VooDoo - religia optania

Conradino Beb
Voodoo, to sowo kojarzy si z laleczkami przekuwanymi szpilkami, zombie - potworami powstaymi ze
zwok ludzkich, jadowitymi wami, ktre zabijaj ofiary dla tajemniczych bstw i z wieloma innymi
mitami powstaymi ze zwykej niewiedzy i chci nadania wszystkim dziaaniom maicznym krwawo-
mroczneo klimatu! szczelnie takim, o ktrych mao wiemy, a chcieliby"my by odpowiaday naszym
nieu"wiadomionym marzeniom o "wiecie penym ro#nych i zowieszczych mocy, "wiecie tajemniczym,
dzie wszystko jest moliwe$ %est to wspaniay kontrast dla otoczenia, w ktrym rzdzi pienidz, a na
pierwszym lepszym skrzyowaniu rozjecha& nas moe napierdolony wariat! twrcza opozycja dla astmy
i raka odbytnicy! jedyna alternatywa dla rzeczywisto"ci sko'czonej i opanowanej przez percepcyjny
filtr pozbawiajcy nas boskiej enerii, dostpu tak do mroku jak i do "wiata$
(e wszystkich leendach tkwi jednak ziarnko prawdy i tak samo jest z )oodoo! yjemy bowiem w
"wiecie penym tajemnic, dzie cay czas noc walczy ze "wiatem o panowanie nad "wiatem$
Voodoo, tak jak wiele twrczych i wyzwalajcych ludzkich wierze', jest eklektycznym synkretyzmem
powstaym na styku kilku kultur, a wic sposobw postrzeania "wiata$ ( tym wypadku na styku
trzech* kultury biaych katolikw, murzy'skich i india'skich wierze' pierwotnych$ %ak mooby si
wydawa& kultury tak od siebie odmienne powinny wej"& ze sob w krwawy konflikt, tu jednak teoria
jeszcze raz lea w ruzach i zdarzyo si inaczej, dy wszystkie tradycje kulturowe dokonay
harmonijneo poczenia by stworzy& relii o ponadnarodowym charakterze, ktra wci zdobywa
sobie nowych wyznawcw na caym "wiecie + w tej chwili oblicza si ich liczb na ponad ,- milionw .$
/rzeba jednak zwrci& uwa na jeden szcze, to nie kultura biaa poczya si z kultur murzy'sko-
india'sk ale ta poczya si z kultur biaych kolonizatorw i do dzisiaj oromna wikszo"&
wyznawcw rekrutuje si z ludno"ci murzy'skiej, chocia odnowa duchowa dokonujca si w"rd
biaych zapdza ich te pod sztandary reliii nie zwizane bezpo"rednio z ich kriem kulturowym!
0wiadczy to o jednym, jzyk ducha jest ponadnarodowy i ponad rasowy$
Voodoo wyodrbnia si jako reliia w 1V222 wieku podczas europejskiej kolonizacji 3ispanioli
+dzisiejsze 3aiti.$ 4prowadzano tu niewolnikw z caej 5fryki 6ach$, ktrych kupowano na (ybrzeu
7iewolniczym +w 8ahomeju., dzisiejszym 9eninie i 7ierii$
:czywi"cie nie zwracano uwai na zrnicowane pochodzenie plemienne przy ich zakupie, a dy
rnice te wychodzi& zaczy na jaw prbowano ich kci& pomidzy sob podsycajc wa"ni
midzyplemienne$ 7ie tylko nie osinito celu, ale wywoano skutek wrcz odwrotny$ 4traszliwe
warunki pracy niewolniczej i represje za opr stawiany przy pracy spowodoway, e murzyni
pochodzcy z rnych plemion zaczli miesza& swe rodzime wierzenia maiczno-reliijne czc je z
wierzeniami autochtonw i przejmujc elementy chrze"cija'stwa +tak, wa"nie chrze"cija'stwa ., ktre
oprawcy prbowali narzuca& im si$
/ak powstao )oodoo$ 4owo to pochodzi z jzyka afryka'skieo plemienia ;on i znaczy <duch< lub
<b< +dla 5frykanw jedno i druie nie dzieli zasadnicza rnica.$
(yznawcy )oodoo zw si <suami loa<, czyli nie"miertelnych duchw symbolizujcych wszystkie
aspekty "wiata ywych i umarych, przy czym nie ma dla nich rnicy midzy symbolem, a
rzeczywisto"ci, symbol bowiem yje i nie moe by& sztucznie oddzielony od jeo funkcji dla "wiata
ludzi, ro"lin i zwierzt$ <=oa< w jzyku plemienia >oruba oznacza <tajemnica< i doskonale oddaje
charakter duchw, loa bowiem otaczane s czci, a ich pochodzenie niknie w pmroku dziejw$
(yznawcy )oodoo rupuj si w komuny zwane <socyete<, ktrych centrum jest "witynia zwana
<hounfort<$ 4ocyete przewodniczy kapan-czarownik-szaman zwany <hounan< lub jeo odpowiedniczka
kobieca zwana <mambo<$ 2ch funkcje to rozpoznawanie loa podczas <rytuau optania<, kluczoweo
rytuau, na ktrym zasadza si caa reliia$ oraz interpretowanie ich woli, czsto bowiem loa posuuj
si tajemnym jzykiem, ktrzy rozumiej tylko wtajemniczeni! trudnienie si mai, zielarstwem, a
take strzeenie tradycji i leend przekazywanych z pokolenia na pokolenie$
(yjtkowym przypadkiem s w"rd nich <bokorzy<, zwani s oni <tymi, ktrzy su loa dwoma
rkoma<, czyli ?etro +mrocznym loa. i @ada +sonecznym loa.$ 7ie prowadz oni adnych socyete i
ukrywaj swoj dziaalno"& przed oczami wyznawcw! zajmuj si bowiem mai "mierci i praktykuj
prawdopodobnie skadanie ofiar z ludzi! to im przypisywane jest powszechnie uywanie laleczek
<)oodoo< +sami wyznawcy )oodoo ich raczej nie uywaj., tworzenie zombie, i rzucanie szkodliwych
czarw$ 2ch usui s na sprzeda, chocia bardzo trudno ich znale#&$
4ymbolem wadzy hounanaAmambo jest <asson<, rzechotka rytualna zrobiona z tykwy kalabasy
wypenionej kamieniami, krosupa wa +symbolizuje on bstwo 8amballah-(edo., maych ko"ci i
paciorkw, ktre dekoruj rczk$ 4uy ona do przywoywania loa i kontrolowania rytuaow, jest ona
oznak prestiu i mocy, hounan otrzymuje j kiedy zostaje wyniesiony na przywdc socyete, mwi
si wtedy, e <otrzyma asson<$
=oa dziel si na kilka odmian tj$ @ada loa - yczliwe loa, ktre wywodz si z 5fryki! ?etro loa -
mroczne loa wywodzce si z 3aiti! Buede - duchy "mierci oraz 8uchy ?rzodkw$ (szystkie loa s tak
samo wane, niektre jednak s blisze wyznawcom z naturalnych przyczyn, (ikszo"& loa czci si w
hounfortach, 8uchy ?rzodkw czczone s jednak na przydomowych cmentarzach, dzie pozostaj
blisko rodziny, ktra jeeli jest odpowiednio boata buduje im nadziemne robowce suce do
nawizywania z nimi kontaktu$ /am czonkowie rodziny mo pali& "wieczki zwracajc si do nich w
kopotach i oczekujc ich pomocy w zamian za cze"& jak im si okazuje, s one ponadto postrzeane
jako cay czas towarzyszce czowiekowi w yciu$ @eszt loa czci si w hounfortach, dzie kady loa
posiada swoje <bai<, pomieszczenie w ktrym jest czczone$ ?onadto kady loa posiada swj osobisty
symbol, swoje ulubione kolory, dni swoich "wit, a take ma charakterystyczne sposoby zachowa' i
przyjmuje okre"lone ofiary$
/utaj chc przedstawi& jedneo z bardziej spopularyzowanych loa, naleceo do rodziny Buede -
9arona Samedi, ktry reprezentuje "mier&, kontroluje on bowiem przej"cie midzy "wiatem
martwych, a ywych i dysponuje penymi informacjami o duchach zmarych$
%eo symbolami s krzy, trumna, fallus, a jeo kolor to czarny$ Ciedy wstpuje w ciao
wyznawcyAczyni zaczyna si podliwie "mia&, opowiada& spro"ne dowcipy i robi& obsceniczne esty$
(kada zawsze ciemne okulary, cylinder i frak oraz zaczyna pali& papierosy, je"& jak arok i pi& rum
nasczony DE ostrymi papryczkami$ (arto zwrci& uwa na to, e chocia symbolizuje on "mier& to
symbolizuje rwnie nienasycon dz, potencj i humor czyli posiada cechy oriastyczneo bstwa
podno"cioweo w rodzaju 4ziwy, ?ana czy 9el 8elouda$ Fiekawym elementem jeo charakterystyki
jest picie alkoholu wzboaconeo o <oie'<, ktry pobudza jeo dusz i wzmacnia siy witalne,
wszystko to kontynuacja starych wierze' o potrzebie pobudzania bstwa aby ono moo pobudzi&
przyrod do dziaania, wskazuje to te na inicjacyjny charakter teo loa, dy poykanie onia jest
pierwotnym zabieiem maicznym majcym na celu przyswojenie sobie mocy poprzez poddanie si
prbie odwai i w ten sposb zapewnienie sobie kondycji ducha, czyli wytrzymao"ci na bl,
nie"miertelno"ci czy te umiejtno"ci przeksztacania materii w eneri maiczn$(anym elementem
jest te trumna, w ktrej Baron Samedi odpoczywa, dy jest to brama do "wiata umarych! drzwi
przez ktre przej"& mo tylko zmarli i hounani jako naznaczeni przez nadprzyrodzon moc$
?ozostae symbole* fallus i krzy + ktry reprezentowany jest przez 9arona Frois . to symbole
tajemnicy, jak niesie maiczna moc, i potencji$ Baron Samedi jest zatem loa dwustronnym, jak
wszystko zreszt w przyrodzie, symbolizuje bowiem zmienno"& i przemijanie tak samo jak stao"& i
konieczno"&$
?onad loa wytworzya si reprezentatywna dla wikszo"ci reliii afryka'skich idea najwyszej istoty
odpowiedzialnej za stworzenie "wiata, ktra po dokonaniu oweo aktu olaa "wiat i zaja si sob
+tzw$ koncepcja deus otiosus .$ ( )oodoo jest ona nazywana <Brand Gaitre< lub <le 9on 8ieu< i
uwaana jest za zbyt odle by j czci&$ ?omaaniem ludziom tak jak i szkodzeniem zajmuj si loa
pozostajce ze sob w doskonaej rwnowadze! ?etro loa rwnowa @ada loa - i tym i tym skada si
ofiary$ >in uzupenia i jednocze"nie walczy z >an! jedno bez druieo nie moe istnie&, inaczej kosmos
+zarwno mikro- jak i makro-. mby by& zaroony$
Gikrokosmos )oodoo skada si z trzech cz"ci* ciaa, <ti-bon-ane< i <ros-bon-ane<, wszystkich tak
samo wanych, tworzcych jedn struktur nie powizanych jednak ze sob w znaczeniu racjonalnym$
Fiao jest bardzo wanym elementem, poniewa poprzez nie dostpuje si ujawnienia sacrum, czyli w
nie wa"nie wstpuj loa by wyrazi& swoje yczenia lub swoje niezadowolenie$ Bros-bon-ane jest si
yciow czowieka, mona j porwna& z hindusk pran i alchemicznym eterem! przenika ona
wszech"wiat wraz z ciaem ludzkim, ktremu pozwala je"&, oddycha&, czu& i my"le&$ /i-bon-ane jest
za" duchem w "cisym teo sowa rozumieniu, czyli "wiadomo"ci czowieka, ktra zamieszkuje ciao
dopki nie wyczerpie si ros-bon-ane, a wic dopki nie nastpi "mier&$ ?o "mierci ti-bon-ane
odchodzi do "wiata umarych, za" ros-bon-ane zostaje uwolniona do kosmiczneo zbiornika enerii,
dzie zostaje przyjta przez duchy przodkw i moe awansowa& do rani loa$Concepcja ta ma oromne
znaczenie dla rytualnych praktyk maiczno-reliijnych w )oodoo, bo wszystkie s z ni bezpo"rednio
lub po"rednio zwizane$
@ytuay- kolejna rzecz, bez ktrej nie moaby istnie& adna maia ani reliia, przez nie bowiem
eneria zostaje poruszona i wydobyta na wierzch w celu przeksztacenia rzeczywisto"ci, poddania jej
woli czarownika, czy zetknicia z ni zwykeo wyznawcy )oodoo$ ( yciu kadeo wyznawcy )oodoo
wane s rytuay, czy to rupowe czy indywidualne$ (ana jest ich funkcja, jest ni bowiem
nieustanne obcowanie z rzeczywisto"ci absolutn$
7ajwaniejszym chyba rytuaem )oodoo jest tzw$ <rytua optania<! nie jest to nazwa wasna, lecz opis
sposobu, w jaki loa kontaktuj si ze "miertelnikami$ (yznawcy )oodoo nazywaj to <ujedaniem<,
dy ciao, ktre loa posiad, jest jeo <wierzchowcem<$ Feremonie optania s osobne dla okre"lonych
loa, ale rytua jest ten sam, i zawsze odbywa si w rupie, ktrej przewodniczy mambo i hounan$
?odstawowym elementem tych rytuaw jest wywoywanie loa przez hounana i taniec wyznawcw w
rytm transowo dudnicych bbnw, ktrych jest kilka rodzajw! inne s uywane przy wywoywaniu
?etro, a inne przy @ada loa$
@ytua ten zaczyna si narysowaniem na ziemi <)e)e< przez hounana, jest to symboliczny rysunek
bstwa, ktre chce si wezwa&, by przyby do hounfortu i wszed w ciao jedneo z wyznawcw
oddajcych si "witemu ta'cowi w <peristyle< - otwartej cz"ci "wityni wyznaczonej do ta'cw$
?ierwszym )e)e, podczas kadeo rytuau jest )e)e =eby, ktry symbolizuje so'ce i jest czczony jako
najpotniejszy loa, dy sprawuje wadz nad barier oddzielajc plan astralny od "wiata ludzi$ 9ez
jeo zody aden loa nie moe zej"& na plan materialny$ ( celu przebaania =eby, hounan rozlewa
w ofierze rum na ziemi i inwokuje pie"' pochwalno-baln, a ten otworzy astralne wrota i pozwoli
porozumie& si z innymi loa$( celu przywoania loa, hounan uderza swoj asson w )e)e, "piewajc i
zachcajc loa, do ktreo wsplnota ma interes, by ten zstpi na ziemi i wysucha pr"b$ Fzsto
zachca si loa ofiarami ze zwierzt, owocw, tytoniu, alkoholu, ktre skada si na <socle< - miejscu u
stp <poteau-mitan< inaczej <poteau-=eba< czyli wielkieo supa w centrum peristyle$ 4ocle tworzy u
dou form krzya i razem z poteau-mitan symbolizuje =eb, a zarazem jest drabin, po ktrej loa
schodz na ziemi$ %eo czubek jest symbolicznie "rodkiem nieba, a podstawa centrum pieka$
(an rol w rytuale sprawuje <batri<, czyli orkiestra )oodoo, ktra uywa bbnw i <oana< - rodzaj
spaszczoneo dzwonu, suceo do akcentowania rytmu$ 9atri wprawia wyznawcw w trans, podczas
ktreo w ich ciao wybraneo wstpuje loa, przejmujc nad nim cakowit kontrol$ Hjedanie jest
dla wyznawcw wielkim zaszczytem$ 6aczyna si ono wtedy, kiedy ta'czcy wpada w totalny trans$
Fzu& wtedy watowne uderzenie w kark lub w noi, czowiek z pocztku zatacza si, dostaje drawek,
krzyczy i pacze, majc uczucie bycia duszonym i wyrzucanym ze swojeo ciaa! czsto wystpuj te
spazmy enerii bience w r krosupa$ ?o chwili ciao zostaje uspokojone, a loa przejmuje pen
kontrol uzewntrzniajc swoj charakterystyk$ 6alea cisza, po czym podchodzi hounan i oznajmia,
ktry loa jedzie w "rodku$ Goe on zada& swojej ulubionej ofiary, swojeo ulubioneo ubrania itd$,
wszystkie akcesoria s trzymane zawsze w pobliu$ =oa moe przez swojeo wierzchowca
przepowiada& przyszo"&, ostrzea& przed
niebezpiecze'stwami, kara& winnych, dokonywa& aktw maii takich jak* cudowne uleczenia,
chodzenie po rozarzonych wlach, poykanie onia, czy wykazywanie nadludzkiej siy$ =oa czsto
uywaj starodawneo jzyka niezrozumiaeo dla wspczesnych, zwaneo <lanae<$ :puszczenie
ciaa przez loa , objawia si jeo naym upadkiem na ziemi$ (ierzchowiec jest zwykle bardzo
wyczerpany, szczelnie jeeli loa dokonywa wielu niezwykych czynw lub by bardzo potny$ 7ie
jest te w stanie przypomnie& sobie nic z czasu optania$
6awadnicie ciaem nie odbywa si w )oodoo tylko przy rytuaach$ Hwaa si, e moe to si sta&
ilekro& czowiek napotka problem przerastajcy jeo siy, np$* jeeli jest nieuleczalnie chory lub kiedy
przywali o drzewo$ :znacza to bliski kontakt nie"miertelnych duchw z lud#mi, za co ciesz si
wielkim oddaniem i szacunkiem$
Voodoo, cho& czsto niezrozumiae dla przecitneo Iuropejczyka, dla jeo wyznawcy jest wielkim
duchowym wsparciem w yciu, w ktrym musi si on boryka& z powanymi problemami, i nie pomoe
mu w tym Hrzd ?racy ani Ginisterstwo 6drowia$ Voodoo pomaa mu przezwycia& trudno"ci, a
przede wszystkim zapewnia o, e nie jest samotny$ 8zi", w erze odrodzenia pradawnych wierze',
przesanie )oodoo jest szczelnie wane, dy pozwala nam zobaczy& jak patrzyli na "wiat nasi
przodkowie przed klsk ywioow zwan chrze"cija'stwem i poczu& dookoa ywotn moc
nie"miertelnych enerii, budzcych szacunek i rado"& w mdrych ludziach, strach i aresj w
upolach$
Conradino Beb