraya, by doprowadzi dzieo do koca, by dr Murray O. Hayes, ktry pniej zosta dyrektorem w Moray Products Company. Pod koniec 1929 roku napisa list polecajcy do pana Lovesy'ego z Utah Oil Refininig Company. List wskazywa na wzrost zaufania midzy Morayem a Hayesem: Drogi Panie Lovesy, Zgodnie z obietnic, jak zoyem w czasie naszej ostatniej rozmowy, wysyam do Pana list z relacj na temat stanu mojej wiedzy o konstrukcji i zasadach dziaania urzdzenia Moraya, ktre suy przetwarzaniu energii kosmicznej. Wie Pan ju, e widziaem wiele pokazw dziaania tego mechanizmu oraz e miaem okazj przyjrze si jego czciom. Ostatnio dr Moray pokaza mi schemat przewodw maszynerii i musz przyzna, e nie dostrzegem adnych niespjnoci ani elementw, ktrych zastosowania nie daoby si wyjani logicznie i rozsdnie. Cho mona odnie wraenie, e maszyna jest bardzo skomplikowana, tak naprawd gdy usysze wyjanienia istota jej dziaania wydaje si niezwykle prosta i oparta na zmodyfikowanych prawach elektromagnetyzmu. Mimo e niektre cechy urzdzenia sprawiaj wraenie, jakby byy przypadkowe, w rzeczywistoci to wanie one peni kluczow rol. Moray pokaza mi te i wyjani zasady dziaania detektora, ktrym si posuguje. Powoa si przy tym na podstawow zasad dziaania obwodu elektrycznego, na ktr, jak sdz, nikt poza nim dotd nie wpad. Wspomniane wraenie przypadkowoci odnosi si take do detektora pod pozorami chaosu kryj si cechy stanowice sedno sprawy. Moray wstawi detektor do zestawu kwarcowego odbiornika radiowego, zastpujc nim kryszta, dziki czemu osign lepszy odbir ni przy uyciu krysztau ERLA, mimo e zastosowa anten stokow, podobn do tej, jak sam mam w domu. Zastpi te kryszta bry oowiu poddan obrbce wedug wasnego przepisu, co dao tak wspaniay odbir, e wystarczyo uy staromodnego gonika tubowego z rodzaju produkowanych przez RCA okoo 1923 roku. Niedawno braem udzia w pokazie, ktry przeprowadzany by dla reprezentanta obcego pastwa. Stwierdzi on, e za wyjanienie moe co prawda posuy koncepcja wzmacniania fal radiowych, lecz oznaczaoby to, e dr Moray dokona czego wprost niezwykego, skoro energii wystarcza na zasilenie szeciu 100-watowych arwek rwnoczenie i na rozgrzanie elazka o mocy 575 watw. Kiedy zajrza do rodka urzdzenia, przyzna, e jego domysy si nie sprawdziy. Wielokrotnie powtrzy: "To bardzo ciekawe". Maszyna dziaaa w mojej obecnoci tak wiele razy, w tak rnych warunkach pogodowych, e jestem cakowicie przekonany, i sowa jej twrcy s prawdziwe, a wizja zastosowania przemysowego realna. Wierz, e dr Moray wyjani mi wszystko bez przemilcze i e jest to wynalazek epokowy i rewolucyjny. Szczerze oddany dr Murray O. Hayes 20 Dr Hayes na oddzielnej kartce przedstawi Lovesy'emu swe kwalifikacje: Dr Murray O. Hayes, podpisany pod powyszym owiadczeniem, posiada nastpujce wiadectwa i kwalifikacje: tytu licencjata w dziedzinie fizyki uzyskany pod kierunkiem dr. Harveya Fletchera tytu magistra nauk cisych w dziedzinie fizyki i matematyki tytu doktora w dziedzinie geologii picioletni sta w wydziale kontroli Biura Patentowego Stanw Zjednoczonych wkrtce egzamin adwokacki dziekan wydziau fizyki Brigham Young University w latach 1922-1923, zastpca Carla F. Eyringa na czas przewodu doktorskiego tego 21 . Kopoty z patentami Zblia si czas, gdy naleao zacz powanie myle o zdobyciu patentw. Postanowiono wic, e pora skoczy z pokazami. Nie chodzio tylko o to, e Moray czu si ju zmczony nieustannym ich powtarzaniem dla publicznoci przede wszystkim nie przynosiy one oczekiwanego udowodnienia prawdziwoci twierdze wynalazcy. Poza tym okazao si, e dalsze pokazy mogyby uniemoliwi uzyskanie patentu, poniewa zgodnie z prawem patentowym Stanw Zjednoczonych, ustp 4886 powicony "uytkowi publicznemu" nie mona opatentowa urzdzenia, ktre ju jest powszechnie znane i stosowane. Take rozwj nowej korporacji Moray Products Company zmusza do podjcia krokw bardziej zdecydowanych ni przed rokiem 1931. W czasie przygotowa do rozpoczcia procedury patentowej zapewniano Moraya, e ma bardzo due szans na jej pozytywne zakoczenie. Murray O. Hayes by przekonany, e wynalazek Moraya w aden sposb nie wykorzystuje pomysw ju opatentowanych. Jednake gdy 13 lipca 1931 roku zoono pierwsze podanie w sprawie odbiornika energii promienistej wykorzystujcego opracowane przez Moraya lampy na bazie germanu odrzucono je z dwch gwnych powodw. Po pierwsze, stwierdzono, e lampy nawet teoretycznie nie mog dziaa, poniewa nie ma moliwoci rozgrzania umieszczonej w nich katody.
3.2. Kopia strony z podania patentowego T. Henry'ego Moraya nr 550 611 I rzeczywicie takiej moliwoci nie byo konstrukcja stanowia przykad jednego z pierwszych zastosowa technologii "zimnej katody". Drugie zastrzeenie dotyczyo kwestii bardziej podstawowej i trudniejszej do wyjanienia: "Osobom sprawdzajcym nie jest znane naturalne rdo prdu elektrycznego, konieczne jest wic udowodnienie jego istnienia" 22 . Innymi sowy, taka maszyna po prostu nie moe dziaa, poniewa nie ma adnej energii promienistej. Moray od dawna martwi si o powodzenie procesu patentowego. Jego obawy pogbiy si, gdy Hayes otrzyma list podpisany nic nieznaczcym nazwiskiem John Y. Smith zawierajcy wyjanienie przyczyny, dla ktrej w Urzdzie Patentowym robiono trudnoci: Jedna z zainteresowanych osb zajmowaa wysokie stanowisko pocztkowo w General Electric Co., a nastpnie w Westinghouse Company. Kiedy powiedziaem tej osobie o obawach Moraya, i jego projekt moe zosta skradziony, jej odpowied zwalia mnie z ng stwierdzia, e jest to rwnie pewne, co fakt, e projekt ten zosta nadesany. Biuro Patentowe podobno a roi si od pracownikw General Electric, General Motors i innych wielkich firm. Osoba, z ktr rozmawiaem, przyznaa, e jej samej zdarzyo si pomc w kradziey wanych danych z biura, dokonanej na zlecenie jednego z wymienionych przedsibiorstw. Stwierdzia, e szalestwem jest wysyanie opisu urzdzenia do Waszyngtonu, jeli nie dysponuje si kwot odpowiednio du, by przeprowadzi cay proces i zapobiec kradziey. Przyznaj wic, e byem w bdzie, gdy naigrawaem si z obaw Moraya 23 . Doradcy do spraw patentowych firmy Alwine z Waszyngtonu udzielili Morayowi porady co do konsekwencji, na jakie si naraa, gdy nie ustanowi ochrony patentowej: Wszystkie demonstracje przeprowadzone do dnia dzisiejszego, jak rwnie te, ktre ewentualnie mogyby zosta przeprowadzone do czasu, gdy uzyska pan wszelkie prawa patentowe obowizujce zarwno w Stanach Zjednoczonych, jak i za granic, oraz gdy dostarczy pan wymaganych danych technicznych, pozwalajcych zdoby pen ochron patentow, mog przyczyni si do utraty paskich praw do patentu na wynalazek zgodnie z sekcj 4886 prawa patentowego Stanw Zjednoczonych 24 . Kiedy w firmie Moray Products Company czyniono starania o patent na odbiornik energii radiowej, Moray odkry, e Murray O. Hayes ktry by zarwno dyrektorem przedsibiorstwa, jak i adwokatem zajmujcym si sprawami patentowymi oraz dwch innych dyrektorw starao si dokona kradziey. Bez wiedzy Moraya prbowali oni skopiowa dane na temat technologii z wniosku patentowego. Pobierali te pienidze z kasy firmy, lecz nie dostarczali adnych rachunkw lub wyjanie i ani nie informowali Moraya, ani nie prosili go o pozwolenie. Zaskoczony, wrcz wstrznity naduyciem zaufania, jakim obdarza swoich wsppracownikw, Moray nie mia innego wyjcia, ni pozwa ich do sdu, by chroni swj wynalazek, swoj pozycj wynalazcy i pienidze firmy, za ktr czu si odpowiedzialny. Rozpocz si proces, ktry przez lata mia wyczerpywa zarwno jego zasoby finansowe, jak i psychik. By moe Moray nie dowiedziaby si o knowaniach Hayesa, gdyby nie list, ktry otrzyma 29 czerwca 1932 roku od W. H. Lovesy'ego z Utah Oil Refining Company: Murray O. Hayes (...) jasno da mi do zrozumienia, e jest w stanie zbudowa maszyn samemu, na podstawie informacji, jakie otrzyma. Murray O. Hayes przekonywa mnie o tym wielokrotnie. Zapewne to moja determinacja sprawia, e nieustannie powtarza, i widzia kady szczeg wynalazku, poniewa udawaem, e mam obiekcje co do prawdziwoci urzdzenia. Nigdy jednak nie miaem takich wtpliwoci, lecz przekonany byem, e prawdziwe tajniki zachowuje pan jedynie dla siebie. Po rozmowie z Harveyem Fletcherem i Carlem Eyringiem w Bell Laboratories w Nowym Jorku, w czasie ktrej postanowiem, e bd pana zachca do wprowadzenia Murraya O. Hayesa w szczegy konstrukcji, zaczem, jak wspomniaem, wypytywa go o moliwo stworzenia kopii paskiej maszyny i zawsze trafiaem na solenne zapewnienia, e mgby tego dokona 25 . W kocu Moray zwolni zarwno Hayesa, jak i obu dyrektorw, zdyli oni jednak narazi firm na niepowetowane straty liczone w tysicach dolarw. Nawet po oficjalnym zwolnieniu starali si przej kontrol nad sytuacj posunli si wrcz do stwierdzenia, e Morayowi powinno si "uniemoliwi dostp" do jego wasnych dokumentw patentowych. Sd ukrci jednak te dziaania i przywrci Morayowi peni praw, ale sytuacja finansowa firmy bardzo si pogorszya tak bardzo, e pi lat pniej ogoszono bankructwo. Ciekawy i, jak sdz niektrzy, nieprzypadkowy jest fakt, e Harvey Fletcher pracowa w Bell Telephone Laboratories, gdzie byo zatrudnionych wielu naukowcw, ktrzy pniej ogosili wynalezienie krzemowych pprzewodnikw. Moray zastosowa wasnej konstrukcji pprzewodniki na bazie germanu w swoim odbiorniku energii promienistej w czasach, gdy idea nadprzewodnictwa bya jeszcze cakowicie nieznana. O komunizmie i elektryfikacji wsi Dwukrotnie latem 193 8 roku i na pocztku roku 1939 Moray otrzyma zaproszenie do odwiedzenia w Waszyngtonie Johna M. Carmody'ego z Rural Electrification Administration, organizacji, ktrej zadaniem byo dostarczanie prdu odlegym wsplnotom wiejskim. Zoono Morayowi propozycj, ktra miaaby chroni jego starania o patent i przyczyni si do wdroenia technologii. Wynalazca nie by jednak skory do skorzystania z niej, poniewa ba si, e cho procesowi patentowemu przyglda si bdzie kto z departamentu sprawiedliwoci, ryzyko bdzie zbyt due i nie uda si utrzyma tajemnic wynalazku do koca procesu. Poza tym propozycja nie wizaa si z adnym wynagrodzeniem, jeli nie liczy jednorazowej wypaty 25 dolarw dziennie za kilka miesicy pracy. Moray zdecydowa si jednak przyj ofert, poniewa mia nadziej, e uda si w ten sposb upowszechni ide energii promienistej. Zosta wic inynierem konsultantem w agencji rzdowej. Prac rozpocz od zbudowania laboratorium skadajcego si z 20 pomieszcze. Wkrtce jednak zacz ywi podejrzenia co do intencji niektrych wsppracownikw. W lutym 1939 roku zanotowa: Zaczynam si ba, e w Waszyngtonie wicej jest radykaw, ni potrafiem sobie wyobrazi, i to mnie niepokoi. Po powrocie z Waszyngtonu podzieliem si obawami z jednym ze wsppracownikw z Salt Lake (...), a potem opowiedziaem o nich take dr. Frazerowi, ktry zosta powoany przez Rural Electrification Administration na mojego konsultanta naukowego i stra przyboczn 26 . Jak si okazao, Moray rzeczywicie potrzebowa ochroniarza, cho Felix Frazernie najlepiej nadawa si na to stanowisko. Po przeprowadzeniu eksperymentw zakrojonych na szerok skal Frazer powiedzia Morayowi: "Sprawdzaem urzdzenie ze wszystkich moliwych stron i jestem w peni usatysfakcjonowany. Nie sdz, by naleao prowadzi dalsze prby" 27 . Doda jednak zowrogo: "Dopki istnieje to urzdzenie, dopty chc je sprawdza. Radz wic panu zniszczy to cholerstwo i w ten sposb powstrzyma mnie od dalszych eksperymentw" 28 . Przez cae dwa miesice Moray pozwala Frazerowi oglda i sprawdza urzdzenie w laboratorium, w obecnoci i wedle wskazwek naukowcw z Columbia University w Nowym Jorku. Wynalazca zdradzi Frazerowi sekrety trzech lamp energii promienistej i zezwoli na sporzdzenie rysunkw miay podobno przyda si w procesie patentowym. Tak bardzo zaufa tylko jeszcze jednemu czowiekowi, prawdopodobnie Hayesowi: "Myl, e to mwi samo za siebie przez cay okres prac nad moj maszyn tylko jednemu badaczowi pozwoliem tak daleko zagbi si w tajniki jej konstrukcji" 29 . Cho Moray ywi nadzieje, e Rural Electrification Administration przyczyni si do postpu prac nad wynalazkiem, rs jego lk przed spiskiem ze strony komunistw. Zaproszono go nawet na spotkanie z rosyjskimi gomi, w czasie ktrego pokazywano im jego materiay. Zaczy si dzia rzeczy jeszcze dziwniejsze i bardziej napawajce strachem. Morayowi groono mierci i kilkakrotnie strzaami z broni palnej zraniono jego samego i jego on. Sprawi wic sobie kuloodporny samochd. Richard Moray, jeden z dwch synw wynalazcy, wspomina pniej, e kiedy jecha z rodzicami przez miasto, nagle zostali ostrzelani przez ludzi z tajemniczego czarnego samochodu. John E. Moray, drugi syn, opowiada, e matka odbieraa wiele telefonw z pogrkami kto powiedzia jej midzy innymi, e ycie jej ma niewarte jest zamanego grosza, chyba e bdzie wsppracowa z dzwonicym. Stale wamywano si do laboratorium i domu Moraya, nigdy jednak nie skradziono maszyny. Celem tych naj byo raczej, wedug rodziny konstruktora, szpiegostwo przemysowe, ni kradzie samego urzdzenia. W czasie jednego z wama do laboratorium Moray zosta postrzelony w nog. Wynalazca by przekonany, e wszystko to jest czci spisku, ktry ma na celu wykluczenie go z gry toczcej si wok urzdzenia. Wydarzenia przybray jeszcze dziwniejszy obrt, gdy nadszed czas, by przeprowadzi niezmiernie wane dowiadczenie, ktre miao zademonstrowa przenikanie strumienia energii promienistej przez grube pyty szklane. Zupenie nieoczekiwanie Felix Frazer chwyci w pewnym momencie motek i rozwali niemal ca maszyn zanim Morayowi udao si go powstrzyma. Gdy odchodzi, rzuci na poegnanie poraonemu Morayowi: "Ju nie poprosz o dalsze testy". Tym jednym aktem Frazer zniszczy owoc wieloletniej pracy konstruktora czci, nad ktrych dopracowaniem lcza nocami, zostay tak bardzo uszkodzone, e nie nadaway si ju do uytku, a tylko do wyrzucenia. Kiedy w grudniu 1941 roku przedstawiciel izby reprezentantw Thomas Winter z Kansas zoy wniosek do Rural Electrification Administration o wszczcie ledztwa w sprawie "dziaania na szkod obronnoci kraju w sposb zakrawajcy na sowicie opacony sabota", Moray uzna, e jego podejrzenia si potwierdzaj. Federalne biuro ledcze, twierdzi Winter, "zostao opanowane przez gang komunistw (...) ktrzy nie wahaj si sabotowa narodowego programu obrony w interesie (...) swych teorii politycznych". Wynalazca zrozumia, e czas poegna si z Rural Electrification Administration, jednak ten kosztowny rozwd mia pochon fundusze, ktre Moray zdoby z takim trudem i ktrych potrzebowa na dalsze badania pozwalajce na uzyskanie patentu co wci wydawao si moliwe. W latach 40. i 50. Moray, wspierany przez synw Richarda i Johna, stara si wygospodarowa potrzebne rodki finansowe. W roku 1959 dr Robert Craig, byy wiceminister Rural Electrification Administration, stojcy w opozycji do "radykaw", napisa list z poparciem dla pracy Moraya: Znam dr. Moraya od mniej wicej 20 lat i miaem okazj widzie starania o akceptacj dla niektrych jego idei i wynalazkw, szczeglnie tych zwizanych z "energi promienist". Zarys wielu obecnie uznawanych teorii z dziedziny fizyki atomowej i jdrowej znalaz siew pracach dr. Moraya ju w poowie lat 30. Zdarzyo mi si parokrotnie pomaga mu w prbach dotarcia do ludzi u wadzy-prbach niestety nieudanych. Oczywicie podstawowe zaoenia prac dr. Moraya nie budz ju duej wtpliwoci. Niemniej jednak potrzeba bardzo wiele czasu i pienidzy (zwaszcza tych drugich) na badania, dziki ktrym mona by wdroy jego wynalazki do powszechnego uytku. Wydajemy miliony na testowanie broni, ktra w kocu okazuje si nic niewarta i ktr tak naprawd nikt si nie interesuje, podczas gdy kilkaset tysicy dolarw dane temu czowiekowi mogoby sprawi, e wikszoci broni po prostu bymy nie potrzebowali 30 . Fakt, e Moray dozna w swych staraniach ostatecznej poraki w latach 40. i 50., najprawdopodobniej nie wynika jedynie z braku funduszy. Nawet ludzie, ktrzy popierali jego prace, na przykad czonkowie rodziny, wskazywali na czysto techniczne powody, dla ktrych przerwano badania. W pitym wydaniu z roku 1978 ksiki Moraya The Sea of Energy in Which the Earth Floats jego synowie jasno okrelili gwny problem, na ktry natrafi Moray: W roku 1942, wkrtce po wczeniu si Stanw Zjednoczonych do II wojny wiatowej, Henry Moray stara si odbudowa odbiornik energii promienistej przy uyciu tego, co zostao z tak zwanego "kamienia szwedzkiego". Materiau tego serca odbiornika nigdy nie udao si wytworzy ponownie i wanie ten fakt ogranicza moliwoci produkcji energii. W zwizku z tym na potrzeby drugiego, wikszego ni poprzednie urzdzenia Moray zaj si intensywnymi badaniami nad substancjami radioaktywnymi i reakcjami jdrowymi" 31 Z pniejszych wywiadw z Morayem wynika, e skania si on do zastosowania materiaw radioaktywnych. Mwi si, e uywa uranu lub moe radu, cho domysy s rnorakie. Pojawia si te wzmianka o radioaktywnym oowiu jako o substancji zastpczej, uytej w osawionym detektorze. Czegokolwiek jednak prbowano uy jako substytutu, nie zdawao egzaminu. T. Henry Moray zmar w roku 1974, gdy jego marzenie o daniu wiatu energii promienistej nadal dalekie byo od realizacji. Po mierci ojca John i Richard przejli pochodni energii promienistej i podjli dzieo gromadzenia dalszych pienidzy na powtrzenie pracy Moraya. W roku 1976 przedstawiciele si powietrznych USA zawarli umow na dalsze badania z firm Cosray zaoon przez Moraya i jego synw. Kontrakt obejmowa prby znalezienia lub te powtrnego wytworzenia materiau zwanego kamieniem szwedzkim. Kiedy stwierdzono, e nie udao si odnale adnego rda tej substancji, postanowiono wyprodukowa odpowiednik syntetyczny. Zrezygnowano jednak i z tego pomysu, gdy przez kilka miesicy nie udao si stworzy niczego odpowiednio oczyszczonego. Spraw utrudnia fakt, e niektre z notatek Moraya, sporzdzanych na lnianym ptnie, wyblaky tak bardzo, i nie nadaway si do odczytania. Inne z kolei byy zbyt skrtowe: Prawdopodobnie dr Moray sporzdza notatki w sposb niezbyt precyzyjny ani wyrany jedynie dlatego, e spodziewa si, i nadarzy si jeszcze okazja, by sam mg odbudowa urzdzenie. Zapiski na ptnie miay suy wycznie jemu samemu, nie zawsze wic dopracowywa je tak starannie, jak zapewne by to robi, gdyby to kto inny mia je odczytywa 32 . Synowie Moraya John i Richard kontynuowali prac ojca, utrzymujc w miar moliwoci tajemnic. S wci w posiadaniu notatek laboratoryjnych, o ktrych mwi, e wystarcz do dopracowania technologii, wic gdyby tylko udao im si zdoby kilka milionw "dobroczynnych" dolarw, z pewnoci prace ruszyyby z miejsca i wkrtce opracowano by sprawne urzdzenie, nadajce si do powielenia. Inni, ktrzy wierz w prawdziwo historii o dziaaniu maszyny do odbioru energii promienistej, sdz, e tajemnice urzdzenia Moraya znikny wraz ze mierci konstruktora. Czy to rzeczywicie dziaao? Jakie s wic moliwoci? Czy urzdzenie Moraya dziaao, czy te konstruktor myli si co do szczegw lub caoci? Czy moliwe, by by zwykym oszustem, ktry stara si nacign inwestorw i okpi naukowcw? Zajmijmy si najpierw domniemaniem oszustwa. S tacy, ktrzy sdz, e Morayowi nie udao si stworzy sprawnego urzdzenia, ale e w jaki sposb czy to dziki manipulacji, czy sztuczkom magicznym potrafi by na tyle przekonujcy, e otrzymywa wsparcie finansowe. Inni zwracaj uwag na naukow stron zagadnienia: Morayowi na tyle zaleao na dowiedzeniu prawdziwoci teorii energii promienistej, e gotw by stworzy oszukacz maszyn, ktrej dziaanie miao by ostatecznym dowodem susznoci jego pogldw. Jednake cho konstrukcja detektora pozostaa sekretem Moraya nikomu nie udao si wykry adnej baterii lub innego rda zasilania urzdzenia. Nawet Harvey Fletcher odnotowa w roku 1940, e nie udao mu si ustali, skd czerpi energi arwki oraz elazko: "Przyznaj, e zadziwia mnie fakt, e nie dostrzegem ani pojemnika, ani kondensatora, w ktrych schowane mogy by baterie suche. Pan Moray udzieli mi pozwolenia na dokonanie ogldzin urzdzenia i cho nie miaem zbyt wiele czasu, przekonaem si o braku poszlak co do istnienia jakichkolwiek pocze ze rdami energii elektrycznej" 33 . Podejrzenia co do uczciwoci Moraya utrzymyway si gwnie ze wzgldu na jego nieustpliwo w kwestii ujawnienia sekretw urzdzenia przed tymi, ktrzy chcieli zbudowa jego duplikat. Ale jaki miaoby sens kamanie przez ponad 30 lat i to z wystawianiem si na fizyczne niebezpieczestwo, wymianie i upadek finansowy? Co mg zyska Moray, jeli posugiwa si bateriami, ukrytymi przewodami itp.? Zwykle odpowied brzmi: pienidze. Ale w przypadku Moraya trudno mwi o jakichkolwiek zyskach, raczej o czym przeciwnym. Konstruktor dwukrotnie znalaz si na skraju bankructwa, gdy stara si spaci dugi, jakie zacign na potrzeby wynalazku. Moray naprawd nie by czowiekiem interesu. Doszed na sam szczyt drabiny wiata spoecznego i naukowego. Spotyka si z najwyszymi wspczesnymi autorytetami wrd naukowcw, ludzi polityki i wadzy. Chodzio o co wicej ni pokaz cyrkowy. Gdyby dziaanie Moraya sprowadzao si do powtarzania szarlataskich sztuczek, wczeniej czy pniej kto by to odkry. To si nigdy nie stao, mwiono jedynie, e nikt nie rozumie, jak dziaa to urzdzenie, i e przydaoby si pozna wicej szczegw konstrukcyjnych. Ciko te sobie wyobrazi, by ktokolwiek decydowa si na zaangaowanie w spraw bez wiary w autentyczno wynalazku. Moray nigdy nie uzyska patentu na swoje urzdzenie, co oznacza, e technologia nie bya prawnie chroniona przed kradzie i skopiowaniem. Dlatego Moray pozostawa nieufny i podejrzliwy w stosunku do tych, ktrzy mogli mu pomc. Cakiem moliwe, e konstruktor nigdy nie zdradzi wszystkich sekretw urzdzenia. Poza tym istnia jeszcze jeden problem, ktry Moray stara si zachowa w tajemnicy nie udawao si powtrnie wytworzy kamienia szwedzkiego. Jeli wynalazca wiedzia lub choby przypuszcza, e to niemoliwe, wwczas zrozumiae jest, czemu nie ujawnia szczegw konstrukcji detektora. Czy mona zaoy, e Moray sam sobie wmawia, i technologia si sprawdza? Trudno w to uwierzy. Mg przesadza w zapewnieniach, e urzdzenie nadaje si do seryjnej produkcji, zanim upora si z kopotami z detektorem; mg si myli co do teorii, ktra tumaczya jego dziaanie, natomiast mao prawdopodobne jest, by wierzy, e udao si stworzy rdo energii, jeli tak naprawd nie byo. Cho niektrzy naukowcy stwierdzili, e dziaanie urzdzenia, ewidentnie nie-podczonego do zwykego rda zasilania, opiera si na indukcji elektromagnetycznej wzbudzanej przez przewody wysokiego napicia, dwukrotnie przeprowadzono wiarygodne eksperymenty w odlegoci wielu kilometrw od jakichkolwiek rde energii, co powinno pooy kres podobnym przypuszczeniom. Moemy postawi trudniejsze pytania: czy jeeli zaoy, e prototyp maszyny naprawd dziaa, moliwe jest, e kto wpywowy z otoczenia Moraya dokada stara, by nie dopuci do masowej produkcji? Oznaczaoby to, e prawdopodobnie i inne uyteczne technologie nie s upubliczniane, czy to ze wzgldu na z wol i zazdro pojedynczych osb bd spiskujcych organizacji, czy te po prostu ze wzgldu na fakt, e kto czego nie dopilnowa. Wielu osobom nie podoba si ten sposb mylenia. Chocia stworzono tyle szkodliwych technologii bro biologiczn i atomow, toksyczne chemikalia wci trudno przyj, e nie yjemy w najlepszym ze wiatw, gdzie "ostatecznie dobro zawsze zwycia". Ostatecznie cho po drodze przydarza si sporo upadkw i poraek. Z psychologicznego punktu widzenia zapewne wygodniej wierzy, e Morayowi si nie udao, poniewa si myli co do technologii lub teorii albo e by oszustem. Dziki temu nie musimy konfrontowa si z moliwoci spisku lub niedorbstwa, co zmuszaoby nas do liczenia si z realnoci podobnych technologii. Prawda jest taka, e wci nie mamy sprawnego odbiornika energii promienistej. Paeczk przejmuj niezaleni badacze W cigu ostatnich mniej wicej 30 lat prace T. Henry'ego Moraya stay si przedmiotem bada wielu niezalenych naukowcw przekonanych, e Moray mia klucz do rda niewyczerpanej energii. Mimo e nie udostpniono informacji posiadanych przez rodzin konstruktora, znany jest wniosek patentowy oraz par innych pism. Bruce Perreault jest naukowcem, ktry zajmuje si niezalenymi badaniami nad energi w laboratorium w Concord w stanie New Hampshire. Sam nie uwaa, e jest niezwykle wyksztaconym typem uniwersyteckim. Wiele osb sdzi jednak, e Perreault jest jedynym czowiekiem, ktry na tyle rozumie prace Moraya, e potrafiby przeoy je na rzeczywist technologi. Przez ostatnie pi lat zebra wok siebie grup entuzjastw i godnych nastpcw spord modych badaczy, ktrzy ceni jego skromno i podejcie do wynalazczoci oparte na prostocie technicznej i skpym budecie. W odczycie na konferencji w roku 1999 Perreault opisa zasad dziaania maego cylindrycznego urzdzenia zwanego zaworem energii promienistej Perreaulta: "W skrcie rzecz ujmujc, polon pokrywajcy cienki przewd tworzy katod, ktra emituje elektrony [elektryczno]. Elektrony przesuwaj si ku anodzie cylindra i w ten sposb powstaje napicie elektryczne" 34 . Nie jest to jednak w adnym razie bateria atomowa. Powoka polonowa rozgrzewa przewd katody, wyzwalajc miliony elektronw wicej ni zimna katoda w konwencjonalnym ogniwie termojdrowym. Ta unikatowa lampa elektronowa generuje wysokie napicie, uzyskiwane zwykle dziki bateriom atomowym. Jedn ze szczeglnych jej cech jest przetwarzanie ciepa polonu w prd i cho jest to porcja niewielka, istotnie zwiksza moc 35 . Konstrukcja urzdzenia Perreaulta, pokazanego na dwch konferencjach w roku 1999, w oczywisty sposb opiera si na pracach T. Henry'ego Moraya. Wynalazca tak opisuje swoj maszyn: Proces wytwarzania mocy z energii promienistej wie si z indukcj i kierowaniem energi atomow (...) za pomoc systemu, ktry zawiera obwody elektroniczne obecnie stosowane w radiowych regulatorach czstotliwoci. Zawory Perreaulta, podobnie jak zawory Moraya, wykorzystuj efekt pompowania elektronw z ziemi do kondensatorw wysokiego napicia. W drugim etapie adunki wysokiego napicia zostaj zmienione w prd o dowolnej czstotliwoci. Ten nowoczesny generator pracuje w oparciu o wytwarzajce energi reakcje atomowe substancji radioaktywnych. Nie powstaj przy tym toksyczne odpady, jak to ma zwykle miejsce w reakcjach atomowych 36 . By moe kontrowersyjne wydaje si, e w urzdzeniu uyto radioaktywnego polonu substancji uwaanej za niebezpieczn. Polon wytwarza wicej energii ni jakikolwiek dzi znany pierwiastek. Polon wydziela 5000 razy wicej energii ni rad. Energia uwolniona w czasie rozpadu polonu jest tak dua, e pojemnik z nieca poow grama tej substancji rozgrzewa si do temperatury ponad 932 stopni. Problem polega na tym, e polon jest niezwykle rzadko wystpujcym pierwiastkiem tona rudy uranowej zawiera jedynie okoo 100 mikrogramw polonu 37 . Perreault twierdzi, e ten problem mona rozwiza dziki ekstrakcji gazu, jaki wytwarzaj rudy radioaktywne. Gaz w, mwi wynalazca, powinien ulega rozkadowi do polonu w cigu trzech do czterech dni. Perreault wskazuje, e polon to czysty emiter promieniowania alfa, ktre moe by wchaniane przez lampy jego konstrukcji i zmieniane w moc elektryczn. W ten sposb powstaje wydajne, lekkie rdo energii. W sierpniu 2000 roku Perreault wysa e-mail, w ktrym podj si "penej odbudowy" odbiornika energii promienistej T. Henry'ego Moraya. Czy da si to urzdzenie skutecznie i bezpiecznie wdroy do masowego uytku, to zupenie inna sprawa. To energia nuklearna, Jasiu, ale nie taka, jak znamy... Paul M. Brown z Boise w stanie Idaho zajmuje si interesami zwizanymi z energi nuklearn od roku 1978, to jest jeszcze od czasw studenckich. Przeprowadzi wnikliw analiz prac T. Henry'ego Moraya i na jej podstawie napisa zapewne najbardziej kompetentne, niezalene studium powicone odbiornikowi energii promienistej, zatytuowane Odbiornik energii Moraya: dane techniczne, wyznaczniki konstrukcji, dyskusja. Gwny wniosek ukazuje w nowym wietle zasad dziaania urzdzenia Moraya: "Nowatorstwo konstrukcji zaworu Moraya polega na zastosowaniu pprzewodnikw w czasach, gdy nie wynaleziono jeszcze tranzystorw. Poniewa w urzdzeniu zastosowano rad, jest ono rodzajem generatora izotopowego zcza dodatnie-ujemne" 38 . Brown wskazuje te na inn wyjtkow cech lampy Moraya: "Nowoci jest fakt, e lampy wcale nie s prniowe. Ten ukad cylindrw by raczej wczesn form tranzystora, tyle e zcze oparto na materiaach gazowych, a nie pprzewodnikowych" 39 . Pomys, e zawr zawiera rad i e reakcje atomowe byy czci cyklu pracy urzdzenia, to gwny przedmiot zainteresowa Browna. Jako doktor w dziedzinie fizyki atomowej Brown zaangaowa si w konstrukcj nowych generatorw energii elektrycznej opartych na zasadniczo bezpiecznych przemianach atomowych. We wasnej firmie Nucell Brown wyprodukowa bateryjki atomowe, ktre czerpay energi z radioaktywnego strontu-90 i przetwarzay j bezporednio w strumie prdu zmiennego. W roku 1988 ogoszono, e pierwszy prototyp ogniwa atomowego konstrukcji Browna wytwarza 100 000 razy wicej energii z grama strontu-90 ni najsilniejsze baterie atomowe dotd istniejce. W listopadzie roku 1991 Brown wystosowa "List otwarty do wszystkich pracujcych nad alternatywnymi rdami energii" (peny tekst znajduje si w Dodatku 4), przedstawiajcy powody, dla ktrych sam wycofa si z dziaania na tym polu: Wraz z upywem lat docieray do mnie kolejne koszmarne historie o ludziach, ktrzy dokonali jakiego znaczcego wynalazku jedynie po to, by spotkay ich przeladowania, szykany, oskarenia, a niekiedy wrcz bezporednie zagroenie ycia. Byem przekonany, e historie te s zdecydowanie wyolbrzymiane lub bior si z czego w rodzaj u paranoi, jaki ej ulegaj wynalazcy. Jednake, jak tumaczy Brown, wraz z postpami wasnych bada stawa si przedmiotem zainteresowania niebezpiecznego rodzaju: Zaczem otrzymywa pogrki (na przykad: "Rozwalimy twj dom, ciebie i twoj rodzin"). Zoono wnioski o naoenie na mnie i moj firm opat karnych za oszustwa przy obrocie papierami wartociowymi. Rozpoczo si ledztwo z ramienia departamentu finansw stanu Oregon. Pojawili si urzdnicy podatkowi, a po nich komisja papierw wartociowych i walut. Napadnito moj on. Straciem wadz w firmie. Trzykrotnie wamano si do mojego domu, a czterokrotnie dokonano aktw wandalizmu. Dwukrotnie oskarono mnie o produkcj narkotykw. Straciem dom. Niedawno kto wysadzi w powietrze przy uyciu bomby domowej roboty samochd mojej matki. Po kadym z tych okropnych wydarze zdwajaem wysiki, aby doprowadzi prace nad technologi do szczliwego koca. Ale sprawy przybieray tylko coraz gorszy obrt... Moja rada to siedzie cicho, dopki twoje nadzieje si nie ziszcz. Bd wybredny przy wyborze wsplnikw do interesw. Chro siebie i swoj rodzin. Wiedz, e historie rodem z koszmarw sennych s prawd 40 . Mimo e Brown wycofa siew 1991 roku, jego duch walki przetrwa. Po dugim procesie legalizacyjnym technologii baterii uzyska wreszcie kredyt patentowy (poprzedzony umow pozasdow) od Bell Labs / Lucent Technologies na "Samonapdzajce si urzdzenie" baterii atomowej. Ostatnio Brown opracowa technologi, ktra nie tylko oferuje nowe rdo energii, ale moe sta si rozwizaniem wielkiego problemu odpadw radioaktywnych. Technologia "fotodeaktywacji odpadw radioaktywnych" staa si ju przedmiotem umowy z rosyjskim rzdem. Firma Browna ma zbudowa prototyp elektrowni, w ktrej silnie radioaktywne pierwiastki bombardowane bd wysokoenergetycznym promieniowaniem fotonowym w formie promieni Roentgena wytwarzanych przez akcelerator liniowy. To nie adna pseudonauka wszystko opiera si na powanej, podrcznikowej teorii atomowej. Wiadomo, e strumie nukleonw w promieniowaniu rentgenowskim lub gamma moe wzbudza rozpad atomowy. Sztuczka Browna polega na tym, by zastosowa to zjawisko w przypadku pierwiastkw silnie radioaktywnych, takich jak jod-129, ktrego zwyky czas rozpadu poowicznego wynosi 1 700 000 000 lat. Brown utrzymuje, e bombardowanie powoduje, e jod-129 przemienia si w jod-130, ktrego czas rozpadu poowicznego wynosi tylko 12,4 godziny i ktry naturalnie rozkada si, dajc ksenon-130 bezpieczny, trway gaz oraz elektron. Wynalazca twierdzi, e opracowa wzory podobnych reakcji dla wikszoci niebezpiecznych izotopw, jakie mona znale w odpadach radioaktywnych. Jeli proces ten rzeczywicie udaoby si zastosowa, Brown wnisby niezwyky wkad w zachowanie bezpieczestwa naszej planety. Jeszcze bardziej znaczcy wydaje si fakt, e w owym procesie wytwarzana jest dua porcja energii cieplnej, ktr mona opanowa i wykorzysta. Rosyjska "przenona" elektrownia ma produkowa 10 megawatw ilo energii wystarczajc dla 1000 domw. Brzmi to tak dobrze, e trudno uwierzy. Wkrtce przekonamy si, czy to prawda.
4. Maszyna N: tajemniczy spadek po Michaelu Faradayu Jeli myl o jednobiegunowym generatorze zainspiruje kogo do pracy nad doskonaleniem pomysu wykorzystania nowego rda energii, caa ta praca ma sens. dr Gary L. Johnson, profesor emerytowany, wydzia inynierii elektrycznej i komputerowej Kansas State University yjemy w wiecie techniki. Mamy skonno do mylenia, e wszystkie problemy wiata mona rozwiza dziki nauce i technice. Gdyby tak byo, dysponowalibymy darniow energi, a na wiecie panowaby pokj (...). Musiaem nauczy si na drodze bezporedniego dowiadczenia, jakie s realia wiata, w ktrym yjemy, i jakie skutki moe przynie rodzajowi ludzkiemu wprowadzanie wynalazkw zmieniajcych oblicze tego wiata. Bruce DePalma, wynalazca maszyny N Jak to si stao, e generator jednobiegunowy najwczeniejsza maszyna dziaajca dziki elektromagnetyzmowi, zaprojektowana w 1831 roku przez Michaela Faradaya sta si generatorem darmowej energii, generatorem, o ktrego skonstruowaniu marzyo tak wielu? Przez lata 70., 80. i 90. rozmaici badacze, wynalazcy, sawy wiata nauki i finansici coraz bardziej przekonywali si, e wynalazek Faradaya to naprawd wity Graal, ktry zapowiada rewolucj w zakresie zarwno teorii, jak i technologii. Okoo roku 1977 naukowiec Bruce DePalma ponownie zaprojektowa i wykona generator jednobiegunowy w formie maszyny N: maszyny z N nieskoczon liczb zastosowa. W cigu kilku lat prace nad maszyn N znacznie si. posuny na fali powszechnego zainteresowania popartego pokanymi subwencjami. Dokd jednak zaprowadziy? Po 30 latach, w czasie ktrych wielokrotnie ogaszanym sukcesom towarzyszyy wtpliwe wyniki, wielu naukowcw twierdzi, e nie jestemy blisi zbudowania w peni sprawnej maszyny N, ktra produkowaaby darmow energie., ni bylimy w roku 1831. Co si wic stao? Czybymy wszyscy ulegli zbiorowej halucynacji, czy wci pozostaje do odkrycia co, co rozwie tajemnic maszyny N? Olnienie Faradaya We wspczesnym wiecie podstaw wspzalenoci elektrycznoci i elektroniki s prace kilku wpywowych i genialnych uczonych z pocztku XIX wieku. W roku 1800 Woch Alessandro Volta wynalaz stos galwaniczny, pierwsz w wiecie bateri. Oznaczao to, e wiat otrzyma pierwsze niezawodne rdo stale pyncego prdu. Dziki temu urzdzeniu rozpoczto liczne eksperymenty z obwodami elektrycznymi, a w roku 1819 duski uczony Hans Christian Oersted zauway, e przepyw prdu elektrycznego przez przewd wpywa na rodowisko wok przewodu. Oersted spostrzeg to, gdy bada wpyw zblienia przewodu pod napiciem do kompasu dokona wwczas pierwszej formalnej rejestracji efektu elektromagnetycznego. To przeomowe odkrycie umoliwio Francuzowi Andre Marie Ampere'owi ustalenie, e sia pola magnetycznego wok przewodu wie si z dwoma gwnymi czynnikami: iloci prdu pyncego przez przewd oraz odlegoci od przewodu. Obserwacje pozwoliy na opisanie zalenoci w formie prawa Ampere'a. Stwierdzono rwnie, e uoenie przewodu w zwoje powoduje wzrost oddziaywania efektu magnetycznego. Najwaniejszym zapewne odkryciem byo jednak sformuowanie w 1831 roku przez Michaela Faradaya praw indukcji elektromagnetycznej. Faraday, najgenialniejszy uczony swego pokolenia, by w stanie przewidzie, e przesuwanie przewodu w polu magnetycznym wzbudzi przepyw prdu. Odkrycie indukcji i sformuowanie jej praw (dokona tego Faraday i James Clerk Maxwell), opisujcych zwizki midzy magnetyzmem, prdem elektrycznym i siami, s podstaw konstrukcji wszelkich silnikw elektrycznych i prdnic a zatem rde ogrzewania, wiata i elektrycznoci czyli tego, na czym opiera si cywilizacja naszego wiata. W cigu paru miesicy po dokonaniu tych odkry Faraday wynalaz pierwszy silnik elektryczny, w ktrym wykorzystano prawa elektromagnetyzmu do przeoenia siy prdu na obrotow si motoryczn. W ten sposb powstaa maszyna zwana tarczowym silnikiem Faradaya (inna nazwa to dwuczciowy silnik jednobiegunowy), zbudowana z metalowego dysku, ktry wirowa midzy dwoma biegunami nieruchomego magnesu, podczas gdy napicie podczone byo rwnoczenie do osi i obudowy. Silnik mg dziaa rwnie jako prdnica: obracanie dyskiem powodowao wzbudzenie prdu staego w osi i obudowie. Faraday zastosowa w tym celu metalowe styki lizgowe.
4.1. Dysk prdnicy prdu staego Faradaya Szczegowe notatki Faradaya, zawierajce opis historii jego odkry, ogoszono dopiero 100 lat pniej. W "New York Timesie" z 20 czerwca 1931 roku znalaza si zapowied tej publikacji: Dzi po poudniu po raz pierwszy przedstawiono publicznie zapiski, w ktrych znale mona obraz przemyle i uczu, jakie towarzyszyy Faradayowi przy pracy. Przy prezentacji obecna bya setka fizykw i chemikw zgromadzonych w Comell University. Sir William Bragg, naukowiec brytyjski i laureat Nagrody Nobla, odczyta wyjtki z dziennika Faradaya, dotd nigdy niepublikowanego... Sir William powiedzia, e data 29 sierpnia 1931 roku, 100 lat po tym, jak Faraday umieci w dzienniku pierwsz informacj o udanym eksperymencie nad zalenoci midzy elektrycznoci a magnetyzmem, to jest pierwsz wzmiank o prdnicy, obchodzona jest jako stulecie prdnicy. Poinformowa, e cho konkretny termin nie jest jeszcze znany, dziennik zostanie wydany w caoci w szeciu tomach. "Dziennik, ktry Faraday prowadzi dzie po dniu mwi sir William zawiera przypuszczenia co do postpu bada, ich ocen i dalsze plany. Najciekawsze jest to, e dziennik przedstawia myli czowieka, ktry zmieni wizerunek caej naszej cywilizacji. Widzimy, jak powoli zmierza on ku teoriom, ktrych znajomoci wymagamy (...) od studentw pierwszego roku" 1 . W cigu 100 lat od czasu, kiedy opisano indukcj elektromagnetyczn, odkrycie to byo kamieniem wgielnym prac powiconych energii elektrycznej. Jakie cztery miesice po odniesieniu zwycistwa 26 grudnia 1831 roku Faraday zwrci uwag na pewn dziwn anomali. Zarwno w zeszycie laboratoryjnym, jak i prywatnym dzienniku opisa, w jaki sposb poczy cylindryczny magnes i zwinity miedziany przewd. Nastpnie obrci cao wok osi i zmierzy napicie w obwodzie, jaki utworzyy styki lizgowe dotykajce do osi i zewntrznej czci koa. Skoro nie wystpi ruch magnesu wzgldem zwoju, Faraday spodziewa si, e obwd nie wzbudzi adnego napicia. Tymczasem obserwacja wykazaa, e napicie byo porwnywalne z tym, ktre pojawioby si, gdyby zwj przewodu miedzianego pozostawa w bezruchu, a magnes si porusza. Powstaa jednoczciowa prdnica jednobiegunowa jednoczciowa, poniewa magnes i zwj poruszay si razem. Do dzi nie wyjaniono tej anomalii w peni zadowalajco. Po raz pierwszy Faraday opublikowa swe spostrzeenia w pimie "Philosophical Transactions of the Royal Society" w roku 1832: Kolejnym punktem, co do ktrego chciabym zdoby pewno, jest znaczenie faktu, e ruchoma cz przewodu, ktry przecina linie pola magnetycznego, znajduje siew miejscach silniejszego i sabszego natenia siy magnetycznej; czy moe linie pola zachowuj stae natenie, a sam ruch wystarcza do wytworzenia napicia. Drugiej ewentualnoci dowiedziono ju w kilku eksperymentach (...). By przeprowadzi dowd ze zwykym magnesem, zwoje miedziane cile przytwierdzono do koca cylindrycznego magnesu (...) i cao wprawiono w ruch obrotowy. Strzaka galwanometru poruszya si jak w innych przypadkach (...). Zatem wirujcy ruch magnesu nie wpyn na wynik, a to dlatego, e wirujcy czy nieruchomy magnes wywieraj takie same oddziaywanie na poruszajc si mied 2 . Faraday by pierwszym uczonym, ktry wysun przypuszczenie o istnieniu "linii si" i w ten sposb tumaczy zjawiska magnetyczne. Co si waciwie dzieje z polem magnetycznym, liniami jego si, gdy ukad wiruje? Wedug poj klasycznych adne napicie nie powinno by "indukowane", chyba e dochodzi do jakiego rodzaju przecinania linii si strumienia linii. Jednake w jednoczciowej prdnicy jednobiegunowej napicie pojawiao si bez widocznego przecicia strumienia linii pola. Faraday rozpocz ukadanie amigwki, ktra do dzi absorbuje i zaskakuje fizykw. Czyby rzeczywicie wirujcy magnes mg wytwarza nieruchome pole magnetyczne? Wkrtce Faraday mia wysun niezwyke przypuszczenie, e sama Ziemia jest jednobiegunow prdnic: elazne jdro magnetyczne wiruje razem z dziaajc jak przewodnik mas planety. Faraday postulowa, e midzy kadym z biegunw (osi) a rwnikiem (obwodem) powinno wytwarza si olbrzymie napicie. Opisa nawet przeprowadzone przez siebie eksperymenty, w czasie ktrych wchodzi do rzek i strumieni, by mierzy napicie midzy brzegami. Nie udao mu si niczego wykry wydaje si, e Faraday nie w peni zdawa sobie spraw, e sam by czci tej jednobiegunowej prdnicy, a wic e znajdowa si w pozycji niemiarodajnej. Mimo niepowodzenia wci trwa przy swej teorii i uznawa pewne zjawiska atmosferyczne takie jak zorza polarna za efekt dziaania Ziemi jako jednako biegunowej (jednobiegunowej) prdnicy. Tesla jest zaciekawiony Dziwne odkrycie Faradaya byo zagadk nawet dla wielkiego Nikoli Tesli, ktry opublikowa artyku Notes on a Unlpolar Dynamo (Uwagi na temat prdnicy jednobiegunowej) w pimie "Electrical Engineer" z 2 sierpnia 1891 roku. Opisa w nim silnik/prdnic Faradaya jako potencjalne rdo energii: Wielkie osignicia intelektualne i odkrycia o podstawowym znaczeniu charakteryzuj si tym, e wiadczc niezachwianej wadzy ich twrcy nad ciekami wyobrani. Eksperyment mylowy Faradaya z dyskiem wirujcym midzy biegunami magnesu eksperyment, dziki ktremu dokonano wielkiego odkrycia ju dawno wykroczy poza sfer wyobrani. Mimo to niektre cechy urzdzenia, ktre stao si pierwowzorem dzisiejszych prdnic i silnikw, do dzi budz zdumienie i skaniaj do bardziej szczegowych bada (...). Okazuje si, e moc, jak mona uzyska za pomoc takiej maszyny, jest wiksza ni pochodzca z innego urzdzenia podobnego typu, w ktrym prd przechodzcy przez twornik dziaa na pole demagnetyzujco 3 . W artykule Tesla zwraca uwag na anomalie, ktrych analiz naprawd zajto si dopiero w XX wieku. W zwykym generatorze prdu elektrycznego na przykad prdnicy prdu staego pole magnetyczne stawia opr sile przyoonej, by wywoa ruch obrotowy. Jest to opisana przez sir Isaaca Newtona "rwna co do wartoci i o przeciwnym zwrocie" sia reakcji, ktra pojawia si na torze ruchu obrotowego. Jest to tak zwana sia przeciwelektromotoryczna lub inaczej moment przeciwobrotowy, opisany prawem Lenza. W przypadku prdnicy jednobiegunowej sytuacja wydaje si jednak inna: skoro zwj i magnes wiruj razem, sdzi si, e nie wystpi midzy nimi aden opr-czyli reakcja w postaci "momentu przeciwobrotowego". Prdnica, w ktrej nie pojawia si moment przeciwobrotowy, kademu badaczowi z dziedziny darmowej energii wyda si czym cudownym, a to dlatego, e przy braku siy reakcji rwnej co do wartoci o przeciwnym zwrocie moliwe staje si "obejcie" prawa Newtona i stworzenie maszyny, ktra wyprodukuje wicej energii, ni bdzie jej czerpaa. Cho podobne dziaanie jest tak bardzo niezwyke, do pnych lat 60. w ogle nie zajmowano si badaniami nad prdnic jednobiegunow jako rdem energii. Co prawda znaleziono pewne zastosowania dla tego urzdzenia przy produkcji prdu o wysokim nateniu i niskim napiciu, na przykad w spawalnictwie czy przy produkcji okrelonych elementw broni, jednake tylko garstce badaczy przyszo do gowy powanie rozwaa wykorzystanie prdnicy jako rda energii. Nikt nie sprawdzi, czy rzeczywicie w pracy urzdzenia nie pojawia si moment przeciwobrotowy. Podobne pomiary byyby trudne do przeprowadzenia, a przede wszystkim niewarte zachodu. To wanie trudnoci w pomiarze zagadkowych zjawisk zwizanych z momentem obrotowym przyczyniy si w cigu ostatnich 30 lat do tworzenia i podtrzymywania kontrowersji wok konstrukcji prdnicy jednobiegunowej. Ci, ktrzy uwierzyli, e Faradayowi udao si rozwiza problem momentu obrotowego, zachwycili si moliwoci produkcji darmowej energii. Ale czy susznie uwierzyli, czy te ulegli zudzeniu, wpadli w puapk zastawian przez wiat na nieostronych idealistw? Ten rozdzia opisuje prby przeksztacenia prdnicy jednobiegunowej konstrukcji Michaela Faradaya w maszynN: maszyn XX wieku o N liczbie zastosowa. Narodziny maszyny N Bruce'a DePalmy Gdy Brian DePalma robi karier jako sawny reyser filmowy, jego brat Bruce zblia si do wywoania powanego zamieszania w wiecie fizyki. Po skoczeniu w 1958 roku wydziau elektrotechniki w Massachusetts Institute of Technology (MIT) Bruce ktry wyglda wtedy jota w jot jak Marlon Brando w 1961 roku rozpocz karier jako fizyk eksperymentalny na Harvard University. Kilka lat pniej wrci do MIT, tym razem jako wykadowca, jednake w latach 70. zdecydowa si odej, by podj badania nad wasnymi kontrowersyjnymi pomysami, ktre jak wierzy zmieni obraz wspczesnej fizyki. Wkrtce zdoby saw ze wzgldu na nieoczekiwane wyniki, jakie przyniosy rnorakie niekonwencjonalne badania z wykorzystaniem yroskopw, wahadeek i oysk. DePalma zafascynowa si wpywem wirowania na przedmioty szczeglnie tym jak wirowanie wpywa na waciwoci bezwadnociowe i grawitacyjne przedmiotu. Cay dom naukowca sprawia wraenie istnej wityni ruchu wirowego: z sufitu zwisay yroskopy, a na obrotowym stoliku staa doniczka, w ktrej rosa trawa. Jeden z eksperymentw dotyczy tego, co DePalma zacz nazywa "urzdzeniem siy", a co byo poczeniem dwch yroskopw obracajcych si w przeciwne strony oraz rwnolegych osi i napdw umieszczonych w jednej paszczynie. Pierwszy egzemplarz maszyny siy powsta w 1971 roku. Cao waya 125 kilogramw. "Aktywna" masa na powierzchni k to 4,5 kilograma. Cao podwieszono na wadze sprynowej i yroskopie poruszajcym si w kierunku przeciwnym do ruchu wskazwek zegara z prdkoci 7600 obrotw na minut. Cylinder wspierajcy krci si z prdkoci 4 obrotw na minut w wyniku precesji czci wirujcych. W caej serii eksperymentw uzyskano wynik wskazujcy na utrat wagi rzdu 2-3 kilogramw. Prosto rzecz ujmujc, DePalma by przekonany, e odkry sposb na wywoanie efektw antygrawitacyjnych. Tak opisywa uzyskane przez siebie wyniki: "Kiedy upuszczasz wirujcy przedmiot, moesz stwierdzi, e spada on szybciej, a wic silniej uderza w podoe (...) ni przedmiot, ktry nie wiruje (...). Mona te dostrzec, e zderzenie z obiektem wirujcym wywouje wiksze skutki" 4 . Cho to i tak za duo dla zatwardziaych wyznawcw teorii Newtona, DePalma posun si dalej: "Podobne zderzenia, czy to spowodowane kolizj, czy upadkiem, wi si z poborem pewnej energii z przestrzeni poborem, ktrego dotd nie rozumielimy. Przestrze wypeniona jest energi, ktra przepywa przez wszystko i powoduje, e przedmioty maj mas i podlegaj zjawisku bezwadnoci" 5 . Jego koncepcja polegaa na tym, e to wanie ruch wirowy, spin, jest sposobem na uzyskanie wielkich iloci energii "przestrzennej". Gdy wic okoo roku 1977 zapozna si z pracami Faradaya na temat prdnicy jednobiegunowej, uwierzy, e istnieje jaka forma yroskopu, ktra pozwoli wykorzysta energi prni. Dla DePalmy fakt, e skonstruowano urzdzenie, w ktrym nie wystpowa moment antyobrotowy, by widomym znakiem, e tego typu idee mog by zrealizowane. Wkrtce przemianowa prdnic Faradaya na maszyn N i uzna j za wasn konstrukcj: "adunek elektryczny prdnicy N wytwarza wewntrzny moment obrotowy midzy dyskiem zwojw a doczonymi piercieniami magnesw. Poniewa jednak obie czci s cile poczone, energia momentu obrotowego nie wydostaje si poza urzdzenie, za to napdza silnik" 6 . Rozwinicie idei mona znale w pniejszym doniesieniu: "Brak oporu wirowania przy odcitym dopywie mocy uzasadnia hipotez o bezporedniej konwersji energii bezwadnoci na energi elektryczn na drodze rozdzielenia rnych form energii wirujcego dysku, ktry zosta namagnesowany, by zmienia polaryzacj bezwadnociow na dodatni i ujemny biegun elektryczny" 7 . DePalma przekona sam siebie, e ta maszyna zmieni oblicze wiata. Teraz chodzio jedynie o to, by zbudowa prototyp, ktry bdzie jawnym dowodem na to, co w przekonaniu konstruktora byo prawd. W 1977 roku zawar on ukad z kalifornijsk wsplnot duchow zwan Sunburst (Przejanienie) z okolic Santa Barbara w Kalifornii. Jej czonkowie byli zainteresowani projektami DePalmy, poniewa wierzyli, e uzyskaj w ten sposb lekarstwo na wiatowy kryzys energetyczny. Wsplnota postanowia zapewni fundusze na pomoc DePalmie w budowie prototypu prdnicy maszyny N Sunburst.
4.2. Maszyna N Sunburst zaprojektowana przez Bruce'a DePalm Innowacj w stosunku do pierwotnego projektu Faradaya byo to, e DePalma postanowi zastpi zwyke magnesy zwojami elektromagnetycznymi. Skaday si one z 3605 splotw drutu miedzianego owinitego wok mikkiego elaznego rdzenia. Dopyw energii zapewniay szczotki przy gwnej osi urzdzenia. Pytki przewodnika, ktre dotykay elektromagnesu, to cienkie (okoo 6 milimetrw), okrge talerze o rednicy okoo 34 centymetrw wykonane z brzu. Zasilanie doprowadzono przez kolejny zestaw szczotek, zrobionych z bardzo wytrzymaego wgla jedna ze szczotek dotykaa do osi z brzu, a drug umieszczono w pobliu krawdzi brzowej pytki przewodnika. W latach 80. DePalma prowadzi prby z maszyn N, a uzyskane wyniki zestawi w nie opublikowanym sprawozdaniu. W czasie testw prdnica maszyny N napdzana bya trjfazowym silnikiem prdu zmiennego o mocy 40 koni mechanicznych. Pas, ktry przenosi napd, by wystarczajco dugi, by wykluczy wszelkie oddziaywania midzy polami magnetycznymi silnika i maszyny N. DePalma by przekonany, e wyniki potwierdzaj suszno nie tylko teorii, ale i decyzji o wydaniu 25 000 dolarw w imieniu wsplnoty Sunburst Nie miao go spotka rozczarowanie. Kwestia pomiaru W tabeli przedstawiono wyniki uzyskane przez DePalm. Wymagaj bardzo uwanej analizy, poniewa opisuj dziaanie skomplikowanego ukadu: silnika napdzanego prdem zmiennym i wprawiajcego w ruch prdnic prdu staego, w ktrej zamiast staego magnesu umieszczono elektromagnes.
4.3. Wyniki uzyskane przez Bruce'a DePalm przy badaniu maszyny Sunburst Wyniki wydaj si wskazywa, e przy staej prdkoci obrotowej maszyny N wynoszcej 6000 obrotw na minut uzyskanie mocy wyjciowej 7560 watw wymagao jedynie 268 watw mocy wejciowej dostarczonej do silnika niewiele w stosunku do mocy potrzebnej do zrekompensowania strat energii (powstaych w wyniku tarcia, oporu powietrza itp.) maszyny N bez dodatkowego obcienia. W uproszczeniu: DePalma twierdzi, e gdy dostarczy 268 watw mocy wejciowej, urzdzenie wytworzy tak ilo energii, ktra pocztkowo wystarczy jedynie na pokrycie strat (bez adnych zyskw), by ostatecznie produkowa moc ponad 7 kilowatw. Jeli to prawda, moc wyjciowa jest 28,2 razy wiksza ni moc potrzebna do produkcji tej energii, albo jeszcze prociej rzecz ujmujc: urzdzenie pracuje z wydajnoci 2820%. Wreszcie uzyskano wynik, ktry DePalma mg i chcia ogosi: 28,2 razy wicej ni na pocztku. Konstruktor sdzi, e dopi swego: teoria, e maszyna N korzysta z materiau, jakim jest sama przestrze, okazaa si prawdziwa, a prawdziwo ta zostaa zademonstrowana. DePalma by wniebowzity. By przekonany, e publikacja jego pracy bdzie manifestem nowej ery technologii energetycznych. W wywiadzie, jakiego udzieli w 1980 roku pismu "News-Press" z Santa Barbara, nie kry swych nadziei: Skoro urzdzeniem mona uzyskiwa wielkie iloci energii z przestrzeni (...) wyprodukowana moc moe posuy do napdzenia niewielkiego silniczka, ktry napdzaby wa. Taka kombinacja pozwalaaby na sta prac maszyny i produkcj znacznie wikszej mocy, ni potrzeba do pracy silniczka. Podstaw jest fakt, e przy uyciu urzdzenia o wadze okoo 90 kilogramw mona uzyska moc rzdu 15 do 20 koni mechanicznych. Potrzeba zaledwie 1 konia mechanicznego, by silnik pokona opr powietrza, tarcie w oyskach i stykach, w wyniku czego otrzymujemy moc 19 koni mechanicznych, ktr moemy spoytkowa na potrzeby domu, samochodu, wsplnoty czy szpitala 8 . Gdy tylko wiadomoci o odkryciach DePalmy zaczy przedostawa si do szerszych krgw, wywoay oczywicie ogromne zainteresowanie. W wiecie badaczy alternatywnych energii wkrtce znalazo si wielu, ktrzy zapragnli powtrzy jego wyczyn. Rozpocz si wycig: jeeli rzeczywicie pojawia si efekt dodatkowej energii, naleao postawi kropk nad i zaprezentowa wiatu pierwszy samonapdzajcy si generator darmowej energii. Dziki udokumentowanym sukcesom DePalma zapewni sobie dopyw kapitau od znanego okulisty dr. Morgana Raiforda i od mormoskiej rodziny Tannerw. Jednake tym, czego naprawd potrzebowa, by zdoby wielkie pienidze, byo wysoce wiarygodne potwierdzenie wynikw ze strony osb trzecich. Sprawy nie miay jednak przyj pomylnego obrotu. Ku niezalenym ocenom W latach 80. DePalma zgodzi si, by wiadkiem pierwszych pokazw dziaania prototypu maszyny N by Tim Wilhelm ze Stelle Group z Illinois. Stelle Group to grono ludzi, ktrych czy sposb mylenia i pragnienie poszukiwania i wdraania nowych, "czystych" rde energii "z niewyczerpanych zasobw si przenikajcych wszechwiat" zasobw zwanych czasem energi punktu zero (por. rozdzia dziewity). Grupie zaleao na realizacji projektu maszyny N. Wilhelm na podstawie informacji dostarczonych bezporednio przez DePalm skonstruowa wasny model (w ktrym zastosowa zwyke magnesy, nie elektromagnesy), eby sprawdzi, czy rzeczywicie urzdzenie nie wytwarza momentu antyobrotowego, a wic czy dziaa w sprzecznoci z prawem Lenza. Tre raportu Wilhelma odbiegaa jednak od tego, co chcia usysze DePalma: W chwili obecnej wnioski, do jakich doszedem na podstawie przeprowadzonych testw, s nastpujce: jednoczciowa prdnica jednobiegunowa, ktrej rodzaj i ukad przedstawiono w niniejszym raporcie, wydaje si wytwarza moment przeciwobrotowy po przyoeniu zasilania, co jest zgodne z prawem Lenza, a zatem nie moe by uznana za sprawne urzdzenie do odbioru darmowej energii z przestrzeni i nadawania jej uytecznej postaci 9 . Wilhelm nie zniechci si jednak. Wci wierzy, e DePalma zrobi znaczcy krok ku ponownemu zwrceniu uwagi na ide prdnicy jednobiegunowej i e urzdzenie ma jeszcze szans przyczyni si do odkrycia nowego rda energii. Przede wszystkim jednak chyba nie chcia by tym, ktry zniszczy grup skupion wok promowanych przez DePalm pomysw uzyskania darmowej energii. Do listopada 1980 roku, czyli do czasu konferencji w Hanowerze powiconej powanym pomysom na nowe rda energii, rozpoczto wiele dalszych bada, ktre miay na celu powtrzenie rezultatw z Sunburst. Dwa najwiksze, najbardziej znaczce badania przeprowadzili Tom Valone i Adam Trombly. Pierwszy z nich, dwudziestodziewiciolatek, ktry odwiedzi wsplnot Sunburst, odby kilka spotka sam na sam z DePalma i podj si zbudowania maszyny N w ramach pracy magisterskiej na wydziale fizyki w Buffalo State University of New York. Adama Trombly'ego absolwenta wydziau fizyki i astronomii wspiera w trudnym przedsiwziciu fizyk Joseph Kahn. Przy tych ludziach DePalma nie mg uwaa si za specjalist to ich praca miaa dostarczy dowodw na suszno przekona konstruktora. Co niezwyke w jego przypadku, DePalma wyrazi swoje uznanie: "Trombly i Kahn nale do najzdolniejszych modych fizykw w Ameryce (...) ich prac cechuje najwysza jako" 10 . Odpowiedzia na wszystkie pytania, udzieli wszelkich potrzebnych informacji. Wydawao si, e nadszed czas prawdziwej wsppracy. Dyskutowano na temat optymalnej konfiguracji, wymogw technicznych urzdzenia i aparatury badawczej kady z naukowcw mia wasn recept. Valone wyznawa teori, ktra sprawdzaa si przy ograniczonych zasobach, e naley uy gorcych lutw wodnych i stykw o niskim wspczynniku tarcia i utraty energii. Zainteresowany by on przede wszystkim zbadaniem tajemnicy momentu przeciwobrotowego. Chcia rwnie sprawdzi, czy anomalie w dziaaniu maszyny mona wyjani, odwoujc si do teorii wzgldnoci Einsteina. Plany Trombly'ego byy duo ambitniejsze: na cele badawcze wyoy a 100 000 dolarw z funduszy wasnej firmy, ACME Energy Research Company, cile zorientowanej na zyski finansowe. W cigu kilku miesicy zdobya ona patent na zmodyfikowany projekt maszyny N; projekt "obwodu zamknitego" obejmowa take obudow, ktra miaa zosta wykonana z metalu, co zwikszaoby natenie pola magnetycznego, a wic podniosoby wydajno. Wielki krok ludzkoci? Dziki znajomociom Toma Valone'a o dziaalnoci DePalmy dowiedzia si Edgar Mitchell, szsty czowiek, ktry postawi stop na Ksiycu. Mitchell, wpywowa osobisto w krgach finansistw i politykw, odwiedzi konstruktora w jego warsztacie w Kalifornii. Zapozna si z postpem prac nad samonapdzajc si prdnic i przekona si o znaczeniu tego wynalazku. Wydajnie wczy si w dziaania majce na celu zdobycie funduszy potrzebnych na przeprowadzenie kolejnego etapu bada przygotowania dokumentacji, ktra potwierdziaby prawa DePalmy do wynalazku. Przewidywany koszt kilkumiesicznych bada to okoo 270 000 dolarw, ktrego znaczna cz bya przeznaczona na niezalene testy, jakie prowadzi dr D.C. White z szanowanego laboratorium MIT Energy Lab. Rachunek zapaci miaa prywatna firma o nazwie Dart Industries. Wraz z ogoszeniem raportu nadszed ciki czas opinia dr. White'a daleka bya od pochlebnej: Problem DePalmy bierze si z wielkiej niedbaoci przy pomiarach mocy silnika napdzajcego urzdzenie. Precyzyjne przyrzdy wykazuj, e moc wejciowa ronie, gdy prdnica zaczyna dziaa. Zauwayem, e wskazwka amperometru podczonego do obwodw silnika skoczya [wzrosa], gdy prdnica jednobiegunowa zacza wytwarza prd. W czasie wizyty nie wystarczyo czasu, by wykona wszystkie odpowiednie pomiary, ktre potwierdziyby ten wynik 11 . Raport by ciosem dla Mtchella i Dart Industries i wkrtce firma zacza cienko prz. Zanim jednak pojawiy si wszystkie negatywne wyniki, DePalmie udao si podpisa kontrakt z dobrym dr. Morganem Raifordem, ktry umoliwi dalsze prace nad samonapdzajc si maszyn-N. Rwnoczenie Adam Trombly zoy wniosek o midzynarodowy patent na projekt prdnicy Faradaya w wersji "obiegu zamknitego" (PCT nr WO-82/ 02126) projekt przedstawiony w artykule w pimie "Satellite News" z lutego 1981 roku.
4.4. Schemat z wniosku patentowego Adama Trombly'ego Artyku, w ktrym pojawi si take opis pracy DePalmy, zawiera bardzo miae stwierdzenia. DePalma podawa, e urzdzenie jego konstrukcji "prawie zupenie nie wytwarza oporu". Trombly mwi o "50 kilowatach prdu zmiennego produkowanej mocy". W konkluzji pojawiy si wicej ni optymistyczne zdania na temat moliwoci maszyny: "Stosunek mocy wejciowej i wyjciowej prdnicy ACME nie jest tak korzystny jak w przypadku konstrukcji DePalmy, ale i tak urzdzenie produkuje 3-4 razy wicej mocy, ni zuywa jej na dziaanie. DePalma pracuje nad czym jeszcze wikszym wersj 250-kilowatow wyposaon w silnik o rednicy 60 centymetrw" 12 . Co naprawd dziao si w czasie budowy i testowania maszyny N projektu Adama Trombly'ego, do dzi pozostaje niejasne. Prace, ktre prowadzono w siedzibie firmy w San Rafael w Kalifornii, otaczano pen tajemnic. Jak wynika z wiadomoci, ktre przedostay si na zewntrz, gotowe urzdzenie widzieli tylko Trombly i Kahn (i moe DePalma). Do wnioskw patentowych konstruktorzy dodali zacznik w sprawie niezwykle skomplikowanych stykw ich wynalazku, sporzdzonych z poczenia sodu i potasu w celu ograniczenia strat energii. Wnioski o midzynarodowe prawa patentowe (zawierajce jedynie dane techniczne projektu) dwukrotnie zostay odrzucone przez amerykaskie biuro patentowe: pierwszy raz wedug Trombly'ego ze wzgldu na opini, e "taka maszyna nie moe dziaa", drugi raz poniewa projekt stykw uznano za, ju opracowany" i wtrny. Niedugo potem, po drugiej odmowie, do sprawy wczyo si Biuro Wywiadu Marynarki Wojennej i oboyo projekt stykw Trom-bly'ego klauzul "tajne". Oznaczao to, e nie wolno mu byo z nikim rozmawia o wynalazku bez wczeniejszej konsultacji z wywiadem. Zaamanie... Od czasu, gdy Trombly obwieci rezultaty pracy z Kahnem, wypadki przyjy dziwny obrt. Raz na wozie, raz pod wozem. W czasie prb w roku 1982, gdy jak twierdzi Trombly poziom mocy wytwarzanej przez urzdzenie osign warto 250%, zdarzyo si nieszczcie: urzdzenie ulego "krytycznemu uszkodzeniu jednoosiowemu", czyli, krtko mwic, ulego samozniszczeniu: nawet elazny rdze obrci si w py. Wci do koca nie wiadomo, jak zareagowali konstruktorzy czy moe inwestorzy. Wiadomo natomiast, e tu przed zdarzeniem Adam Trombly kupi za 10 000 dolarw transformator prdu staego na zmienny. Zapewne spodziewa si, e nadchodzi fina pracy i wkrtce potrzebny bdzie konwerter mocy, ktry umoliwi praktyczne wykorzystanie urzdzenia. Nie miao jednak do tego doj. Ju nigdy nie odbudowano maszyny ACME, a Adam Trombly zaj si badaniami sejsmologicznymi i rodowiskowymi. Tom Valone take podejmowa prby rozstrzygnicia kwestii momentu przeciwobrotowego. Przy obserwacjach posugiwa si skonstruowanym przez siebie modelem maszyny. W latach 1982-1983 poddaem PJ [prdnic jednakobiegunow] serii testw, ktre miay na celu okrelenie momentu przeciwobrotowego (...). Pomiary stosunku mocy wejciowej i wyjciowej, zwykle przynosiy wynik niszy ni 1; najbardziej bezporedni wskanik momentu przeciwobrotowego, to czas zwalniania. Po odciciu zasilania PJ zwalniaa co najmniej o 10% szybciej przy zamknitym obwodzie ni przy otwartym. rednia warto momentu przeciwobrotowego wynosia 0,17 Nm [niuton metr], czyli miecia siew zwykym przedziale. 13 Tak wic badania Valone'a w oczywisty sposb wskazyway, e maszyna N wytwarzaa moment przeciwobrotowy. Valone zawsze stara si skrupulatnie sprawdza ewentualne bdy pomiaru mwi o tym otwarcie. W grudniu 1983 roku, nie liczc si z konsekwencjami, DePalma napisa do Valone'a list, w ktrym grozi sownymi atakami pod adresem jego pracy, jeli nie bdzie on informowa, e konstruktorem maszyny N jest DePalma. Widoczny brak sukcesw w badaniach nad samonapdzajc si maszyn sprawi, e DePalma zaczaj zmienia koncepcj na temat sposobw wytwarzania energii przez urzdzenie. Wprawi tym w dezorientacj tych, ktrzy starali si powtrzy jego dokonania (w tym take Valone'a). Wedug nowej koncepcji (...) zarwno napicie, jak i uzyskana moc powinny by mniejsze (co oczywiste dla tych, ktrym zdarzyo si zaobserwowa zjawisko odwrconego pola wskutek oddziaywania dysku). Teoretyczny spadek napicia ze wzgldu na opisane odwrcenie skoni mnie do spdzenia caego lata na pracy nad projektem prdnicy. 14 Cho DePalma traci poplecznikw w Ameryce, przyciga osoby z zagranicy. W Indiach inynier jdrowy Paramahamsa Tewari zbudowa prdnic jednakobiegunow, ktr nazwa prdnic energii kosmicznej. Twierdzi, e stosunek mocy wytwarzanej do pobieranej przez urzdzenie przekracza 1 i e wydajno dochodzi a do 400%. Studia nad pracami DePalmy przekonay go, e "waciwy" wskanik wydajnoci to 760%. Badania Tewariego miay t zalet, e byy opacane przez rzd indyjski w ramach prac nad projektem o nazwie Kaiga Power, w ktrym Tewari zajmowa stanowisko gwnego inyniera. W Japonii inynier i wynalazca Shiuji Inomata take prowadzi badania nad maszyn N. By pewien, e urzdzenie ma przeomowe znaczenie. W licie do Valone'a wyrazi swe zdanie na jego temat: "Dziaanie maszyny N stoi w sprzecznoci z obecnymi prawami fizyki. Potrzebujemy wic nowych paradygmatw w nauce" 15 . Midzynarodowe zainteresowanie spowodowao, e w Stanach Zjednoczonych odya wiara w prace DePalmy wiara w technologi, w ktr zaczynano ju wtpi. Poparcie wysokiego szczebla Dyskusje co do dziaania maszyny powrciy, gdy 21 czerwca 1986 roku w Society for Scientific Exploration (Towarzystwie Bada Naukowych) przedstawiono najwaniejszy chyba raport z niezalenych bada nad pracami DePalmy, autorstwa Roberta Kincheloe' a emerytowanego profesora elektrotechniki z szanowanego Stanford University. Dziwi fakt, e naukowiec o reputacji Kincheloe'a zgodzi si przeprowadzi testy urzdzenia, na ktrego temat wyraono ju tyle wtpliwoci. Wydaje si, e zdecydowaa o tym ciekawo: "Zaintrygowany wynikami uzyskanymi przez DePalm autor przyj propozycj pana Normana Paulsena, zaoyciela wsplnoty Sunburst, by poprowadzi badania nad prdnic, nieuywan od czasw, gdy testowa j DePalma". Zaczo si od zych wiadomoci Kincheloe przejrza dokumentacj i opis wynikw bada DePalmy sprzed szeciu lat, z roku 1980, a krytyk rozpocz od podwaenia samego pomysu: "Trzymajc si podstawowych zasad, naley stwierdzi, e prdnica zaprojektowana przez DePalm jest mao wydajna i niezdolna do produkcji energii". Nastpnie skrytykowa metodologi, ktr zastosowa DePalma, jego hipotezy badawcze oraz sposb, w jaki wynalazca podszed do problemu pomiaru waciwoci urzdzenia. Konkluzja bya miadca: "Zdaniem autora niektre wyniki liczbowe, jakie uzyska DePalma, s wtpliwe". Byy te jednak wieci pomylne wasne badania Kincheloe'a zdaway si przynosi obiecujce rezultaty: Cho wyniki rniy si od wczeniej ogaszanych, uzyskano wiarygodne dane, ktre wskazyway na anomalie w dziaaniu maszyny, nie pasujce do tradycyjnych teorii. W szczeglnoci, jeli przyj okrelone zaoenia o produkcji napicia wyjciowego, pobr mocy, gdy prdnica wytwarza energi, po uwzgldnieniu strat zwizanych z tarciem, gdy prdnica nie pracuje, wydaje si stanowi okoo 26% maksymalnej mocy uzyskanej. Ujmujc rzecz prociej Kincheloe stwierdza, e w pewnych warunkach, kiedy prdnica bya podczona do rda zasilania i wytwarzaa energi, moc uzyskiwana bya okoo czterokrotnie wysza ni ta, ktra bya potrzebna do podtrzymania ruchu urzdzenia. Mamy do czynienia (...) z wynikiem, ktry jednoznacznie wskazuje, i moc uzyskiwana, gdy doprowadzone jest zasilanie do magnesu prdnicy, a silnik pracuje, jest znacznie wiksza, ni potrzeba do przezwycienia strat spowodowanych tarciem, kiedy magnes nie jest zasilany, co bezdyskusyjnie stanowi anomali w wietle teorii klasycznej. Cho Kincheloe uzna, e wynik taki spowodoway niewaciwe metody badawcze, przyznawa, e rzecz warta jest dalszych bada: "Mimo e technika miernicza DePalmy bya niepoprawna, a uzyskane rezultaty przesadnie optymistyczne, nie wykazano, by nieprawdziwa bya podstawowa myl" 16 . Dla DePalmy byo to oczywicie wielkim wsparciem wzmocniy si jego wiara oraz pozycja, dziki czemu mg zdoby wiksze poparcie spoeczne. Lecz jeli sdzi, e to wystarczy, by przekona wiat, grubo si myli. W latach 1986-1993 Instytut DePalmy wyda rozmaite publikacje, ktre miay przekona o znaczeniu pracy konstruktora. Skoro nie istniaa samonapdzajca si prdnica, ktr mona by pokaza publicznie, niewielu znalazo si takich, ktrzy gotowi byli wzi rzecz powanie zwykle sdzono, e jeli DePalma nie potrafi uzyska efektu przekroczenia jednoci za pomoc dziaajcego urzdzenia, gdzie musi kry si bd. DePalma przekonywa, e ze wzgldu na wasne bezpieczestwo nie moe zaryzykowa i wykona tego "ostatniego kroku". Zapytany przez dziennikark Jeane Manning, czemu nie stworzy samonapdzajcego si urzdzenia, odpar: "Bo odstrzelono by mi gow" 17 . Utrzymywa, e grozi mu kto z powanymi koneksjami w rzdzie Stanw Zjednoczonych. W jednym z pism wydanych przez Instytut w 1995 roku DePalma rozwin temat: Kiedy wykazaem prawdziwo teorii o uzyskiwaniu energii elektrycznej za pomoc maego modelu maszyny N, pomylaem, e w naturalny sposb i bez kopotw dojdziemy do produkcji masowej. Mino 17 lat. yjemy w wiecie techniki. Jestemy skonni myle, e wszystkie problemy da si rozwiza dziki nauce i technice. Gdyby tak byo, dzi mielibymy dostp do rde darmowej energii, a na wiecie panowaby pokj. Wielokrotnie publikowano szczegy moich dowiadcze z maszyn N, ktr zbudowaem i przedstawiem. Dowiadczenie nauczyo mnie realiw wiata, w ktrym yjemy. Poznaem konsekwencje wprowadzania wynalazkw, ktre mogyby zmieni oblicze rzeczywistoci. Einstein pokaza nam, e energia istnieje we wszystkich rzeczach, a w adnym przypadku stwierdzenie to nie jest prawdziwsze ni w odniesieniu do dziaania elit, ktre sprawuj kontrol nad spoeczestwem [[nieprzetumaczalna gra sw z wykorzystaniem sowa power, ktre oznacza zarwno moc, jak i wadz (przyp. tum.) ]]. Prawdziwa natura tych grup i ich wadzy objawia si w peni przy okazji bada takich instytucji, jak Komisja Trjstronna, Bank wiatowy czy Dope Inc. Wadza i energia, a wic tworzenie i kontrola, to najlepszy interes na wiecie, potniejszy ni bro i narkotyki, jedzenie i posiadanie. Jedno z moich pierwszych odkry, dokonane wkrtce po tym, jak skoczyem uniwersytet, to stwierdzenie, e nauka i naukowcy podlegaj generalnie kontroli jednostek, ktre nie maj rzeczywistej wiedzy na temat nauki. Zdaje si, e jeeli jest co do zrobienia, tworzy si plan, znajduje si pienidze i zatrudnia specjalistw. Gdyby nawet pierwsza grupa naukowcw uznaa, e praca jest niemoralna lub wykona si jej nie da, kolejni przyszliby po zapat. Dlatego nad nauk i naukowcami wadz mona sprawowa za pomoc pienidzy. Nie ma rzeczy niemoliwych, wszystko da si zrobi. Gdy tylko jaki naukowiec zabiera gos i podwaa kwestie teoretyczne, praktyczne bd moralne danego programu, naraa si na wykluczenie ze spoecznoci. 18 W roku 1992 DePalma opuci Stany Zjednoczone i pocztkowo przenis si do Australii, a ostatecznie osiedli si w Nowej Zelandii ze swym partnerem Andrew Mountem. Tam udao mu si przycign inwestorw i zbudowa kolejn maszyn N Mark II Quadropole w ktrej zastosowa magnes stay. Nie uzyska jednak adnych pozytywnych rezultatw. DePalma zmar po krtkiej chorobie w roku 1998. To niezwyke, e niektre odkrycia, jakie Michael Faraday zostawi nam w spadku w 1831 roku, wci pozostaj wanymi i dyskutowanymi zagadnieniami. Prdnica jednobiegunowa uywana jest niekiedy jako wydajne urzdzenie do produkcji prdu o niskim napiciu i wysokim nateniu przy okrelonych zastosowaniach w niektrych sektorach przemysu. S jednak i tacy, dla ktrych stanowi dowd, e darmow energi mona uzyska, i dla ktrych jest przedmiotem niewyczerpanej fascynacji. By moe jeszcze usyszymy o maszynie N. 5. Sekret szwajcarskich gr: Paul Baumann i Thesta-Distatica Fakt, i wszelkie podstawowe funkcje Methernithy speniane s bez uycia jakiejkolwiek siy zewntrznej, ale jedynie dziki wewntrznej pewnoci, ktra sprawia, e ludzie pomagaj sobie nawzajem i dbaj o siebie to, wedug mnie, efekt najbardziej zdumiewajcy, powstay dziki formie wsplnego ycia. To istny cud. Anonimowy czonek wsplnoty Methernitha Czy to moliwe, eby niewielka wsplnota chrzecijaska, zamieszkaa w odludnej dolinie Alp Szwajcarskich, bya w posiadaniu jedynego na wiecie egzemplarza sprawnego samonapdzajcego si generatora darmowej energii? Czy moliwe jest, eby skonstruowa go byy zegarmistrz Paul Baumann, ktry wedug wikszoci rde nie ma wyksztacenia naukowego? Czy mona wierzy, e wsplnota chrzecijaska o nazwie Methernitha odmwia sporzdzenia oglnodostpnego prototypu maszyny w przekonaniu, e ludzko nie jest gotowa na posiadanie takiej technologii? Opowie o wsplnocie Methernitha oraz o tym, jak generuje si tam prd za pomoc urzdzenia zwanego Thesta-Distatica, czyta si jak dziwaczn wspczesn ba ludow. Pod koniec lat 50. grupka szwajcarskich obywateli postanowia stworzy wsplnot, ktra opieraaby si na ideaach chrzecijaskich i trosce o rodowisko. Kupiono ziemi wysoko w dolinie Emmenthal w pobliu wioski Linden niedaleko Berna. Szybko podjto prace budowlane, wzniesiono kilka domw i warsztatw, ktrych wyrobami uzupeniano prefabrykaty. Fundusze potrzebne do zaspokojenia podstawowych potrzeb uzyskiwano z prowadzonej na niewielk skal produkcji mebli. Rozpoczo si ycie w zgodzie z idealistyczn wizj. Wizja ta ktra zdaje si trwa niezmiennie od 30 lat to ycie w niezalenej wsplnocie, wolnej od alkoholu, nikotyny i narkotykw, opartej na idei wzajemnej pomocy i wymiany zasobw zgodnie z prost zasad, jeden za wszystkich, wszyscy za jednego". Od samego pocztku bardzo du rol odgrywa fakt, e wsplnota bya niezalena. Jej czonkowie starali si by samowystarczalni na wiele sposobw. Niewiele czasu potrzebowali na opracowanie metod pozyskiwania potrzebnej energii. Pompy wodne zasilane byy przez wiatraki, wod ogrzewano energi soneczn, a prd wytwarzay prdnice wiatrowe tak wyglday pierwsze lata. W ten sposb podano za etosem utopii: by "w rwnowadze" z przyrod. Jednake ambicje techniczne wsplnoty nie ograniczay si do podobnych wynalazkw. W latach 60. i 70. jeden z czonkw grupy zaoycielskiej byy zegarmistrz Paul Baumann rozpocz prac nad naukow wersj witego Graala: prdnic, ktra czerpaaby energi wycznie z przemian elektrostatycznych w atmosferze. W roku 1978, po wielu latach bada wci otoczonych nimbem tajemnicy powsta sprawny prototyp maszyny, ktry ochrzczono mianem Thesta-Distatica. Pierwsze urzdzenie byo wzgldnie mae, wyposaone w koo obrotowe o rednicy okoo 10-12 centymetrw, z umieszczonymi na nimi wok niego kilkoma "antenami", (ktrych zadaniem byo gromadzenie adunkw), zestawem magnesw i zwojw, paroma szklanymi butelkami lejdejskimi oraz mnstwem kabli. Ju sam projekt wskazywa, e bdzie to maszyna o starannie przemylanej konstrukcji i piknym wykoczeniu. Dziaanie byo proste: koo wprawione w ruch osigao sta prdko okoo 60 obrotw na minut. Wirowania nie trzeba byo w aden sposb podtrzymywa teoretycznie, jeli tylko zastosowano odpowiednie oyska, koo mogo obraca si w nieskoczono. Nie do na tym urzdzenie zbierao w dodatku energi elektrostatyczn z powietrza szwajcarskich gr, wyodrbniao adunki dodatnie i ujemne, a nastpnie polaryzacj t zmieniao w prawdziw motoryczn si elektrodynamiczn, czyli energi elektryczn. Prototyp Thesta-Distatica nie by jednak maszyn w rodzaju perpetuum mobile, poniewa wykonywana praca wystarczaa na wicej ni tylko podtrzymanie ruchu. By to prawdziwy generator. Nawet przy cakiem sporym poborze mocy prdko koa pozostawaa na staym poziomie. Urzdzenie wytwarzao moc rzdu kilkuset watw, ktr mona byo spoytkowa do zasilania arwek czy maych silnikw. Zwyky nauczyciel szybko zauwayby podobiestwo wielu czci do tak zwanej prdnicy Wimshursta, brytyjskiego wynalazku uywanego w szkolnych laboratoriach do wytwarzania iskier prdu o wysokim napiciu. W warunkach wzgldnej tajemnicy pod koniec lat 70. i na pocztku 80. zbudowano kolejne egzemplarze urzdzenia. Powoli rosy ich wymiary: rednica koa obrotowego w najwikszej z maszyn osigna 45 centymetrw, dziki czemu wytwarzano do 3 kilowatw mocy. Wiele urzdze wyposaono w dwa koa, obracajce si w przeciwne strony, ktre wprawiano w ruch po prostu rk. Maszyny dziaay sprawniej w warunkach niskiej wilgotnoci powietrza jeli poziom wilgotnoci by wysoki, adunek elektrostatyczny zbyt atwo wydostawa si z obwodu kolektora. Sposb na transformacj energii elektrostatycznej w uyteczn moc elektrodynamiczn to brzmiao tak prosto, e niemal niedorzecznie. Czyby udao si osign to, o czym marzy kady naukowiec, kady polityk, dziaacz rodowiskowy? Paul Baumann, cichy, niepozorny czowiek, przy pomocy grupy naukowcw ze wsplnoty osign to, czego nikt nie omieli si uwaa za moliwe. Zdecydowano jednak, eby nie podawa do wiadomoci publicznej informacji o tajemniczej technologii, poniewa uznano, e niektre rozwizania mogyby by uyte zarwno w dobrych, jak i zych intencjach. Takie postpowanie kcio si z tradycyjnym podejciem naukowym, wedug ktrego wiedza stanowi dobro wsplne. Decyzj wsplnoty postanowiono nie skada wnioskw patentowych zacieke denie do niezalenoci nie pozwalao na kontakt z jakkolwiek maszyn biurokratyczn, w tym z bankami szwajcarskimi czy biurem patentowym.
5.1. Schemat prdnicy Wimshursta i Pidgeona, wedug rysunku Paula Pottera Czonkowie wsplnoty nie uwaali jednak, by mieli ponie strat, gdyby udostpnili wiatu wyniki swych wysikw. Paul Baumann by przekonany, e samo zaprezentowanie maszyn nie wizaoby si ze zdradzeniem zasad ich dziaania. Zdawa sobie spraw, e jego dokonanie byo niemal niemoliwe do powtrzenia: technologia krya wiele sekretw, ktre wikszo ludzi uznaaby za cakowicie niezrozumiae. Utrzymywa, e technologia dostpna jest wycznie dziki gbokiemu wgldowi i waciwemu, by moe mistycznemu, sposobowi postrzegania wiata. Czonkowie wsplnoty Methernitha weszli, wic na drog, na ktrej poddane prbie miao by nie tylko zaufanie wobec tych, ktrzy pojawili si we wsplnocie, ale, wedug sw samych czonkw Methemithy, wiara w sam natur ludzk wiara, ktrej miao im zabrakn. Nadszed czas, by zgodzi si na obejrzenie maszyny Thesta-Distatica. Czy pojawi si kto mdry? Pierwsze raporty Pierwsze doniesienia o istnieniu tajemniczej Thesta-Distatica wywoay skrajne reakcje. Co zdumiewajce, jak twierdz czonkowie wsplnoty, nie zgosi si aden z "szanowanych" naukowcw, zapewne w obawie przed dziwacznoci maszyny. Przecie jasne byo, e miao si do czynienia z urzdzeniem w rodzaju perpetuum mobile czyli czym, co z pewnoci jest oszustwem. Naukowcy woleli poczeka, a wsplnota ujawni swe tajemnice w publikacjach w uznanych czasopismach bd we wnioskach patentowych. Jak mona si byo spodziewa, zainteresowanie okazali naukowcy nie ortodoksyjni, nie tak skorzy do namiewania si. Dr Hans Nieper ze wsppracownikami z Niemieckiego Towarzystwa Energii Pola Grawitacyjnego piciokrotnie szczegowo oglda urzdzenie w latach 1982-1985, czyli w okresie, gdy wsplnota bya otwarta na podobne inspekcje. Wydajno maszyny gboko nim wstrzsna: Czonkowie NTEPG (Niemieckiego Towarzystwa Energii Pola Grawitacyjnego) midzy rokiem 1984 a dniem dzisiejszym mieli okazj piciokrotnie dokona ogldzin szwajcarskiego urzdzenia. W komunie pod Bemem w Szwajcarii znajduj si dwa mae urzdzenia oraz jedno due, ktrego opis zamieszczono poniej. Wszystkie trzy maszyny pracuj z przerwami od 1982 roku. Wiksze urzdzenie produkuje 3 do 4 kilowatw prdu staego o napiciu 230 woltw i niewtpliwie uzyskuje energi z nacisku pola grawitacyjnego przy braku jakiegokolwiek napdu 1 . Opis jaki sporzdzi Nieper, by zaskakujco szczegowy: Przetwornica dziaa samoczynnie i nieprzerwanie, majc za cay mechanizm dwa oyska kulkowe umieszczone w rodkach dwch dyskw. Przetwornica M-L [Methernitha-Linden] jest skonstruowana funkcjonalnie, w peni symetrycznie. Skada si z dwch dyskw z plastiku akrylowego, lekkiej metalowej kratownicy, izolowanych przewodw miedzianych, tajemniczego prostownika z diod krysztaow oraz stykw elektrycznych powlekanych zotem. Cao wykonano rcznie, z wielkim kunsztem, nadajc jej pikny ksztat. Zasada dziaania znana bya ju dawno, a urzdzenia doskonalono przez ponad 20 lat. W [tych] prdnicach elektrostatycznych czsteczki powietrza, ktre znajd si pomidzy wirujcymi w przeciwne strony dyskami, okrg przy okrgu, zostaj naadowane wskutek tarcia. Dziki temu dyski adowane s tak dugo, a nastpi wyadowanie. W celu ograniczenia napicia do podanej wielkoci adunki dodatnie na jednym z dyskw i ujemne na drugim zbierane s przez regulowane elektrody kratownicy i przekazywane do butelek lejdejskich, gdzie gromadzi si energia. Prdko dyskw, na ktrych znajduje si przypominajcy wiatraczek ukad 50 elektrod, wynosi 60 obrotw na minut (oczywicie ten niecigy stosunek kratownica/elementy do prdkoci daje prd stay o czstotliwoci 50 hercw). Prdko dostosowywana jest impulsami magnetycznymi. Urzdzenie uruchamia si rk przez wprawianie dyskw w ruch obrotowy w przeciwnych kierunkach a do chwili, gdy przetwornica zostanie naadowana do poziomu, w ktrym zaczyna synchronizowa si sama i wiruje gadko i bezdwicznie przy braku zewntrznego rda zasilania. Centralnie umieszczony dysk o rednicy okoo 10 centymetrw mieni si wszystkimi kolorami tczy. Po zaledwie kilku sekundach butelki lejdejskie byy naadowane tak bardzo, e daway prd stay o napiciu 300 woltw i nateniu 10 amperw. Proces w mg trwa rwnie dobrze godzinami, co latami, bez ustanku! W celu zaprezentowania mocy urzdzenia podczano je na przemian do arwki wysokonapiciowej i grzejnika, z ktrych kade wymagao 380 woltw. Lampa olepiaa jaskrawym wiatem (...). Grzejnik w cigu kilku sekund sta si tak gorcy, e nie mona go byo dotkn. Dziki temu dowiadczeniu dane nam byo spojrze w przyszo ku pocztkowi nowej ery. Dla wszystkich, ktrzy zobaczyli dziaajc przetwornic, stao si oczywiste, e ortodoksyjna nauka musi zrewidowa swe pogldy 2 . Raport, opatrzony czarno-biaymi fotografiami, zacz kry w rodowisku ludzi zainteresowanych nowymi technologiami produkcji energii, chciwie przez nich studiowany. Stao si, jednak jasne, e cho urzdzenie skada si z do tradycyjnych czci, bardzo trudno bdzie zrozumie zasad, na jakiej dziaa. Niemniej jednak podjto prby rekonstrukcji maszyny...
5.2. Fragment rysunku autorstwa Alberta Hausera ze schematem "Przetwornicy energii 3-5 kW 300 V prdu staego", opartej na Thesta-Distatica Spord wielu niezalenych badaczy, ktrzy podjli wysiek skopiowania maszyny Methernithy, zaledwie kilku midzy innymi Duczyk Albert Hauser skorzystao z moliwoci obejrzenia pracujcego urzdzenia. Czternastego lutego 1986 roku Hauser odby czterogodzinne spotkanie z Paulem Baumannem, w czasie ktrego mia okazj zbada niektre szczegy techniczne. Dziki tej wizycie udao mu si opublikowa dokadny plan, ktry pniej sta si podstaw wielu usiowa rekonstrukcji urzdzenia. Hauser widzia wprawianie w ruch zarwno duej, jak i maej maszyny: Uruchomili take mniejsz z maszyn, ktra pracowaa przez dwie godziny. Przeprowadzilimy prby przy uyciu jedynie narzdzi pomiarowych. Oznacza to, e nie obciylimy urzdzenia adnym oporem. Wydaje mi si, e moc wyprodukowana to moe 200 watw. Zadziwiajce, ale ten model nie by wcale ciki. Way zaledwie okoo 1 kilograma. Rozmiar dysku to tylko 12 centymetrw przy bardzo prostej konstrukcji (ledwie par "zbiornikw"). Samonapdzajcy si mechanizm sporzdzono przy uyciu tradycyjnego silniczka prdu staego z cienkim bienikiem 3 . Opis mniejszej z maszyn pasuje take do prototypu i zastosowania maego silniczka prdu staego do podtrzymania ruchu urzdzenia. Poza prawdziwymi naukowcami i tumem dziwakw w malekiej szwajcarskiej miecinie Linden pojawiali si przedstawiciele wielu obcych rzdw. Starania o informacje czynia Radziecka Akademia Nauk. Penego opisu domagao si francuskie Ministerstwo Obrony. W agendach rzdowych wyznawano pogld, e nie mona przej nad spraw do porzdku dziennego bez wnikliwych bada zwaszcza jeli miaoby si okaza, e mamy do czynienia z technologi, ktra wyprze paliwa olejowe. Jedn z organizacji, ktre zwrciy si do wsplnoty, bya NASA. Tu przed wizyt jej przedstawicieli NASA potajemnie zaproponowaa Methernicie spor sum za tajemnic technologii. Zarzd wsplnoty postanowi jednak, e adne urzdzenie nie powinno trafi w rce kogo, kto uyby go w celach wojskowych lub w jakimkolwiek sensie niehumanitarnych. W 1986 roku czonkowie wsplnoty zdecydowali o zamkniciu drzwi przed ludmi ciekawymi technologii i przeniesieniu dalszych prac nad prototypami w inne, otoczone tajemnic miejsce. Jako samozwaczy stranicy technologii ogosili, e nie pozwol na szerzenie wiedzy o niej do chwili, gdy ludzko dowiedzie, e wykorzysta wiedz w sposb, ktry speniaby oczekiwania stawiane przez wsplnot. Pocztkowo spodziewano si, e czonkowie Methernithy zmieni zdanie zwaszcza wobec doniesie o globalnym ociepleniu i zmianach klimatycznych, ktre zaczynay by coraz powaniejszym problemem. Jednake, niezalenie od protestw zwolennikw technologii i zrozumiaego sceptycyzmu jej przeciwnikw, sytuacja pozostaa w impasie. Nie ustaway proby i dania ze strony badaczy specjalistw i osb urzdowych ich zalew wkrtce sta si. nie do zniesienia. Cho czonkowie Methernithy zwykli reagowa bardzo uprzejmie na podobne starania, odkryli, e funkcjonowanie ich wsplnoty staje si. coraz trudniejsze. Viktor Bosshard, czonek zarzdu, zosta wydelegowany do udzielania odpowiedzi na wszelkie publiczne zapytania-odpowiedzi z zasady odmownych. Ludzie z zewntrz zaczli odnosi wraenie, e gdyby kto rzeczywicie posiada sprawne i bezpieczne urzdzenia (atak je opisywano), byoby cakowit niedorzecznoci, by wsplnota chrzecijaska odmawiaa podobnego wynalazku wiatu wiatu, ktremu mg przynie tyle poytkw, choby w krajach rozwijajcych si, gdzie w odlegych miejscach wystpuje olbrzymie zapotrzebowanie na energi. Prezentacje publiczne Niespodziewanie w roku 1989 w czasie duej konferencji powiconej darmowej energii, odbywajcej si w Einsiedeln w Szwajcarii, wsplnota Methernitha przedstawia wiatu nagranie wideo nie tylko na temat Thesta-Distatica, lecz take o caej wsplnocie i jej zasadach. Du cz materiau powicono temu, jak chrzecijanie postrzegaj zo, ktrym jest wojna i znane historii przypadki bestialskiego traktowania si ludzi nawzajem: Zamiast wykorzystywa osignicia nauki i techniki na rzecz podtrzymania wszelkich form ycia, naduywa si ich nieostronie i nieodpowiedzialnie, by niszczy i zabija w ten sposb obracajc je przeciw rodzajowi ludzkiemu. Nie wystarczy ewolucja nowych technologii, by zmieni ten stan rzeczy- nawet gdyby miaa to by ewolucja w peni ekologiczna i mdra. Zmiana wymagaaby zejcia duo gbiej: do korzeni wszelkiego za. A jest nim sposb mylenia ludzi, stan ich umysw 4 . Nagranie poruszyo publiczno take histori o Galileuszu i o tym, ile czasu trzeba byo, by uznano jego odkrycia o centralnym pooeniu Soca (Koci rzymskokatolicki oficjalnie przyj poprawno stwierdze Galileusza w latach 80. XX wieku). Przekaz brzmia: technika nie czyni ludzi dobrymi. Reakcja uczestnikw konferencji, ktrzy starali si rozwija nowe technologie energetyczne, bya do przewidzenia: potrzeba nam nowych technologii, jeli mamy unikn problemu globalnego ocieplenia i zmian klimatycznych. Sprawa jest warta ryzyka, nawet jeeli jest moliwe, e kto uyje technologii w innych celach. Jednak te argumenty nie wystarczyy, by zmieni zdanie czonkw Methernithy. Dziwny przypadek dr. Marinova To wanie w czasie tej konferencji po raz pierwszy spotkaem dr. Stefana Marinova, najwikszego chyba zwolennika Thesta-Distatica wrd naukowcw. Urodzony w Bugarii, a zamieszkay w Grazu w Austrii, Marinov by profesorem fizyki na tamtejszym uniwersytecie. Mia reputacj naukowca niekonwencjonalnego, indywidualisty, czowieka, ktry znajduje rado w podwaaniu zastanego porzdku. Nawiza kontakt ze wsplnot Methernitha w latach 80. i uwierzy w now technologi. Uzyska przywilej dokadnego przygldania si maszynie i cho nigdy nie udao mu si samemu zrekonstruowa urzdzenia, wicie wierzy, e ma do czynienia z czym prawdziwym i wanym. Wielokrotnie prbowa zwykle bezskutecznie zamieci caostronicowe ogoszenie w "Nature", najbardziej szanowanym pimie naukowym, podwaajce pewne zaoenia nauki, ktre uznawa za nieprawidowe. Midzy dr. Marinovem a redaktorem pisma Johnem Maddoksem zrodzia si silna niech wywoana rnicami wiatopogldowymi, ktra trwaa przez wiele lat. Gdy spytaem Maddoksa o Marinova, da mi do zrozumienia, e uwaa go za zwariowanego dziwaka. Z kolei Marinov utrzymywa, e Maddox to typ faszystowskiego dyktatora, ktry ksztatuje oblicze ortodoksyjnej nauki ze swego stoka w prestiowym pimie. Jeden z tekstw, jakie prbowa opublikowa Marinov, opisywa Thesta-Distatica jako pierwszy w wiecie praktyczny samonapdzajcy si generator energii elektrycznej. Maddox odmwi zamieszczenia ogoszenia i jak zwykle odesa czek dr. Marinova. Gdy wybralimy si kiedy na obiad, Marinov ywo mwi o fizyce, jedzeniu i Thesta-Distatica. Ku memu lekkiemu zaskoczeniu nagle zacz rozpina guziki koszuli. Szczliwie skoczy przy trzecim z nich i wycign srebrny wisiorek, na ktrym widniao sowo Methernitha. Marinov nalea do wsplnoty. Zwaywszy na fakt, e obaj pilimy wanie piwo, uznaem, e oddanie Marinova ascetycznym zasadom wsplnoty byo nieco mniej dla niego istotne ni fakt, e mia bezporedni kontakt z Paulem Baumannem, gwnym konstruktorem, Luzim Cathomenem, gwnym inynierem, oraz z samymi maszynami. Marinoy powiedzia mi, e czyni nieustajce wysiki w celu przekonania zarzdu wsplnoty do ujawnienia tajemnic Thesta-Distatica, jednake zawsze trafia na odmow. Na kadym z zebra zarzdu samotnie dowodzi, e urzdzenie powinno zosta natychmiast udostpnione wiatu. Poniewa widzia maszyny przy pracy wiato arwek, pracujce silniki itp. jest cakowicie pewien, e technologia si sprawdza i e mogaby atwo zosta upowszechniona, gdyby tylko zgodzi si na to zarzd wsplnoty. Cho Marinovowi nie udao si zbudowa kopii urzdze, prowadzi z penym zaangaowaniem kampani na rzecz Thesta-Distatica, na przykad piszc do przywdcw politycznych wielu pastw. Przekona swego przyjaciela i wsppracownika Andriej a Sacharowa, laureata Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, by odwiedzi wsplnot Methernitha. Wizyta, w ktrej miaa wzi udzia rosyjska telewizja, bya w peni zaplanowana, gdy Sacharow nieoczekiwanie zmar. Odwiedziny w Methernicie Wkrtce po spotkaniu z Marinovem zdarzyo mi si po raz pierwszy odwiedzi wsplnot Methernitha. Przyj mnie Viktor Bosshard, anglojzyczny przedstawiciel wsplnoty. W cigu dwch dni oprowadza mnie po jej terenie i odpowiada na wiele moich pyta na temat zgromadzenia i jego osigni. Opowiedzia mi rwnie histori okropnych wydarze, ktre mogy sta si tragiczne w skutkach, ale w rezultacie wzmocniy Methemith. Pod koniec lat 60. (przed wynalezieniem Thesta-Distatica) we wsplnocie pojawili si ludzie, ktrych zachowanie byo wyjtkowo szkodliwe i powodowao niezadowolenie i ktnie. Paul Baumann jeden z najwaniejszych czonkw wsplnoty podj wysiki, by pozby si tej grupy, ale skoczyo si to tym, e zosta aresztowany i trafi na par lat do wizienia. W czasie odbywania wyroku Baumann, czowiek o skromnej wiedzy technicznej, podj prac nad nowym typem prdnicy. Dziki pomocy tych spord czonkw wsplnoty, ktrzy lepiej orientowali si w kwestiach technicznych, w roku 1978 w murach wizienia urzdzenie zostao dopracowane i uruchomione po raz pierwszy, jak powiedzia mi Bosshard. Pozbawienie wolnoci, ktrego dowiadczy Baumann, wyzwolio w nim pewne intuicje co do sposobu przechwycenia energii z atmosfery. Jzyk, ktrym si posugiwa przy opisie technologii, daleki by od naukowego zawiera zwyczajne sowa w rodzaju: chmury, byskawice czy ziemia. By moe najciekawszy jest fakt, e urzdzenie okrelane byo niejako maszyna, ale jako "organizm". Niemniej jednak wydaje si, e Baumann, ten byy szwajcarski wieniak, opracowa technologi, ktra umkna najtszym gowom i zespoom uczonych z gwnego nurtu nauki. Nic dziwnego, e nie chciano mu uwierzy. Po stworzeniu pierwszego egzemplarza zbudowano a 12 rnych rozmiarw prdnic o rnej produkcji mocy. Wbrew powszechnym informacjom, nigdy nie uywano wytworzonej w ten sposb energii do zaspokajania podstawowego zapotrzebowania energetycznego wsplnoty w tym celu wykorzystywano si wiatru, promienie soneczne i drewno opaowe. Najmniejsza z maszyn zmieciaby si w pudeku po herbatnikach, a jej zdolno produkcyjna nie przekraczaa kilkuset watw. Urzdzenie, ktre obecnie powstaje ma mie ponad 2,5 metra wysokoci, wytwarza do 30 kilowatw energii i zasila wsplnotowe centrum medyczne. Bosshard da mi do zrozumienia, e samo dziaanie maszyny moe mie skutki pozytywne dla zdrowia, co zapewne wie si z przewiadczeniem, e wytwarza ono dobroczynne, ujemnie zjonizowane pole. Niektrzy wiadkowie twierdz, e powietrze wok urzdzenia ochadza si, co take byoby znakiem ujemnej jonizacji. Pewne doniesienia mwi, e maszyny 30-kilowatowej zwanej "Soniem", nigdy nie udao si uruchomi e tej wielkoci urzdzenie nawet teoretycznie nie moe dziaa. Methernitha nie twierdzi jednak, e si ju udao. Z pewnoci doprowadzenie projektu do koca pochonie duo czasu i pienidzy. Mimo e wsplnota trzyma si zasady o niedopuszczaniu nikogo do tajemnic technologii, odkryem, e od czasu mojej wizyty w 1989 roku kilku wybranym i zaufanym naukowcom udao si uzyska dostp do urzdzenia. Niektrzy z nich mieli okazj zobaczy pokaz dziaania maszyny, innym pozwolono dokona pomiarw, obejrze czci i oczywicie sprawdzi, e nigdzie nie ukryto kabli czy urzdze zasilajcych. Wydawaoby si, e wpuszczenie naukowcw jest rwnoznaczne ze zdradzeniem sekretu. Pomylmy jednak: gdyby na przykad w roku 1960 pokaza wspczesny komputer jego dziaanie i elementy, z ktrych si skada rednio uzdolnionemu uczonemu, czy udaoby si temu czowiekowi skonstruowa wasny egzemplarz? Nawet gdyby ogldziny miay trwa par godzin, w uczony mgby potwierdzi, e urzdzenie dziaa, lecz zrozumienie zasady jego dziaania zabraoby lata. By moe tak rzecz si ma z Thesta-Distatica. Pewnych podpowiedzi udzieli jednak Paul Baumann. Na pocztku lat 90. ogosi publicznie co, co nazwa "eksperymentem lindeskim" rodzaj dowodu na prawdziwo teorii, na podstawie ktrej dziaa maszyna. Dowiadczenie polegao na wzbudzeniu rezonansu (o czstotliwoci okoo 80-140 megahercw) w przewodzie owinitym wok magnesu w ksztacie podkowy, a nastpnie umieszczeniu midzy ramionami magnesu klocka wykonanego z naprzemiennych warstw miedzi, pleksiglasu i aluminium. Wedug relacji naocznych wiadkw, gdy Baumann przekada miernik przez warstwy klocka, napicie dochodzio do 700 woltw. To nie powinno si zdarzy! Nikt nie potrafi poda wyjanienia tego zjawiska, ktre podobno jest kluczem do zasady funkcjonowania urzdzenia. Dzi czonkowie wsplnoty Methernitha uwaaj si za wybracw, ktrych misj jest zachowanie pionierskiej tradycji. Zainteresowanie, jakim s otaczani przez rnorakie osoby, nie wydaje si wpywa na sposb ich ycia. Ich prosta strona internetowa (ktr w skomputeryzowanym czasie przeomu tysicleci odwiedzio zaledwie okoo 1300 osb) opisuje cele i osignicia wsplnoty, a take opowiada o filozofii, ktra przez 30 lat pomagaa zachowa Methernicie niezaleno. Methernitha to co niezwykego. Ewolucja spoecznoci ludzkiej posuwaa si dziki grupom i jednostkom, ktre podejmoway trud ycia w sposb wykraczajcy poza normy tego, co zwyczajne, ktry dla wikszoci by czym niezwykym. Podobne grupy i jednostki postrzegane s zazwyczaj jako zagroenie i z tego powodu odsuwa sieje i wymiewa. Okrela sieje jako sekty i powtarza na ich temat mas kamstw i pprawd, ktre su dyskryminacji. Jak to bywa z uprzedzeniami nikt nie wie, jak wyglda rzeczywisto. Niewiedza i skonno do szybkiego potpienia bywa wykorzystywana przez rne grupy dla wasnych celw 5 . Ten wyjtek daje wyobraenie o uprzedzeniach i dyskryminacji, jakich dowiadczya ta grupa idealistw. Tymczasem obecne wadze lokalne w Linden wydaj si cakowicie wspiera istnienie niezalenej wsplnoty: Wsplnota Methernitha nie daje adnych powodw do zastrzee ze strony naszej wiejskiej spoecznoci. Wzajemne relacje s dobre (...). Ich wyroby s dobrej jakoci, a niektre z nich syn na caym wiecie. Mieszkacw Methernithy i wioski nie odgradzaj adne mury. Czonkowie wsplnoty ledwie 120 osb cznie z dziemi maj wasne, niezalene pogldy i filozofi, ciesz si wolnoci osobist i wolnoci dziaania, ktre nigdy nie naruszao swobd innych ludzi 6 . Ten pogodny opis nie daje wyobraenia o prawdziwej historii wsplnoty. Take na stronie internetowej Methernithy nie wspomina si o fakcie, e stworzono w niej co, co wtajemniczeni uznaj za niezwykle skomplikowany, w peni sprawny i bardzo praktyczny przykad generatora darmowej energii. Tragedia Historia wsplnoty Methernitha skomplikowaa si dziwacznie 15 lipca 1997 roku, gdy do Internetu trafia wie o mierci dr. Stefana Marinova. Po kilku niepowodzeniach w badaniach i niezmiennym braku przychylnoci ze strony gwnego nurtu nauki dr Stefan Marinov niespodziewanie popeni samobjstwo, skaczc z budynku uniwersytetu w Grazu, gdzie pracowa. Wszystko przygotowa wczeniej bardzo starannie: zostawi wiadomoci dla ony i dzieci, wiele szczegowych notatek na temat swych ostatnich ycze oraz testament naukowy. Powody decyzji najlepiej streszcza jednak krtki list poegnalny: Po tylu latach na trudnej drodze prawdy poczuem, e jestem zmczony. Moim testamentem niech bd moje ksiki i artykuy. Mam nadziej, e wkrtce spoeczno naukowa uzna oglne [Newtonowskie] prawa czasoprzestrzeni, ktre dopracowaem wieloma eksperymentami i prostymi teoriami matematycznymi, jako zgodne z rzeczywistoci fizyczn. Mam nadziej, e uda si zbudowa maszyny cigego ruchu, ktrych prototypy skonstruowaem, lecz nigdy nie uruchomiem. A jeli moje osignicia w dziedzinie fizyki czasoprzestrzeni, elektrodynamiki i przekraczania praw zachowania bd otoczone zmow milczenia take po mojej mierci, pozostaje mi jedynie powtrzy uniwersalne sowa: feci guod potui. Graz, Austria, 15 lipca 1997 roku Stefan Marinov Feci guod potui Zrobiem, co mogem 7 . Wsppracownicy dr. Marinova odchodzili od zmysw. Dr Robert W. Bass napisa: Przerazio mnie samobjstwo Marinova. Dla wierzcego chrzecijanina (a to okrelenie pasuje do kadego z nas) to jak powiedzie: Dobra, Lucyferze, wygrae! Poddaj si! Wedug mnie Marinov by prawdziwym geniuszem w tym sensie, e doskonale rozumia wszelkie teorie fizyki klasycznej (w stopniu tak wielkim, by utrzymywa, e bdnie interpretujemy pewne stwierdzenia i e rwnaniom Maxwella w formie nam znanej mona atwo zaprzeczy, powoujc si na liczne synne eksperymenty Faradaya i Ampere'a), a jednoczenie by wybitnie zdolnym eksperymentatorem, ktry z powodzeniem dy do opracowania i wyprbowania licznych, bardzo zoonych urzdze i systemw elektromechanicznych i hydroelektromagnetycznych 8 . Inny wsppracownik, Erwin Schneeberger, by rwnie poruszony: "Wszystkim przyjacioom Stefana trudno uwierzy w jego decyzj. By silnym, zaangaowanym fizykiem, a kiedy go ostatnio widziaem, na jego twarzy jak zawsze malowa si umiech" 9 . Wraz ze mierci Marinova zabrako osoby, ktra stworzyaby pomost midzy wiatem a wsplnot Methernitha. Znw otwarto? W lipcu 1999 roku wsplnota zrobia jednak wielki krok ku udostpnieniu wiatu swej technologii. Zaproszono grup okoo 30 szwajcarskich technikw i inynierw na pokaz dziaania urzdze. Hans Holzherr, szwajcarski inynier, napisa raport, w ktrym odpowiedzia na pytania pewnego niemieckiego badacza: Pyt.: Czy na wasne oczy widziae maszyn dziaajc przy jakim obcieniu? Jeli tak, jakie byo to obcienie? Odp.: Odnosz si do modelu z dyskiem o rednicy 50 centymetrw. Maszyna pracowaa, gdy przyjezdni weszli do sali, i przez cay czas naszego pobytu pozostaa w ruchu to jest przez okoo ptorej godziny. Pierwsze obcienie to 1000-watowa lampa, ktr podczono na okoo 10 sekund i ktrej wiato nie przygasao efekt, jaki wida w filmie o Thesta-Distatica, to jedynie dziaanie automatycznego regulatora kamery pod wpywem jaskrawego bysku! 10 . To wany punkt na nagraniu sporzdzonym przez czonkw wsplnoty (Hans Holzherr okrela je jako film) wiato wydaje si przygasa niemal natychmiast po podczeniu do "obcienia". Wyjanienie mwice o automatycznej regulacji kamery brzmi w peni przekonujco. Odp.: Drugie obcienie to element grzewczy w ksztacie litery U. Pan Baumann poda mi go. W cigu sekundy zrobi si tak gorcy, e musiaem go wypuci z rk! Co zrobio na mnie szczeglne wraenie, to fakt, e gdy Baumann odczy jedn z wtyczek (przewd lampy, jak sdz), dostrzec mona byo centymetrowej dugoci sekundowy uk elektryczny midzy bolcem a przewodem odprowadzajcym prd. Aparat znajdowa si pod oson z pleksiglasu. Tu nad podog wywiercono dwa otwory, przez ktre Baumann przekada kable, aby dotkn nimi elektrod. Pyt.: Jak, twoim zdaniem, powstaje moc? Odp.: Dobre pytanie! Te chciabym zna odpowied! Pyt.: Czy dyski zwolniy, kiedy do elektrod podczono obcienie? Odp.: Odniosem takie wraenie (nie odnis go nikt poza mn), ale oczywicie wzrok kieruje si tam, gdzie si co dzieje (na przykad ku lampom itp.). Dyski wiroway z prdkoci 15 obrotw na minut, czyli stosunkowo powoli. Prdko regulowano magnetycznie. Pyt.: Jakie byo twj e oglne wraenie? Odp.: Niesamowite! Ciko w to uwierzy, kiedy si widzi ten powolny ruch. W kadym razie nie da si wyjani dziaania urzdzenia w kategoriach czystej elektrostatyki, tak jak w przypadku maszyny Wimshursta. Perforowane ekrany wydaj si odgrywa kluczow rol (...). Poza elektrodami napdowymi i odbiorczymi urzdzenie wyposaone jest w liczne mae klocki z pleksiglasu, do ktrych take przyklejono perforowane ekrany ich dziaania nie znamy. Pyt.: Czy maszyna dziaaa przez cay czas, to jest przez ptorej godziny? Odp.: Tak. Pyt.: Czy jest moliwe, by u spodu urzdzenia schowano paskie akumulatory, ktre wystarczyyby do zasilania maszyny przez ptorej godziny? Odp.: Tego niestety oceni nie mog. Zwaywszy, e Methernitha nie czerpie z przedsiwzicia zyskw materialnych, nie zdobywa dziki niemu sawy, ale raczej unika rozgosu, wrcz si przed nim broni, myl o ukrytych bateriach wydaje si absurdem (...) (oczywicie sceptycy stwierdz, e niech do rozgosu bierze si wanie std, e wsplnota boi si zdemaskowania...). Pyt.: Czy wolno ci byo dotkn maszyny? Czy podstawa urzdzenia jest pusta, czy te co si tam znajduje albo wypeniona jest litym drewnem? Odp.: Zabroniono nam dotyka lub podnosi 50-centymetrowej maszyny. Nie jestem wic w stanie powiedzie wiele wicej o podstawie poza tym, e wydawaa si do solidna. Natomiast wolno byo dotkn maych modeli, na przykad urzdzenia o dysku 12-centymetrowym. Mona je byo unie i obejrze, gdy dysk wirowa. Nastrj by niespodziewanie swobodny. Poniewa stanowilimy grup a 30 osb, zaledwie dwch czonkw Methernithy (Viktor Bosshard i Paul Baumann) nie mogo mie kadego z nas bez przerwy na oku! Swoj drog, tylko we wczeniejszym modelu dyski poruszane s przez silniczki elektryczne, ktre z kolei czerpi prd z kondensatora. Pyt.: Jak rozumiem, plastikowa osona suya ochronie przed prdem o wysokim napiciu? Odp.: Myl, e stanowi te zabezpieczenie przed kurzem. Maszyna jest naprawd pikna... Pyt.: We wczeniejszych raportach pisano, e pracowaa z prdkoci 5O obrotw na minut! Odp.: Te to pamitam. W czasie tego pokazu prdko wynosia jednak mniej wicej 15 obrotw na minut. Nie wiem, czemu su liczne klocki z pleksiglasu z przyklejonymi perforowanymi ekranami. Pyt.: Dziwne. Czy to rodzaj specjalnych anten? Odp.: Nie wiem. Do niektrych klockw przymocowano ekrany po obu stronach i w ten sposb stworzono kondensatory. W innych perforowane ekrany zagito nad krawdzi klocka, przez co powstaa osona dwch ssiadujcych paszczyzn. Po wizycie sporzdziem schemat "eksperymentu podstawowego".
5.3. Interpretacja "eksperymentu podstawowego" schemat sporzdzony przez brytyjskiego badacza Paula Pottera Pyt.: To inne urzdzenie czy ktra z poprzednich maszyn, nieznacznie zmodyfikowana? Odp.: Inne urzdzenie? Bauman stwierdzi: wanie tak to si zaczo! Pyt.: Niedawno zdarzyo mi si pozna kogo, kto na podstawie opisw stworzy kopi Thesta- Distatica z dyskiem o rednicy 50 centymetrw. Model jednak nie dziaa [nie napdza si sam]. Odp.: Tak. Zwyka maszyna Wimshursta zapewne nie byaby zdolna podtrzyma wasnego ruchu, gdyby konstruktor nie zna tajemnic Methernithy. Widziaem zdjcie tej kopii na pierwszy rzut oka wygldaa dokadnie jak orygina, cznie z magnesami w ksztacie podkowy. Pyt.: Wydaje si, e panowie Baumann i Bosshard mieli akurat ochot na opowieci! Odp.: Tak, na pewno mona tak powiedzie. Niestety zrozumienie Baumanna sprawiao mi trudno, poniewa mwi cicho i szybko, a jzyk, ktrym si posugiwa, nie by naukowy. Co ciekawe, na moje pytanie, czy zasad dziaania Thesta-Distatica jest chlorek radu, jednoznacznie odpar: nie. Powiedzia rwnie, e nigdzie indziej na wiecie nie istnieje tego typu urzdzenie. Co innego twierdzi Nelson Camus [badacz rde darmowej energii] podobno wsplnota, na ktr trafi gdzie w Ameryce Poudniowej i ktra utrzymuje czno z Methemith, dysponuje Thesta-Distatica. Wedle jego sw, maszyna dziaa przy uyciu kondensatorw na bazie chlorku radu 11 . Pojawiy si spekulacje, e jdro Thesta-Distatica stanowi materia radioaktywny i e to wanie on zapewnia dziaanie. Paul Baumann i pozostali czonkowie Methernithy zaprzeczaj temu. Wydaje si mao prawdopodobne, by wsplnota tak oddana idei czystej energii i czystego rodowiska uya skadnikw radioaktywnych ale oczywicie szum wok sprawy trwa. Niektrzy badacze tylko w ten sposb potrafi sobie wytumaczy zasad skutecznego wyapywania elektronw przez anteny. Paul Baumann twierdzi jednak, e sedno ley gdzie indziej: posuchajmy opisu eksperymentu lindeskiego autorstwa Hansa Holz-herra: Pyt.: Czy w Methernicie bez zastrzee udostpniono ci plany "zestawu podstawowego"? Odp.: Bez najmniejszych zastrzee. Wida czonkowie wsplnoty s przekonani, e nie wszystkie tajemnice maszyny mona zobaczy. Na przykad wydaje si, e struktura molekularna powok z pleksiglasu jest staa. A i materia odgrywa rol. Pyt.: Czy nie sprzeciwiano si prbom skopiowania maszyny? Czy te konstruktorzy urzdzenia sdz, e nie da si zrozumie zasad dziaania w tak krtkim czasie? Odp.: Nie i tak. I pewnie maj racj! Ciko to poj. Pyt.: Czy udao ci si zobaczy take mae maszyny z obcieniem? Ile watw produkuj te urzdzenia? Okoo 300? S prociej skonstruowane, prawda? Odp.: Przy uyciu modelu 12-centymetrowego Baumannowi udao si uzyska napicie 130 woltw. Podczy obcienie, na ktre skaday si dwie lampki i opornik. Dane nieznane. Potem poproszono dwch spord nas, by zamkn obieg wasnymi ciaami, co sprawio, e poczuli szok elektryczny! Co ciekawe, woltomierz cyfrowy wskaza przez chwil 130 woltw, a nastpnie przesta dziaa. Wszelkich dalszych pomiarw, take dotyczcych maszyny 50-centymetrowej, dokonywano przy uyciu woltomierza analogowego. Mniejsze Thesta-Distatica s prostsze. Kada z nich skonstruowana jest nieco odmiennie. Ktra z nich ma tylko jeden dysk. W kilku, w tym w modelu metrowym, nad ktrym wci trwaj prace, zamiast "posortowanej folii" uyto "posortowanych przewodw", ktre niejako wpleciono w dysk, trzykrotnie zmieniajc stron. Pyt.: Czy w butelkach (sojach) lejdejskich znajdoway si cewki bifilarne? Odp.: Nie mona ich byo w kadym razie dostrzec. W duym kondensatorze umieszczono 20 powok perforowanych, jak poinformowa Baumann. Czyli do rodka po prostu nie mona zajrze! Pyt.: Gdzie tam znajduje si te krysztaowa dioda? Odp.: Tak. To prawdopodobnie przedmiot na samym wierzchu. Baumann co o tym wspomnia. W pierwszym modelu jest to, jak mi si zdaje, nagi przewd owinity wok prostego drutu, z czterema wyprowadzeniami. Staraem si wypatrzy co w maszynie 50-centymetrowej, ale udao mi si dostrzec zaledwie dwa przewody doprowadzajce, tak wic struktura nie jest dla mnie oczywista moe take zawiera nag spiral owinit wok czego (wok tulei z powok perforowanych?). Moe tulej otoczone byo wszystko (pami mnie zawodzi), ale nigdzie nie dostrzegem krysztau. Trudno byo zajrze do rodka. Pomijajc oglnie kiepsk widzialno, zauwayem, e cienka powoka (by moe oowiana) pomidzy dwiema warstwami pleksiglasu bya ledwie widoczna ze wzgldu na odbijanie si wiata 12 . Cho tego typu opisy zwykle przydaj si tym, ktrzy pragn "rozpracowa" budow maszyny, to w tym przypadku nie przynosz zbyt wielu informacji przydatnych naukowcom, ktrzy staraj si zrozumie, na jakiej zasadzie dziaa urzdzenie. Badacze Nelson Camus i J.L. Naudin stwierdzili, e podstaw dziaania s procesy radioaktywne, nie znaleli jednak na to bezporednich dowodw. Paul Potter, niezaleny badacz brytyjski, ktry prowadzi prace nad maszynami Methernithy od 10 lat, wierzy, e okreli sposb funkcjonowania urzdzenia. W nie-opublikowanym artykule The Backengineered Thesta-Distatica (Tajemnice konstrukcji Thesta-Distatica) podj prb analizy dziaania maszyny: Ukad elektroniczny podzielony jest oczywicie na dwie czci pierwsz: prdnic elektrostatyczn! system przekazywania adunku, oraz drug: bardzo specyficzny pomocniczy obwd elektromagnetyczny o takich zdolnociach indukcyjnoci, pojemnoci i prostowania, ktre wzbudzaj te "statyczne" adunki. eby zrozumie, w jaki sposb energia statyczna zmienia si w si elektromotoryczn, trzeba cofn si do czasu pocztkw radia. Dziaanie odbiornikw zasadza si na obwodach izolowanych i prostownikach lampowych urzdzeniach, ktrych opracowanie byo bardzo trudne 13 . Potter inaczej ni pozostali tumaczy dziaanie maszyny, poniewa sdzi, e moc nie powstaje jedynie w wyniku ruchu obrotowego dwch dyskw: Jestem przekonany, e istnieje duo waniejszy generator mocy, elektronowy generator kaskadowy, ktrego dwa modele posiada wsplnota. Oba umieszczone s w magnesach w ksztacie podkowy. Wczenie magnesw do obiegu wywouje oscylacj o wysokiej czstotliwoci i odpowiednio wysokim napiciu, a wwczas klocki metalowo-pleksiglasowe gromadz wikszy adunek ni ten do nich doprowadzony... Elektronowy efekt kaskadowy lub lawinowy pojawia si wwczas, gdy czsteczki powietrza zostan przy spieszone do takiej prdkoci, przy ktrej w momencie zderzenia z innymi czsteczkami i atomami w powietrzu uwalniaj si elektrony, ktre powoduj kolejne uderzenia i wyzwalanie kolejnych wolnych elektronw. Cay proces zachodzi w polu elektrycznym i przy lawinowo rosncej liczbie elektronw, w miar jak efekt rozszerza zasig na cae otoczenie. To reakcja acuchowa, ktrej potg widzimy w byskawicy. I tak jak w naszym przypadku, rodowisko staje si czci obwodu, gdy proces powoduje ujemn jonizacj powietrza wok maszyny wanie dlatego ci, ktrzy widzieli dziaajce urzdzenie, twierdz, e powietrze w jego pobliu jest chodne i wiee. Zwaywszy na fakt, e projektanci zdecydowali si by moe wycznie ze wzgldw estetycznych owin przewd wok podkowy, moliwe staoby si uzyskanie dodatkowej mocy bezporednio z klockw kaskadowych, gdyby zastosowa waciwe poczenia z drewnian podstaw bo w podstawie prawdopodobnie uoone s naprzemiennie warstwy perforowanego metalu i izolacji, ktre tworz kondensator wysokiego napicia. Nastpnie adunek byby rozadowywany przez ujcie pulsujcego prdu o wysokim nateniu 14 . 5.4. Rozwinity schemat Thesta-Distatica wsplnoty Methernitha, autorstwa Paul a Pottera Czy to poprawna interpretacja, czy te nie, bezdyskusyjny pozostaje fakt, e Paulowi Potterowi nie udao si dotychczas zbudowa Thesta-Distatica. Nie udao si to zreszt nikomu innemu o ile wiadomo, zawiody wszelkie prby. Nie dysponujemy jednak pen wiedz na temat bada nad technologi Methernithy, jakie prowadziy rzdy lub instytucje wojskowe by moe wie o staraniach uwieczonych sukcesem nie ujrzaaby wiata dziennego. Wobec wszystkich niepowodze dla wielu ludzi prawda jest prosta: taka maszyna nie ma prawa dziaa i albo mamy do czynienia z oszustwem, a wic oszustem miaaby by wsplnota, albo z urojeniem, jakiego dowiadczaj czonkowie tej prawdopodobnie obkanej sekty. Niech do odstpienia technologii czy choby podzielenia si ni to przykrywka dla faktu, e ta technologia naprawd nie istnieje. Jeeli jestemy oszukiwani, musi by po temu powd: by moe w ten sposb wsplnota przyciga nowych czonkw, ktrzy wstpuj w jej szeregi i oddaj jej swe dobra. Nic jednak nie wskazuje, e wsplnota uywa wynalazku, by zainteresowa sob kogokolwiek. Strona internetowa Methernithy nie wspomina o maszynie. Czonkowie wsplnoty wydaj si wkada wiele wysiku w mylenie tropw i jednoczesne podkrelanie, e nie chodzi im o popularno. Viktor Bosshard sprawia wraenie kogo, kto prdzej zacznie handlowa wersetami Biblii, ni przyczy si do jakiejkolwiek kompanii. Jego wspwyznawcy wygldaj za na ludzi cichych, miujcych Pismo wite i samotno. Jaki zysk mogaby czerpa grupa z tej ponad dwudziestoletniej gry pozorw? Chodzi o pienidze? Wiemy o przypadkach, gdy wsplnota odmawiaa bardzo korzystnych propozycji z pewnoci celem nie jest sprzeda urzdzenia. Czonkowie Methernithy gotowi s raczej pj do grobu i zabra ze sob tajemnic technologii, ni przekaza j wiatu zamknitemu na Boga. A moe chodzio o przekonanie ludzi do wiary przez dokonanie wspczesnego naukowego cudu? Pokazanie, e Bg nie tylko istnieje, ale rwnie otacza szczegln mioci tych, ktrzy podajcego ciek? Inne rozsdne wytumaczenie to przypuszczenie, e Paul Baumann uleg zudzeniu i wmwi sobie, e maszyna dziaa. To si zdarza w przypadku duej czci odkry zwizanych z darmow energi. Setki badaczy wpadaj w puapk mylenia yczeniowego i bdw lub niedocigni pomiarowych. Problem narasta, jeli uczony wierzy w prawdziwo swych osigni, ogasza je publicznie albo zaczyna na nich zarabia zanim okae si, e to pomyka. Zwykle jest ju zbyt pno, eby si przyzna do bdu zdarza si, e wynalazca ju do koca ycia zaprzecza prawdzie. W przypadku Methemithy sprawa wyglda jednak inaczej, ni ma si z pozostaymi urzdzeniami o stosunku mocy kocowej do pocztkowej wikszym od jednoci nie chodzi bowiem wycznie o techniki miernicze: maszyny wydaj si naprawd produkowa tak ilo energii, by dostarczy sobie mocy napdowej. Dziaaj w obiegu zamknitym i nie do, e podtrzymuj wasny ruch, to jeszcze s rdem zasilania. Nie ma mowy o samooszukiwaniu si. Albo udaje si podtrzyma ruch dyskw, albo nie. Jeli nie, Baumann w jaki sposb musi doprowadza energi z zewntrz, na przykad z baterii, a wic jest tego wiadomy, czyli jest oszustem. Wielu naukowcom, ktrzy zastanawiaj si, jaki skutek moe przynie istnienie podobnej technologii, trudno zaakceptowa fakt, e technologia pochodzi nie ze rodowiska uniwersyteckiego, e jest dzieem sabo wyksztaconego wynalazcy, a jednoczenie mogaby si sta lekarstwem na wiatowy kryzys energetyczny. Byoby duo milej, gdyby cao okazaa si oszustwem bd pomyk. Odpowied staaby si prosta, moglibymy wic wrci do normalnoci. Zniknoby napicie, jakie obecnie wie si z Thesta-Distatica. Moglibymy si odpry. Jeeli jednak technologia nie jest oszustwem, nie wystarczy powiedzie, e dysponujemy rozwizaniem problemu kryzysu energetycznego. Sprawa jest bardziej skomplikowana: mamy do czynienia z czym, co mogoby si sta najlepsz na wiecie, najwydajniejsz technologi samopodtrzymujcej si produkcji energii, ale kto mwi, e nic z tego. To wielki zawd! Moesz by doskonale szczliwy, spokojny i zadowolony, pod warunkiem, e w tej chwili cakowicie zmienisz swoje ycie. Zdaje si, e o to chodzi Methernicie. Gdybymy si wszyscy zmienili i zaczli traktowa planet jak naley, mogoby si okaza, e nie potrzebujemy wicej takich maszyn. By moe te urzdzenia s dziwacznymi znakami ostrzegawczymi, ktre maj nas skoni do przemylenia naszych "bezbonych" postpkw... Odwiedziem wsplnot, mieszkaem w niej, z jej czonkami przeprowadziem wiele rozmw o ich yciu i pracach nad Thesta-Distatica. Mog jedynie stwierdzi, e wydali mi si oni bardzo autentyczni i szczerzy, tak bezpretensjonalni, e niemal nudni. Stanowi grup ludzi, ktrzy twardo stpaj po ziemi, ciko pracuj i angauj si tak samo w produkcj mebli lub zajcia ogrodnicze, co w swe praktyki religijne. Odbywalimy wsplne modlitwy, ktre poprzedzay take spotkania zarzdu, czyli grupy, ktra podejmuje wszelkie wane dla wsplnoty decyzje. Powiedziano mi, e prace nad udoskonalaniem maszyny przeniesiono w nowe, tajne miejsce. Widziaem film wideo, ktry przedstawia dziaanie maszyny i by czci filmu o wsplnocie, nakrconego przez jej czonkw. Rozmawiaem te z naukowcami, ktrzy o oszustwach i trikach wiedz znacznie wicej ni ja i ktrzy osobicie zbadali Thesta-Distatica i wierz, e urzdzenie jest w stanie produkowa energi, czerpic jaz atmosfery. Poszukiwanie prawdy naukowej zostaje w tym przypadku sprowadzone do kwestii wiary, czy wierz w to, co mwi ci niewtpliwie szczerzy, kochajcy Bibli ludzie, czy te zarzucam im kamstwo. Podejrzliwe, sceptyczne zarzuty jako nie pasuj do ludzi, z ktrymi rozmawiaem. Po spotkaniu z nimi moje wyobraenie na temat Thesta-Distatica jako jedynego w wiecie samonapdzajcego si urzdzenia darmowej energii o "zamknitym obiegu" nie opierao si na serii pomiarw lub badaniach przeprowadzonych przez niezalenych naukowcw, ale na moich wasnych sdach co do charakteru ludzi, ktrych spotkaem. Ma to niewiele wsplnego z nauk, wiem, ale tylko takie podsumowanie mog zaproponowa. Dzi Paul Baumann i wsplnota Methernitha prowadz dalsze prace nad wikszymi prdnicami zapewne czekaj, a ludzko okae si czym wicej ni tylko zwykymi ludmi.
6. ycie i przedwczesna mier zimnej fuzji Pogoski o mojej mierci s mocno przesadzone. MarkTwain Jeden z najwikszych skandali w historii nauki. sir Arthur C. Clarke, "Science" czerwiec 1998, (wypowied o pomijaniu tematu zimnej fuzji) Zwykle pojcie zimnej fuzji ludzie cz z dziwn publikacj z 1989 roku autorstwa profesorw Martina Fleischmanna i Stanleya Ponsa z University of Utah. Powszechnie obowizujca wersja tej historii brzmi: wydawao im siq, e przeprowadzili fuzj jdrow w szklance wody i odkryli rozwizanie energetycznego problemu wiata. Po serii eksperymentw, jakie przeprowadzili inni eksperci, stwierdzono, e dwaj badacze popenili bd aczkolwiek "zbkana dwjka" nie chciaa tego przyzna i wszyscy wrcili do codziennych zaj, porzuciwszy nadziej, e kto znalaz lekarstwo na kryzys energetyczny. Zimna fuzja zacza pojawia si w ksikach do historii jako kiepski art o kiepskich naukowcach. Dziennikarze, politycy i urzdnicy biur patentowych nie dadz si ju zapa i na przyszo bd mdrzejsi, jeliby jakiemu naukowcowi lub dwm przyszo do gowy robi podobne sztuczki... Jaki jest wic prawdziwy koniec tej historii? Czy wersja oficjalna jest prawdziwa? A jeeli tak, to czemu laboratoria w przynajmniej omiu krajach wydaj miliony na badania nad zimn fuzj? Jeli zimna fuzja nie jest moliwa, skd bior si te setki udokumentowanych eksperymentw, ktre pokazuj, e zimna fuzja przynosi wymierne efekty? Jak to jest, e coraz wyraniejsze staj si dowody na to, i grupka naukowcw zasza ju daleko na drodze ku stworzeniu praktycznego, komercyjnego rda zasilania? Czy moliwe jest, by cz naukowego establishmentu staraa si usun w cie technologi, ktra wydaje si tak obiecujca? Przyjrzyjmy si prawdziwej historii przedwczesnego zgonu zimnej fuzji, dowodom na spisek i badaniom, ktre wykazuj, e zimna fuzja nie jest niedorzecznoci. Przeanalizujemy niektre z setek eksperymentw powiconych zjawisku zimnej fuzji i posuchamy gosu kilku spord licznych naukowcw, ktrzy wci z przekonaniem wierz, e zimna fuzja to nadzieja na nowe technologie zdobywania energii w wieku XXI i pniej. Co to jest fuzja jdrowa? Niedaleko niesamowitych iglic Uniwersytetu Oksfordzkiego znajduje si maszyna zwana Joint European Torus (JET). Ma okoo 12 metrw wysokoci i 18 metrw rednicy, way 2700 ton i suy do uzyskiwania najwyszych temperatur, jakie kiedykolwiek zaistniay na planecie Ziemia. Wyglda jak gigantyczny obwarzanek zbiornik w ksztacie piercienia, otoczony magnesami i elektromagnesami. Pod wpywem silnego pola magnetycznego i elektromagnetycznego w komorze reakcyjnej chmury czstek deuteru i trytu czyli paliwo maszyny osigaj temperatur 300 000 000 stopni Celsjusza, to jest wielokrotnie wysz ni panujc w rodku Soca. W takich warunkach elektrony uwalniane s z atomw, a oswobodzone jdra zderzaj si ze sob i tworz "fuzj". W wyniku tego procesu powstaj atomy helu, czemu towarzyszy emisja neutronw i ciepa. Dziki takiej samej reakcji syntezy gwiazdy, take nasze Soce, wypromieniowuj olbrzymi ilo energii. Od czasw odkrycia Einsteina o odpowiednioci masy i energii (znanego w formule E = mc 2 ) wiadomo, e w wyniku syntezy izotopw wodoru uwalnia si moc, ktr moglibymy wykorzysta. Teoretycznie dla zaspokojenia wszelkich potrzeb energetycznych, jakie ma jeden czowiek przez cae ycie, wystarczyoby zsyntetyzowa 15 gramw trytu (wodoru-3) i 10 gramw deuteru (wodoru-2). Fuzja jest reakcj duo wydajniejsz i bezpieczniejsz od reakcji rozbijania jder atomw, jak obecnie stosuje siew elektrowniach jdrowych. W tradycyjnej elektrowni jdrowej cikie, nietrwae izotopy pierwiastkw w rodzaju uranu ulegaj rozpadowi, rozbiciu na izotopy pierwiastkw lejszych, takich jak stront czy cez. W wyniku reakcji powstaje dua ilo ciepa, ale niestety produktami rozpadu s te nietrwae pierwiastki promieniotwrcze, ktre pozostaj aktywne i szkodliwe przez lata. Zadaniem, jakie stoi przed konstruktorami reaktorw termojdrowych, jest opracowanie takiego procesu, ktry dawaby wicej energii ni jej pochania czyli procesu o wydajnoci przekraczajcej 1. Niestety najwyszy poziom wydajnoci uzyskany dotychczas w reaktorze syntezy w reaktorze JET sign zaledwie 60% i to na chwil krtsz ni sekunda. JET zbudowano na pocztku lat 80. dziki 700 000 000 funtw, jakie przeznaczyo na ten projekt 15 krajw europejskich. W Stanach Zjednoczonych, gdzie reaktory gorcej syntezy nazywa si zwykle Tokamakami, wyoono jeszcze wicej pienidzy na ich budow i obsug od roku 1950 na witego Graala "prawdziwej nauki" rzd USA przeznaczy okoo 15 miliardw dolarw. Dla podatnikw przykry jest fakt, e amerykaski departament energetyki oszacowa niedawno, e fina prac nad gorc syntez nastpi za mniej wicej 50 lat, a i tak nie ma gwarancji, e zakoczy si sukcesem. art, ktry nieodcznie towarzyszy pracom nad gorc syntez, mwi, e jest to technologia przyszoci ".i zawsze ni pozostanie. Niekiedy podwaa si sens podobnych wydatkw, gdy cz naukowcw sdzi, e gdy ju uda si zapanowa nad procesem gorcej syntezy, moe okaza si on rwnie szkodliwy dla rodowiska, jak inne formy energii jdrowej. Produkcji ciepa towarzyszy bombardowanie zabjczym promieniowaniem neutronowym komory, w ktrej zachodzi reakcja i ktrej ciany wypenione s stopionym materiaem w rodzaju ciekego litu. Promieniowanie to przenika cae urzdzenie i moe by szkodliwe dla jego struktury. Krytyk wykorzystania gorcej syntezy, profesor Lawrence Lidsky, jeden z dyrektorw Orodka Syntezy Plazmowej (ang. PFC Plasma Fusion Center) w MIT, przedstawi do ponury obraz w artykule z 1983 roku zamieszczonym w "Technology Review" wydawanym przez MIT pisa: Nawet jeeli w ramach prac nad gorc fuzj uda si zbudowa reaktor, nikt nie bdzie z tego zadowolony (...). Zachwalana jako niewyczerpane rdo energii przyszego stulecia, synteza w formie, w jakiej jest opracowywana, bdzie zbyt droga i nie do wydajna, by posugiwa si ni na du skal (...). Sens prac nad programem syntezy staje si coraz mniej jasny (...) reaktor syntezy bdzie w stanie wyprodukowa zaledwie jedn dziesit mocy, ktr wytwarza tej samej wielkoci reaktor jdrowy 1 . Stanowisko zajmowane przez Lidsky'ego nie powoduje jednak wysychania strumienia funduszy na program gorcej syntezy kadego roku pyn na ten cel setki milionw dolarw. Przy takim nastawieniu i takich pienidzach przeznaczanych na badania nic dziwnego, e rewelacje Ponsa i Fleischmanna na temat "cikiej" wody spotkay si z reakcjami do rnorodnymi, niekiedy wrcz podejrzliwymi... Prawdziwa historia zimnej fuzji Profesorowie Martin Fleischmann i Stanley Pons ogosili wiatu narodziny zimnej fuzji w Salt Lake City w stanie Utah na konferencji prasowej 23 marca 1989 roku. Wielu suchaczy wierzyo, e oto pojawi si nowy zbawca: e wielkie iloci energii bdzie mona uzyska z butelki cikiej wody oraz dwch elektrod platynowej i palladowej. W nastroju powszechnego uniesienia gratulowano autorom nowego odkrycia. Oczywicie zanim ogoszone zostanie przybycie zbawcy, trzeba bdzie przeprowadzi szczegowe badania. Na podstawie ograniczonej liczby informacji, jakie zawiera "opis wstpny" Fleischmanna i Ponsa, najbardziej powaane laboratoria rozpoczy prby powtrzenia eksperymentu. Znakiem zajcia reakcji syntezy miao by wytworzenie ciepa energia wyjciowa nawet dziesiciokrotnie wiksza od wejciowej oraz emisja neutronw, malekich czstek wydostajcych si z jder atomw wodoru. Pierwsze uczelniane strony internetowe a huczay od opisw metod i teorii. Rnice w uzyskiwanych wynikach podzieliy naukowcw. Jedni twierdzili, e uzyskali dowody na poparcie tez Fleischmanna i Ponsa. Profesor Noburo Koyama z uniwersytetu w Tokio donosi o produkcji duej iloci ciepa i silnym promieniowaniu gamma; we Woszech Francesco Scaramuzzi, reprezentant innego podejcia, zarejestrowa strumie neutronw przy nikym powstawaniu ciepa; Robert Huggins ze Stanford University mwi o rdle ciepa; zesp pod kierunkiem Johna Bockrisa z Texas A&M University wypowiada si na temat wielu oznak zajcia syntezy termojdrowej: uwolnienia neutronw z cikiej wody, powstania trytu najciszej postaci wodoru i helu jako produktw fuzji. Badacze z Case Western Reserve University donosili o wyzwoleniu si ciepa i powstaniu trytu w ogniwach elektrochemicznych. Inni z kolei niczego nie osignli adnego ciepa, adnych neutronw, adnego helu. Yale University i Brookheaven National Laboratory wsplnie ogosiy wiadomo o braku produktw syntezy termojdrowej. Z Harwell w Wielkiej Brytanii UK Atomie Energy Authority nadzorujcej prac JET take donoszono o niemonoci dostrzeenia jakichkolwiek pozytywnych rezultatw. W miar jak media, rzdy i naukowcy gorczkowo szukali prostej i natychmiastowej odpowiedzi na pytanie o istot nowej technologii, stawao si coraz oczywistsze nawet dla zwolennikw zimnej syntezy e odpowiednie eksperymenty wcale nie s tak proste, jak si z pocztku wydawao. Pojawiy si pytania na temat waciwoci uytych materiaw, szczeglnie w odniesieniu do palladu, a take metod pomiarowych, ktre pozwoliyby zdoby dokadne i rzetelne dane rzecz naprawd trudn do uzyskania. Zrozumiano take, e cho Pons i Fleischmann byli cakowicie pewni danych na temat uzyskanego ciepa, wcale nie twierdzili, e rozumiej proces jego powstawania lub e sprawuj nad nim kontrol. Fleischmann stwierdzi wrcz, e nadanie procesowi uytecznej postaci zajmie przynajmniej 25 lat. Wielu jednak nie to chciao usysze. W wikszoci konwencjonalnych projektw powiconych gorcej syntezie, zgodnych z tak zwanym modelem Rutherforda, mwi si o "fuzji" deuteru (cikiego wodoru o jdrze zbudowanym z jednego neutronu i jednego protonu) i trytu (wodoru-3 z jdrem o dwch neutronach i jednym protonie). Wedug tego modelu dwa atomy cz si, w wyniku czego powstaje jdro helu-4 i neutron o wysokiej energii. Pons i Fleischmann wywoali zgoa inn reakcj syntezy w ogniwach elektrolitycznych: wydawao im si, e zderzaj ze sob dwa jdra deuteru z tak si, e dochodzi do fuzji. Z punktu widzenia klasycznej fizyki reakcja midzy dwoma jdrami deuteru moe da trzy rne produkty: prawie poowa reakcji prowadzi do powstania helu-3 (dwa protony i neutron) i neutronu o wysokiej energii. Niemal rwnie prawdopodobne jest, e powstanie tryt (dwa neutrony i proton) oraz proton o wysokiej energii. Bardzo rzadko mniej wicej raz na 10 000 000 przypadkw reakcja daje hel-4 (dwa protony i dwa neutrony) i promie gamma o wysokiej energii. Obz zwolennikw gorcej syntezy by nieugity w swych opiniach: gdybymy rzeczywicie mieli do czynienia z fuzj, Pons i Fleischmann powinni take uzyska takie produkty wraz z ciepem, helem-3 i neutronem. A gdzie dowd na to, e tak byo? Polemika z dokonaniami Ponsa i Fleischmanna przybieraa niekiedy posta zastrzee stawianych zupenie bez ogrdek: "Czemu jeszcze yjecie?" Prawdziwa fuzja w zwykym znaczeniu tego terminu wie si z duym promieniowaniem, ktre powinno zabi obu naukowcw. Pons i Fleischmann spodziewali si, e przeprowadzona przez nich reakcja da te same produkty jdrowe, cho nie sprawdzili eksperymentalnie obecnoci helu-3 i helu-4. Przekonywali, e wykryli zarwno tryt, jak i neutrony. W kocu jednak musieli zrezygnowa z twierdzenia o pojawieniu si tych ostatnich pod wpywem gwatownych oskare o manipulacj danymi.
6. 1. "Mocne uderzenie" wytworzonego ciepa wedug opisu z pierwszej publikacji Ponsa i Fleischmanna po ogoszeniu rewelacji w marcu 1989 roku. Uderzenie trwa midzy szedziesitym pitym a szedziesitym smym dniem. Przez mniej wicej 48 godzin stosunek mocy wytworzonej do pocztkowej wynosi okoo 20 Drugim powodem, dla ktrego na Ponsa i Fleischmanna wywierano tak presj, byy zrozumiae obawy naukowcw, ktrzy zajmowali si gorc fuzj i ktrzy przez lata korzystali z finansw przydzielonych przez pastwo. Wielu z nich starao si wanie o dalsze subwencje, wic powd do zmartwienia by oczywisty jeeli dwm chemikom udaje si przepuci prd przez dwie elektrody umieszczone w szklance cikiej wody i w ten sposb rozwiza problemy energetyczne wiata, kto chyba bdzie musia si wytumaczy z tych wszystkich dolarw przeznaczanych na gorc fuzj. Wszyscy chcieliby da wiatu czyste rdo energii, jednake ci, ktrzy nad tym pracuj, chc nie tylko, by uzna efekt tych stara za "ich" rdo energii, ale jeszcze by przypisano im wszelkie zasugi. Pons i Fleischmann zagrozili wic reputacji, rodkom do ycia, nie wspominajc o samoocenie, wielu ludzi. Prezydenci, premierzy i rzdy caego wiata-wszyscy pragnli dowiedzie si, czy gra jest warta wieczki, dano wic natychmiastowych i ostatecznych odpowiedzi: czy to prawda, czy stek bzdur?
6.2. Schemat ogniwa Ponsa/Fleischmanna (grna cz pomniejszona w stosunku do reszty rysunku) Jak wyoy spraw Robin McKie w "Sunday Times" z 16 kwietnia 1989 roku: Z pewnoci wydarzyo si co wanego. Albo dotychczas przepuszczano miliardy funtw na prby reprodukcji sonecznego rda energii za pomoc wielkich i drogich maszyn, podczas gdy wystarczyo kilka metalowych rurek, a byle belfer zrobiby to lepiej, albo te wanie dokonuje si jeden z najwikszych szwindli w historii. Ciekawe, e musia pojawi si wybr: albo kto okae si winny, albo kto za to zapaci. S przecie inne moliwoci choby pierwotne stwierdzenia Fleischmanna, e oto stoimy wobec "procesu o dotd niezgbionej naturze", czego chyba nie zrozumieli zwolennicy gorcej fuzji. Ale kiedy przyszo wyda osd nad spraw, to wanie oni mieli zdecydowa... W Stanach Zjednoczonych wanie w Orodku Syntezy Plazmowej MIT (wyposaonym we wasny reaktor Tokamak) miano oceni prace Ponsa i Fleischmanna. Corocznie orodek otrzymuje miliony spord setek milionw dolarw, jakie przeznacza si na projekty gorcej syntezy. W Wielkiej Brytanii wanie w Harwell miaa pa decydujca odpowied. Czemu nie prosi ludzi z Coca-Coli, by rozstrzygnli, co jest lepsze Pepsi czy Cola? Komplikacje... Okolicznoci nie sprzyjay Ponsowi i Fleischmannowi. Przede wszystkim zauwaono, e aden z nich nie jest fizykiem. Tak naprawd to elektrochemicy. Cho Fleischmann by chyba najlepszy na wiecie w swoim fachu, i tak zostaa naruszona zasada, e synteza termojdrowa to domena fizykw. Kolejnym czynnikiem, ktry nie przysporzy im zwolennikw, by fakt, e zamiast ogosi swe odkrycie zwykymi kanaami, czyli przez pisma w rodzaju "Nature" czy "Science", pierwsze wyniki obwieszczono w czasie konferencji prasowej. Powody ku temu nie byy proste. Pons i Fleischmann, ktrzy z wasnej kieszeni wyoyli pienidze na badania okoo 100 000 dolarw dowiedzieli si, e inny naukowiec, dr Steve Jones z Brigham Young University (take w stanie Utah), ma zamiar poda do publicznej wiadomoci wasne odkrycie, to jest sposb na produkcj neutronw z podobnej reakcji elektrochemicznej "palladu w cikiej wodzie". Pons i Fleischmann, po konsultacjach z rodzimym University of Utah, zdecydowali si zoy wnioski patentowe i ogosi uzyskane przez siebie wyniki osignite, zanim zrobi to Jones. Nie odpowiadao to pierwotnym zamierzeniom naukowcw: zdawali sobie spraw, e rezultaty s kontrowersyjne, chcieli wic informowa o nich powoli i stopniowo. Tak jednak nie miao si sta. Wbrew protestom Fleischmanna, wypchnito go do przodu, gdy w prasie wiatowej i uniwersyteckiej znalazy si nastpujce doniesienia: "Dziki przeomowym badaniom moemy otrzyma niewyczerpalne rdo energii" Fleischmann wypowiada si o tych artykuach w brytyjskim BBC Radio 4 w 1997 roku (peny zapis rozmowy w Dodatku 6). Wywiad prowadzony przez prezentera Johna Humphrysa brzmia nastpujco: Martin Fleischmann: Wiedziaem, e to si le skoczy... John Humphrys: No i skoczyo si le. Martin Fleischmann: Tak. Wiedziaem, e nie jest to rzecz bardzo rozsdna. John Humphrys: A w konsekwencji, obok innych skutkw, jak sdz, wypyny na powierzchni wszelkie zawici, jakie istniej w wiecie nauki. Martin Fleischmann: Tak, zawi jest w nim na porzdku dziennym. To by szczeglnie niefortunny czas na dokonanie podobnego ogoszenia. Obchodzilimy wanie pidziesit rocznic odkrycia rozszczepienia jdra atomowego. A ta brygada od gorcej syntezy zbieraa si wanie do boju o przyznanie kolejnych pienidzy. Na kolejny krok w badaniach nad gorc fuzj. Wic by to szczeglnie niesprzyjajcy czas, by dwaj chemicy ogaszali co podobnego. To z pewnoci prawda i oczywicie gdybymy nie wrobili si w t sytuacj w marcu 1989 roku gdybymy mogli opni cao choby do grudnia opublikowalibymy cao pracy, a nie tylko raport wstpny. Zgodnie z tym, co sugerowaem, rzecz powinna ujrze wiato dzienne w najskromniejszym wymiarze. John Humphrys: Bez tego caego zamieszania, tak? Martin Fleischmann: Tak. W rzeczy samej chciaem, bymy zamiecili publikacj w "Annals of Utah Science", ktrego to pisma, o ile dobrze mi wiadomo, wychodzi zaledwie siedem egzemplarzy. John Humphrys: Nie naley raczej do bestsellerw, co? Martin Fleischmann: Nie naley. Naprawd chciaem, by to si ukazao w jak najmniejszym wymiarze 2 . Czy to moliwe, eby zawi na polu zawodowym i lk przed zakopotaniem byy wystarczajcym powodem dla wiata nauki, by odrzuci co, co zapowiadao si na wielki przeom technologiczny? To wydaje si niemal nie do pomylenia. Sam Fleischmann jest przekonany, e pewnym krgom w amerykaskim Departamencie Energetyki nad ktrym piecz sprawowa admira Watkins szczeglnie nie podobaa si idea, e technologia tak uyteczna dla wojska moga zosta opracowana przez chemikw ze zwykego laboratorium uniwersyteckiego. Maj, czerwiec i lipiec to dziwne miesice Pierwszy z serii zabjczych ciosw w wiar w zimn fuzj nastpi 1 maja 1989 roku. W "Boston Herald" na pierwszej stronie ukaza siq artyku poprzedzony nagwkiem: DONIESIENIA Z MIT STUDZ ENTUZJAZM WOK "PRZEOMU" ZIMNEJ FUZJI. Autor, Nick Tate, przeprowadzi wywiad z dyrektorem Orodka Fuzji Plazmowej MIT, profesorem Ronaldem R. Parkerem. Parker, zaangaowany w pozyskiwanie funduszy na projekty gorcej fuzji prowadzone w MIT, opisa dokonania Ponsa i Fleischmanna jako "naukow tandet" i "moe oszustwo". Stwierdzi, e wyniki "po prostu nie s prawdziwe", i doda: "Wszystko, co udao mi si wyledzi, to podrba". Skrytykowa rwnie University of Utah za prby zdobycia 25 000 000 dolarw, przydzielanych przez Kongres Stanw Zjednoczonych, w celu stworzenia orodka bada nad wdraaniem technologii prby w tym kierunku nazwa "grabie'' popenian na rzdzie. Artyku spotka si z ogromnym oddwikiem, cho Parker pniej zaprzecza, by rzeczywicie wypowiedzia kluczowe sowa. Jego "analiza" pracy Ponsa i Fleischmanna miaa ciy nad badaczami przez tygodnie, miesice, lata. Rozgorzaa prawdziwa bitwa o syntez i nie bya to walka wycznie w laboratoriach. Pole bitwy zostao przeniesione w dziedzin wadzy naukowej i politycznej. Nastpnego dnia, 2 maja, gdy w czasie spotkania American Physical Society w Baltimore w stanie Maryland Parker i inni "sceptycznie nastawieni" naukowcy z rnych uniwersytetw rozwodzili si nad dokonaniami Ponsa i Fleischmanna, pojawiy si przypuszczenia, e oni sami odkryli ju niedopatrzenia w danych na temat emisji neutronw. Zatem poprawno eksperymentw, jakie przeprowadzano w MIT jest wtpliwa, a jednoczenie odkrywcy nie bior pod uwag wynikw uzyskanych w innych laboratoriach. Tydzie pniej w Los Angeles Pons i Fleischmann powtrzyli analiz zachowania neutronw, uznali jednak, e dotychczasowe dane o produkcji ciepa pozostaj bez zmian. Cho obaj zdawali sobie spraw, e niektre wyniki mona podda krytyce, dane dotyczce iloci wytwarzanej energii potwierdzone miesicami bada uznawali za spjne i dokadne. W wypowiedzi z 1997 roku Fleischmann podkreli, jak daleko zaszli: "Naley przypomnie, e wczeniej okrelilimy wielko porcji wytwarzanej energii i e wielko ta znacznie odbiegaa od standardw dla reaktorw jdrowych chodzonych gazem". 3 Fleischmann jasno uwiadamia sobie, e zdobycie penej kontroli nad przebiegiem podobnych reakcji zajmie dziesitki lat, a mimo to by pewien znaczenia dokonujcego si przeomu. Wane jednak byo przypuszczenie, ktre kryo si za atakami sceptycy sdzili, e gdyby udao si dowie, e poziom wytwarzania neutronw jest nieistotny, reakcji nie mona by uzna za syntez, a eksperymentu za sukces. Dziesi dni pniej, 18 maja, we wpywowym, acz ju nieco wstrzemiliwym pimie "Nature" opublikowano kolejne krytyczne wypowiedzi naukowcw z MIT. Z dobrze poinformowanych rde dochodziy pogoski, e John Maddox, redaktor "Nature", poczu si dotknity, gdy wykluczono go ze sprawy. On sam jednak utrzymywa, e pozostaje sceptykiem jedynie ze wzgldu na naukowe niedocignicia odkrycia. Pitnastego czerwca w laboratorium Harwell, wobec braku rezultatw przy prbie powtrzenia wynikw pierwotnych, podjto decyzj o wstrzymaniu bada nad zimn syntez i o ponownym zajciu si syntez gorc. Fleischmann wyraa jednak zastrzeenia co do zastosowanych metod i analiz: "Aparatura, jak posuono si w Harwell, pod wieloma wzgldami bya wybrakowana. Najpierw naley zaprojektowa badanie, a potem przeanalizowa wyniki. A wanie (...) przy analizie wynikw pj awia si w nauce najwicej bdw" 4 . Podwaano nie tylko rodzaj materiaw zastosowanych w Harwell (czynnika o absolutnie podstawowym znaczeniu), ale i metody przeprowadzenia analizy. Dr Harold Aspden z University of Southampton mia szczeglnie due wtpliwoci: W Harwell sprawdzian, czy w ogniwie Fleischmanna i Ponsa moe doj do wytworzenia ciepa, przeprowadzono z uyciem kalorymetru, ktry wyranie wskazywa sta temperatur. Jeli potrzeba zmiany temperatury do zapocztkowania caego procesu, uniemoliwienie tej zmiany to krok, ktry wiedzie donikd. Mona powiedzie, e w Harwell najpierw zabito kur znoszc zote jajka, a potem stwierdzono, e adnych jajek nie znosi! 5 Prasa uznaa jednak niepowodzenia, jakich doznano w Harwell przy prbach powtrzenia wynikw Fleischmanna i Ponsa, za ostateczne. Jane Bird w artykule w "Sunday Times" z 7 maja 1989 roku tak podsumowaa pierwsze doniesienia o braku pozytywnych rezultatw: "To, co zostanie ustalone w Harwell, bdzie przyjte z ulg przez naukowcw, ktrzy zajmuj si syntez konwencjonaln. Gdyby wygraa zimna fuzja, 40 lat bada i 12 miliardw funtw naleaoby uzna za stracone". Napyway te doniesienia o pozytywnych wynikach. Dwudziestego szstego czerwca badacze z Los Alamos National Laboratory poinformowali, e podczas eksperymentu z zimnfuzjzarejestrowali obecno trytu. Jednake tego samego dnia naukowcy z Orodka Fuzji Plazmowej MIT ogosili artyku pod tytuem Wakefor Cold Fusion (Ostronie z zimn fuzj), cho nie ukoczyli jeszcze analizy wasnych bada fazy II eksperymentw z pomiarem iloci ciepa. Pod koniec czerwca Utah State Fusion Energy Advisory Council podporzdkowane miejscowemu uniwersytetowi i zainteresowane zyskami, jakie mogyby przynie jego odkrycia przeznaczyo pierwsze 5000000 dolarw na dalsze prace nad zimn fuzj. Natomiast 12 lipca przedstawiciel Departamentu Energetyki, pod wpywem gosw z Harwell, Caltech i MIT, ogosi, e decyzja o budowie orodka do bada nad zimn syntez nie wydaje si uzasadniona i e w zwizku z tym nie bdzie adnych pastwowych pienidzy adnych funduszy, ktre pomogyby w ustaleniu, jak naprawd wyglda sprawa z tym nowym zjawiskiem. Wygaso poparcie gwnego nurtu nauki. Gwodziem do trumny bya publikacja powicona analizie przeprowadzonych w MIT eksperymentw, ktre wykazay brak powstawania ciepa podczas fazy II z pomiarem iloci ciepa. Pene informacje na temat wynikw musiay czeka jeszcze 18 miesicy, by ujrze wiato dzienne towarzyszyy im (spnione niestety) oskarenia pod adresem badaczy o manipulacj danymi w celu ukrycia dowodw na produkcj ciepa. Wbrew wszelkim potwierdzeniom eksperymentalnym a w 99,9% opinia publiczna bya przekonana o nieprawdziwoci idei zimnej fuzji. Nie ma wtpliwoci, e badania nad zimn syntez byy dyskredytowane. Obrazuje to choby sprawa negatywnych rezultatw testw w Harwell i MIT. Ale czy kto twierdzi, e te eksperymenty przeprowadzano w sposb, ktry musia da okrelone wyniki, albo e danymi w jaki sposb manipulowano? Mtna cika woda? Jednym z najbardziej zaartych krytykw wydarze roku 1989 jest Eugene Mallove, absolwent MIT z tytuem inyniera przyznanym przez trzy uczelnie (w tym przez Harvard), wydawca magazynu "Infinite Energy". Jako szef dziau naukowego w wydawnictwie MIT i konsultant niemal wszystkich informacji, jakie wydostaway si z Orodka Fuzji Plazmowej, by osob uprzywilejowan. W miar rozwoju wydarze Mallove coraz silniej przekonywa si o istnieniu przemylanej kampanii, ktra ma na celu umniejszy znaczenie dokona Ponsa i Fleischmanna, chroni pozycj zwolennikw gorcej syntezy i sprawi, by nie znikny adne z przeznaczonych na nie pienidzy (co najmniej 200 000 000 dolarw rocznie w samych Stanach Zjednoczonych). Dziaania niektrych czonkw zarzdu MIT w roku 1989 wywieray duy wpyw na media, innych naukowcw i na instytucje odpowiedzialne za fundusze na badania nad zimn fuzj. Sprawa jest dowiedziona. Cho maa grupka niezalenie mylcych osb, wrd ktrych znaleli si wykadowcy i absolwenci MIT, czynia i wci czyni starania na rzecz popularyzowania zimnej syntezy, MIT jako cao zapracowa na reputacj "ostoi sceptycyzmu" wobec niej. Przykro to mwi, ale paru osobom z zarzdu i grona pedagogicznego MIT udao si skoni innych, by odrzucili doniesienia z Utah z 1989 roku i zlekcewayli tych, ktrzy przyjli je do wiadomoci. Jak pokazuj raporty, pierwszym ciosem przeciwko prawdzie bya manipulacja prasowa, ktrej dopucili si wykadowcy Orodka Fuzji Plazmowej MIT, ktrzy w ogle nie wierzyli w rewelacje z Utah. Podejrzewali, e Pons i Fleischmann wpltani s w jak "intryg" i e opinia publiczna moe zanadto przychyli si do projektu zimnej syntezy jako rozwizania problemu energetycznego. Fundusze na skomplikowany program prac nad gorc syn tez mogyby zacz wysycha zwaszcza e i tak trzeba byo o nie toczy bezustanne potyczki 6 . Mallove, niegdy dumny ze zwizkw z MIT, odszed z biura prasowego w 1991 roku w przekonaniu, e ma do czynienia z gigantycznym skandalem w wiecie nauki. Co dao mu podstawy do wysuwania takich nieprzychylnych podejrze? Opublikowany 1 maja w "Boston Herald" artyku z nagwkiem DONIESIENIA Z MIT STUDZ ENTUZJAZM WOK "PRZEOMU" ZIMNEJ FUZJI wstrzsn wiatem. Obojtny nie pozosta take Departament Energetyki, gdzie wpyw nowoci mona byo dostrzec goym okiem. A jeszcze poprzedniej nocy, tu przed publikacj artykuu, profesor Parker zadzwoni do Eugene' a Mallo-ve' a, by ustali szczegy majcego ukaza si w prasie sprostowania, dotyczcego terminw "naukowa tandeta" i moe oszustwo", ktrymi posuy si przy opisie dokona Ponsa i Fleischmanna. Mallove wysa natychmiast do gazet telegram z wyjanieniami Parkera. Jednake nastpnego dnia nagwki gazet przycigay uwag sowami "tandeta" i "oszustwo". Do sporu wczy si nawet dyrektor MIT, Paul Gray, ktry popar stanowisko Parkera. Tego samego dnia Parker wyda wasne owiadczenie: "Chc jedynie jednoznacznie powiedzie, e nie oskaram, nie oskaryem i, c, naprawd wtpi, bym kiedykolwiek mia oskary profesorw Ponsa i Fleischmanna o oszustwo" 7 . Dla dziennikarza Nicka Tate'a, autora artykuu w "Boston Herald", byo to bardziej ni zaskakujce: ,,Nie do, e wyrazy podejrze o niewaciw interpretacj, oszustwo i naukow tandet, jakie pady w czasie wywiadu, syszaem wielokrotnie, to jeszcze mam je na tamie" 8 . Jednak Tate nie zdecydowa si wwczas na upublicznienie nagrania. Dopiero w lipcu 1990 roku zadzwoni do Eugene'a Mallove'a i odtworzy wywiad, ktry przeprowadzi 28 kwietnia 1989 roku z Parkerem i innym przeciwnikiem zimnej fuzji z MIT, profesorem Richardem Ballingerem: Tate: Chciabym, bymy cofnli si o krok. Mwicie, panowie zakadam, e mwicie o tradycyjnej metodologii naukowej, ktrej w tym przypadku dostrzec nie mona. Parker: To jest nauk... Zacytuj: to naukowa tandeta, wanie. Par chwil pniej Parker posuwa si jeszcze dalej: Parker: Dane mona wykorzysta dwojako by wykaza, e oni je niewaciwie zinterpretowali, lecz take, by dowie, e nie ma mowy o detekcji neutronw. Tate: Wic w najlepszym razie mamy do czynienia z bdn interpretacj, a w najgorszym jak pan mwi... Parker: Z oszustwem 9 . Dwa lata pniej reporter "Boston Herald" przyzna, e artyku mg mie olbrzymie znaczenie: Analiza MIT przedstawia odkrycia z Utah jako niezgodne z prawd, a w wywiadzie udzielonym "Heraldowi" Parker autor analizy, obok dr. Richarda Petrasso stwierdzi, e chemicy [Pons i Fleischmann] le zinterpretowali [wasne] wyniki. Mwi te o by moe oszukaczej "naukowej tandecie". Niektrzy uwaaj, e te wypowiedzi naday ton oglnonarodowej krytyce, jakiej zaczto poddawa dokonania z Utah 10 . Inny dowd przeciwko Orodkowi Fuzji Plazmowej MIT, na jaki powouje si Mallove, to wpyw danych z pojedynczego zaledwie eksperymentu na przyszo bada nad zimn fuzj. Raport nosi tytu jak zwykle niezmiernie skomplikowany: Pomiar i analiza wielkoci emisji promieniowania neutronowego, gamma i innych produktw fuzji termojdrowej oraz mocy uzyskanej w komrkach elektrochemicznych przy zastosowaniu katod Pd. Publikacj, szerzej znan pod skrcon nazw Studium pomiaru iloci ciepa fazy II, po raz pierwszy zamieszczono w pimie wydawanym przez MIT "Journal of Fusion Energy". Na wyniki opisanego eksperymentu powoywano si na caym wiecie, midzy innymi w Nature" i "Science", w Departamencie Energetyki, przy ostatecznej odmowie przyznania funduszy, a pniej w Biurze Patentowym USA dla uzasadnienia decyzji o odrzuceniu kolejnych technologii zimnej syntezy. Dziewitnastego stycznia 1991 roku Mallove dokona nadzwyczajnego odkrycia na temat dowiadczenia-przegldajc gry papierw, jakie zalay jego biurko, a zawieray opisy wydarze z 1989 roku, odkry dwa zestawy roboczych danych z fazy II eksperymentu pomiaru iloci ciepa. Byy to dwa wykresy odnoszce si do tego samego dowiadczenia jeden opatrzony dat 10 lipca, drugi 13 lipca. Oba powstay w Orodku Fuzji Plazmowej w czasie, gdy popiesznie publikowano raport.
6.3. Dwa wykresy po lewej to niepublikowane robocze dane z eksperymentu OGNIWO A, w ktrym wykorzystano zwyk wod (H 2 O), i OGNIWO B z uyciem tlenku deuteru (D 2 O). OGNIWO B wykazuje wzrost poziomu ciepa (ponad poziom zasilania elektrycznego), podczas gdy OGNIWO A tego nie wykazuje. Dwa wykresy po prawej to dane opublikowane uyto w nich kropek do przedstawienia redniego poziomu ciepa na godzin. Nie wykazuj one wzrostu poziomu ciepa w OGNIWIE B. Dane wydaj si pomniejszone. W MIT twierdzi si, e ta "kompensacja" suya "uwzgldnieniu strat" uzasadnienie, z ktrym polemizuje Mallove i inni Mallove by wstrznity: podczas gdy dane z 13 lipca to jest te, ktre pniej opublikowano wykazyway brak wzrostu iloci ciepa, to na tych z 10 lipca wzrost w widoczny by przez wikszo stugodzinnego eksperymentu. Mallove zwrci si najpierw do dr. Stanleya Luckhardta, ktry prowadzi eksperymenty z ogniwami. W czasie spotkania 25 stycznia 1991 roku Luckhardt nie potrafi wyjani, czemu dokonano takich zmian. Przyzna, e w eksperymencie MIT by moe pojawio si 20 miliwatw dodatkowego ciepa, ale nie 80 miliwatw, o ktrych mwi Fleischmann. Mallove poprosi wia o zgod na zapoznanie si z oryginalnymi danymi, by ustali, co si stao. Pocztkowo Luckhardt si zgodzi, jednak przez nastpne pi miesicy i w przekonaniu Mallove'a pod wpywem innych wykadowcw MIT naumylnie mu ich nie udostpniano. Mallove uzna wic, e wie ju, co si stao: Na pierwszy rzut oka wida, e dane zmieniono midzy 10 a 13 lipca, by w ten sposb potwierdzi tezy, ktre byy wygodne dla ludzi zwizanych z badaniami nad gorc fuzj (...). To straszne, ale MIT jako instytucja nie spenia roli, jak mgby odegra w zapoznaniu wiata z technologi zimnej syntezy. Posuono si ca seri faszywych informacji, ktre, o zgrozo, pochodziy z laboratorium gorcej syntezy MIT i ktre znalazy posuch wanie dziki dobrej reputacji, jak cieszy si MIT, by udowodni, e zimna fuzja to bzdura. Twierdzono, e pomiar iloci ciepa przeprowadzony w Orodku Fuzji Plazmowej wiadczy przeciwko zimnej fuzji dodatkowe ciepo si nie pojawio. To dalekie od poprawnoci... Prawda na temat eksperymentu pomiaru iloci ciepa, jaki przeprowadzono w MIT w 1989 roku dziki pienidzom z departamentu energetyki (...), jest wyrana i jednoznaczna. Nagonione "negatywne" wyniki posuyy do wywarcia wpywu naw popiechu przygotowywany raport departamentu, skierowany przeciw zimnej fuzji 11 . Sidmego czerwca 1991 roku Malloye, zniesmaczony posuniciami ekspertw z MIT, zoy rezygnacj w postaci siedmiostronicowego listu. Dwa miesice pniej zwrci si na drodze oficjalnej do przewodniczcego MIT o przeprowadzenie dochodzenia w sprawie nieprawidowoci w pracy Orodka Fuzji Plazmowej. Kilkumiesiczne awantury z przedstawicielami MIT skoczyy si odrzuceniem podania. Po licznych konsultacjach i rozwaeniu kwestii podjcia krokw formalnych zarzd zgodzi si z opini, e nikt nie zrobi nic zego. Nie zaistniaa adna manipulacja ani w odniesieniu do danych, ani do mediw. Koniec i kropka. Nawet teraz, po dziesiciu latach, Mallove z gorycz wspomina wczesne wydarzenia: Rozstrzygay si losy wiata, sposobu, w jaki wykorzystujemy energi i rodowisko i ludzie z Orodka Fuzji Plazmowej MIT zawiedli. Woleli pozby si teorii naukowych, w ktre nie wierzyli i ktre zagraay dalszemu dopywowi pastwowych pienidzy prowadzili gr z mediami, banalizowali znaczenie testw i w oczywisty sposb sfaszowali dane, jakie pochodziy z eksperymentu z pomiarem iloci ciepa-eksperymentu, ktry mia ustali prawd naukow 12 . Podjto badania, ktre miay dowie starej prawdy, e zimna fuzja bya i jest nonsensem. Pons i Fleischmann, nagle przechrzczeni z prorokw na heretykw, wci utrzymywali, e goszona przez nich nowa gnoza opiera si wszelkim zarzutom widzieli to, zmierzyli. Zwaywszy na potencjalne znaczenie odkrycia, warte ono chyba byo bezstronnej analizy? Nie od rzeczy bdzie zaznaczy, e kilka liczcych si laboratoriw poparo odkrywcw i obwiecio uzyskanie pozytywnych wynikw. Ortodoksi orzekli: "To za mao. To nieprawda, chyba e wszystkim uda si osign takie rezultaty". I prosz: ortodoksi wygrali w szanujcych si pismach nie zostanie opublikowany aden artyku powiecony zimnej fuzji, nikt nie da powanych pienidzy, a wszelkie wnioski patentowe bd z pewnoci odrzucane. Do dzi Mallove udziela poparcia badaniom nad zimn syntez w swym czasopimie "Infinite Energy", ktre z kolei znajduje poparcie u sir Arthura C. Clarke'a. Prawdopodobnie jest to jedyne pismo, ktre opisuje badania z zakresu niskoenergetycznych reakcji termonuklearnych. Cho Mallove mwi o oznakach pozytywnych zmian w tej dziedzinie rosncej liczbie udanych eksperymentw, lepszym zrozumieniu trudnoci, jakie siew tych eksperymentach pojawiaj, rozwoju strategii, ktre pozwalayby na komercjalizacj technologii naukowcy, ktrzy zajmuj si t tematyk, zdaj sobie spraw, e ich praca jest dyskredytowana. Czemu brak pozytywnych doniesie od 1989 roku? Powszechna wiadomo, e zimna fuzja to bzdura i oszustwo, trwa od poowy 1989 roku, podtrzymywana przez rozmaite ksiki, arty i artykuy. Dzi prasa opisuje temat jako tak zabawny, tak niedorzeczny, e gwne zajcie badaczy polega na obronie przed przeladowaniami. Oglnie rzecz biorc, opinii publicznej przedstawiono obraz zimnej fuzji, z ktrego wynika, e to tylko miechu warty bd przykad tego, jak hermetyczni, zbkani i zagubieni mog sta si naukowcy, ktrzy samotnie pracuj w ciemnych laboratoriach. Przecie, pomyli laik, to nie moe by takie trudne, eby sprawdzi, co si dzieje z dwoma kawakami metalu w soiku z wod. I gdyby to bya prawda, pomyli logicznie, na pewno atwo rzecz powtrzy, powikszy, dopracowa i upowszechni. Fakt, e w sklepie na rogu nie da si kupi reaktora zimnej syntezy, oznacza z pewnoci, e caa sprawa to pomyka. Zastanw si raz jeszcze, bo zimna fuzja to co innego, ni si powszechnie uwaa W cigu lat, jakie miny od ogoszenia rewelacji, ta niezwyka historia rozgrywa si za zamknitymi drzwiami. Bitw o ycie zimnej fuzji tocz badacze z caego wiata za pomoc tysicy dowiadcze i setek tysicy godzin pracy ogniw eksperymentalnych. Naukowcy ci stwierdzili, e nie istnieje prosta odpowied na pytanie: "Co si dzieje, gdy woy elektrody palladowe i platynowe rnego typu, rozmiaru i gstoci do soja z tlenkiem deuteru (cik wod), a potem wczy obwd elektryczny?" Hal Fox, redaktor pisma New Energy News", wsppracowa przy wydaniu okoo 3000 prac powiconych eksperymentom z zimn syntez od 23 marca 1989 roku. Twierdzi on: "Podstawowy wynik Ponsa i Fleischmanna powtrzono i/lub udoskonalono w 600 zapisanych przypadkach w okoo 200 laboratoriach w 30 krajach" 13 . Niezalenie od pozytywnych wynikw, jakie uzyskano od 1989 roku, zamieszczamy podsumowanie najwaniejszych rezultatw, o ktrych pisano w latach 90. W sierpniu 1994 roku Stanford Research International (SRI komercyjne przeduenie Stanford University) i Electric Power Research Intitute ogosiy prac, ktra stanowia potwierdzenie przekona Fleischmanna, Ponsa i Hawkinsa (jednego z pierwszych badaczy zimnej fuzji) i opisywaa zjawisko wytworzenia iloci ciepa na poziomie zbyt wysokim, by za wytumaczenie uzna zwyke przemiany chemiczne. Dostrzeono rwnie niewielkie, ale pewne oznaki zajcia reakcji jdrowych czterdziestokrotnie wikszej, ni przewidywano.
6.4. Miles donosi o obecnoci atomw helu i wskazywa, e ich liczba korelowaa z nadwyk mocy, jak wytworzono w ogniwie typu Ponsa/Fleischmanna Miesic wczeniej, w lipcu 1994 roku, Miles, Bush i Lagowski z Naval Air Warfare Center w China Lake w Kalifornii donieli o powstaniu helu-4 na poziome porwnywalnym z reakcj syntezy termojdrowej. W czasie eksperymentw potwierdzili take dowody na wytwarzanie si ciepa i pewnej "wykraczajcej poza norm" dawki promieniowania. We wrzeniu 1996 roku rozwinli swe twierdzenia w artykule Anomalous Effects in Deuterated Systems (Anomalie efektw ukadw deuterowanych) w 30 spord 33 eksperymentw wykazano istnienie korelacji midzy powstawaniem ciepa i produkcj helu. "Otrzymane przez nas wyniki dostarczaj wanych dowodw na anomalie w zjawiskach, jakie zachodz w ukadach deuterowanych (...). Jest bardzo mao prawdopodobne, by korelacje midzy iloci ciepa i helu byy przypadkowe. (...) w najbardziej sprzyjajcych przypadkach otrzymalimy do 30% ponadnormatywnego ciepa i 0,52 wata ponadnormatywnej energii" 14 . W Texas A&M University w 1992 roku John 0'M. Bockris i jego wsppracownicy opublikowali dowody na produkcj duych iloci trytu w ogniwach syntezy o elektrodzie palladowej (Bockris by kilkakrotnie przesuchiwany w wyniku doniesie pewnego dziennikarza, e kto z zespou "podrzuci" tryt do jednego z ogniw, by rezultaty pasoway do oczekiwa; nigdy nie znaleziono w tej sprawie dowodw).
6.5. Opisywany przez Bockrisa (Lin i in.) wzrost poziomu trytu w ogniwie 4 W roku 1991 National Cold Fusion Institute, korzystajc z 5 000 000 dolarw, jakie stan Utah przydzieli na badania w 1989 roku, opublikowa dane potwierdzajce produkcj znacznej iloci trytu wewntrz katody palladowej: "Jedynie w wyniku reakcji jdrowej, ktrej natury jeszcze nie znamy, moga powsta zarejestrowana ilo trytu". We wrzeniu 1993 roku pisano: Stwierdzono pojawienie si energii w ilociach znacznie przekraczajcych poziom podstawowy i zalenych od wielkoci energii wejciowej (...). Proces wytwarzania energii pozostaje niezmienny przez dugi okres (kilka tygodni) i zachodzi zarwno w przypadku wodoru, jak i deuteru. Wykryto bardzo niewielk iczb neutronw i atomw trytu, znacznie poniej oczekiwa wobec zmierzonego poziomu produkcji energii. Z drugiej strony zarejestrowano obfite promieniowanie niskoenergetyczne (przewanie promieniowanie beta) 15 . W padzierniku 1996 roku zesp z chiskiego uniwersytetu Tsinghua ogosi wyniki dugoterminowych bada nad ukadami deuter/pallad. Badania porwnawcze ogniw zawierajcych deuter i zwyk "lekk" wod przyniosy znaczce ustalenia co do rnicy wynikw kocowych: Wstpne wyniki pokazay, e waciwoci kalorymetryczne ukadu D/Pd [deuter/pallad] s znaczco rne od waciwoci bliniaczego ukadu H/Pd [wodr/pallad]. Rnice te opisa mona w terminach stopnia produkcji watw ciepa na centymetr szecienny palladu (...). Obserwowalimy produkcj ciepa przez okres ponad piciu miesicy (...). Na kady atom palladu przypada okoo 1000 eV [elektronowoltw], co bardzo trudno uzyska ze rde chemicznych. Na uniwersytecie w Osace profesorowie Arata i Zhang dokonali w 1997 roku odkry, ktre stanowiy istotne wsparcie dla koncepcji zimnej fuzji: W czasie eksperymentw nad zimn fuzj (~5000 godzin) istotne iloci helu (...) wykryto w prbkach palladu z deuterem, czemu towarzyszyo pojawienie si anomalii w powstawaniu ciepa (200-500 MJ/cm 3 ) [megaduli na centymetr szecienny]. Po obserwowanym wytworzeniu si nadmiarowej energii nastpio uwalnianie sihelu z prbek... 16 To tylko niektre z eksperymentw, jakie prowadzono od 1989 roku, ktrych celem byo wykazanie produkcji ciepa, helu, trytu albo jakiej ich kombinacji (niektrzy, co ciekawe, donosili o zarejestrowaniu emisji neutronw). Konwencjonalna fizyka do dzi nie daje wyjanienia zjawisk towarzyszcych procesom niskoenergetycznym. Niemniej jednak dziki badaniom powstao wiele nowych teorii, tak e obecnie dysponujemy okoo 30, ktre staraj si wytumaczy przemiany "niskoenergetycznych reakcji jdrowych", jak przyjo si mwi. Scott Chubb z Naval Research Laboratory, badacz zjawisk zimnej fuzji, jest przekonany, e posugiwanie si tym terminem moe si le skoczy: Lekcja o ZF [zimnej fuzji] uczy nas zwracania uwagi na jzyk. Od samego pocztku posugiwano si niewaciwymi sowami. Rezultaty s katastrofalne. Kopoty zaczy si, gdy w biurze prasowym Brigham Young University uyto terminu "zimna fuzja", a Pons i Fleischmann [PF] take zdecydowali si nim posuy. To stao si niemal zabjcze dla sprawy, poniewa wielu naukowcom ze wzgldu na nazw wydawao si, e PF odkryli wersj przeprowadzanej na zimno fuzji konwencjonalnej, podczas gdy od samego pocztku zupenie nie o to chodzio. Teraz wiemy, e PF opracowali now form reakcji jdrowej w temperaturze pokj owej, ktrej nie towarzyszy uwalnianie czstek o wysokiej energii... 17
6.6. Arata przedstawia moc wyjciow jako funkcj mocy wejciowej. Przy 125 watach mocy wejciowej otrzyma okoo 250 watw mocy wyjciowej czyli stosunek mocy wyjciowej do mocy wejciowej wynis okoo 2 Edmund Storms, nim zaj si wycznie zjawiskami zimnej fuzji, 45 lat spdzi w Los Alamos National Laboratory. Pisze: Dziedzina, ktr zwyko si okrela mianem "zimnej fuzji", zdecydowanie urosa i dzi powinna by nazywana "reakcjami jdrowymi wspomaganymi chemicznie" lub "niskoenergetycznymi reakcjami jdrowymi" (...). Twierdz tak ze wzgldu na obserwacje caego spektrum zjawisk nie mieszczcych si w normie, takich jak reakcje jdrowe czy produkcja energii... Niektrzy naukowcy wymagaj, by reakcji syntezy towarzyszya emisja neutronw. Nie obserwuje si jednak znaczcej emisji neutronw (w ogniwie Ponsa/Fleischmanna), gdy dochodzi do niezwykej produkcji energii. Pojawia si wic pytanie: skoro przemiany nie opieraj si na konwencjonalnej fuzji, co powoduje anomalie w wytwarzaniu ciepa? Niezalenie, jaka jest przyczyna jego powstawania, warto spraw zbada 18 . Czymkolwiek byaby reakcja zimnej fuzji, z pewnoci nie przypomina fuzji gorcej. Pocztkowym bdem byo stwierdzenie: "Nie daoby si tego zrobi bez czego w rodzaju gorcej fuzji" zamiast otwarcie i jak przystao prawdziwej nauce pyta: "Czym jest ta reakcja? Czym nowym? Czym, co zmieni nasz wiedz?" Problem z powtarzaniem Czynnikiem, ktry bardzo zaszkodzi postpowi prac nad zimn fuzj, by fakt, e reakcja jest niestaa i trudna do powtrzenia. W pewnych warunkach pojawiaj si okrelone produkty przemian jdrowych, a w innych nie. Zmienna jest ilo wytworzonego ciepa, a sposb, w jaki powstaje, dugo jeszcze pozostanie tajemnic. Fleischmann i Pons od pocztku starali si to podkreli. Gdy gorczkowo poszukiwano natychmiastowych odpowiedzi, najlepiej takich, ktre uspokoiyby badaczy gorcej fuzji, najprociej byo stwierdzi, e nieudane eksperymenty bior si z faktu, e caa teoria jest nieprawdziwa. Wraz z upywem lat zrezygnowano z tego doranego rozwizania ze wzgldu na drobiazgowe analizy wszelkich odmian eksperymentu. Zbadano wpyw posugiwania si rnymi rodzajami palladu, a niektrzy badacze, na przykad Melvin Miles podaj, e udaje im si uzyska znaczc moc wyjciow a w 80% eksperymentw. Jest oczywiste, e produkcja ciepa w ogniwach daje nadziej na stworzenie nowego rda energii. Michael H. McKubre ze Stanford Research International jest tego pewien: "Wedug mnie, dowody na niewyjanione powstawanie nadmiarowego ciepa w ukadach deuterowo-palladowych s bezsprzeczne. Co w tym jest. Bywa, e ilo powstaego ciepa to energia przekraczajca energi pocztkowa rzd lub dwa rzdy wielkoci" 19 . Niedawno wypowiada si z optymizmem na temat moliwoci komercjalizacji technologii: Musimy wzmocni efekt przez zwikszenie raczej jego nasilenia ni czasu trwania. Musimy sprawi, by przynosi wiksze porcje energii wyjciowej. Wtedy zwikszymy jego skal, rozbudujemy i udoskonalimy odpowiednie urzdzenia (...). Potrzebujemy wic czego, czego znaczenie mgby dostrzec przecitny polityk czy banki er-przecitny czowiek. Jestemy ju blisko 20 . Duga i ciernista droga prowadzi jeszcze ku technologiom, ktre zapewni stao, pewno i powtarzalno wynikw. Podobnie ze zrozumieniem praw, ktre decydujc pojawianiu si tak rnorodnych rezultatw. Jeden z badaczy przyrwna obecn sytuacj do historii prac nad pprzewodnikami i ich stanu w latach 50. Mimo pewnych osigni oczywiste jest, e nawet jeli zimna fuzja to technologia z przyszoci, niezbdne eksperymenty okazuj si duo bardziej zoone i trudniejsze, ni pocztkowo sdzono. Jed Rothwell, wspredaktor magazynu "Infinite Energy", tryska jednak optymizmem: Chcemy opracowa eksperyment na tyle prosty i tani, by przeprowadzi go mg kady. Ale to moe okaza si z zaoenia niemoliwe. Tak jak nie da si atwo i tanio stworzy na podstawie oryginau procesora Pentium, stopu uywanego w wirnikach silnikw samolotw odrzutowych czy Kaplicy Sykstyskiej. Konstrukcj wielu przedmiotw nieatwo powtrzy do tej liczby wczy naley mnstwo urzdze, ktrymi czsto posugujemy siew dzisiejszych czasach. Mikroprocesory, drukarki laserowe, przetwornice katalityczne, dugowieczne baterie niklowo-kadmowe i inne wytwory najnowszych technologii wymagaj oka eksperta, zautomatyzowanych linii produkcyjnych, fabryk za miliardy dolarw, czystych pomieszcze oraz precyzji i sterylnoci, ktrych nie potrafioby zapewni jeszcze poprzednie pokolenie. Cho te wszystkie wymogi musz by spenione, nowe produkty s coraz powszechniejsze, a ich cena-nisza 21 . John O'M. Bockris, w roku 1989 profesor chemii w Texas A&M Universi-ty, by jednym z pierwszych, ktrym udao si powtrzy eksperyment Ponsa i Fleischmanna. Cho przyznaje, e powtarzalno podobnych eksperymentw jest trudna do uzyskania, uparcie wierzy, e to jest wanie technologia przyszoci: Odkrycie niskoenergetycznych reakcji jdrowych dorwnuje rang odkryciu rozszczepialnoci przez Hanna i Meitner w 1939 roku. By moe wanie one stan si tak potrzebnym rdem energii. Czy jednak za pi lub 50 lat tak wanie si stanie zaley od wymarcia fizykw starej generacji i odwagi spojrzenia faktom w oczy 22 . Hal Fox, ktry redaguje, "New Energy News", take jest przekonany o wadze okrycia: [Podsumowujc] odkrycie zimnej fuzji, cho atakowane z takim zaciciem (szczeglnie przez obz zwolennikw gorcej fuzji), oznacza pocztek serii odkry niskoenergetycznych reakcji jdrowych. Pons i Fleischmann zasuguj na Nagrod Nobla. Reakcje jdrowe s zoone i, jak dotd, nie w peni wyjanione 23 . Wobec braku funduszy trudno jednak okreli, jak potocz si. losy nowej technologii, kiedy trzeba jeszcze tylu bada. Finansowanie prac powiconych zimnej fuzji, szczeglnie w Ameryce, jest bardzo le widziane. Cho oficjalnie w rodowisku naukowym deprecjonuje si zimn fuzj jako naukow pomyk, niektrzy badacze twierdz, e laboratoria, ktre uzyskiway wyniki przeczce odkryciom Ponsa i Fleischmanna, wci s mocno zaangaowane w badania nad zimn syntez. Dwudziestego wrzenia 1998 roku BBC Radio 4 w programie Today ogosio raport na temat obecnego stanu bada nad zimn fuzj. W czasie audycji dr Michael H. McKubre, elektrochemik z SRI, potwierdzi, e w jego laboratorium wydano ju na ten cel 7 000 000 dolarw: "Zawarlimy na przykad nieformalne porozumienie z czterema lub picioma wikszymi instytutami naukowymi w Stanach Zjednoczonych. Sponsorzy mog nie yczy sobie, by ich udzia zosta podany do wiadomoci publicznej" 24 . Wbrew wszelkim przeciwnociom, daleko jeszcze do mierci zimnej fuzji. 7. Zimnej fuzji przybywa lat Nowa prawda naukowa nie zatryumfuje, jeli przekonywa do niej sceptykw i wskazywa im wiato, ale dopiero gdy sceptycy wymr, a na ich miejscu pojawi si nowi, ju z t prawd obeznani ludzie. Max Planck, 1949 [Zimna fuzja] mogaby pooy kres erze paliw kopalnych, erze ropy i wgla. Byby to przy okazji koniec naszych zmartwie z powodu zanieczyszcze i efektu cieplarnianego. ArthurC.Clarke, 1999 Nie mona zaprzeczy, e nawet najwikszym zwolennikom zimnej fuzji zdarza si traci wiar i poddawa zwtpieniu wobec wolnego tempa postpu w technologii. Powolno prac przyczynia si do postrzegania tej dziedziny nauki jako niewiele wartej i nie przynoszcej korzyci ani w sensie naukowym, ani praktycznym. Pogld w stoi w sprzecznoci z postpem, ktry jednak dokona si zarwno w sferze eksperymentalnej, jak i teoretycznej, o czym pisalimy nieco w poprzednim rozdziale. Po ponad 10 latach od ogoszenia odkrycia by moe atwiej oceni, jakie naprawd zaszy zmiany na tym polu, kto jest najwaniejszym protagonist idei i komu spord eksperymentatorw najbliej do dokonania teoretycznego i praktycznego przeomu. Dr James Patterson z Sarasoty na Florydzie naley do tego typu ludzi, ktrzy lubi pracowa nad czym, co ich pochania, choby nie spodziewali si nadzwyczajnych rezultatw. Urodzi si w roku 1922, od kilku lat jest na emeryturze, lecz wci ma aktywny umys dowiadczonego inyniera chemika i wielkiego wynalazcy. Czsto mona go zasta, jak zmaga si z nowym problemem inynieryjnym we wasnym laboratorium, nad ktrego drzwiami wisi tabliczka: "Godziny przyj mog ulec zmianie w czasie sezonu wdkarskiego". Kiedy Patterson pracowa dla prestiowych instytucji w rodzaju Dow Chemicals, Fairchild Semiconductors, Lockheed czy Komisji Energii Atomowej. Zasyn jako autor kilku bardzo znaczcych innowacji w rnych dziedzinach oraz ponad 100 patentw, ktre opatrzy wasnym nazwiskiem. Do najwaniejszych naley wspudzia przy wynalazku chromatografii cieczowej, cennej laboratoryjnej techniki pomiarowej, oraz zaprojektowanie i realizacja techniki umoliwiajcej analiz DNA. Od 1990 roku znany jest jednak bardziej jako wynalazca ogniwa zasilajcego Pattersona, jedynego urzdzenia wykorzystujcego zjawisko zimnej fuzji, na jakie wydano patent w Stanach Zjednoczonych Patterson uzyska na nie a 11 patentw. Wygld inyniera srebrne wosy i agodna twarz mog nieco odbiega od wyobrae na temat czowieka, ktry skupia na sobie tyle uwagi przez ostatnich par lat, od kiedy ogosi odkrycie nowego rda energii. W czasie konferencji przedstawicieli przemyska energetycznego Power-Gen '95 w Anaheim w Kalifornii zaskoczy delegatw prezentacj wypenionego ciecz ogniwa o szklanych ciankach, ktre miao wytwarza energi o mocy 1000 watw przy zaledwie 1 wacie poboru mocy. "Poczuj ciepo" brzmia slogan Pattersona, i rzeczywicie odczu mona byo ciepo porwnywalne z tym, jakie wytwarza suszarka do wosw. Jakkolwiek nie kademu przypad do gustu sposb, w jaki inynier ustawi urzdzenia pomiarowe, nikt nie mg zaprzeczy, e efekt prezentacji robi wraenie. W cigu roku nowe przedsibiorstwo Pattersona Clean Energy Technologies Inc. (CETI) zawaro porozumienie na temat bada z University of Missouri, University of Illinois oraz Kansas City Power & Light. W maju 1995 roku opublikowano naukowy raport z bada nad ogniwem Pattersona, ktrego autor, naukowiec Dennis Cravens, wypowiada si wprawdzie nie entuzjastycznie, ale z uznaniem: Ukad wydaje si wart dalszych bada. Nie zauwaono adnych niespjnoci w procesie wytwarzania ciepa przez ogniwo, pod warunkiem, e wspczynnik temperatury jest wysoki (...). Wysoki wskanik mocy przy niskim napiciu naley jeszcze raz sprawdzi przy wszym przedziale dopuszczalnego bdu. Niezalenie jednak od wynikw takich bada ukad dziaa stabilnie na wystarczajco wysokim poziomie. Jeeli, jak zakadamy, poziom mocy zostanie utrzymany nawet przy wszym przedziale dopuszczalnego bdu dla niskich napi, wwczas mona si spodziewa, e urzdzenie znajdzie wiele zastosowa praktycznych i komercyjnych 1 . Cravens zosta czonkiem zespou CETI i zaj si promocj technologii. Wszystko ukadao si pomylnie: Motorola, gigant w zakresie komunikacji, zgosia ch zakupu CETI za 15 000 000 dolarw (przy zaoeniu, e technologia si sprawdza). Patterson razem ze swym wsplnikiem i wnukiem, 28-letnim Jimem Redingiem, byym bankierem Merrill Lynch, powzili decyzj o niezalenoci: "Wybralimy dugie dystanse" jak powiedzia pniej Reding 2 . Nie wszystkim si to spodobao. W styczniu 1996 roku w "Wall Street Journal" ukaza si artyku pod tytuem: A Bottle Rekindles Scientific Debat About the Possibility ofColdFusion (Znw wznieca si naukowa debata wok zimnej fuzji). Cao, autorstwa Jeny'ego E. Bishopa tego samego dziennikarza, ktry pierwszy opisa odkrycia z 1989 roku bya wywaona i raczej dociekliwa. Bishop najpierw opisa demonstracj wynalazku w Anaheim, a nastpnie zacytowa sowa dr. Birnbauma z University of Illinois:, Jako e teoria zimnej fuzji to paskudna nauka, wynalazcy ogniwa Pattersona by moe trafili na co innego. Jeli tak, ycz im, by odnieli sukces i zarobili mas pienidzy. Jeli nie, wczeniej czy pniej usyszymy, e to pomyka" 3 .
7.1. Schemat ogniwa zasilajcego Pattersona na podstawie patentu Stanw Zjednoczonych nr 5494559 Dyrektor wydziau obliczeniowego Departamentu Energetyki USA odwiedzi z zespoem fili CETI w Sarasocie 29 maja 1997 roku. Wycieczka si udaa, a w wydziale sporzdzono pismo: Zamieszczamy list organizacji podporzdkowanych wydziaowi oraz rzdowi Stanw Zjednoczonych, ktre mogyby by zainteresowane pastwa technologi lub mogyby uczestniczy w zdobywaniu funduszy, informacji lub innego wsparcia potrzebnego do wprowadzenia pastwa wynalazku na rynek. yczymy powodzenia w pracach nad technologi, ktra wydaje si niezwykle obiecujc innowacj w produkcji energii 4 . Jeeli kluczem do powszechnej akceptacji byo poparcie rodowiska ludzi zajmujcych si energi, CETI wykonao gigantyczny krok naprzd. Techniczne problemy z magiczn fasol To wszystko dziao si jednak w 1997 roku, a od tego czasu usyszelimy niewiele. Co si nie udao? Treciwa i raczej niemia odpowied brzmi: technologia nastrcza pewnych trudnoci. Jednym z elementw procesu jest przepuszczenie prdu elektrycznego przez par elektrod platynowych ogniwa ze zwyk "lekk" (nie "cik") wod (H2O) i pewn liczb kulek o "zastrzeonej" budowie, zrobionych z plastiku i pokrytych miedzi oraz trzema warstwami metalu: niklu, palladu i znw niklu. Przez pierwsze dwa lata posugiwano si spor liczb tych kulek, ktre miay "stale przynosi due efekty". Sdzono, e peni one rol katalizatora przemiany, cho obecnie przyjmuje si, e pallad ulega pewnemu zuyciu, co jest niezgodne ze cile naukowo pojmowanym terminem "katalizator". Wszystkie zdatne kulki zostay wykorzystane, a prby stworzenia nowych na podstawie opatentowanej technologii nie przyniosy pozytywnych rezultatw. Historia przypomina niestety opowie o magicznych ziarnach fasoli, ktre wyczerpuj si zanim yczenie si spenia. Zesp CETI musia take stawi czoo krytyce za "przechwalenie" pocztkowych rezultatw. W miar upywu czasu coraz wyraniej redukowa liczby opisujce produkcj energii. Zaczo si od informacji, e ilo wyprodukowanego ciepa jest 1000, a nawet 10 000 razy wiksza ni ilo energii wejciowej, ale szybko spuszczono z tonu i zaczto mwi raczej o piciu czy dziesiciu wielokrotnociach, czy wrcz dwch, trzech. Spora rnica par osb zdyo si niele zdenerwowa ze wzgldu na rozbieno oczekiwa i wynikw wasnych eksperymentw. Nieuniknione byo take pytanie o teori: co, do cholery, sprawia, e w butelce ze zwyk wod powstaje energia? Pocztkowo w zespole CETI cieszono si z przynalenoci do obozu badaczy zimnej fuzji. Jednake trudno zaskarbi sobie przychylno inwestorw, gdy zajmuje si dziedzin tak dyskredytowan. W artykule prasowym z 1996 roku pod tytuem It 's Not Cold Fusion (To nie zimna fuzja) zesp CETI odcina si od wszelkich zwizkw ze le widzian tematyk: "Technologia proponowana przez Clean Energy Technologies Inc. to nie zimna fuzja. Przez cay czas bylimy pewni, e nie mamy do czynienia z reakcj deuter-deuter, ktr opisywali Pons, Fleischmann i Jones z Utah" mwi dr James A. Patterson. Technologia CETI wielokrotnie zostaa opatentowana zarwno w Biurze Patentowym Stanw Zjednoczonych, jak i w innych krajach. Jej powielenia dokonali nie tylko uczeni z CETI, ale take niezaleni naukowcy z powaanych orodkw i uniwersytetw caego wiata. Technologia to rezultat popartej patentami 45-letniej pracy dr. Pattersona i innych naukowcw z CETI. "My, naukowcy, wierzymy, e chodzi o nisko energetyczn reakcj jdrow, indukowan przez proton lub deuteron, ktry pojawia si przy braku szkodliwych produktw radioaktywnych w rodzaju promieniowania gamma (...). [To] nowa fizyka jdrowa" stwierdza dr James A. Patterson 5 . Ale i tak pojawi si ten sam rodzaj sceptycyzmu: "Profesor wydziau fizyki MIT Herman Fesbach wystpi 11 czerwca 1997 roku w nocnej audycji telewizji ABC. Rozpocz wypowied od stwierdzenia, e co prawda nic nie wie o ogniwie Pattersona, ale i tak moe kategorycznie zapewni, e nie zachodzi w nim reakcja jdrowa" 6 . Patent na patenty Jednym z najbardziej zaskakujcych aspektw historii ogniwa zasilajcego Pattersona jest kolekcja patentw, jakie technologii przyznano w Stanach Zjednoczonych, mimo wielu problemw technicznych. Dr James Patterson stanowi wyjtek w historii nauki amerykaskiej, gdy jako jedyny czowiek zdoby tak wiele (a 11 wedug ostatnich oblicze) patentw na ogniwo, w ktrym dochodzi do zimnej fuzji. Gwny wniosek ma numer 5494559, zoony zosta 8 czerwca 1995, a zatwierdzony 27 lutego 1996. Nosi niewinny tytu "Ukad elektrolityczny" (po nim zgoszono rozszerzony wniosek nr 5607563, a potem jeszcze jeden o nazwie "Ukad i metoda elektrolizy i ogrzewania wody" nr 5616219 wraz z kilkoma patentami na urzdzenia usprawniajce technologi). Do Biura Patentowego napyno kilka pism z twierdzeniami, e wobec odrzucenia pierwotnego wniosku Ponsa i Fleischmanna nie powinno si rozwaa przyznania adnych innych patentw na wynalazki zwizane z zimn fuzj, ktre naley traktowa na rwni z maszynami typu perpetuum mobile, a wic ich opisy od razu wyrzuca do kosza. Samo biuro zaprzecza usilnie, by kiedykolwiek miao przyj podobne stanowisko, czego musiao kilkakrotnie dowodzi przed sdem, jako e odrzucanie wniosku na podstawie przynalenoci do okrelonego rodzaju technologii jest zabronione. Kryteria przyjcia bd odrzucenia podania s okrelone do zwile. Trzy punkty Kodeksu Stanw Zjednoczonych wskazuj, e wynalazek zgaszany do opatentowania musi: 1) dawa si wykorzysta (to jest musi by uyteczny), 2) by nowatorski (nieopracowany wczeniej i niestosowany w "innej dziedzinie") oraz 3) nie by oczywisty (innymi sowy, nawet jeli czym podobnym posugiwano si ju do innych celw, musi to by nieoczywista kombinacja dwch lub wicej wczeniejszych wynalazkw). Stawia si te wymg, by zasady dziaania wynalazku zostay "w peni ujawnione" realizacja tego postulatu budzi niekiedy wtpliwoci. Mitchell R. Swartz 27 czerwca 1989 roku zgosi wniosek o patent na ogniwo typu Ponsa/Fleischmanna. Podanie odrzucono, a w uzasadnieniu (co ujawniono dopiero po mniej wicej trzech latach) Rada Biura Patentowego powoaa si na wiele wczesnych raportw i opinii, wedle ktrych nie odnaleziono adnych oznak zachodzenia zimnej reakcji jdrowej: Rada ustalia na podstawie odpowiednich dokumentw, e fachowcy traktuj raport Fleischmanna i Ponsa bardzo sceptycznie, a to ze wzgldu na niemono powtrzenia zjawiska zimnej fuzji wbrew podejmowanym prbom. Te informacje przyczyniy si do dalszych ustale, e waciwe rodowiska naukowe ywi uzasadnione wtpliwoci co do istnienia zjawiska zimnej fuzji, a zatem e sprawa jest mao wiarygodna i pozbawiona zastosowa. Rada orzeka rwnie, e przemiany zimnej fuzji nie s procesem powtarzalnym 7 . Podobny werdykt zapad na wyszych szczeblach. Jak si wic udao Pattersonowi przelizn przez t sie i uzyska patent na ogniwo elektrolitycznej produkcji energii? Odpowied brzmi: zapewne dziki mieszance szczcia i przebiegoci. Patterson, ktry mia wtedy ju ponad 70 lat, mg wykorzysta amerykaskie prawo patentowe, ktre faworyzuje starszych zgaszajcych i zapewnia im szybsz drog przyjcia lub odrzucenia wniosku. By moe ta szybsza cieka wie si z mniej rygorystycznymi sprawdzianami. Patterson dawa do zrozumienia nieco artem e urzdnicy polubili staruszka. Wynalazca unika take wyrae w rodzaju "zimna fuzja", cho wspomnia o pracach Ponsa i Fleischmanna. Jakkolwiek byo, Biuro Patentowe nigdy nie stwierdzio, e przydzielenie patentu byo pomyk. Oczywicie naley pamita, e patent nie jest rwnoznaczny ze stwierdzeniem, e urzdzenie dziaa, ale suy przede wszystkim ochronie finansowych i komercyjnych interesw zgaszajcego. Patterson wci pozostaje jedyn osob z patentami a czy uda si dowie ich wartoci, czas pokae. Najlepszy moliwy scenariusz? By unikn kontaktu z Biurem Patentowym Stanw Zjednoczonych, niektrzy odkrywcy zwracali si o przyznanie patentw midzynarodowych, co odbywa si zgodnie z umow o wsppracy patentowej (PCT Patent Cooperation Treaty). W listopadzie 1997 roku zgoszono midzynarodowy wniosek patentowy na "Produkcj energii i helu z D 2 " (WO 97/43768) opatrzony podpisem mieszkaca stanu New Hampshire dr. Leslie C. Case'a. By to opis nowej reakcji o nazwie fuzja katalityczna, nad ktr Case pracowa od 6 lat, to jest od momentu, gdy skoczy studia nad powiconymi zimnej fuzji pracami Yamaguchiego japoskiego uczonego z laboratoriw NTT w Japonii. Case by pod wraeniem: "Opracowa on przemian egzotermiczn, w wyniku ktrej wytwarzaa si temperatura 800 stopni Celsjusza i, jak sdzi, potny strumie neutronw. Pojechaem wic spotka si z nim do Tokio, do jego laboratorium i przyjrze si wyposaeniu, jakiego uywa. Pikna rzecz! Bardzo staranna praca. Nie ma wtpliwoci, e uzyska wyniki bardzo, bardzo jednoznaczne" 8 . Case, dowiadczony inynier chemik z czterema tytuami naukowymi przyznanymi przez MIT, ktrego ona zmara na raka w 1987 roku i ktry niedawno zbudowa nowy dom z wasn pomp geotermaln, postanowi podj badania z nowym zapaem. Wybra siew podr po Europie Wschodniej, by znale "dobre" laboratorium, w ktrym mona by bada promieniowanie neutronowe. Na Uniwersytecie Karola w Pradze (wsppracujcym z europejskim akceleratorem czstek CERN) spotka si z gorcym przyjciem. Szybko opanowa zasady pracy na nieznanym urzdzeniu, sporzdzonym czciowo z elementw sprztu wojskowego. Od samego pocztku podejcie Case'abyo niestandardowe: opar technologi nie na elektrolizie cieczy, ale na napenianiu elektrod gazem deuterowym przy umiarkowanym cinieniu i w wysokiej temperaturze. Po roku lub dwch prb i bdw z rnymi typami katalizatorw reakcji Case dostrzeg pierwsze efekty: Zupenie nieoczekiwanie w jednej lub dwch prbkach dostrzeglimy pojawienie si rnic temperatur (...). Pamitam dobrze, e pewnego dnia temperatura wzrosa o 1,2 lub 2,1 stopnia Celsjusza powyej temperatury ta w dwch okrelonych prbkach. Fizyk, ktry ze mn pracowa, by zdumiony, poniewa dla fizyka 1 lub 2 stopnie oznaczaj to samo, co milion, to jest e pojawia si pewien efekt, ktry wanie mierzymy i ktry rni si od reakcji w prbce obok 9 . Case wybra kilka odpowiednich katalizatorw i rozpocz pogbione badania. Do 1999 roku udao mu si opracowa eksperyment, w ktrym ogniwo z deuterem osigao temperatur o 35 stopni Celsjusza wysz ni ogniwo kontrolne ze zwykym wodorem. Zjawisko nie byo bynajmniej krtkotrwae: mona je byo rejestrowa przez dwa miesice. Dziki pracom na Uniwersytecie Karola Case przekona si o jednym: adne neutrony nie wydostaway si z ukadu. Pniej odkry, e poziom helu-4 (pierwiastka bezpiecznego i nie radioaktywnego) jest wysoki zamiast normy, to jest 5,2 czci na milion w powietrzu, w Oak Ridge National Laboratory odnotowano poziom 90 czci na milion w ogniwie konstrukcji Case'a. Kiedy upewni si, e efekt ten nie powstaje wskutek zanieczyszczenia prbki, uzyska peen obraz tego, co dzieje si w trakcie przemiany: dochodzi do klasycznej reakcji syntezy jdrowej, jednake nie w formie, jak wyobraaj sobie krytycy idei zimnej fuzji. Bya to bezpieczna i naukowo udokumentowana reakcja syntezy dwch jder deuteru (cikiego wodoru-2): deuteron i deuteron daj hel-4 i ciepo. Bezpieczny hel i nadwyk ciepa nadajc si do wykorzystania. Wedug Case'a, rezultaty byy pomylne. Pierwsze informacje przekazano wiatu w postaci wniosku patentowego. Szczegowy opis procesu Case przedstawi w czasie sidmej Midzynarodowej Konferencji Zimnej Fuzji w kwietniu 1998 roku w Vancouverze w Kanadzie. Wkrtce po zjedzie badaniem ogniwa Case'a zaj si Eugene Mallove z magazynu "Infinite Energy" i laboratoriw New Energy Research. Wyniki robiy wraenie: Myl, e mamy do czynienia z niemal doskonaym ucielenieniem idei Ponsa i Fleischmanna. Wydaje mi si oczywiste, e zjawisko, o ktrym mwi tylu badaczy ogniw zimnej fuzji, naley do kategorii, mwic metaforycznie, ciepa po mierci. Raz zainicjowana reakcja powoduje powstawanie ciepa przy braku dopywu energii... Case potwierdzi wydzielanie helu-4 podczas reakcji, gdy wysa prbki do Oak Ridge National Laboratory. Zapewne naleao przeprowadzi wiksz liczb testw, by zdoby pewno, ale mnie wystarczy przekonanie, e Case'owi rzeczywicie udao si otrzyma hel-4, i to w iloci tak duej 100 czci na milion, co znacznie przewysza charakterystyczny dla powietrza poziom 6 czci na milion e nie moe by mowy o jakichkolwiek "zanieczyszczeniach". Jeeli testy w Oak Ridge wykonano poprawnie, stanowi bd dowd na sukces Case'a. Reakcja wygldaaby wic nastpujco: D + D [deuter plus deuter] przechodz w hel-4 plus cudowne, czyste ciepo. Przy dalszych udanych prbach powtrzenia przemiany nikt nie bdzie mg zaprzeczy odkryciu 10 . Do akcji wkroczy Michael McKubre z SRI, komercyjnego odgazienia Stanford University, ktry postanowi sprawdzi, czy uda mu si niezalenie potwierdzi wyniki Case'a. Z poprzednich dowiadcze wiedzia, e "powtarzalno" zdolno wybrania tych czynnikw, ktre umoliwiaj powtarzanie eksperymentu to sprawa kluczowa.
7.2. W eksperymencie Leslie Case'a wykazano powstawanie helu-4 w liczbie 11 czci na milion w cigu 28 dni, co dwukrotnie przekracza poziom zawartoci helu-4 w powietrzu Mimo pewnych trudnoci natury oglnej McKubre osign dobre rezultaty w dowiadczeniach z ogniwem gazowym Case'a. Zanotowa produkcj ciepa na poziomie od 5 do 30% nadmiarowej energii przy dopuszczalnym bdzie zaledwie plus minus 2%. To wci za mao, by pokona moliwe straty ukadu i uy mocy wyjciowej do zasilania (McKubre sdzi, e potrzeba do tego 200% nadmiaru), ale prognozy i tak s pomylne: Technologia opracowana przez Case'a jest z kilku powodw warta uwagi. Sprowadza si do umieszczenia deuteru w postaci gazowej i katalizatora wglowego powszechnie stosowanego w 200-litrowym kotle oto tajemnica caego procesu. Jeli wic w opracowanej przez Case'a technologii wytwarzania ciepa podstaw stanowi przemiana termojdrowa, rwnie dobrze mona by co podobnego zrobi na wiksz skal... Eksperyment Case'a polega na wtoczeniu gazu o wzgldnie umiarkowanej temperaturze i cinieniu do pojemnika, ktry nastpnie zostaje szczelnie zamknity. Kady moe przeprowadzi tak prb, by przekona si, jakie warunki musz by spenione dla powodzenia eksperymentu i jak wynik jest podatny na rnorakie czynniki 11 . Jednym z celw, do jakich dy McKubre, jest ustalenie ponad wszelk wtpliwo, e reakcja zachodzca w ogniwach jest reakcj jdrow. Nie dostrzega powodu, dla ktrego niskotemperaturowa przemiana podobnego rodzaju miaaby zachodzi zgodnie z modelem gorcej fuzji, a jednoczenie jest w peni otwarty na dalsze odkrycia dotyczce zoonoci reakcji. Cho McKubre jest zadowolony z wiedzy, jak zdoby dotychczas, jest w peni wiadomy, e droga, ktra prowadziaby do "prawd powszechnie akceptowalnych" jest jeszcze bardzo duga. Chciaby jednak zobaczy mode pokolenie inynierw zainteresowanych badaniami nad niskoenergetycznymi reakcjami jdrowymi, by nie ziciy si jego najgorsze obawy: "W miar jak przybywa nam lat z kad midzynarodow konferencj zimnej fuzji, coraz bardziej boj si, e ze wzgldu fakt, i tempo prac jest nisze, ni mogoby by, po prostu wymrzemy, zanim znajdziemy pene wyjanienie. Krytycy wezm gr nie dlatego, e rzeczywicie maj racj, ale dlatego, e nie bdziemy ju mieli siy wsta, podej do mikrofonu i powiedzie, co mamy do powiedzenia" 12 . Tymczasem Leslie Case prawdziwy inynier chciaby ju widzie zastosowanie technologii produkcji ciepa na wielk skal. Prace nad podstawowymi reakcjami wygldaj obiecujco, ale diabe tkwi w szczegach problemem moe by konieczno uycia duej iloci palladu. W reakcjach, jakie przeprowadza si obecnie, pallad odgrywa wan rol, gdyby jednak rozpocz masow produkcj reaktorw, nieuchronnie wzrosoby zapotrzebowanie na metal, ktry ju dzi naley do najdroszych materiaw na wiecie. Na razie roczne zuycie pierwiastka jest stosunkowo niewielkie pallad stosuje si przy konstrukcji konwerterw katalitycznych w samochodach i innych specjalistycznych urzdze. Prby opracowania strategii komercyjnego wykorzystania ogniw zawierajcych pallad mogyby spali na panewce, a brak substytutu uniemoliwiby dalszy postp. Case zwrci uwag na ten problem i cho wci nie znalaz waciwego rozwizania, wierzy, e jest na dobrej drodze: Gdybymy mieli zbudowa katalizator palladowy w rodzaju tych, jakie istniej obecnie, ale zdolny do produkcji 100 megawatw mocy, czyli penicy rol maej elektrowni, potrzebowalibymy okoo 5% wiatowego rocznego wydobycia tego pierwiastka. Nie bylibymy wic w stanie postawi zbyt wielu takich elektrowni bez naruszania rynku palladu. Musimy wic zmieni katalizator... Z pewnoci istnieje sposb zastpienia palladu tytanem, niklem bd innym metalem, ktry nie naley do grupy platynowcw, a ktry daoby si wykorzysta jako katalizator przy masowej produkcji. By moe spdzimy nad jego poszukiwaniem par lat, ale wczeniej czy pniej go znajdziemy 13 . Michael McKubre sdzi jednak, e zanim si to uda, i tak do rozwizania pozostaje par problemw, jakich nastrcza wymg powtarzalnoci. Japonia rozwizuje problem powtarzalnoci? W ramach bada teoretycznych McKubre zapozna si z pracami dwch znanych uczonych zamieszkaych w Japonii, profesorw Yoshiakiego Araty i Yue-Chang Zhanga, wedle ktrych powtarzalno nie stanowia adnego problemu. W serii powtarzanych (i powtarzalnych) eksperymentw naukowcy ci wykazali du produkcj ciepa, a take podwyszony poziom obecnoci helu-4. McKubre twierdzi rwnie, e odnotowali wyszy ni spodziewany poziom helu-3, co stanowi nastpny znak zachodzenia jakiego rodzaju reakcji jdrowej. Dotychczas nie przeprowadzono jednak dalszych bada, w ktrych ustalono by, czy eksperymentowi towarzyszy jeszcze inna oznaka fuzji: powstawanie neutronw. Gwny problem, na jaki trafili Arata i Zhang, to fakt, e cho ich wasne badania daway stae rezultaty w czasie do dugiej pracy ogniw, adne inne laboratorium nie otrzymao podobnych wynikw. Od 1998 roku obaj profesorowie wsppracuj z Michaelem McKubre'em z SRI, lecz nawet on przyznaje, e pojawiaj si problemy z powtrzeniem ich eksperymentw. Pod koniec 1999 roku tak to opisywa: Kopot z eksperymentem Araty i Zhanga polega na tym, e tylko im udaje si go przeprowadzi, i to wycznie w ich wasnym laboratorium. Staramy si wic uzyska te same rezultaty z uyciem stosowanej przez nich aparatury i w ich asycie. Jedna z trudnoci z eksperymentem Araty to fakt, e wymaga on wielomiesicznej pracy, by uzyska jakiekolwiek wyniki, a my dosownie nie mamy dowiadczenia z metod, ktr posugiwa si Arata, pojawiaj si wic rnorakie problemy z przygotowaniami, a potem przebiegiem badania. Oczywicie powoduje to, e mj podziw dla umiejtnoci technicznych Araty i Zhanga ronie. S naprawd wielkimi naukowcami 14 . Szacunek, jakim otaczano profesora Yoshiakiego Arat na uniwersytecie w Osace, by tak wielki, e jego imieniem nazwano jeden z budynkw. W broszurze uczelnianej okoo 40 stron powicono wyliczeniu jego osigni akademickich i naukowych. Jest jedynym fizykiem w Japonii, ktry zosta odznaczony medalem cesarskim. Ju w roku 1958 Arata wczy si do prac nad japoskim programem gorcej fuzji i to wanie wwczas rozpocz wspprac z profesorem Yue-Chang Zhangiem z Welding Institute. Obu uczonych wiadomo o odkryciach Ponsa i Fleischmanna w 1989 roku zainspirowaa do prac nad zimn syntez, a w dalszej kolejnoci do prb z ogniwami elektrolitycznymi. Wydaje si, e po wielu latach cikiej i mudnej pracy udao im si zdoby pierwsze dowody na to, e reakcja jdrowa moe zachodzi w niskiej temperaturze. Michael McKubre z SRI jest przekonany, e prace Araty i Zhanga oraz Leslie Case'a to znaczny krok naprzd: Tak, zebralimy powan liczb dowodw, ktre wiadcz, e w ukadach metali deuterowanych (a nawet niedeuterowanych), zarwno w fazach elektrolitycznych, jak i gazowych dochodzi do produkcji ciepa i nowych czstek. Czsto mwi si, e twierdzenie to jest "przytaczajce", w szczeglnych przypadkach lub w ogle. C, ani wsplnoty naukowe, ani spoeczne jako nie zostay przytoczone, natomiast naszym odkryciom grozi rozmycie. Wymaga si od nas dowodw, ktre mona by atwo zrozumie, ktre byyby niepodwaalne i w peni spjne. eby je zdoby, przeprowadzamy w SRI dokadne eksperymenty profesorw Araty i Zhanga z ukadami elektrolitycznymi oraz Leslie Case'a z ukadami gazowymi 15 . Fakt, e laboratorium wci otrzymuje rodki potrzebne na badania, wiadczy, e wbrew powszechnym uprzedzeniom znajduj si organizacje by moe wojskowe ktre s powanie zainteresowane wynikami eksperymentw. Storms w Nowym Meksyku Dr Edmund Storms to wysoki, brodaty mczyzna o niemal biblijnym, mojeszowym obliczu. Jego dom w Nowym Meksyku dzieli zaledwie 55 kilometrw od Los Alamos National Laboratory, gdzie przez 34 lata prowadzi prace badawcze w dziedzinie chemii wysokich temperatur na polu energii jdrowej. W roku 1989 jego uwag przycigna reakcja laboratorium w Los Alamos na odkrycia Ponsa i Fleischmanna. Wkrtce rozpocz wasne eksperymenty: Chemicy mieli co do powiedzenia fizykom. Wszyscy byli zaangaowani. Spotykalimy si raz w tygodniu w grupie ponad 100 osb. Pewnie z 50 razy staralimy si powtrzy wynik... Umieciem ogniwo w kalorymetrze, a potem przez kilka tygodni nadaremnie czekaem na jaki efekt. I nagle zaskoczyo zacza wytwarza si znaczca ilo ciepa. Byem tak samo zdziwiony, jak wszyscy, wierzcie mi. Siedzicie przez wieczno przed t ca aparatur i mylicie sobie: "To wszystko nonsens. To si nie dzieje naprawd". I tak czekacie tygodniami, moe miesicami. A tu ni z tego, ni z owego urzdzenia pomiarowe pokazuj, e w ogniwie co si zaczo dzia. I mwicie sobie: "O-o, co si chyba zepsuo". Zaczynacie majstrowa przy kadej z rzeczy, ktra moe nawali, eby przekona si, co si dzieje. Po jakim czasie dociera do was, e moe nic si nie zepsuo. Tak wanie powinno by 16 . Edmund Storms by jednym z zaledwie trzech naukowcw z Los Alamos, ktrzy osignli pozytywne wyniki w eksperymentach zwizanych z rewelacjami z 1989 roku. Spord 250 cykli dowiadczalnych, ktre trway ponad rok, w 13 zaobserwowano powstawanie trytu (wodoru-3), pewnego znaku-jeli tylko pomiary byy poprawne zachodzenia reakcji jdrowej. Gdy sceptycy zaczli twierdzi, e to pewnie prbki palladu byy zanieczyszczone, Storms rozpocz oddzielne eksperymenty, w ktrych naumylnie dodawa zanieczyszcze do palladu. "Nie ma dwch zda mwi Storms e wychodzio co innego". Poniewa jednak w tym czasie w MIT, CalTech i Harwell wydano ju ostateczn opini, wysiki naukowca, by zdoby dalsze rodki z Los Alamos, zaczty przypomina walenie gow w mur. Dlatego w 1994 roku Storms opuci Los Alamos, po 34 latach pracy, i zbudowa wasne laboratorium w swoim nowym domu.
7.3. W Los Alamos National Laboratory w 1989 roku Edmund Storms odnotowa wyrany wzrost iloci trytu w ogniwie nr 73 w porwnaniu z ogniwem kontrolnym nr 70 W cigu kilku lat udoskonali analiz palladu, dziki czemu zamiast w jednym na 20 przypadkw, mg teraz przewidzie zachowanie konkretnej prbki z 50-procentow dokadnoci. Cakiem niele, ale i tak zostawa problem z surowcem problem, z ktrym borykano si od pocztku prac nad zimn fuzj i ktry wydajnie przyczyni si do odrzucenia caej koncepcji. Rnorodno prbek palladu oznacza, e gdy pewien typ palladu moe "dziaa" w ogniwie przez poow czasu, inne mog nie dziaa wcale. Trzeba byo kilkuletnich bada, by okreli, ktre rodzaje nadaj si najlepiej; dzi zdarza si, e trudnoci " powoduje maa dostpno tego rodzaju, ktry naukowcy lubi najbardziej. Pons i Fleischmann stwierdzili, e pallad "typu A" Johnsona Mattheya wydaje si sprawdza najlepiej, jednake dostarczyciel drogocennego metalu podpisa niejawn umow ze spk Technoya wspieran przez Toyot, ktra zaoya laboratorium Ponsa-Fleischmanna na poudniu Francji. Technova miaa nadziej, e pallad w stanie si w niedalekiej przyszoci najbardziej poszukiwanym materiaem do prac nad ogniwami zimnej fuzji. Gdy jednak ze wzgldu na wolne tempo prac spka wycofaa si z finansowania laboratorium, tajny dokument wci by wany. Edmund Storms auje, e nikt nie moe przej kontroli nad rodzajem palladu, ktry najlepiej nadaje si do wykorzystania w nisko-energetycznych reakcjach jdrowych. To wrcz zabawne, e wiemy, czemu nam si nie udao, ale ju za pno, by posuy si sensowniejszym sposobem (...). Bez dostpu do poczytnych pism nie da si oczywicie zmieni negatywnego nastawienia, jakie panuje w rodowisku naukowym. Nawet dostarczenie niezbitych dowodw, jakich dao niegdy wielu uczonych, nie wywaro adnej zmiany, gdy nie istnieje mechanizm, ktry pozwalaby na poinformowanie o nich 17 . Storms jest jedn z nielicznych osb, ktre wierz, e mimo powszechnej niechci wci warto podejmowa prby przekonania sceptykw argumentami naukowymi. W artykule z 1999 roku przedstawi swj punkt widzenia: Pochopnie odrzucono ide reakcji jdrowej wspomaganej chemicznie. Dyskusja wok zimnej fuzji trwa przeszo 10 lat, ale nie wida, by skaniaa sceptykw do zmiany pogldw. Podejcie naukowcw konwencjonalnych wrcz si utrwalio. Mimo to pojawiaj si wci nowe dowody na prawdziwo twierdze, za pomoc rnych metod udaje si zwikszy stopie powtarzalnoci, a zwizek midzy produkcj ciepa a pojawianiem si produktw jdrowych jest coraz cilej okrelony. Sceptycy domagali si wanie tego rodzaju dowodw zanim byliby gotowi zaakceptowa teori. Czemu wic cigle upieraj si przy swoim? 18 Storms posuwa si dalej i wytyka przeciwnikom teorii kilka sprzecznoci, jakie towarzysz ich oporowi. Zwraca uwag na przekonanie, e model reakcji zimnej fuzji powinien by identyczny z modelem fuzji gorcej (a czemu?); e jako wiadectwo bdu podaje si stwierdzenie, e tylko Ponsowi i Fleischmannowi udao si uzyska nadwyk ciepa (podczas gdy doszo do tego w przynajmniej omiu laboratoriach); e wszelkie produkty jdrowe, ktre pojawiaj si w czasie eksperymentw, takie jak hel, tryt itp., musz pochodzi z zanieczyszcze; e dane nie ogoszone w specjalistycznych czasopismach s, z definicji, nic niewarte (kwadratura koa pisma zdecydoway si nie publikowa adnych artykuw powiconych efektom zwizanym z reakcjami zimnej fuzji); i wreszcie e wszelkie pozytywne rezultaty musz pojawia si jako wynik "zej nauki". Storms podsumowuje: "Myl, e caa dziedzina zostaa pochopnie odrzucona i e dzi zasuguje na ponown szans dowiedzenia swej wartoci. Odmowa bdzie rwnoznaczna z odebraniem rodzajowi ludzkiemu jednej z szans na czyste, niewyczerpane rdo energii i poznanie nowego mechanizmu oddziaywa jdrowych" 19 . Ostatnie sowa... W krysztaowej kuli zwolennicy zimnej fuzji nie mogli jak dotd zobaczy zbyt wielu pomylnych znakw, ale ostatnie 10 lat warte byo tych osigni, rozczarowa i niechci, na ktrych obecnie mona budowa jakie prognozy. Scott Chubb z laboratorium Naval Research miao patrzy w przyszo: Jestem optymist. Istniej przekonujce dowody na to, e zimna fuzja Ponsa i Fleischmanna jest cakiem realna. Wczeniej czy pniej nauka przyjmie ten fakt i uzna twierdzenia Ponsa i Fleischmanna. Ale kiedy? By moe potrzeba na to jeszcze bardzo duo czasu 20 .
8. Randell Mills: BlackLight walczy o wadz Technologi firmy opracowano z myl o przejciu tej czci rynku energetycznego, ktra zaspokaja potrzeby gospodarstw domowych i innych niewielkich odbiorcw, dotd obsugiwanych przy uyciu technologii w rodzaju ogniw paliwowych. Pena koncentracja na wielkiej produkcji urzdze w skali mikro ma przynie, jak oczekuje si w firmie, gwatowne wnikniecie w rynek energetyczny. Ze strony internetowej BlackLight Power Gerald Celente jest zaoycielem Trends Research Institute, "futurystycznego" ciaa doradczego, ktre wydaje magazyn "Trends Journal". Jest staym gociem programu USA Today i ekspertem zapraszanym do wielu innych programw telewizyjnych. Pod koniec 1999 roku Celente wygosi wan prognoz na temat zainteresowania inwestorw nowymi technologiami produkcji energii: Rewolucja energetyczna bdzie niepowtarzaln i najlepsz okazj do inwestycji w XXI wieku. Zasig zjawiska obejmie praktycznie kady aspekt ycia czowieka i caej planety. By na tym zarobi, potencjalni inwestorzy powinni ju dzi zacz szczegowo poznawa t dziedzin i ledzi jej rozwj, nim bd gotowi do podjcia oficjalnych dziaa. Nowa era w dziejach wiata rodzi si na szcztkach tego, co zostao z umierajcej ery industrialnej i wykorzystywanych przez ni paliw kopalnych. Zaawansowany stan prac nad pewnymi bardzo obiecujcymi projektami, tak odwanymi, e niemal przeczcymi prawom fizyki, skania nas do przewidywa, e w cigu 10 lat przeom technologiczny pooy kres zalenoci od ropy naftowej i wgla. Maszyny, ktre bd produkowa energi bez adnych kosztw, stan si rozwizaniem problemu zanieczyszcze, efektu cieplarnianego i sporw midzynarodowych toczcych si wok ropy naftowej. Przeom nie nadejdzie dziki niespenionym oczekiwaniom, jakie wizalimy z energi soneczn czy energi wiatru ani dziki lepszemu wykorzystaniu dotychczasowych paliw. Pochodzi bdzie z wizjonerskich bada nad niskoenergetycznymi reakcjami jdrowymi, energi zerow i hydrokatalityczn energi wodoru 1 . Te gone prognozy to muzyka dla uszu 150 inwestorw, ktrzy jak dotd woyli ponad 25 000 000 dolarw w firm BlackLight Power. A to dlatego, e uzyskiwanie "hydrokatalitycznej energii wodoru", o ktrej mwi Celente, to proces opatentowany przez BlackLight Power, a odkryty przez dr. Randella Millsa, zaoyciela i dyrektora firmy. Mali inwestorzy indywidualni poczuli si bezpiecznie, gdy okazao si, e ich skromne wkady lduj w dobrym towarzystwie: przedstawiciele dwch duych przedsibiorstw PacificCorp i Co-nectiv zostali na tyle przekonani pokazem technologii dr. Millsa, e zobowizali si do przekazania w sumie 5 000 000 dolarw. PacificCorp to firma o kapitale liczonym w miliardach dolarw i wiadczca usugi energetyczne dla stanu Oregon. Conectiv natomiast zasila cz stanw, ktre le nad Oceanem Atlantyckim. Jej wicedyrektor David Blake jest cakiem pewien, e inwestycje si opac: "Mamy ju za sob czas weryfikacji naukowych. Teraz rozmawiamy o zastosowaniach komercyjnych, co wydaje si kwesti najbliszych siedmiu lat" 2 . Do inwestorw doczy te wiat wielkiej finansjery RS Funds, Eastbourne Capital Management i "emerytowani czonkowie zarzdu najwyszego szczebla" firmy Morgan Stanley. Na pocztku roku 2000 pojawiy si doniesienia, e Morgan Stanley Dean Witter zamierza wprowadzi BlackLight na gied w roku 2001. Bank inwestycyjny podaje, e z dwch powodw pierwsza oferta publiczna ma wielkie szans powodzenia: po pierwsze, ze wzgldu na pisemne porozumienie z renomowanymi przedsibiorstwami; po drugie, poniewa ma wyrane naukowe potwierdzenie technologii opracowanych w firmie. BlackLight przeprowadza take rozmowy z Daimler-Chrysler na temat wsplnych prac i inwestycji. Co najmniej trzy wielkie korporacje pro wadz badania nad ca gam nowych materiaw, jakie zamierza produkowa BlackLight. W styczniu firma zacza dysponowa kapitaem, jaki uzyskaa z inwestycji, i przeprowadzia si do nowej siedziby w New Jersey, wartej okoo 2 000 000 dolarw. O co wic chodzi? Jeli ju ten dr Randel Mills co wynalaz, to co to byo? I co to jest ta hydrokatalityczna energia wodoru? Twierdzenia Millsa na temat technologii BlackLight s do miae: przede wszystkim sdzi on, e udao mu si stworzy zupenie nowe rdo energii. Utrzymuje, e opracowa metod w peni bezpieczn i nieszkodliw dla rodowiska, dziki ktrej z wodoru mona uzyska energi wysokiej jakoci, jak doskonale mona by napdza elektrownie. Nie do na tym Mills stworzy caociowy model teoretyczny swych odkry. Podaje, e nowa teoria uniewani zasady, jakie uznaj e si od czasw Einsteina i mechaniki kwantowej. Mamy do czynienia, wyznaje z przekonaniem, ze witym Graalem fizyki: z wielk teori unifikujc teori, ktra ujmie wszelkie siy wystpujce w przyrodzie w postaci jednego podstawowego zwizku. Teori wszystkiego. Mills napisa i wyda wasnym sumptem 1000-stronicowe dzieo pod tytuem The Grand Unified Theory of Classical Quantum Mechanics (Wielka zunifikowana teoria klasycznej mechaniki kwantowej). Nic dziwnego, e niektrzy si wciekaj-przecie jeli Mills rzeczywicie osign to, o czym mwi, wielu ludzi wyjdzie na gupcw. Niezalenie od tego, czy wielka teoria unifikujca Millsa jest prawdziwa, czy nie, na razie nie bardzo wydaje si trzyma kupy. wiat spiera si co do wynikw i dopki Mills nie udowodni, e technologia si sprawdza, czeka go trudne zadanie przekonania fizykw teoretycznych, e doszed do czego, czego im si odkry nie udao. Jakie wic istniej dowody na prawdziwo technologii? Ukad wytwarzania mocy, jaki opracowa Mills, da si wyjani wzgldnie prosto: chodzi o uzyskanie energii cieplnej z wodoru. Wodr, najprostszy pierwiastek we wszechwiecie, skada si z jednego protonu i elektronu na orbicie. Gdy ulega spaleniu, oddaje due iloci energii. Jednake sam proces palenia nie wytworzy takiej iloci energii, jaka potrzebna jest do uzyskania wodoru (na przykad w procesie klasycznej elektrolizy wody). Natomiast w czasie procesu, ktry opatentowa Mills, wodr zmusza si za pomoc katalizatora na bazie potasu do wytworzenia energii setki, a nawet tysice razy wikszej ni ta, ktra mogaby zosta uwolniona w wyniku zwykego spalania. Skd wic pochodzi dodatkowa energia? Zwyky "atomowy" wodr ma tylko pewn ilo energii atomowej, o ktrej czsto mwi si jako o stanie podstawowym. Energia ta jest pochodn zwizku midzy jdrem zoonym z pojedynczego protonu a orbitujcym elektronem. W ujciu klasycznym zwizek w ogranicza porcj energii, jatka moe zosta wyzwolona w wyniku spalania, inaczej utleniania, wodoru. Propozycja Millsa jest dla wikszoci fizykw niedorzeczna. Ot przekonuje on, e naley zrewidowa nagrodzon Nagrod Nobla teori kwantow z 1913 roku autorstwa Nielsa Bohra i przyj, e wodr moe przyjmowa rne stany energetyczne nisze od stanu podstawowego. Innymi sowy, i wbrew obecnemu rozumieniu, elektron moe znale si na mniejszej orbicie (orbicie, ktra stanowi poow, jedn trzeci, jedn czwart itp. zwykej orbity). Kiedy udaje si zmusi elektron do przejcia na nisz orbit, energia, ktra dotd potrzebna bya na utrzymanie si na orbicie wyszej, zostaje wyemitowana w postaci promieniowania ultrafioletowego. To z kolei zostaje przemienione w nadajce si do wykorzystania ciepo. Mills podaje, e energia cieplna, jaka powstaje w wyniku procesu BlackLight tysickrotnie przewysza energi, jaka uwalnia si przy zwykym spalaniu wodoru czsteczkowego. Czsteczki wodoru, ktre znajduj si w stanie kolapsu, Mills okrela mianem wodorin (ang. hydrinos). Twierdzi, e gdy odebra im nadmiarow porcj energii, zachowuj si w dziwaczny, ale take nadzwyczaj uyteczny sposb albo uciekaj i znikaj gdzie w przestrzeni, albo i ten wariant da si wykorzysta tworz nowe zwizki o wielu moliwych zastosowaniach. Na przykad wodoriny w poczeniu z okrelonymi zwizkami nieorganicznymi wydaj si dawa plastik o waciwociach przewodzcych i magnetycznych, ktry mgby zrewolucjonizowa konstrukcje obwodw elektronicznych i sprawi, e produkowalibymy mniejsze i szybsze pprzewodniki. Energi produkowan z wodoru mona przechwyci na dwa sposoby, mwi Mills. Pierwszym pomysem wynalazcy bya zamiana promieniowania ultrafioletowego w ciepo i uycie tego w konwencjonalnych turbinach parowych i generatorach prdu elektrycznego. Jednake najnowszy pomys to opracowanie "gyrotronu" urzdzenia, ktre zmieniaoby energi w prd elektryczny za pomoc duo wydajniejszego procesu. W siedzibie BlackLight Power w New Hampshire znajduje si prototyp "parowego ogniwa fazowego", czyli ogniwa, ktre miaoby produkowa energi i ktre jest przedmiotem tylu studiw, nadziei i eksperymentw. Nie wyglda moe imponujco metalowy pojemnik z wystajcymi rurkami ale jeli dziaa zgodnie z zaoeniami, okae si najcenniejszym na ziemi czajnikiem o niezmiernie zaawansowanej konstrukcji. Od samego pocztku Mills by tak pewien swego, e zgodzi si udostpni prototyp ogniwa BlackLight Power do zbadania osobom trzecim z zaufanych laboratoriw. Na ile uznano warto procesu zaprojektowanego przez Millsa? Dr Charles Haldeman by czonkiem zarzdu w nalecym do MIT Lincoln Laboratory w Lexington w stanie Massachusetts, gdy zwrcono si do niego z prob o przetestowanie wczesnego modelu urzdzenia Millsa (Lincoln Laboratory synie szczeglnie z prac powiconych radarom, laserom i rnego typu broniom, ktre prowadzi z ramienia si powietrznych USA). Testy przekonay Haldemana, e urzdzenie Millsa rzeczywicie produkuje nadmiarow energi: "Udao mi si uzyska cakiem niez porcj energii w porwnaniu z iloci, jakiej dostarczyem urzdzeniu. Efekt nie by tak wielki, jak otrzymywany przez Millsa, ale z pewnoci kierunek zgadza si z oczekiwaniami (...). Istniej bezdyskusyjne dowody, ktre wiadcz o tym, e prace Millsa i innych s warte dalszej uwagi" 3 . W zespole BlackLight mwi si, e w Lincoln Laboratory uzyskano nadmiarow energi w stosunku 4:1. Oznacza to, e kady wat, ktry dostarczono do urzdzenia, rwna si 4 watom uzyskanego ciepa. Michael Jacox to nastpny inynier jdrowy, ktry przeprowadzi testy urzdzenia BlackLight. Cho dzi pracuje jako asystent dyrektora Commercial Space Center for Engineering nalecego do Texas A&M, wczeniej zajmowa stanowisko naukowo-badawcze w wydziale energetyki w Idaho National Engineering and Emdronmental Laboratory. Gdy przeczyta o pracach Millsa, zdecydowa si w 1991 roku podj niezalene badania w asycie ekspertw od elektrochemii, ktrzy w laboratorium pracowali nad udoskonalaniem baterii. Uzna, e eksperymenty z urzdzeniem Millsa powinien prowadzi we "wzgldnym sekrecie". Jacox opisuje wydarzenia: Posuylimy siew sumie trzema ogniwami elektrolitycznymi do przeprowadzenia bardzo cile kontrolowanych eksperymentw. Kierowalimy si zapiskami Randy'ego [Millsa], uylimy tej samej techniki i otrzymalimy takie same rezultaty. Wygldao to bardzo zachcajco, mimo to uznalimy, e otrzymany materia nie wystarcza do publikacji, zwaszcza e mielimy wieo w pamici gorzki los "zimnej fuzji". Jacoksowi spieszno byo przeprowadzi dalsze precyzyjne testy na przykad cise porwnanie dziaania ogniwa Millsa i ogniwa "kontrolnego" gdy nagle jego przeoeni zaczli trz portkami. "Gdy bylimy akurat w samym rodku dowiadczenia, dotara do nas wiadomo o decyzji zarzdu, e mamy odczy aparatur i nie wygada si, e kiedy mielimy cokolwiek wsplnego z badaniami" 4 . Jacox opuci Idaho wkrtce po otrzymaniu rozporzdzenia. Dzi w BlackLight twierdzi si, e w laboratorium w Idaho uzyskiwano nawet 8,5 razy wicej energii, ni potrzeba byo na zasilanie. Na stronie internetowej BlackLight 5 znajduje si lista 14 laboratoriw z caego wiata, ktre poinformoway o uzyskaniu nadmiarowej energii w prototypach ogniw. Dwanacie z nich znajduje siew Stanach Zjednoczonych, jedno naley do uniwersytetu Hokkaido w Japonii, a ostatnie to Moskiewski Instytut Energetyki w Rosji. Dr. Johnowi A. Spitznagelowi, szefowi naukowemu orodka nauki i techniki Siemens Westinghouse Power Corp. w Pittsburghu, udao si uzyska 150% energii z ogniwa BlackLight wystarczajco, by pojawio si zainteresowanie, za mao jednak, by mogo si utrzyma. Dzi Spitznagel mwi, e "pozostaje w roli obserwatora". W padzierniku 1999 roku dr Johannes Conrads, dawny dyrektor Instytutu Fizyki Plazmy Niskich Temperatur Uniwersytetu Ernsta Arndta w Greifswaldzie w Niemczech, stan przed obliczem American Chemical Society. Powiedzia, e udao mu si wyprodukowa "znaczc ilo energii" przy uyciu jednego z prototypw. Nie by jednak pewien, czy efekt ten pochodzi z przemian opisanych przez Millsa, czy te by skutkiem zjawisk, jakie zachodz w zgstnieniach plazmy w niektrych obszarach, jakie towarzysz eksperymentowi. Osigano bardzo rnorodne rezultaty: od uzyskania energii nadmiarowej rzdu 1,7 razy do ponad 100 razy wicej. Cho na pierwszy rzut oka dane te robi wraenie, nie da unikn si pyta o dokadne liczby i ich interpretacj. Jednym z ekspertw w peni przekonanych co do prawdziwoci stwierdze Millsa jest Shelby Brewer, czowiek, ktry za prezydentury Ronalda Reagana by odpowiedzialny za program nuklearny Stanw Zjednoczonych w latach 1980--1984. Brewer, w swoim czasie doradca sekretarza do spraw energii, widzia tysice propozycji technologii wytwarzania energii, z czego tylko dwie lub trzy wyday mu si warte dalszych bada. Gdy pozna technologi BlackLight opracowan przez Millsa, wkrtce na tyle mocno uwierzy w jej komercyjn przyszo, e nie tylko zadeklarowa wniesienie wasnych rodkw finansowych, ale zosta prezesem zarzdu BlackLight Power. Dziki niemu podjto negocjacje z rzdem Korei Poudniowej na temat budowy elektrowni opartych na technologii BlackLight. Mills wierzy w szybki rozwj technologii zarwno w sferze naukowej, jak i komercyjnej: Posiadamy urzdzenia, ktre pracuj i wytwarzaj tysice razy wicej energii, ni mona by uzyska ze spalania wodoru. Prowadzimy testy wraz z Atlantic Electric, o czym mwimy nie bez powodu. Jeli chcecie usysze o ocenach niezalenych, odpowiednie raporty znale mona na stronach internetowych. Opracowalimy proces w peni nadajcy si do masowego zastosowania. Mam tu ludzi ze Stone and Webster, Fluor Daniel, Westinghouse i w ogle rnych wielkich przedsibiorstw energetycznych, ktrzy mwi: "Jeli uda wam si uzyska niezalene oceny urzdzenia fazy parowej mwi czujemy, e urzdzenie to bdzie najwaniejszym rdem energii waciwie dla wszystkich odbiorcw". Otrzymujemy tak ilo energii, ktr przyrwna mona do produkcji wielu elektrowni i ktra tysickrotnie przewysza energi spalania wodoru. Wiemy, e proces si sprawdza, a teraz [wszystko, czego potrzeba] to czas na waciwe wpasowanie go w istniejce technologie. W zalenoci od tempa, z jakim realizowa bdziemy ten plan i znajdowa partnerw, ktrzy pomog rozpowszechni zagadnienie, wydarzenia mog potoczy si bardzo szybko. Chodzi o to, e teraz pracujemy nad 100- kilowatow jednostk grzewcz w Thermacore w Lancaster [w Pensylwanii] "Kiedy skoczymy, bdzie mona ni napdza samochody czy uy jej do zasilania odlegych generatorw. To trafi moe [w potrzeby] krajw rozwijajcych si, gdzie nie zawsze maj linie przesyowe to moe trafi w potrzeby niezwykle duej czci rynku 6 . Gdy przychodzi co do czego i pojawia si sowo "rynek", Mills okazuje si czowiekiem bardzo przebiegym. Na firmowej stronie internetowej informacje natury marketingowej i naukowej przeplataj si w sposb trudny do rozdzielenia. W czci powiconej komercjalizacji znajdujemy czytelny obraz zamierze Millsa: Teoria i jej dowiadczalne potwierdzenie zostay cakowicie dopracowane ku zadowoleniu wanych inwestorw i spek energetycznych. Rozwaenie pomysw, a tym bardziej ich akceptacja, wymagaj chwili namysu od wsplnoty naukowcw tak dziao si zawsze w reakcji na postp w dowolnej dziedzinie. Po zwikszeniu rozmiarw samonapdzajcej si maszyny, nad czym pracujemy, nastpne due wyzwania to kwestie inynieryjne udostpnienie urzdzenia w postaci moduowej, ktra nadawaaby si do produkcji energii na skal ekonomiczn, oraz zaprojektowanie i wykonanie narzdzi do przemiany postaci energii. Do rozwizania pozostaj wic zwyke, praktyczne zagadnienia techniczne zwikszenie wydajnoci, wiksza moliwo kontroli przebiegu reakcji katalitycznej, przesyanie uwolnionej energii do roboczej cieczy, sporzdzenie dokadnego opisu maszyny i ukadu przekazywania ciepa itp. Strategi zmierzania ku komercjalizacji mona rozpocz w prosty sposb: naley podrzuci pomys na rynek przez zawarcie pisemnych porozumie z wytwrcami urzdze zasilajcych i producentami samej energii. BlackLight Power [BLP] to maa firma, ktra zajmuje si opracowywaniem technologii i nie ma aspiracji, by sta si duym wytwrc urzdze zasilajcych bd producentem energii. Dziki podstawowym technicznym umowom pisemnym wytwrcy urzdze zasilajcych bd mogli opracowa okrelone zastosowania i narzdzia zalenie od czynnikw rynkowych. Licencje dla producentw energii przynios krociowe zyski BLP jako firmie, ktra proponuje sposb na darmowe zasilanie. Deklaracje polityki energetycznej z 1992 roku i Zasada wolnego dostpu FERC z 1996 roku, ktre stworzono dla podtrzymania konkurencyjnoci na rynku usug uytecznoci publicznej, sprzyjaj komercyjnym zamierzeniom BLP. Rwnoczenie wspieranie dostpnoci technologii, ktre zakadaj na przykad wykorzystanie materiaw wysokotemperaturowych, skomplikowanych ukadw elektronicznych, komputeryzacji czy przesyania danych, stwarza rodowiskow potrzeb wsparcia dla szybkiego rozwoju i komercjalizacji wynalazkw BLP 7 . Kluczowe znaczenie ma fakt, e w BLP mwi si o "urzdzeniach samonapdzajcych si". Przecie mimo najcilejszych technik pomiarowych laboratoriw rzdowych i uniwersyteckich jedynym prawdziwym testem dla technologii, ktry miaby wykaza przekroczenie jednoci i dowie, e energia pochodzi ze rda dotychczas nieznanego, bdzie kwestia, czy wytwarzanej energii wystarczy przede wszystkim na zainicjowanie procesu. Oznaczaoby to, e energia cieplna, jaka zostanie uwolniona w ramach opatentowanego procesu "hydrokatalitycznego", moe by przechwycona i wykorzystana do produkcji pary o wysokim cinieniu, jak wpuci si do turbiny, ktra z kolei przekae moc generatorowi, by ten wytworzy tak ilo prdu, ktra wystarczy na zainicjowanie na tyle duej produkcji wodoru atomowego, e proces zostanie utrzymany. Gdy Mills to osignie, a potem "zakrci kurki" eby reakcja sama si podtrzymywaa dowie si, a my wraz z nim, czy rzeczywicie wynaleziono co niezwykego. Zimna fuzja? Jaka zimna fuzja? Czsto wie si twierdzenia Millsa z odkryciami Ponsa, Fleischmanna i innych badaczy zimnej fuzji z dziwnych dni 1989 roku. Sam Mills jednak wyranie odcina si od tego nurtu bada. W niedawnym wywiadzie wyjania rnice midzy procesem, ktry opracowa, a procesem, o ktrym mwi inni: Nie przywizuj do tego [do zimnej fuzji] zbyt wielkiej wagi (...). Nawet nie wiem, czy udaje im si wyprodukowa energi. Przyznaj, e w renomowanych laboratoriach przeprowadzono udane eksperymenty, wedug ktrych dochodzi do produkcji ciepa na poziomie 10 czy 20% z elektrolizy palladu! litu. Wydaje si, e pallad 2+ i lit+ odgrywaj rol katalizatorw przemiany 8 . Ciekawe, e te same materiay mog, jak twierdzi Mills, zosta wykorzystane w procesie, ktry opracowa. "Moecie wic doprowadzi do pewnych przemian wodorowych, otrzyma troch ciepa i produkty reakcji jdrowej. Ale towarzyszy temu kupa miecia: gadanie o wszystkim, co da si znale w ksice telefonicznej zmianach w ukadzie okresowym, masie dziwnych rzeczy, ktre w gruncie rzeczy jak myl wynikaj z kiepsko przeprowadzonych bada" 9 . Na ile Millsowi rzeczywicie zdarzyo si spotka z niechci, poniewa wrzucono go do jednego worka z badaczami zimnej fuzji? Trudno to dokadnie okreli, jednake z pewnoci od kwietnia 1989 roku jego pomys na produkcj energii kilkakrotnie wyszydzono, tak jak dziao si to z ide Ponsa i Fleischmanna. Jak wczeniej widzielimy, wymiewano si raczej w krgach akademickich, a nie biznesowych. Warto wic podkreli, e Mills zdecydowa si porusza wyjtkowo komercyjnymi ciekami. Nie dziaa pod oson adnego ciaa uniwersyteckiego czy pastwowego chodzi o czysty interes. I dokadnie na tym, mona bezpiecznie stwierdzi, zaley Millsowi. Ale te wanie z tego powodu wiele rodowisk akademickich okazuje sw niech. Co prawda niektrzy twierdz, e bierze si ona skdind: to paskudne, ale najzwyczajniej w wiecie chodzi o zazdro zawodow. Gdyby bowiem Mills mia racj co do samej technologii, a take teorii fizycznych, jakie j opisuj, osignby co, o czym wikszo yjcych uczonych moe tylko marzy. Podczas gdy Einstein skazany by na przygldanie si, jak dziki stworzonej przez niego wiedzy naukowej Hiroszima i Nagasaki znikajz powierzchni ziemi, Mills ma szans zobaczy, jak wykorzystanie technologii energetycznej jego pomysu kadzie kres niebezpieczestwu efektu cieplarnianego. Gdyby technologia miaa si sprawdzi, czy rzeczywicie okae si bezpieczna? Mills uparcie zachwala swoje wodoriny: Samochd o mocy 200 koni mechanicznych o napdzie wykorzystujcym t przemian moe jecha z prdkoci 100 kilometrw na godzin i pokona w ten sposb 150 tysicy kilometrw na baku wypenionym wod (...) bez wytwarzania jakichkolwiek zanieczyszcze, poniewa w wyniku reakcji dostajesz nisko reaktywn posta wodoru czsteczkowego. Gaz w jest lejszy od powietrza, wic unosi siew przestrze. Jeli martwisz si, e co si moe tam sta gaz ten jest nie reaktywny. W powietrzu, ktre wdychasz, 80% stanowi azot, ktry nie wchodzi w reakcje z jakimkolwiek organem twego ciaa. A w naszym przypadku mielibymy do czynienia z czym duo stabilniejszym ni azot 10 . Mills utrzymuje, e wodoriny nie zostawayby nawet w ludzkim ciele miayby za to ulega dyfuzji w atmosferze. Czy nie szkodzioby to w aden sposb grnym warstwom atmosfery? Czy wodoriny nie przyczyniyby si na przykad do zanikania warstwy ozonowej? Mills sdzi, e moe si zdarzy, e cz wodorin moe pod wpywem bombardowania wysokoenergetycznym promieniowaniem kosmicznym ulec przemianie w zwyky wodr o wyszej reaktywnoci. Dziki temu jednakjonosfera byaby silniej ekranowana-z korzyci dla warstwy ozonowej. Tak czy inaczej, twierdzi wynalazca, adne negatywne skutki uywania wodoru nie powinny si pojawi. Przy caym tym zamieszaniu warto zada pytanie: kim jest Randell Mills? Skd pochodzi? Jak doszo do tego, e gosi konieczno ponownego opracowania podstaw fizyki? yciorys Randella Millsa to niezwykle ciekawa lektura. Dorasta na 37-hektarowej farmie w Chester County w Pensylwanii, ktra stanowia wasno jego ojca, Randella Millsa seniora. Od szesnastego roku ycia pracowa na farmie. Ukoczy wydzia chemii w roku 1982 na Franklin and Mar-shall College w Pensylwanii, a nastpnie zacz uczszcza do Harvard Medical School, gdzie w 1986 roku uzyska tytu doktora nauk medycznych. W czasie pobytu na Harvardzie prowadzi badania, dziki ktrym udao mu si opatentowa kilka nowatorskich technologii medycznych. Duy wpyw na Millsa wywar jego promotor z Harvardu dr Carl Walter, profesor chirurgii oraz "podny wynalazca i badacz". Dr Walter zaoy okoo tuzina spek, w tym cztery, ktrych dziaalno rozszerzya si na rynki midzynarodowe. Zachci swego podopiecznego do skupienia si przede wszystkim na pracach nad kolejnymi wynalazkami. Gdy wic Mills po ukoczeniu studiw wrci do Pensylwanii, stworzy kilka firm, ktrych dziaalno przyniosa patenty z bardzo rnych dziedzin. Pocztkowo pole zainteresowa Millsa ograniczao si do zagadnie o cisych zwizkach z medycyn. Pierwszym patentem bya technika bada medycznych zwana obrazowaniem przy uyciu podatnoci magnetycznej, ktra pozwalaa na uzyskanie wysokiej jakoci trjwymiarowego obrazu organw wewntrznych. Potem terapia zwalczania raka, zwana MIRAGE od Mssbauer Isotopic Resonant Absorption of Gamma Emission, czyli izotopowej rezonansowej absorpcji promieniowania gamma na podstawie efektu Mssbauera, dziki tej formie radioterapii ilo szkodliwego promieniowania, jak otrzymywa pacjent, miaa zmniejsza si do milionowych czci zwykej dawki. W Luminide, drugiej spce, jak zaoy Mills, opracowano nowy system rozprowadzania lekw. BlackLight Power zaoono dopiero w 1991 roku. W roku 1986 Mills bra udzia w zajciach powiconych elektrotechnice w MIT. Wanie wtedy zaczy budzi si w nim wtpliwoci co do klasycznej teorii atomowej wtpliwoci, ktre w peni miay objawi si przy innej okazji. Od samego pocztku Millsowi nie brakowao wasnych opinii: Byem pewien, e dotychczasowa teoria jest niewaciwa. Nie sprawdza si. Powoduje podziay midzy fizykami klasycznymi ktrzy zajmuj si makrokosmosem a fizykami atomowymi. Ju Niels Bohr na pocztku lat 20. powiedzia, e nie udaje mu si pogodzi wasnych teorii z obrazem, jakie przedstawiaj teorie klasyczne. Stwierdzi wic po prostu, e potrzeba nowej fizyki, co byo naprawd kiepskim posuniciem. Teraz przysza nasza kolej. Mwi wic, e fizyka powinna da si stosowa we wszystkich skalach, gdy wszystko zbudowane jest z atomw zatem prawa, ktre dziaaj w makroskali, muszpasowa take do skali atomu. Popeniono po prostu bdy przy rozwizywaniu niektrych rwna 11 . Mills wierzy, e jego wasne rozwizanie zagadnienia teorii atomowej to wanie to, o czym marzy, ale czego nigdy nie pozna Einstein: "[Einstein] mia mimo to racj. Waciwie opracowa swoj cz i przejawia waciwe intuicje. Ale nie mg tego skoczy. Myl, e mnie si to udao udao mi si skoczy to, o czym marzy Einstein". Wielu naukowcw uparcie sprzeciwia si jednak podstawowemu zaoeniu Millsa, zgodnie z ktrym wodr miaby by zdolny do przyjmowania stanw energetycznych poniej stanu podstawowego. Zgoda rzecz (...) jest czym zupenie nowym, a im wpojono do gowy, e istnieje co takiego jak stan podstawowy. Powd, dla ktrego tak kurczowo trzymaj si koncepcji stanu podstawowego, to fakt, e bez niej fizyce kwantowej nie udaoby si rozwiza problemu atomu wodoru. Nauczono wic ludzi, e 13,6 elektrowoltw to poziom najniszy, stan podstawowy atomu wodoru, ale to nieprawda. Nie istnieje przyczyna, dla ktrej energia nie mogaby by mniejsza. Waciwie dziki energii potencjalnej midzy protonem a elektronem mona by uzyska koo miliona dodatkowych elektronowoltw. Ale tak sienie dzieje. Pytasz wic: c, czemu nie pojawiaj si stany nisze, skoro dzieje si tak samoczynnie, gdy powstaje czsteczka wodoru? Skoro stany nisze pojawiaj si, gdy powstaje woda? Zajrzaem wic do literatury i co zobaczyem? Setki informacji, ktre potwierdzaj istnienie nowej formy wodoru i wyjaniaj naprawd wiele problemw, ktrych dotd nie udawao si rozwiza. Chodzi o produkty rozbyskw sonecznych, chodzi o wiato w przestrzeni midzygalaktycznej, promieniowanie ta w odlegej przestrzeni kosmicznej, przemiany [wodoru] w koronie Soca, nad subtelne reakcje jdrowe, rozpraszanie czstek (...) to zjawiska, ktrych cechy wiadczc pojawianiu si stanw uamkowych atomu wodoru 12 . Czyby wic Niels Bohr, wielki duski uczony, laureat Nagrody Nobla, myli si co do stanw podstawowych? rodowisko fizykw kwantowych z pewnoci nie przeknie podobnego stwierdzenia. "Imperium kontratakuje" Philip Anderson to laureat Nagrody Nobla i pracownik Princeton University. Zapytany, co sdzi o teoriach Millsa, niemal wpada w furi: "Jak ju pieprzysz na temat atomu wodoru, czemu nie na temat przemian energetycznych w Socu? Albo w ogle na temat ycia? (...) Wszystko, co wiemy, trzeba by uzna za stek bzdur. Dlatego jestem pewien, e to oszustwo" 13 . Dr Robert Park, ktry synie z demaskowania wszystkiego, co choby pachnie pseudonauk, take przypuci atak na Millsa. Park jest rzecznikiem American Physical Society, regularnie pisuje dla "Washington Posf' i,,New York Times", a take dla naukowego tygodnika intemetowego "Whafs New?". Odkd usysza o pracach Millsa, podwaa ich wiarygodno. W swej nowej ksice Yoodoo Science: the Roadfrom Foolishness to Freud (Nauka voodoo: od gupoty do oszustwa) atakuje zarwno potwierdzenie eksperymentalne przypuszcze Millsa, jak i stojc za nimi teori: "Ci, ktrzy stawiaj na wodoriny, stawiaj przeciw najpowaniejszym i najbardziej udanym prawom fizyki (...), jakie jest prawdopodobiestwo, e Randell Mills ma racj? Z du doz dokadnoci naley powiedzie, e wynosi ono zero" 14 . W interesach trzeba gra o wiarygodno, dlatego Mills, by broni si przed podobnymi atakami, wnis niedawno do sdu spraw z wnioskiem o wstrzymanie publikacji ksiki Parka. Rzeczywicie przesunito termin wydania i by moe dj dzie do tego, e autor bdzie musia stonowa niektre z wypowiedzi na temat prac Millsa. Mimo to w maju roku 2000 we wpywowym magazynie, "Forbes" ukaza si fragment ksiki w postaci artykuu The Alchemists of Energy (Alchemicy energii). Wielu znanych naukowcw, w tym kilku noblistw, publicznie okrelio twierdzenia Milesa jako nonsens. Komentarze te nie spotkay si z yczliwym przyjciem w firmie BlackLight, ktra planuje wypuszczenie akcji w tym lub przyszym roku i korzysta z usug Morgan Stanley Dean Witter jako banku inwestycyjnego. Prawnicy BlackLight przesali tym naukowcom listy, w ktrych w mocnych sowach grozili wkroczeniem na drog sdow. Mona uzna gadanie o wodorinach za kolejny miechu warty patent na obalenie praw fizyki, ale jedno trzeba przyzna niektrzy ludzie z grubymi portfelami traktuj dr. Millsa bardzo powanie 15 . Pojawiaj si nieprzyjemnoci Pitnastego lutego 2000 roku przyznano firmie BlackLight patent Stanw Zjednoczonych nr 6024935 na "Teori otrzymywania i struktury wodoru o niszych poziomach energii", ktry zawiera 499 szczegowych omwie pracy (por. Dodatek 8). Fakt ten nie umkn uwagi skonnego do zoci dr. Parka. W artykule, jaki ukaza si w marcu 2000 roku w pimie "Village Voice", dziennikarz Erik Baard zwraca si do dr. Parka: Jestem wstrznity, e udzielono patentu na co takiego. Wida, w Biurze Patentowym wci s kopoty. Laureaci Nagrody Nobla z dziedziny fizyki teoretycznej uznali koncepcj Millsa za nierealn. Park, by okreli technologi opracowan w BlackLight Power, posuy si terminem, ktry oznacza cakowite wyklcie: perpetuum mobile. Biuro Patentowe broni si jednak przed atakami jego rzeczniczka, Brigid Quinn powiedziaa: "Nie przyznajemy patentw na perpetuum mobile. Przyznanie patentu oznacza, e zostay spenione wymogi nowoci, uytecznoci oraz nieoczywistoci wynalazku, a take dostarczenia penego wyjanienia co do zasad dziaania". Prawnik patentowy firmy BlackLight Jeffrey S. Melcher wypowiada si o przyznaniu patentu w pochwalnych tonach: "[To] oznacza wydarzenie historyczne w dziedzinie wytwarzania energii. Akceptujc wniosek, Biuro Patentowe uznao urzdzenie do produkcji energii, jakie opracowa dr Mills, oraz metod uzyskiwania energii z wodoru za uyteczne i nowatorskie w stosunku do konwencjonalnych metod zasilania. Wraz z prob o przyznanie praw patentowych Mills przekaza Biuru jednoznaczne dowody, e urzdzenie i metoda stanowi niewyczerpane rdo mocy, o jakim wczeniej nie syszano". Opinia Randella Millsa na temat wartoci technologii brzmiaa wicej ni optymistycznie: "Wynalazek ma bardziej podstawowe znaczenie ni arwka czy silnik spalinowy" 16 . Rwnoczenie Mills otrzyma wiadomo, e BlackLight przyznano patent 935 (patent Stanw Zjednoczonych nr 6024935) i e kolejny bardzo istotny wniosek (patent Stanw Zjednoczonych nr 6030601) oparty na stworzeniu w wyniku przemiany nowych skadnikw wodorinowych, ktrych cz miaa znale zastosowanie w technologii baterii BlackLight zostanie pomylnie rozpatrzony za dwa tygodnie, czyli 29 lutego 2000 roku.
8.1. Schemat z wniosku patentowego nr 6024935 na system BlackLight Power Jednake dwa dni po wydaniu pierwszego patentu do BlackLight napyny bardzo niepomylne wiadomoci: Biuro Patentowe wystosowao not, w ktrej informowao, e na danie dyrektora specjalnego programu biura prawnego Biuro Patentowe Stanw Zjednoczonych wstrzymuje spraw patentu '601 "dla umoliwienia ponownego przeprowadzenia postpowania". To samo dotyczyo czterech innych wnioskw. Nigdy nie syszano o czym podobnym w caej historii przyznawania patentw. Jak to moliwe, by spka, ktr poinformowano, e patent zostanie przyznany, otrzymaa niespodziewanie wiadomo, e technologia poddana zostanie ponownej ocenie? Nawet urzdniczka Biura Patentowego, ktra obwieszczaa postanowienie, panna Frances Hicks, nie potrafia powiedzie, czemu tak si stao. Naciskana przez specjalist od patentw oddelegowanego przez BlackLight, Jeffreya S. Melchera, w kocu si jednak wygadaa: Panna Hicks stopniowo ujawnia zebranym informacj, e podanie wystosowano na yczenie Roberta Spara, dyrektora programu specjalnego, ktry na podstawie artykuw prasowych, jakie ukazay si po przyznaniu patentu nr '935, doszed do wniosku, e dalszych patentw udzieli nie mona, gdy opieraj si one na "nie dowiedzionych zaoeniach naukowych", zwizanych z teori zimnej fuzji 17 . Mills nie mg spokojnie znie, e Biuro Patentowe pod wpywem mediw i osb z poparciem prbuje zniszczy jego interesy. W cigu kilku tygodni BlackLight zoyo formalny pozew przeciw Biuru Patentowemu w sprawie wstrzymania sprawy. Skarga ujawniaa zamierzenia BlackLight: W oparciu o wydanie patentu '935 i zapewnienia co do wniosku na patent '601 oraz czterech innych przyjtych wnioskw firma BlackLight Power powzia kroki zmierzajce ku wypuszczeniu akcji i podpisaniu stosownych dokumentw z Morgan Stanley lub Goldman Sachs. Pisemna umowa przewiduje przedstawienie pierwszej oferty publicznej na marzec 2000 roku. Na podstawie oceny obecnych warunkw, jakie panuj na rynku, przewiduje si, e kapitalizacja przyniesie miliard dolarw 18 . W skardze znajdowa si do szczegowy opis postpu prac nad technologi stworzon w BlackLight. Wrd informacji znalazy si nastpujce: e od roku 1991 BlackLight Power wydaa ponad 10 000 000 dolarw na badania nad energi wodorinow oraz technologi mieszaniny wodorino-wowodorkowej. W przedsiwzicie zainwestoway powszechnie znane firmy, takie jak AMP Corporation, Conectiv i Pacific Corp. e w ponad 21 niezalenych laboratoriach wykazano, e "technologia oparta jest na poprawnych zaoeniach teoretycznych" 19 . Jeffrey Mecher wysa list do Esther Kepplinger z Biura Patentowego Stanw Zjednoczonych, w ktrym w mocnych sowach wyjani, o jakiej wysokoci stawki toczy si walka: "rodki, jakimi obraca BlackLight Power, to wpywy rzdu 340 000 000 dolarw kwota znacznie wysza od przewidywanej" 20 . Opisa te rodzaj zainteresowania, jakie wzbudzia technologia: "Pozytywne wyniki testw [nad technologi Millsa] nie umkny uwagi rzdu Stanw Zjednoczonych. Po zapoznaniu si ze szczegami przedstawiciele Marynarki Wojennej Stanw Zjednoczonych podjli kroki, ktre majna celu wdroenie technologii opracowanej przez Millsa we wsppracy z BlackLight Power" 21 . Rezultat, do jakiego doprowadz te kroki, moe zdecydowa o tym, czy firma BlackLight bdzie moga bez przeszkd wprowadza w ycie swe zamierzenia, czy te gr wemie gos niedowiarkw w rodzaju Roberta Parka, a wnioski patentowe zostan odrzucone. Wydaje si, e przy braku patentw na technologi BlackLight bdzie musiaa naprawd ciko walczy o utrzymanie si na rynku, gdy inwestorzy prawdopodobnie odwrc si od pomysw, ktre nie bd prawnie chronione. Czyby zmasowany atak medialny mg sprawi, e tak obiecujca technologia trafiaby do kosza? To z pewnoci nie pierwsza poprzeczka, ktr musi przeskoczy BlackLight. I z pewnoci nie ostatnia walka o dominacj na rynku energetycznym na pewno szybko si nie zakoczy... Epilog Jeszcze jednym dziwacznym punktem tej historii jest fakt, e dr Robert Park zosta przygnieciony przez wywracajce si drzewo, gdy biega po parku w lecie 2000 roku. Dopiero niedawno wrci do zdrowia.
9. Fizyka punktu zerowego i kosmiczny obiad za darmo Energia prni pozostaje dla nauki jedn z najgbszych tajemnic. Z fizyki kwantowej dowiedzielimy si, ze prnia nie jest pusta. Wiele jeszcze musimy si nauczy. Michael Turner,Fermilab, 1997 Fragment przestrzeni o wymiarach kostki cukru, ktry wyglda na pusty, w rzeczywistoci peen jest energii elektromagnetycznej: tak wielkiej, e wystarczyaby wiatu do zaspokojenia wszelkich potrzeb przez miliard lat! dr Robert Forward, 1984 Nie ma niczego takiego jak darmowy obiad chyba e w fizyce kwantowej. Charles Seife, "Nature", 1997 Wielu z nas syszao zapewne wyraenie "zmiana paradygmatu", ktrym swobodnie posugujemy si do opisu... hm, do opisu wszelkiego typu zmian: zmian w modelach ekonomicznych, zastosowaniu komputerw czy wrcz trendw w modzie lub muzyce. Niewielu zdaje sobie spraw z faktu, e termin w pochodzi z niewtpliwie trudnej, acz bardzo wanej ksiki naukowej, ktrej pierwsze wydanie ukazao si w 1962 roku, zatytuowanej Struktura rewolucji naukowych. Jej autorem jest amerykaski filozof nauki Thomas S. Kuhn, ktry postawi sobie niezwyky cel opisanie dziwnego, nieliniowego stylu, w jakim rozwija si nauka: [Odkrycia] pocztek swj bior (...) ze wiadomoci anomalii, to jest z uznania, e przyroda gwaci w jakiej mierze wprowadzone przez paradygmat przewidywania rzdzce nauk instytucjonaln. Dalszym krokiem staje si mniej lub bardziej intensywne badanie obszaru, na ktrym ujawniaj si anomalie. Epizod zamyka si wwczas, gdy teoria paradygmatyczna zostaje tak dopasowana do faktw, e to, co dotd byo anomali, staje si czym przewidywalnym 1 . Cho postp na niewielk skal moe zachodzi w nauce i technice liniowo, to znaczy w postaci przewidywalnych ruchw wzdu prostego toru, tak naprawd due zmiany wymagaj odrzucenia niemal wszystkiego, co dotychczas uznawano za obowizujce. Te wielkie zmiany modelu naukowego Kuhn okrela mianem "zmiany paradygmatu". Przykadem mog by prace Charlesa Darwina na temat pochodzenia gatunkw pogldy kreacjonistyczne zostay zastpione teori ewolucji biologicznej. Oglna teoria wzgldnoci Einsteina jednoznacznie podwaya Newtonowskie prawa ruchu. Fakt, e wci posugujemy si prawami Newtona przy wikszoci oblicze (take w programach kosmicznych), obrazuje pewien aspekt ciekawej zalenoci midzy teori a technik: teoria czsto do tego stopnia wyprzedza praktyk, e potrzeba bardzo wiele czasu, by pojawiy si jakiekolwiek jej implikacje techniczne. Na przykad idee Einsteina byy inspiracj do nowego sposobu mylenia o podrowaniu w czasie i przestrzeni. Nie zawsze teoria jest pierwsza: Galileusz musia zbudowa teleskop, za pomoc ktrego udao mu si dostrzec zjawiska pomocne do ustalenia, e to Ziemia porusza si wzgldem Soca. Bez techniki postp teoretyczny nie byby moliwy. Zmianie paradygmatu towarzyszy czsto pytanie: co byo pierwsze teoria czy zjawisko? W dziedzinie nowych technologii energetycznych obserwacje zjawisk w rodzaju przekroczenia jednoci czy produkcji nadmiarowej energii nie wydaj si zbyt dobrze pasowa do praw zachowania energii. Kiedy dochodzi do podobnych pojedynkw midzy Dawidem a Goliatem, tylko nieliczne drogi prowadz naprzd. Jeli prawo silnie dominuje i nie poddaje si korektom czy ponownym interpretacjom ani nie uznaje wyjtkw, z pewnoci pozostanie niezmienione i przyczyni si do bezdyskusyjnego odrzucenia zjawisk. Wedle prawa kopoty wynikaj zapewne z trudnoci z obserwacj i pomiarem. Prawo nauki wzmacnia si zarwno dziki temu, co moe by odrzucone, jak i dziki temu, co moe by przyjte. Zjawiska, ktre si powtarzaj i ktrych powtarzalno znajduje mocne dowody, sprawiaj, e w prawie trzeba znale na nie miejsce by moe pewien obszar zostanie rozszerzony, a niektre zasady okreli si jako stosowalne jedynie przy danych warunkach, jak stao si to z prawami Newtona, gdy Einstein ogosi swoje teorie. Inn moliwoci jest zapomnienie na mietnisku nauki, na ktrym jak podpowiada logika wczeniej czy pniej wylduje wikszo teorii. Swoj drog, prawo zachowania energii i jego bliski krewny drugie prawo termodynamiki (ktre stwierdza, e entropia, chaos i ciepo zawsze rosn) nie s raczej zagroone, cho niektrzy badacze proponuj ich przeformuowanie lub zmian sposobu interpretacji ze wzgldu na odkrycia najnowszej fizyki. Technika ma t przewag, e jest "realna". Teorie, a nawet poprzedzajce je prawa, to przecie tylko model, jaki najbardziej nam w danej chwili odpowiada. Nieuchronn konsekwencj tego stwierdzenia jest ograniczony czas ich przydatnoci pewnego dnia zostan zastpione lepszym modelem. W nauce mamy do czynienia z dziwnym paradoksem: cho wydaje si, e wiedza powstaje dziki wiedzy, zawsze istnieje spore prawdopodobiestwo, e pojawi si zupenie nowy model, ktry zastpi sposb, w jaki dzi rozumiemy rzeczywisto. Wikszo naukowcw o liczcym si dorobku niechtnie mwi o tym, e yje z poczuciem niepewnoci i stara si udawa (lub chocia yczy sobie, eby tak byo), e ycie jest w miar przewidywalne. Mniej wicej w tym czasie, gdy rozpoczem pisanie tej ksiki, rozgorzaa dyskusja nad prdkoci wiata. Pewien amerykaski naukowiec utrzymuje, e ustali, i wiato moe podrowa z prdkoci 300 razy przekraczajc... prdko wiata! Rzeczy pojawiaj si ponownie zanim znikn. Pomiary tego niezwykego zjawiska musz oczywicie zosta jeszcze przetestowane, powtrzone, przeanalizowane i generalnie rozebrane na kawaki. Wszyscy teoretycy trzs portkami. Koniec teorii Einsteina? Koniec teorii wzgldnoci? Koniec E=mc 2 ? Wielko "c" miaa na zawsze pozosta bezpieczn sta prdkoci wiata. Co teraz? Czybymy (znw) musieli stan twarz w twarz z dziwacznoci teorii kwantowej, w ktrej przyczyny i skutki niekoniecznie pojawiaj si we waciwej kolejnoci? Czy pocigi bd przyjeday do miejsca przeznaczenia zanim jeszcze wyrusz w tras? Czy trzeba bdzie jeszcze raz napisa histori, eby uwzgldni tak moliwo? Czy praca caego mojego ycia okae si niczym? Czy strac prac w laboratorium? Moe prociej bdzie, choby na razie, sprbowa zapomnie o pomiarach, ktre wykazuj odchylenia od normy, i powrci do utartej prawdy, e wiato porusza si z prdkoci wiata. Dziki temu paradygmat pozostaby nienaruszony. Na chwil przynajmniej. Thomas Kuhn duo miejsca w swej ksice powici historii elektrycznoci i towarzyszcej jej historii fizyki teoretycznej. W 1962 roku udao mu si przewidzie, e dojdzie do sporu na temat natury przestrzeni i prni, ktry dzi wrze w rodowisku badaczy nowych technologii energetycznych: "Przestrze w fizyce wspczesnej nie jest bezwadnym i jednorodnym substratem, do ktrego odwoyway si teorie Newtona i Maxwella. Niektre jej waciwoci przypominaj te, jakie niegdy przypisywano eterowi; pewnego dnia dowiemy si by moe, czym jest ruch adunkw elektrycznych" 2 . Chocia moemy sdzi, e przestrze to pusta prnia, fizycy na pocztku tego stulecia ustalili, e wszechwiat nie skada si z materii zbitej w kupki i pustej przestrzeni pomidzy nimi. Wyglda na to, e nasz wiat przypomina wiat Alicji z krainy czarw, gdzie nic nie jest dokadnie takie, jakie si wydaje. Pusta przestrze nie jest pusta-tak naprawd wypeniaj energia w olbrzymiej iloci. Arystoteles chyba nie zdawa sobie sprawy, jak blisko by prawdy, gdy mwi, e "przyroda nie znosi prni". W latach 60. profesor John Wheeler z MIT wyrazi to samo nieco bardziej wspczesnym jzykiem: "Nie ma stwierdzenia o wikszej wadze ni to, e pusta przestrze nie jest pusta. To ostoja najbardziej radykalnej fizyki". Wheeler posun si do wyliczenia gstoci energii prni uzyska oszaamiajc wielko 10 94 gramw na centymetr szecienny. Implikacje oblicze sprzed 40 lat wci nie mieszcz si w gowie. Jak wic odkryto t form energii? Eksperymentami. Jeli wytworzymy zwyk prni w, powiedzmy, butelce prniowej, a nastpnie ochodzimy przestrze do temperatury zera absolutnego, odkryjemy energi o pewnym poziomie. Energi t nazywa si, z oczywistych powodw, energi punktu zerowego lub po prostu energi zerow. Mamy z ni do czynienia, kiedy nie ma ju nic wicej. Czym zatem jest energia zerowa? Jak si ma do klasycznej koncepcji "eteru"? Co wynika z jej istnienia? Czy mona j schwyci za pomoc jakich urzdze i przetworzy w uyteczne rdo energii elektrycznej? Czy taki proces, zarwno w fizyce teoretycznej, jak i eksperymentalnej, mgby stanowi wyjanienie produkcji nadmiarowej energii i przekraczania jednoci, ktre w przeciwnym razie uznane by zostay za owoc niepoprawnego rozumowania lub kiepsko przeprowadzonych dowiadcze? Powiedzenie Arystotelesa, e "przyroda nie znosi prni" przyjto od razu za prawdziwy opis rzeczywistoci i uznawano bez zastrzee do XVII wieku. Kiedy sam filozof wypowiada te sowa, naprawd mia na myli to, e istnienie prni nie jest moliwe. Tak rozumiane pojcie prni ulego zmianie, gdy Woch Torricelli sekretarz Galileusza wynalaz barometr w 1644 roku. Nowe urzdzenie spotkao si z rnorakim przyjciem i stao si rdem wielu kontrowersji, dziki ktrym sawa Torricellego jeszcze bardziej wzrosa, gdy kilka lat pniej Blaise Pascal przeprowadzi seri eksperymentw i potwierdzi prawdziwo odkrycia. Idea prni, w ktrej nie unosi si nawet aden gaz, ale ktra ma pewne waciwoci, porwaa wczesnych uczonych i daa pocztek wielu ciekawym i ekscentrycznym badaniom. W roku 1654 Otto von Guericke, burmistrz Magdeburga, skonstruowa kul skadajc si z dwch miedzianych pkul, ktrej wntrze oprni za pomoc pompy. Kad z pkul cign zaprzg omiu koni pocigowych. Mimo wysiku zwierzt, prnia, ktra wypeniaa kul, nie pozwolia rozdzieli si sferom, co dowodzio jej siy. Dopiero pod koniec XIX wieku rozszerzono pojcie prni tak, by opisywao nie tylko brak materii i gazu, ale take brak ciepa. Poprawka ta zostaa wprowadzona nie tyle ze wzgldu na rozwj technik pomiaru iloci ciepa, ile z powodu udoskonalania teorii promieniowania i pl elektromagnetycznych (ktrych ciepo jest przykadem). Zgodnie z nowym modelem prawdziwa prnia moe zaistnie dopiero wtedy, gdy uda si ochodzi pust przestrze do temperatury zera absolutnego a tego w tamtym czasie nikt nie potrafi technicznie wykona. Pojawienie si fizyki kwantowej w latach 30. i 40. przynioso znaczc zmian sposobu, w jaki pojmowano prni. Na przykad zasada nieoznaczonoci Heisenberga nadaa nowy sens zasadzie zachowania energii. Dziki "nieoznaczonoci" moliwe stawao si pojawianie naadowanych czstek energii (kwantw) z nicoci prni, a potem znikanie w niej bez naruszania zasady zachowania energii. Wedug sw Heinza R. Pagelsa, o wirtualnych kwantach w prni "powinno si poprawnie myle jako o parze czstek, ktra skada si z czstki wirtualnej i jej antyczstki, ktre nagle pojawiaj si w pewnym miejscu przestrzeni i niemal natychmiast znikaj, anihilujc nawzajem" 3 . To, co dotychczas wydawao si spokojnym, paskim morzem, nagle okazao si wrze i pieni od "fluktuacji kwantowych", ktre teoretycznie dziaaj pewn si na wszystko wok. Wbrew stwierdzeniu krla Leara, e "z niczego nic nie uzyskasz" [przekad Stanisawa Baraczaka (Krl Lear, Pozna 1991) ], okazao si, e co jednak z niczego mona by uzyska a fizycy szybko nauczyli si to co mierzy. W roku 1948 Hendrik Casimir, holenderski badacz zatrudniony w Philips Research Laboratory, przewidzia, e dwa dyski umieszczone bardzo blisko siebie w "doskonaej" prni wywierayby na siebie si przycigania. Dziaoby si tak dlatego, e siy promieniowania elektromagnetycznego wok dyskw s silniejsze ni te midzy nimi dyski dziaaj, "ocieniajc si" nawzajem przed siami zewntrznymi, i osabiaj si odpychania. Dugo jednak nie udawao si eksperymentalnie potwierdzi istnienia tak zwanego efektu Casimira. Dopiero w 1958 roku inny holenderski uczony M. J. Sparnaay umieci bardzo blisko siebie dwa metalowe talerze w warunkach wzgldnej prni. Gdy ochodzi rodowisko do temperatury bliskiej zeru absolutnemu, odkry, e wystpuje midzy nimi szcztkowa sia przycigania. Timothy Boyer, reprezentant fizyki klasycznej (raczej ni kwantowej), opisa osignicia Casimira i Sparnaaya: Niezalenie od wielkoci efektu Casimira, samo jego istnienie wiadczy o rym, e co jest naprawd nie tak z XIX-wieczn klasyczn koncepcj prni. Gdy prbuje si pogodzi teori klasyczn z wynikami eksperymentw, okazuje si, e nawet w temperaturze zera stopni prnia w tradycyjnym rozumieniu nie jest cakiem pusta wypeniona jest klasycznymi polami elektromagnetycznymi, ktre odpowiedzialne sza siy przycigania, jakie zaobserwowa Sparnaay. Dzi te pola prniowe okrelane s mianem klasycznego elektromagnetycznego promieniowania punktu zerowego 5 . Warto odnotowa, e interpretacja, jak zaproponowa Boyer dla efektu Casimira, nie stosuje si do teorii kwantowej. Jako fizyk klasyczny wola on uzna energi zerow po prostu za szcztkow energi prni, a nie rezultat pojawiania si fluktuacji kwantowych. Kwesti istotn dla badaczy energii jest nie tyle model teoretyczny, ile raczej pytanie, czy efekt, jaki powoduje ta energia, jest rzeczywisty.
9.1. Efekt Casimira wykazuje istnienie efektw elektromagnetycznych w prni W styczniu 1997 roku efekt Casimira uzyska dalsze potwierdzenie dziki pracom Stevena K. Lamoreaux z Los Alamos National Laboratory. Wyniki, jakie uzyska on w badaniach nad wielkoci tej siy do ktrych przeprowadzenia posuy si niewielkim metalowym talerzem i malutkim zotym wahadekiem wykazay okoo 5% wartoci przewidywanej przez Casimira. Lamoreaux by i tak zadowolony, e udao mu si w tak duym stopniu potwierdzi efekt opisany 50 lat wczeniej. Przejdmy do rzeczy Jeeli efekty energetyczne energii zerowej wydaj si tak subtelne, dlaczego ktokolwiek mgby myle o wykorzystaniu ich do zasilania, ktre miaoby zaspokoi nasze potrzeby? Jedno jest pewne w przypadku energii zerowej: fizycy maj naprawd rne wyobraenia co do tego, czy ona w ogle si do czego nadaje. Wedug tych, ktrzy twardo obstaj przy fizyce kwantowej, cao sprowadza si do obserwacji czstek krtkotrwaych, ktre pojawiaj si i znikaj w przecigu uamka sekundy, przez co na chwil naruszaj, a potem przywracaj poprawno rwnania zachowania energii. Zdolno do "pobrania" energii z prni byaby dla niektrych fizykw przekroczeniem zasady zachowania energii. Inni sdz, e chodzi o pobranie energii z jednego miejsca i uycie jej w innym co mona by okreli terminem grnictwa prniowego. Harold Puthoff, dyrektor Institute for Advanced Studies w Austin w Teksasie, napisa wiele artykuw na temat energii zerowej dla uznanych pism w rodzaju amerykaskiego "Physical Review". Wielokrotnie publikowa te w "Economist" i "New Scientist". Puthoff rozwaa przypuszczenie, e wkrtce uda nam si wydoby z prni odpowiednie iloci energii elektrycznej bd motorycznej. Jak si okazuje, cho energia zerowa pola elektromagnetycznego w kadej konkretnej postaci jest minimalna (odpowiada poowie energii fotonu), istnieje tak wiele dopuszczalnych modeli jej rozprzestrzeniania si (czstotliwoci, kierunki) w otwartej przestrzeni, e w sumie energia zerowa wszystkich modalnoci jest gigantyczna wiksza na przykad od energii zagszcze jdrowych. I to w otaczajcej nas przestrzeni, o ktrej mwimy, e jest "pusta"... Ci, ktrzy maj skonno do mylenia praktycznego, by moe trafi na jeszcze jedno pytanie bez odpowiedzi: czy ten nowy kamie z Rosetty fizyki moe posuy do przeoenia wzniosych spostrzee na przyziemne zastosowania? Czy w przyszoci bdzie istniaa specjalizacja o nazwie "inynieria prniowa"? Czy kryzys energetyczny mona rozwiza dziki eksploatacji morza energii zerowej? Poza wszystkim innym, skoro energia zerowa przyjmuje w przyrodzie formy tak losowe, o tendencjach do samoanihilacji, jeeli uda si znale sposb na uporzdkowanie tego chaosu, wwczas ze wzgldu na wysoki poziom energii fluktuacji prniowych uzyskamy w zasadzie do znaczce efekty 5 . Zapytany przez sceptycznie nastawionych fizykw, kto przeczy moliwociom wykorzystania "uytecznej energii zerowej", Puthoff cytuje sowa rosyjskiego fizyka R. Podolnego, autora ksiki Co zwane nic: "Twierdzi uparcie, e nie istnieje moliwo znalezienia jakiegokolwiek zastosowania, byoby rwnie nierozsdnie, co gwarantowa, e takie zastosowania istniej na pewno" 6 . Puthoff pracowa ju nad opracowaniem podstaw teoretycznych z wieloma badaczami. Pod koniec lat 80. stworzy zesp z Kenem Shouldersem (por. rozdzia dziesity), by znale taki sposb interpretacji fizyki, ktry wspieraby przysz "technologi naadowanych wizek" midzy innymi jako nowego rda energii. Shoulders twierdzi, e jest w stanie sprawi, by elektrony gromadziy si w "naadowane wizki" (zwane przez autora teorii electrum validums). Setki miliardw elektronw skupiayby siew wizkach o wymiarach milionowej czci metra i olbrzymiej gstoci. Wedug Shouldersa wizki dostrzec mona podczas wyadowa byskawicy. Gdy takie skupisko elektronw trafi w okrelony cel, moe spowodowa bardzo silne uderzenie, w wyniku ktrego powstanie ciepo rzdu nawet dziesitek tysicy stopni. Co dziwniejsze i istotne dla planw staego czerpania energii uderzenie mona wywoa dziki dostarczeniu bardzo niewielkiego impulsu, choby 20 mikroduli. Proces gromadzenia si elektronw nie nastpiby w sposb naturalny, poniewa elektrony maj taki sam adunek, a wic wzajemnie si odpychaj. Shoulders mwi, e technologia wizek skania elektrony do ukadania si w wizki bez adnych problemw zaskakujce zjawisko: zwykle podobny rezultat udaoby si uzyska jedynie przy uyciu bardzo silnego (i pochaniajcego energi) pola magnetycznego. Puthoff sdzi, e efekt wizkowy moe by odmian efektu Casimira. Kiedy w 1989 roku po raz pierwszy ogoszono publicznie prace nad naadowanymi wizkami, "Economist" zamieci na ten temat duy artyku pod tytuem Does Jupiter HaveNewBolts? (Nowe pioruny Jowisza?): Urzdzenia kompresyjne pana Shouldersa s, jak twierdzi, proste i opacalne. Te samorodki czystego adunku, tak gste, e wydaj si jednorodne, skacz z prdkoci rwn jednej dziesitej prdkoci wiata. Dr Puthoff (...) utrzymuje, e elektrony zbite w kul skupionego adunku mog zachowywa si jak talerze Casimira i osania si wzajemnie przed cinieniem prni. To wanie ono miaoby ciska elektrony w naadowane wizki, ktre nie ulegayby kolapsowi ze wzgldu na naturaln skonno do odpychania si czstek o takim samym adunku 7 . Dr Puthoff chciaby rozszerzy zakres bada efektw prniowych. Cytuje jedn z pniejszych prac Andrieja Sacharowa, aby podkreli znaczenie prni. To wanie Sacharow wysun w latach 60. pomys, e nawet grawitacja mogaby by wynikiem fluktuacji prni: Sacharow by tym czowiekiem, ktry zaproponowa myl, e grawitacja moe by efektem indukcyjnym, jaki wywouj zmiany w energii zerowej prni pod wpywem obecnoci materii ("New Scientist", tom 90, str. 277). Jeli to prawda, grawitacj mona by rozumie jako wariacj pomysu Casimira, w ktrym take gwnrol penio cinienie zerowej energii ta. Chocia Sacharow nie rozwin tego przypuszczenia, zarysowa pewien szkic, do ktrego musiaaby pasowa waciwa teoria 8 . W ksice sir Arthura C. Clarke'a 3001: the Final Odyssey wspomniano teorie Puthoffa na temat grawitacji i bezwadnoci jako szczeglnie wane dla dalszego rozwoju przyszej technologii napdu kosmicznego. Jeli prace teoretyczne tego naukowca trafiana podatny grunt w rodowisku gwnego nurtu nauki, z pewnoci temat energii zerowej zajmie bardzo wane miejsce. Niektrzy teoretycy posuwaj si jeszcze dalej ni Puthoff w twierdzeniach dotyczcych energii zerowej. Moray B. King, elektronik i autor ksiki Tapping the Zero Point Energy (Zapa energi zerow), wskazuje na zwizki midzy efektami zerowymi a dokonaniami T. Henry'ego Moraya (trzeba zaznaczy, e obaj Morayowie nie s nijak spokrewnieni!). W artykule, ktry ukaza si w 1998 roku pod imponujcym tytuem Vortex Filaments, Torsion Fields and the Zero-Point Energy (Wkna wirowe, pola skrtne i energia zerowa), King uczyni do pomocne spostrzeenie, e istnieje mniej wicej siedem rnych modeli prni. Tym, ktrzy starali si uchwyci wicej ni jeden, stwierdzenie to przynioso prawdziw ulg: Obozy pogldw na temat energii zerowej (EZ): 1) Fizyka kwantowa si myli. Zdarzenia kwantowe mona wyjani, odwoujc si do klasycznych poj (...) pl. EZ nie istnieje. 2) Teoria wzgldnoci jest bdna. Istnieje eter, ktry budow przypomina materi. 3) Fizyka kwantowa si nie myli, ale EZ jest teoretycznym artefaktem i naprawd nie istnieje. 4) EZ istnieje fizycznie, ale skala, na jak zachodzi, jest tak maa, e nie da si jej wykorzysta jako rda energii. 5) Fizyczne istnienie EZ jest przejawem silnych fluktuacji energii, ktrych jednak nie da si wykorzysta ze wzgldu na entropi. S one przypadkowe, a zarazem wszechobecne. 6) EZ jest przejawem chaosu otwartego, nie linearnego ukadu. W pewnych warunkach EZ moe przejawia denie do samo porzdkowania si, a zatem nadawa si do wykorzystania. Punkt sidmy i ostatni moe stanowi najwiksz trudno dla laika, ale to wanie on, wraz z punktem szstym, przynosi najsilniejsze dowody na fakt, e prni mona wykorzysta jako rdo energii: 7) EZ jest przejawem strumienia elektrycznego w przestrzeni trjwymiarowej, ktry pochodzi z istniejcego fizycznie czwartego wymiaru. Moe przeplata si z przestrzeni trj wymiarow i wywoywa zmiany w czasoprzestrzeni. Moe stanowi rdo energii, co pocignie za sob lokalne zmiany w grawitacji, bezwadnoci i upywie czasu 9 . Cho ostatni z opisw brzmi nieco jak skrzyowanie idei Stephena Hawkinga i Star Trek, jest po prostu innym sposobem powiedzenia, e istniej metody "cinicia" czy wywarcia wpywu na kontinuum czasoprzestrzenne, ktre pozwalayby na uzyskanie energii. Technologie, ktre opracowano na podstawie tej teorii na przykad prniowy wzmacniacz triodowy (ang. Vacuum Triode Amplifier-VTA) Sparky'ego Sweeta bd mie powane trudnoci z akceptacj metod, jakie w nich wykorzystano, dopki na rynku nie pojawi si wicej miernikw cinicia czasoprzestrzeni. Bez wtpienia moliwoci, jakie oferuje prnia, s przedmiotem wielkich sporw. Ciekawe, e to zachodni akademicy faworyzuj kwantowe ("bezuyteczne" z energetycznego punktu widzenia) modele 3,4 i 5, a nie modele klasyczne (i take bezuyteczne pod wzgldem energetycznym) 1 i 2. Modele 6 (ktry uznaje Puthoff) i 7, ktre daj nadziej wykorzystania EZ jako rda energii, s szczeglnie powanie rozwaane w Rosji, gdzie koncepcj dynamicznej czasoprzestrzeni uznaje si za wspczesn wersj pojcia eteru, ktre obowizywao zanim pojawia si teoria wzgldnoci. Eter w nie rni si niczym od koncepcji T. Henry'ego Moraya: "Morza energii, w ktrym pywa Ziemia". Warto odnotowa, e nawet Einstein szczeglnie pod koniec ycia by bardzo niezadowolony z faktu, e teoria wzgldnoci zmusza do usunicia pojcia eteru z nauki. Moray B. King uwaa, e przy takiej wieloci teorii fizyki prni wybr jednego z modeli nastpi dopiero wwczas, gdy uda si przeprowadzi eksperyment, w ktrym dojdzie do wytworzenia naprawd duej iloci energii. Utrzymuje rwnie, e gwna hipoteza dotyczca wykorzystania energii zerowej jest cile zwizana ze sposobem uzyskiwania plazmy, jaki stosuje si w urzdzeniach do produkcji darmowej energii opracowanych przez Kena Shouldersa, Paula Corre (por. rozdzia dziesity), T. Henry'ego Moraya i dwch innych badaczy Pappa i Graneau. W przypadku maszyny Moraya chodzio mwi King o rol katody z kamienia szwedzkiego przy produkcji jarzcej si plazmy", a wic wzbudzaniu efektu energii zerowej. King jest jednak przede wszystkim teoretykiem. Gdy przyjdzie co do czego i na tapet bdzie wzita sprawa kwantw, to raczej do eksperymentatorw bdzie naleao wyprowadzenie tej sfery z ciemnoci prni. Komu wic przypadnie w udziale przekonanie uczonych z gwnego nurtu nauki, e energi zerow naley rozwaa jako naprawd uyteczne rdo energii? Pierwszym z kandydatw by dr Robert Forward. W roku 1984 dr Forward, fizyk eksperymentalny, opublikowa w amerykaskim pimie "Physical Review" artyk zatytuowany The Extracting ofElectrical Energy from the Vacuum by Cohesion of Charge-foliated Conductors (Uzyskiwanie energii elektrycznej z prni przy uyciu kohezji przewodnikw o rozwarstwionych adunkach) 10 . Ten dziwny i tajemniczy tytu ma opisywa prby stworzenia baterii energii zerowej, w ktrej mona by przechowywa energii, jak uzyskaoby si z prni. To kolejna technologia, w ktrej wykorzystuje si efekt Casimira i nad ktr trzeba jeszcze popracowa, zanim bdzie si nadawaa do powszechnego uytku. Forward wraz z Morayem Kingiem wyznaj pogld, e mona uzyska due, wrcz nieskoczone iloci energii, do ktrej mamy dostp dziki prni, jeeli tylko udaoby si nam opracowa odpowiedni technologi. Chyba najbardziej przeomowa praca z tej dziedziny ukazaa si 31 grudnia 1996 roku, kiedy Biuro Patentowe Stanw Zjednoczonych przyznao pierwszy patent na urzdzenie wykorzystujce energi zerow jako rdo zasilania. Patent otrzyma dr Frank Mead z Edwards Airforce Base. W abstrakcie zostao ono przedstawione nastpujco: "Zadaniem opisanego ukadu jest przeksztacenie energii zerowej promieniowania elektromagnetycznego w energi elektryczn". We wniosku patentowym Mead z przekonaniem pisa o moliwych zastosowaniach energii zerowej w technologiach przyszoci: "Energia zerowa promieniowania elektromagnetycznego, ktrej by moe kiedy uyjemy zarwno do napdzania statkw midzyplanetarnych, jak i do zaspokajania innych potrzeb spoecznych, wci pozostaje nieujarzmiona" 11 .
9.2. Schematz wniosku patentowego Meada (patent USA nr 5590031) W styczniu 2000 roku w magazynie "New Scientist" pojawio si. doniesienie o przyznaniu przez NASA trzyletniego grantu Jordanowi Maclayowi, byemu profesorowi elektrotechniki w University of Illinois w Chicago 12 . Maclay zaoy spk o nazwie Quantum Fields, ktrej zadaniem byo prowadzenie bada nad uzyskiwaniem z przestrzeni energii zerowej. Marc Mills z NASA, szef programu fizyki nowych napdw, wyraa optymistyczny pogld, e ten obszar bada wczeniej czy pniej zaowocuje stworzeniem nowej formy napdu pojazdw kosmicznych. Ze wzgldu na fakt, e napd kosmiczny, w ktrym wykorzystano by energi zerow, wydaje si "prostszy" od produkcji energii elektrycznej, gdy pozwala na uzyskanie duych efektw przy niskich nakadach, wszelki postp w tej dziedzinie niemal z pewnoci przyczyni si do wzmocnienia zainteresowania takim sposobem produkcji energii elektrycznej tu, na Ziemi. Najwiksze postpy w technologiach nowych energii dokonuj si dziki eksperymentatorom i badaczom, ktrzy wytrwale pracuj w swoich laboratoriach. Rwnoczenie jednak cay wiat teoretykw zmaga si z opracowaniem nowych paradygmatw i wyjanie. Cho woleliby oni przewodzi poszukiwaniom, zda-je si, e w dziedzinie, ktra nas interesuje, teoretykom przeznaczona jest rola drugoplanowa.
10. Inne znaczce pomysy Teorie i idee nie maj w naszym wiecie prawie adnej wartoci. Niewiele wicej warte s pokazy laboratoryjne (...) w rzeczywistoci liczy si tylko prawidowo skonstruowane urzdzenie. Kenneth Shoulders, wynalazca technologii "naadowanych wizek" Ten rozdzia powicony jest innym propozycjom technologii darmowej energii, ktrych twrcy odegrali jak rol w cigu mniej wicej ostatnich 100 lat. W adnym razie nie naley uwaa tego zestawienia za pene, gdy na kadego wymienionego badacza przypada co najmniej jeden inny, ktry w swoim czasie zaistnia, a w niektrych przypadkach rwnie znikn. Zbir w stanowi jedynie czubek gry lodowej. Poczwszy od magnesw i elektromagnesw, uycia wody jako paliwa, tworzenia plazmy, wykorzystywania kawitacji i sonoluminescencji, mamy do dyspozycji lub bdziemy mieli wiele sposobw, by si dobra darmowej energii do skry. Czy magnes trway moe wykonywa prac? Od czasu odkrycia materiaw magnetycznych trwa fascynacja ich niesamowit natur. Siy przycigania i odpychania, jak wiemy, nale do samej istoty materii: w mikrowiecie atomy, zgodnie z konwencjonalnym rozumieniem, trzymaj si razem dziki silnym i sabym oddziaywaniom jdrowym silne oddziaywania po woduj grupowanie si protonw, ktre, jako e obdarzone s takimi samymi adunkami, maj tendencj do odpychania si. W skali makro grawitacja stanowi si przycigania, jaka wystpuje midzy obiektami dowolnej wielkoci, si, ktra pozwala Ziemi kry wok Soca bez oddalania si od niego, a take sprawia, e my sami i wszystkie otaczajce nas przedmioty pozostajemy na planecie, a nie zwyczajnie odpywamy w przestrze. Magnetyzm, przyciganie s niezbdne do istnienia ycia na dowolnym poziomie. W dziedzinie uzyskiwania energii wykorzystujemy si grawitacji na wiele rnych sposobw podstawowa technika to produkcja energii wodno-elektrycznej. Korzystamy z pomocy Soca, ktre ogrzewa morza i atmosfer, dziki czemu woda wraca na wysze obszary ldu i znw moe wykona poyteczn prac. Tradycyjne rozumienie terminu "magnes" wyklucza wykonywanie przez niego pracy w sensie fizycznym. Tak, magnes moe przytrzyma przedmiot, moe zapobiega jego spadaniu, ale nie moe suy jako sia motoryczna, ktra wprawia rzeczy w ruch, chyba e poruszony zostanie sam magnes. Fakt ten nie powstrzyma ludzi od prb uycia magnesu jako "podstawowego urzdzenia poruszajcego". Ju w 1269 roku Woch Piotr Peregrinus przedstawi rozpraw, w ktrej opisa wasnej konstrukcji maszyn perpetuum mobile, wykorzystujc "cnot", inaczej moc, magnesu: W rozdziale tym przedstawi wam, jak skonstruowa koo, ktre bdzie poruszao si nieustajco, a ktre dopracowano z niezwyk przemylnoci. Widziaem wielu poszukiwaczy podobnego wynalazku, ktrzy uginali si pod ciarem tego zadania. A to dlatego, e nie zauwayli, i sztuki tej dokona mona dziki cnocie albo mocy tego kamienia 1 . Patenty i projekty silnikw i maszyn perpetuum mobile, ktre dziaaj, wykorzystujc magnes, pojawiay si stale w cigu ostatnich kilkuset lat wszystkie bez wyjtku opieray si na bdnej koncepcji, e zwyky magnes moe w pewnych warunkach wykonywa prac. Czsto posugiwano si na przykad par k, ktrych obrcze otoczono magnesami. W tajemniczy sposb oddziaywanie pl magnetycznych miao powodowa, e energia zostanie przekazana z jednego koa do drugiego, dziki czemu to pierwsze zostanie wprawione w ruch, ktry z kolei spowoduje jeszcze wikszy ruch drugiego koa i w ten sposb "powstanie" energia. Wydawaoby si, e wszystkie projekty powinny uwzgldnia odpowiednie prawa fizyczne zasad zachowania energii i zasad zachowania pdu. Jednake cho kolejne lata przynosiy wycznie potwierdzenie tych zasad, niektrzy wynalazcy przypuszczali, e istniej sytuacje wyjtkowe, w ktrych pojawiaj si zdarzenia niezgodne z regu, albo e prawa musz by poprawione w wietle postpu w fizyce. W Niemczech w poowie lat 80. inynier Ulrich Schumacher zacz przyjmowa zamwienia na modele opracowanego przez siebie silnika magnesu trwaego, ktry mia produkowa midzy 3 a 12 kilowatw energii. Do warsztatu inyniera zjedali si badacze z caego wiata, by zobaczy urzdzenie i porozmawia z jego twrc. Schumacher utrzymywa, e japoscy naukowcy prbowali ukra projekt wynalazku, oraz e na jednym z pokazw dziaania maszyny pojawi si brat pukownika Kadafiego z Libii i okaza swoje zainteresowanie. Rzeczywicie gocie z Japonii potajemnie zrobili kilka zdj maszyny skonstruowanej przez inyniera, ktre opublikowano w japoskim pimie powiconym tematyce energetycznej zaledwie w kilka tygodni pniej. Towarzyszyem grupie potencjalnych inwestorw, ktrzy byli przedstawicielami sutana Brunei, oraz naukowcw z University of Sussex ludzi, ktrzy przyjechali z daleka specjalnie po to, by zobaczy maszyn. Pokaz by ciekawy z wielu wzgldw, jednake z pewnoci nie wykaza produkcji nadmiarowej energii. Tym niemniej Schumacher otrzyma spor sum, ktra miaa posuy pracom nad doskonaleniem urzdzenia. Wyjecha do laboratorium do Hongkongu, gdzie nie udao si osign rezultatw, ktre zadowoliyby inwestorw. Uznano wic spraw za marnowanie czasu, a Schumachera odprawiono. W Japonii wynalazca Kohei Minato zdoby do du saw dziki magnetycznemu silnikowi koowemu, na ktry uzyska patent Stanw Zjednoczonych (nr 5594289) w styczniu 1997 roku (por. Dodatek 9). Po konferencji w Seulu w latach 90. w rodowisku naukowcw zacz kry raport niezalenego badacza Henry'ego Curtisa, ktry proponowa obejrzenie maszyny w dziaaniu: Wynalazc jest Kohei Minato, japoski muzyk rockowy, ktry podaje, e z wasnej kieszeni wyda 1 000 000 dolarw na doskonalenie silnikw magnetycznych, gdy wiat potrzebuje lepszego rda energii. Jest posiadaczem kilku patentw w rnych krajach. Najnowszy patent, o jakim mi wiadomo, to patent Stanw Zjednoczonych nr 5594289... W czasie konferencji Minato dysponowa dziaajcym prototypem urzdzenia i twierdzi, e zuywa ono 150 watw, a stale produkuje 450 watw energii. Mniej wicej rok temu stacja CNN powicia 10-minutowy program wynalazcy i jego silnikowi. Silnik wprawia si w ruch, przysuwajc biegun N duego magnesu trwaego (magnesu napdowego) do koa. Przysunicie magnesu powoduje, e koo zaczyna wirowa. Im bliej przysunie si magnes, tym szybszy staje si ruch koa. Przyspieszanie koa nastpuje gwatownie. To a zdumiewajce, jak gwatownie. Innymi sowy, byem naprawd pod wraeniem. Silnik dziaa. I to dziaa bardzo sprawnie.
10.1. Rysunek z wniosku patentowego Minaty nr 5594289 Na filmie wida, e gdy Minato trzyma magnes w rku, wykonuje nim lekko pompujcy ruch. Kiedy ja wziem magnes i kiedy z pewnoci tego pompujcego ruchu nie byo, silnik i tak dziaa. Wydawa si nawet pracowa lepiej. To nie ruch rki Minaty jest si, ktra napdza urzdzenie. Kiedy oddali magnes od koa, koo zaczyna zwalnia i do szybko zatrzymuje si zupenie tak, jak choby koo w rowerze. Jeli koo si nie porusza, to gdy przysun do magnes, zaczyna wirowa. W adnym razie nie trzeba dotyka koa i w ten sposb wprawia go w ruch. Trzeba po prostu przysun biegun N duego magnesu na odlego kilkunastu centymetrw od koa. Nie wydaje si, by jakikolwiek wpyw na szybko rozpdzania si koa miaa pozycja, w ktrej si wczeniej znajdowao. Niezalenie od tego, jak pooone jest koo i magnesy na nim, wystarczy zbliy magnes napdzajcy, a zaczyna si krci. Jeszcze wiksze zblienie wywoa szybszy ruch. Oddalenie magnesu spowoduje zwolnienie... Jasne jest, e ukad magnesw na kole odgrywa bardzo wan i tajemnicz rol. Zbudowaem kilka maych modeli, ale aden z nich nie wykazywa efektw darmowej energii, jak dziao si to w przypadku urzdzenia Minaty 2 . Czwartego marca 1998 roku ukaza si raport z pokazu publicznego, jaki przeprowadzi Minato: Pan Minato w czasie odbywajcej si w Japonii wystawy Energy Expo '98 zademonstrowa due urzdzenie, ktre skadao si z poczonych jednostek kada 3-metrowej dugoci, ktre jest w stanie zasila 30 domw, a take kilka maszyn mieszczcych si na stole. CNN, NHK i inne stacje telewizyjne sfilmoway te urzdzenia, jak i ca wystaw Expo, ale Minato nie wiedzia, kiedy miay nastpi emisje [sic!]. Personel pana Minato mia wasny zestaw wideo, ktrym filmowa czterodniowy eksperyment (...). adne narzdzie nie byo podczone do duej jednostki, dziki ktremu mona by okreli, jaki by stosunek mocy wejciowej do wyjciowej. Natomiast jednostka na stole bya zaopatrzona w takie urzdzenie pokazywao ono 48 watw energii wejciowej i 550 wyjciowej. Pokaz, jaki przeprowadza Minato, przyciga du cz tumw odwiedzajcych codziennie wystaw, a take licznych przedstawicieli firm japoskich, ktre interesoway si wynalazkiem 3 . Od tego czasu nie mamy adnych wiadomoci o produkcji urzdzenia na skal komercyjn. Co najmniej cztery inne silniki o napdzie uzyskanym dziki magnesom trwaym przycigaj obecnie uwag badaczy darmowej energii. W kadym przypadku ich konstruktorzy utrzymuj, e udao si uzyska nadmiarow energi lub efekty, ktre da si wykorzysta w urzdzeniach do produkcji energii. Kwestia, czy sprawdzi si proroctwo Wernera Heisenberga z 1923 roku, e magnesy stan si w przyszoci rdem energii, pozostaje nierozstrzygnita. Energia stanu staego W latach 1923-1926 wynalazca Hans Coler, kapitan w armii niemieckiej, opracowa urzdzenie, ktre nastpnie przebadao wielu uczonych i inynierw praktykw take z niemieckiego rodowiska wojskowego. Niemal we wszystkich testach ustalono, e otrzymana energia znacznie przewysza energi potrzebn do zasilania. Sam Coler, ktry nie by ekspertem w dziedzinie elektromagnetyzmu, nie umia poda adnego konwencjonalnego technicznego wyjanienia zasad dziaania maszyny. Przyznawa, e udao mu si uzyska wanie taki efekt tylko metod prb i bdw. Samo urzdzenie wydawao si wzgldnie proste, cho zoone z licznych poczonych obwodw elektronicznych. Zapewne najlepszego dostpnego opisu dostarczyli oficerowie brytyjskiego wywiadu w 1946 roku: Gwny obwd (nazywany kotwic), w ktrym prawdopodobnie dochodzi do gromadzenia si energii, skada si z metalowych talerzy, midzy ktrymi podczono zwoje transformujce. Cao podczono do jednego duego zwoju w ksztacie talerza (Plattenspule). Do kadego z jego uzwoje podczony jest duy paski zwj (Flachspule) zwany polem. Paskie zwoje s dodatkowo poczone w dwie grupy, ktre oddaj ruch transformatora. Ten z kolei z jednej strony czy si z paskimi zwojami z innej grupy (jako zwojami wtrnymi), a z drugiej z kotwic, zwojem w ksztacie talerza, ktry umieszczono pomidzy nimi.
10.2. Rysunki z raportu brytyjskich sub wywiadowczych przedstawiajce obwody Colera Trzeci niezaleny obwd elektryczny (zwany obwodem kierujcym, Steuerkreis) peni rol regulatora przekanikowego. W wyniku okrelonego rozmieszczenia obwodw w poszczeglnych przewodnikach wzbudzane s rne rodzaje prdu (pulsujcy prd stay, prd zmienny itp.). Zwoje transformatora, podczone midzy talerzami kotwicy, przeprowadzone s w specjalny sposb przez cienkie sztabki magnesw trwaych. Wydaje si, e ma to na celu magnetyzowanie rdzeni transformatora... W cigu kilku lat poprzedzajcych II wojn wiatow Colerowi udao si zdoby deklaracje finansowania prac nad maszyn. Wedle wczesnych tajnych raportw wojskowych z bardzo niejasnych przyczyn nie doszo do realizacji umw. Wobec nieprzyjemnych sporw z finansistami, ktrymi przewanie byli obcokrajowcy, i z powodu zaamania nerwowego, jakie przeszed Coler, zarwno urzdzenie, jak i prace teoretyczne przepady 4 . Cho wybuch wojny wstrzyma na jaki czas prace eksperymentalne Colera, nowe nadzieje przyniosa wsppraca z dr. Modersohnem. W 1942 roku wniesiono podanie z prob o przydzielenie funduszy przez wydzia bada niemieckiej marynarki wojennej, ktre umoliwiyby dokoczenie prac nad urzdzeniem i zaprezentowanie go Adolfowi Hitlerowi, by udzieli swego bogosawiestwa i dalszego wsparcia. Prace przyniosy pewne znaczce wyniki, jednake badaczom do ktrych doczy wysoce wykwalifikowany ekspert od pomiarw dr Frohlich nie udao si skonstruowa urzdzenia, ktre dziaaoby rzeczywicie sprawnie. Po zakoczeniu II wojny wiatowej, w czasie ktrej Colera zatrzyma i przesuchiwa wywiad brytyjski, wszelkie informacje utrzymywano w tajemnicy. Ze wzgldu na obowizujc w Wielkiej Brytanii klauzul zachowania przez dziesi lat tajemnicy na temat okrelonego typu dokumentw, cz wiadomoci na temat Colera ujawniono dopiero w 1956 roku. Nie wiadomo, co stao si z samym wynalazc i z jego wsppracownikami. Nawet jeli Colerowi udawao si przez jaki czas uzyskiwa nadmiarow energi, to i tak brak danych, ktre informowayby, czy udao mu si powtrzy ten sukces. Niektrzy wol jednak wyznawa inn, spiskow wersj nieznanych dziejw inyniera. Plazma zza elaznej kurtyny Pod koniec lat 80., gdy bastion radzieckiego komunizmu zaczyna si wali, fizyk Aleksander Czernecki zatrudniony w moskiewskim Instytucie Gieorgija Plechanowa ogosi, e dokona przeomowego wynalazku z dziedziny produkcji energii. Czernecki pracowa nad plazm gazami zoonymi z bardzo silnie naadowanych energi czstek, od ktrych odczyy si elektrony i ktre przez to stay si dodatnimi jonami. Wieci o rewolucyjnych twierdzeniach pojawiy si najpierw w pimie o szerokim zasigu (i wzgldnie technicznym podejciu) wydawanym przez Nowosti (moskiewsk agencj prasow) w artykule, pod ktrym podpisany by Andriej Smochin: Fizycy klasyczni nie potrafi wyjani, co si dzieje, gdy uruchomi si plazmowe urzdzenie wyadowcze umieszczone w obwodzie Czemeckiego. Bez widocznego powodu strzaka amperomierza nagle wskazuje trzykrotny wzrost wartoci siy prdu, a uzyskiwana moc znacznie przekracza jeden! Nie ma w tym adnej magii. O produkcji nadmiarowych iloci energii wytworzonych przez plazmowe urzdzenie wyadowcze mwi kilka niezalenych "specjalistycznych raportw", ktre sporzdzili pracownicy Wszech-zwizkowego Instytutu Elektrotechniki im. W.I. Lenina w Moskwie podlegego Ministerstwu Przemysu Wyposaenia Elektrycznego. Efekt sprawdzono rnymi metodami. Skd pochodzi tajemnicza energia? No wanie skd? By moe warto zacz od historii samego Czerneckiego. By pierwszym w Rosji autorem, ktry napisa prac powicon plazmowym narzdziom diagnostycznym. Opatrzy swoim nazwiskiem 20 wynalazkw, a zagadnieniami plazmy zajmowa si od jakie 40 lat. W latach 70. wraz ze swym przyjacielem Jurijem Gakinem pracowa nad udoskonaleniem nowego typu generatora plazmy o wysokiej czstotliwoci, ktry mgby dziaa bez koniecznoci korzystania z "nieporcznych konwerterw energii". W jednym z bada pomiary wykazay Juk" midzy energi wejciow a wyjciow luk na korzy. Czarnecki by zdumiony i zaciekawiony: Wiedziaem, e przesunicie elektronowe zaczyna si w plazmie, usiowaem wic uzyska tak kombinacj czynnikw, w ktrej niestabilno pulsujcej plazmy przejawi siew postaci wyadowania. Zamierzalimy wykorzysta wyadowanie plazmowe jako potny stymulator rnego typu fal elektromagnetycznych, gdy nagle i wbrew zasadzie zachowania energii zarejestrowalimy zaskakujce odchylenia w produkcji energii. Liczne eksperymenty z uyciem rozmaitych obwodw dowiody, e uzyskana w ten sposb energia wyjciowa jest wiksza od energii wejciowej. Gdy odkryli ten zadziwiajcy efekt, postanowili gra rol adwokata diaba: By wyjani dane eksperymentalne, badacze postanowili udowodni co, czego udowodni si nie da, i dlatego jeden z ich dowodw przynis opakane rezultaty. W trakcie bada z urzdzeniem plazmowym o duej mocy spona ktra z jedno megawatowych podstacji, jakich uywano w Moskiewskim Instytucie Lotniczym gdy prdy wyadowania osigny warto krytyczn, w generatorze powstao bardzo wysokie napicie, ktre przedostao si do sieci, siejc spustoszenie wrd przyrzdw zabezpieczajcych, obliczonych na napicie duo niszego rzdu. Kiedy dowiedziono, e efekt rzeczywicie si pojawia, badacze rozpoczli poszukiwania podstaw teoretycznych zjawiska, jakie rozgrywao si przed ich oczyma. Byli obeznani z pojciami fizyki kwantowej, ktra daje zupenie inny obraz moliwoci uzyskiwania energii: Badaczy zainteresowao obecne we wspczesnej fizyce kwantowej pojcie "oscylacji zerowych" prni fizycznej. Oscylacje te maj by znakiem narodzin i anihilacji par wirtualnych-czstki i antyczstki ktre odrniaj si od zwykych czstek elementarnych niebywale krtkim okresem ycia rzdu zaledwie 8,1x10 -21 sekundy. Pochodz z "niczego" i osigaj poziom energii niszy od poziomu zerowego, a potem wracaj do "niczego", i w ten sposb wydaj si narusza zasad zachowania energii. Elektrodynamika kwantowa tumaczy ten dziwny paradoks zasad nieoznaczonoci Heisenberga, zgodnie z ktr nie da si rwnoczenie dokadnie wyznaczy wszelkich waciwoci czstki. Nie mona wic oczekiwa od przyrody, e bdzie cile trzymaa si zasad w czasie tak krtkim, jak istnienie pary czstek wirtualnych. Chocia obserwator tego nie dostrzega, kada z par wirtualnych jest wicej ni realna i przez bardzo krtki czas swego istnienia niesie energi rzdu 500 000 elektronowoltw. Jak wyliczyli Amerykanie John Wheeler i Richard Feynman, potencja energetyczny arwki elektrycznej w prni wystarczy do wygotowania oceanw na caej ziemi 5 . Czernecki naukowo opisa swoje przypuszczenia: Do samoczynnego wyadowania dochodzi wtedy, gdy prdy wyadowania osigaj okrelon gsto krytyczn, a pola magnetyczne, jakie tworz, pozwalaj na magnetyzacj elektronw plazmowych, ktre zaczynaj wykonywa gwnie okrne ruchy. Oddziaywanie prdw z ich polem magnetycznym zmusza elektrony do odchylenia ku osi wyadowania o ksztacie cylindrycznym, czemu towarzyszy pojawienie si pola elektrycznego. Eksperymenty wykazay, e prowadzi to do zmian w prni fizycznej. W polu prnia ulega polaryzacji, w wyniku czego pary czstek wirtualnych zmuszone s do poruszania si w jednym kierunku, a nie w sposb chaotyczny. Wirtualne pozytony przyspieszaj ruch elektronw przez przekazanie im czci swojej energii. Napicie w obwodzie ronie, dochodzi wic do kolejnego wyadowania na oporniku, ktry podczony jest do obwodu wyadowania. Oczywicie uzyskana zostaje tylko cz olbrzymiej energii prni. Opracowalimy kilka wersji obwodw, ktre mona by wykorzysta. W najnowszym eksperymencie, w ktrym uylimy 700 watw energii wejciowej, generator wyprodukowa 3 kilowaty na oporniku obciajcym, czyli pi razy tyle, ile wynosia warto pocztkowa. To zaledwie przedsmak, a nie maksimum moliwoci. Obliczenia wskazuj, e przy uyciu mocniejszych generatorw mona bdzie uzyska wiele megawatw darmowego prdu przy bardzo maym zasilaniu 6 . Dr Keith B. Hindley z Technology Detail, naukowej organizacji doradczej z siedzib w Yorku w Anglii, ledzi prace Czemeckiego ju od lat 60.: Zaczyna w latach 60. od prac powiconych niestabilnociom w plazmie, jakie pojawiaj si przy wysokim napiciu i duych czstotliwociach. Stopniowo zwiksza czstotliwo, a na pocztku lat 70. udao mu si uzyska warto sigajc dziesitek megahercw (...). W miar doskonalenia sprztu, coraz wyraniej okazywao si, e przy okrelonym punkcie krytycznym plazma staje si nowym rdem energii. Wkrtce efekt ten sta si tak wyrany, e w wyniku wyadowa zaczto uzyskiwa wicej energii, ni potrzeba byo do ich sprowokowania. W roku 1975 Czernecki ochrzci zjawisko mianem "samoczynnego wyadowania". Dalsze obserwacje przemiany prowadzone pod kierunkiem Czemeckiego przyniosy jednoznaczne dowody, e naprawd chodzio o plazm, ktrej zasilanie pochodzio najpierw z elektrody, a potem z zupenie nowego, wewntrznego rda prawdopodobnie z kosmicznego pola energii zerowej 7 . Gdy dr Hal Puthoff z Instirute for Advanced Studies w Austin w Teksasie przyjecha do Instytutu im. Gieorgija Plechanowa w 1991 roku, by spotka si z Czerneckim, to, co zobaczy, wywaro na nim ogromne wraenie: "To wstrzsajcy pokaz (...). Byem pod takim wraeniem, e ca noc nie spaem" 8 . Podj starania, by Czernecki przewiz swj sprzt do Teksasu, gdzie mona by przeprowadzi niezalene testy. Niestety Rosjanin zmar w 1992 roku i przez pewien czas nie byo nikogo, kto mgby czy chciaby kontynuowa jego prace. Niedawno pojawiy si doniesienia, e Jurij Gakin, gwny wsppracownik Czerneckiego, prowadzi w Jekaterinburgu w Rosji dalsze badania nad udoskonaleniem technologii w ramach kontraktw sponsorowanych przez armi. Bugarska agencja prasowa Sofia BTA donosia 28 listopada 1988 roku: OPRACOWANO NOW METOD POTENCJALNEGO RDA ENERGII. Wiadomoci pochodziy z artykuu, jaki ukaza si w miesiczniku naukowym "Orbita". W raporcie skupiono si na osobie Kirya Czukanowa, bugarskiego inyniera, twierdzcego, e udao mu si wyprodukowa due iloci energii w przemianie, w ktrej stworzono sztuczny piorun kulisty. Przy uyciu generatora wysokiej czstotliwoci udao mu si wytworzy pole o wysokiej czstotliwoci okoo 20 megahercw, w ktrym umieci generator kwarcowy wypeniony helem. W wyniku oddziaywania pola wysokiej czstotliwoci hel uleg penej jonizacji i utworzy wietlisty uk lub owal jasnego biaego wiata z otoczk barwy czerwonej. Wynalazca nazwa ten uk "makroobiektem plazmy kwantowej". Przy zerowych stratach obiekt w emituje bardzo due iloci energii o zasadniczo nieznanym pochodzeniu. Techniczne opanowanie tej formy energii nie nastrcza wikszych trudnoci... Tygodnik "Orbita" podaje, e praktyczne zastosowanie odkrycia przyniesie niezwyke korzyci. Po pierwsze, dochodzi do produkcji energii bez wykorzystania jakiegokolwiek paliwa. Hel lub wodr nie s paliwem, ale jedynie nonikiem, w ktrym energia jest tworzona lub za pomoc ktrego jest pobierana. Proces jest cakowicie czysty i bezodpadowy z ekologicznego punktu widzenia: nie s emitowane ani promienie Roentgena, ani adne substancje radioaktywne itp. Konstrukcja techniczna reaktora byaby wzgldnie prosta jak na tak du wydajno. W artykule powiconym odkryciu inyniera Kirya Czukanowa "Orbita" zachca kompetentne instytuty bugarskie do podjcia szczegowych prac nad jego udoskonaleniem i jeli dowiedziono by, e mamy do czynienia z prawdziwym odkryciem dokonanym w Bugarskiej Akademii Nauk, to rwnie do rozpoczcia budowy nowego reaktora, ktry pozwoliby zbada teori kwantow 9 . Od tego czasu o Czukanowie such zagin. Nie ma te sposobu, by go odnale. Niezalenie od tego, czy udao mu si co osign i co si z nim samym stao, naley do grupy tych, ktrzy szczerze wierz, e efekty plazmowe mog oddziaywa z energi w prni. W naszych poszukiwaniach technologii energii plazmowej, nad ktr rzeczywicie prowadzono by prace udoskonalajce, musimy zwrci si na Zachd, a dokadniej do Kanady. Paulo i Alexandra Correa mieszkaj w Ontario w Kanadzie, skd napyno niedawno ich owiadczenie, e wynaleli nowe rdo energii, ktre nie produkuje zanieczyszcze, i e pracuj obecnie nad urzdzeniem na skal przemysow. Historia zaczyna si na pocztku lat 80., kiedy podczas bada nad lamp wykorzystujc promieniowanie Roentgena odkryli, e dochodzi do dziwnych i niezwykych zjawisk w Jaskrawych wyadowaniach" z katody lampy, nad ktr pracowali. Dziki wyczerpujcym studiom literatury przedmiotu i pniejszym intensywnym eksperymentom badacze zauwayli, e okrelone rodzaje lamp, w ktrych dochodzi do wyadowania na zimnej katodzie, mog w pewnych warunkach oddawa due porcje energii. W 1995 roku opracowali reaktor anomalnych jaskrawych wyadowa pulsacyjnych (ang. Pulsed Abnormal Gw Discharge PAGD), bdcy w stanie wytwarza krtkie, powtarzajce si impulsy energii rzdu wielu kilowatw, ktr nastpnie przetwarzano na zdatny do uycia prd stary. Badacze utrzymuj, e energia, jak uzyskuje siew reakcji, "dziesitki lub setki razy" przekracza energi, ktrej potrzeba do zainicjowania procesu. Te rewelacje zdaj si potwierdza trzy patenty, jakie przyznano im w 1995i 1996 roku (nr 5416391, 5449989 i 5502354 por. Dodatek 10). We wniosku do gwnego patentu, wypenionym terminami technicznymi, nie unikaj mwienia wprost o przekroczeniu jednoci: Opracowany przez Correw niezaleny od sieci ukad konwersji energii dziaa dziki reaktorowi zasilajcemu, ktrego funkcja polega na wykorzystaniu nieznanych przy obecnym stanie wiedzy waciwoci emisji spontanicznej niektrych metali umieszczonych w prni i wie si z niezwyk si reakcji katody, co zgadza si z prawami elektrodynamiki dr. H. Aspdena. Dziki podczeniu napdu silnikowego mona okreli wielko energii elektromechanicznej uzyskanej bezporednio z przemiany mocy zgromadzonej w akumulatorze. Reaktor mona traktowa jako przenon bateri prniow, ktr uruchamia si tylko wwczas, gdy jest to potrzebne. Technologia Correw wykorzystuje reaktor plazmy wyadowa prniowych zimnej katody, by wyzwoli oscylacje samowzbudne w postaci anomalnych jaskrawych wyadowa pulsacyjnych, gdzie czynnikiem wzbudzajcym jest samoczynna emisja elektroniczna dziki czemu powstaje energia. Obwd zasilany jest ze rda prdu staego o oporze pozornym wystarczajco duym, by zapobiec gromadzeniu si adunku i nie rozadowywaniu go za pomoc wyadowania ukowego. Okrelona konstrukcja obwodu pozwala uzyska moc elektryczn wysz od mocy potrzebnej do zasilania. Inaczej ni w procesie zimnej fuzji, gdzie chodzi o uzyskanie niewielkich iloci ciepa, technologia Correw prowadzi do bezporedniej produkcji prdu elektrycznego o wystarczajco duej mocy, bez wykorzystania zjawisk zimnej lub termojdrowej syntezy 10 .
10.3. Schemat obwodu z wniosku na przyznany Correom patent nr 5594289 Zgromadzone dane i udoskonalenia techniczne, jakim poddano maszyn, wprawiy w podziw wielu spord tych, ktrzy mieli zobaczy urzdzenie na wasne oczy. W roku 1996 reaktor PAGD zobaczy Michael Carrell dziennikarz, ktrego gwnym obszarem zainteresowa jest nauka. Uwierzy, e urzdzenie jest w stanie nie tylko osiga rezultaty przekraczajce jedno, ale i dziaa na zasadzie maszyny samonapdzajcej si. Correowie dostarczyli rnorakiego rodzaju dowodw (...) na to, e reaktor PAGD jest w stanie naadowa baterie, z ktrych jednoczenie czerpie zasilanie dla wasnych silnikw i to w ten sposb, e energia pobierana z baterii jest mniejsza od tej, ktra jest im dostarczana. Jest to operacja w peni samopodtrzymujca si, w czasie ktrej produkowane jest zasilanie sieciowe przy braku poboru energii z zewntrz. Niekoczce si pomiary, jakie prowadzi siew ramach dyskusji nad przekroczeniem jednoci, nie zmieni faktu, e mamy do czynienia z operacj samopodtrzymujca si i brakiem zewntrznego zasilania. Correom udao si to osign dziki wykorzystaniu dwch reaktorw PAGD i procedurze naprzemiennego doczania baterii. W typowym zestawie kady z reaktorw PAGD podczany jest do dwch zestaww bateryjnych pierwszy okrelany mianem "zestawu napdowego" lub rda mocy, a drugi "zestawu adujcego", w ktrym gromadzona jest nadmiarowa energia: Napicie w zestawie adujcym musi by zawsze nisze ni w zestawie napdowym. Uywa si dwch centralnie poczonych zestaww baterii. Cay zestaw uywany jest do napdzania reaktorw, z ktrych kady aduje poow drugiego zestawu. Potem role odwracaj si. W jednym z testw, jakie opisano we wniosku patentowym, baterie byy naprzemiennie podczane przez osiem godzin, i przez cay ten czas w obu wzrasta poziom energii. Nie istnia aden zewntrzny dopyw zasilania. Dr Correa da do zrozumienia, e proces w jest w peni automatyczny w nowszych modelach, jeszcze niechronionych prawami patentowymi 11 . Correowie mwi, e wyszli ju poza etap prac nad prototypem i e udao im si pokona pewne trudnoci, ktre polegay na tym, i katody ulegay erozji zbyt szybko, by dziaanie urzdzenia mona byo uzna za stabilne. Oboje twierdz, e zakoczyli prace nad urzdzeniem zdolnym do produkcji 1 kilowata to jest mocy wystarczajcej do zasilania czajnika elektrycznego i obecnie pracuj nad modelem, ktry bdzie wytwarza 5 kilowatw. Na razie nie s w stanie okreli, czy zastosowanie technologii na wielk skal nastrczaoby jakich trudnoci. Mimo to podjli wysiki majce na celu zaprezentowanie wynalazku organizacjom, ktre mogyby wykaza gotowo udzielenia poparcia caej idei. Paula Corre zdumia brak kompetencji podczas przeprowadzania bada nad technologi przez kolejne instytucje: Jeli chcecie wiedzie, najniszy poziom obrazuj dwa nastpujce przykady. Jeden zwizany jest ze spk Alcoa, ktrej p roku zajo dobranie oficjalnego zespou do negocjowania z nami kolejnego tajnego porozumienia. Zesp ten odrzuci nasz propozycj, e choby za darmo przeprowadzimy pokaz dziaania technologii. A potem Alcoa odesaa nasz tajn dokumentacj, do ktrej nawet nie zajrzano, cho podjto decyzj o przeprowadzeniu prb! Drugi przykad to sprawa z Charter Power Systems ptora roku zajo im przeprowadzenie oceny dostarczonych przez nas materiaw i danych. W odpowiedzi doczyli przez pomyk do przesanych nam tajnych materiaw dwa pisma wewntrzne zaadresowane do dyrektora wydziau inynierii i udoskonalania baterii. W pierwszym z nich moglimy przeczyta co nastpuje: "Szczerze mwic, odkryem, e nie umiem obiektywnie oceni tego, co opisuj dokumenty, a to dlatego zapewne, e blisza jest mi chemia anieli fizyka. Dostrzegam jednak fakt, e obietnice, jakie przynosi technologia, wymagaj jeszcze sprawdzenia 10 lat pracy, a jeszcze nikt nie zgarn do niej praw, mimo tych wszystkich grnolotnych hase". Drugie pismo byo autorstwa kolejnego niedoszego eksperta, ktry adnie stwierdzi: "Jak widzisz, [ten i ten] nie jest pewny poprawnoci ich twierdze". Czy to za okazywanie takiego rodzaju troski pac tym ludziom akcjonariusze, przekonani o sensownoci caego interesu? Czy tylko na tak recenzj zasugujemy? 12 . Wbrew podobnym trudnociom wynalazcom udao si uzyska cakiem spore poparcie finansowe, dziki ktremu, jak zapowiadaj, bdzie mona prowadzi dalsze prace zmierzajce ku produkcji seryjnej. Wizki do boju... Co robisz, jeli chcesz zebra w jednym miejscu 100 miliardw elektronw? Nie, to nie art, tylko powana naukowa zagadka, ktrej rozwizanie ma szans powanie zaway na przyszych sposobach uzyskiwania energii. Odkrywc czy te twrc idei "wizek naadowanych" jak okrela si zbiorowisko okoo 100 miliardw elektronw jest Kenneth Shoulders. Przez cztery lata by czonkiem personelu naukowego w Stanford Research International na Stanford University. Ma na swoim koncie pokan liczb wynalazkw. Opracowa wiele gadetw, poczwszy od malutkich odbiornikw radiowych, a skoczywszy na urzdzeniach, ktre pozwalaj lata i ktre nosi si jak plecak. Jednak najwiksz zapewne saw przyniosy mu prace z zakresu mikroelektroniki prniowej dziedziny, w ktrej uwaany jest za jednego z najwikszych specjalistw w szczeglnoci miniaturyzacja elektronowych lamp prniowych, jakie stanowi opacaln ewentualno dla maych tranzystorw na chipy krzemowe. Jego zainteresowanie wizkami naadowanymi znanymi take pod nazw EV, co pochodzi z aciskiego okrelenia "silny elektron", electrum validum, zaczo siew latach 80. i doprowadzio do opracowania szeregu poytecznych urzdze, ktre jednak niewiele maj wsplnego z energi jako tak. Na podstawie technologii wizek naadowanych Shoulders opracowa maszyny do przewietlania promieniami Roentgena, radary i wielkie monitory telewizyjne o paskich kineskopach, ktre by moe wkrtce ustawiane bd przy autostradach i na ktrych wywietla si bdzie informacje, widoczne dziki kolorom i rozmiarom nawet w dziennym wietle. Jednake Shouldersa zajmuje co wicej nie chodzi tylko o sposb na wykorzystania naadowanych wizek, ale take o teori, ktra dowodzi ich istnienia. W 1986 roku Shoulders pozna synnego genialnego fizyka Richarda P. Feynmana z California Institute of Technology. Feynman nie mg uwierzy w to, o czym opowiada Shoulders, odesa wic wynalazc z kwitkiem ze wzgldu na miao jego teorii naadowanych wizek. Jednake po kilku tygodniach zmieni zdanie i napisa do Shouldersa: "Gdy odwiedzi mnie Pan w moim biurze, nie potrafiem sobie wyobrazi, by 10 10 czy 1011 elektronw mogo utworzy kul w prni przy braku obecnoci jonw. Byem wic nastawiony sceptycznie i nie daem Panu szansy na wyjanienie Paskich pomysw. Musz przeprosi, dowiedziaem si bowiem, e rzeczywicie jest to moliwe. "" Dr Feynman przeprowadzi rozmow z innym fizykiem, Curtisem Michaelem, ktry wyjani, jak moe dochodzi do takiego zjawiska. "Teraz, kiedy rozumiem, jak to moe dziaa, bybym rad z Panem porozmawia, gdy tylko bdzie to Panu na rk" 13 . Dziki wieloletnim wyczerpujcym badaniom Shoulders zdoby niezwykle czytelne dowody na istnienie wizek naadowanych. Na zdjciach uzyskanych w elektronowym mikroskopie skaningowym mona dostrzec skutki, jakie silnie naadowane czstki wywieraj w momencie, gdy skierowa je na okrelony cel. Dugotrwae prace nad udoskonaleniem technologii przyniosy owoce w postaci uzyskania z naadowanych wizek energii w naprawd duym wymiarze, szczegy jednak Shoulders woli zachowywa dla siebie. Na konferencji energetycznej w Maryland w 1999 roku uchyli nieco rbka tajemnicy i z przekonaniem stwierdzi, e istnienie wizek naadowanych moe mie olbrzymie implikacje dla technik uzyskiwania czystej energii elektrycznej. Bardzo wyczerpujce badania przemian energetycznych EV [wizek naadowanych] daty nam pewno, e w okrelonych eksperymentach uzyskujemy wicej energii, ni jej inwestujemy. Materia, ktry pozwoliby nam uzna produkty za cakiem gotowe, wci pozostaje kwesti przyszoci pracujemy nad tym. Prby wprowadzenia na rynek kiepskiej darmowej (czy taniej) energii nie le w polu naszych zainteresowa, nawet jeli z pocztku wygldaj wietnie 14 . W firmie Shouldersa, w ktrej trwaj prace nad udoskonalaniem wynalazku, postawiono sobie za tymczasowy cel opracowanie akceleratora czstek jonw dodatnich, ktry byby mniej wicej milionkrotnie wydajniejszy ni obecnie stosowane techniki przyspieszania czstek. Jednym z zada urzdzenia byoby przetwarzanie silnie radioaktywnych odpadw z elektrowni atomowych. Gdyby ten cel zosta osignity, energia uzyskiwana na drodze fuzji jdrowej zdobyaby nowe tereny tak jak w przypadku technologii fotodeaktywacji jdrowej opracowanej przez Paula Browna (por. rozdzia 3). Wyklepa energie z wody Gdy straacy z Albany w stanie Georgia wracaj zgrzani i spoceni do bazy po trudnej akcji, wchodz pod prysznice i odkrcaj krany. I cho w bazie nie ma konwencjonalnego bojlera, ktry grzaby wod, ona i tak jest gorca i mocno paruje. Pod koniec lat 80. straacy kupili jeden z pierwszych modeli urzdzenia, ktre wynalaz miejscowy inynier Jim Griggs. Maszyna jego pomysu nazywana jest pomp hydrosoniczn, a dziaa w oparciu o nowatorski proces "kawitacji", dziki ktremu woda osiga bardzo wysok temperatur bez wykorzystania jakiejkolwiek formy spalania. Ku zaskoczeniu samego Griggsa wynalazek sta si przedmiotem zainteresowania ludzi, ktrzy uwierzyli, e mog mie do czynienia z urzdzeniem przekraczajcym w dziaaniu zasad jednoci. I rzeczywicie gdy badania nad systemem grzewczym wody w bazie stray poarnej przeprowadzi zarzdca do spraw wyposaenia z ramienia okrgu Dougherty, uzna, e obliczenia "dowodz, i urzdzenie produkuje wicej energii mierzonej jednostkami BTU [British Thermal Units brytyjskimi jednostkami ciepa], ni jej pochania". Griggs zacz interesowa si "kawitacj", inaczej efektem motkowania (ang. hammering effect) w roku 1985, kiedy pracowa nad projektem zachowania energii w fabryce w Missouri. Spostrzeg, e rury, ktre doprowadzay zimn wod do systemu grzewczego, byy ciepe. Gdy wspomnia o tym osobie odpowiedzialnej za sprawy techniczne, usysza, e niedawno pojawi si problem "motka wodnego" w rurach doprowadzajcych wod i e wanie dlatego rury si rozgrzewaj. To zaintrygowao Griggsa, rozpocz wic poszukiwanie informacji na temat tego zjawiska. Nie znalaz ich zbyt wiele, wystarczajco jednak, by upewni si, e efekt powstaje, kiedy przez ciecz przechodzi fala uderzeniowa cz energii przetwarzana jest wwczas na ciepo, ktre rozprasza siew cieczy. W tekstach opisywano take termodynamiczne formy fali uderzeniowej, ktrych wielko jest tak maa, e w wikszoci przypadkw cakowicie zaniedbywana. Przez nastpne dwa lata Griggs prowadzi eksperymenty nad pomysem, by produkowa ciepo dziki opanowywaniu fali uderzeniowej i przechwytywaniu uwalnianej energii cieplnej. Na jesieni 1987 roku umieci wirnik lub jednolity dysk wewntrz duego zbiornika wypenionego wod. Prototyp pozwoli na uzyskanie cakiem sporej temperatury wody, ktra pyna z urzdzenia. Wycign z tego wniosek, e da si opanowa technik wytwarzania energii cieplnej przez wzbudzanie fal uderzeniowych w cieczy. Po kolejnych dwch latach, w czasie ktrych zaprojektowa, przetestowa i wyrzuci na mietnik setki wirnikw, osign wreszcie podstawowy cel. W roku 1989 zbudowano pierwsz pomp hydrosoniczn, napdzan zwykym silnikiem elektrycznym, ale zdoln do wytwarzania pary i gorcej wody z bardzo wysok wydajnoci, dziki zastosowaniu fal uderzeniowych. Co dokadnie musi zdarzy si w urzdzeniu, by woda staa si cieplejsza? Griggs twierdzi, e woda, gdy przepywa przez pomp, poddana zostaje wielu maym przemianom. Gdy tylko woda dostanie si do komory, pojawia si naprenie styczne i niewielka ilo energii cieplnej (...). Wirnik zaczyna si krci, a kiedy osignie wystarczajco du prdko, ciecz zostaje wepchnita do wgbie, lepych zaukw na jego powierzchni, przez si odrodkow, jaka powstaje dziki ruchowi. Wewntrz wgbienia cinienie obnia si i powstaje rodzaj prni. Gdy cinienie w danym otworze stanie si wysze od cinienia, jakie wytwarza sia odrodkowa, kierunek ruchu wirowego wody ulega odwrceniu, przez co ciecz zostaje wypchnita z jednego wgbienia i trafia do nastpnego. Proces powtarza si i w ten sposb wytwarza miliony fal uderzeniowych na minut. W miar jak fale uderzeniowe przemieszczaj si przez ciecz, tu przy powierzchni, gdzie ciecz styka si ze cianami zbiornika, tworzy si warstwa mikroskopijnych bbelkw. Wanie ten efekt okrelany jest mianem, "kawitacji".
10.4. Schemat pompy hydrosonicznej z wniosku patentowego nr 5385298 Lata bada zaowocoway opracowaniem projektu pompy, w ktrej bbelki tworz si wewntrz wgbie wirnika, a nie przy cianach zbiornika, co przy zastosowaniu standardowego procesu kawitacji naraaoby metal na korozj. Caa energia, jaka powstaje, gdy dochodzi do pkania bbelkw, przekazywana jest cieczy w postaci energii cieplnej. Gdy ogrzewana w ten sposb woda dotrze do wylotu pompy, zdy caa zamieni si w par lub te przybra posta mieszanki pary i wrztku albo samego wrztku (...) w zalenoci od zastosowa, ktre dla niej przewidujemy 15 . Tak naprawd efekt kawitacyjny by ju przedmiotem bada laboratoryjnych zanim pojawi si Griggs ze swoimi pomysami, jak wykorzysta zjawisko na skal przemysow. Historia wie si z obserwacj jeszcze innego efektu, zwanego sonoluminescencj dosownie "dwik-wiato" ktry take prbowano wykorzysta jako rdo darmowej energii. Sonoluminescencj to zjawisko polegajce na tym, e bbelki, ktre znajduj si w wodzie, wydaj si wytwarza pikosekundowe impulsy wietlne i cieplne, jeli ciecz podda oddziaywaniu dwiku o bardzo wysokiej czstotliwoci. Cho niektre z pomiarw koniecznych do okrelenia powstajcej energii s szczeglnie trudne do przeprowadzenia, wedug ocen teoretycznych temperatura w bbelkach moe dochodzi nawet do 10 9 kelwinw. Wyjanieniem wydaje si by sonoluminescencj, tajemnicze zjawisko podwodne, w ktrym bbelki powietrza cinite przez fale dwikowe ulegaj implozji, w czasie ktrej dochodzi do wytworzenia 50-pikosekundowych byskw wiata. Ich energia moe by wysza od pocztkowej energii fal dwikowych nawet biliony razy. Wielu szczegw dowiedzielimy si dziki nowej serii eksperymentowi oblicze, jak przeprowadzono w ostatnich latach. C.C. Wu i Paul Roberts z UCLA wysunli przypuszczenie (w artykule w "Physical Review" z 31 maja 1993 roku), e mechanizm odpowiedzialny za zjawisko sonoluminescencji to ruch fal uderzeniowych, jakie powstaj wewntrz zapadajcego si bbelka powietrza. Zgodnie z t hipotez fale uderzeniowe przemieszczaj si do rodka bbelka z prdkociami bliskimi prdkoci dwiku, co powoduje wzrost cinienia i iloci ciepa do tak wysokiej temperatury (ponad 5000 kelwinw), e powstaje plazma. To wanie elektrycznie naadowane czstki w plazmie s rdem byskw, ktre towarzysz procesowi przyspieszania 16 . Griggs utrzymuje, e przemiana energii z formy mechanicznej na ciepln jest stuprocentowo wydajna. Niektrzy naukowcy s wrcz przekonani, e urzdzenie skonstruowane przez Griggsa, moe okaza si maszyn, w ktrej dochodzi do przekroczenia jednoci okrelone formy zjawiska sonoluminescencji w wodzie miayby powodowa uwalnianie wikszych iloci energii, ni potrzebne s do zasilania urzdzenia. Trwaj niezalene badania, majce wykaza, czy pompa moe dziaa z przekroczeniem jednoci, ale jak dotd nie ma danych, ktre pozwalayby opowiedzie si za lub przeciw. Wszyscy opisani badacze niewtpliwie przyczynili si, i wci przyczyniaj, do rozwoju prac powiconych technologiom darmowej energii. Zobaczymy, ktre z pomysw oka si realne i moliwe do wykorzystania w celach komercyjnych jako rda energii. Wskazanie ktrego z nich jako tego, z ktrym wizalibymy najwiksze nadzieje, byoby jednak zdecydowanie zbyt ryzykowne. Suchajmy tylko najwytrawniejszych podrnikw w czasie, kierujmy si podpowiedziami tylko najczystszych krysztaowych kul.
11. Spiskowcy, szarlatani i sceptycy Mundus vult decipi wiat chce by oszukiwany. Anonim Na moim biurku ley tama z nagraniem przemwienia, jakie w padzierniku 1988 roku wygosi australijski wynalazca i biznesmen Brian Collins. Przed zgromadzeniem parafian jednego z kociow gdzie w Ameryce czowiek w powiedzia, e opracowany przez niego w ramach tak zwanego Projektu Alfa generator darmowej energii ju wkrtce pooy kres niecnym rzdom "naftowych baronw". Generator stanowiby jednoczenie wietn okazj do inwestycji dla ludzi wiary. Collins zaczyna w tym miejscu opowiada swoim suchaczom o tym, e w czasie operacji serca, jakiej si podda, przey dowiadczenie natury mistycznej, w ktrym Bg przekaza mu projekt urzdzenia. Prace nad projektem posuny si dziki dobrym ludziom z University of Sussex w Anglii tak daleko, e chwalmy Pana! urzdzenie dziaa! Alleluja! Bg obdarzy tym wynalazkiem mnie i wierz, e Pan uczyni tak wanie, by zamiast powierzy urzdzenie naftowym baronom, udzieli go Dawidom tego wiata, a nie Goliatom... Sze tygodni dzieli nas jeszcze od momentu, gdy generator bdzie w peni sprawny (...), gdy przyjad tu nastpnym razem, przywioz ze sob dziaajcy generator... 1 Wrd materiaw dodatkowych znale mona opis maszyny Collinsa: (...) mierzy zaledwie 30 centymetrw na 8 [sic!], way jedynie 4,5 kilograma, ale produkuje wystarczajc ilo energii, by w caoci zasili redniej wielkoci dom. Bez wtpienia zgodzicie si, e powysze dane tylko potwierdzaj przeomowo wynalazku, z ktrym nie moe rwna si adne urzdzenie na wiecie. Dziki dostpowi do niewyczerpanych zapasw energii elektrycznej ludzie maj wreszcie szans zrealizowa swe twrcze aspiracje w nowej erze ycia spoecznego 2 . Nieco duszy opis urzdzenia, ktry opublikowano w tamtym czasie, przynosi jeszcze hojniejsze obietnice: Prototyp "generatora Collinsa", ktry sam stworzyem, a ktry zbadali, dopracowali i zbudowali moi wyspecjalizowani naukowcy i technicy (...), wytworzy energi elektryczn w postaci 1000 kilowatw lub 1360 koni mechanicznych iloci, jaka wystarcza do zaspokojenia potrzeb energetycznych 100 gospodarstw domowych o przecitnych zapotrzebowaniach. Wszystkie te wyliczenia s tyle nadzwyczajne, co typowe dla oszustwa opartego na pewnoci siebie. Nadzwyczajne jest zuchwalstwo gosiciela teorii, Briana Collinsa. Przede wszystkim, "twrca" Collins wcale nie wynalaz urzdzenia do produkcji darmowej energii by inynierem i biznesmenem, ktry woy troch pienidzy w badania prowadzone na podstawie umowy zawartej z University of Sussex i ktry po prostu dostarczy co, co okreli mianem "urzdzenia zasilajcego Collinsa". Dr Dennis Edwards by dziekanem wydziau elektrotechniki w czasie, gdy trway prace nad kontraktem z Collinsem, z ktrym mia okazj zetkn si osobicie. Kiedy rozmawiaem z Edwardsem pod koniec 2000 roku, odmawia urzdzeniu jakiejkolwiek wartoci: Moe sobie mwi o "urzdzeniu zasilajcym Collinsa". Tak naprawd to jest to kawa bezuytecznego zomu. Maszyna nigdy nie dziaaa i wedug mnie nie ma prawa dziaa. Bardzo kiepskie urzdzenie, cakowicie niesprawne 3 . Dr Edwards i jego wsppracownik Gunnar Sandberg zmary w kwietniu 1996 roku byli przekonani, e Collins stara si odtworzy dzieo brytyjskiego wynalazcy Johna Searla. Wbrew zapewnieniom Collinsa, e nic nie wie o Searlu, dr Edwards wydawa si cakiem pewny: Myl, e chodzio o realizacj pomysw Searla 4 . Nic jednak nie byo w stanie powstrzyma Collinsa przed rozpowiadaniem po caym wiecie, e popieraj go uczeni uniwersyteccy przekonani, e jest geniuszem. Naukowcy twierdz, e powinienem dosta Nagrod Nobla 5 . Denis Edwards zaprzecza tym sowom: Wiem, e Brian Collins wygosi kilka niezwykych owiadcze, z ktrych cz jakoby wie si z University of Sussex. Parokrotnie stara si o moje poparcie dla swoich prac, jednak nie mogem mu go udzieli. Uniyersity of Sussex pragnie zdystansowa si od twierdze Collinsa mam nadziej, e to stanowisko zostanie uszanowane 6 . Ale w roku 1998 uniwersytetowi nie udao si zapobiec stosowaniu przez Collinsa okrelonej metody gromadzenia pienidzy. Dobrym ludziom z amerykaskiej wsi zaproponowano, by zachceni przez "Technologie Ery Krlestwa" z Boise w Idaho zainwestowali w obiecujce rdo darniowej energii. Oferta brzmiaa kuszco: T ostatni okazj adresujemy do wszystkich, ktrzy maj wiar w to, e co takiego jak darmowa energia w ogle jest moliwe (...) i ktrzy chcieliby zainwestowa co najmniej 500 dolarw w cigu najbliszych 30 dni. Po 31 stycznia moe ju by za pno, jako e etap pierwszy dobiegnie zapewne koca i nawet wiara ju sienie przyda... Zyski, jakie mona osign, s nastpujce: 1. Zwrot wkadw w wysokoci 5 do 10 razy kwoty podstawowej. Przewidywany czas realizacji zamierzenia to pierwszy kwarta '89. 2. Bycie jedn z pierwszych osb, ktre bd mogy wej w posiadanie generatorw, gdy tylko ich produkcja si rozpocznie. Na razie termin, w ktrym generatory zostan powszechnie udostpnione, pozostaje nieokrelony. 3. Dla inwestorw zaoone zostan konta zagraniczne (...), na ktre bd przelewane dochody z produkcji i sprzeday generatorw. Te pienidze bd stanowi smakowity ksek, specjalnie odkadany w tym celu. Wielko przychodw przypadajcych na kadego udziaowca zalee bdzie od liczby zainwestowanych dolarw. W ten sposb bdzie powstawa majtek (...), ktry przejdzie z pokolenia na pokolenie. Kto wierzy, niech inwestuje... 7 do Wiele szczegw typowych dla tej sprawy utworzyo pewien wzorzec, wedug ktrego i dzi postpuj oszuci, pragncy wystrychn ludzi na dudka. Pewnie nie uchroni to nikogo przed ogooceniem z pienidzy, groszowymi zyskami czy zapaniem si na ponne nadzieje szybkiego wzbogacenia, jakie kto stara si wmusi pod szyldem technologii darmowej energii wystarczy nacisn guzik, a ludzie po prostu wal z pienidzmi. Oto jak dziaa do. Po pierwsze, sprawca kieruje si ku sercu amerykaskiej wiary. Wielu religijnych ludzi jest gotowych uwierzy w histori o wielkim spisku, ktry rzd i wadze stanowe uknuy przeciw obywatelom Ameryki, by pozbawi ich nalenej wolnoci tego typu przekonania atwo mona wykorzysta. Po drugie, proponuje si ludziom jedyn tajemn drog do Krlestwa Niebieskiego uywa siew tym celu kilku sposobw, sprowadzajcych si jednak do podstawowej zasady, wedug ktrej naley wykaza, e inwestycje (ilo oddawanej gotwki) rwnaj si wiadectwu wiary w Boga (i w jego naukowe sugi). Przypomina to nieco dawn praktyk kupowania odpustw. Jednoczenie udowadnia si prawdziwo innego rwnania: by sceptycznym wobec twierdze to zachowywa si jak niewierny Tomasz i okazywa brak wiary. W literaturze "Technologii Ery Krlestwa", jak stworzy Collins, ten guzik wciska si wielokrotnie: Wiosn roku 1987 sposobno zainwestowania w prace nad CED (Collins Energy Device urzdzenie zasilajce Collinsa) nadarzya si take mnie oraz kilku moim krewnym i znajomym. Oferta zostaa zamknita w lipcu' 87 z nadziej na ukoczenie etapu pierwszego jeszcze tego roku. Niestety wyniky pewne nieprzewidziane trudnoci i realizacja projektu musiaa odwlec si o rok. Czemu ten rodzaj trudnoci jako zawsze jest "nieprzewidziany"? Odwlekanie si terminw zaniepokoio niektrych drobnych inwestorw. Cz z nich zacza si powanie niecierpliwi i wkrtce zaczto zgasza dania zwrotu wkadw. Myl, e si zgodzisz, e zawsze si znajdzie jaki niewierny Tomasz. Wygraj ci, ktrzy maj wiar i wykazuj zrozumienie (...) i zostan nagrodzeni. Z nagrania rozmowy Collinsa z kilkoma "inwestorami wiary" wynika, e zoy on par niezwykle zachcajcych obietnic finansowych dotyczcych wsparcia Chrzecijaskich Patriotw majcych problemy z cakowitym brakiem gotwki: Szczeglnie uprzywilejowani s ci, ktrzy wysali datki (...), dlatego e kady dolar, jaki wysali, przyniesie wicej pienidzy, ni potrafili sobie dotychczas wyobrazi. Mwi wam nale do szczeglnej grupki ludzi, ktrym zajmuje si mj przedstawiciel w Australii... to jest... c, pozycja, ktr zajmuj, to zupenie wyjtkowe miejsce-w cigu kilku najbliszych tygodni wydarz si niezwyke rzeczy, ktre sprawi, e wkady zostan pomnoone wiele, wiele razy. A ty tylko sobie siedzisz i dostajesz darmowy bilet na dalsz jazd... I nie tylko: gdy uda nam si doprowadzi generatory do stanu uywalnoci, wy bdziecie mieli moliwo wzicia takiej ich liczby, jak chcecie i jaka potrzebna jest wam do waszego wasnego uytku i w ogle... 8 Naprawd wietlana wizja. Collinsowi za nic nie mogo uda si dotrzymanie tej obietnicy. Nie wiadomo, ile dokadnie pienidzy udao si zgromadzi Collinsowi i jego wsppracownikom dziki inwestycjom, a sam Collins nie chcia podawa adnych konkretnych liczb. Kiedy spotkalimy si w 1988 roku, eby porozmawia, mieszka w jednym z najdroszych londyskich hoteli. Ciekawe, jak czuliby si tak przyjacielsko nastawieni amerykascy rolnicy, gdyby dowiedzieli si, e na ten hotel szy ich wasne pienidze. A gdy tylko uczeni z University of Sussex podali, e technologia si nie sprawdza, cudowne hasa o wietlanej przyszoci "urzdzenia zasilajcego Collinsa" zniky jak w kapeluszu iluzjonisty. Gdy tylko nastpuje przekazanie pienidzy, oszuci zwykle szybko zwijaj si i znikaj, a inwestorom nie pozostaje nic innego, ni liza rany i prbowa zwykle zreszt bezskutecznie odzyskiwa fundusze na drodze rnego rodzaju postpowania sdowego. Co najbardziej irytuje inwestorw, to fakt, e "wynalazcy" zdarza si zjawia ponownie z tym samym oszustwem, opatrzonym nieco inn nazw, kilka lat, a niekiedy zaledwie kilka miesicy pniej. Collins utrzymuje obecnie, e wci ma zamiar spaci inwestorw, e sprawy potoczyy si tak nieszczliwie i e jego samego zwodzono co do postpu prac nad technologi. Wci, mimo wszystko, robi interesy zwizane z darmow energi podaje, e dysponuje trzema rnymi urzdzeniami, ktre znajduj si w trzech rnych regionach wiata i ktre wkrtce bd temu wiatu zaprezentowane. Tym razem jednak wielu ludzi postanowio nie czeka na nie z zapartym tchem. Objazdowe pokazy Dennisa Lee Wynalazca Dennis Lee do niedawna podrowa po Stanach Zjednoczonych i przedstawia swj "Objazdowy pokaz darmowej energii". W kolekcji zjawisk niezwykych (ale te i najzwyczajniejszych) Lee prezentuje liczne urzdzenia i maszyny, ktre jak twierdzi stworz cakiem now energi przyszoci. Opowiada te o tajemnych siach, ktre robi wszystko, by zapobiec wdroeniu technologii, ktr z boskiego polecenia Lee ma przekaza ludziom. W ostatniej chwili prezentacji widzowie maj podpisa si w miejscu oznaczonym kropkami i zobowiza si do ofiarowania gotwki do 10 000 dolarw kademu z 200 "wycznych przedstawicieli handlowych". Eric Krieg odnosi si sceptycznie do technologii darmowej energii. Podj si wypacenia 2000 dolarw kademu wynalazcy urzdzenia do wytwarzania darmowej energii, ktre pomylnie przeszoby opracowane przez niego testy. Nie mg przepuci okazji do spotkania Dennisa Lee, kiedy ten pojawi si ze swoimi pokazami w Filadelfii w 1996 roku: Zobaczyem w prasie caostronicowe ogoszenie wypenione obietnicami zaprezentowania zdumiewajcych technologii, wcznie ze sposobem na uzyskanie energii elektrycznej z powietrza. Wieczorem 23 wrzenia ja i kilku innych czonkw Philadelphia Association for Critical Thinking (Ph ACT Filadelfijskie Stowarzyszenie Mylenia Krytycznego) wybralimy si, by na wasne oczy ujrze t "zdumiewajc" technologi. Pokaz odbywa si na stadionie hokejowym, wynajtym specjalnie z okazji zakoczenia tourne po 34 miastach. Wszyscy byli do podekscytowani (czybym powiedzia, e bylimy zelektryzowani?). Po krtkiej modlitwie, w ktrej uczestniczy Dennis Lee i jego pomocnicy, Lee wkroczy na scen wrd burzy oklaskw. Rozpocz si piciogodzinny nieprzerwany pokaz caej serii ciekawych urzdze 9 . Kreig szybko zorientowa si, e Lee gosi teori wielkiego spisku i e suy mu ona jako odpowied na pytanie, czemu urzdzenia nie zrobiy jeszcze furory na wiecie: Obdarzony wielk charyzm Lee stwierdzi, e sta si ofiar powszechnego, midzynarodowego i wielopokoleniowego spisku, ktrego celem jest zapobieenie przedostawaniu si tego rodzaju zdumiewajcych technologii na rynek. Publiczno z radoci podpisaa "deklaracj niezalenoci energetycznej", w ktrej miao stwierdzano, e nikt duej nie bdzie akceptowa rzdowych naciskw. Pokaz skupia si raczej na unikalnej mieszance pogldw politycznych i religijnych jakie wyznawa Lee, ani na dowodzeniu susznoci twierdze technicznych. Prowadzcy oznajmi, e niestety nie moe speni obietnicy zaprezentowania cudownego urzdzenia konstrukcji Yulla Browna do neutralizacji promieniowania. Dawa do zrozumienia, e wrd publicznoci znaleli si agenci rzdowi, ktrzy tylko czekaj, by rozpocz aresztowania. Lee powiedzia take, e wynalaz najwydajniejsz na wiecie pomp ciepa, jednake tajni wrogowie udaremnili jego wysiki, gdy okradli jego firm, a jego samego wtrcili do wizienia. Za mniej wicej 10 lat, jak utrzymuje Lee, uda mu si opracowa urzdzenie, ktre bdzie produkowao energi dziki wykorzystaniu temperatury otoczenia, co stanie si moliwe przez poczenie pompy cieplnej z nisko-temperaturow przetwornic fazow, jak skonstruowa Fischer. Nic dziwnego, e publiczno przyklasna sowom Lee, e to Bg natchn go myl, jak urzeczywistni ten pomys (w publikacjach autorstwa Lee znale mona wiele cytatw z objawie, jakie Bg mu przekaza). Niestety jedynym dowodem na dziaanie urzdzenia byo zapewnienie kogo z publicznoci, e jedna z czci jest gorca. Kade kolejne goosowne stwierdzenie przyjmowane byo burz braw. Przez cay czas trwania pokazu Krieg stara si zmusi Dennisa Lee do ustosunkowania si do bezporednio wysuwanych zarzutw: W czasie dyskusji staraem si skoni osoby mwice do trzymania si gwnego tematu: czy urzdzenie do produkcji darmowej energii dziaa? Lee i jego ludzie ucinali krtko moje apele o poddanie urzdzenia sprawdzianom. Uczyniem wwczas otwarcie propozycj, e jestem gotw przeznaczy dziesitki tysicy dolarw na promocj urzdzenia wrd ludzi, ktrzy maj waciwe dowiadczenie i wyposaenie, by okreli warto maszyny, jeeli tylko bd mg sam si przekona o jej dziaaniu. Lee po prostu powiedzia swoim poplecznikom, by nie przywizywali wikszej wagi do moich sw, poniewa jestem "wrogiem". Oczywicie w ogle nie odpowiada na nagabywania w rodzaju: "Ile paska firma paci dostawcom energii i stacjom benzynowym?" 10 . Kiedy ju Lee przedstawi niektre z twierdze technicznych, nadszed czas, aby przej do rzeczy, to jest zaj si kwesti inwestycji. "Lee obiecywa, e ci, ktrzy wpac 10 000 dolarw, by sta si przedstawicielami handlowymi, otrzymaj niewielkich rozmiarw urzdzenie do produkcji darmowej energii, ktre bd mogli zainstalowa w swoich domach jeszcze przed kocem tego roku. Potem utrzymywa, e zgosio si 2000 chtnych, ktrzy podpisali dokumenty, ale e nastpi pewne opnienia" 11 . Dwa tysice przedstawicieli handlowych po 10 000 dolarw na gow daje okrg sum 20 000 000 dolarw na rozwj technologii. Kady z tych "przedstawicieli" bdzie chcia wiedzie, dokd trafiaj jego pienidze. Tak dziaa plan caego interesu. Dennis Lee poinformowa, e aby rozpocz produkcj, ktra przyniosaby zysk, trzeba zbudowa co najmniej 2000 maszyn. Z tymi pienidzmi i przy takiej liczbie urzdze koszt zbudowania jednego mgby wynie nawet 10 000 dolarw, ale i tak niektrzy podaj, e mona by obniy cen przez zakup czci w sklepach z wyrobami metalowymi. Fundusze te wdruj skomplikowan drog, co ma podobno przynie pewne ulgi podatkowe. Zostaj zamienione na 200-dolarowe Certyfikaty COBI (Cerificates of Beneficial Interest), ktre deponowane s jako finanse firmy, a nastpnie przekazywane w formie poyczki International Tesla Electric Company. Spka (nie majca nic wsplnego z Nikol Tesl, ktry pewnie przewraca si w grobie na takie naduycie wasnego nazwiska) to wieo powstaa organizacja, naleca do Dennisa Lee i innych. Osoby, ktre wejd w posiadanie certyfikatw, okrela si jako posiadaczy urzdzenia do produkcji darmowej energii, jakie zostanie zainstalowane w ich domach w cigu roku. Kiedy "powiernik" z ramienia firmy, pastor Charlie, zbierze 50 certyfikatw (kady po 10 000 dolarw), przekazuje 1000 dolarw (10%) spce ITEC jako przedpat na jedno urzdzenie do produkcji darmowej energii (rnic opisuje akredytywa, patna przy odbiorze maszyny). Kiedy zostanie zbudowany jeden egzemplarz urzdzenia, posuy on jako porczenie konwencjonalnej poyczki potrzebnej do sfinansowania budowy kolejnej maszyny. Ta z kolei stanowi bdzie porczenie dla trzeciego egzemplarza i tak dalej, a dziki inwestycji 10 000 dolarw, jakiej dokona kady z przedstawicieli, powstanie 50 urzdze. Kiedy ju maszyna zostanie zainstalowana w czyim domu, jej wacicielowi przysuguje przydzia w wysokoci 26 000 kilowatogodzin rocznie. Kad ilo energii, ktra przekracza t wielko (maszyna powinna by w stanie wyprodukowa 100 kilowatw przy kadym uruchomieniu), przedstawiciel moe sprzeda spkom energetycznym po 3 centy za kilowatogodzin, to jest taniej, ni zwykle wynosz koszta produkcji prdu. A co si stanie, jeli Lee nie bdzie mg wywiza si ze swoich obietnic? Kto na tym straci? Gdyby urzdzenie do produkcji darmowej energii nie trafio do domw posiadaczy certyfikatw COBI w cigu roku od daty podpisania umowy, odpowiednia klauzula w kontrakcie mwi, e posiadaczowi przysuguje zwrot zaledwie 90% kwoty zainwestowanej. Zwaywszy, e Lee i jego znajomi zainkasowali 20 000 000 dolarw, a musz odda jedynie 18 000 000, w rku zostan im jeszcze 2 000 000. Mog poza tym skorzysta z odsetek rocznych, jakie przynosi taka suma, co stanowi bdzie w przyblieniu kolejny 1 000 000. Niektrzy utrzymuj, e technologia, ktr Lee stosuje w urzdzeniach, to ju skompromitowana odmiana pompy cieplnej zwana zeromotorem, zaprojektowana przez Johna Gamgee, ktremu nigdy nie udao si sprawi, by rzeczywicie doszo do produkcji darmowej energii. Eric Krieg jest przekonany, e Lee spotkay liczne niepowodzenia przy rnych okazjach: "[Lee], zdaje si, nie powiedzia przedstawicielom handlowym zwerbowanym w 2000 roku, e wszyscy spord 2000 inwestorw z roku poprzedniego poddali si w kocu" 12 . Rejestr sukcesw Lee w spenianiu obietnic danych klientom nie wyglda najlepiej 22 stycznia i 16 lutego 1993 roku gazeta "Utah Desert News" pisaa, e Lee zosta skazany za oszustwo w New Jersey w roku 1975, oskarono go o oszustwo w stanie Waszyngton w roku 1985, a uniewinniono w dwch innych sprawach karnych o oszustwo klientw w Kalifornii w 1990 roku, co miao zwizek ze sprzeda zestawu pompy cieplnej, ktry mia si przyczynia do oszczdzania energii. Tym razem, po konsultacjach z prawnikami cho niektrzy ludzie wci mog odnie wraenie, e pewne technologie produkcji darmowej energii si sprawdzaj Lee bardzo uwaa, by jednoznacznie nie stwierdzi, e zna rozwizanie problemu: "Nie twierdzimy, e posiadamy czarn skrzynk. Ale czy nie byoby przyjemnie, gdyby kto da wam czarn skrzynk, ktra potrafi wytwarza energi za darmo?" Nikt temu nie przeczy. Lee mwi jeszcze co, co brzmi rwnie kuszco: "Mamy plan, jak uwolni was od zalenoci od sieci". A take: "Potrafimy zbudowa urzdzenia przystosowane do komercyjnego uytku na paskiej przyczepie". Lee nazywa je "pojazdami zasilajcymi": Wraz z Edison Electric w New Jersey prowadzimy prace nad zasilaniem stacji przekanikowej za pomoc pojazdu zasilajcego o mocy 20 megawatw. Praca urzdzenia nie kosztuje ani grosza czerpie ono potrzebn energi z pola magnetycznego Ziemi. Potrafibym uzyska to natychmiast i po prostu wypompowywa energi z Ziemi! Pewnie chcieliby mi zapaci, byle tylko urzdzenie pozostao nieznane! "Scentralizowane zasilanie" nie suy ludziom w wolnym kraju! Ludzie interesu proponowali mi miliard dolarw za prawa do technologii! Rzd Izraela chce, bym zaj si zasilaniem ich kraju! Lee podaje, e zwyke instytucje inwestycyjne odrzuciy jego propozycje, dlatego odwrci si od nich, a postanowi przynie poytek ludziom wiary: czy mnie niezwyky zwizek z Bogiem! Powiedzia mi, e chce, bym w jego imieniu da wam to urzdzenie! Powiedzia mi, bym uda si na tournee po kraju sprawdzimy, kto tu naprawd wierzy! Wanie zaprezentowaem wam najdziwniejsze odkrycie tego wiata! 13 Ale czy zadaniem tego urzdzenia rzeczywicie jest dostarczenie wiatu energii elektrycznej, czy te po prostu wycignicie pienidzy z kieszeni ludzi? Josepha Newmana maszyna do produkcji energii Osiemnastego wrzenia 1999 roku, gdy Lee wci odbywa swoje tourne, musia znie gwatowny atak prasowy, jaki przypuci na niego inny "wynalazca darmowej energii" Joseph Westley Newman: OSTRZEGAM WSZYSTKICH PRZED DENNISEM LEE: Wanie dotara do mnie wiadomo, e pan Dennis Lee (wystpujcy take pod nazw "Technologie Lepszego wiata, Sp. z o.o." oraz "Usugi Zjednoczonej Wsplnoty Ameryki") zamieci caostronicowe ogoszenie w "USA Today" z pitku, 17 wrzenia 1999 roku. Podkreli zwaszcza zamiar "sprzeday silnikw magnetycznych o wydajnoci przekraczajcej 200%". Ostrzegam wszystkich ludzi: Dennis Lee przyby na prowadzony przeze mnie pokaz krajowy, ktry odbywa si w Louisiana Superdome w Nowym Orleanie w poowie lat 80. Napisa do mnie take list, w ktrym proponowa 1 000 000 dolarw w zamian za pozwolenie na wykorzystanie Wynalazku Pionierskiej Energii mojej konstrukcji urzdzenia, ktre ju wczeniej zdy naobiecywa ludziom. cignem go na ziemi i rzekem: "Jeli paskie urzdzenie dziaa, nie potrzebuj e pan mj ej Pionierskiej Technologii Silnika Magnetycznego". Ju wwczas ywiem podejrzenia, czy przypadkiem Lee nie oszukuje ludzi. Teraz wiem, e tak! Jeli w dowolny sposb utrzymuje, e "on i jego spka wynaleli Rewolucyjny Silnik Magnetyczny" (ktry moe dziaa przy wydajnoci ponad 100%), twierdz, e e jak pies! 14 Kontrowersje wok maszyny do produkcji energii konstrukcji Josepha Newmana cigny si z gr 15 lat i trwaj do dzi dnia. Nie milkn mimo nie-przychylnoci mediw. Wynalazca podaje, e urzdzenie jego pomysu dziaa z wydajnoci midzy 300 a 2500% co oznacza, e wytwarza wicej energii, ni potrzeba do napdzenia go. Z drugiej strony jednak nikt nie widzia, by maszyna rzeczywicie pracowaa na zasadzie samowystarczalnoci. Czy urzdzenie jest rzeczywicie co warte? I czy Joseph Newman okae si geniuszem, oszustem czy oszukujcym si dziwakiem? Reklamowa notka prasowa mwi, e Joseph Newman od 25 lat yje wycznie z wynalazczoci. Uzyska dotychczas osiem patentw na "urzdzenia uytkowe". Zaliczaj si do nich: zestaw sztang pokrywanych plastikiem, mechaniczna zbieraczka pomaraczy, n, ktry spada zawsze ostrzem do gry, nowy typ owiewek samochodowych. Jednake urzdzenia do produkcji energii w Stanach Zjednoczonych nie opatentowano fakt ten niezmiennie wprawia Newmana we wcieko od 25 lat, czyli od chwili, gdy po raz pierwszy odrzucono jego wniosek patentowy w tej sprawie. Formalne ksztacenie Newmana skoczyo si po pierwszym roku college'^ z ktrego odszed, by rozpocz karier jako wynalazca. Od tamtej pory, jak mwi, samodzielnie kontynuowa nauk, ktr stanowia mieszanka rozmw z mdrymi ludmi i lektur. Punktem, z ktrego rozpocz swe studia, byo zapoznanie si z pracami Michaela Faradaya, brytyjskiego "ojca elektrycznoci", ktry wynalaz pierwszy silnik elektryczny i zdefiniowa prawa dotyczce zjawisk magnetycznych i elektromagnetycznych oraz ruchu. Po 15 latach samodzielnych studiw Newman opublikowa swoj pierwsz prac powicon produkcji energii. Przewidywa w niej, e "ze wzgldu na fakt, i wszelka masa zbudowana jest z energii elektromagnetycznej, gdyby zbudowa odpowiednio zaprojektowany mechanizm, mona by zmienia mas w czyst energi elektryczn lub ruch obrotowy dziki w peni odwracalnemu procesowi" 15 . rodki, za pomoc ktrych Newman zamierza dokona tego cudu fizyki, ujawnione zostay kilka lat pniej przy okazji budowy trzech prototypowych maszyn maego, redniego i duego modelu. Najwikszy way ponad 2250 kilogramw i zaopatrzony by w magnes o masie 275 kilogramw. Mwic w skrcie, wszystkie maszyny zawieraj potny magnes trway, ktry obraca si lub porusza ruchem postpowo-zwrotnym wewntrz lub w bezporedniej bliskoci cewki skadajcej si z drutu miedzianego uoonego w bardzo liczne zwoje. Cewka zasilana jest zwykle z zestawu baterii, a pole magnetyczne, ktre wytwarza, staje si rdem siy wprawiajcej w ruch obrotowy (lub postpowo-zwrotny) magnes trway. Komutator mechaniczny odwraca kierunek, w jakim pynie prd przez cewk, co p cyklu.
11.1. Rysunek z wniosku patentowego Newmana nr WO 08300963 Opisaem powyej zasad dziaania zwykego silnika elektrycznego, chocia w naszym przypadku naleaoby go raczej okreli mianem silnika dwubiegunowego, jednofazowego, wykorzystujcego magnes trway i zasilanego prdem staym. Niezwyko silnika opracowanego przez Newmana ley w wielkoci niektrych elementw i efektach, jakie wedug konstruktora towarzysz tym zmianom wielkoci. Zarwno magnes, jak i cewka s wyjtkowo due magnes potrafi way nawet 275 kilogramw, a cewka moe skada si ze 100 000 zwojw drutu miedzianego. Opr, jaki daje cewka, musi zatem by bardzo duy, co znaczy, e silnik potrzebuje do pracy prdu o bardzo wysokim napiciu, ale niskim nateniu. W czasie jednego z pokazw Newman zademonstrowa prototyp silnika, ktry obraca 40-centymetrowy wirnik wiatraczka z prdkoci ponad 500 obrotw na minut. Zgodnie z komentarzem konstruktora, do uzyskania tego efektu uyto prdu o nateniu 0,0008 ampera przy napiciu 3000 woltw co daje moc 2,4 wata. Roger Hastings, profesor fizyki z St. Paul z Minnesoty i poplecznik Newmana, przekaza 30 lipca 1986 roku swoje owiadczenie Subcommittee on Energy, Nuclear Proliferation and Government Processes: Jak wielki moment obrotowy moe wytworzy tego typu silnik? Sprbujcie zatrzyma go, przytrzymujc wa o rednicy 5 centymetrw. Zwyky czowiek nie da rady tego zrobi, chocia silnik nigdy nie jest zasilany prdem powyej 0,003 ampera, czyli o mocy 3 watw. Silnik w jest niewielkich rozmiarw prototypem silnika, ktry Newman planuje zastosowa do napdzania samochodw 16 . W roku 1986 amerykaski krajowy urzd miar (US National Bureau of Standards NBS) rozpocz seri testw w ramach bada nad jednym z wynalazkw Newmana, na ktry zoono wniosek patentowy. Wyniki wykazay, e maszyna skonstruowana przez Newmana nie jest zdolna do produkcji wikszej iloci energii, ni potrzeba do jej zasilania. Jednake konstruktor stwierdzi, e nie uznaje tych rezultatw, poniewa badania przeprowadzono nieuczciwie. Newman widzia w tym potwierdzenie swego przypuszczenia o wielkim spisku przeciwko niemu. Sprawa trafia do sdu, ale wynalazcy nigdy nie udao si uzyska zadowalajcego wyroku. Wyniki bada nie przeszkodziy mu jednak w uzyskaniu patentw midzynarodowych, przyznanych midzy innymi w Meksyku. Newman cay czas ywi nadziej, e dziki umowom midzynarodowym uda si wkrtce "przeksztaci" patenty na uznawane take w Stanach Zjednoczonych. Wynalazca wystpi w wielu programach telewizyjnych, udzieli setek wywiadw gazetom i czasopismom w caej Ameryce, a take poza ni. O ile wiadomo, nie przyczynio si to do podjcia jakichkolwiek powanych bada weryfikacyjnych. Newman mimo to zezwoli wybranej grupie badaczy i inynierw na poddanie urzdzenia szczegowym ogldzinom i sformuowanie oceny. Do grupy tej nalea Milton Everett, inynier mechanik, ktry niegdy pracowa dla departamentu energetyki stanu Missisipi. Sidmego wrzenia 1999 roku opublikowa on powiadczony notarialnie dokument. Po raz pierwszy zoyem wizyt w domu Josepha Newmana w Missisipi, by dowie wynalazcy, e si myli. Zamiast tego jednak nie tylko sam miaem okazj przekona si o wartoci jego dokona, ale widziaem i innych szanowanych naukowcw, ktrzy tego dowiadczyli. Podobnie jak ja, ludzie ci pocztkowo nie wierzyli w sensowno technologii. Gdy jednak wysuchali wykadu Josepha Newmana na temat opracowanej przez niego unifikacyjnej mechanicznej teorii pola, podjli si przeprowadzenia bada kilku prototypw silnika/generatora Josepha Newmana przy uyciu oscyloskopw, miernikw momentu obrotowego, testw termicznych, a nastpnie porwnania wynikw z badaniami konwencjonalnych urzdze tego typu. Wszyscy ci naukowcy podpisali ostatecznie owiadczenie, w ktrym stwierdzali, e "wynalazki Josepha Newmana, a take jego mechaniczna teoria czstek oscylujco-obrotowych s poprawne". Byem pod takim wraeniem dokona Josepha Newmana (...), e naciskaem gwnego elektrotechnika z uniwersytetu stanowego Missisipi, by wybra si ze mn do domu Josepha Newmana. Przeprowadzi on odpowiednie testy silnikw, a nastpnie stwierdzi: "Silniki konstrukcji Josepha Newmana osigaj wydajno 200%". W czasie wieczornego programu telewizyjnego w stacji CBS powiedziaem, e "Einstein powinien ustpi miejsca Josephowi Newmanowi". Byem obecny, gdy Joseph Newman dowiadcza fatalnego przyjcia przez rne instytucje rzdowe i okrelone grupy przemysowcw. W owiadczeniu Everett daje take opis tego, jak jednoznaczne odnis wraenie, e silnik Newmana jest potny i wydajny: W silnikach zbudowanych do niestarannie i domowymi metodami odnotowa mona straty powstae w wyniku tarcia, ktrym jednak daoby si zaradzi. Wielokrotnie przekraczaj one wielko zasilania o mocy 100 woltw, dziki ktremu pracuje silnik Newmana przy zerowym obcieniu na wale urzdzenia. Mwimy o wielkociach strat tarcia, ktre przekraczaj moc potrzebn do zasilania o warto rzdu 1200%. Oczywicie stratom, jakie powstaj w wyniku tarcia, mona stosunkowo atwo zaradzi, kiedy ju dojdzie do produkcji seryjnej. Kady inynier mechanik wie z pierwszych lat studiw, e tak zdumiewajcych rezultatw, zgodnie ze wspczesnym stanem wiedzy, uzyskiwa nie mona. Jako czowiek majcy wyksztacenie techniczne oraz wieloletnie dowiadczenie w tym zakresie mog ze szczerym przekonaniem oznajmi ludziom caego wiata, e urzdzenie do produkcji energii opracowane przez Josepha Newmana przyniesie nam wszystkim wielkie korzyci 17 . Everett twierdzi tu, e moc, ktra zostaje utracona w wyniku "strat", jest wiksza od iloci energii, jaka jest dostarczana do urzdzenia. Czemu jednak, pytaj krytycy, Newmanowi nie udao si zmniejszy strat, a powstajcej dziki temu energii wykorzysta do zamknicia ptli i uzyskania w ten sposb maszyny, ktra produkowaaby energi? Wielu ludzi sdzi, e nie udaje si to ze wzgldu na bdy, jakie tkwi w technice pomiarowej lub w teorii Newmana. Albo, oczywicie, w obu! Newman stworzy niedawno orodek pokazowy w Scottsdale w Arizonie, gdzie grupa okoo 300 ludzi rnego autoramentu widziaa maszyn, ktra zdawaa si funkcjonowa "bez zarzutu". Czternastego sierpnia 1999 roku przeprowadzono badanie, ktre polegao na zestawieniu pracy jednej z maszyn Newmana z rwnoczesn prac dwch silnikw "kontrolnych". Wszystkie trzy urzdzenia podczono do jednego zestawu baterii sonecznych, ktre stanowiy rdo zasilania, a zadanie polegao na podniesieniu z ziemi ciarka o wadze 6,5 kilograma. Na podstawie testu Newman orzek, e tylko silnik jego konstrukcji by wystarczajco mocny, by podnie ciarek, dziki wykorzystaniu zasilania elektrycznego, jakiego dostarczay baterie soneczne. Pod koniec dowiadczenia jeden ze wiadkw niektrzy twierdz, e by to sam Newman wyda jednoznaczn opini: "Kto, kto nie potrafi zrozumie wagi pokazu, musi by idiot!" Kiedy opis metod zastosowanych przez Newmana opublikowano w Internecie, tumnie rzucili si na nie rozmaici specjalici, ktrzy oznajmili, e konstruktor wykazuje brak wiedzy z zakresu podstawowych zagadnie elektrotechniki. Sprbujmy za pomoc prostych poj zrozumie to, co stara si zademonstrowa Newman: powd, dla ktrego uyto baterii sonecznych (w sonecznej Arizonie), to fakt, e ilo energii, ktr mona z nich czerpa, jest ograniczona inne rda pozwalayby na wikszy pobr mocy. Chodzi o to, e silnik Newmana urzdzenie, ktre raczej nie wymaga duej mocy do wytworzenia znaczcego momentu obrotowego potrzebowa dwch sekund do podniesienia ciaru 6,5 kilograma na wysoko 60 centymetrw nad ziemi. Pozostae dwa silniki oba przystosowane do wyszych mocy nie byy w stanie wykona zadania. Oto konkluzja, jak dowiadczenia wywodzi Newman: Brak wydajnoci silnikw konwencjonalnych zosta jasno dowiedziony, gdy dziki zastosowaniu baterii sonecznych udowodniono, i wysoki pobr mocy niszczy lub szkodzi zdolnoci baterii, generatorw, baterii sonecznych itp., do rda zasilania, ktre produkuj e napicie zgodnie z E = mc2 i ktre w porwnaniu z silnikami konwencjonalnymi moe dziaa! Zarwno pogrubienie, jak i bdy skadniowe s autorstwa Newmana. Konstruktor chce przez to powiedzie, e zdolno, jak wykazuje jego silnik do wydajnego dziaania przy nieduej liczbie amperw, jest rwnoznaczna z faktem, e urzdzenie w tajemniczy sposb przetwarza mas w energi. Wynalazca posuwa si dalej do wygoszenia oglnej zasady, wedug ktrej masa maszyny ma zwizek z jej wydajnoci: "Im wiksze rozmiary nadawaem silnikowi Newmana, tym mniejszego potrzebowa on napicia i natenia, a produkowa coraz wicej energii! 18 Odzywaj si krytycy Reakcje na stwierdzenia Newmana wahaj si od grzecznych i skoncentrowanych wok spraw technicznych do ostrych i zupenie nie nadajcych si do powtrzenia. Kiedy Newman ogasza wszem i wobec: "Przyczajcie si do dziea produkcji masowej!", kilka osb pluo sobie w brod, e to zrobio. Spora liczba ludzi, ktrzy podpisali zobowizania prawne, ju nigdy nie zobaczya swoich pienidzy. Niektrzy boj si zaskary Newmana i czepiaj si nadziei, e moe jednak kiedy pojawi si zyski. Elektrotechnik Norm Biss nie ba si narazi na gniew Newmana i ogosi w Internecie swoje zdanie na temat technologii. Znajdowa si w szczeglnym pooeniu to on zbudowa silnik Newmana. Wiele osb ma uzasadnione powody, by z gorycz przyjmowa wyniki najnowszych testw urzdzenia Joego Newmana. Tym, ktrzy pytaj: "Norm, czemu si po prostu nie wycofasz? Mamy tego tego do", wyjani przesanki, ktrymi si kieruj. Mniej wicej rok temu Joe Newman pojawi si w mojej firmie i przekonywa nas do sporzdzenia prototypu jego "urzdzenia do produkcji energii", co miao kosztowa 31 000 dolarw. W nocy, ktra poprzedzaa czas ostatnich testw, Joe Newman ukrad silnik, by zapobiec podaniu wynikw bada do wiadomoci publicznej. Gdyby inne ofiary "newmanizmu" miay odwag jawnie przedstawi swe zarzuty pod adresem Joego Newmana, staralibymy si zrobi co w naszej mocy, by kolejni ludzie nie ulegali jego zabiegom. Moim zamierzeniem jest przedstawienie wszelkich dostpnych informacji, co umoliwi innym wydanie wasnego sdu na temat rewelacji dotyczcych maszyny Joego Newmana 19 . Newman wypar si wszelkich zobowiza finansowych i zagrozi podaniem do sdu Bissa i wszystkich innych, ktrzy zagro jego sposobowi zarabiania. Sprawy s w toku... Maszyny id pod internetowy motek Tymczasem jeli chcielibycie wej w posiadanie jednej z maszyn New-mana, wci istnieje taka moliwo. Co zaskakujce, zwaywszy na okolicznoci, Newman rozpocz internetow sprzeda okoo 1000 egzemplarzy urzdzenia do produkcji energii. Kilka sztuk sprzedao si ju po 2000 do 4000 dolarw: W peni sprawny, podpisany i oznaczony numerem niewielki model urzdzenia do produkcji energii konstrukcji Josepha Newmana zosta wystawiony na aukcj na naszej stronie aukcji internetowych. Eksponat w oznaczono numerem seryjnym 1, a w swoim czasie autografem opatrzy go osobicie Joseph Westley Newman. Celem wystawiania podobnych eksponatw do sprzeday w czasie aukcji jest zebranie funduszy potrzebnych do rozpoczcia na wielk skal produkcji urzdze, ktre zdolne bd do zasilania domw, firm, fabryk i gospodarstw rolniczych. Eksponaty wystawiane na naszej aukcji maj bezporednio wykaza, e ta przeomowa technologia si sprawdza i e zdolna jest zmieni oblicze wiatowego dostpu do energii. Uzyskaj wic wielk warto historyczn jako przedmioty, ktre bd zapowiedzi nadejcia nowej ery technologicznej w dziejach ludzkoci 20 . Jeeli wydarzenia potocz si pomylnie, Newman zgarnie niez sumk od 2 000 000 do 4 000 000 dolarw. Wynalazca traktuje modele jako okazy dla kolekcjonerw i bardzo starannie unika wypowiadania si o nich jako o sprawnych urzdzeniach do produkcji energii. Jednake kada z maszyn opatrzona jest notatk zawierajc zestaw "faktw" na temat "pierwotnej" konstrukcji maszyny Newmana (a nie tylko jej modelu). Napisano tam: Fakt: Prd, ktry produkuje silnik/generator Newmana, ma wysze napicie i natenie ni prd, ktry pynie z baterii zasilajcych. Fakt: Wedug klasycznej wiedzy z czasw poprzedzajcych odkrycia Josepha Newmana podobne zjawiska nie s moliwe 21 . Czy cokolwiek z tego moe by prawd? Czemu tak trudno wysnu wnioski z pokazw? Jeli, jak twierdzi Newman, urzdzenia dziaaj z wydajnoci ponad 100%, czemu nie mona po prostu zamkn ptli i stworzy maszyny, ktra bdzie si sama napdzaa? Niektrzy obserwatorzy proponuj okrelone odpowiedzi ju na podstawie faktu, e konstruktor nigdy nie podj prb uzyskania urzdzenia samowystarczalnego. Ryzykowne inwestycje Cz inwestorw stara si oy fundusze na prace nad udoskonalaniem rnych technologii, bo liczy na zyski, ktre moe pojawi si pewnego dnia. Takie przynajmniej s oczekiwania. Odrbn kwesti jest pytanie, na ile zwykli ludzie powinni wcza siew inwestowanie w podobne przedsiwzicia. Reputacja takich projektw nie jest dobra co innego, jeli zajmuj si nimi firmy, ktre specjalizuj si w poszukiwaniu zarwno inwestorw prywatnych, jaki podmiotw gospodarczych o zawodowym podejciu do zagadnie inwestycji wysokiego ryzyka. Zupenie inaczej sprawa si ma w przypadku przedsibiorstw, ktre produkuj urzdzenia powszechnego uytku i staraj si zadba o sw przyszo na drodze inwestowania w nowe technologie, a inaczej w przypadku pojedynczych osb traccych oszczdnoci na technologie, ktre wedug dostpnej dokumentacji nie przeszy pomylnie niezalenych testw. Jak mwi sceptycy, nadzwyczajne twierdzenia wymagaj nadzwyczajnych dowodw". Jeeli dowody nie pojawiaj si i znikd nie mona zdoby pewnoci, nie pomog nawet najpikniejsze wizje ani najspjniejsze teorie powszechnego spisku chyba co jest nie w porzdku z tym kotem w worku. Co najdziwniejsze jednak, to fakt, e niektrzy potrafi zajecha naprawd daleko nie tylko na sprzeday kota, ale i samego worka.
12. Rozwaania nad przyszoci nowych energii Chcesz si dowierci do ropy? Chodzi ci o to, e wiercisz dziur w ziemi w nadziei, e znajdziesz tam rop? Oszalae! Reakcja, z jak spotka si pionier Edwin L. Drake, 1859 Niezalenie od tego, jakie w przyszoci bd rda podstawowej energii, jeli mylimy rozsdnie, powinnimy sprawi, by nie wizay si ze zuyciem adnych materiaw. NikolaTesla, 1900 Rok 2010: Opracowano pierwsze generatory kwantowe (wyapujce energi kosmiczn). Dostpne w formie jednostek przenonych oraz odpowiednie do zapotrzebowa gospodarstw domowych, ktre produkuj moc rzdu kilku kilowatw, staj si niewyczerpanym rdem energii. Due elektrownie zostaj wyczone wraz z demontaem sieci koczy si era supw wysokiego napicia. Sir ArthurC. Clarke Wyobra sobie urzdzenie, ktre mieci siew kredensie i suy do produkcji energii. Nie wymaga adnej troski, a podczone do tablicy rozdzielczej wystarcza na zaspokojenie wszelkich twoich potrzeb energetycznych. Odkd je sobie sprawie, nie musisz wydawa ju ani grosza na dostawy prdu. S te inne zalety, widoczne na szersz skal: ta niezwyka technologia uzyskiwania energii elektrycznej nie wie si z produkcj zanieczyszcze (w szczeglnoci dwutlenku wgla) czy odpadw ani w aden inny sposb nie przyczynia si do wyrzdzania szkd rodowisku naturalnemu. Wyobra te sobie, e wiksze wersje tej samej maszyny mog by wykorzystane jako rdo zasilania w fabrykach czy samochodach, a ludzie, ktrzy yj w odlegych krajach rozwijajcych si, mog dziki urzdzeniu przepompowywa wod na due odlegoci i w ten sposb nawadnia uprawy na ziemiach dotd nieurodzajnych. Pomyl, ile gotw byby zapaci za co, co przynosi tyle poytku pojedynczym ludziom i caym spoeczestwom. Za co, dziki czemu nie tylko nie bdziesz musia wicej paci rachunkw za prd, ale te unikniesz przyczyniania si do powstawania zmian klimatycznych. Wic ile co takiego byoby warte? I kiedy moglibymy dosta gotowe urzdzenie? W grudniu 1997 roku w Kioto doszo do spotkania przedstawicieli 160 pastw, gotowych radzi nad rodkami, ktre naley przedsiwzi, by zapobiec nieodwracalnym zmianom klimatycznym. Spotkanie byo nastpstwem oglnowiatowego szczytu, jaki odby si w 1992 roku w Rio de Janeiro, w czasie ktrego przyjto i podpisano Konwencj wstpn Narodw Zjednoczonych na temat zmian klimatycznych. Zadaniem Konwencji wstpnej byo "osignicie (...) staego poziomu stenia gazw cieplarnianych w atmosferze, co zapobiegoby powstawaniu gronych zmian w systemie klimatycznym, wywoanych przez dziaalno czowieka" 1 . Chocia postawiono jasny cel, pojawiy si wielkie rozbienoci opinii na temat tego, jaki poziom stenia gazw cieplarnianych w atmosferze stanowi niebezpieczestwo dla czowieka. Wszyscy zdawali sobie spraw z koniecznoci dokonania redukcji emisji szkodliwych substancji, pojawiay si jednak bardzo silne naciski ze strony grup ludzi interesu z rnych krajw. Z jednej strony fabrykom i przedsibiorstwom zaleao na zachowaniu swobodnego dostpu do tanich rde energii, a z drugiej grupy biorce udzia w kampanii na rzecz ochrony rodowiska domagay si powzicia stanowczych krokw, ktre przyczyniyby si do redukcji emisji. W kocu osignito kompromis, ktry czciowo zadowala obie strony, a ktry otrzyma nazw Protokou z Kioto. Dokument w okrela jednakowe dla wszystkich 160 krajw sygnatariuszy wielkoci dopuszczalnej emisji gazw cieplarnianych i w ten sposb przyczynia si do ustabilizowania warunkw jakie panuj w atmosferze naszej planety. Zgodnie z Protokoem, do roku 2010 wszystkie kraj e powinny ograniczy emisj do poziomu, ktrego wysoko byaby uzaleniona od wielkoci z roku 1990. Najostrzejsze wymogi stawiano krajom Unii Europejskiej: omioprocentowa redukcja w stosunku do poziomu z roku 1990. Najagodniejsze warunki dotyczyy Islandii, ktra uzyskaa pozwolenie na podniesienie emisji o cae 10%. Zadanie, jakie postawiono przed Stanami Zjednoczonymi krajem, w ktrym emisja gazw jest najwiksza to zejcie o 7% poniej poziomu z roku 1990. eby zda sobie spraw, jak trudna bdzie realizacja tych zamierze, wystarczy zastanowi si, w jaki sposb dotychczas podchodzono do caego zagadnienia. Wielka Brytania odpowiedzialna jest za mniej wicej 2,5% wiatowej emisji dwutlenku wgla to jest okoo 160 000 000 ton wgla. Okoo 92% emisji towarzyszy procesowi produkcji energii. Dziki wprowadzaniu wzgldnie czystych technologii opartych na wykorzystaniu gazu, a nie wgla poziom emisji dwutlenku wgla spad w latach 1990-1997 o 8%, co oznacza, e Wielka Brytania ma szans utrzyma ten poziom, dopki wzrost zapotrzebowania nie spowoduje, e technologie mniej wydajne stan si bezuyteczne. Jednake rzd Wielkiej Brytanii przyjmuje do wiadomoci fakt, e nawet decyzja o utrzymaniu obecnego poziomu emisji nie wystarczy do stabilizacji rodowiska raport krlewskiej komisji do spraw zanieczyszcze rodowiska z 2000 roku zawiera stwierdzenie, e jedynym sposobem na uniknicie katastrofalnych zmian klimatycznych jest ograniczenie emisji wgla rzdu 60% w cigu nastpnych 50 lat. W Stanach Zjednoczonych, ktre odpowiadaj za znacznie wiksz cz wiatowej emisji, sprawa ma si zupenie inaczej. Raport amerykaskiego Departamentu Energetyki z roku 1997 nie pozostawia wtpliwoci: Dwutlenek wgla to zwizek chemiczny, ktrego produkcja najsilniej przyczynia si do zawinionej przez czowieka emisji gazw cieplarnianych. W Stanach Zjednoczonych jej poziom siga 5,5 miliarda ton (to jest 1,5 miliarda ton wgla) w 1996 roku. Wielko ta jest o 3,5% wysza ni w roku poprzednim i o 18% wysza ni w roku 1985. Blisko 98% emisji wie siew jaki sposb z produkcj energii, zwaszcza z wykorzystaniem ropy naftowej w sektorze transportowym, ze spalaniem wgla w celu wyprodukowania prdu oraz uyciem gazw pochodzenia naturalnego w fabrykach i domach 2 . Jedynym sposobem na sprostanie zaoeniom ograniczenia emisji do roku 2010 jest odwrcenie tendencji wzrostowej wzrostu o 18% w cigu 11 lat (oznacza to podwojenie w cigu niecaych 50 lat) co wymagaoby gigantycznego wysiku, zwaywszy, e na razie gosy za ograniczeniem s nieliczne. Przy niekoczcych si zabiegach wok spraw prawnych, podatkowych i handlowych dzi mona odnie wraenie, e trzeba bdzie zdelegalizowa przedsibiorstwa, ktre produkuj urzdzenia codziennego uytku, poniewa wszystkie one korzy staj z najtaszych dostpnych paliw, zwaszcza z gazu ziemnego. Jeli utrzyma si obecny rozkad si, wydaje si mao prawdopodobne, by miao si wkrtce zmniejszy znaczenie paliw kopalnych na rynku technologii produkcji energii. Wobec olbrzymich nakadw finansowych, jakie towarzysz budowie elektrowni jdrowych, mona wrcz przypuszcza, e rozszerzy si zakres stosowania wci tanich paliw kopalnych. W skali wiatowej zjawisko to jest tym bardziej niepokojce, e gwatownie ronie wytwrczo w krajach Ameryki aciskiej, w Chinach i innych pastwach azjatyckich. Chiny zapowiedziay, e zamierzaj zwiksza ilo produkowanej energii o mniej wicej 15 gigawatw rocznie. Klimat zmiany Moemy mie niemal zupen pewno, e wraz z upywem XXI stulecia i poziomem zawartoci wgla w atmosferze rosncym szybciej ni w cigu ostatnich 3 000 000 lat, bdzie dochodzio do coraz powaniejszych zaburze w rodowisku. Midzynarodowy Orodek do spraw Globalnego Ocieplenia (ang. Global Warming International Center), ktrego siedziba mieci si w Stanach Zjednoczonych, opublikowa list 34 najbardziej znaczcych "skrajnych wydarze" klimatycznych, jakie miay miejsce w 1999 roku i przyczyniy si do zniszcze na duym obszarze, wzrostu bezdomnoci, miertelnoci, podatnoci na choroby i godu. To tylko czubek gry lodowej problemw zwizanych z efektem cieplarnianym na naszej planecie. Ciarki przechodz po plecach, gdy si czyta wiadomoci podobne do tej, ktra nadesza w sierpniu 1999 roku: Po raz pierwszy w historii prawdopodobnie czowiek dopuci si poczynienia nieodwracalnych zmian w rwnowadze energetycznej ziemskiej cyrkulacji (...) Uczyniona przez czowieka zmiana w rwnowadze energetycznej cyrkulacji wpywa na nieprzewidywalno zjawisk atmosferycznych i oceanicznych. Obecnie okrelamy wielko efektu cieplarnianego na 2,4-4,3 W/m2. Zmiana rzdu 7,5- 10 W/m2 cakowicie odmieni zjawiska towarzyszce porom roku, na przykad okres przechodzenia zimy w wiosn 3 . Innymi sowy co zreszt raport jednoznacznie wyraa jestemy na najlepszej drodze do wywoania zmian zupenie nieodwracalnych: Skutek efektu cieplarnianego to nie tylko przesunicie znanych nam stref ekologicznych (...). Globalne ocieplenie spowoduje pojawianie si "skrajnych wydarze" i strasznej pogody w najbliszym czasie. Dugofalowo moe przyczyni si do zaistnienia na Ziemi nowego stanu rwnowagi przez liczne "oscylacje modeli klimatycznych". Wielko tych oscylacji moe powikszy rozziew midzy skrajnociami 4 . Mwic wprost, igramy z siami, ktrych po prostu nie rozumiemy, i przez to stwarzamy miertelne niebezpieczestwo zmian, ktrych skutki bd nieodwracalne i katastrofalne. W poszukiwaniu rozwizania Z pewnoci pilnie potrzebujemy nowych czystych i oszczdnych sposobw produkcji energii elektrycznej. Paliwa kopalne to nie tylko zanieczyszczenia trzeba si take liczy z ograniczonoci ich zasobw. W zalenoci od prognozy, wyczerpanie zasobw ropy, wgla i gazu ziemnego przewidywane jest midzy rokiem 2020 a 2080. Wszystkie mylce rasy gatunku Homo sapiens musz jak najszybciej rozpocz poszukiwania nowych form uzyskiwania energii. Konwencjonalna moc przemian termojdrowych nie jest ju brana pod uwag ze wzgldu na wymogi bezpieczestwa i olbrzymie koszta. Technologie uzyskiwania energii ze rde odnawialnych maj trudnoci z powanym zaistnieniem na rynku z wielu powodw gwnie dlatego, e ceny wyposaenia s wysokie, a widoki na zwrot inwestycji raczej odlege. Droga ku powszechnemu zastosowaniu tego typu technologii jest duga i bardzo krta. Czy istnieje wic jakakolwiek nadzieja, e nowe technologie energetyczne zajm kiedy wane miejsce na tym tak zoonym rynku o ogromnej konkurencji? Skd bdziemy czerpa energi za 50 czy 100 lat, jeli zaley nam na stabilnej sytuacji klimatycznej? Czy ktra z technologii przedstawionych w tej ksice ma szans znale si na szczycie wykresu metod uzyskiwania energii? Opory przed akceptacj Rynek usug energetycznych to rodzic okrutny i niechtny kompromisom cho moe nie przyczynia si do mierci swych dzieci, to jednak tak dugo znca si nad ich sabociami, a wady znikaj. Jeli pojawia si temat adopcji, dziecko musi by porzdne, zdrowe i tanie w obsudze. Musi te zapewnia ludziom miejsca pracy, a udziaowcom dochody. W idealnym przypadku powinno wspiera inne gazie przemyski i przyczynia si do wzrostu dochodu narodowego kraju. Jeli daje moliwoci eksportowe tym lepiej, chyba e miayby w ten sposb zosta naruszone tajemnice obronnoci. I cho Nikola Tesla poszukiwa rda energii, ktre nie wymagaoby adnego paliwa, wielu wpywowych porednikw na rynku energetycznym wolaoby usysze o czym, co jednak wymaga paliwa, jako e taki ukad zapewniaby stae dochody z przetwarzania i sprzeday tego surowca. Kto, kto chciaby wprowadzi na rynek nowe, czyste i bez paliwowe technologie produkcji energii, musiaby zaj miejsce ludzi, ktrzy obecnie czerpi krociowe zyski w tej dziedzinie. Przejcie paeczki uda si tylko wwczas, gdy: 1) wykae si techniczn uyteczno pomysu i zdobdzie odpowiednie patenty, ktre nie bd w aden sposb zagraay bezpieczestwu publicznemu, 2) wykae si uyteczno ekonomiczn i przycignie inwestorw, 3) wykae si wyszo rynkow i przycignie klientw zachcajcymi cenami. Kadej z faz, a wic kadej z wprowadzanych zmian, towarzyszy bdzie opr. W naszej ksice pojawiay si ju opisy pewnych problemw i wyzwa stojcych przed osobami, ktre staraj si przej pierwsze dwie fazy. A przecie technologia energetyczna moe wzi udzia w grze tylko pod warunkiem, e pomylnie przejdzie take faz trzeci rynkow. To wyzwanie wie si ze szczeglnymi trudnociami, poniewa wymaga, by ludzie porzucili urzdzenia, ktrymi posugiwali si dotychczas, a ktre by moe wci przysparzaj im kosztw, i zaczli uywa nowego wyposaenia. Klientem moe okaza si zarwno osoba indywidualna, ktra poszukuje generatora energii na potrzeby domowe, jak i przedsibiorstwo, ktremu potrzeba urzdzenia zdolnego do wyprodukowania odpowiedniej iloci mocy, by mona j byo przesya. Sposb mylenia byby jednak w obu przypadkach podobny: eby zmiana si opacaa, musiayby zaistnie widoki znaczcych oszczdnoci w perspektywie dugoterminowej. Kluczowym kryterium byby czas zwracania si wkadw innymi sowy, jeli dzi wydaj jednego funta, ile czasu upynie zanim ten funt mi si zwrci (w postaci oszczdnoci) oraz ile jeszcze pienidzy uda mi si po tym czasie zaoszczdzi (lub zarobi)? Ksigowym i dyrektorom finansowym kryterium to znane jest pod nazw zysku z kapitau zainwestowanego (ang. return on capital employed ROCE, lub w wersji amerykaskiej return on investment ROI) i uznawane jest za klucz do udanych interesw. Kady czowiek i kada organizacja maj wasne zdanie na temat kwestii, jaki powinien by ROCE, gdy zaley to od wielu zoonych czynnikw ekonomicznych i inwestycyjnych, midzy innymi wysokoci stp procentowych oraz moliwych zwrotw inwestycyjnych z innych rde. Wczeniej czy pniej autor kadej z technologii bdzie musia zaznajomi si z tymi pojciami. BlackLight Power studium przypadku Sprawa BlackLight Power to bardzo ciekawe studium podejcia do rynku. Powicone firmie publikacje stanowi znaczcy przykad posugiwania si aparatem ekonomicznym przy sprzeday nowej technologii. Chocia proces ewolucji BlackLight znajduje si dopiero w fazie sprawdzania poprawnoci technologii, ju opracowano plan rozwojowy, ktry ma pozwoli na opanowanie rynku energetycznego. Plan w oparto na analizie biecych kosztw i dzisiejszych trendw, jakie rzdz rynkiem. Obejmuje on dwa podstawowe zamierzenia zwizane z dostarczaniem elektrycznoci: po pierwsze, licencja na stworzony przez BlackLight proces uzyskiwania wodorin bdzie sprzedana przedsibiorstwom energetycznym majcym zbudowa wielkie elektrownie, z ktrych popynie prd do sieci. Po drugie, maj powsta mae stacje zdolne do samodzielnego dziaania, o mocy okoo 5 kilowatw, ktre byyby w stanie wytworzy rocznie prd o wartoci 2500 dolarw (wedug dzisiejszych cen) i w tym celu bd stosoway jedynie wod i prost kataliz z uyciem potasu. BlackLight utrzymuje, e dziki elektrowniom o mocy 100 kilowatw, ktrych czas sprawnego dziaania wynosiby nie mniej ni 15 lat, koszt wyprodukowania jednej kilowatogodziny wynisby niecay 1 cent, podczas gdy obecnie cena tej samej iloci prdu uzyskanego przy wykorzystaniu paliw kopalnych w rodzaju wgla, ropy naftowej czy gazu wynosi 4-5 centw, 5-7 centw przy wykorzystaniu energii jdrowej, 4-7 centw energii wodnej, 5-9 centw energii wiatru, 10-12 centw energii sonecznej jako rda ogrzewania i 30-40 centw przy wykorzystaniu zjawiska fotowoltaicznego 5 . Jeeli okae si, e technologia proponowana przez BlackLight si sprawdza, firmy wytwarzajce sprzt domowego uytku zaczn bi si o moliwo kupna licencji i budowy generatorw. Wzrost zyskw z technologii, jaki bdzie skutkiem duego zainteresowania, z pewnoci przyczyni si do przycignicia wielu inwestorw. Ale te dopki nie odniesiono jednoznacznych sukcesw, mao kto gotw jest zaryzykowa. Wszyscy jednak z zainteresowaniem ledz wszelkie problemy techniczne i zwizane z bezpieczestwem, ktre pojawiaj si przy okazji prac nad udoskonalaniem technologii. Poza tym prawdziwy koszt wprowadzenia w ycie pomysu znany bdzie dopiero wwczas, gdy choby jedno z urzdze w peni sprawdzi si w praktyce co niechtnie przyznaje siew BlackLight. A zwaywszy, e trzeba zbada cay okres dziaania urzdzenia, ktry wynosi moe i 15 lat, mona sobie wyobrazi, jak dugiego czasu potrzeba, by technologia zyskaa ostateczne uznanie. Nietrudno zrozumie, czemu niektre firmy boj si powszechnej akceptacji takiej technologii. Gdyby pomys tak taniego uzyskiwania energii trafi na rynek na wiksz skal i dostawcy mocy proponowaliby swoje usugi za, powiedzmy, poow czy jedn trzeci dzisiejszych cen, wwczas pozycja tych, ktrzy opieraj dziaalno na wykorzystaniu ropy, wgla bd gazu, byaby zagroona. Ze wzgldu na spodziewany dugofalowy spadek poday ceny zleciayby na eb, na szyj, a przemys oparty na paliwach kopalnych po prostu by pad. Jeli nie opaca si wydobywa ropy z ziemi, nie ma mowy o istnieniu przemysu wydobywczego. General Motors i inne firmy produkujce samochody stanyby przed koniecznoci przemylenia strategii i wprowadzenia zmian w organizacji pracy oraz rodzaju stosowanych narzdzi, odpowiednio do nowinek, jakie pojawi si w dziedzinie transportu. Skoro wkrtce mamy mie do czynienia z ekonomi opart na wykorzystaniu wody do produkcji podstawowej formy energii, to jest energii elektrycznej, niedugo pojawi si samochody napdzane prdem, a modele, ktre obecnie wystawiane s tylko na pokazach, wyjadana ulice. Cho analitycy zjawisk rynkowych zaczynaj sia panik wok nadchodzcych zmian, nie taki diabe straszny, jak go maluj. Min lata, zanim zmiany rzeczywicie zagoszcz na dobre przecie elektrowni nie stawia si z dnia na dzie. Ci, ktrzy obecnie decydujc rynku, maj dwie moliwoci: albo nie bd zgadzali si na wprowadzenie nowego wynalazku i postaraj si zniszczy pomys w zarodku, albo te zainwestuj w niego i zobacz, czy mona zarobi (i unikn strat) na przejciu kontroli nad technologi. Opowiedz si za czy przeciw? Tak wanie zachowuj si firmy, ktre zainwestoway w BlackLight staraj si t drog zapewni sobie znaczc pozycj na rynku. Dr Hal Puthoff z Institute for Advanced Studies w Austin w Teksasie, ktry wierzy w moliwo wykorzystania technologii zarwno zimnej fuzji, jak i energii zerowej, proponuje strategi "adaptacyjn", zgodn z tym stanowiskiem. W czasie audycji radiowej powiconej zagadnieniom naukowym prowadzonej przez Boba Hieronimusa Puthoff wyjania: Hieronimus: Nie wierzy pan, by zimna fuzja miaa by pocztkiem koca przedsibiorstw energetycznych. W wywiadzie udzielonym Chrisowi Birdowi powiedzia pan, e interesy arabskich producentw ropy naftowej z Bliskiego Wschodu powinny by brane pod uwag przy tworzeniu planw inwestycyjnych, co wydao mi si niezwykle interesujcym stwierdzeniem. Czy chodzi o to, eby w ten sposb powstrzyma bliskowschodnich producentw przed krzyowaniem planw przedsibiorstw zachodnich? Puthoff: Wanie. Kiedy tworzymy plan inwestycyjny i powanie mylimy o wprowadzeniu na rynek nowej technologii, powinnimy uwanie przyjrze si tak zwanym wrogom, gdy zawsze znajdzie si sposb na stworzenie sytuacji, w ktrej wygranymi bd wszyscy. Tak wic, jeli chodzi o rozmowy ze zwykymi przedsibiorstwami zajmujcymi si wydobyciem i przetwarzaniem ropy naftowej, miaem niedawno okazj wymieni pogldy ze Scottym Hahnem, prezesem firmy Penzoil, a take dyrektorami, prezesami i wiceprezesami wielu innych przedsibiorstw. Mwilimy o przyszoci technologii energii zerowej. Twierdzili oni, e przyjliby j z otwartymi ramionami, poniewa o ile wydobywanie ropy w celu przetwarzania jej na leki i tworzywa sztuczne przynosi duy zysk przy wzgldnie niskim zuyciu surowca, to wykorzystywanie jej w samochodach czy na potrzeby domowe przypomina nieco ogrzewanie mieszkania wrzucanymi do pieca obrazami Van Gogha czy Picassa (...). Przedsibiorcy, z ktrymi rozmawiaem, mwili, e oni sami nie bd si w aden sposb sprzeciwia wdraaniu nowych technologii, nie tak atwo natomiast pjdzie pewnie z tymi, ktrzy zajmuj si wydobywaniem ropy. Mylimy wic o tym, by si do nich zwrci i poinformowa o tym, co si dzieje. Jeli docz do inwestorw, choby ceny ropy poszy w d, zyski nie przestan pyn 6 . Spisek? Jaki spisek? S i tacy, ktrzy wierz, e jedynym powodem, dla ktrego wci nie dysponujemy darmowymi czy bez paliwowymi technologiami produkcji energii, jest wielki czy choby redni spisek (a moe ukad maych spiskw). Istnienie spisku oznacza, e kto podkupi, ukry czy zwyczajnie umierci pomysy i ich wynalazcw, zanim udao im si przedosta na rynek. Po opowieciach o wynalazkach w rodzaju ganika, dziki ktremu mona przejecha 100 kilometrw na litrze paliwa, ktre pojawiy si kiedy w gazetach, nie pozosta aden lad. W zalenoci od nastawienia ludzie twierdz, e: 1) wszystkie opowieci s jak najprawdziwsze, 2) prawdziwe s tylko niektre z nich, 3) nie ma w nich za grosz prawdy. Jak to czsto bywa w tej materii, dowody s bardzo wieloznaczne. Profesor Martin Fleischmann wyznaje pogld, e do zego przyjcia wczesnych doniesie na temat zimnej fuzji przyczyniy si dziaania rzdw niektrych pastw. Jakim cudem inteligentny, racjonalnie mylcy naukowiec moe wierzy w to, e pastwa posuwayby si do takich dziaa? Oczekiwalibymy raczej, e rzdy wcz si w rozwj bada nad przyszociowymi technologiami uzyskiwania energii przecie na dusz met to ich interes. Jak w wielu pastwach, na przykad w Wielkiej Brytanii, Departament Energetyki Stanw Zjednoczonych ma specjaln komrk, ktrej zadaniem jest wspieranie nowych pomysw. Ale i tak sycha gosy krytykw, ktrzy utrzymuj, e nie do, e ministerstwo to ignoruje nowe technologie energetyczne, ale take dowiedziono wrcz aktywnego dziaania na ich niekorzy. Na pocztku 1999 roku inspektor patentowy amerykaskiego Biura Patentowego Tom Valone (ten sam, ktry wiele lat wczeniej zajmowa si badaniami nad maszyn N w ramach studiw podyplomowych por. rozdzia czwarty) postanowi zorganizowa w Waszyngtonie konferencj na temat technologii energetycznych przyszoci (ang. Conference on Future Energy COFE). Dziki pomocy Integrity Research Institute organizacji nie nastawionej na zysk, ktrej Valone jest przewodniczcym szuka wsparcia w instytucjach rzdowych, ktre wierzy powinny by zainteresowane tematem. Zacz od Departamentu Stanu. Udao mu si przycign uwag i spowodowa, by sekretarz stanu roztoczy opiek nad konferencj w ramach inicjatywy "Forum otwarte". Wrd mwcw mieli znale si badacze, ktrzy prowadzili prace nad wykorzystaniem energii wiatru, Ken Shoulders, specjalista od wizek naadowanych (EV), Paul Brown, twrca baterii betawoltaicznych, Edmund Storms, specjalista od zagadnie zwizanych z niskoenergetycznymi reakcjami zimnej fuzji termojdrowej, i wielu innych eksperymentatorw zajmujcych si badaniami w takich dziedzinach, jak ogniwa paliwowe, gazyfikacja biomasowa czy napdy do helikoptera, w ktrych nie wykorzystuje si procesw spalania. Valone nie przypuszcza, e do akcji wcz si dr Robert Park z American Physical Society i Peter Zimmerman, dzisiejszy doradca naukowy Arms Con-trol Agency przy Departamencie Stanu. Dr Park jest zatwardziaym przeciwnikiem wszystkiego, co uznaje za pseudonauk. Co tydzie w "Whats New?" internetowym pimie American Physical Society publikuje pamflety na tych, ktrych uwaa za naukowcw drugiej kategorii. Gdy Park dowiedzia si o zaplanowanej konferencji, wysa e-mail do swego przyjaciela Zimmermana: "Pete, jeli nie zwalczasz podobnych inicjatyw, po co w ogle istnieje Departament Stanu?" 7 Zimmerman potraktowa list Parka bardzo powanie: "Lubi wyzwania, a tu nadarza si szansa, by wywrze pewien wpyw (...). Decyzja ju zapada. Ale, jak ci wiadomo, ja pracuj w Waszyngtonie, a ci, ktrzy tu pracuj, wiedz doskonale, e nic nie jest ustalone do momentu, w ktrym si rzeczywicie wyda-ry (...) ". W cigu kilku nastpnych dni Departament Stanu odwoa konferencj, a wpywy Zimmermana mona byo odczu przy prbach zainteresowania spraw i Departamentu Handlu, i Departamentu Energetyki. Zarwno Zimmerman, jak i Park opowiadali o konferencji w czasie spotkania American Physical Society, ktre odbyo si 22 marca w Atlancie w stanie Georgia. Zimmerman, oficjalny przedstawiciel rzdu opacany z pienidzy amerykaskich podatnikw, z dum pochwali si, e udao mu si wyrugowa konferencj z Departamentu Stanu: "To jedno z osigni ostatniego roku, ktre sprawia, e czuj si niezwykle dumny" 8 . Ogosi te, e wraz z Robertem Parkiem postanowili dziaa na rzecz wyplenienia kadego ladu zainteresowania zimn fuzj z krgw rzdowych (byli bdnie przekonani, e konferencja powicona miaa by gwnie tej technologii). Wezwa zebranych, by przyczyli si do krucjaty i p artem poprosi o skadanie doniesie najwyszym wadzom o wszelkich danych na temat nieoficjalnych bada czy grup liczcych wicej ni trzy osoby, ktre przyapano na rozmowach o zimnej fuzji. Tum fizykw przy-klasn sowom mwcy. Zdarzyo si przypadkiem, e jeden z e-maili Zimmermana do nieznanego adresata trafi do biura Toma Valone'a: O, rany, co za wstyd. Bardzo le si zachowalimy wobec biednego Valo-ne'a. On sam i jego australijski przyjaciel znaleli siew trudnej sytuacji z naszej winy. Czy kiedykolwiek nam wybacz? Czy uda nam si oczyci dusze z tej czarnej skazy? wietnie si bawiem w czasie spotkania w Physical Society w Atlancie. Nas obu uznano za bohaterw, ktrym udao si sprawi, by poparcie, jakiego Departament Stanu udzieli organizatorom konferencji, zostao wycofane. Mam te powody przypuszcza, e "wadze zwierzchnie" postaraj si, by podobnie zachowano siew Departamencie Handlu 9 . Kimkolwiek byy "wadze zwierzchnie", Zimmerman nie myli si co do Departamentu Handlu poparcie zostao wycofane. Okoniem stan te Departament Energetyki. Konferencj udao si ostatecznie zorganizowa w hotelu Holiday Inn w Bethesda w stanie Maryland w dniach 29 kwietnia 1 maj a 1999 roku. Nie ustaway ataki prasowe ze strony Parka, a wane pisma naukowe w rodzaju "Nature" czy "Science" przekonane, e konferencja powicona jest zagadnieniom zimnej fuzji odsdziy organizatorw od czci i wiary. David Voss napisa w "Science": "aden z kilkunastu mwcw nie wykaza si rozumieniem wspczesnej nauki". Voss przegapi fakt, e przecie nawet Peter Zimmerman udzieli wotum zaufania pomysowi Paula Browna na "fotodeaktywacj odpadw termojdrowych" sposb na uzyskiwanie energii z odpadw radioaktywnych przez bombardowanie ich promieniami Roentgena: W dokonaniach Browna interesujce jest zastosowanie elektronowego akceleratora liniowego, a nie protonowego, oraz wykorzystanie fotorozszczepienia, a nie tylko reakcji wzbudzania neutronw. Przy zaoeniu, e urzdzenie dziaa zgodnie z zaoeniami technicznymi, mona by dziki niemu uzyska bezporednio uyteczn energi, nie tylko energi wizkow w akceleratorze 10 . Niedugo po konferencji Tom Valone zosta usunity ze stanowiska inspektora patentowego w nastpstwie tego, co w jego przekonaniu byo zorganizowan kampani Parka i Zimmermana, by zdyskredytowa go w oczach Departamentu Handlu. Kto powiedzia, e po tych wszystkich wydarzeniach Valone'a spotkao cikie zaamanie nerwowe i e cho znw aktywnie dziaa na rzecz promocji nowych technologii uzyskiwania energii, przez wikszo naukowcw ju zawsze okrelany bdzie mianem heretyka. By moe zagadnieniem kluczowym dla wdraania nowych technologii jest pytanie, jak rol odgrywa powszechne czy branowe uznanie dla proponowanych pomysw. Z powodw oczywistych uznanie ze strony gwnego nurtu nauki bardzo si liczy przy prbach zdobycia funduszy nieprzychylno prasy czy zorganizowana kampania przeciw nowym pomysom moe sprawi, e starania o pienidze stan si ponne. A bez inwestorw wikszo technologii po prostu nie ma szans na rozwj. W dziedzinie nowych technologii produkcji energii, gdzie twierdzenia wynalazcw potrafi kci si z teoriami klasycznymi, nie zawsze mona mie pewno, e inwestycje przynios zyski. Z pewnoci nie istnieje adna gwarancja, e tylko z tego powodu, i co dziaa na poziomie prototypu, z powodzeniem przejdzie przez faz akceptacji rynkowej. To stwierdzenie wskazuj e na fakt, e mogy pojawi si technologie, ktre rzeczywicie si sprawdzay, ale ktre zaginy gdzie po drodze. Czy urzdzenie do odbioru energii promienistej T. Henry'ego Moraya jest tego przykadem? Czy BlackLight Power zniesie ataki przeciwnikw z gwnego nurtu nauki i przyniesie rozwizania energetyczne, ktre wykorzystamy w tym stuleciu i nastpnych? Chocia wiele wskazuje na poprawno twierdze, ktre pomogy Morayowi zbudowa jego urzdzenie, to przyszo BlackLight wci stoi pod znakiem zapytania. Rozwj wydarze zaley od wielu czynnikw: od samej technologii i od tego, jak trudno bdzie udowodni, e da si j wykorzysta, od stanowiska, jakie zajmie Biuro Patentowe, od wytrzymaoci inwestorw oraz powodzenia ich interesw, od przychylnoci prasy, od zainteresowania konsumentw list mona by cign w nieskoczono... By moe pytanie: "Jak bardzo sytuacja musi si jeszcze pogorszy?", jest wzgldne. Gdy wszyscy zdamy sobie spraw z powagi zagroenia zmianami klimatycznymi, dbao o wasne interesy moe si wyda altruizmem. Dzi wci zbyt wielu ludzi, ktrzy trzymaj kapita w rku, boi si spojrze poza ramy tego, co powszechnie przyjte. W miar pogbiania si kryzysu, kiedy w kadym domu zaczniemy dowiadcza prawdziwych konsekwencji zmian klimatycznych, poszukiwanie znaczcych i nowatorskich rozwiza w gatunku tych, o jakich pisalimy w ksice, moe nabiera coraz wikszej wartoci. Jak dugo bdziemy musieli jeszcze czeka tego nikt nie jest w stanie okreli.
Dodatek 1: Energetyczne ABC Energia to wieczna rado. WilliamBlake Co to jest energia? cile rzecz biorc, energi definiuje si jako zdolno ukadu lub urzdzenia do wykonywania pracy. Jednake gdy ludzie mwi o energii, czsto zdarza im si myli to pojcie z takimi terminami, jak sia, moc czy praca. By zrozumie to sowo, warto wyjani zwizki wszystkich tych okrele. Sia to podstawowa jednostka energii. Wyrniamy cztery podstawowe rodzaje si we wszechwiecie: siy grawitacyjne, elektromagnetyczne (wiato, promienie Roentgena, podczerwie, ultrafiolet itp.), oddziaywania sabe (odpowiedzialne za rozpad pierwiastkw promieniotwrczych) i wreszcie silne oddziaywania jdrowe, dziki ktrym jdra atomw tworz cao. Si mierzy si w niutonach (w systemie metrycznym) lub stopofuntach (jednostka obowizujca w Wielkiej Brytanii). Gdy si jednego niutona przyoy do ciaa, ktre w wyniku tego oddziaywania przesunie si o metr, wwczas mwi si, e wykonano prac (wydatkowano energi) wielkoci jednego dula lub jednego niutona na metr. Moc to dawka, w jakiej wykorzystano energi lub wykonano prac. Zatem jeli produkuj jeden dul co sekund, wwczas "dawka" mojej energii to jeden wat. Jeden z pierwszych sposobw wyraania porcji mocy zwizany by z wykorzystaniem konia std termin ko mechaniczny. Moc idealnego konia wyraona w jednostkach wspczesnych to 745 watw czyli zdolno oddawania 745 duli energii na sekund. Jeli maszyna (tak jak ko) ma dostarcza takiej wanie iloci mocy przez godzin, wwczas dostarczy 745 watogodzin. Ilo prdu, jaki kupujemy od elektrowni, mierzona jest wanie w watogodzinach, cilej w kilowatogodzinach. Formy i przemiany energii Energia istnieje we wszechwiecie w wielu postaciach: chemicznej, kinetycznej, elektrycznej, grawitacyjnej, elektromagnetycznej, dwikowej, jdrowej i termicznej. Przemiany energii to proces, ktry zachodzi bez koca we wszechwiecie, w tym na naszej planecie. W Socu dochodzi do syntezy termojdrowej, w wyniku ktrej powstaje gigantyczna ilo ciepa i silne promieniowanie. Cz tego ciepa dociera do Ziemi i wspomaga przemiany chemiczne, biologiczne czy kinetyczne, dziki ktrym moliwe jest istnienie odpowiednich warunkw atmosferycznych i powierzchniowych, by pojawiy si okrelone formy ycia. W rolinach zachodz reakcje chemiczne wspomagane przez ciepo i wiato energii sonecznej. Zwierzta w tym ludzie wykorzystuj energi zgromadzon w jedzeniu, by wspomaga energi kinetyczn (ruch). W ciele, w tym w mzgu, dochodzi do przemian elektrycznych, zasilanych przez zwizki chemiczne obecne w poywieniu. Wykorzystywane przez czowieka technologie opieraj si na przechodzeniu jednej formy energii w drug: silniki zmieniaj energi elektryczn w mechaniczn, baterie chemiczn w elektryczn, arwki elektryczn w wietln i ciepln, generatory na wiatr kinetyczn energi wiatru w prd elektryczny, elektrownie atomowe energi materii w ciepo, a nastpnie przez prdnice w prd. Przemiany energii stanowi klucz do naszej cywilizacji. Ujto je w kilka podstawowych praw. Podstawowe prawa zwizane z energi Gwne prawo, ktre opisuje przemiany, jakim ulega energia, to zasada zachowania energii. Stwierdza ona, e energii nie da si ani stworzy, ani zniszczy mona tylko zmieni jej form z jednej w drug. Zatem cakowita suma iloci energii we wszechwiecie jest ustalona i podlega jedynie zmianom formy z kinetycznej w grawitacyjn, z chemicznej w ciepln itd. Prawa termodynamiki sformuowano po raz pierwszy w XIX wieku, dziki pionierskim pracom nad silnikami cieplnymi francuskiego inyniera Kadiego Carnota. Prawa termodynamiki miay pierwotnie opisywa i definiowa zasady dziaania i wydajnoci wszelkich silnikw cieplnych. Pierwsza zasada termodynamiki jest tak form zasady zachowania energii, ktra stosuje si do silnikw czy ukadw cieplnych. Wyraa j wzr matematyczny (delta Q = delta U + delta W), ktry oznacza, e wzrost energii wewntrznej ukadu jest rwny sumie energii dostarczonej ukadowi oraz wykonanej pracy. Jeli ukad jest ukadem izolowanym bd "zamknitym", mwimy, e energia wewntrzna ukadu jest staa zatem suma energii w nim zgromadzonej jest zachowana. Drugie prawo termodynamiki czsto nazywane jest te prawem entropii i mwi, e wszystkie postacie energii, jakie istniej w ukadzie, wykazuj tendencj do zmieniania si w ciepo form najprostsz. Entropia oznacza rwnie, e wzrasta poziom nie uporzdkowania czego wyrazem jest bezadny ruch czstek, ktre otrzymay ciepo. Podstawowa konsekwencja drugiego prawa termodynamiki to stwierdzenie, e potrzeba wikszej iloci energii, by zmieni ciepo w inn posta energii (np. chemicznej, kinetycznej itp.), ni uzyska je z tej wanie postaci. Trudniej jest wspi si na "szczyt energii", podajc od ciepa do energii chemicznej, mechanicznej czy elektrycznej. Dochodzimy do pojcia wydajnoci. Cho suma energii ukadu pozostaje niezmienna i nie podlega adnym stratom, take przemiany, w wyniku ktrych powstaje energia, w rodzaju przejcia od wgla do prdu elektrycznego, wymagaj wykonania szeregu krokw, w czasie ktrych pewna cz ciepa jest nieuchronnie oddawana do rodowiska. Ciepo ze spalania, ciepo w wyniku tarcia w oyskach, ciepo uzwojenia generatora, ciepo przewodw transmisyjnych to wszystko przyczynia si do powstawania strat w wykorzystaniu energii. Zaledwie 20-30% energii chemicznej, jak zawiera wgiel, trafia ostatecznie do konsumentw w formie elektrycznoci. W ukadzie zamknitym nie ma mowy o takiej technologii przemiany energii, ktra byaby w 100% wydajna. Czsto przytacza si drugie prawo termodynamiki jako powd, dla ktrego wszechwiat zginie kiedy "mierci z gorca", gdy wszystkie formy energii zostan zdegradowane do ciepa. Drugie prawo termodynamiki wyjania take, czemu wszelkie prby skonstruowania perpetuum mobile s skazane na niepowodzenie przy zaoeniu, e urzdzenie osiga wydajno 100%, wewntrz tego rodzaju zamknitego ukadu i tak znajdzie si jaka przemiana, w wyniku ktrej pewna porcja ciepa nieuchronnie wydostanie si do rodowiska, w wyniku czego pojawi si straty w ruchu maszyny. Na marne id wszystkie lata bada, kiedy prbowano konstruowa rozmaite koa, ukady magnetyczne i obwody wodne, w wyniku czego miao powsta urzdzenie samonapdzajce si. Biura patentowe na caym wiecie wci otrzymuj projekty kolejnych pomysw zbudowania perpetuum mobile. Niektrych wynalazcw napawa otuch fakt, e we wszechwiecie wydaj si istnie pewne zjawiska, ktre wygldaj jak przemiany zachodzce w nieskoczono: na przykad planety, ktre wprawione w ruch kr po orbitach przez niezmiernie dugi czas. Na poziomie atomowym elektrony zdaj si obiega jdra atomu bez widocznych oznak zwalniania... Gosy sprzeciwu Zasady drugiego prawa termodynamiki s na og powszechnie przyjmowane. S jednak i tacy, ktrzy domagaj si rozszerzenia prawa, jego reinterpretacji czy wrcz w rzadkich przypadkach wprowadzenia ograniczenia stosowalnoci. Pojawiaj si gosy, e prawo zawsze miao ujmowa jedynie procesy zachodzce w silnikach cieplnych w ukadach zamknitych i nie ma zastosowania do wszelkich przemian naturalnych. W roku 1912 Charles P. Steinmetz, doradca gwnego inyniera w General Electric Company i jeden z najbardziej szanowanych inynierw elektrykw na wiecie, opublikowa artyku pod tytuem The SecondLaw of Thermodynamics and the "Death " of Energy, with Notes on the Thermodynamics ofthe Atmosphere (Drugie prawo termodynamiki i "mier" energii uwagi na temat termodynamiki atmosfery). Cho podpisa si pod zastosowaniem konwencjonalnej interpretacji prawa w przypadku silnikw, wedug ktrej "przy braku dostaw innych form energii ciepo zmienia si zawsze od temperatury wyszej do niszej", wykaza, e "ucieczce czstek ze strefy przycigania ziemskiego w kosmos towarzyszy zmiana energii cieplnej z temperatury 10 stopni Celsjusza do temperatury rzdu 60 000 stopni Celsjusza". Dokadne wyjanienie zjawiska nie pozostawiao, wedug Steinmetza, naukowych wtpliwoci wedle jego sw, "dochodzimy do przekonania, e to prawo termodynamiki nie moe by stosowane bez wyjtkw, ale jedynie w odniesieniu do pewnej liczby silnikw termodynamicznych, na podstawie dziaania ktrych zostao stworzone" 1 . Od czasw Steinmetza drugie prawo termodynamiki wci jednak stosuje si w szerokim zakresie w szczeglnoci w odniesieniu do fizyki wszechwiata. Pojawiaj si jednak liczne gosy sprzeciwu wobec powszechnego zastosowania drugiego prawa. Sam Steinmetz pisa: Drugie prawo termodynamiki opiera si cile na naszym dowiadczeniu. Wysunite na jego podstawie przypuszczenie o nadchodzcej mierci wszechwiata wydaje si logiczne. Rwnoczenie sama myl, e wszechwiat musi umrze, nie brzmi przekonujco. Skoro wszechwiat jest wieczny, skoro istnieje od zawsze, powinien umrze ju dawno. A jeli nie jest wieczny, ale mia pocztek, to co byo wczeniej? Jak moga narodzi si energia bez naruszania pierwszego prawa termodynamiki o zachowaniu energii? Zatem w rezultacie otrzymalimy sprzeczno 2 . W takim ujciu Wielki Wybuch by najwyszym przejawem procesw, w wyniku ktrych powstaje darmowa energia. Byby te momentem, gdy gwatownie wzrs poziom uporzdkowania wszechwiata. Steinmetz jest bez wtpienia jedynym naukowcem, ktry w peni dostrzeg niespjno logiczn samej istoty termodynamiki. Wielu uczonych dowodzio, e istniej pewne lokalne zjawiska wzrostu porzdku we wszechwiecie, nawet na naszej planecie, bez dostarczania dodatkowej energii. Ken Rauen, inynier z New Energy Research Laboratories, zaprezentowa niedawno seri przekonujcych dowodw: "Jak to moliwe, by zasad bya przypadkowo, skoro stwierdzamy, e niemal wszdzie tam, gdzie istnieje dostp do skalnego podoa, wida oznaki, e stopiona Ziemia taa w czyste i krystaliczne mineray? Jak mogo doj do rozbiegania si galaktyk, skoro wszechwiat ma tendencj do kurczenia si ze wzgldu na narastajc entropi? Ta historia wymaga jeszcze wyjanienia 3 . Dr Harold Aspden, niegdy pracownik Southampton University i IBM, autor ksiki Modern Aether Science (Wspczesna nauka o eterze), zaproponowa wasn teori elektrodynamiki i przyczy si do wyzwania Steinmetza: Jeeli wszechwiat rzeczywicie pojawi si jak byskawica miliardy lat temu, ca energi, jaka w nim dzi istnieje, musia skd nagle zyska w tej pierwszej chwili istnienia. W przeciwnym razie stanowimy cz ywego wszechwiata, ktry ma zdolno wykorzystywania rda darmowej energii jakie znajduje si gdzie w wiecie kwantw i pozwala na produkcj czstek materii 4 . Aspden ma na myli bez wtpienia wieczne fluktuacje kwantowych prni, dziki ktrym powstaj czstki i antyczstki, a ktre sta si mog wedug wielu naukowcw niewyczerpanym rdem energii. Gdyby naprawd udao si wychwyci t energi, wwczas idea ukadu zamknitego w wersji przedstawionej w drugim prawie termodynamiki przestaaby obowizywa. Model wszechwiata, w ktrym okrelone technologie pozwalaj na uzyskiwanie energii z prni, to model otwarty, nieograniczony ciasnymi ramami drugiego prawa termodynamiki. Chocia model ten pozwala na wyjanienie wielu zjawisk i technologii jawnie odbiegajcych od normy, jego przyjcie wizaoby si z wielk zmian naukowego sposobu mylenia. W rozdziale dziewitym mona znale opis dyskusji na temat dowodw na istnienie zerowej energii prni i potencjalnego znaczenia tego odkrycia.
Dodatek 2: Listy i deklaracje wspierajce prace T. Henry'ego Moraya List E.C. Johnsona do pana Cooleya Drogi Panie Cooley! Pisz ten list, eby dostarczy Panu informacji oraz dokona zapisu pokazu zjawisk zwizanych z elektrycznoci, jaki mia miejsce 29 padziernika 1926 roku i zosta przeprowadzony przez wynalazc T. H. Moraya dla mecenasa Judda, pana Knighta i dla mnie. Zgodnie z wczeniejsz umow spotkalimy si z panami Morayem i Juddem w laboratorium Moraya o godzinie 7.10 rano 29 padziernika 1926 roku. Przenielimy sprzt elektryczny do mojego samochodu, a samochd pana Judda zostawilimy na parkingu przed laboratorium Moraya, jako e tylko nas trzech wybierao si na wycieczk z Salt Lake, a pana Knighta spotka mielimy w Orem w stanie Utah. Pamitam, e odlegociomierz wskazywa 30 kilometrw w Charleston, a 41 kilometrw, gdy mijalimy ostatnie przewody wysokiego napicia u ujcia Daniel's Canyon. Odlegociomierz wskaza te 83 kilometry od najbliszej linii zasilania i 41 od najbliszej miejscowej linii telefonicznej. Moray poprosi, bymy wskazali miejsce niedaleko od strumienia, w pobliu ktrego mona by wkopa rur uziemienia i uzyska w ten sposb wiksz wydajno, jako e ziemia w grach bya zamarznita. Zatrzyma samochd w miejscu odlegym o mniej wicej 16 kilometrw na poudniowy wschd od szczytu Daniel's Strawberry i jakie 180 metrw na zachd od gwnej drogi do Duchesne, co oznacza, e znalelimy si w miejscu, ktre leao niemal dokadnie na wschd od gry, ktr pan Knight okreli mianem Haystack, i okoo kilometra na wschd od jeziora Strawberry, tu nad maym strumyczkiem, ktry krci zakolami po agodnych stokach poronitych traw pagrkw ku jezioru. Anten ustawiono bez adnej pomocy czy wskazwek ze strony Moraya, jako e urzdzenie byo "zrwnowaone". Moray zasugerowa jedynie, by mocniej nacign przewd i przez to unikn tak silnego wygicia w rodku. Tak uczyniono, w wyniku czego odlego midzy najniszym punktem przewodu a ziemi wyniosa okoo 2-2,5 metra. Wywaony prt uziemienia by z jednej strony zaostrzony, dziki czemu atwiej zagbia si w ziemi w pobliu strumienia. Przewd anteny odizolowano od supw za pomoc dwch izolatorw ze szka kwarcowego, kady dugoci okoo 15 centymetrw. Do umocowania kadego z izolatorw do supw posuyy dwa przewody o dugoci okoo p metra. Przewd doprowadzajcy przytroczono do przewodu anteny w punkcie odlegym o jakie 3-5 metrw od supa po stronie wschodniej. Pomogem Morayowi przylutowa zcze przewd doprowadzajcy umiecilimy na przewodzie anteny a take podobnie przyczy przewd uziemienia do prta. Przeszedem odlego dzielc oba supy antenowe i oszacowaem j na 26 metrw, jako e wykonaem 29 krokw po mniej wicej 90 centymetrw kady. Moray wydoby sprzt elektryczny z samochodu i umieci go na nadprou pojazdu. Na ziemi uoylimy dwie suche deski, a na nich gumow mat, ktr zwykem podkada pod krzeso w biurze. W ten sposb Moray, ktry stan na macie, chroniony by przed poraeniem elektrycznym. Powierzchnia nadproa z trudem wystarczya, by zmieci cae wyposaenie, wzilimy wic z samochodu poduszk przedniego fotela i umiecilimy j na macie, gdzie Moray przenis sprzt i dokona koniecznej instalacji. Od czasu do czasu z nieba spaday delikatne patki niegu, rozpilimy wic brezent nad otwartymi drzwiami samochodu, eby ochroni sprzt przed zamokniciem. Gdy dokonalimy niezbdnych podcze, a Moray zsynchronizowa rezonans urzdzenia, mj zegarek wskazywa dokadnie 1.05 po poudniu. Zanim rozpoczo si "dostrajanie", Moray umieci na supku klucz, ktry-jak stwierdzi powinien zamkn obieg i spowodowa zapalenie si wiate. Nic si jednak nie zdarzyo. Po "dostrojeniu", ktre zajo nieco ponad 10 minut, klucz czy przecznik znw umieszczono na supku roboczym i natychmiast pojawio si wiato. Wedug mojego zegarka bya tu po 1.15 po poudniu. Moray dotyka kluczem, czyli przecznikiem do supka roboczego kilkakrotnie w trakcie operacji strojenia, ale wiato nie rozbyso, dopki nie uzyskano doskonaej "rwnowagi ". Kiedy wiata si wieciy, odczylimy przewd antenowy od urzdzenia i wiata zgasy. Wczylimy przewd wiata znw si pojawiy. Moray odczy te "przewd uziemienia". co spowodowao zganiecie wiata, ktre znw zabyso, kiedy przewd podczono ponownie. List ten podpisa E.C. Johnson Salt Lake City w stanie Utah Wyjtki z listu R.E. Crogueta, byego sekretarza stanu Utah W odniesieniu do odkrycia energii promienistej przez Moraya chciabym poinformowa, e zaprezentowano mi je ku mojej penej satysfakcji. Czytaem take raporty wielu uznanych ekspertw oraz syszaem opinie, ktrych wyraziciele pochlebnie wypowiadali si o tym, co widzieli. Jednym z tych ludzi by T. J. Yates, sawny ekspert od zagadnie zwizanych z elektrycznoci, absolwent Cornell (tytu magistra), czowiek o wielkim charakterze i wieloletnim dowiadczeniu w swojej dziedzinie. Niektre ze stanowisk, jakie zajmowa, to asystent kierownika elektrowni nalecych do Utah Power and Light System i kierownik City Electric Service przy Utah Power and Light. Sprawowa piecz nad pracami badawczymi i eksperymentalnymi American Smelting and Refining Company. By gwnym inynierem Utah Radio Products Company, a nastpnie przez wiele lat doradc inynieryjnym. List otwarty Geo. R. Pypera Salt Lake City w stanie Utah Do wszystkich zainteresowanych: Cae ycie pracowaem w dziedzinie elektrycznoci, midzy innymi przez 13 lat w Utah Power and Light Company, a take we wszystkich jej oddziaach, wcznie z podstacjami. Pracowaem te w Kearns Corporation przez ponad 17 lat, uczestniczyem we wszystkich jej pracach dla Tribune and Telegram Publishing Company oraz Kearns and Tribune Buildings. W grudniu zeszego roku byem wiadkiem pokazu, jaki zosta przeprowadzony w laboratorium dr. Moraya w celu zaprezentowania cudownego pudeka elektrycznego jego konstrukcji. Wynalazca pozwoli mi zajrze do rodka by tam transformator wysokiej czstotliwoci, kilka zimnych lamp i kondensatorw. Dr Moray doprowadzi do pudeka specjalne symetryczne przewody anteny i uziemienia biegnce z zewntrz, a dwch z nas trzymao jednoramienn anten, ktr umocowano do szklanego izolatora w pokoju kiedy dr Moray podczy pudeko do anteny jednoramiennej, zobaczyem taki sam efekt, co w przypadku podczenia do przewodw. Podczas pokazu, kiedy wczone byy zarwno lampy, jak i przyrzd, zwarem na chwil obwd przez dotknicie przewodw anteny i uziemienia. Nie pojawia si iskra odciem w ten sposb jedynie zasilanie z pudeka. Nastpnie dotknem obu kabli. Oba byy zimne i nie wydaway si by pod napiciem. Dr Moray wzi wiksze pudeko, o wymiarach mniej wicej 45x75x37 [centymetrw], i podczy je do zewntrznych przewodw anteny i uziemienia. Udao mu si dziki temu sprawi, by zapalio si okoo 50 100-watowych, 120-woltowych lamp, wprawi w bardzo szybki ruch niewielki silnik oraz rozgrza fabryczne elazko elektryczne i 500-watowy grzejnik arowy. Nastpnie dr Moray odczy przyrzd i lampy, a do pudeka podcign dwa dugie przewody. My z kolei odczylimy gwny kabel doprowadzajcy zasilanie do budynku, w ktrym odbywa si pokaz, a na jego miejscu umiecilimy przewd prowadzcy z pudeka. Dr Moray sprawi, e wiato zabyso, a grzejniki zaczy emitowa ciepo zaczo dziaa wszystko, co dziaao, gdy budynek zasilany by z sieci miejskiej, z wyjtkiem silnikw, ktre, jak si domylam, wymagaj specjalnych podcze. Cho zastosowano zwyke kuliste klosze, wiato wydawao si delikatniejsze i bielsze, przypominajce wiato dzienne. Przy caym dowiadczeniu, jakie mam w dziedzinie elektrycznoci, jestem przekonany, e nie mielimy do czynienia z oszustwem i wykorzystaniem ukrytych baterii czy kabli. Wszystko prezentowano w sposb otwarty, mogem widzie kad wykonywan czynno. Nie zagldaem do wikszego z pude. Pokaz zrobi na mnie due wraenie zawsze bd go pamita. Geo. R. Pyper List bez nadawcy Eksperyment przeprowadzono dla znanego w caym kraju fizyka, profesora jednego z najwikszych uniwersytetw. Uczony ten przy tej okazji napisa i powiedzia, co nastpuje (tekst potwierdzi inny doktor nauk cisych): "e gdy do obwodu doczone zostaj oscylatory, kondensatory napeniaj si powoli, a im duej przykada si do nich zasilanie, tym wikszy staje si adunek, ktry gromadz, a do maksimum w zalenoci od zastosowanego napicia, podobnie jak to si dzieje z wiadrem, do ktrego wlewana jest woda, a nie natychmiast, jak zwykle w przypadku kondensatorw". "e choby posuy si zwykym prdem, rozmiar przewodu w transformatorze nie pozwalaby na przekazywanie prdu o tej liczbie amperw bez naraania na przepalenie, a jednak w tym przypadku przewody pozostay cakiem chodne, niezalenie jak dugo pracowaa maszyna". "Powysze stwierdzenia wskazuj, e dokonano odkrycia czego, co zupenie wykracza poza znane nam zjawiska i nie moe by przypisywane indukcji 2 istniejcych linii zasilania czy wykorzystaniu baterii". Powysze stwierdzenia opatrzono nalenymi podpisami i potwierdzeniami. Dodatek 3: List otwarty Paula Browna do wszystkich, ktrzy pracuj nad nowymi formami energii 1 listopada 1991 roku Paul Brown P.O.Box201 Los Altos, CA 94023 Szanowni Pastwo! Uczestnicz w badaniach nad alternatywnymi formami energii od roku 1978, to jest jeszcze od czasw, gdy byem studentem. Wraz z upywem lat docieray do mnie kolejne koszmarne historie o ludziach, ktrzy dokonali jakiego znaczcego wynalazku jedynie po to, by spotka si z przeladowaniami, szykanami, oskareniami, a niekiedy wrcz bezporednim zagroeniem wasnego ycia. Byem przekonany, e historie te s zdecydowanie wyolbrzymiane lub bior si z czego w rodzaju paranoi, jakiej ulegali wynalazcy. Spotkaem kilkakrotnie odkrywcw, ktrzy jak mi si wydawao sami dla siebie stanowi niebezpieczestwo, co potwierdzio jedynie moje wyobraenia. Okoo roku 1982 zaangaowaem si w prace nad pewnym znaczcym projektem i sam staem si przedmiotem niezbyt silnej krytyki i sceptycyzmu, ktre byty tyle praktyczne, co poyteczne jednak nie miaem do czynienia z adnego typu grobami lub przeladowaniami. Zbudowaem urzdzenie eksperymentalne: wiedz, ktra bya mi do tego potrzebna, uzyskaem z ksiek, zoyem wnioski patentowe i w zasadzie czuem si bardzo zadowolony z ycia, rodowiska naukowego i systemu, jaki w nim panuje. Niestety zaczy pojawia si z pocztku nieliczne, acz alarmujce wydarzenia. Im wicej odnosiem sukcesw w mych deniach, tym silniej zaczem przyciga ludzi chciwych i nieszczerych (e tacy byli, wiem teraz, ale wwczas nie zdawaem sobie z tego sprawy). W miar upywu czasu yo mi si coraz mniej wygodnie, ale nie potrafiem okreli, na czym problem polega. W 1987 roku podjem decyzj, e czas obwieci wiatu, nad czym pracujemy i jakie otrzymujemy rezultaty. Nadszed czas mojej dumy. Wierzyem, e robimy co dobrego. Ale tak naprawd zaczynao si dzia co zego. W lutym 1987 rokuj i moja firma zaczlimy by przedmiotem przeladowa ze strony Stanowego Departamentu Zdrowia. Niedugo potem Departament Finansw Idaho wnis przeciwko nam spraw z powdztwa cywilnego. Zawieszono na sze miesicy przyznan mi wczeniej licencj na posiadanie materiaw radioaktywnych. Zaczem otrzymywa pogrki (na przykad: "Rozwalimy twj dom, ciebie i twoj rodzin"). Zoono wnioski o naoenie na mnie i moj firm opat karnych za oszustwa przy transakcjach papierami wartociowymi. Rozpoczo si ledztwo z ramienia Departamentu Finansw Oregonu. Pojawili si urzdnicy podatkowi, a po nich komisja papierw wartociowych i walut. Napadnito moj on. Straciem wadz w firmie. Trzykrotnie wamano si do mojego domu, a czterokrotnie dokonano aktw wandalizmu. Dwukrotnie oskarono mnie o produkcj narkotykw. Straciem dom. Niedawno kto wysadzi w powietrze przy uyciu bomby domowej roboty samochd mojej matki. Po kadym z tych okropnych wydarze zdwajaem wysiki ku doprowadzeniu prac nad technologi do szczliwego koca. Ale sprawy przybieray tylko coraz gorszy obrt. Kto kiedy powiedzia: "Paranoja to wyszy poziom wiadomoci". Mia racj! Przecitnemu czowiekowi naprawd trudno zrozumie, e takie potwornoci mog si przydarza. Jestem tu po to, by powiedzie wam, e to nie dzieo przypadku. Teraz ju wiem, czemu niektrzy wynalazcy wypadaj na margines spoeczestwa. Moja rada to siedzie cicho, dopki twoje denia si nie ziszcz. Bd wybredny przy wyborze wsplnikw do interesw. Chro siebie i swoj rodzin. Wiedz, e historie rodem z koszmarw sennych s prawd. ycz szczcia. Powodzenia w realizacji planw. Nigdy nie tra nadziei. Z wyrazami szacunku, Paul Brown
Dodatek 4: Nagranie wideo wsplnoty Methernitha zapis narracji Nagranie wideo wsplnoty Methernitha powstao w roku 1989 na potrzeby konferencji Szwajcarskiego Towarzystwa Darniowej Energii, ktra odbywaa si w Einsiedeln. Przez kilka nastpnych lat tam mona byo otrzyma bezporednio od wsplnoty Methernitha, cho dzi ju si jej nie udostpnia (szczegy dotyczce obecnych rde, z ktrych mona j uzyska, znajduj si na stronie internetowej www.freeenergy.co.uk). Film pokazuje ycie i osignicia wsplnoty duchowej, jak stanowi Methernitha przedstawia zarwno dokonania oglne, jak i cile zwizane z poszukiwaniami darmowej energii. Dostpne s dwie wersje tekstu narracji: pierwsza to bezporedni zapis angielskojzycznego komentarza Methernithy i to j wanie publikujemy poniej. Druga to tumaczenie tekstu oryginalnie napisanego w szwajcarskiej odmianie jzyka niemieckiego w przekadzie Cindy Simmons z 1992 roku t wersj otrzyma mona przez KeelyNet Bulletin Board Briana Prothro. O pierwszej wersji narracji spisanej z filmu w angielskiej wersji jzykowej mwi si, e wygasza j czonek wsplnoty. Chocia jzyk tego tekstu nie jest tak dobry, jak tumaczenie z niemieckiego oryginau, wydaje si jednak, e cao blisza jest znaczeniu pierwotnemu. Zdarzyo mi si doda par sw ujtych w nawiasy, by pomc w zrozumieniu szczeglnie trudnych fragmentw przekadu. Zapis narracji w angielskiej wersji jzykowej [cho cay tekst napisany jest jzykiem do kolawym, ze wzgldu na rnice midzy jzykiem polskim i angielskim tumaczenie nie w peni oddaje jego styl (przyp. tum.) ] Oto maszyna zwana Thesta-Distatica, aparat, ktry umoliwia wykorzystanie tak zwanej darmowej energii. Thesta-Distatica to osignicie wsplnoty duchowej Methernithy, ktra pod t nazw dziaa w okolicach Linden od roku 1960. Od samego pocztku Methernithy istnieje w niej wydzia bada, udoskonale i elektroniki, ktry pracuje nad zagadnieniem alternatywnych rde energii. Chodzi o technologie, ktre wykorzystywayby przyrodzone siy natury i w ten sposb otwieray zasoby energii dla poytku rodzaju ludzkiego, a jednoczenie nie naruszay rwnowagi ekologicznej przyrody w aden negatywny sposb. Ten zesp badaczy dziaa wewntrz Methernithy w sposb cakowicie niezaleny i utrzymywany jest z wasnych rodkw wsplnoty, bez korzystania z jakiegokolwiek wsparcia z zewntrz. Wydajne wykorzystanie energii wiatru to jeden z pierwszych celw, jakie postawiono w programie badawczym Methernithy. Na pocztku opracowano generatory [wiatrowe] wyposaone w specjalne urzdzenia wzmacniajce, ktre pozwalay zaadowa [zgromadzi adunek elektryczny] ogniwa akumulatorw nawet przy niewielkiej liczbie obrotw na minut i niezbyt duych ruchach powietrza. Kolejnym polem zainteresowa grupy pracujcej nad wynalazkami byo wykorzystanie energii kinetycznej prdw wodnych. Gwnym problemem, na jaki natrafiono, okazao si na tyle efektywne przeoenie powolnego ruchu koa wodnego na obroty prdnicy, by straty energii byy jak najmniejsze. Uwag badaczy na dugi czas przycigny te projekty ogniw i kolektorw sonecznych. Poniewa jednak w tych dziedzinach obiecujce rezultaty osigny inne instytucje, Methernitha podja decyzj a byo to ju ponad 20 lat temu by skupi si na mniej znanych czy wrcz w ogle nieznanych rdach energii. Rezultat prac badawczych to Thesta-Distatica, o ktrej wikszo z was prawdopodobnie ju syszaa. Rodzi si pytanie: jak to moliwe, e Methernitha ktra jest przecie tylko prywatn organizacj moga powici tyle czasu, zaangaowania [uwagi], wytrwaoci, a take rodkw finansowych na tego typu badania? Prowadzenie bada i rozwj to integralne czci oglnej idealistycznej koncepcji Methernithy. eby uatwi zrozumienie naszych ideaw i celw, przedstawimy praktyczne zagadnienia ycia wsplnoty Methernitha, ktra dziaa na zasadach wspdziaania ludzi, ktrzy mieszkaj i pracuj razem. Linden to agodna [spokojna] miejscowo, zamieszkana gwnie przez rolnikw, podobnie jak kilkanacie innych w tej czci doliny zwanej Emmenthal. Jednake Linden to take dom, w ktrym ycie biegnie w szczeglny sposb. Dlatego budzi zainteresowanie coraz wikszej liczby ludzi z caego wiata ludzi penych podziwu dla sprawnoci funkcjonowania wsplnoty nawet w skrajnie trudnych sytuacjach. Bez wtpienia proces ksztatowania si Methernithy jest take sporym fragmentem ycia Paula Baumanna [wynalazcy Thesta-Distatica]. Dziki swym niezwykym zdolnociom technicznym oraz zdumiewajcej mdroci natury praktycznej " czowiek ten wszed w kontakt z wszelkiego rodzaju ludmi, ktrzy maj jakie ideay, w bardzo rnych miejscach, tak wic wkrtce narodzi si pomys, by podj si wsplnego przedsiwzicia. W imi Boga Wszechmogcego ludzie o podobnym sposobie mylenia zgromadzili si i utworzyli kooperatyw majc sta si podstaw wsplnoty duchowej " Chcemy by zjednoczon grup braci, nigdy si nie rozdziela, choby nie wiadomo jak wielkie trudy si z tym wizay. To nasze uroczyste lubowanie. Rezygnacja z picia alkoholu i palenia, wola urzeczywistnienia wzoru harmonijnego ycia we wsplnocie bez ktni i niezgody jak w pierwotnych wsplnotach chrzecijaskich stay si warunkami wstpnymi doczenia do grupy. Swoim czonkom Methernitha stwarza idealne warunki, by w peni realizowa siew yciu i praktykowa chrzecijastwo. Postawiono budynek warsztatu. Na naszej ziemi rs dom za domem. Do wznoszenia wszelkich konstrukcji wykorzystywalimy materiay pochodzce jedynie z naszych wasnych zasobw i zdobyte wycznie dziki naszym wasnym rodkom finansowym i zwykej pracy. Dzi Methernitha to przedsibiorstwo, w ktrego skad wchodzi kilka spek produkcyjnych i dobra warte miliony. Ci, ktrzy tu pracuj, to niemal wycznie czonkowie Methernithy. Mimo powodzenia w pracach technicznych, jakie towarzyszyo wsplnocie w minionych dekadach, idealistyczne cele oglne nie zostay w aden sposb przymione czy wygaszone. Wrcz przeciwnie, wszyscy pracuj na swoich stanowiskach gorliwie i z wielk radoci ku wzniesieniu i wspieraniu ich nowego domu, zgodnie z zasad, jeden za wszystkich, wszyscy za jednego". Dziki tej dewizie czowiek moe dokona wszystkiego. Mamy do czynienia z ponownym objawieniem si odwiecznej prawdy, a to wzbudza szacunek. Ludzie, ktrzy tu mieszkaj, czuj si jak czonkowie rodziny stanowi grup jadc na jednym wzku. Jest ona zarwno dumnym, jak i wdzicznym wacicielem wasnej posiadoci, ktrej mona nada ksztat w peni zgodny z pragnieniami. Najwyraniej taka forma ycia spoecznego istnie moe jedynie na bazie zasad idealistycznych. Powstaje pytanie, jak harmonijnie pogodzi urzeczywistnianie prawdziwie religijnej filozofii ycia z efektywnym zarzdzaniem ekonomicznym. Wcale nie jest takie oczywiste, e to si da w ogle osign. W dzisiejszych czasach s midzy nami i tacy, ktrzy [sic!] ugrzli w gstej wiatowej sieci zalenoci i zobowiza spoecznych i ekonomicznych, a wielu innych czuje, e ociera si o podobne problemy. Jeden z czonkw przewodnictwa [zarzdu] do spraw ekonomicznych wyrazi to niedawno w nastpujcy sposb: "Fakt, e wszystkie podstawowe funkcje Methernithy speniane s bez wykorzystywania si zewntrznych, ale dziki przekonaniu wewntrznemu, ktre sprawia, e wszyscy skonni s pomaga i dba o siebie nawzajem oto, moim zdaniem, efekt najbardziej zdumiewajcy, ktry wytworzya taka wanie forma wsplnego ycia. Wydaje si, e to cud". Inny cud Methernithy to Thesta-Distatica, ktra powstaa w wyniku ponad 20 lat bada i wie si z zagadnieniami otoczonymi najcilejsz tajemnic. Widzicie wanie czonkw zespou badawczego, co [ktrzy] wzili udzia w pracach nad urzdzeniem. Jednym z nich jest Paul Baumann, ktry ze swymi wielkimi zdolnociami i niezwyk wiedz o prawach, jakie rzdz zjawiskami przyrody, a take dziki wielkiej wraliwoci, przyczyni si bardzo do stworzenia tego wynalazku. Ta "cudowna maszyna" wzia swj pierwowzr z przyrody. Nic wicej. Przyroda to najwiksze rdo mocy oraz wiedzy, ktre ma czowiek. A i tak wci kryje wiele sekretw, jakie mog sta si udziaem jedynie tych, ktrzy tego dostpi i obchodzi si z nimi bd z wielkim szacunkiem i odpowiedzialnoci. eby zrozumie przyrod i usysze jej gos, czowiek musi dowiadczy ciszy i samotnoci w takim wanie miejscu otrzymalimy wiedz na temat tej technologii. Z tych przyczyn wielk trosk Methernithy byo zawsze osonicie przekazu przed wpywami ludzkimi tak dalece, jak si da, odnajdywanie go w dolinach i lasach, w grach i na brzegach jezior, gdzie spokojnie mona zgbia przyrod, wasne istnienie i obecno twrcy wszechwiata w ciszy i skupieniu, bez niepokojenia w aden sposb. Ta prawda nie znajduje powszechnego zrozumienia jest raczej niewaciwie odbierana jako ch odosobnienia i ukrycia czego nieczystego. Waciwie musielimy, i wci musimy, zmaga si z powanymi przeszkodami na drodze ku niezakconemu urzeczywistnieniu wszelkich naszych zamierze. To, czego moemy nauczy si od przyrody, kiedy w niej przebywamy, przynosi wielk korzy nie tylko nam samym, ale i wszystkim pozostaym. A to, gdy kade [wszystko] co pozytywne, szerzy si coraz bardziej wycznie z tytuu praw wewntrznych. Podobne przedsiwzicia w dziedzinie prac badawczych i rozwojowych wi si oczywicie z koniecznoci zdobycia sporych rodkw finansowych. Z tego powodu jestemy do czsto zmuszeni do budowania urzdze za pomoc najprostszych rodkw i materiaw. To, co wyrzuca nasze zamone spoeczestwo, jest przez nas gromadzone, by potem sta si kamieniem milowym przy odkrywaniu nowych si i prawd. Szczliwie udao nam si zdoby dowiadczenie, e paradoksalnie najpikniejsze i najwiksze rezultaty osign mona przy uyciu najprostszych rodkw. Nigdy nie posugujemy si kapitaami poyczonymi, poniewa pragniemy pozosta wolnymi obywatelami Szwajcarii i unika wszelkich przeszkd czy wizw, ktre mogyby powstrzyma nas przed osigniciem celw. Dwa dyski wirujce w przeciwne strony wytwarzaj adunek elektrostatyczny. Jeden dysk reprezentuje ziemi, a drugi chmur. adunki zostaj "uchwycone" dziki uyciu elektrody siatkowej. Nastpnie s gromadzone przez tak zwane bezstykowe klucze antenowe, a potem sortowane. Dyski, kiedy zostan wprawione za pomoc rki w ruch, wiruj samoczynnie zgodnie z elektrostatycznymi prawami przycigania i odpychania. Dioda prostownicza sprawia, e zostaje utrzymany stay cykl w przeciwnym razie impulsy przycigania i odpychania zaczyby si kumulowa i dyski wirowayby coraz szybciej. Waciwa prdko [rotacji] ma wielkie znaczenie, a optymalna produkcja zasilania pojawia si przy do staej i niewysokiej prdkoci obracania si dyskw. Do przechowywania, a potem rwnomiernego rozadowywania energii su kondensatory siatkowe, ktre take wykorzystuje si do obnienia wysokoci napicia oraz zwikszenia mocy przy uyciu dodatkowych urzdze. Ostatecznie maszyna dostarcza rwnomiernego prdu staego, ktrego wielko waha siew zalenoci od rozmiarw modelu. Maszyna dostarcza nieprzerwanie zasilania o mocy okoo 3-4 kilowatw, zalenie od wilgotnoci, gdzie potencja elektryczny wynosi od 270 do 320 woltw. Dua wilgotno atmosfery przeszkadza w gromadzeniu si potencjau elektrycznego [napicia]. Im bardziej suche jest powietrze, tym lepiej. Bez wtpienia osignicie rezultatw na tak wielk skal przyczynio si do wypenienia przynajmniej jednego podstawowego celu. Mianowicie dostarczyo dowodu, e moliwe jest wykorzystanie "darmowej energii". Tym niemniej prace badawcze nie s jeszcze zakoczone. By dopracowa model, ktry mgby trafi w czyjekolwiek rce i nie powodowa zagroenia dla zdrowia, nawet jeli byby uywany przez kogo, kto nie jest specjalist, potrzeba bardzo wiele pracy i czasu. Wyksztaconemu fizykowi duo [wiele] zagadnie zwizanych z maszyn wyda si niemoliwych by moe nawet szalonych. Moe obra [zra] go same ideay [idee], jakimi posuono si, by wyjani cao [projektu]. Tylko niekiedy moemy korzysta z poj klasycznej terminologii fizyki do tumaczenia i definiowania choby z grubsza zasad dziaania i waciwoci rnych czci maszyny. I tak trzeba bdzie ustali pewne nowe pojcia, tak jak zrobilimy to ju wczeniej, gdy bezstykowe kolektory gromadzce adunek okrelilimy mianem "kluczy antenowych". Maszyna stanie si nie lada orzechem do zgryzienia dla tych ekspertw, ktrzy wanie skoczyli nauk fizyki klasycznej, poniewa jej sposobu funkcjonowania nie da si wyjani przy uyciu powszechnie obowizujcej wiedzy fizycznej lub da si go wyjani jedynie czciowo. Jednake wyszkolony specjalista moe myle w sposb wolny i niezaleny, bez wikania si w ograniczenia, jakie nakada chwilowy schemat oglnie przyjtej wiedzy z dowolnej dziedziny. Warto pamita, e wielokrotnie ustalane prawa nauki trzeba byo poprawia lub wrcz rezygnowa z czci ich podstawowych poj. Pomylcie o Galileuszu by wymieni cho jeden przykad. Spoeczestwo ludzkie niemal wyklo tego czowieka i uznao go za czarownika lub maga wycznie z tego powodu, e zbada i odkry prawd, ktra wydawaa sienie do przyjcia wobec podstaw wczesnej wiedzy naukowej. Wiedza ksikowa niekoniecznie jest za, ale z pewnoci niepena, a wic mona na jej podstawie doj do niewaciwych wnioskw. Jestemy czci nowej epoki, w ktrej na wiato dzienne wychodzi wiele nieznanych wczeniej faktw i stwierdze naukowych. Ciasne ramy wspczesnej wiedzy przestaj nam wystarcza, musimy wic je zmieni, tak jak larwa owada zmienia skr. Tylko w ten sposb uzyskamy szans przejcia prawdziwej metamorfozy, ktra pozwoli, by u kresu i przeznaczenia wszelkiej wiatowej wiedzy uniwersalna i nieograniczona nauka duchowa-promieniujca i pikna jak peny obraz owada zapewnia nam bogosawiestwo i przyniosa poytek odrodzonej ludzkoci. Pod kadym wzgldem konieczne jest dokonanie uniwersalnego rozwoju czowieka. Bdzie to jednak moliwe tylko wwczas, gdy staniemy si wiadomi swej prawdziwej roli w dziele istnienia i ponownie nauczymy si rozpoznawa prawdziwe zadania, jakie przed nami stoj. Poniewa cay wszechwiat dziaa w obrbie cisego i szczegowo ustalonego porzdku zgodnie z wol i dzieem twrcy. Dlatego czowiek powinien rozpozna i urzeczywistni te powszechne prawa, ktre sprawdzaj si zarwno dla caoci, jak i dla najdrobniejszej czstki istnienia. Fakty jednak bezsprzecznie wskazuj, jak daleko czowiek odszed od boskiego porzdku przez sw samowol i autorytatywny sposb zachowania, i e to on wanie sta si przyczyn wszelkiej niezgody i za, jakie panuj na naszej planecie. Niestety ciaa rzdzce, ktre winny by odpowiedzialne za pomylno ludzi, zbyt czsto dziaaj w celu uczynienia ycia coraz trudniejszym i zablokowania wolnych de ku rozwojowi duchowemu. Zamiast wykorzystywa osignicia nauki i techniki na rzecz zachowania wszelkich form ycia, naduywaj ich w sposb nieprzemylany i nieodpowiedzialny, by niszczy i zabija a wic by zmieni je w przeklestwo rodzaju ludzkiego. eby pooy temu kres, nie wystarczy pojawienie si nowej technologii nawet gdyby bya najbardziej pomysowa i proekologiczna. eby zmieni dzisiejszy stan rzeczy, trzeba zej duo gbiej, do korzeni wszelkiego za. A s nimi sposb mylenia czowieka, jego stan umysu. Staroytne boskie przykazania wci pozostaj w mocy i wskazuj kierunek i drog, ktrymi powinna zmierza ludzko, jak stwierdzi prorok Micheasz: "Bg powiedzia ci, co jest dobre. I czym jest to, czego da od ciebie Pan? Ledwie by dziaa sprawiedliwie. By kocha lojalnie [yczliwie]. By szed mdrze ze swym Bogiem".
Dodatek 5: Zapis audycji Programu 4 Radia BBC Na cienkim lodzie z 21 maja 1997 roku Wywiad z prof. Martinem Fleischmannem Oto zapis wywiadu radiowego, w ktrym prezenter John Humphrys rozmawia z profesorem Martinem Fleischmannem o doniesieniach z 23 marca 1989 roku na temat odkry zwizanych z zimn fuzj, a take o znaczeniu, jakie dla profesora miaa reakcja wiata na te wiadomoci. John Humphrys: Prosz sobie wyobrazi wiat, w ktrym nieskoczon ilo energii mona by uzyska dziki przetworzeniu kilku wiader wody czyli kosztem tak tanim, e a nie warto go mierzy. Za jednym zamachem rozwizalibymy problem zanieczyszcze produkowanych na wiecie. Ju nigdy wicej nie trzeba by nasyca dwutlenkiem wgla naszej i tak przeadowanej atmosfery. Moe nawet pooylibymy kres problemowi godu na naszej planecie: wystarczyoby na wielk skal odsala wod z oceanw, a nastpnie dostarcza j wszdzie tam, gdzie chcielibymy pustyni zmieni w zielone pola. O, naprawd nowy wspaniay wiat. Dwudziestego trzeciego marca 1989 roku wydawao si, e wanie zrobilimy znaczcy krok w t stron. Dwch wielce szanowanych naukowcw, Martin Fleischmann i Stanley Pons, zorganizowao konferencj na Utah University, w czasie ktrej poinformowao, e udao im si odkry tajemnic fuzji jdrowej wity Graal nauki przemian, dziki ktrej wytwarzaj swoj moc. Przez kilka gorcych dni wiat celebrowa wspaniae nowiny i oddawa si cudownym marzeniom. A potem przez sze bitych miesicy uczeni ze wszystkich stron starali si powtrzy opisywane wyniki. Ale nie udao si. Przynajmniej tak mwiono. Od tej pory Fleischmann i Pons naprawd zaczli "stpa po cienkim lodzie". Profesorze Fleischmann, czy wanie tak czu si pan wwczas? Czy czu si pan w tamtej chwili zaszczuwany? Martin Fleischmann: Sdziem, e gdzie si pomyliem. Sdziem, e caa praca badawcza na tyle, na ile wizaa si z t reakcj bya pomyk. To z pewnoci prawda. Do szybko pojawiy si dwa obozy o skrajnie rnych opiniach: sceptykw ktrzy mwili o sobie, jestemy sceptykami" oraz prawdziwych zwolennikw. Tak wic bardzo istotny okres krytyki zosta zastpiony sceptycyzmem. To utrudnio badania... John Humphrys: Wanie. Zajmiemy si jeszcze szczegami. Tym z nas, ktrzy nie s naukowcami jak ja postarajmy si przybliy ca spraw zimnej fuzji. Wiem, e jest to wyraenie, za ktrym pan nie przepada. Podzielilimy atom. Dokonalimy rozszczepienia jdra. Mwic sowami laika, dowiedzielimy si, jak co takiego uzyska, a wic udao nam si uwolni niezmierzone iloci energii. To wybuch: udaje nam si zamkn go w elektrowniach jdrowych, ale cen jest produkcja duej iloci przynajmniej potencjalnie zanieczyszcze, ryzyko i tak dalej. Jest to bardzo kosztowne i nie do koca daje si napdza w ten sposb na przykad odkurzacze, tak jak to sobie kiedy wymarzylimy. Dzisiejsza zimna fuzja eby jeszcze przez chwil uy tego wyraenia to co innego: chodzi o czenie atomw. Martin Fleischmann: Chodzi o czenie jder atomowych. Kiedy rozbijamy na czci jdra pierwiastkw ciszych od elaza, otrzymujemy energi. Kiedy czymy jdra pierwiastkw, ktre s lejsze od elaza, take otrzymujemy energi. A jednym z gwnych celw bada nad reakcjami syntezy jest oczywicie opracowanie sposobu na czenie jder pochodnych wodoru jder ciszych od jdra wodoru: trytu (ktry zawiera dwa neutrony i jeden proton) lub deuteru (ktry zawiera jeden neutron i jeden proton) tak eby otrzyma pierwiastki cisze. I to wanie jest fuzja, czyli synteza. John Humphrys: A skutkiem tego procesu ma by uwolnienie olbrzymich iloci energii... Martin Fleischmann: Tak jak w Socu. To przemiana tego samego typu, co pierwsze fazy aktywnoci sonecznej. John Humphrys: A jedyny sposb, jaki dotychczas znalimy na uzyskanie tego efektu wiza si z wykorzystaniem gigantycznych temperatur. Martin Fleischmann: Zgadza si. John Humphrys: Jak w Socu. Martin Fleischmann: Tak. Wielkie temperatury, czyli wielka energia. I jeszcze jedna rzecz, wracajc do paskiego wprowadzenia... jestemy cakowicie pewni, e przyszo w dugiej perspektywie wymaga wdroenia fuzji. Teraz jednak nie stwierdzilimy, e udao nam si osign fuzj. Powiedzielimy, e udao nam si uzyska due iloci energii, ktrej powstania nie da si wytumaczy w oparciu o zasady chemii. John Humphrys: Mielicie wic eby uj to w bardzo prosty sposb kolb, szklan butelk. Do tej butelki wetknlicie rurki. A w rodku, w butelce, bya woda. I co dalej zrobilicie? Martin Fleischmann: Przeprowadzilimy elektroliz przy uyciu elektrody palladowej zdaje si, e wszyscy wiedz, co to jest elektroda uywa si ich przy produkcji baterii. John Humphrys: Zamy, e rozumiem z t elektrod. Martin Fleischmann: Polaryzuje jpan ujemnie. Zapenia pan siatk deuterem, w wyniku czego otrzymuje pan energi. John Humphrys: Rzeczywicie brzmi bardzo, bardzo prosto wsadza si pewn ilo energii, a otrzymuje duo wicej. Cztery do dziesiciu razy tyle. Martin Fleischmann: C, przy okrelonych warunkach... Postarajmy si zachowa tu jak najwiksz ciso... Przy okrelonych krtkotrwaych warunkach udaje si uzyska do dziesiciu razy tyle energii, ile woylimy. John Humphrys: I to wszystko utrzymywane byo w sekrecie. Martin Fleischmann: Rzeczywicie. John Humphrys: Czemu? Martin Fleischmann: Nie podobay nam si pewne trendy, jakie pojawiay siew badaniach, a ktre mogy odegra rol na arenie midzynarodowej. John Humphrys: Wy, to jest pan i Stanley Pons. Martin Fleischmann: Tak. Chodzio o to, bymy mogli upewni si, e odkryte przez nas przemiany nie przynios jakich nieszczliwych konsekwencji. John Humphrys: Nieszczliwych w jakim sensie? Martin Fleischmann: C, chyba powinienem mwi wprost. Chodzi o bezpieczestwo narodowe. John Humphrys: Czemu? Martin Fleischmann: Mam na myli to, e prawdziwym powodem, dla ktrego to zrobilimy, byo przekonanie, e opracowalimy sposb na wzbudzanie reakcji termojdrowej, ktra mogoby by wykorzystana w znaczeniu militarnym. John Humphrys: O to si martwilicie. Nie chcielicie, eby tak wanie mogo si sta. Martin Fleischmann: Gdyby odpowied brzmiaa "tak", mielibymy do czynienia z informacjami opatrzonymi klauzul tajnoci. Klauzula obowizywaaby przynajmniej do czasu, a cao zagadnienia zostaaby w peni wyjaniona. John Humphrys: Czym, co mnie w tym przypadku troch zbija z tropu, jest fakt, e woy pan sporo wasnych pienidzy w badania: 100 000 dolarw. Martin Fleischmann: No, wiedzielimy, e nie uda nam si zdoby sponsorw. Nie moglimy zoy wnioskw o przyznanie grantw. John Humphrys: Dlaczego? Martin Fleischmann: Nie przyznano by ich nam. Przede wszystkim by ich nie przyznano. A po drugie, nie chcielimy ujawnia, e mamy, hm, eby wydostaa si informacja, e wanie w ten sposb usiujemy przeprowadzi t przemian. John Humphrys: Pascy krytycy mwi jednak, e powd by inny i e chcia pan zdystansowa wszystkich, ktrzy bior udzia w tym wycigu, bo przecie jeli uznamy to za wycig... Martin Fleischmann: Nie ma adnego wycigu! John Humphrys: Nie? Martin Fleischmann: Nie. Nie ma adnego wycigu. John Humphrys: Mwimy przecie o witym Graalu nauki. Martin Fleischmann: No tak, ale jestemy przekonani, e nikt poza nami nie prowadzi bada w tym kierunku. John Humphrys: Kto powiedzia o panu a by to paski byy kolega e jest pan byskotliwym naukowcem z szalon teori. Czy co w tym jest? Martin Fleischmann: Nie. Ta teoria wcale nie jest szalona. Teoria jest... Jeli ustanawia si pewne reguy, wedug ktrych prowadzi si potem badania, to to w ogle nie jest szalestwo. John Humphrys: Sprbujmy... Martin Fleischmann: Mam na myli to, e wielu uczonym moe wydawa si to szalestwem, poniewa oceniaj to w ramach istniejcego paradygmatu. Ale gdyby pan... Jestem przekonany, e paradygmat si zmieni. Powinien ju si zmieni w drugiej poowie naszego stulecia, ale myl, e jeszcze si zmieni. Wtedy bdzie mona dostrzec, e nasze badanie byo tylko przykadem jednego z wielu bada tematycznych i mogo z powodzeniem skoczy si sukcesem. Nie znaczy to wcale, e kady krok w badaniu, jeli przeanalizuje si go w terminach nowego paradygmatu, bdzie sukcesem. John Humphrys: Ale wierzy pan... To pan prowadzi to badanie. Dokonywa pan tych wszystkich eksperymentw, a 23 marca 1989 roku to pan wystpi na konferencji i oznajmi wiatu, e si panu udao. Niech mi pan pozwoli cofn si na chwil do czasu, kiedy prowadzi pan ten eksperyment, i wtpi, eby to tak byo, bo wszyscy wyobraaj sobie, e profesor w laboratorium krzyczy co w rodzaju "Eureka!", "Rozgrylimy to!". Przypuszczam, e to niezupenie tak wygldao: nie wybieg pan z laboratorium, woajc: "O, Boe, udao nam si, udao, udao!" Martin Fleischmann: Nie, nauka tak nie wyglda. John Humphrys: Tego si wanie obawiaem. Martin Fleischmann: C, kiedy zoymy wszystkie nasze opracowania w bibliotece i zobaczy pan, e zazwyczaj komentarz brzmi: "Wyniki s frustruj-co interesujce". Nie ma powodu, eby przerywa... cho pewnie i nie ma powodu, by zacz... Widzi pan, to zaley, jakiego rodzaju jest si. czowiekiem. Wiele osb, gdy zdarzy im si uzyska niezwyke wyniki, powie: "To niezwyke. Dobra, no to moe zajm si czym innym". Ale jeli naley pan do tego drugiego gatunku ludzi, mwi pan: "Czy powinienem przesta, czy cign dalej?" To zaley od tego, jak zwykle podchodzi pan do niezwykych rezultatw, a ja wychowywany byem w szkole badawczej, gdzie zawsze trzeba byo wyjania rezultat, jaki si uzyskao wcznie z eksperymentami, ktre si nie powiody. John Humphrys: Ale teraz zorganizowa pan konferencj. Zamiast opublikowa wyniki caego badania w "Nature" czy innym szanowanym pimie naukowym, eby pascy koledzy mogli si w nie zagbi, a ktry z nich w kocu powiedziaby: "Tak, wydaje nam si, e mamy do czynienia z cakiem ciekaw prac", pan organizuje konferencj i wiat dostaje obdu! Martin Fleischmann: Moe. Na tym etapie sprawa bya ju poza nasz kontrol. Wymkna si spod kontroli. John Humphrys: Czemu? Martin Fleischmann: Inna grupa badaczy pracowaa nad tym samym tematem [Fleischmann ma tu na myli grup pod kierunkiem Stephena Jonesa z Young University]. Sdzili, e udao im si zaobserwowa neutrony o waciwej energii... John Humphrys: A jednak chodzio o wycig! Martin Fleischmann: Nie, naprawd nie chodzio o wycig. Myl, e ta druga grupa powinna zachowa si tak, jak sdzilimy, to znaczy wstrzyma si z publikacjami a do wrzenia 1990 roku. Ich dokonania opierayby si na pewniejszych stwierdzeniach i nasze dokonania opierayby si na pewniejszych stwierdzeniach. Ale gdy dowiedzielimy si, e ta druga grupa chce opublikowa swe odkrycia, sami musielimy oczywicie poinformowa wadze uczelniane i zada im pytanie: "Czy jestecie pewni, e powinnimy postara si o patent?" John Humphrys: A to bya ich decyzja, decyzja wadz uczelni, by zorganizowa konferencj. Martin Fleischmann: To bya ich decyzja, nie nasza. To bya decyzja uczelni, e potrzeba caego kompletu patentw, i to zdecydowao o wydarzeniach, ktre potem miay miejsce. John Humphrys: Konferencja... Martin Fleischmann: No, wanie. Konferencja bya skutkiem zoenia wnioskw patentowych. John Humphrys: Czy teraz auje pan, e tak si stao? Martin Fleischmann: Nigdy nie byem zwolennikiem takiego rozwizania. Czyniem starania o odwoanie konferencji jeszcze dzie przed wyznaczonym terminem. Ale... bezskutecznie. John Humphrys: Poniewa jej rezultaty... Martin Fleischmann: Wiedziaem, e le si skoczy... John Humphrys: No i skoczya si le. Martin Fleischmann: Tak. Wiedziaem, e nie jest to rzecz bardzo rozsdna. John Humphrys: A w konsekwencji, obok innych skutkw, jak sdz, wypyny na powierzchni wszelkie zawici, jakie istniej w wiecie nauki. Martin Fleischmann: Tak, zawi jest w nim na porzdku dziennym. To by szczeglnie niefortunny czas, by dokona podobnego ogoszenia. Obchodzilimy wanie pidziesit rocznic odkrycia rozszczepialnoci jdrowej. A ta brygada od gorcej syntezy zbieraa si wanie do boju o przyznanie kolejnych pienidzy. Na kolejny krok w badaniach nad gorc fuzj. Wic by to szczeglnie niesprzyjajcy czas, by dwaj chemicy ogaszali co podobnego. To z pewnoci prawda i oczywicie gdybymy nie wrobili siew t sytuacj w marcu 1989 roku gdybymy mogli opni cao choby do grudnia 1989 roku opublikowalibymy ca prac, a nie tylko raport wstpny. Zgodnie z tym, co sugerowaem, rzecz powinna ujrze wiato dzienne na najniszym moliwym poziomie. John Humphrys: Bez tego caego zamieszania, tak? Martin Fleischmann: Tak. W rzeczy samej chciaem, bymy zamiecili publikacj w "Annals of Utah Science", ktrego to pisma, o ile dobrze mi wiadomo, ukazuje si zaledwie siedem kopii. John Humphrys: Nie naley raczej do bestsellerw, co? Martin Fleischmann: Nie naley. Naprawd chciaem, by to si wydostao jak najprostsz drog. John Humphrys: Zdaje si, e midzy chemikami a fizykami dochodzi do cakiem powanych sporw, o czym wczeniej nie wiedziaem. Martin Fleischmann: Tak, tak. Kry taki dowcip, e powd, dla ktrego urzdzono konferencj, jest taki, e chocia chemicy interesuj si tym, co chemiczne, to fizycy nie interesuj si tym, co fizyczne. Ale myl, e to tylko cz prawdy kiedy stawka jest wysoka, wtedy to wanie fizycy s pierwsi do tego, eby wyskakiwa z przedwczesnymi owiadczeniami. John Humphrys: Tak wic to, co si zdarzyo, przyczynio si do wysunicia przez pana przypuszczenia, e chodzi o zawodow zawi. Martin Fleischmann: To bardzo trudne. Zawsze utrzymywaem, e to robota dla kilku dziennikarzy z zaciciem detektywistycznym, ktrzy byliby w stanie ustali, co naprawd zaszo. Nieszczliwie si zoyo. Spodziewaem si, e nie bdzie najlepiej, ale nie wiedziaem, e bdzie a tak le. Miaem nadziej, e trafimy na konstruktywn krytyk, a nie sceptycyzm... ale tak si nie miao sta. Mielimy do czynienia ze sceptycyzmem i brakiem prawdziwej krytyki. John Humphrys: Wanie chciaem powiedzie, e chyba dostalicie jedno i drugie, prawda? Martin Fleischmann: Nie, nie byo krytyki. Nie spotkalimy si z adn konstruktywn krytyk... naprawd. Nic mi nie wiadomo, by ktokolwiek poprosi o wyniki, jakie uzyskalimy, by ktokolwiek chcia je przeanalizowa. Sami musielimy prosi, by zechciano dokona analizy naszych wynikw. Niezalenej analizy. John Humphrys: Niektrzy posunli si tak daleko, e zaczli sugerowa, e dokonalicie, panowie, jakiego rodzaju oszustwa. Martin Fleischmann: C, wie pan, dlatego wanie mwimy, e na zodzieju czapka gore. Ludzie, ktrzy oskaraj innych o oszustwa mona zapyta: "Zaraz, a czy oni sami przypadkiem nie zrobili gdzie maego przekrtu?" John Humphrys: Czemu? Patrz na spraw z punktu widzenia osoby, ktra nie siedzi w wiatku nauki. Czemu miayby siew nim dzia rzeczy tego typu? Martin Fleischmann: To przykre. Nie wiem. Warunkiem wstpnym uprawiania nauki jest cakowita uczciwo. Oczywicie znam naukowcw, ktrzy tego wymogu nie speniaj. Wie pan, nawet najbardziej szanowani uczeni staraj asie, by otrzymywane przez nich wyniki pasoway do poj, jakie sobie wczeniej wyrobili, a kiedy pniej okazuje si, e pojcia s niewaciwe i pojawia si nowy eksperyment, przekonuje si pan, e rzeczywicie chodzi o co innego, ni dotychczas wierzono. John Humphrys: Ale czy najprostszym wyjanieniem caej sprawy nie jest stwierdzenie, e to panu co nie wyszo? Martin Fleischmann: Cay czas sprawdzam t moliwo. Musz panu powiedzie, e jeszcze raz sprawdzam stare dane. O to zawsze si trzeba martwi. Nie pamitam ju, ile razy przekopywaem si przez te dane, eby ustali, czy gdzie nie popeniem bdu. To co, co trzeba... Widzi pan, wierz, e jak powiedzia sir Karl Popper nie da si dowie poprawnoci stwierdzenia, da si tylko dowie jego bdnoci. Wic jedyne, co pozostaje do zrobienia, to sprawdza i sprawdza, i sprawdza, i sprawdza. Czy popeniem bd? Gdzie jest bd? Jeli nie da si znale bdu, to jedyne, co moe pan w kocu powiedzie, to: "Zrobiem nastpujce kroki. Nie mog znale adnego bdu". I na tym trzeba poprzesta. W konsekwencji moemy i dalej i moe uda nam si kiedy stworzy rdo energii. Zawsze mwiem: jedyne, w co skonni s ostatecznie uwierzy ludzie, to urzdzenie praktyczne. Tak wic te badania przyniosyby kiedy rezultaty. Jestem pewien, e nikt nie uwierzy w wyniki jakiegokolwiek z bada, dopki nie powstanie konkretne urzdzenie. To jak historia samolotu braci Wright nikt nie chcia wierzy, e co ciszego od powietrza moe si unie, a do momentu, gdy na wasne oczy mona byo zobaczy leccy samolot. Wydaje mi si, e jeszcze dzie wczeniej w "New York Times" oskarano braci Wright o oszustwo. John Humphrys: To jednak, co si zdarzyo w tym przypadku, to fakt, e kolejne grupy naukowcw w tym take ludzie z Harwell staray si powtrzy paskie wyniki, ale nikomu si to nie udao. Zatem, po caym tym zamieszaniu, jedyna konkluzja to stwierdzenie, e bya to jaka anomalia. Martin Fleischmann: Nie, ale widzi pan... Problem polega na tym... Przyjrzyjmy si choby grupie z Harwell. Aparatura, jak posuono siew Harwell, bya pod wieloma wzgldami wybrakowana. Najpierw trzeba zaplanowa eksperyment, a potem przeanalizowa wyniki. A ten... A analiza wynikw to wanie ten moment bada naukowych, gdzie dochodzi do wikszoci poraek w nauce. John Humphrys: Dosy trudno zrozumie to komu tak sabo obeznanemu z nauk jak ja. To zagadka. Co tu si dzieje? Jeeli pan jest w stanie to zrobi, jeli panu udaje si uzyska konkretny zestaw wynikw, a potem przeanalizowa je w cile okrelony sposb... Ci z nas, ktrzy nie s naukowcami, wierz na og, e jeli w ogle mona mwi o jakich prawdach uniwersalnych, to wanie w nauce. No, dobra, filozofia, poezja, muzyka Bg wie, co to wszystko znaczy. Istniejmiliony interpretacji. Ale wyniki naukowe zawsze w kadym razie chcielimy w to wierzy to naprawd s wyniki, pewno! Martin Fleischmann: Wanie, ale musi pan jeszcze przeprowadzi analiz. A jeeli nie moe pan przeanalizowa danych, ktre pan otrzyma, wwczas trzeba zmieni eksperyment tak, by dokonanie analizy stao si moliwe. Obawiam si, e naukowcy nie s najlepsi w analizowaniu osignitych rezultatw. Zawsze powtarzam ludziom, ktrzy twierdz, e w to nie wierz: "Prosz napisa projekt bada, w ktrych trzeba bdzie czsto korzysta z analizy danych uzyskanych przez kogo innego, a zobaczymy, czy znajd si jakiekolwiek fundusze. Nigdy si to nie uda. Przekonacie si, pastwo, jak gigantyczn rol w badaniach odgrywa syndrom studenta badacza. Mog si wypowiada oczywicie jedynie w kwestii bada na uniwersytecie... Przeoonemu zaley, by uzyska jak najwicej danych, wic mwi on: "Potem przeanalizuj te wyniki", do czego oczywicie nigdy nie dochodzi. John Humphrys: Bo wszystkim zaley na kolejnych badaniach? Martin Fleischmann: Wanie. Chodzi mi o to, e najwiksze straty informacji w nauce to fakt, e nie ma czasu na zastanowienie si nad znaczeniem ju otrzymanych danych. John Humphrys: Ale... chyba nie chce pan powiedzie, profesorze Fleischmann, e jest pan jedyn osob, ktra ma racj, a reszta gra zupenie nie do taktu? Martin Fleischmann: Jest caa masa ludzi... Chodzi mi o to, e trzeba to wszystko opublikowa. Ley w zasigu rki... nie musimy duej si nad tym rozwodzi. Jeli rzeczywicie komukolwiek zaley na tym, by dowiedzie si, jakie rezultaty uzyskay te grupy badawcze, informacje na ten temat moe znale w literaturze. John Humphrys: Ale nie bylibymy w stanie zrozumie z tego ani sowa. W rym cay problem. Martin Fleischmann: No, widzi pan, tak si zawsze dzieje. Wydaje mi si, e postp w nauce jest czasem tak powolny wanie dlatego, e pojawiaj si niewaciwe interpretacje wynikw. John Humphrys: C, w porzdku. Wic... Ujmujc rzecz w prosty i przyjemny sposb przeprowadzi pan eksperyment. Otrzyma pan, jak pan to okreli, nadwyk ciepa. Martin Fleischmann: Tak, zgadza si. John Humphrys: Wzbudzio to ogromne zainteresowanie na caym wiecie. Inni naukowcy prbowali powtrzy eksperyment, ale si im nie powiodo, tak jak nie udao si co niezmiernie wane tak przeanalizowa wynikw, by uzyska to samo, co pan uzyska. Zatem... Martin Fleischmann: Nie, nie. Prosz pozwoli mi wnie pewn poprawk. Oni po prostu nie przeanalizowali wynikw. John Humphrys: W porzdku, nie przeanalizowali wynikw. Martin Fleischmann: A wic ich eksperymenty nie miay sensu. John Humphrys: Ale mwimy tu o tak wanych elementach pracy naukowca, e nie sposb ich przeceni. Oczywicie uywamy w tym celu jzyka laikw. Jzyka zwykego czowieka. I mwi pan, e powodem, dla ktrego caa rzecz si nie udaa, by fakt, e naukowcy nie zrobili analizy wynikw eksperymentw, ktre sami przeprowadzili w tym celu, by sprbowa powtrzy paskie dokonania. Musimy wic zada sobie w tym momencie pytanie, dlaczego tego nie zrobili? Mwimy o czym, co jest niewyobraalnie wane w caej sprawie. Martin Fleischmann: rodki potrzebne do analizy danych s duo wiksze ni te, ktrych potrzeba przy gromadzeniu tych danych. John Humphrys: Chodzi o prac... Martin Fleischmann: To jedna z chorb wspczesnej nauki. John Humphrys: Ale przecie na badania naukowe wydaje si miliardy funtw. A takie badania, te eksperymenty, gdyby przyniosy... gdyby dostarczyy pewnych dbr, uywajc sownictwa laika, warte byyby niewyobraalnie wielkich pienidzy. Miliardy! Tryliony funtw. Ze wzgldu na te par milionw... Martin Fleischmann: Hm, hm, tak to wyglda. John Humphrys: Ale to przeraliwa gupota, jeli to prawda. Martin Fleischmann: Obawiam si, e to prawda, ale tak wanie jest. Skoro liczba ludzi, ktrzy analizujotrzymane przez siebie dane w sposb bardzo uwany i z dostateczn, waciw w tym przypadku trosk, jest do maa... John Humphrys: W takim razie czemu nie znajdzie si nikt, kto powiedziaby: "Wierzymy, e Fleischmann trafi na co ciekawego..."? Martin Fleischmann: S i tacy, ktrzy to mwi. John Humphrys: Czemu wic nie wo w badania setek milionw funtw? Martin Fleischmann: Widzi pan, zaczyna tu odgrywa rol kwestia spoecznego odbioru tego tematu. Jak mona adowa mas pienidzy w tak ga bada, ktra zostaa zupenie zdyskredytowana? John Humphrys: Ale twierdzi pan, e do zdyskredytowania doszo, poniewa nie dokonano analizy wynikw. Martin Fleischmann: Racja. Myl, e powinnimy... Powinno si wskaza t cz badania, ktra wydaje si szczeglnie wana, i przestudiowa jej przebieg na przykad dziesiciokrotnie. John Humphrys: Czemu pan nie kontynuuje wasnych prac? Martin Fleischmann: A jake, kontynuuj. John Humphrys: Gdzie? Martin Fleischmann: O tym chciabym na razie nie mwi. Na razie dokonuj ponownej analizy-to zreszt bardzo ciekawe-ponownej analizy danych uzyskanych w dawnych badaniach, ktre przeprowadziem ja sam i inne grupy badawcze. A teraz zaczynam prac z nowym zespoem. John Humphrys: S tacy-wyznawcy teorii spiskowej, jakich w naszym wiecie nie brakuje ktrzy wierz, e powd, dla ktrego nie dokonuje si wielu odkry, jest taki, i istniej pewne nienaruszalne prawa. A gdybymy dysponowali niewyczerpanymi zasobami energii niekoniecznie darmowej, ale o cenach porwnywalnych z najniszymi spord cen dzisiejszych, ktrej uycie nie wizaoby si z produkcj zanieczyszcze cae gazie przemysu musiayby ogosi bankructwo. Choby przemys rafineryjny. Ci, ktrzy produkuj silniki spalinowe. I tak dalej, i tak dalej. Implikacje takiego odkrycia wykraczayby poza wszelkie wyobraenie. Czy co jest, wedug pana, w tej teorii? Martin Fleischmann: Eee... Odwoanie si do teorii spiskowych zawsze jest kuszce. Ale ten krok mona uczyni dopiero wwczas, gdy wszystko inne zawodzi. Jednake pewna znana mi niezmiernie inteligentna osoba, pewien mj znajomy naukowiec, mwi: "Kiedy zgromadzisz wszystkie fakty, powiniene by w stanie poda proste ich wyjanienie. I jeeli tym wyjanieniem jest teoria spisku, wwczas lepiej potraktuj j powanie". Czy to odpowied na paskie pytanie? John Humphrys: Jak na razie... Apotemjak zapewne by pan powiedzia: " A potem, a potem..." Martin Fleischmann: No tak, obawiam si, e jeli zgromadzi pan wszystkie fakty, jeli zgromadzi pan wszystkie informacje na interesujcy pana temat, dojdzie pan nieuchronnie do wniosku, e jaki spisek istnieje. John Humphrys: I kto...? Martin Fleischmann: Tego pan nie wie. Tego pan nie wie. Ale to naprawd wyglda na spisek. A moe kilka spiskw... John Humphrys: Wanie chciaem powiedzie, e mona si domyla, e... Martin Fleischmann: Spisek w spisku. John Humphrys: Mona si domyla, czemu przedsibiorstwo, ktre zajmuje si przetwarzaniem ropy naftowej, mogoby zmartwi si wiadomociami na temat zimnej fuzji. Trudno zrozumie, dlaczego rzd ktry take przecie wydaje gigantyczne sumy na badania nie miaby zakasa rkaww i stwierdzi: "Musimy, dla dobra ludzkoci, dokona postpu". Czy wic nie pojawia siew tym miejscu pewna niespjno w teorii spisku? Martin Fleischmann: Pewnie zaley, przeciwko czemu zawizano spisek, prawda? John Humphrys: Co pan ma na myli? Martin Fleischmann: No, jaki jest cel spisku? Jeeli oczywicie mamy do czynienia ze spiskiem. John Humphrys: W przypadku przedsibiorstw rafineryjnych moe chodzi o, na przykad, ochron wasnych interesw. Martin Fleischmann: To jednak niekoniecznie o to musi chodzi, prawda? John Humphrys: Jaka wic miaaby by ta inna motywacja? Martin Fleischmann: Tego trzeba ju si dowiedzie na wasn rk. John Humphrys: Mwi pan, e by pan [...] przez dugi czas... Martin Fleischmann: Nie, nie zamierzam powiedzie czego takiego w BBC. W programie 4. Nie, nie powiem czego takiego w programie 4. Nie, przykro mi, nie powiem. John Humphrys: Ale czy istnieje jaki powd, dla ktrego rzd nie miaby przyj z entuzjazmem... Martin Fleischmann: Oczywicie! Oczywicie! Od samego pocztku, ju w artykule, ktry by moe pan czyta, mwiem, e na czele Departamentu Energetyki Stanw Zjednoczonych sta admira Watkins. I powiedziaem: "Czy admira Watkins ucieszyby si z faktu, e badania jdrowe prowadzi si na wydziaach chemii?" To niedorzeczne. Oczywicie, e nie. Jedyny cel, jaki mg mu przywieca, to: to si musi skoczy. Jeeli prace majnadal trwa, powinny by prowadzone w laboratoriach pastwowych z tym zreszt si wwczas zgadzaem. John Humphrys: Ale tu zaczyna odgrywa rol czyje osobiste poczucie dumy. Martin Fleischmann: Nie, nie chodzi tu o prywatne poczucie dumy, to kwestia dbaoci o bezpieczestwo. Przecie dlaczego nie... Zamy, e na uniwersytetach prowadzi si tego typu badania diabli wiedz, jakie odkrycia mog zosta w ten sposb dokonane. Czy rzeczywicie badania powinno si prowadzi na uczelniach? John Humphrys: Czemu w takim razie rzdy, czemu rzd Stanw Zjednoczonych nie zainteresuje si paskimi pracami i nie stwierdzi, e od dzi odpowiednie badania prowadzi si bdzie w laboratoriach rzdowych? A moe tak si dzieje? Martin Fleischmann: Tego nie wiemy, prawda? John Humphrys: Pan nie wie? Martin Fleischmann: Nie wiem. John Humphrys: Czy to wchodzi w gr? Martin Fleischmann: Z pewnoci, ale czy tak si dzieje nie wiem. John Humphrys: Ile wic jeszcze bdziemy musieli czeka na konferencj w rodzaju tej, jak urzdzilicie panowie w 1989 roku, na ktrej kto powie: "Udao nam si rozgry t zagadk"? Martin Fleischmann: By moe taka konferencja bdzie miaa miejsce ju wkrtce. John Humphrys: Naprawd? Martin Fleischmann: Tak. Myl, e to jedna z tych rzeczy... Do stworzenia urzdzenia, ktre mona by zaprezentowa innym i ktre penioby funkcje uytkowe, moe doj w kadej chwili. Nie znaczy to, e rzeczywicie to si stanie zaraz, ale z pewnoci moe si sta. Opracowanie urzdzenia o jakim zastosowaniu, o zastosowaniu komercyjnym to kwestia czasu, ktry mieci si w granicach rozsdku. John Humphrys: Przez co rozumie pan lata? Martin Fleischmann: Tak, lata. John Humphrys: Ale pan, mimo paskich 70 lat, wci prowadzi prace w przekonaniu, e jeszcze za paskiego ycia uda si... Martin Fleischmann: No, wie pan, nie urwaem si z choinki! A i zdrowie mi nie bardzo dopisuje, wic nie mam pewnoci, czy tego doyj, ale sdz, e opracowanie czego w tym rodzaju to kwestia najbliszej przyszoci. John Humphrys: Panie profesorze, serdecznie panu dzikuj. Martin Fleischmann: Ta rozmowa to bya czysta przyjemno. Dodatek 6: Fragment audycji programu 4 Radia BBC Today z 20 padziernika 1998 roku Prowadzcy: Czy pamitacie pastwo spraw zimnej fuzji, technologii wolnej od zanieczyszcze, ktra miaa dostarczy nieograniczonych zasobw energii wiatu spragnionego rde zasilania? I czy pamitacie rozczarowanie, gdy naukowcy zdyskredytowali odkrycie jako faszyw nadziej? Jedna z osb, ktra jak przekonywaa braa udzia w pracach nad odkryciem, utrzymuje, e zawizano spisek, ktrego zadaniem ma by przekonanie ludzi, e sprawa nie jest warta zachodu. A jednoczenie podobno laboratoria na caym wiecie prowadz badania nad technologiami, ktre mogyby sta si nadziej przyszoci. Reporta Michaela Williamsa... Williams: To ju 10 lat, odkd dwch profesorw z University of Utah ogosio dokonanie odkry, ktre miay odmieni wiat. Stanley Pons i jego wsppracownik Martin Fleischmann owiadczyli, e ujarzmili siy podobne do tych, ktre dziaaj w Socu siy reakcji jdrowych i posuyli si do tego skromnymi narzdziami, pracujcymi w temperaturze zblionej do pokojowej. Fleischmann: Celem, do ktrego zmierzamy, jest opracowanie takiego rda energii, ktre byoby dostpne dla wszystkich ludzi na ziemi. Moglibymy dziki temu tworzy osiedla w miejscach, ktre dzi s dla nas niedostpne. Williams: Fleischmann i Pons s przekonani, e w ogniwie elektrochemicznym ich konstrukcji doszo do czenia si drobniutkich ziarenek materii, jakie istniej w atomach, czyli jder atomowych. Przemianie miao towarzyszy wyzwalanie si energii. Proste, acz znaczce ustalenia naukowcw mwiy, e wicej energii powstaje w wyniku procesu, ni potrzeba do jego zapocztkowania. Jednake w cigu nastpnych szeciu miesicy warto pracy zakwestionowao wielu badaczy z caego wiata, ktrzy bezskutecznie starali si powtrzy eksperyment i osign podobne wyniki. Prawdopodobnie najbardziej jednoznaczn ocen wydano w Wielkiej Brytanii w Harwell w Atomie Energy Authority, ktrego rzecznikiem jest Nick Hans. Hans: Wiem, e ci naukowcy pragnli, by zimna fuzja okazaa si prawdziwym odkryciem. Przeprowadzili bardzo drobiazgowe badania, ale te nie chcieli si omieszy. Zbadali spraw pod wszelkimi moliwymi ktami i przy uyciu caej wiedzy na temat procesw jdrowych i elektrochemicznych, lecz nie udao im si doj do takich samych wnioskw co autorom odkrycia. Williams: Jednake dane z Harwell analizowali take inni. Midzy innymi Michael Melich, ktry pracuje dla armii Stanw Zjednoczonych. Jest profesorem fizyki w US Naval Post Graduate School w Kalifornii. Nigdy nie udziela wywiadw, ale zgodzi si wyda owiadczenie, w ktrym podsumowa wasne ustalenia. Dane, jakie uzyskano w Harwell, wiadcz, jego zdaniem, o zachodzeniu zimnej fuzji. Fragment owiadczenia: Nasza ponowna analiza wyranie wskazuje, e w Harwell odnotowano przynajmniej dziesi zjawisk niezwykej produkcji ciepa. Moje zdanie na temat zimnej fuzji jest takie, e ukad ma pewne waciwoci, ktrych nie rozumiemy. Jedn z nich, i to cakiem istotn, jest produkcja do duej iloci mocy. Williams: Martin Fleischmann zwyk wpada na kielicha do Fox and Hounds, pubu w pobliu miejscowoci Wiltshire, do ktrej powrci po latach spdzonych w Utah. Mwi, e woda w piwie, ktre pije, zawiera tyle odpowiednich skadnikw atomowych, e gdyby podda j odpowiednim przemianom, otrzymalibymy energi elektryczn, ktrej starczyoby na rok. Fleischmann: Nigdy nie udao mi si znale dowodw na to, e si mylilimy. Zatem dalej prowadz badania, tak jak i inni uczeni. Chodzi mi o to, e spora grupa ludzi z caego wiata pracuje nad tym zagadnieniem. To oczywiste, e swoje zainteresowanie okazuje wiele instytucji przemysowych, a take rzdowych. Williams: Nad nielicznymi, ktrzy prowadz prace nad zimn fuzj, ciy co w rodzaju kltwy. Wybitni uczeni z rozlicznych orodkw odrzucili efekt Ponsa-Fleischmanna, uznajc go za zwyky bd eksperymentalny. Istnieje jednak grupka naukowcw, ktrzy pozostaj wierni tej idei. Naley do nich dr Michael McKubre. McKubre: Pracowalimy wystarczajco dugo, by nabra przekonania, e rzeczywicie dochodzi do tak duej produkcji ciepa, i nie sposb tego wytumaczy teoriami chemicznymi, adn ze znanych teorii chemicznych. Najprawdopodobniej, moim zdaniem, rdem ciepa jest reakcja jdrowa. Williams: Mwi to elektrochemik z SRI International, gazi Stanford University w Kalifornii. W jego laboratorium na badania nad efektem Ponsa i Fleischmanna poszo 7 000 000 dolarw. A przecie s inne laboratoria, ktre moe mniej jawnie, ale te prowadz eksperymenty. McKubre: Na przykad w Stanach Zjednoczonych zawarlimy nieformalny ukad o wsppracy czterech czy piciu duych instytutw. Ci, ktrzy o pienidze na badania, nie chcieliby, by ktokolwiek dowiedzia si o ich udziale w przedsiwziciu. Williams: Czy take rzd amerykaski, zgodnie z pask wiedz, aktywnie udziela swego poparcia? McKubre: O ile mi wiadomo, owszem. Williams: Czy moe zdradzi pan, na czym to poparcie polega? McKubre: Wolabym nie. Jednake mog zapewni, e jest to poparcie realne. Wiem bezporednio ze rde rzdowych, e przeznacza si pewn kwot z pienidzy rzdowych wanie na te badania, chocia nie wszystkim wpywowym postaciom w Waszyngtonie jest to na rk. Fleischmann: Stawia mnie pan w trudnej sytuacji. To znaczy, mog odpowiada na tego typu pytania jedynie w tym stopniu, na ile pozwala moje dowiadczenie. Staraem si zbada moliwoci wykorzystania odkrycia do celw wojskowych i moe wanie tego typu zastosowaniami martwi si pewni ludzie. Podobne obawy bd mi towarzyszyy i pewnie towarzyszy powinny ju zawsze. Prowadzcy: By to reporta Mike'a Williamsa. Fascynujcy temat.
Dodatek 7: Patent BlackLight Patent Stanw Zjednoczonych 6024935 Mills i in. 15 lutego 2000 roku Metody i struktury wodoru niskoenergetycznego Abstrakt: Metody i aparatura suce wyzwalaniu energii z atomw (czsteczek) wodoru przez stymulacj elektronw do przechodzenia na nisze poziomy energetyczne przy mniejszych promieniach (duych i maych posiach) ni przy "stanie podstawowym", dziki wykorzystaniu uj energetycznych, czyli sposb na odprowadzenie rezonansu energii atomw wodoru w celu wzmocnienia tych przej. Ujcie energetyczne, inaczej kana energetyczny, mona stworzy przez transfer co najmniej jednego elektronu midzy czstkami elementarnymi, jakie uczestnicz w przemianie, to jest atomami, jonami, czsteczkami lub zwizkami jonw czy czsteczek. W okrelonych warunkach kana energetyczny wywouje transfer elektronw t z jednej (lub wikszej liczby) czstki oddajcej do jednej (lub wikszej liczby) czstki przyjmujcej, gdzie rnica sumy energii jonizacji i/lub powinowactwa elektronowego czstki oddajcej elektrony i sumy energii jonizacji i/lub powinowactwa elektronowego czstki przyjmujcej elektrony wynosi szacunkowo mX27,21 elektronowoltw (mX48,6 eV) dla wodoru atomowego (czsteczkowego) przy przejciu poniej "stanu podstawowego", gdzie m i t to liczby cakowite. Prezentowany wynalazek obejmuje take wykorzystanie katalizatora wodorowego, wielofunkcyjnego materiau o zastosowaniu przy dysocjacji wodoru czsteczkowego do postaci wodoru o wolnych atomach, co umoliwia transport wodoru w postaci wolnych atomw, a take wykorzystanie przy tworzeniu kanaw energetycznych. Reaktor energii zawiera po jednym ogniwie elektrolitycznym, ogniwie wodoru w postaci gazu pod cinieniem oraz ogniwie wyadowa w wodorze w postaci gazowej. Preferowany reaktor energii wodoru w postaci gazu pod cinieniem skada si z naczynia; rda wodoru; urzdze umoliwiajcych kontrol cinienia i przepywu wodoru do naczynia; materiau do dysocjacji wodoru czsteczkowego w wodr atomowy oraz materiau, ktry mgby by wykorzystany jako rdo kanaw energetycznych w fazie gazowej. Gazowe rdo kanaw energetycznych zawiera te elementy, ktre su sublimacji, doprowadzeniu do wrzenia i/lub ktre przyjmuj posta lotn przy podniesionej temperaturze roboczej reaktora energii gazowej, w ktrym w fazie gazowej zachodzi egzotermiczna reakcja elektronowego przejcia wodoru w niszy stan energetyczny. Wynalazcy: Mills, Randell L. (Malvem, PA); Good, William R. (Wayne, PA); Phillips, Jonathan (State College, PA); Popov, Arthur I. (Philadelphia, PA) Nastpca prawny: BlackLight Power, Inc. (Cranbury, NJ) Wniosek nr: 822170 Zoono: 21 marca 1997 roku Klasyfikacja w USA: 423/648.1; 422/129 Klasyfikacja midzynarod.: CO 1 B 003/02 Obszar wyszukiwania: 423/648.1 422/129 Dodatek 8: Patenty Kohei Minaty US 4751486: Urzdzenie magnetycznego ruchu obrotowego Wynalazca (wynalazcy): Minato, Kohei, Minato-Ku, Tokio 105, Japonia Zgaszajcy: brak Daty publikacji/przyznania: 14 lipca 1988 roku / 24 kwietnia 1987 roku Numer zgoszenia: US 1987000042432 Abstrakt: Prezentowany wynalazek urzdzenia magnetycznego ruchu obrotowego ma pierwszy i drugi wirnik umocowane obok siebie w sposb umoliwiajcy obracanie si. Pierwszy i drugi wirnik poczono w ten sposb, by obracay si w przeciwne strony w trybie zsynchronizowanym. W czci obwodowej pierwszego wirnika umieszczono pewn liczb magnesw trwaych w starych odlegociach i dokadnie tak sam liczb magnesw trwaych umieszczono w staych odlegociach w czci obwodowej drugiego wirnika. Biegunowo kadego z magnesw, ktre skierowane s od wirnika, jest staa. Gdy pierwszy i drugi wirnik obracaj si w trybie zsynchronizowanym, faza ruchu rotacyjnego magnesw trwaych pierwszego wirnika nieco wyprzedza faz ruchu magnesw trwaych drugiego. Jeden z magnesw trwaych pierwszego wirnika zastpiono elektromagnesem. Biegunowo elektromagnesu w kierunku od wirnika moe zosta zmieniona przez odwrcenie kierunku przepywu prdu, ktry pynie przez elektromagnes. Przedstawiciel prawny, agent lub firma: Brown, Martin, Haller & Meador Gwny/pomocniczy egzaminator: Harris, George Pierwsze zgoszenie: (wycznie) 1. Budowa urzdzenia magnetycznego ruchu obrotowego: pierwszy wirnik jest umocowany w sposb umoliwiajcy obracanie si; drugi wirnik, ktry umocowano take w sposb umoliwiajcy obracanie si, zosta zsynchronizowany ze wspomnianym pierwszym wirnikiem; synchronizacja oznacza takie ustalenie ruchu, by moliwe byo wirowanie wspomnianych wirnikw w przeciwnych kierunkach; czci magnetyczne rozmieszczono w staych odstpach w czciach obwodowych wspomnianych wirnikw, liczba czci magnetycznych rozmieszczonych na pierwszym wirniku rwna si liczbie czci magnetycznych rozmieszczonych na drugim wirniku, rozmieszczenie charakteryzuje si tym, e kada z czci magnetycznych ma co najmniej jeden biegun zwrcony w kierunku od obu wirnikw, co oznacza, e gdy pierwszy i drugi wirnik poruszaj si w trybie zsynchronizowanym, wszystkie magnesy pierwszego wirnika i wszystkie magnesy drugiego wirnika, tworzce par, poruszaj si tak, e ich bieguny magnetyczne maj t sam biegunowo w fazie okresowego przybliania si i t sam w fazie oddalania; jedna ze sparowanych czci magnetycznych jest w fazie ruchu nieco bardziej zaawansowanej ni faza ruchu drugiej; gdy sparowane czci magnetyczne zbliaj si do siebie, powstaje magnetyczna sia odpychania, co wywiera si o okrelonym kierunku na moment obrotowy pierwszego wirnika, przez co moment obrotowy pierwszego wirnika przekazywany jest drugiemu wirnikowi dziki wspomnianej synchronizacji, i w ten sposb drugi wirnik moe obraca si w kierunku przeciwnym do kierunku momentu obrotowego przyoonego do drugiego wirnika, w zalenoci od wspomnianej magnetycznej siy odpychania; co najmniej na jedn z par czci magnetycznych wywierana jest sia magnetyczna, co powoduje zmian biegunowoci wspomnianej czci magnetycznej. [Tu nastpuje pi dalszych twierdze] US 5594289: Urzdzenie magnetycznego ruchu obrotowego Wynalazca (wynalazcy): Minato, Kohei, Shinjuku-Ku, Tokio Daty publikacji/przyznania: 14czerwca 1997 roku/ 14grudnia 1995 roku Numer zgoszenia: US 1995000574582 Abstrakt: Na wirniku przytwierdzonym do obracajcego si wau wirujcego umieszczono liczne magnesy trwae wzdu kierunku obrotu w ten sposb, e wszystkie bieguny magnetyczne tego samego typu skierowane s na zewntrz. W ten sam sposb umieszczono na wirniku ciarki, ktrych zadaniem jest wywaenie ruchu wirnika. Dziki urzdzeniu magnetycznego ruchu obrotowego, jaki stanowi prezentowany wynalazek, mona wydajnie uzyskiwa energi rotacyjn z magnesw trwaych. Udao si to osign dziki moliwemu zmniejszeniu prdu dostarczanego do elektromagnesw, tak by trafiaa do nich tylko niezbdna ilo energii elektrycznej. Przedstawiciel prawny, agent lub firma: Marks and Murase L.L.P Gwny/pomocniczy egzaminator: Dougherty, Thomas M. [Tu nastpuje 12 twierdze] Dodatek 9: Patenty Paula i Alexandry Correw Paulo i Alexandra Correowie uzyskali w sumie siedem patentw, wczywszy te trzy, ktre zwizane s z technologi anomalnych jaskrawych wyadowa pulsacyjnych ich pomysu: patenty Stanw Zjednoczonych nr 5416391,5449989 i 5502354. US 5416391: Elektromechaniczna transdukcja impulsw plazmowych Wynalazca (wynalazcy): Correa, Paulo N., Concord, Ontario, Kanada; Correa, Alexandra N., Concord, Ontario, Kanada Daty publikacji/przyznania: 16 maja 1995 roku /15 padziernika 1992 roku Abstrakt: W przetworniku prdu staego, sucym do zasilania urzdze prdu zmiennego, wykorzystano lamp wyadowcz rurow i takie charakterystyki rda, ktre pozwalaj utrzyma wewntrz lampy endogenne anomalne gazowe wyadowania pulsacyjne. Lamp sprzono pojemnociowo z adunkiem zewntrznym, w tym z urzdzeniem prdu zmiennego, ktre zazwyczaj stanowi silnik elektryczny. Szczeglnie odpowiednie s silniki elektryczne o indukcji asynchronicznej lub synchronicznej, wykorzysta mona jednak i inne urzdzenia prdu zmiennego. Najpierw naley dokona regulacji w zalenoci od rda prdu, a nastpnie kapacytancji w rwnolegych rurowych lampach wyadowczych oraz poczeniach z elektrodami zewntrznymi, a take czstoci pulsacji wyadowa. Dziki temu mona uzyska kontrol prdkoci zmiennej silnikw prdu przemiennego, zazwyczaj nie podlegajcych takiej kontroli. [Tu nastpuje 13 twierdze] US 5449989: System konwersji energii Wynalazca (wynalazcy): Correa, Paulo N., Concord, Ontario, Kanada; Correa, AlexandraN., Concord, Ontario, Kanada Daty publikacji/przyznania: 12 wrzenia 1995 roku/15 kwietnia 1993 roku Abstrakt: W skad urzdzenia do konwersji energii wchodzi lampa wyadowcza, ktra dziaa w warunkach anomalnych jaskrawych wyadowa pulsacyjnych w obwodzie o dwch bramkach. rdo prdu staego podczone do bramki wejciowej dostarcza energii elektrycznej, ktra potrzebna jest do zainicjowania emisji pulsacyjnej, a ujcie prdu w postaci zbiornika energii elektrycznej lub urzdzenia uytkowego podczone do bramki wyjciowej wychwytuje znaczn cz energii, jaka uwalnia si w wyniku pokrywania si emitowanych impulsw. [Tu nastpuj 23 twierdzenia] US 5502354: Zasilany prdem staym generator impulsw elektrycznych wykorzystujcy samoczynne cykliczne anomalne jaskrawe wyadowania pulsacyjne Wynalazca (wynalazcy): Correa, Paulo N., Concord, Ontario, Kanada; Correa, AlexandraN., Concord, Ontario, Kanada Daty publikacji/przyznania: 26 marca 1996 roku /19 kwietnia 1994 roku W obwodzie wykorzystano prniow lamp wyadowcz o zimnej katodzie do wzbudzenia pulsacyjnej samoczynnej emisji elektronowej, o szczeglnym nasileniu i czstotliwoci w rejonie anomalnych wyadowa jaskrawych, co wie si z duo mniejszymi zagszczeniami prdu, ni przewidywano zgodnie z prawem rejonu prniowych wyadowa hakowych Fowlera-Nordheima. Lampa wyadowcza charakteryzuje si duym polem elektrody, szczeglnie w przypadku katody, oraz duym obszarem midzyelektrodowym. Elektrody powinny by umieszczone w odstpie co najmniej 2 centymetrw w ukadzie rwnolegym. Midzy elektrodami mona umieci prbnik, by jeszcze zmniejszy pole konieczne do wzbudzenia emisji. W innej konfiguracji prbnik moe peni rol anody, a dwie pytki katody. Obwd zasilany jest ze rda prdu staego o oporze pozornym wystarczajco duym, by zapobiec odkadaniu si prniowego adunku ukowego. [Tu nastpuje 18 twierdze] Patenty mona obejrze na stronie www.delphion.com i www.uspto.gov
Wykaz terminw Akcelerator liniowy Urzdzenie skadajce si z podunych tub, w rodku ktrych panuje prnia i w ktrych dochodzi do przyspieszania czstek elementarnych do bardzo duych prdkoci i nadawania im stanw wysokoenergetycznych. Alternator Urzdzenie, ktrego zadaniem jest zmiana energii motorycznej w elektryczn w postaci prdu zmiennego. Bateria Urzdzenie suce do przechowywania energii elektrycznej. Butelka lejdejska Urzdzenie do wychwytywania adunkw elektrostatycznych. Cika woda Inaczej tlenek deuteru, czyli D 2 O; cika woda wystpuje naturalnie w morzach i rzekach, jest nieszkodliwa i wzgldnie atwo j wyekstrahowa. Nazwa "cika woda" bierze si std, e jest to tlenek deuteru, czyli cikiego wodoru. Atomy cikiego wodoru zawieraj w jdrze i proton, i neutron. Dynamo Urzdzenie, ktrego zadaniem jest zmiana energii motorycznej w elektryczn w postaci prdu staego. Elektromagnes Prd, ktry pynie przez zwoje, powoduje powstawanie pola magnetycznego wok tych zwojw przewodu. Pole magnetyczne wewntrz zwojw oddziauje z ssiednimi polami magnetycznymi i wywouje zjawisko przycigania i odpychania. Elektrony Mae, ujemnie naadowane czstki, ktre poruszaj si po orbitach jdra kadego z pierwiastkw. W zwykych warunkach liczba orbitujcych elektronw rwna si liczbie protonw w jdrze. Elektryczno statyczna Elektryczno statyczna stanowi przeciwiestwo elektrycznoci prdu. Podczas gdy elektryczno prdu to przepyw strumienia elektronw, elektryczno statyczna to gromadzenie i uwalnianie adunkw elektronw w powietrzu lub te na zewntrznej powierzchni materiau. Energia zerowa Energia, ktra powstaje pod wpywem kwantowych fluktuacji prni. Niektrzy naukowcy uznaj energi zerow za potencjalne niezalene rdo energii. Entropia Tendencja ukadu bd przemiany do przejcia w posta energii cieplnej, a take wzrostu poziomu nie uporzdkowania. Fuzja jdrowa, synteza jdrowa Proces wyzwalania energii przez czenie atomw lekkich pierwiastkw w rodzaju wodoru czy deuteru (cikiego wodoru) w pierwiastki cisze, na przykad hel. Generator Termin oglny stosowany na okrelenie wszelkiego typu urzdze, ktre zmieniaj energi motoryczn w elektryczn. Izotop Pierwiastki mog wystpowa w rnych postaciach, czyli izotopach, ktre rni si midzy sob liczb neutronw w jdrze atomu. Na przykad wgiel wystpuje jako wgiel-12, wgiel- 13, wgiel-14, co oznacza, e przy 6 protonach jdro tego pierwiastka zawiera moe kolejno 6, 7 lub 8 neutronw. Cisze pierwiastki, takie jak uran, mog istnie w formie izotopw radioaktywnych o rnym stopniu stabilnoci promieniotwrczej. Stabilno opisuje si okresem poowicznego rozpadu (por. okres poowicznego rozpadu). Komutator Cz silnika elektrycznego, ktra pozwala wirnikowi silnika wirowa ze sta prdkoci, co uzyskuje si dziki zmianom kierunku si magnetycznych w wirujcych zwojach. Kondensator Urzdzenie suce do przechowywania adunku elektrycznego. adunek adunek elektryczny moe by dodatni lub ujemny, w zalenoci od tego, czy atom odda elektrony (i sta si czstk dodatni), czy te je naby (i sta si czstk ujemn). Magnes Ponad 2000 lat temu zauwaono, e okrelone substancje wytwarzaj niewidzialn si zwan magnetyzmem. Zasada magnetyzmu do dzi pozostaje nie cakiem wyjaniona, chocia obecnie sdzi si, e wie si z istnieniem grup atomw, zwanych domenami. Domeny, zwykle chaotycznie rozrzucone, ukadaj si w przypadku substancji magnetycznych w jednym kierunku, co powoduje wytwarzanie siy. Negentropia Sytuacja wyjtkowa ukadu lub procesu, w czasie ktrej wzrasta stopie uporzdkowania dochodzi do miejscowego naruszenia drugiego prawa termodynamiki. Uwaa si, e niektre ukady biologiczne, takie jak roliny i zwierzta, oraz pewne ukady geologiczne, wczywszy warstwy mineralne w powoce ziemskiej, wykazuj zdolno dokonywania transformacji "negentropijnych", to jest zwikszania uporzdkowania wewntrznego. Wysuwane s przypuszczenia, e przemiany negentropijne mogyby zosta wykorzystane w tych technologiach uzyskiwania energii, ktre zakadaj wykorzystanie energii punktu zerowego prni. Neutron Neutralna, to jest nie majca adunku, czstka elementarna, ktra stanowi cz jdra atomowego. Nuklearny, jdrowy Odnoszcy si do jder atomw. Okres poowicznego rozpadu Czas, w jakim poziom emisji promieniowania pierwiastka radioaktywnego zmniejsza si o poow. Opornik Urzdzenie, ktrego zadaniem w obwodzie elektrycznym jest wytwarzanie oporu. Plazma Co, co okrela si mianem "czwartego stanu skupienia" materii (trzy pozostae stany to stay, cieky i gazowy). W pewnym sensie plazma przypomina gaz, z tym e powstaje wwczas, gdy atomy gazu trac elektrony i staj si naadowane dodatnio. Plazma, mwic prostym jzykiem, to zjonizowany gaz. Nauka bardzo interesuje si tym stanem skupienia, poniewa stwierdzono, e plazm charakteryzuje wysokie przewodnictwo prdu elektrycznego przy bardzo rnych poziomach oporu (niektrzy naukowcy definiuj plazm jako gaz, w ktrym przynajmniej 50% czstek jest naadowanych elektrycznie). Plazma moe istnie jedynie w warunkach bardzo wysokiej temperatury, czyli takich, jakie panuj w specjalnych urzdzeniach do przeprowadzania eksperymentw jdrowych. Jest take obecna w Socu i gwiazdach, gdzie objawia si w postaci wyadowa wietlnych. Plazmowe urzdzenie wyadowcze Urzdzenie elektryczne prdu wysokiej czstotliwoci, ktre wytwarza plazm przez wybijanie elektronw z czsteczek gazu. Pojemno kondensatora Miara zdolnoci kondensatora do przechowywania adunku elektrycznego (inaczej kapacytancja). Prd stay Prd, w ktrym kierunek przepywu elektronw w obwodzie jest zawsze taki sam. Prd zmienny Prd elektryczny, ktrego kierunek przepywu podlega staym zmianom. Czstotliwo zmian kierunku mierzona jest w hercach (Hz), czyli cyklach na sekund. W Wielkiej Brytanii i Europie czstotliwo wynosi zazwyczaj 50 hercw, podczas gdy w Stanach Zjednoczonych 60 hercw. Oznacza to, e na przykad w Wielkiej Brytanii prd porusza si od bieguna dodatniego do ujemnego i z powrotem ku dodatniemu (wykonuje peen cykl) 50 razy na sekund. Promienie Roentgena Wytworzona sztucznie posta promieni gamma, jakie powstaj w wysokonapiciowej lampie rentgenowskiej. Proton Czstka elementarna o adunku dodatnim, skadnik jdra atomu. Prnia W fizyce: brak nie tylko gazw, ale take ciepa, gdzie jednak wci mona obserwowa zachodzenie fluktuacji kwantowych to znaczy powstawanie i anihilacj czstek elementarnych. Rozpad alfa Do rozpadu alfa dochodzi, gdy jdro atomu emituje czstk alfa. Inne okrelenie czstki alfa to jdro helu skada si ono z dwch protonw i dwch neutronw. Rozpad beta Rozpad beta moe wystpowa w wielu postaciach, najczstsza z nich charakteryzuje si emisj elektronu z jdra pierwiastka. Rozpad gamma Inaczej promieniowanie gamma, to emisja (z jdra pierwiastka) promieni gamma, to jest promieniowania elektromagnetycznego o bardzo maej dugoci fali, a duej przenikliwoci. Wystpuje spontanicznie razem z innymi rodzajami rozpadu. Rnica potencjaw "Sia napdowa" elektrycznoci, mierzona w woltach. Silnik Urzdzenie, ktre zmienia moc elektryczn w si motoryczn. Sia elektromotoryczna Jeszcze jeden termin na okrelenie rnicy potencjaw; wyraa cinienie prdu w woltach. Szczotki Styki umoliwiajce kontakt lizgowy pomidzy zwojami silnika a przewodami czy kablami, ktre doprowadzaj prd elektryczny. Tablica okresowa Inaczej tablica pierwiastkw; systematyzuje pierwiastki zgodnie z ich liczb atomow i reaktywnoci. Liczba atomowa pierwiastka to liczba protonw w jdrze. Pierwiastki mona uoy take zgodnie z mas atomow-sum protonw i neutronw, jakie znajduj si w jdrze. Obecnie tablica okresowa zawiera 112 znanych pierwiastkw, by moe jednak uda si kiedy stworzy "cisze" nietrwae pierwiastki promieniotwrcze. Transmutacja Pojawia si, kiedy jeden pierwiastek zmienia si w co najmniej jeden inny podczas przemiany jdrowej. Twornik Nieruchoma cz silnika elektrycznego, zwykle jest ni magnes. Wielofazowy Fazowanie to pojcie stosowane dla opisu wzoru fal prdu zmiennego przy ruchu od bieguna ujemnego ku dodatniemu i w stron przeciwn. W osprzcie wielofazowym wykorzystuje si rnorakie wzory fal, ktre gdy wystpuj rwnoczenie, przeplataj si w okrelony sposb. Wirnik Wirujca cz silnika elektrycznego, zazwyczaj w postaci cewki. Wirujce pole magnetyczne Po raz pierwszy wykorzystane przez Nikol Tesl stanowi sedno zasady dziaania generatorw i silnikw prdu zmiennego. Zamiast po prostu wzbudza prd elektryczny przez obracanie zwojw w polu magnetycznym jak dzieje si to w generatorach i silnikach prdu staego Tesla postanowi porusza naprzemiennie podzielonym polem magnetycznym lub elektromagnetycznym za pomoc wirnika, dziki czemu udao si indukowa prd zmienny w zwojach otaczajcych przylegajce do siebie cewki, ktre tworzyy tak zwany twornik generatora. Fakt, e prd powstaje w wyniku indukcji "na odlego" rozwizuje problem, jaki istnia w klasycznych silnikach czy generatorach, gdzie trzeba byo posuy si komutatorem lub szczotkami. Zmiana paradygmatu Wyraenie, ktrego autorem jest Thomas S. Kuhn, filozof nauki; wyraa zasadnicz zmian w naukowej wizji wszechwiata.
Przypisy Rozdzia 1 1 Climate Change in America, raport rzdu Stanw Zjednoczonych, czerwiec 2000. 2 Energy The Changing Climate, Royal Commission on Environmental Pollution, czerwiec 2000. Dostpne na stronie http://www.rcep.org.uk. 3 Ibid. 4 Tesla Nikola, The Problem of Increasing Human Energy, Century Illustrated Monthly Magazine", czerwiec 1900. 5 Ibid. THE SEARCH FOR FREE ENERGY W POSZUKIWANIU NIEOGRANICZONEJ ENERGII e-mail: info@thesearchforfreeenergy.com Strony internetowe: www.thesearchforfreeenergy.com Na stronie powiconej niniejszej ksice znale mona, oprcz najwieszych informacji zwizanych z poruszanymi w niej tematami, take odnoniki do innych wanych stron, podobne propozycje wydawnicze itp. Rozdzia 2 1 Patenty Stanw Zjednoczonych nr 1061142 i 1061206: http://www.del-phion.com. 2 Cheney Margaret, Man Out of Time, Dell, Nowy Jork 1981, s. 31. 3 Tesla Nikola, My Inventions, Electrical Experimenter", maj, czerwiec, lipiec, padziernik 1919, wznowione przez Skolska Knjiga, Zagrzeb, Jugosawia, 1977, s.41. 4 Cheney Margaret, op. cit, s. 31. 5. Tesla Nikola, My Inventions, s. 41. 6 Cheney, op. cit, str. 31. 7 O'Neill John J., Prodigal Genius, David McKay Co., Nowy Jork 1944, s. 146-149. 8 Tesla Thinks Wind Power Should be Used More Now, North American", Philadelphia, 18 maja 1902. 9 Tesla Nikola, The Problem of Increasing Human Energy. 10 Tesla Nikola, My Inventions, s. 51. 11 Tesla Nikola, The Problem of Increasing Human Energy. 12 Tesla Nikola, list do J.P. Morgana, 3 lipca 1903, US Library of Congress. 13 Morgan J.P., list do Nikoli Tesli, 14 lipca 1903, US Library of Congress. 14 Tesla Nikola, wykad dla American Institute of Electrical Engineers (AIEE), 1892. 15 Tesla Nikola, The Problem of Increasing Human Energy. 16 Ibid. 17 Tesla Nikola, Patent Stanw Zjednoczonych nr 685957, Apparatus for the Utilization of Radiant Energy", zoony 21 marca 1901, przyznany 5 listopada 1901. 18 Tesa Nikola, The Problem of Increasing Human Energy. 19 Ibid. 20 Ibid. 21 Ibid. 22 Ibid Rozdzia 3 1 Moray T.H., The Sea of Energy in Which the Earth Floats, wydanie czwarte, Cosray, Salt Lake City 1960. 2 Wikon H. Welling (byy sekretarz stanu Utah), list, luty 1930. 3 Moray T.H., notatki, zbiory Harveya Fletchera, Brigham University, Salt Lake City. 4 Ibid. 5 Ibid. 6 Ibid. 7 Ibid. 8 Ibid. 9 Ibid. 10 Ibid. 11 Ibid. 12 Eyring Carl, list Roberta L. Judda, 6 lutego 1926, zbiory Harveya Fletchera. 13 Jensen E.G., list do R.L. Anderberga, 8 padziernika 1928, zbiory Harveya Fletchera. 14 Moray T.H., op. cit. 15 Jensen E.G., op. cit. 16 Fletcher Harvey, list do Roberta L. Judda, 16 padziernika 1928, zbiory Harveya Fletchera. 17 Ibid. 18 Fletcher Harvey, list do Roberta L. Judda, 5 listopada 1928, zbiory Harveya Fletchera. 19 Yates T.J., list otwarty, 16 marca 1929, zbiory Harveya Fletchera. 20 Hayes Murray O., list do W.H. Lovesy'ego, 24 padziernika 1929, zbiory Harveya Fletchera. 21 Ibid. 22 Moray T.H., The Sea of Energy in Which the Earth Floats, s. 155. 23 Ibid, s. 156. 24 Ibid., s. 157. 25 Lovesy W.H., list do T.H. Moraya, 29 czerwca 1932. 26 Moray, op. cit, s. 165. 27 Ibid., s. 166. 28 Ibid., s. 166. 29 Ibid., s. 167. 30 Ibid., s. 170. 31 Moray T.H., The Sea of Energy in Which the Earth Floats, wydanie pite, Cosray, Salt Lake City 1978. 32 Moray J., E.E. Dahl Associates, US Air Force Systems Command, Contract #F42600-75-2212, raport kocowy, 15 kwietnia 1977, s. 10. 33 Fletcher Harvey, list do profesora Orina Tugmana, 19 kwietnia 1940, zbiory Harveya Fletchera. 34 Perreault Bruce A., wykad podczas 1999 Exotic Research Conference, Mesa, Arizona, 21 lipca 1999. 35 Ibid. 36 Ibid. 37 Ibid. 38 Brown Paul M., The Moray Energy Device: Operational Parameters, Design Criteria, and Considerations, Aztec Publishing, Nashville 1997. 39 Ibid. 40 Brown Paul M., list otwarty, 1 listopada 1991. Cosray John E. Moray P.O. Box 58141 Salt Lake City, UT 84158-0141 Tel. (801) 582 9281 John E. Moray jest synem T. Henry'ego Moraya i wci udostpnia egzemplarze ksiki The Sea of Energy in Which the Earth Floats. Nu Energy Technologies, Inc. Bruce Perreault P.O. Box 22 Rumney, NH 03266-0022 Tel. (603) 786 9316 Strony intemetowe: www.nuenergy.org Strony powicone pracom badawczym Bruce'a Perreaulta, w tym prbom rekonstrukcji urzdzenia energii promienistej T. Henry'ego Moraya. GlobalAtomics Paul M. Brown e-mail: brown@globalatomics.com Strony intemetowe: www.globalatomics.com Informacje powicone pracom nad udoskonaleniem opracowanej przez Paula M. Browna technologii fotodeaktywacji". Rozdzia 4 1 New York Times", 20 czerwca 1931. 2 Faraday Michael, Experimental Researches in Electricity, 3 tomy, Richard and John Edward Taylor, Londyn 1839-1855. 3 Tesla Nikola, Notes on a Unipolar Dynamo, The Electrical Engineer", l wrzenia 1891. 4 DePalma Bruce, Pendulum Experiment Data (The Force Machine), De-Palma Institute, 1975. 5 Ibid 6 DePalma Bruce, report #92, The Secret of the Faraday Disc, DePalma Institute, 1995. 7 DePalma Bruce, report #62, Simularity Institute, 16 lipca 1979. 8 DePalma, wywiad cytowany w News-Press", Santa Barbara, 30 marca 1980. 9 Wilhelm Timothy, Wilhelm Report: The Stelle Homopolar Machine (built to DePalma s specifications) The Stelle Group, Stelle, Illinois 1981. 10 DePalma Bruce, Critique of the N-machine Constructed by Trombly and Kahn, DePalma Institute, 11 padziernika 1985. 11 White D.C., raport na temat maszyny N, M.I.T. Energy Lab, 9 marca 1981. 12 Satellite News, Researchers See Long-Life Satellite Power Systems in 19th Century Experiment, Phillips Publishing", 15 lutego 1981. 13 Valone T., The Real Story of the N-Machine, Extraordinary Science", kwiecie/maj/czerwiec 1994, ponownie cytowane w: The Homopolar Handbook, Integrity Research Institute, Waszyngton 1994, s. 72. 14 Ibid., s. 70. 15 Inomata Shiuji, list do Thomasa Valone'a, 15 czerwca 1998. 16 Kincheloe Robert, raport na temat maszyny N Sunburst, 1986. 17 Manning Jeane, The Coming Energy Revolution, Avery Publishing Group, Nowy Jork 1996, s. 86. 18 DePalma Bruce, Free Energy The Political, Social and Economic Implications, DePalma Institute. Bruce DePalma The Home of Primordial Energy Strony intemetowe: www.depalma.pair.com Integrity Research Institute Thomas Valone Rozdzia 5 1 Kelly Don, Swiss M-L Converter A Masterpiece of Craftsmanship and Electronic Engineering, raport prywatny, 1988. 2 Ibid. 3 Hauser Albert, raport prywatny, 14 lutego 1986. 4 Narracja do nagrania wideo wsplnoty Methernitha. 5 Strony intemetowe Methernithy: http://www.methernitha.com. 6 Ibid. 7 Marinov Stefan, list poegnalny, 15 lipca 1997. 8 Bass Robert W., list otwarty, 13 padziernika 1997. 9 Schneeberger Erwin, list otwarty, 12 sierpnia 1997. 10 Wywiad z Hansem Holzherrem, opublikowany po raz pierwszy na stronie internetowej Stefana Hartmanna: http://www.overanity.com. 11 Ibid. 12 Ibid. 13 Potter Paul, The Back-engineered Thesta-Distatica, artyku nieopubli-kowany, 1999. 14 Ibid Methernitha Strony internetowe: www.methernitha.com Overunity Website Stefan Hartmann Strony internetowe: www.overunity.com Rozdzia 6 1 Lidsky Lawrence M., The Trouble with Fusion, MIT Technology Review", padziernik 1983. 2 Fleischmann Martin, On the Ropes, wywiad w programie 4 Radia BBC, 21 maja 1997. 3 Ibid. 4 Ibid. 5 Aspden H., list do autora, 28 sierpnia 2000. 6 Mallove Eugene F., Why MIT and Cold Fusion "?, Infinite Energy Magazine", wydanie 24, s. 65. 7 Parker Ronald, materiay konferencyjne, l maja 1989. 8 Tate Nick, wywiad dla WBUR Radio, 9 sierpnia 1991. 9 Zapis wywiadu z profesorami Ronaldem Parkerem i Richardem Ballingerem, prowadzonego przez Nicka Tate'a, dziennikarza Boston Herald", 28 kwietnia 1989. 10 Tate Nick, artyku retrospektywny, 8 czerwca 1991, cytowany w Infinite Energy Magazine", wydanie 24, s. 72. 11 Mallove Eugene F., op. cit, s. 66. 12 Ibid., s. 75. 13 Fox Hal, wywiad w Infinite Energy Magazine", wydanie 24, s. 17. 14 Bush B.F., Miles M.H. i Lagowski J.J., Anomalous Effects Involving Excess Power, Radiation, and Helium Production During Df) Electrolysis Using Palladium Cathodes, Fusion Technology", Vol. 25, lipiec 1994, s. 478-486. 15 Dufour Jacques, Cold Fusion by Sparking in Hydrogen Isotopes, Fusion Technology", Vol. 24, wrzesie 1994, s. 205-228. 16 Arata Yoshiaki i Zhang Yue-Chang, Solid State Plasma Fusion (Cold Fusion"), .Journal of the High Temperature Society of Japan", Vol. 23, stycze 1997. 17 Chubb Scott R., Naval Research Laboratory, Infinite Energy Magazine", wydanie 24, s. 7. 18 Storms Edmund, Infinite Energy Magazine", wydanie 31, s. 10. 19 McKubre Michael C.H., wywiad z autorem, 6 lipca 2000. 20 McKubre Michael C.H., The Works, wywiad dla BBC World Service, 13 stycznia 2000. 21 Rothwell Jed, Infinite Energy Magazine", wydanie 24, s. 24. 22 Bockris John O'M., wywiad, Infinite Energy Magazine", wydanie 24, s. 21. 23 Fox Hal, wywiad, Infinite Energy Magazine", wydanie 24, s. 22. 24 McKubre, Michael C.H., program Today, wywiad dla programu 4 Radia BBC, 20 padziernika 1998. JET (J i t E T ) Gwna siedziba brytyjskich bada nad gorc fuzj. Cold Fusion Times" Ed. Dr Mitchell R. Swartz, P.O. Box 81135, Wellesley Hills, MA 02181 USA Infinite Energy" Eugene Mallove P.O. Box 2816 Concord NH 03302-2816 Tel. (603) 2284516 Fax (603) 224 5975 e-mail: subscribe@infinite-energy.com Strony internetowe: www.infmite-energy.com Magazyn Infinite Energy" jest prawdopodobnie najbardziej wiarygodnym pismem zajmujcym si tematyk nowych energii. Publikuje si tam wiele szczegowych technicznych artykuw na temat postpu bada w dziedzinie zimnej fuzji i innych gwnych kierunkw prac nad nowymi rdami. Rozdzia 7 1 Cravens Dennis, Flowing Electrolyte Calorimetry, raport, Vernon, Texas: ENECO, maj 1995. 2 Platt Charles, What if Cold Fusion is Real?, Wired", listopad 1998. 3 Bishop Jerry E., The Wall Street Journal", 29 stycznia 1996. 4 US Department of Energy Energy Assessments Division, list do CETI, 29 maja 1997. 5 Informacje prasowe CETI, 1996. 6 Mallove Eugene R, op. cit, s. 68. 7 Wyjtki z Board of Patent Appeals and Interferences, Mitchell R. Swartz (00-1107, Serial No. 07/371937), 30 maja 2000, s. 13. 8 Case Leslie C, Progress in Catalytic Fusion, Infinite Energy Magazine", wydanie 23, s. 9. 9 Ibid, s. 10. 10 Mallove Eugene R, Reproducible Catalytic Fusion Process, Infinite Energy Magazine", wydanie 19, s. 32. 11 McKubre Michael C.H., Progress in Catalytic Fusion, Infinite Energy Magazine", wydanie 23, s. 15. 12 McKubre Michael C.H., Proceedings of ICCF-7, cytowane w Infinite Energy Magazine", wydanie 20, s. 34. 13 Case Leslie C, op. cit, s. 12. 14 McKubre Michael C.H., Progress in Catalytic Fusion, s. 14. 15 McKubre Michael C.H., artyku, Infinite Energy Magazine", wydanie 24, s. 8. 16 Storms Edmund, cytat z Excess Heat", Charles Baudette, South Bristol, Maine: Oak Grove Press, 2000, s. 44-45. 17 Storms Edmund, list otwarty doczony do dokumentacji, 1998. 18 Storms Edmund, artyku, Infinite Energy Magazine", wydanie 24, s. 19. Ibid. 20 Chubb Scott R., op. cit., s. 7. Fusion Information Center P.O. Box 58639 Salt Lake City UT 84158-8639 Tel. (801) 583 6232 Fax (801) 583 6245 Wydaje Fusion Facts", miesicznik o tematyce fuzji. Redaktorem jest Hal Fox. The Journal of New Energy" Wydawca Emerging Energy Marketing Firm, Inc. 3084 E. 3300 South, Salt Lake City, Utah 84109. Tel: (801) 466 8680 Fax: (801) 466 8668. Wydawc jest Hal Fox, The Journal of New Energy" zajmuje si bardzo wieloma zagadnieniami zwizanymi z nowymi technologiami energetycznymi. Future Technology Intelligence Report" P.O. Box 2903A Sacramento, CA 95812-2903 USA Miesicznik powicony technologiom przekraczania jednoci", ich implikacjom ekonomicznym, przemianom niskoenergetycznym itp. ICCF8 sma Midzynarodowa Konferencja nt. zimnej fuzji. Strony internetowe: www.frascati.enea.it/iccf8/ Rozdzia 8 1 Celente Gerald C., Trends 2000, Warner Books, Nowy Jork 1997, s. 305. 2 Blake David, w wywiadzie dla Erika Baarda, Village Voice", 22-28 grudnia 1999. 3 Haldeman Charles, w wywiadzie dla Erika Baarda, Village Voice", 22-28 grudnia 1999. 4 Jacox Michael, w wywiadzie dla Erika Baarda, Village Voice", 22-28 grudnia 1999. 5 Strony internetowe BlackLight: http://www.blacklightpower.com. 6 Mills Randell L., wywiad z Artem Rosenblumem, zamieszczony w Infinite Energy Magazine", wydanie 17, s. 21. 7 Strony internetowe BlackLight, op. cit. 8 Mills Rondell L, op. cit., s. 34. 9 Ibid. 10 Ibid., s. 23. 11 Ibid., s. 30. 12 Ibid. 13 Baard Erik, The Empire Strikes Back, Village Voice", marzec 2000. 14 Park Robert L., Voodoo Science: The Road from Foolishness to Fraud, Oxford University Press, Nowy Jork 2000. 15 Ibid 16 Baard Erik, op. cit. 17 BlackLight Power, Complaint Case Number 1: OOCV00422, US District Court, DC. 18 Ibid. 19 Ibid 20 Melcher Jeffreys, list do Esther Kepplinger, USPTO, marzec 2000. 21 Ibid Blacklight Power Inc., Dr. Randell Mills Strony internetowe: www.BlacklightPower.com What's New?" Dr. Robert Park Strony internetowe: www.aps.org/WN Village Voice" Erik Baard Strony internetowe: www.villagevoice.corn Rozdzia 9 1 Kuhn Thomas S., Struktura rewolucji naukowych, PWN, Warszawa 1968, s. 69. 2 Ibid., s. 125. 3 Pagels Heinz R., The Cosmic Code, Michael Joseph, Londyn 1983. 4 Boyer Timothy, The Classical Vacuum, Scientific American", 253 (2), sierpie 1985. 5 Puthoff Harold, Quantum Fluctuations of Empty Space A New Rosetta Stone of Physics?, Institute for Advanced Studies, Austin, Texas 1989. 6 Podolny R., Something Called Nothing, Mir, Moskwa 1986. 7 Does Jupiter Have New Bolts?, The Economist", 14 padziernika 1989, s. 99. 8 Puthoff, op. cit. 9 King Moray B., Vortex Filaments, Torsion Fields and the Zero-Point Energy, artyku w Infinite Energy Magazine". 10 Forward R., The Extracting of Electrical Energy from the Vacuum by Cohesion of Charge- foliated Conductors, Physical Review" B, 30, 4, 1984. 11 US Patent No. 5590031: http://www.patent.delphion.com. 12 Energy Unlimited, New Scientist", 22 stycznia 2000, s. 32-34. take: Valone T., Inside Zero Point Energy, Infinite Energy Magazine", wydanie 26, s. 53-57. Bohm David, Wholeness and the Implicate Order, Routledge & Kegan Paul, Londyn 1980, s. 190- 1991. Institute for Advanced Studies Dr Hal Puthoff 4030 Braker Lane W., #300 Austin, Texas 78759-5329 USA Tel.: (512) 346 9947 Strony internetowe: www.earthtech.org L b t i k t l d i i ki d i ki Sabberton Publications P.O. Box 35 Southampton SS09 7BU England Strony internetowe: www.energyscience.co.uk Wydawca ksiek i artykuw Harolda Aspdena, autora Modern Aether Science. Rozdzia 10 1 Piotr Peregrinus, manuskrypt datowany na 1269 rok (przedruk w 1902 roku: Charles Wittingham & Co, Chiswick Press, Londyn). 2 Curtis Henry, raport, http://www.keelynet.com. 3 Raport z 4 marca 1998, http://www.keelynet.com. 4 Raport wywiadu brytyjskiego, 1946. 5 Smokhin Andriej, Vacuum Energy a breakthrough, notatka prasowa wNovosti": 03NTO- 890717CM04, 17 lipca 1989. 6 Ibid. 7 Hindley Keith B., Summary of New Information from A. V. Chernetskiis Papers, Technology Detail, York, Anglia 1989. 8 Puthoff Harold, w wywiadzie dla It Runs on Water, dokument telewizyjny, Channel 4, 17 grudnia 1995. 9 Notatka prasowa, BTA Sofia, 28 listopada 1988. 10 Notatka prasowa, Labofex, 1996. 11 Carrell Mike, The Correa Invention, Infinite Energy Magazine", wydanie 8, s. 10. 12 Correa Paulo N., Usages of Physics and the Inventors Health, wykad cytowany w Infinite Energy Magazine", wydanie 23, str. 35. 13 Feynman Richard, prywatny list do Kennetha Shouldersa, 31 stycznia 1986. 14 Shoulders K., Charge Clusters in Action, Proceedings of COFE", kwiecie 1999. 15 http://www.hydrodynamics.com. 16 The Sciences", magazyn, lipiec/sierpie 1993. KeelyNet Order Out of Chaos P.O. Box 570309, Dallas, TX 75357-0309 Tel. (214) 324 8741 Fax (214) 324 3501 Strony internetowe: www.keelynet.com Poczenie tematyki paranormalnej i naukowej, take na temat darmowej energii". Zawiera spory dzia archiwalny. US Patent Office Strony internetowe: www.uspto.gov Strona powicona wszelkiego typu patentom Stanw Zjednoczonych. Delphion Strony internetowe: www.delphion.com Przez t stron szukaj informacji o patentach z caego wiata. Correowie Strony internetowe: www.globalserve.net/~lambdac/ListContents.html Informacje na temat prac Paula i Alexandry Correw. K.R. Shoulders EV A Tale of Discovery P.O. Box 243 Bodega, CA 94922-0243 Szkic historyczny powicony wczesnym pracom nad EV. Hydro Dynamics Inc. James Griggs Strony internetowe: www.hydrodynamics.com Rozdzia 11 1 Project Alpha, tama magnetofonowa, 1988. 2 Kingdom-Age Technologies and Project Alpha Information for Investors, 1988. 3 Wywiad z autorem, wrzesie 2000. 4 Ibid. 5 Project Alpha, tama magnetofonowa, 1988. 6 Edwards Denis, e-mail do autora, 13 listopada 2000. 7 Kingdom-Age Technologies and Project Alpha Information for Investors, 1998. 8 Ibid. 9 Krieg Eric, raport na temat Dennisa Lee w Filadelfii, 1996, strony internetowe Phact: http://www.phact.org. 10 Ibid. 11 Ibid. 12 Krieg Eric, op. cit. 13 Ibid. 14 Newman Joseph Westley, notatka prasowa, 18 wrzenia 1999. 15 Newman Joseph Westley, The Energy Machine of Joseph Newman, wydanie sme, The Joseph Newman Publishing Company, Scottsdale, Arizona 1999. 16 Hastings Roger, owiadczenie dla Subcommittee on Energy, Nuclear Proliferation and Government Processes, 30 lipca 1986. 17 Everett Milton, owiadczenie pod przysig, 7 wrzenia 1999. 18 Newman Joseph, raport na temat pokazu, 14 sierpnia 1999, http://www.jo-sephnewman.com. 19 Biss Norm, przesyka dla http://www.phact.org. 20 Strony internetowe: www.josephnewman.com. 21 Ibid. Philadelphia Association for Critical Thinking Eric Krieg Strony internetowe: www.phact.org lub www.syc.org/e/skeptic/ The Energy Machine of Joseph Newman Joseph Newman Strony internetowe: www.josephnewman.com Rozdzia 12 1 UN Framework Convention on Climate Change, 9 maja 1992. 2 US Energy Information Administration, Annual Energy Review", 1997, s. xxxii. 3 Global Warming International Center, wiadomoci, 30 sierpnia 1999, http://www.globalwarming.net/news/news08301999-2.html. 4 Global Warming International Center, http://www.globalwarming.net/news/news9.html. 5 Wyliczenia EPRI (koszty obejmujce przeprowadzenie utrzymanie i uzyskanie przychodu) Unit Energy Ltd (Unit [e] united kingdom) 16 Avon Reach Monkton Hill Chippenham Wiltshire SN 15 1EE Tel. 0044 1249 705550 Fax 0044 1249 445374 e-mail: enquiries@unit-energy.co.uk W Wielkiej Brytanii dostawca energii produkowanej dziki sile wiatru. Kade gospodarstwo moe przestawi si na korzystanie z energii wiatru dziki usugom Unit [e] z pen obsug. System dziaa cakowicie na podstawie wymiany fakturowej National Grid kupuje energi od Unit [e], by zaspokoi dania klientw. Dodatek 1 1 Steinmetz Charles P., The Second Law of Thermodynamics and the Death " of Energy, with Notes on the Thermodynamics of the Atmosphere", General Electric Review", Vol. 15, lipiec 1912. 2 Ibid. 3 Rauen Ken, przegld The Refrigerator and the Universe autorstwa Martina Goldsteina i Inge F. Golstein, Harvard University Press, Cambridge, Mass 1993, Infinite Energy Magazine", wydanie 29, s. 46. 4 Aspden H., list do autora, 28 sierpnia 2000. rda zdj T. Henry Moray Cosray Bruce DePalma The Home of Primordial Energy" Randell Mills Robin Holland Joint European Tours (JET) UKAEA Profesorowie Pons i Fleischmann archiwa Infinite Energy" Eugene F. Mallov magazyn Infinite Energy" Edgar Mitchell Integrity Research Institute Michael McKubre Michael McKubre Dr Leslie C. Case magazyn Infinite Energy" Dr Hal Puthoff Institute for Advanced Studies