ZESTAW ZADA 1

POZIOM ROZSZERZONY
ZADANIE 1. (2pkt) Ponisze rysunki przedstawiaj tkank okrywajc korzenia i odygi.

Porwnaj budow i funkcj przedstawionych powyej tkanek.

Ryzoderma (epiblema)

Epiderma

Budowa
Funkcja
ZADANIE 2. (1pkt) Wyjanij, dlaczego komrki w modych organach u rolin maj cienkie celulozowe ciany
komrkowe, natomiast w organach starszych tych samych rolin ich ciany s grube i zdrewniae.

ZADANIE 3. (4pkt) W soku wakuoli komrek wielu rolin, w tym w liciach czerwonej kapusty, znajduj si barwniki
antocjanowe nadajce organom rolin odpowiednie zabarwienie. Majc do dyspozycji niej przedstawiony zestaw
dowiadczalny, zaplanuj dowiadczenie mogce sprawdzi nastpujc hipotez badawcz: Kolor barwnikw
antocjanowych uzaleniony jest od pH roztworu. (Kapusta czerwona - pocite licie, Woda w zlewce, Szczypce, Palnik
gazowy, Stojak z pytk, 3% kwas octowy, Sitko / cedzak, 2 szalki lub mae talerzyki)

ZADANIE 4. (2pkt) Wymie dwa przykady roli zjawisk osmotycznych dla ycia rolin.
..
.
ZADANIE 5. (2 pkt) Na rysunku A przedstawiono rozmieszczenie tkanek twrczych (merystemw) u pewnej
roliny. Nazwij tkanki twrcze znajdujce si w miejscach oznaczonych jako l i 2 przyporzdkuj do nich
rysunki B i C

ZADANIE 6. (2 pkt) Strzaki na rysunku przedstawiaj proces transpiracji i wymiany gazowej zachodzcej w
liciu. Rozpoznaj elementy oznaczone literami a i b, a take porwnaj transpiracj przez skrk i aparaty
szparkowe.

.
.
.
ZADANIE 7. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono wzrost korzenia roliny nasiennej. Wyjanij, jak rol, w tym
procesie odgrywa miazga.

.
.
ZADANIE 8. (2 pkt) Rozpoznaj zjawisko przedstawione na rysunkach i wyjanij, dlaczego mona je obserwowa
tylko w ywych komrkach.

.
.
2

ZADANIE 9. (2 pkt) Na rysunku przedstawiono trzy moliwe drogi (a, b, c) wdrwki wody przez tkanki rolinne. W
komrkach podano wartoci potencjau osmotycznego soku komrkowego (Po), cinienia turgorowego (cT) oraz siy
sscej (S).

Okrel dwie drogi takiego transportu i podaj zaleno pomidzy si ssc i a potencjaem osmotycznym.
.
.
.
ZADANIE 10. (2 pkt) Na poniszych schematach przedstawiono rne wytwory skrki. Podpisz je i podaj dla kadego z
nich jego funkcj.

A .... funkcja: .
B...... funkcja: ..
ZADANIE 11. (1pkt) Zakrel prawidow odpowied wskazujc funkcj /funkcje struktury przedstawionej na
poniszym rysunku.

A. wymiana gazowa
B. pobieranie-wody i soli mineralnych
C. transpiracja
D. prawidowe odpowiedzi A oraz C
E. adna z powyszych moliwoci

ZADANIE 12. (1pkt) Ponisze schematy przedstawiaj rne rodzaje tkanki mikiszowej.

Zakrel wiersz tabeli (A, B, C lub D), w ktrym prawidowo zestawiono numer rysunku z nazw rodzaju
mikiszu i penion przez niego funkcj.

ZADANIE 13. (2pkt) Opisz charakterystyczne cechy budowy zewntrznej lici przedstawionych na poniszych
rysunkach.

ZADANIE 14. (2pkt) Zaplanuj dowiadczenie stwierdzajce obecno pprzepuszczalnych bon plazmatycznych w
komrkach rolinnych. Masz do dyspozycji: 30-procentowy roztwr sacharozy, wod, komrki skrki licia
spichrzowego cebuli, 2 zlewki, mikroskop, szkieka podstawowe i nakrywkowe.
.
.
.

Zadanie 15. Dziki aparatom szparkowym zachodz niezbdne dla rolin procesy przewietrzania i kontrolowania
transpiracji. U wikszoci rolin skadaj si z dwch komrek szparkowych, midzy ktrymi znajduje si szparka.
Okrel stan uwodnienia roliny, ktrej aparat szparkowy zosta przedstawiony na schemacie. Opisz w punktach
reakcj komrek szparkowych na zmian stanu uwodnienia tej roliny.

.
.
.
.
ZADANIE 16. Czsteczka wody ma budow biegunow, zachowuje si jak dipol elektryczny. Dziki tej budowie
czsteczki wody maj zdolno m.in. do asocjacji, hydratacji, adhezji, kohezji. Zdefiniuj te pojcia
.
.
.
.

ZADANIE 17. Ponisze kolumny zawieraj okrelenia charakteryzujce tkanki oraz ich nazwy. Dobierz w pary
odpowiedni charakterystyk do rodzaju tkanki.
Cechy charakterystyczne tkanki

Nazwa tkanki

1. Jej komrki zawieraj duo ziaren skrobi.

A. merystem pierwotny

2. Posiada ywe komrki o celulozowych

B. tkanka okrywajca

cianach, ze zgrubieniami w ktach bd

C. kolenchyma

cianach stycznych.

D. mikisz spichrzowy

3. Zbudowana jest z niejednorodnych

E. yko

ywych komrek przewodzcych

produkty asymilacji.
4. Powstaje ju u zarodka roliny, jej
komrki maj zdolno do podziaw.

ZADANIE 18. (2pkt) Porwnaj mechanizmy wentylacji drg oddechowych u przedstawionych poniej
organizmw.

.
.
.

ZADANIE 19. (2pkt) Natenie fotosyntezy zaley od wielu czynnikw. Jednym z nich jest natenie wiata.
Przeanalizuj poniszy wykres i na jego podstawie sformuuj dwa wnioski.

.
.
ZADANIE 20. (2pkt) Ponisze rysunki ilustruj schemat przebiegu i wyniki dowiadczenia (obserwacji dokonano przez
lup) przeprowadzonego na duej populacji pierwotniakw (osobnikw rodzaju Euglena).

Przeanalizuj ten eksperyment i podaj wniosek z niego wynikajcy.

ZADANIE 21. (2pkt) Podana tabela ilustruje stosunek dugoci jelit u wybranych przedstawicieli krgowcw.

Przeanalizuj powysze dane i na ich podstawie odpowiednio wypisz, ktre organizmy nale do
rolinoercw, a ktre do misoercw.
Do rolinoercw nale organizmy:
Do misoercw nale organizmy: .
ZADANIE 22. (2pkt) Akwarium wypeniono dwoma rodzajami gleby: poowa to torf o pH ok. 4, a
graniczca bezporednio z ni druga poowa to ziemia ogrodnicza o pH ok. 7. Nastpnie wpuszczono tam
ddownice. Zaobserwowano, e w glebie torfowej nie gromadz si ddownice, natomiast wszystkie
przechodz do czci akwarium z ziemi ogrodnicz. Wytumacz prawdopodobn przyczyn tego zjawiska,
biorc pod uwag budow ukadu pokarmowego tych organizmw.

ZADANIE 23. (2pkt) Wska rnice w funkcjach korzeni i odyg u przedstawionych na poniszych rysunkach
rolin.

ZADANIE 24. (3 pkt) Naturalna zawarto metali cikich w glebach, wodzie i powietrzu na og nie zagraa
organizmom ywym. Jak jednak wykazuj badania, obecnie w wyniku uprzemysowienia, jest coraz mniej obszarw
nimi nie zanieczyszczonych. Roliny, zwierzta i ludzie niejednakowo reaguj na poszczeglne metale cikie, co
przedstawia ponisze schematyczne zestawienie wynikw z rnych pomiarw.

Na podstawie analizy powyszych danych przedstaw 3 wnioski dotyczce kolejno wraliwoci: czowieka, rolin i
zwierzt na zawarto metali cikich pobieranych z otoczenia.
7

ZADANIE 25. (1 pkt) Samice wielu ptakw wybieraj sobie partnera, ktry adnie piewa i ma bogaty repertuar.
Dlaczego tak si dzieje? Ornitolodzy otrzymuj rne wyniki bada, a jedne z ciekawszych otrzymaa grupa
francusko-duskich naukowcw. Zaczo si od hipotezy, e drugorzdne cechy pciowe wyewoluoway, aby
ujawni stan zdrowotny samcw. Tylko bowiem zdrowe ptaki sta na ekstrawaganckie cechy, takie jak dugie
ogony, kolorowe pira czy skomplikowany piew. Samice, wybierajc takiego partnera, decyduj si jednoczenie na
samca zdrowszego od pozostaych. Wykryto np. e samce rokitniczki zaraone malari maj mniejszy repertuar.
Naukowcy zatem przewidywali, e lepiej piewajce samce bd bardziej inwestowa w obron swego organizmu
przed pasoytami. Ornitolodzy zdecydowali si na pomiary ledziony - organu, w ktrym s syntetyzowane
ciaa odpornociowe. Wiksza ledziona oznacza, w pewnym uproszczeniu, wiksz zdolno organizmu do
odpowiedzi immunologicznej na ataki caego zespou pasoytw. Wyniki ich bada potwierdziy przewidywan
zaleno co do zdrowia samcw, wielkoci ich ledziony oraz bogactwa repertuaru ich pieni. Na podstawie
analizy powyszego tekstu przedstaw zaleno, zwizan ze zdrowiem ptakw piewajcych, ktr potwierdzaj
wyniki przedstawionych bada.

ZADANIE 26. (3 pkt) Podaj nazwy przedstawionych na rysunkach rodzajw ruchw rolin oraz okrel zasadnicz
rnic wystpujc midzy tymi rodzajami ruchw.

ZADANIE 27. (2 pkt) Wrd plemion murzyskich zamieszkujcych Afryk rwnikow zaobserwowano wysok
czsto wystpowania sierpowatoci krwinek. W Europie natomiast sierpowato krwinek jest bardzo rzadka.

Powyszy rysunek przedstawia rozmieszczenie allelu S sierpowatoci krwinek wrd ludnoci Afryki i Azji (obszar z
kreskami pionowymi) oraz rozmieszczenia terenw malarycznych (obszar z kreskami poziomymi).
Na podstawie analizy powyszych informacji napisz, czy wystpowanie wysokiej czstotliwoci allelu S w
populacjach ludzkich pokrywa si z rozmieszczeniem terenw malarycznych? Podaj przyczyn tego zjawiska.

ZADANIE 28. (2pkt) Rozpoznaj i porwnaj przedstawione na poniszych rysunkach procesy, uzupeniajc podan niej
tabel.

Nazwa procesu

Miejsce

Rnice w przebiegu

wystpowania

procesu

Efekt kocowy

Rys 1
Rys 2
ZADANIE 29. (1 pkt) Dwa nasiona kukurydzy wykiekowano w tym samym czasie. Jedna z siewek posuya
jako kontrola, drug po trzech dniach wzrostu uoono na boku, tak e pd i korzenie znalazy si w pooeniu
poziomym. W cigu 24 godzin rosncy korze skierowa si do dou, a pd do gry.

Sformuuj hipotez badawcz do powyszego dowiadczenia.

ZADANIE 30. (3 pkt) Na schematach przedstawiono przekrj przez odyg roliny jednoliciennej i dwuliciennej.
Przyporzdkuj schematom odpowiednie klasy rolin nasiennych i okrel dwie rnice widoczne w budowie tych odyg.

.
.
ZADANIE 31. (4 pkt) Podaj po dwie morfologiczne i anatomiczne cechy organw rolinnych widoczne na rysunkach,
stanowice adaptacj do fotosyntezy i wyjanij ich funkcjonalne znaczenie.

.
.

ZADANIE 32. (2 pkt) Wykorzystujc zaczony schemat, podaj dwie rnice w przebiegu procesu fotosyntezy u
bakterii i u rolin.

.
.
.

10

ZADANIE 33. (2 pkt) Ciar jaja kury, ktry tu po zniesieniu wynosi 60 g, po 21-dniowej inkubacji przez samic
uleg zmianie. Zjawisko to wynika z wymiany przez zarodek tlenu, dwutlenku wgla i pary wodnej z
otoczeniem. Na rysunku podano cakowite iloci wymienianych substancji (w litrach i gramach) w czasie
caej inkubacji. Przyporzdkuj literom A i B nazwy odpowiednich zwizkw chemicznych oraz oblicz ciar jaja po
inkubacji.

ZADANIE 34. (1 pkt) Na rysunku przedstawiono rne organizmy wchodzce w skad planktonu
zwierzcego wd stojcych sodkich. Organizmy przedstawiono w rnej skali. Podaj jedn cech wspln dla
wszystkich tych organizmw.

.
ZADANIE 35. (2 pkt) Poniszy zestaw laboratoryjny zosta skonstruowany w 1854 roku przez Schrodera i von
Duscha w ramach prac nad pewnym problemem badawczym dotyczcym rozwoju bakterii. Kolb najpierw
podgrzewano, a po ostudzeniu wprowadzono di niej powietrze przez filtr. Sformuuj problem badawczy w tym
dowiadczeniu.

11

ZADANIE 36. (2 pkt) Poniszy prosty zestaw dowiadczalny sporzdzono w celu sprawdzenia pewnego problemu.
Zaproponuj sformuowanie tego problemu oraz jego rozwizanie, dopasowujc przedstawione pod rysunkiem wyniki
(termos X i Y) do odpowiedniego termosu (A i B).

ZADANIE 37. (2 pkt) Na schemacie przedstawiono przebieg pewnego eksperymentu. Zaproponuj

sformuowanie problemu badawczego do przedstawionego eksperymentu.

ZADANIE 38. (1 pkt) Na wykresie przedstawiono wyniki dowiadczenia badajcego przebieg procesw
fotosyntezy i oddychania w zalenoci od pewnego czynnika rodowiskowego. Postaw hipotez, ktr prbowano
sprawdzi w tym dowiadczeniu.

12

ZADANIE 39. (1 pkt) Rysunki przedstawiaj przebieg prostego eksperymentu, wykazujcego wpyw wiata na
wzrost siewek pewnej roliny. Szerokie strzaki oznaczaj kierunek dziaania na siewki wiata. Podaj hipotez do
opisywanego eksperymentu.

ZADANIE 40. (2 pkt) U pewnego gatunku ryb zamieszkujcych zbiorniki sodkowodne Europy badano liczb usek,
liczc je wzdu ciaa w linii bocznej. Wyniki tych bada zostay przedstawione w tabeli.

Przedstaw wnioski z tych obserwacji na wykresie i okrel zjawisko, ktre si tu ujawnio, podajc jego moliwe
przyczyny.

ZADANIE 41. (2 pkt) W tabeli zamieszczono wyniki pomiaru pochaniania tlenu (w ml/kg ciaa) przez skr i
puca aby w poszczeglnych miesicach roku.

Przedstaw dane z tabeli na wykresie. Dokonaj interpretacji uzyskanych wynikw, podajc dwa wnioski.

13

ZADANIE 42. (1 pkt) Cytoszkielet jest wewntrznym rusztowaniem komrki zbudowanym z wkien przynajmniej
trzech typw: mikrotubul, mikrofilamentw i filamentw porednich. Wikszo struktur cytoszkieletu moe ulega
rozpadowi, a potem si odtwarza, zmieniajc w ten sposb np. ksztat komrki. Wymie dwa rodzaje biaek budujce
powysze struktury.
.
ZADANIE 43. (2 pkt) Napisz, jakiego rodzaju szkielet posiada kady z niej przedstawionych
organizmw.

Mucha .....................

Ddownica

aba..

ZADANIE 44. (2 pkt) Rzski, wici, centriole i ciaka podstawowe s strukturami utworzonymi z mikrotubul,
ktre s pustymi w rodku strukturami w ksztacie rurek. Ich sposb uoenia jest charakterystyczny dla danego typu
struktury, ktr tworz. Ponisze rysunki przedstawiaj schematy przekrojw poprzecznych przez dwie z wymienionych
struktur komrkowych wystpujcych w komrkach zwierzcych. Podpisz je i podaj dla kadej z nich jej podstawow
funkcj.

.
ZADANIE 45. (1 pkt) Poniszy rysunek przedstawia przekrj poprzeczny przez korze. Podpisz na nim, zaznaczony
strzak, rodzaj tkanki i podaj jej funkcje.

.
ZADANIE 46. (2 pkt) Poniej przedstawiono organizmy odywiajce si rnymi pokarmami: motyl, owca, wieloryb,
pajk, pies, pijawka, myszow, nietoperz, rak, tasiemiec. Wybierz i podkrel te z nich, ktre odywiaj si pynami.
Omw przystosowanie si do takiego rodzaju poywienia, opisujc przykad jednego z wybranych organizmw
.
.
14

ZADANIE 47. (2 pkt) Schematy przedstawiaj cykle rozwojowe dwch rolin: mchu jednopiennego i paproci
jednakozarodnikowej.

Wypenij tabel, stosujc jedynie oznaczenia cyfrowe lub literowe uyte na powyszych rysunkach.
Miejsce, w ktrym zachodzi
nazwa roliny

mejoza

zapodnienie

Liczba chromosomw
n

2n

ZADANIE 48. (1 pkt) Napisz, jaka prawidowo biologiczna zwizana jest z opiek nad potomstwem u ptakw,
ktrych przykad zilustrowany jest na poniszym rysunku.

Myszow

ZADANIE 49. (1 pkt) oysko to narzd wystpujcy u ssakw wyszych w okresie ciy, skadajcy si z czci
matczynej utworzonej przez luzwk macicy i czci podowej, stanowicej rejon kosmwki pokryty
kosmkami. Ponisze rysunki przedstawiaj schematy dwch typw oysk wystpujce u rnych ssakw.
15

naczynia krwionone

oysko prawdziwe
Okrel podstawow rnic wystpujc w budowie obu tych narzdw oraz podaj wynikajc z niej konsekwencj
dotyczc przebiegu porodu u ssakw.

ZADANIE 50. (2 pkt) Rodzaj wydalanego produktu azotowej przemiany materii zaley od rodowiska ycia organizmw.
Udowodnij powysze stwierdzenie na przykadzie limakw puco- i skrzelodysznych.
.
.
ZADANIE 51. (1 pkt) Rysunek ilustruje bilans wodny u konia. Na jego podstawie uzupenij ponisz tabel:

16

ZADANIE 52. (1pkt) Badania genetyczne zarwno organizmw rolinnych, jak i zwierzcych wykazay, e nie wszystkie
cechy determinowane s przez materia genetyczny zawarty w jdrze. Podaj przykad dziedziczenia pozajdrowego
(cytoplazmatycznego).

ZADANIE 53. (2pkt) Powierzchnie oddechowe od wewntrznej strony ciaa kontaktuj si ze splotem drobnych
naczy krwiononych, np. w pucu ssaka albo bezporednio granicz z jam ciaa wypenion hemolimf np. u
pajka. Przedstaw zasad i wytumacz sposb, zgodnie z ktrym nastpuje przemieszczanie si gazw poprzez
powierzchnie oddechowe bez wzgldu na rodowisko, w jakim yj organizmy.

ZADANIE 54. (1pkt) Rodzaj rozwoju zarodkowego u zwierzt tkankowych zaley od iloci tka w jaju.
Wymie prawidowo zwizan z budow jaj i rozwojem zarodkowym gadw, ptakw i stekowcw.

ZADANIE 55. (1pkt) Poniszy schemat przedstawia przebieg fotosyntezy.

Podaj nazw procesu, w ktrym bierze udzia NADPH2 oraz wyjanij znaczenie tego zwizku chemicznego.

ZADANIE 56. (1pkt) Pocz w pary rodzaj narzdu wydalniczego z organizmem, ktry go posiada.
1.

Metanefrydia

A.

ryba

2.

narzd Bojanusa

B.

mucha

3.

cewki Malpighiego

C.

ddownic

4.

nerki ostateczne

D.

ma

5.

pranerki

E.

wypawek

F.

krlik

17

ZADANIE 57. (1pkt) Wybierz i zakrel prawidow odpowied.

oysko u ssakw, poprzez ktre odbywa si wymiana gazowa i odywianie zarodka, utworzone jest z:
a) unaczynionej kosmwki i bony luzowej pochwy;
b) jedynie z bony luzowej macicy, ktra jest bogato unaczyniona;
c) kosmwki ukrwionej za porednictwem naczy krwiononych omoczni oraz bony luzowej macicy;
d) bogato unaczynionej bony owodni zarodka i bony luzowej jajowodu.
ZADANIE 58. (2pkt) Ponisze rysunki przedstawiaj najbardziej charakterystyczne elementy narzdw jednego z ukadw
wystpujcych u wybranych przedstawicieli bezkrgowcw i strunowcw.

Podaj nazw tego ukadu. Okrel funkcj, jak on peni u wyej wymienionych zwierzt.

ZADANIE 59. (1pkt) Schemat przedstawia kariotypy 2 osobnikw muszki owocowej (Drosophila melanogaster).
Napisz, jakie rodzaje chromosomw (oznaczone literami A i B) wystpuj w tych komrkach.

ZADANIE 60. (2pkt) Wyjanij podstawow tendencj ewolucyjn w rozwoju puc oraz mechanizmie oddychania
u krgowcw.

ZADANIE 61. (2pkt) Schematy przedstawiaj przewody pokarmowe rolinoercy i misoercy.

18

Podaj 3 rnice (widoczne na schematach) dotyczce budowy przedstawionych przewodw i uzasadnij przyczyn
tych rnic.

ZADANIE 62. (1pkt) Na schematach przedstawiono izogami, anizogami i oogami. U wikszoci organizmw
wystpuje oogamia. Wyjanij dlaczego?

ZADANIE 63. (2pkt) Przygotowano dwa termosy z termometrami. Po upywie 24 godzin od chwili rozpoczcia
dowiadczenia odczytano temperatur w obu termosach.

Sformuuj problem badawczy, do ktrego rozwizania przygotowano te zestawy dowiadczalne.

ZADANIE 64. Nasienie rolin okrytonasiennych skada si z zarodka, bielma i upiny. Zakrel wiersz tabeli (A, B, C
lub D), w ktrym prawidowo opisano, z czego rozwijaj si poszczeglne czci takiego nasienia.

19

ZADANIE 65. Napisz, jak funkcj speniaj podpisane na rysunku struktury.

ZADANIE 66. Na poniszych rysunkach przedstawiono dwa rodzaje aparatw gbowych u owadw.

rys. 2
Podaj nazw kadego typu aparatu gbowego przedstawionego na rysunkach rodzaj pokarmu, do ktrego pobierania
jest przystosowany.
Typ aparatu na rys. I to: ............. , ktry suy do pobierania pokarmu:.
Typ aparatu na rys. II to: .............. ktry suy do pobierania pokarmu:.
ZADANIE 67. Rysunki przedstawiaj schematy wentylacji puc u ptakw.

wdech

wydech

Wyjanij szczegln rol, jak odgrywaj worki powietrzne w mechanizmie oddychania u ptakw.
Podczas wdechu: .
.
Podczas wydechu:.
.
ZADANIE 68. Wyjanij, dlaczego we krwi wikszoci owadw nie ma barwnikw oddechowych.

20

ZADANIE 69. Maj one posta lepo zamknitych, silnie rozgazionych rurek, ktre otwieraj si do przewodu
pokarmowego na granicy midzy jelitem rodkowym i tylnym. Czsto maj wasne uminienie zapewniajce im kurczliwo.
Ich liczba jest rna u rnych gatunkw zwierzt od 2 do 200. lepo zamknite koce zanurzone s w hemolimfie. Wychwytuj
one z niej zbdne produkty przemiany azotowej". Na podstawie powyszego tekstu nazwij opisany narzd ukadu
wydalniczego oraz podaj nazw produktu azotowej przemiany materii, ktry jest dziki niemu wydalany.
Nazwa narzdu ukadu wydalniczego:
Nazwa produktu azotowej przemiany materii:
ZADANIE 70. Wyjanij, na czym polegaj etapy przedstawionego na rysunku zjawiska.

Etap 1:.
Etap 2:...
ZADANIE 71. Stopie rozwoju rnych czci mzgu czy si ze stanem rozwoju narzdw zmysowych, ktre maj w
nich orodki, a take z liczb orodkw kojarzcych, ruchowych (obsugujcych minie).
Napisz, z czym zwizane jest wystpowanie u niektrych krgowcw dobrze rozwinitego mdku.

ZADANIE 72. Poniszy schemat przedstawia cykl yciowy niektrych organizmw.

Mitoza

Gametofit

Na podstawie jego analizy wymie jedn grup organizmw, u ktrych on wystpuje.

Powyszy cykl rozwojowy wystpuje np, u:
ZADANIE 73. Wystarczajcym czynnikiem ograniczajcym wzrost i rozwj kadej roliny jest np. zbyt niskie stenie
dwutlenku wgla lub brak jednego z wielu pierwiastkw w podou. Natomiast dla heterotrofa bdzie to rwnie dobrze
niedobr: biaka, aminokwasu czy witaminy. Podaj nazw prawa, ktrego dotycz powysze stwierdzenia.

ZADANIE 74. Na rysunku przedstawiono krenie krwi w ukadzie krwiononym dwch rnych organizmw.

21

Wymie dwie cechy rnice powysze ukady.

ZADANIE 75. Poniszy schemat przedstawia cykl rozwojowy paprotnikw jednakozarodnikowych.

Porwnaj dwie (widoczne na rysunku) cechy rnice pokolenie haploidalne (gametofit) z diploidalnym
(sporofitem), uzupeniajc ponisz tabel.
Cecha
posta

Gametofit

Sporofit

organy rozrodcze

ZADANIE 76. Rodzaj pokrycia ciaa u krgowcw jest uzaleniony od rodowiska, w ktrym one yj. Uzupenij
ponisz tabel.

ZADANIE 77. Zoony typ rozwoju wystpuje u wielu organizmw yjcych zarwno w rodowisku wodnym,
jak i ldowym. Pocz w pary typy larw z nazwami organizmw, w ktrych one wystpuj.
Typ larwy

Organizm, w ktrym wystpuje

1. lepica

a) wieloszczety

2. kijanka

b) ming

3. planula

c) chebia modra

4. trochofora

d) ropucha
e) tasiemiec

22

ZADANIE 78. (3pkt) Co czy gryp, wcieklizn i chorob zwan mozaik tytoniu. Wszystkie te choroby
spowodowane s przez wirusy, ktre znajduj si na pograniczu pomidzy materi oywion i nieoywion. Oceniono,
e kady czowiek w cigu roku zapada na dwie do szeciu infekcji wirusowych. Na szczcie, wikszo z nich ma
stosunkowo agodny przebieg, jak w przypadku zwykego przezibienia. Podaj trzy sposoby zapobiegania chorobom
wirusowym.

ZADANIE 79. (2pkt) Na podstawie poniszego schematu napisz, ktre pokolenie dominuje w przedstawionym cyklu
rozwojowym. Okrel w nim rol mejozy.

sporofit
W przedstawionym cyklu rozwojowym dominuje:...
Rola mejozy to: ................... .
ZADANIE 80. (1 pkt) Zarodniki (spory) wielu bakterii to przetrwalniki opierajce si rnym czynnikom fizykochemicznym rodowiska. Przeprowadzono wiele dowiadcze, w ktrych uyto rnych iloci zarodnikw bakterii
Clostridium botulinum. Za kadym razem zanurzano je w wodzie o temperaturze 100C i mierzono czas, po ktrym
wszystkie ywe komrki ulegay zniszczeniu. Wyniki tych eksperymentw przedstawia ponisza tabela.

Na podstawie analizy powyszych danych sformuuj problem badawczy do opisanego zestawu

eksperymentw.
ZADANIE 81. (2pkt) Na 3 szalki Petriego wylano przygotowano wczeniej poywk z agaru, drody, peptonu, sacharozy i
podgrzanej wody destylowanej. Nastpnie dokonano na nich posiewu bakterii znajdujcych si na palcach i monetach.
Dzie pniej nasczono silnie rozcieczonymi rodkami dezynfekcyjnymi 2 krki bibuy filtracyjnej (kady o rednicy
znacznie mniejszej od rednicy szalki) i przeniesiono je przy uyciu pesety na dwie hodowle bakterii, trzeci pozostawiajc
bez zmian. Szalki szczelnie zamknito i zostawiono przez trzy dni w temperaturze pokojowej. Po upywie
wyznaczonego czasu zaobserwowano peny rozwj kolonii bakterii na szalce bez bibuy i znacznie ograniczony (brak
bakterii pod krkami bibuy i w najbliszym ich ssiedztwie) na dwch pozostaych szalkach. Przeanalizuj powysze
dowiadczenie i na jego podstawie sformuuj problem badawczy.

23

ZADANIE 82. (2pkt) Na poniszym schemacie przedstawiono wyniki obserwacji wystpowania glonw na rnych
gbokociach w morzu.

Przedstaw hipotez, jak moemy postawi do powyszych obserwacji.

ZADANIE 83. (1pkt) Rysunek przedstawia budow komrki bakteryjnej.

Na

podstawie

analizy

rysunku

przedstaw

dwa

argumenty

wiadczce o przynalenoci bakterii do

organizmw prokariotycznych.

Zadanie 84. Pleniak biay (Mucor muceo) tworzy czsto biae naloty pleni na produktach ywnociowych. Na
rysunku przedstawiono hodowle pieniaka biaego. Okrel problem badawczy dowiadczenia i postaw hipotez.

24

Zadanie 85. Rysunek przedstawia model wirusa mozaiki tytoniu. Podpisz zaznaczon na nim struktur i podaj jej funkcj.
RNA

Zadanie 86. Na rysunku przedstawiono przekrj poprzeczny licia roliny dwuliciennej.

Podaj pen nazw tkanki (A) zaznaczonej na rysunku oraz okrel przystosowanie jej budowy do penionej funkcji.
Nazwa: .................................................................. . Przystosowanie:.
Zadanie 87.Na schemacie przedstawiono budow kwiatu tulipana.

a) Podaj nazwy wskazanych na rysunku (A, B, C) elementw budowy kwiatu tulipana.

A. ....................................... B. ..................................... C. .......................................
b) Podaj, czy kwiaty tulipana s wiatro- czy owadopylne. Uzasadnij odpowied jednym argumentem.
..........................................................................................................................................
Zadanie 88. Wykonano dowiadczenie, w ktrym do poywki agarowej z kallusem dodawano auksyny i cytokininy
zmieszane w rnych proporcjach. Obserwowano przeksztacenie si kallusa albo w korzenie albo w pdy. Na
poniszym schemacie zilustrowano przebieg opisanego dowiadczenia.

Sformuuj hipotez badawcz potwierdzon wynikami powyszego dowiadczenia.

..........................................................................................................................................
25

Zadanie 89. Gady, ptaki i ssaki nale do owodniowcw, gdy w rozwoju zarodkowym wytwarzaj bony podowe.
Na schemacie oznaczono literami A, B i C bony podowe gadw.

Podaj nazwy bon podowych oznaczonych na schemacie literami A, B i C oraz okrel funkcj kadej z nich.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 90. Schemat ilustruje proces osmoregulacji zachodzcy w organizmie ryby yjcej w wodzie morskiej.

Wyjanij, na czym polega zilustrowany na schemacie proces osmoregulacji.

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 91. Podaj dwie rnice midzy wspczenie yjcymi jaszczurkami i krokodylami, zwizane ze
rodowiskiem ich ycia.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 92. Skonstruuj tabel, w ktrej przedstawisz porwnanie budowy morfologicznej owada i pajka.
Uwzgldnij trzy cechy budowy zewntrznej.

26

Zadanie 93. Na schemacie przedstawiono hormonaln regulacj wzrostu i metamorfozy u owadw.

Wyjanij wpyw stenia hormonw na poszczeglne etapy metamorfozy owadw oraz okrel, jakie konsekwencje
mog wynika z utrzymujcego si wysokiego poziomu hormonu juwenilnego.
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................................
Zadanie 94. Na rysunku przedstawiono przekrj przez gow ryby. Strzaki oznaczaj kierunek przepywu wody.

a) Podaj nazw procesu, ktry zachodzi w skrzelach.

b) Podaj nazwy dwch opisanych na rysunku elementw budowy, ktre usprawniaj przebieg tego procesu w
rodowisku wodnym.
a) ................................................................................................................................................
b) ................................................................................................................................................
Zadanie 95. Rodzaj wydalanych, kocowych produktw metabolizmu oraz sposb ich wydalania jest uzaleniony od
rodowiska, w ktrym yje organizm.
a) Wyjanij, dlaczego wikszo organizmw, yjcych w wodzie wydala amoniak, natomiast, u zwierzt ldowych,
yjcych w rodowiskach suchych i pustynnych, produktem azotowej przemiany materii jest kwas moczowy.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
27

Zadanie 96. Na rysunkach przedstawiono stosunek powierzchni do objtoci ciaa u trzech ssakw. Zwierzta te yj
w tych samych warunkach rodowiska.

Okrel zaleno midzy wzgldn utrat ciepa przez powierzchni ciaa ssakw a stosunkiem powierzchni do
objtoci ciaa.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
Zadanie 97. U zwierzt moliwe s dwa sposoby rozmnaania pciowe i bezpciowe. W przypadku rozmnaania
bezpciowego jeden osobnik daje pocztek dwu (lub wikszej liczbie) osobnikw potomnych. W procesie
rozmnaania pciowego kady z dwch osobnikw rodzicielskich wytwarza komrk pciow (jajo lub plemnik). Z
poczenia tych komrek powstaje osobnik potomny. Porwnaj cechy osobnikw macierzystych z cechami osobnikw
potomnych powstaych w wyniku rozmnaania:
a) pciowego,
b) bezpciowego.
a) ................................................................................................................................................
b) ................................................................................................................................................
Zadanie 98. Rozmnaanie i rozwj pazw zachodzi w rodowisku wodnym. Podaj dwie cechy budowy (zewntrznej lub
wewntrznej) kijanki, wiadczce o jej dobrym przystosowaniu do ycia w wodzie.
1 .........................................................................................................................................................
2 .........................................................................................................................................................
Zadanie 99. Rodzaj zapodnienia i typ rozwoju, najczciej zwizany jest ze rodowiskiem ycia organizmw.
Udowodnij to stwierdzenie porwnujc zapodnienie oraz rozwj paza bezogonowego i gada.
Zapodnienie: ....................................................................................................................................
Rozwj:
Zadanie 100. Wyjanij znaczenie poj i podaj po jednym przykadzie zwierzt, u ktrych wystpuje dany typ
rozrodu.
Jajorodno

...............................................................................................................................

...........................................................................................np. ........................................................
yworodno...............................................................................................................................
...........................................................................................np. .................................................

28