Chodzi o nas, chodzi o Europ!

W stron demokratycznego obywatelstwa europejskiego

Sojusz ds. Europejskiego
Roku Obywateli (EYCA) 1
Wprowadzenie 2
Aktywne obywatelstwo europejskie
projektem spoecznym 4
1.1. Budowanie Europy w oparciu o solidarno 6
1.2. Budowanie Europy dajcej kademu rwne szanse 7
1.3. Budowanie Europy angaujcej obywateli
w proces podejmowania decyzji 8
Otwarta i integracyjna
demokracja europejska 10
2.1. Gwarancje integracji i rwnoci w Europie 12
2.2. Powszechne gwarancje swobodnego przemieszczania
si i poszanowanie zasady sprawiedliwej mobilnoci 13
2.3. Gwarancja praw obywatelskich i politycznych oraz
powszechnej partycypacji 15
Jedna demokracja europejska,
trzy filary demokracji 16
3.1. Filar demokracji #1: rzetelnie poinformowani i wykszatceni obywatele 18
3.2. Filar demokracji #2: instytucje uwzgldniajce prawa
i potrzeby obywateli 19
3.3. Filar demokracji #3: zorganizowane, silne i niezalene
spoeczestwo obywatelskie 20
Sredstva 22
Spis treci
O rekomendacjach:
x Rekomendacje s wynikiem wsplnej pracy ponad 100 przed-
stawicieli 80 krajowych i europejskich organizacji spoecznych z 27
pastw w czasie trwania Europejskiego Roku Obywateli 2013.
x Rekomendacje powinny by powszechnie dostpne dla poje-
dynczych obywateli oraz organizacji spoeczestwa obywatelskiego
i wykorzystywane jako narzdzie monitorowania praw, szczeglnie
podczas kampanii wyborczej do Parlamentu Europejskiego 2014.
x Rekomendacje zostay przetumaczone na wiele jzykw, aby
byy materiaem klarownym i powszechnie dostpnym. Na kocu
niniejszej publikacji znajduj si denicje i odniesienia do doku-
mentw prawnych wskazanych w tekcie rekomendacji.
xTre publikacji zostaa uoona wnastpujcy sposb: na pocztku
opisano i zdeniowano priorytety i zalecenia dla AKTYWNEGO OBY-
WATELSTWA EUROPEJSKIEGO JAKO PROJEKTU SPOECZNEGO (Roz-
dzia 1), nastpnie wskazano dwa etapy realizacji zaproponowanej
wizji Europy budowanie OTWARTEJ I INTEGRACYJNEJ DEMOKRACJI
EUROPEJSKIEJ (Rozdzia 2) oraz zapewnienie JEDNEJ DEMOKRACJI
EUROPEJSKIEJ OPRATEJ NA TRZECH FILARACH (Rozdzia 3).
Kady rozdzia podzielono na podrozdziay odpowiadajce kluczo-
wym kierunkom wskazanym w rekomendacjach. Kady rozdzia i
podrozdzia jest przedstawiony w kontekcie okrelonych przesa-
nek i zawiera kluczowe priorytety (tekst pogrubiony) i zalecenia.
xRekomendacje skierowane s do:
instytucji UE zaangaowanych w tworzenie i wdraanie polityk,
ze szczeglnym uwzgldnieniem:
- podmiotw prawodawczych UE: Rady Europejskiej, Parlamentu
Europejskiego i Komisji Europejskiej;
- podmiotw penicych funkcje konsultacyjne: Europejskiego
Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego oraz Komitetu Regionw.
pastw czonkowskich UE (rzdw, parlamentw, wadz lokal-
nych)
pozostaych podmiotw (organizacji spoeczestwa obywatel-
skiego, mediw, partii politycznych itp.)
Nazwy podmiotw, do ktrych kierowane s poszczeglne zalece-
nia zostay w tekcie podwietlone.
x Rekomendacje mog by umieszczane w Internecie i mona je
kopiowa.
ey2013-alliance.eu/itsabouteuropeitsaboutus/
Sojusz ds. Europejskiego Roku Obywateli (dalej EYCA the
European Year of Citizens Alliance) jest otwart sieci euro-
pejskich i krajowych organizacji spoecznych rnego
szczebla majcych na celu promowanie aktywnego obywa-
telstwa, bdcego gwn skadow projektu Europa w
kontekcie Europejskiego Roku Obywateli 2013.
Chcc promowa aktywne obywatelstwo* w szerokim
rozumieniu, najwiksze europejskie sieci i organizacje spo-
eczne zawizay w 2011 roku Sojusz EYCA, ktrego gwne
zadania oraz zasady, o ktre jest oparty ujto w Manifecie
przyjtym w 2012 roku. Pierwszym wanym osignieciem
Sojuszu bya aktywizacja czonkw majca na celu przetu-
maczenie tekstu manifestu w23 europejskich jzykach oraz
w angielskim jzyku Braillea, tak eby jego tre by
dostpna moliwie najszerszemu gronu odbiorcw(od tum.
tre manifestu w jzyku polskim znale mona pod lin-
kiem http://ofop.eu/aktualnosci/europejski-rok-obywateli-
2013-manifest-sojuszu-sieci-organizacji-pozarzadowych).
W tym czasie wiele europejskich sieci, federacji i pojedyn-
czych organizacji przystpio do Sojuszu EYCA, ktry obec-
nie liczy 62 podmioty z 50 europejskich pastw
reprezentujce ponad 4000 organizacji, ktrych dziaalno
obejmuje dziedziny takie jak edukacj, kultur, zdrowie czy
sprawy modziey. EYCA podejmuje rwnie dziaania pro-
mujce aktywne obywatelstwo wpastwach czonkowskich
UE poprzez 19 podmiotwkrajowych oraz 3 inicjatywy zrze-
szajce organizacje spoeczne na szczeblu lokalnym, regio-
nalnym i krajowym. Sojusz nawiza te kontakty z 6
pastwami spoza UE.
Mimo, e na Europejski Rok Obywateli przewidziano naj-
mniejszy budet w dotychczasowej historii europejskich lat
tematycznych, EYCA otrzymaa od Komisji Europejskiej (DG
COMM) wsparcie nansowe na podejmowanie inicjatyw na
szczeblu europejskim. Warto przy tym zaznaczy, e dziaa-
nia prowadzone przez grupy organizacji na szczeblu
krajowym podejmowane s niemal wycznie w oparciu o
prac wolontariack ich czonkw.
ZACHCANIE DO UDZIAU POPRZEZ ZWIKSZANIE-
WIADOMOCI I AKCJE INFORMACYJNE-
KIEROWANE DO OBYWATELI-
Organizacje czonkowskie zarwno we wasnym zakresie,
jak i w partnerstwach z innymi podmiotami zaangaowa-
nymi wdziaania zwizane z EuropejskimRokiemObywateli
podejmuj lokalnie, ale i na szczeblu europejskim dziaa-
nia (organizujc m.in. debaty, konferencje, pokazy, warsztaty
czy wystawy) majce na celu zwikszenie wiadomoci
obywateli w obszarze przysugujcych im praw oraz na-
rzdzi, ktrymi mog dysponowa w ramach procesw
decyzyjnych w UE. Wiele z tych dziaa jest wspieranych
i kontynuowanych on-line na stronie internetowej EYCA
(www.ey2013-alliance.eu) oraz wmediach spoecznocio-
wych (Facebook, Twitter, Youtube czy Flickr: EYCA2013).
Co wicej, przez cay czas trwania Europejskiego Roku
Obywateli podejmowalimy prby ujcia na fotograi
przekona Europejczykw na temat aktywnego (europej-
skiego) obywatelstwa. Zgromadzony zbir zdj zostanie
przedstawiony w formie wystawy oraz w internecie pod
tytuem [Work in Progress] What does active citizenship
mean to you? (www.polaroidproject.eu), ktry sugeruje,
e projekt ten nigdy nie zostanie ukoczony, poniewa
na podobiestwo demokracji aktywne obywatelstwo
jest procesem, ktrego nie sposb zakoczy.
PLANOWANIE POLITYKI DOTYCZCEJ-
OBYWATELSTWA UE-
Jestemy przekonani, e kwestie obywatelstwa powinny
mie wymiar przekrojowy we wszystkich politykach euro-
pejskich i powinny by traktowane priorytetowo we
wszystkich dziaaniach podejmowanych przez UE. Takie
podejcie pozwoli zbudowa Uni Europejsk prawdziwie
przyjazn swoim obywatelom, podmiot, ktrego obszar
zainteresowa wychodzi poza kwestie czysto gospodarcze.
Wierzymy, e obywatelstwo Unii Europejskiej bdc
czym wicej ni koncepcja indywidualnych praw poszcze-
glnych osb powinno istnie w oparciu wsplne zasady
stanowice punkt odniesienia dla poczucia przynalenoci
europejskiej, przynalenoci do wsplnego projektu
Europa.
Przez cay rok organizacje czonkowskie EYCA uczestni-
czyy w przekrojowym i ponadnarodowym procesie prac
nad najwaniejszymi kwestiami dotyczcymi aktywnego
obywatelstwa. Prace odbyway si w trzech grupach robo-
czych: partycypacja obywatelska i dialog spoeczny, praw
spoecznych i politycznych jako spjnej caoci, obywatel-
stwa europejskiego dla wszystkich mieszkacw UE.
Szczegowe propozycje wypracowane w ramach grup
zostay przedstawione na naszej stronie internetowej oraz
zawarte w niniejszym dokumencie.
W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO | 1
Szedziesit dwie sieci stowarzysze i organizacji pozarz-
dowych wspierane przez koalicje krajowe powoay wsplnie
Sojusz ds. Europejskiego Roku Obywateli 2013 (EYCA), kt-
rego gwnym zadaniem jest angaowanie spoeczestwa
obywatelskiego* w szerok debat dotyczca obecnego
znaczenia europejskiego obywatelstwa oraz identykacji
wyzwa i znalezienia odpowiednich rozwiza.
Jednym z gwnych celw tej wielosektorowej, midzyna-
rodowej sieci jest zapewnienie, e aktywne obywatelstwo
jest rozumiane jako trwae, przekrojowe zagadnienie
obecne we wszystkich politykach publicznych w UE. Ko-
czc roczny proces konsultacji i wsplnej pracy, EYCA
prezentuje niniejszym kluczowe propozycje dotyczce
wzmacniania aktywnego obywatelstwa w Europie.
Koncepcja obywatelstwa Unii Europejskiej, wprowadzona
Traktatem z Maastricht (1992), dodaa Wsplnocie Euro-
pejskiej opartej gwnie o podstawy gospodarcze, nowy
polityczny wymiar. Zgodnie z zapisami Karty Praw Pod-
stawowych Unii Europejskiej, Unia stawia jednostk w
centrum swych dziaa ustanawiajc Obywatelstwo Unii
oraz tworzc przestrze wolnoci, bezpieczestwa i spra-
wiedliwoci. Niniejsze zasady znajduj swoje rozwinicie
wzapisach Traktatu o Funkcjonowaniu Unii Europejskiej*
(w szczeglnoci w art. 2, 3, 6, 9, 10 oraz 11, ktre maj
na celu wzmocnienie roli zorganizowanego spoecze-
stwa obywatelskiego.
Pomimo ocjalnego uznania w traktach, obywatelstwo UE
dowiadcza obecnie kryzysu. Osoby podejmujce decyzje
czy przedstawiciele obywateli wybrani w wyborach
powszechnych powinni mie wiadomo rozczarowania
wielu osb projektem Europa, szczeglnie w wietle faktu,
e coraz czciej siy populistyczne zdaj si zbija kapita
na niezadowoleniu szerzc nacjonalistyczne i ksenofo-
biczne przekonania, ktre podwaaj moliwo budowania
przyszoci w oparciu o demokratyczne i postpowa war-
toci wsplne. Skoro stawka jest tak wysoka, instytucje
unijne powinny wykorzysta swj potencja dla odbudowy
solidarnoci oraz umoliwienia obywatelom lepszego,
wsplnego ycia. Z perspektywy Sojuszu EYCA, podjcie
tego wyzwania i prba odwrcenia trendu wymaga wpro-
wadzenia istotnych zmian do sposobu planowania i
wdraania polityk europejskich. Pozwoli to wrci na drog
wzmacniania integracji i poszukiwania pokoju.
Bez wzgldu na fakt, e propozycje Sojuszu EYCA podda-
wane s biecym wpywom gospodarczym, spoecznym i
politycznym, maj one za zadanie da solidne podstawy
politycznej wizji spoeczestwa oraz Europy, w jakiej
czonkowie EYCA chcieliby y, mianowicie otwartej,
powszechnej i partycypacyjnej. W obecnym kontekcie
wzmacnianie obywatelstwa oznacza przede wszystkim
znalezienie odpowiedzi na pytanie w jaki sposb
(od)tworzy poczucie solidarnoci, aby przywrci Euro-
pejczykom wiar we wspln europejsk przyszo?.
Wspomniane propozycje maj na celu odbudow projektu
Europa poprzez przywrcenie koncepcji obywatelstwa, soli-
darnoci, rwnoci, sprawiedliwoci oraz okrelonej wizji
tam, gdzie ich miejsce w centrum Europy. Oznacza to
zmian najbardziej dotychczas powszechnego podejcia do
obywateli, ktre przejawia si traktowaniem ich jako indy-
widualnych konsumentw. Nowe podejcie do kwestii
obywatelstwa bierze pod uwag zarwno aspiracje jedno-
stek, jak i wsplne potrzeby dotyczce przyszoci.
Osignicie tego celu moliwe bdzie poprzez zmian
modelu z Europy bdcej w duej mierze projektem gospo-
darczym na taki, ktry przywraca i promuje solidarno i
rwno wrd europejskich pastw i obywateli. Jedynie
podkrelajc owe fundamentalne skadowe mona przy-
wrci zaufanie do zasadnoci projektu Europa i zapewni
wiksze postpy procesu integracyjnego.
Wstp
1
Aktywne
obywatelstwo
europejskie
projektem
spoecznym
2 | W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO
Nie bdzie mona zrealizowa wizji Europy proponowanej
przez EYCA dopki problem nierwnoci i dyskryminacji
dotykajcych wielu zmarginalizowanych i wykluczonych
obywateli* nie zostanie jednoznacznie rozwizany.
Niepodzielno praw jest wymogiem koniecznym inte-
gracji spoecznej i aktywnego obywatelstwa. Zapewnienie,
eby aden obywatel UE nie podlega wykluczeniu, nie by
dotknity ryzykiem wykluczenia lub dyskryminacji w
zwizku z nieprzestrzeganiem jego praw spoecznych i
gospodarczych wymaga szczeglnej uwagi. Europejski
model spoeczny skupiony jest przede wszystkim na
opiece i ochronie najbardziej bezbronnych czonkw spo-
eczestwa. EYCA stoi na stanowisku, e obywatele
jedynie wtedy bd wiadomi wzajemnej odpowiedzial-
noci gdy spoeczestwo zapewni skuteczny i powszechny
dostp do praw.
W czasach kryzysu instytucje Unii Europejskiej powinny w
sposb szczeglny zapewni ochron praw podstawowych,
takich jak swobodny przepyw osb, prawa polityczne lub
dostp do wymiaru sprawiedliwoci dla najbardziej zagro-
onych wykluczeniem czy marginalizacj
Poza wskazanymi kwestiami wszystkie lary demokracji
powinny funkcjonowa optymalnie, tak aby zapewni
zdrow demokracj europejsk suc swoim celom.
Obszary edukacji i mediw powinny dziaa niezalenie, a
ich europejski wymiar powinien by jak najbardziej
wzmacniany. Unia Europejska powinna dy do sytuacji,
w ktrej decyzje podejmowane s z uwzgldnieniem
potrzeb i aspiracji obywateli oraz wizji spoeczestwa w
ramach nakrelonych przez powszechne zasady zapisane
w traktatach midzynarodowych. Wzmacnia naley zor-
ganizowane spoeczestwo obywatelskie stojce na stray
praw czowieka i wsplnego dobra, stosujce konstruk-
tywne, uwsplnione rozwizania, skoro jego rola jako
rzecznika zmian jest niezbdna dla budowania demo-
kracji, szczeglnie w warunkach kryzysu.
Kwestia obywatelstwa europejskiego wie si cile z pyta-
niem o konstrukcj projektu Europa. Jeli instytucje Unii
Europejskiej rzeczywicie pragn spoecznej i politycznej
Europy, obywatelstwo Unii powinno zosta zagwaranto-
wane wszystkim osobom mieszkajcym na jej terytorium
w tym obywatelom pastw trzecich zamieszkujcych tery-
torium Unii.
Taka wewntrzna zmiana mogaby rwnie wzmocni rol
UE na arenie midzynarodowej i by pozytywn oznak
otwartoci i gotowoci do wsppracy dla pastw trzecich
(w szczeglnoci pastw ssiedzkich) i ich obywateli.
W taki sposb przedstawia si wizja Sojuszu EYCA w kwe-
stii wzmacniania obywatelstwa w Europie, w zwizku z
czym wzywa si wszystkie zainteresowane podmioty do
podjcia natychmiastowych dziaa oraz zapewnienia, e
niniejsze zalecenia zostan usyszane i wzite pod uwag,
w szczeglnoci w czasie najbliszej kampanii przed
wyborami do Parlamentu Europejskiego. Postp w obsza-
rze obywatelstwa bdzie moliwy jedynie wtedy, gdy
europejskie i krajowe instytucje podejm sprawne dziaa-
nia na rzecz spenienia oczekiwa zgaszanych przez
samych obywateli w zwizku z Europejskim Rokiem Oby-
wateli.
2
Dla otwartej i
powszechnej
demokracji
europejskiej 3
Jedna demokracja
europejska,
trzy filary
demokracji
W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO | 3
4 | W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO
Aktywne obywatelstwo
europejskie
projektem
spoecznym
W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO | 5
Europejscy decydenci nie zdoali skutecznie rozpropagowa
politycznej wizji Europy, wzwizkuz czymaktywni obywatele
europejscyprzejawiajobawyi skrytycznieustosunkowani
dopolitycznychoraz instytucjonalnychosigni Unii euro-
pejskiej. Sojusz EYCA ywi przekonanie, e bdc zgroma-
dzeniemaktywnych obywateli UE ma obowizek wczy
si do debaty europejskiej nakrelajc obraz Europy. Obraz
tenprzedstawiaotwart, integracyjn, zrwnowaon, par-
tycypacyjn i polityczn Europ.
Zbudowanietakiegomodeluwymagaodejciaodobecnego
sposobu postrzegania UE jako projektu gospodarczego na
rzecz przywrceniai promocji wartoci, jakjest solidarno
pomidzy pastwami czonkowskimi oraz obywatelami Eu-
ropy, bdcych podstawow skadow postpu w procesie
integracji i utrwalania przekonania o zasadnoci projektu
Europa.
Sojusz EYCA jest przekonany, e ten projekt powinien opie-
ra sinazapewnianiunapoziomiemidzynarodowymoraz
regionalnymprzestrzegania prawczowieka, wicych dla
kadego pastwa czonkowskiego UE, w szczeglnoci po-
przez Kart PrawPodstawowychUnii Europejskiej, zgodnie z
ktr kademu przysuguj okrelone prawa obywatelskie i
polityczne rwnoczenie z prawami gospodarczymi, spo-
ecznymi i kulturalnymi. Sojusz EYCA uwaa te, e prawa
obywatelskie s prawami niezbywalnymi, bez wzgldu na
status pobytu danej osoby na terenie UE.
Powinnimy wcza si w proces budowania obywatelstwa Unii
Europejskiej, ktry oprcz podejcia indywidualnego opartego
na poszczeglnych prawach, wzmacnia poczucie przynalenoci
Europejczykw do wsplnej europejskiej przyszoci. Manifest EYCA
1.1
... w oparciu o
solidarno
1.2
... dajcej kademu
rwne szanse
1.3
... angaujcej
obywateli w proces
podejmowania
decyzji
1
Budowanie
Europy...
WZMACNIANIE SOLIDARNOCI POMIDZY-
PASTWAMI CZONKOWSKIMI UE-
x Apelujemy do instytucji UE, aby budowaa model
wzrostu, w centrum ktrego znajduje si czowiek,
dostosowujc potrzeb jednoczenia na poziomie skal-
nym, majcego znaczenie dla gospodarek do wdraania
zmiany spoecznej podlegajcej na aktywnej integracji*
i wzmacnianiu obywateli. Takie dziaanie zwikszy
poczucie solidarnoci midzy czonkami Unii.
xSojusz EYCA wspiera wszelkie rodki wdraane przez
UE i pastwa czonkowskie, ktre pozwol Europejczy-
kom zwikszy kontrol nad otoczeniem nansowym
i gospodarczym i stworzy rodowisko, w ktrym to
rynki dostosowuj si do zasad demokratycznych (a nie
zasady do rynkw) poprzez np. opodatkowanie kapi-
tau i walk z rajami podatkowymi.
1.1
Budowanie Europy w
oparciu o solidarno
W cigu ostatnich kilku lat potrzeba wzmocnienia skal-
nego i realizacji unii monetarnej staa si priorytetemUnii
Europejskiej. Przesonio to spoeczny wymiar Europy 2020
i przyczynio si do stworzenia atmosfery rywalizacji
pomidzy pastwami czonkowskimi, ktra hamuje wpro-
wadzanie idei zintegrowanej i spjnej Europy.
Chcc osign Uni polityczn trzeba mie na uwadze, e
wymiar skalny i spoeczny powinny by wobec siebie
komplementarne i powinno si im powica tyle samo
uwagi, traktujc oba z nalen sprawiedliwoci. Rzeczy-
wicie, reakcja na spoeczny niepokj, przeciwdziaanie
wzrastajcemu zagroeniu ubstwem i marginalizacj
wielu Europejczykworaz zapewnienie imbezpieczestwa
przez spoeczn spjno wymaga od Unii Europejskiej
wzmocnienia spoecznego wymiaru polityk, nawet tych
najbardziej bezwzgldnych.
WZMACNIANIE SOLIDARNOCI MIDZY-
OBYWATELAMI UNII EUROPEJSKIEJ-
x Majc na celu przywrcenie zaufania obywateli do
Unii, ktra jest w stanie odpowiedzie na ich potrzeby,
Sojusz EYCA zachca instytucje UE do zapewnienia im
rwnego dostpu do praw spoecznych i gospodarczych
poprzez:
harmonizacj polityk spoecznych,
promocj szerokiego dostpu do usug spoecznych
i odpowiednich systemw zabezpiecze,
zachcanie pastw czonkowskich do zapewniania
spoecznej spjnoci oraz reagowania na spoeczne
skutki kryzysu gospodarczego poprzez zapewnienie
uczciwej i rwnej redystrybucji dbr przy pomocy
progresywnych podatkw.
Sojusz EYCA ze szczeglnym naciskiem wzywa unijne
instytucje i pastwa czonkowskie do zapewnienia spra-
wiedliwoci podatkowej poprzez odpowiedni polityk
redystrybucji podatkw ze szczeglnym uwzgldnieniem
opodatkowania dochodw, kapitau i rodowiska.
Podobnie oprcz wprowadzenia rodkw zapewniaj-
cych wszechstronn polityczn partycypacj wszystkich
obywateli wzywamy pastwa czonkowskie do stworze-
nia, utrzymywania i rozwijania odpowiedniego systemu
zabezpiecze spoecznych regulujcego w odpowiedni
sposb szeroko dostpn pac minimaln, system docho-
dw, opiek zdrowotn, ubezpieczenie od pozostawania
bez pracy oraz wystarczajco wysok emerytur.
x Dostp do rynku pracy wydaje si by kluczowym
skadnikiem strategii UE w walce z ubstwem i
wspieraniu integracji spoecznej. Sojusz EYCA wzywa
instytucje UE do promowania wartoci takich jak
wsppraca, integracja, zaufanie, legitymacja demo-
kratyczna i rwno w sektorze gospodarczym, w
6 | W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO
szczeglnoci poprzez przyjcie w politykach strategii
i narzdzi wspierajcych rozwj osobisty, partycypa-
cj spoeczn, rozwj potencjau i korzystanie z
yciowych szans, a przede wszystkim aktywne oby-
watelstwo na rzecz wszystkich obywateli.
Instytucje UE powinny promowa i wspiera rozwj sek-
tora ekonomii spoecznej* stosujc model gospodarczy w
subie dobra publicznego i spoecznej spjnoci, odporny
na kryzys i odpowiadajcy biecym zmianom spoecznym.
Wzywa si rwnie pastwa czonkowskie do promowania
inicjatyw i strategii sprzyjajcych politykom aktywizacji
zawodowej zapewniajcym usugi spoeczne i edukacyjne
(np. zabezpieczenie spoeczne, edukacja i szkolenia zawo-
dowe, moliwo uczenia si przez cae ycie oraz opiek
socjaln) w celu wspierania zarwno jednostek jak i odpo-
wiadania na rosnc potrzeb wiadcze socjalnych oraz
usug z zakresu ochrony zdrowia.
ZAPEWNIENIE DOBROBYTU KADEMU-
EUROPEJCZYKOWI-
xDostp do szeroko rozumianych wiadcze socjalnych
jako jedno z trzech najistotniejszych zagadnie Stra-
tegii Aktywnej Integracji UE razem z odpowiednim
systemem zabezpieczenia dochodu oraz integracyj-
nym rynkiem pracy jest warunkiem niezbdnym
wspierania obywateli i zapewniania im moliwoci
korzystania z praw ekonomicznych i spoecznych oraz
partycypacji spoecznej.
Sojusz EYCA wzywa instytucje UE do promowania idei
powszechnego dostpu do wiadcze socjalnych, co jest
warunkiem koniecznym walki z ubstwem, wprowadza-
nia w ycie idei rwnoci oraz penego zagwarantowania
obywatelom dostpu do praw podstawowych wskaza-
nych w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej, ze
szczeglnym uwzgldnieniem prawa do edukacji (art.14) i
prawa do opieki zdrowotnej (art. 35).
Sojusz EYCA postuluje take, aby pastwa czonkowskie
byy gwarantem dostpu do wysokiej jakoci publicznej
edukacji i suby zdrowia, jak wskazano w Karcie Praw
Podstawowych, np. poprzez usuwanie barier powstaych
w wyniku prywatyzacji lub nieuczciwej konkurencji w sek-
torze wiadcze socjalnych i ochrony zdrowia oraz
wspieranie organizacji spoecznych wiadczcych usugi
w tym sektorze.
1.2
Budowanie Europy
dajcej kademu rwne
szanse
Sojusz EYCA postrzega Europ jako miejsce z rwnym i
sprawiedliwym spoeczestwem, gdzie kady obywatel
moe korzysta ze swoich prawobywatelskich, socjalnych,
politycznych, gospodarczych i kulturalnych. Warunkiem
niezbdnym dla istnienia skutecznej i istotnej aktywnej
partycypacji spoecznej jest zapewnienie wszystkim oby-
watelommoliwoci korzystania z tych praw.
ZAPEWNIENIE POWSZECHNEJ MOLIWOCI NAUKI-
xSojusz EYCA wzywa instytucje UE do upowszechnia-
nia rzeczywistego dostpu do edukacji oraz szkolenia
zawodowego, w tym do udostpniania bezpatnej obo-
wizkowej edukacji, jak przewidziano w Karcie Praw
Podstawowych UE (art.14).
W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO | 7
PROMOCJA INTEGRACYJNEGO, DAJCEGO-
RWNE SZANSE I SPRAWIEDLIWEGO-
RYNKU PRACY-
x Naley zagwarantowa wszystkim rwne szanse na
rynku pracy poprzez zapewnienie kademu obywatelowi
prawa do pracy z wyczeniem wszelkich form dyskry-
minacji. W zwizku z tym wzywa si wszystkie kraje
czonkowskie do penego wdroenia Dyrektywy ws.
Rwnego Traktowania w Zakresie Zatrudnienia i Pracy*
(dyrektywa Rady 2000/78/EC) zakazujcej dyskrymi-
nacji w obszarze zatrudnienia ze wzgldu na wyznanie
niepenosprawno, wiek lub orientacj seksualn.
W zwizku z powyszym Sojusz EYCA zwraca si do pastw
czonkowskich z prob o stworzenie dugoterminowej
strategii walki z bezrobociem i dyskryminacj w dostpie
do rynku pracy.
Wzywa si pastwa czonkowskie do natychmiastowego
wdroenia Gwarancji dla Modziey* przyjtych przez
Rad Europejsk w kwietniu 2013 r., w ktrej stwierdza
si, e osobom bezrobotnym poniej 25 roku ycia
powinno si zapewni (w cigu czterech miesicy od
ukoczenia szkoy lub utraty pracy) moliwo odbycia
stau, praktyk lub dalszej nauki) oraz e naley wprowa-
dzi rodki suce uzupenieniu i wsparciu zasad
przyjtych w Gwarancji dla Modziey, tak aby moga sta
si rzeczywistym i skutecznym instrumentem w walce z
bezrobociem wrd modziey.
Instytucje UE i pastwa czonkowskie powinny umoli-
wia mobilno osb, w tym pracownikw, rwno pac
oraz realizacj praw socjalnych i pracowniczych, np.
poprzez zapewnienie, e prawa pracownikw pracujcych
za granic s przestrzegane, a oni sami chronieni przed
pracodawcami, ktrzy wykorzystuj niejednoznaczne
zapisy prawne lub luki w przepisach prawa.
GWARANCJA KORZYSTANIA Z PRAW-
KULTURALNYCH-
x Wszystkie pastwa czonkowskie oraz programy i
polityki instytucji UE powinny propagowa i zapew-
nia rnorodno kulturow oraz moliwo udziau
w wydarzeniach artystycznych i kulturalnych
Mobilno artystw oraz osb zawodowo zwizanych z
sektorem kultury jest utrudniona w zwizku z ogranicze-
niami skalnymi, wizowymi dla artystw z pastw
trzecich, wymogiem pozwole na prac lub prawa pobytu,
kwestiami dotyczcymi zabezpieczenia spoecznego i wa-
snoci intelektualnej. Sojusz EYCA wzywa instytucje UE
oraz pastwa czonkowskie do dalszej koordynacji polityk
zmierzajcej do realnego zapewnienia mobilnoci w
obszarze kultury i sztuki.
Jak wskazuje si w ustanowionej przez ONZ dekadzie edu-
kacji na rzecz zrwnowaonego rozwoju 2005-2014,
integrowanie rnorodnoci kulturowej i dialogu midzy-
kulturowego z systemem nauczania pozwala na rozwj
talentw i zachca do krytycznego i twrczego mylenia.
Wzywa si pastwa czonkowskie do wczania w swoje
strategie edukacyjne inicjatyw promujcych rnorodno
opart o kwestie praw czowieka w obszarze kultury.
Pastwa czonkowskie powinny umoliwia wszystkim
rwnie szczeglnie naraonym, marginalizowanym i
wykluczonym obywatelom rwny dostp do dbr, wyda-
rze i dziaa w obszarze kultury oraz upowszechnia
wiedz o wasnym i cudzym dziedzictwie i moliwociach
czerpania z niego wiedzy. Naley take wspiera rozwj
kreatywnoci oraz udzia w indywidualnych i grupowych
dziaaniach w obszarze kultury.
1.3
Budowanie Europy
angaujcej obywateli
w proces podejmowania
decyzji
Koncepcja partycypacji obywatelskiej na poziomie euro-
pejskimodnosi si poza moliwoci udziau wwyborach
do Parlamentu Europejskiego istniejc w systemie od
1979 r. do innowacji wprowadzonych art. 11 Traktatu o
Unii Europejskiej. Mimo politycznego i prawnego uznania
zawartej wnimkoncepcji, rozumienie i wdraanie zapisw
wskazanego artykuu napotyka trudnoci.
Cho oczywiste jest to, e chcc budowa prawdziwie po-
lityczn Uni, opart o zasady reprezentacji i demokracji
partycypacyjnej, naley wprowadzi zmiany wtraktatach,
Sojusz EYCA stoi na stanowisku, e dokonanie niektrych
zmian jest moliwe wramach istniejcego systemu insty-
tucjonalnego i prawnego. Mechanizmy demokracji przed-
stawicielskiej powinny zosta wzmocnione, jeli ma si ona
rozwija. Niniejsza cz publikacji opisuje istniejce na-
rzdzia umoliwiajce partycypacj obywatelsk na po-
ziomie europejskim oraz potrzeb wikszej przejrzystoci
oraz sprawniejszego wdraania artykuu 15 Traktatu o
Funkcjonowaniu Unii Europejskiej w zwizku z dostpem
do dokumentw.
8 | W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO
WZMACNIANIE DEMOKRACJI-
PRZEDSTAWICIELSKIEJ W EUROPIE-
xW obecnym systemie instytucjonalnym i prawnym
powinno si nadawa wiksze znaczenie Parlamen-
towi Europejskiemu, jedynej instytucji europejskiej,
na ksztat ktrej maj bezporedni wpyw wszyscy
obywatele Europy poprzez uczestnictwo w wyborach.
Wybory do Parlamentu Europejskiego powinny odbywa si
w tym samym dniu we wszystkich krajach czonkowskich.
Powinno si rwnie wprowadzi listy ponadnarodowe,
pomoe to w upowszechnianiu wizerunku Parlamentu
Europejskiego jako instytucji podejmujcej decyzje dla
wsplnego europejskiego dobra oraz w nadaniu wikszej
wartoci demokracji i polityce w UE.
WZMACNIANIE DEMOKRACJI UCZESTNICZCEJ-
W EUROPIE-
x Europejska inicjatywa obywatelska (ECI)* miaa by
narzdziem wzmacniajcym europejski model demo-
kracji. Dwa lata po jej wprowadzeniu , mimo wysikw
czynionych przez Komisj Europejsk zmierzajcych do
jej wdroenia, nie udao si do tej pory w peni wyko-
rzysta potencjau tej inicjatywy. W zwizku z powy-
szym Komisja Europejska powinna dokona przegldu
zasad europejskich inicjatyw obywatelskich, dokonu-
jc ich werykacji pod ktem poszanowania wartoci
i praw podstawowych zawartych w preambule i po-
cztkowych artykuach Traktatu lizboskiego, Karcie
Praw Podstawowych Unii Europejskiej i Europejskiej
Konwencji Praw Czowieka* (ktrej UE powinna zosta
czonkiem).
Instytucje UE powinny uproci procedury aplikacyjne dla
europejskiej inicjatywy obywatelskiej, tak aby narzdzie to
stao si bardziej dostpne dla obywateli i organizacji spo-
eczestwa obywatelskiego.
Komisja Europejska powinna eliminowa moliwo sto-
sowania jakichkolwiek zasad majcych cechy uznaniowoci,
ktre mogyby zosta uyte na potrzeby oceny i uwzgld-
nienia inicjatyw, ktre odniosy sukces.
Instytucje UE oraz pastwa czonkowskie powinny
zapewni organizacjom spoecznym moliwo wcza-
nia si na kadym poziomie w procesy decyzyjne na
prawach rwnych uprawnieniom pozostaych stron
procesu decyzyjnego.
Komisja Europejska powinna dokona natychmiastowego
przegldu Podstawowych Standardw w Zakresie Kon-
sultacji/ COM(2002) 704* na poziomie europejskim,
majc na celu wprowadzanie lepszych standardw party-
cypacji spoeczestwa obywatelskiego w europejskich
procesach decyzyjnych, tworzc systemowe, zorganizo-
wane i wsparte zapleczem nansowym mechanizmy i
szanse prowadzenia konsultacji.
Pastwa czonkowskie powinny zapewni, e przynajmniej
na lokalnym poziomie utworzone zostan ciaa konsulta-
cyjne wypracowujce zalecenia dotyczce rozwoju
gospodarczego, spoecznego i w obszarze rodowiska, w-
czajce wswoje prace rnorodnych partnerwspoecznych
i majce na celu promowanie dialogu spoecznego i poszu-
kiwanie porozumienia w ramach demokratycznych rzdw.
x Sojusz EYCA wzywa instytucje UE do poprawy ja-
koci wsppracy i komunikacji pomidzy obywate-
lami a europejskimi instytucjami poprzez zwikszanie
przejrzystoci w procesie podejmowania decyzji i pro-
wadzenia negocjacji w europejskich instytucjach oraz
uatwianie i usprawnianie dostpu do informacji i do-
kumentw.
Instytucje UE powinny unika uywania nadmiernie tech-
nicznego jzyka w procesie konsultacji europejskich;
zniechca to, a czasem wrcz uniemoliwia obywatelom i
ciaom ich reprezentujcym wczenie si w debat
publiczn.
Instytucje UE powinny publikowa moliwie najwiksz
liczb kluczowych dokumentw europejskich we wszyst-
kich jzykach urzdowych UE oraz zachca pastwa
czonkowskie do osignicia celu okrelonego w 2002 r. w
Barcelonie podczas szczytu Rady Europejskiej, ktry odnosi
si do umoliwienia obywatelom porozumiewania si w co
najmniej dwch jzykach oraz ich jzyku ojczystym.
W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO | 9
Otwarta i
integracyjna
demokracja
europejska
10 | W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO
Wizja Europy, jak zbudowa Sojusz EYCA, nie zici si
dopki wstanowczy sposb nie zostan rozwizane liczne
nierwnoci oraz dyskryminacja z jak mierzy si wielu
marginalizowanych i wykluczonych obywateli.
Mimo, e Karta PrawPodstawowych Unii Europejskiej okre-
la, e mieszkacy Unii Europejskiej posiadaj okrelone
prawa obywatelskie, polityczne, ekonomiczne, spoeczne i
kulturalne, nie zmieniatofaktu, e marginalizowani i wyklu-
czeni mieszkacy Unii napotykaj na wszechobecne bariery
uniemoliwiajce korzystanie z przysugujcychimpraw. To
znaczco przeszkadza we wczeniu ich do spoeczestwa,
utrudnia aktywny udzia wjego ramach oraz uniemoliwia
korzystanie z systemu ochrony na takimsamympoziomie,
jak wprzypadku innych obywateli Unii Europejskiej.
Odwoujc si do rekomendacji Komitetu Ministrw Rady
Europy dotyczcej potrzeby spoeczestwa jak jest
odzwierciedlenie stopnia zrnicowania jego czonkw
Sojusz EYCAzwracasi dowszystkichpodmiotwpodejmu-
jcych decyzje w Unii Europejskiej, by zwrciy szczegln
uwag namarginalizowanychi wykluczonychobywateli, tak
wsensie ichwczeniajak i partycypacji wyciuspoecznym.
Obywatelstwo europejskie powinno opiera si o zasad miejsca
zamieszkania, a w imi powszechnoci praw wszyscy mieszkacy
Unii Europejskiej powinni cieszy si rwnym traktowaniem i rw-
nym prawem do uczestnictwa w yciu publicznym.
Manifest EYCA
2
W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO | 11
2.1
Gwarancje integracji
i rwnoci w Europie
2.2
Powszechne
gwarancje swobody
przemieszczania si i
poszanowania zasady
sprawiedliwej
mobilnoci
2.3
Gwarancja praw
obywatelskich i
politycznych oraz
powszechnej
partycypacji
12 | W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO
ZAPEWNIENIE DOSTPU DO PRAW-
GOSPODARCZYCH I SPOECZNYCH-
x Wielu obywateli nadal nie jest i nie czuje si cz-
ci spoeczestwa z powodu nieposzanowania ich
praw spoecznych i gospodarczych. W zwizku z tym
instytucje UE oraz pastwa czonkowskie powinny
zapewni rwny dostp do praw gospodarczych i spo-
ecznych; bdce podstawowymi warunkami aktywnej
integracji i zaangaowania obywateli.
Instytucje Unii Europejskiej i pastwa czonkowskie po-
winny take promowa skuteczny i integracyjny dialog,
ktry umoliwia tworzenie praw i strategii na wszystkich
szczeblach podejmowania decyzji z uwzgldnieniem do-
wiadcze i perspektywy osb marginalizowanych i wy-
kluczonych dyskryminowanych ze wzgldu na warunki
spoeczno-gospodarcze.
ZAPEWNIENIE RWNOCI I WALKA Z-
DYSKRYMINACJ NA CAYM OBSZARZE UE-
x Pomimo istnienia licznych dyrektyw europejskich,
ktrych celem jest zapewnienie rwnoci i przeciw-
2.1
Gwarancje integracji
i rwnoci w Europie
Niepodzielno praw z jednej strony i zakres obowizkw
wynikajcych z obywatelstwa z drugiej strony stanowi
niezbdne wymogi integracji spoecznej* i aktywnego
obywatelstwa: bycie obywatelem nie oznacza jedynie
posiadania praw, ale take obywatelskie obowizki oraz
uczestnictwo w yciu spoecznoci. Oznacza to, e kady
obywatel powinien cieszy si przysugujcymi mu pra-
wami spoecznymi i ekonomicznymi umoliwiajcymi
godne ycie oraz zaangaowanie w ycie spoecznoci.
Zagroone marginalizacj, marginalizowane i wykluczone
grupy zostaj szczeglnie dotknite bdnym systemowo
stosowaniem prawa europejskiego i sabym zarzdzaniem
zarwnonapoziomie krajowym, jak i lokalnym. Wszczegl-
noci imigranci nieposiadajcydokumentwtosamoci na-
raeni snaliczne trudnoci naetapie stosowaniaprocedur
administracyjnych, czyte wzwizkuz dostpemdosystemu
sdownictwa oraz wiadcze socjalnych i suby zdrowia.
dziaanie dyskryminacji na terenie Unii Europejskiej,
prawa bezbronnych, marginalizowanych i wykluczo-
nych grup spoecznych znacznie rni si od praw
zagwarantowanych na poziomie krajowym w zwizku
z brakiem zaangaowania niektrych pastw czon-
kowskich do ratykowania, czy wdroenia rozwiza
prawnych istniejcych w Unii Europejskiej.
W zwizku z powyszym Sojusz EYCA wzywa instytucje
Unii Europejskiej i pastwa czonkowskie do wczenia
zapisw Traktatu lizboskiego dotyczcych zakazu dys-
kryminacji w przepisy prawa i strategie oraz przyjcia
jednej spjnej strategii zakazujcej dyskryminacji. Ua-
twi to promowanie integracyjnego obywatelstwa w
sposb jednolity.
Pastwa czonkowskie powinny zakoczy (bez zbdnej
zwoki) negocjacje z Komisj Europejsk, dotyczce Dyrek-
tywy Rady z 2008 roku odnonie rwnego traktowania
poza rynkiem pracy bez wzgldu na niepenosprawno,
wiek czy orientacj seksualn (Dyrektywa o rwnym
traktowaniu*). Ponadto, pastwa czonkowskie, ktre nie
ratykoway Protokou nr 12 Europejskiej Konwencji o
Ochronie Praw Czowieka, zakazujcego dyskryminacji w
podobnych obszarach, powinny to uczyni.
Pastwa czonkowskie powinny zapewni monitorowanie
przez oglnokrajowe instytucje stojce na stray rwnoci
wdroenia antydyskryminacyjnych rozwiza prawnych, ze
szczeglnym uwzgldnieniem dyskryminacji wielosektoro-
wej i midzysektorowej (tj. wystpujcej w wicej ni tylko
jednym obszarze, np. muzumaskie kobiety poddane dys-
kryminacji ze wzgldu na pe i wyznanie).
Komisja Europejska powinna upewni si, e Krajowe
Strategie Integracji Romw zawieraj narzdzia pozwala-
jce na walk z dyskryminacj Romw, z uwzgldnieniem
W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO | 13
grup Romw najbardziej naraonych na dyskryminacj w
rnych obszarach, takich jak kobiety, dzieci, modzie i
osoby starsze.
xInstytucje Unii Europejskiej, pastwa czonkowskie
i inne zainteresowane podmioty zobowizane s do
walki z negatywnymi stereotypami, m.in. dotyczcymi
pci, poprzez zastosowanie poprawnej terminologii w
omawianiu polityk publicznych, materiaach komuni-
kacyjnych, ocjalnych dokumentach i tumaczeniach.
W niektrych przypadkach, sownictwo stosowane
obecnie w wyej wymienionych dokumentach moe
wymaga modykacji i dostosowania do nomenklatury
uywanej w traktatach unijnych i midzynarodowych
konwencjach praw czowieka.
WARANCJA POWSZECHNEGO DOSTPU-
DO ADMINISTRACJI PUBLICZNEJ I SYSTEMU-
WYMIARU SPRAWIEDLIWOCI-
xUnia Europejska i wadze krajowe powinny zagwa-
rantowa, e prawo do dobrej administracji oraz
prawo dostpu do dokumentw, ujte w artykuach
41 i 42 Karty Praw Podstawowych Unii Europejskiej
s realizowane w praktyce oraz e wszyscy, w tym
osoby marginalizowane i wykluczone spoecznie oraz
te, ktre zamieszkuj teren UE od niedawna, wiedz
o przysugujcych im prawach i mog mie wpyw na
niewaciwie przebiegajce procesy decyzyjne i ich
wyniki, ktre ich dotycz.
Aby jak najlepiej, w zgodzie z powyej wspomnianymi
prawami, wdraa prawo europejskie wadze krajowe i
lokalne powinny:
zapewni pracownikom instytucji pastwowych szeroki
dostp do szkole dotyczcych wszystkich aspektw
prawa europejskiego, wczajc w to odpowiednie stan-
dardy dotyczce praw czowieka,
wdroy skuteczne rodki zapobiegajce amaniu
prawa Unii Europejskiej i wprowadzi sankcje za ama-
nie prawa Unii Europejskiej,
zapewni Europejczykom szeroki dostp do informacji
dotyczcej sposobw wpywania na nieodpowiednio
postpujce procesy decyzyjne i ich skutki.
xWszyscy mieszkacy UE, w tym, osoby marginalizo-
wane i wykluczone, powinni mc korzysta z podsta-
wowych praw czowieka, mie dostp do wymiaru
sprawiedliwoci i pomocy prawnej, w szczeglnoci gdy
dochodzi do pogwacenia tych praw.
Pastwa czonkowskie powinny zapewni wyszy standard
warunkw w zakadach karnych, zgodnie z wartociami
promowanymi przez Uni Europejsk, jak i moliwo rein-
tegracji ze spoeczestwem byych winiw.
Pastwa czonkowskie powinny zapewni kadej osobie,
w tym imigrantom, skuteczny dostp do wymiaru spra-
wiedliwoci, poczynajc od fazy wstpnej tj. pocztku
dochodzenia, a koczc na sprawach zawisych w sdach.
Dodatkowo, wszystkie informacje i komunikaty dotyczce
uprawnie, pomocy prawnej i postpowa sdowych
powinny by powszechnie dostpne, w tym tumaczone
na jzyk migowy i jzyk Braillea, tak aby mogy si z nimi
zapozna wszystkie osoby majce do czynienia z wymia-
rem sprawiedliwoci.
Naley wyodrbni niezbdne rodki nansowe na zapew-
nienie pomocy prawnej, ktra w wielu pastwach czon-
kowskich zostaa znacznie zredukowana ze szkod dla
obywateli.
Pastwa Czonkowskie powinny zagwarantowa, e wdro-
enie tzw. Victims Directive* (dyrektywy dot. oar prze-
stpstw i sprawiedliwoci naprawczej) zapewni rwn i
powszechn moliwo korzystania z prawa do informacji,
wsparcia, poszanowania i ochrony zawartych w teje dy-
rektywie. Ponadto, pastwa czonkowskie powinny za-
gwarantowa, e wszystkie oary, niezalenie od statusu
obywatelskiego, bd miay zapewniony rwny i skuteczny
dostp do tych praw w sposb nie noszcy znamion dys-
kryminacji (artyku 1 dyrektywy).
2.2
Powszechne gwarancje
swobody przemieszczania
si i poszanowania zasady
sprawiedliwej
mobilnoci
Mimo, e swobod przemieszczania si gwarantuj prawa
traktatowe, w praktyce nie znajduj one zastosowania
wobec wszystkich obywateli. W szczeglnoci dotyczy to
czci marginalizowanych i wykluczonych Europejczykw,
ktrzy napotykaj przeszkody uniemoliwiajce im podj-
cie studiw, pracy, czy wolontariatu w innym pastwie
czonkowskim, czy nawet zwyky wyjazddoinnegopastwa
czonkowskiego. Trudnoci te s czsto wieloaspektowe i
powanie utrudniaj marginalizowanym i wykluczonym
grupom.
Co wicej, kontrole graniczne s czsto przeprowadzane z
pogwaceniem praw obywatelskich osb, ktre prbuj
przekroczy granice Unii Europejskiej, w tym tych, ktrzy
licz na ochron midzynarodow Naley take odnoto-
wa, e prawa polityczne i obywatelskie, w tym prawo do
ycia rodzinnego, s czsto naruszone wzwizku z trybem
14 | W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO
przyznawania wiz umoliwiajcych przekraczanie strefy
Schengen oraz wjazd na terytorium Wielkiej Brytanii czy
Irlandii. Skutkuje to take dyskryminacj wobec tych oby-
wateli Unii Europejskiej, ktrzy dysponuj niewielkimi
rodkami nansowymi i moe mie wpyw na sytuacj
kobiet i osb niepenosprawnych.
WZMACNIANIE SWOBODY PRZEMIESZCZANIA SI-
x Instytucje UE oraz pastwa czonkowskie powinny
przyj wszelkie moliwe rodki gwarancji, e wszyscy
obywatele UE, w szczeglnoci marginalizowani i
wykluczeni, mog korzysta z prawa do swobodnego
przemieszczania si na terenie UE na takich samych
warunkach jak inni. Ponadto, powinni oni posiada
prawa w zakresie mobilnoci, oraz moliwo uczest-
nictwa w programach dziaa i wsppracy.
x Instytucje UE, pastwa czonkowskie oraz inne
zainteresowane podmioty powinny wdroy odpo-
wiednie rodki gwarantujce korzystne warunki do
ycia dla wszystkich mieszkajcych na terenie Unii
Europejskiej, a nie bdcych jej obywatelami.
Instytucje UE powinny odnie si do rozporzdzenia
dotyczcego koordynacji systemw zabezpieczenia spo-
ecznego, by uwzgldni potrzeby marginalizowanych i
wykluczonych grup. Wytyczne wdroeniowe oraz szkole-
nia kierowane do lokalnych wadz powinny skoncentrowa
si na potrzebach okrelonych grup.
Instytucje UE i pastwa czonkowskie powinny przyj
Europejski akt w sprawie dostpnoci: usprawnienie
dostpu do towarw i usug na rynku wewntrznym*,
by zagwarantowa wszystkim obywatelom rwny dostp
do towarw i usug jest, ze szczeglnym uwzgldnieniem
osb niepenosprawnych.
Kady obywatel UE, w tym osoby marginalizowane i
wykluczone, odwiedzajcy inne pastwo czonkowskie
powinien otrzyma dostp do podstawowych usug na
takim samym poziomie jak obywatele tego pastwa.
Reguy dotyczce przeciwdziaania dyskryminacji i rw-
nego traktowania powinny te znale odzwierciedlenie na
szerok skal we wszystkich programach UE.
x Instytucje UE powinny zapewni uznanie przez
pastwa czonkowskie Dyrektywy 2004/38 w sprawie
swobodnego przemieszczania si i zasady rwnego
traktowania, co daoby powszechne gwarancje, w
szczeglnoci Romom, moliwoci korzystania z prawa
do swobodnego przemieszczania si i chronio te
osoby przed wydaleniem z terytorium pastwa czon-
kowskiego.
GWARANCJAPRAWOBYWATELI PASTWTRZECICH-
PRZEKRACZAJCYCH GRANICE UE I STARAJCYCH-
SI O UZYSKANIE OBYWATELSTWAUE-
x Instytucje UE i pastwa czonkowskie powinny zre-
formowa istniejce przepisy prawa oraz polityki doty-
czce wjazdu na teren Unii, europejskiego systemu
azylowego i kwestii zwizanych z zamieszkaniem, aby
zapewni odpowiednie wdroenie zobowiza midzy-
narodowych, regionalnych i wsplnotowych w odnie-
sieniu do praw czowieka dla wszystkich mieszkacw.
Instytucje UE i pastwa czonkowskie powinny ustano-
wi wsplne kryteria okrelajce regularne miejsce
zamieszkania dla imigrantw we wszystkich pastwach
czonkowskich. W gruncie rzeczy kada osoba bdca
stron procedury imigracyjnej/azylowej w toku lub bdca
stron postpowania sdowego lub administracyjnego,
albo pozostajca w innej sytuacji uniemoliwiajcej jej
powrt do kraju pochodzenia, powinna by traktowana
jako osoba legalnie pozostajca na terenie pastwa czon-
kowskiego, w zwizku z czym powinna uzyska pozwolenie
na pobyt, o ile wymaga tego obowizujca procedura.
Pastwa czonkowskie powinny zwikszy wysiki w celu
zapewnienia wszystkim imigrantom i innym benecjen-
tom midzynarodowych procedur ochronnych prawa do
ycia rodzinnego.
xInstytucje UE powinny zrewidowa warunki dostp-
noci obywatelstwa europejskiego, w szczeglnoci
rozszerzy i zharmonizowa te warunki w traktatach
unijnych, na podstawie ktrych mieszkacy UE maj
dostp do praw i obowizkw wynikajcych z obywa-
telstwa europejskiego.
2.3
Gwarancja prawobywatel-
skich i politycznych oraz
powszechnej partycypacji
W wielu pastwach czonkowskich istniej ograniczenia
prawwyborczych, co uniemoliwia obywatelomUE uczest-
nictwo wyciu politycznymkraju miejsca zamieszkania, jak
i gosowaniei udzia wwyboracheuropejskich. Imigranci po-
chodzcy z krajwtrzecich s wykluczeni z prawa do goso-
wania i z udziau z wyborach lokalnych, regionalnych i
oglnokrajowych. Stanowi to gwn przeszkod wzapew-
nieniuimprawadoudziauwyciupolitycznymi nie jest ak-
ceptowane przez obywateli UE. Jak podkrelono wAgendzie
UE z 2013 r. dotyczcej obywateli UE (w konsultacjach on-
linedotyczcychobywatelstwaUEprzeprowadzonychwdn.
9 maja 27 wrzenia 2012 r.) wielu uczestnikwkonsultacji
uwaa, e brak moliwoci udziau wyciu politycznympo-
winienoznaczazwolnieniez obowizkupaceniapodatkw.
Co wicej, marginalizowane i wykluczone grupy nie s w
dostatecznym stopniu reprezentowane przez partie poli-
tyczne, listy wyborcze, jak i instytucje administracyjne.
GWARANCJA POWSZECHNEGO PRAWA DO-
GOSOWANIA DLA OSB ZAMIESZKUJCYCH UE-
x Instytucje UE, pastwa czonkowskie i inne zainte-
resowane podmioty powinny podj wszelkie rodki,
by przeciwdziaa dyskryminacji i zapewni wszystkim
dostpno do gosowania ze szczeglnym uwzgld-
nieniem potrzeb marginalizowanych i wykluczonych
grup w odniesieniu do uczestnictwa w yciu politycz-
nym i publicznym, a w szczeglnoci w odniesieniu do
prawa do gosowania.
Instytucje UE i pastwa czonkowskie powinny dokona
przegldu zapisw traktatw unijnych i znie wszelkie
ograniczenia istniejce w pastwach czonkowskich w
odniesieniu do poszanowania prawa obywateli UE do
udziau wgosowaniu na szczeblu lokalnym, ale te unijnym.
Instytucje UE i pastwa czonkowskie powinny zapewni
dostp do informacji o procesach wyborczych, progra-
mach wyborczych, czy partiach politycznych. Powinny te
zagwarantowa wsparcie obywatelom, umoliwiajce im
podjcie wiadomej decyzji wyborczej ze szczeglnym
uwzgldnieniem marginalizowanych i wykluczonych grup
spoecznych. Niezalenie od sposobu gosowania, kady
powinien mie moliwo udziau w wyborach: powinno
si pooy szczeglny nacisk na dostpno kart do go-
sowania, moliwoci oddania gosu elektronicznie, tzw.
e-gosowania oraz zyczn dostpno do miejsc, w kt-
rych odbywa si gosowanie.
Pastwa czonkowskie powinny usun ograniczenia
prawne uniemoliwiajce obywatelem korzystanie z przy-
sugujcych im praw politycznych, w szczeglnoci prawa
do gosowania np. obywateli niepenosprawnych, czy
zatrzymanych.
GWARANCJA POWSZECHNEJ REPREZENTACJI-
POLITYCZNEJ I PUBLICZNEJ-
x Oprcz zapewnienia czynnego prawa wyborczego
wszystkim obywatelom UE naley take zagwarantowa
polityczne i publiczne uczestnictwo, w szczeglnoci re-
prezentacj interesw marginalizowanych i wykluczo-
nych grup spoecznych poprzez znaczne usprawnienie
procesw decyzyjnych na wszystkich poziomach.
Instytucje UE, pastwa czonkowskie i partie polityczne
powinny zachowywa rwnowag pci oraz uczestnictwa
rnych grup spoecznych wmoliwoci startu wwyborach,
skutecznego sprawowania urzdu oraz penienia funkcji pu-
blicznych na wszystkich szczeblach procesw decyzyjnych.
Pastwa czonkowskie, strony Konwencji Rady Europy o
uczestnictwie cudzoziemcw w yciu publicznym na
szczeblu lokalnym* powinny zagwarantowa cudzoziem-
com ze statutem regularnego zamieszkania klasycznie
rozumiane prawo swobody wypowiedzi, wolno zgroma-
dze i prawo do zrzeszania si (wczajc w to bierne i
czynne prawo wyborcze) na takich samych warunkach,
jakie zagwarantowane zostay ich wasnym obywatelom.
Instytucje UE i pastwa czonkowskie powinny zagwaran-
towa Romom aktywny udzia we wszystkich obszarach
ycia politycznego, obywatelskiego i gospodarczego UE
poprzez podnoszenie wiadomoci i podejmowanie rnych
dziaa majcych na celu wzrost ich zaangaowania.
16 | W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO
Jedna
demokracja
europejska,
trzy filary
demokracji
W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO | 17
UE jest czsto postrzegana jako biurokratyczna maszyna, a
nieywybyt liczcy500milionwludzi, zrzeszajcyichwok
wsplnego demokratycznego projektu. Sojusz EYCA ywi
przekonanie, e UE jest czym wicej ni prawno-ekono-
micznym trzonem, skoro jest zbudowana na demokratycz-
nych podwalinach pastwa prawa, w oparciu o prawa
obywatelskiei systemzabezpieczeniaspoecznego. Niemniej
jednak zasady te nie sjednoznacznie postrzegane jakosta-
nowicesiczybdcerdemrozwojuEuropy. Wstrzymuje
to proces prawdziwej integracji europejskiej opartej o czy-
telne zasady i odpowiedzialne podmioty decyzyjne, jak i o
waciwe sposoby zaangaowania obywatelskiego.
Sojusz EYCA ywi przekonanie, e funkcjonalna demokra-
cja opiera si na trzech wzajemnie si uzupeniajcych
larach:
obywatele posiadajcy rzetelne informacje i odpowied-
nie wyksztacenie,
instytucje uwzgldniajce prawa i potrzeby obywateli,
angaujce ich na kadym etapie w procesy podejmo-
wania decyzji,
zorganizowane, silne i niezalene spoeczestwo oby-
watelskie.
Aby uzyska ttnic yciemdemokracj europejsk te trzy
lary powinny zosta nie tylko indywidualnie wzmoc-
nione, naley te zagwarantowa lepsz komunikacj oraz
interakcj pomidzy nimi. Wymaga to znaczcych zmian
w traktatach UE.
Aktywne obywatelstwo oznacza przede wszystkim aktywne
zaangaowanie obywateli takie jak udzia w yciu wsplnot, do
ktrych nale, a w szczeglnoci w demokracji rozumianej jako
udzia w procesach podejmowania decyzji.
Manifest EYCA.
3.1
#1: rzetelnie
poinformowani i
wyksztaceni
obywatele
3.2
#2: instytucje
uwzgldniajce prawa
i potrzeby obywateli
3.3
#3: zorganizowane,
silne i niezalene
spoeczestwo
obywatelskie
3
Filar
demokracji...
Media zajmujce si sprawami UE powinny stanowi
istotne rdo informacji dla jej obywateli. Niemniej jednak,
w zakresie niezalenych mediw europejskich stymuluj-
cych debaty dotyczce polityk UE, jest jeszcze wiele do
zrobienia. W celu zapewnienia wiadomoci, wiedzy i zro-
zumienia wzakresie obywatelstwa europejskiego i wartoci
z nimzwizanych naley chroni i wzmocni edukacj oby-
watelsk we wszystkich pastwach czonkowskich.
GWARANCJA RZETELNYCH INFORMACJI O-
EUROPIE I JEJ WARTOCIACH-
x Instytucje UE powinny inicjowa zmiany struktu-
ralne, co umoliwi obywatelom dostp do odpowiednich
informacji dotyczcych UE. Wysiki te powinny zosta
podjte szczeglnie na poziomie krajowym oraz lokal-
nym i nie powinny by przenoszone na rozproszone
podmioty w ramach Komisji Europejskiej.
Instytucje UE powinny rozwija nowatorskie i kreatywne
strategie komunikacyjne, ktre znaczco bd angaowa
obywateli, promowa procesy partycypacyjne oraz kon-
centrowa si zarwno na poziomie krajowym, jak i
lokalnym. Powinny by one umiejtnie zaadresowane do
rnych grup, skupia uwag na projekcie Europa wspl-
nym dla wszystkich obywateli UE i promowa aktywny
udzia Europejczykw w procesach decyzyjnych.
Instytucje UE i pastwa czonkowskie powinny rozwija
polityki eliminujce wykluczenie cyfrowe i promujce sku-
teczne dziaania faworyzujce integracj grup marginali-
zowanych z e-spoeczestwem.
3.1
Filar demokracji #1:
rzetelnie poinformowani i
wyksztaceni obywatele
Obywatele europejscy nie s dostatecznie poinformowani i
uwiadomieni w kwestii komunikacji pomidzy instytu-
cjami unijnymi a nimi, nie do koca rozumiej te role, jakie
instytucje europejskie oraz inne podmioty (rzdy pastw,
grupy interesw, itd.) maj do wypenienia. Wcelu zaanga-
owania wszystkich Europejczykwwich wsplny projekt,
jakimjest Unia Europejska, naley dokona zmiany wtych
obszarach.
x Zarwno tradycyjne jak i nowe formy przekazu in-
formacji odgrywaj kluczow rol w tym procesie, w
zwizku z czym powinny zosta wykorzystane jako
wkad w bardziej skuteczn komunikacj na drodze po-
rozumienia pomidzy instytucjami unijnymi a obywa-
telami. Instytucje unijne i pastwa czonkowskie
powinny promowa rozwj odpowiedzialnego rodowi-
ska w obszarze mediw, co pozwoli na przekazanie
istotnych kwestii dot. UE jej obywatelom. W tym sen-
sie kwestie zwizane z wolnoci mediw, ich plurali-
zmem i szacunkiem dla pracy dziennikarzy powinny by
szczeglnie monitorowane.
Media pastwowe, w szczeglnoci telewizja publiczna i
rozgonie radiowe powinny wspiera przekazywanie infor-
macji dotyczcych spraw unijnych poprzez gwarancj
odpowiedniego czasu antenowego, co z kolei powinno pod-
lega monitoringowi odpowiednich podmiotw krajowych.
Instytucje UE i pastwa czonkowskie powinny wzmac-
nia krajowe programy europejskie wspierajce mae i
niezalene media.
Instytucje UE powinny tumaczy ocjalne dokumenty na
jzyki pastw czonkowskich, by zapewni dostp mediom
krajowym i obywatelom do informacji o UE.
xNaley promowa pozytywny obraz dyskryminowa-
nych grup spoecznych w europejskich i krajowych
mediach, a w nadchodzcych latach walczy ze ste-
reotypami na ich temat z rwnoczesnym zapewnie-
niem wolnoci mediw.
18 | W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO
PROMOCJA PROJEKTU EUROPA I-
DEMOKRATYCZNYCH WARTOCI W EDUKACJI-
FORMALNEJ I POZAFORMALNEJ-
xEdukacja obywatelska stanowi okazj do wprowa-
dzenia zmian na lepsze, jak i wane narzdzie rozwoju
demokracji. Dlatego te instytucje UE oraz pastwa
czonkowskie powinny zadba, aby obywatelstwo
europejskie i edukacja obywatelska byy promowane
zarwno w edukacji formalnej, jak i nieformalnej.
Celem tych dziaa powinno by promowanie zaan-
gaowanego obywatelstwa opartego o zasady
solidarnoci, midzykulturowoci i tolerancji.
Pastwa czonkowskie powinny zagwarantowa obecno
edukacji w zakresie obywatelstwa demokratycznego* i
praw czowieka w krajowych systemach szkolnictwa na
wszystkich poziomach edukacji - poprzez kursy tema-
tyczne, jak i w ramach przedmiotw oglnych. Pastwa te
powinny te zagwarantowa, e krajowe programy eduka-
cyjne promuj wiedz dotyczc uniwersalnych wartoci
zawartych w Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej,
wiedz dotyczc instytucji unijnych oraz rnorodnych
narodowych i kulturowych tosamoci czonkw UE. Przy-
czyni si to do zwikszenia wiadomoci obywateli UE
dotyczcej projektu Europa.
Instytucje UE powinny promowa i wspiera rol organi-
zacji spoeczestwa obywatelskiego, ktre zapewniaj
nieformalne, wielokulturowe moliwoci edukacyjne, co
umoliwi wzmocnienie pozycji obywateli oraz promocj
aktywnego obywatelstwa europejskiego.
x Instytucje UE oraz pastwa czonkowskie powinny
zagwarantowa, e kulturowa i jzykowa rnorod-
no Europy jest promowana i zwalcza si negatywne
stereotypy marginalizowanych i wykluczonych grup
spoecznych.
Instytucje UE powinny wczy nauczanie rnych jzy-
kw europejskich we wszystkich programw europejskiej
mobilnoci poprzez dodanie elementw szkole jzyko-
wych do tych programw.
Pastwa czonkowskie powinny zapewni kursy nauki
jzyka danego kraju mieszkacom UE i zagwarantowa
ich darmow dostpno czonkom marginalizowanych i
wykluczonych grup spoecznych.
Pastwa czonkowskie powinny zagwarantowa, e
postawy, mowa i zachowania szczeglnie dyskryminujce
s skutecznie pitnowane i gdzie to moliwe cigane
z urzdu i podlegaj publicznemu potpieniu (przy rw-
noczesnym zachowaniu wolnoci sowa i prawa do
wyraania wasnej opinii).
Instytucje UE powinny zachca szkoy oraz uczelnie
wysze do zaangaowania w projekty, ktrych celem jest
m.in. walka z nierwnoci pci, dyskryminacj, rasizmem
czy ksenofobi.
3.2
Filar demokracji #2:
instytucje
uwzgldniajce prawa
i potrzeby obywateli
Ideaeuropejskoci, projektuEuropa, z demokratycznie zaan-
gaowanym obywatelstwem, nie mog by narzucane
odgrnie, co oznacza, e powinny by kierowane przez
samych Europejczykw. Jeli obywatele potrzebuj lepszej
informacji o UE i wikszego zrozumieniatego systemupoli-
tycznego, by mc wyposay si wnarzdziaumoliwiajce
jego zmian, musz by bardziej zaangaowani, ale te
wysuchani przez rne instytucje i podmioty decyzyjne.
Instytucje UE cierpi na niemono podejmowania decyzji,
z ktrych mogaby czerpa korzyci caa UE, jako e procesy
decyzyjne pozostaj zmonopolizowane prze interesy naro-
dowe. Instytucje tymbrakuje te odpowiedniej legitymacji z
W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO | 19
powodu niedoboru instrumentw sprawowania kontroli,
ktre mogyby by stosowane przez obywateli.
Zmiany do projektu Unii Europejskiej s wprowadzane
stopniowo. Wyania si dzi potrzeba zmierzania wstron
prawdziwej unii politycznej zainspirowanej przez zasady
demokracji przedstawicielskiej, partycypacji i odpowie-
dzialnoci. Wicej demokracji oznacza zarwno wicej
przejrzystoci i legitymacji w mechanizmach demokracji
przedstawicielskiej, jak i wicej okazji do wprowadzenia
demokracji partycypacyjnej. Sojusz EYCA wierzy, e ten
demokratyczny bodziec wymaga znaczcych zmian insty-
tucjonalnych.
x Instytucje Unii Europejskiej powinny rozpocz
zmian Traktatu w celu wzmocnienia demokracji
uczestniczcej i przedstawicielskiej oraz umieszczenia
obywateli w centrum procesu integracji europejskiej, by
odtworzy legitymacj projektw europejskich poprzez
zwikszenie kontroli obywatelskiej. Proces ten powinien
uwzgldnia wszystkie zainteresowane podmioty i
zosta wykorzystany jako narzdzie zwikszenia wia-
domoci integracji europejskiej caej spoecznoci.
x Praca na rzecz bardziej demokratycznej Europy
odpowiedzialnej przed swoimi obywatelami wymaga
wzmocnienia roli Parlamentu Europejskiego w euro-
pejskim procesie decyzyjnym zmierzajcym ku
prawdziwie europejskim rzdom i demokracjom.
x Wykonawcza i polityczna rola Komisji Europejskiej
oraz procesw decyzyjnych UE nie powinny podlega
szczegowym ocenom i dyskusjom, szczeglnie w od-
niesieniu do poparcia dla skadu kolegium Komisarzy.
xNaley uniemoliwi Radzie Europejskiej zdomino-
wanie europejskiego procesu decyzyjnego. Rada
Europejska powinna ponosi odpowiedzialno przed
Parlamentem Europejskim (poprzez uzasadnianie
decyzji bezporednio wobec Parlamentu). Powinno si
zapocztkowa publiczn dyskusj obywatelsk odno-
nie wyboru Przewodniczcego Rady Europejskiej.
x Reforma demokratycznego funkcjonowania UE
powinna uwzgldnia rol innych cia, by zapewni
wiksze zaangaowanie instytucji krajowych w euro-
pejskie procesy decyzyjne.
Europejski Komitet Ekonomiczno-Spoeczny powinien
mie struktur umoliwiajc przejrzysto procedur
wyborczych jego czonkw oraz gwarancj, e wszystkie
grupy spoeczne s w nim odpowiednio reprezentowane.
Naley rozpocz dyskusj na temat roli Europejskiego
Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego, jak moe on ode-
gra w reprezentowaniu europejskiego spoeczestwa
obywatelskiego.
Instytucje pastw czonkowskich powinny take odegra
istotn rol, szczeglnie przez podkrelanie wagi parla-
mentw narodowych i politykw w procesach decyzyjnych
UE i wzrastajc wspprac pomidzy parlamentami.
3.3
Filar demokracji #3: zor-
ganizowane, silne i nieza-
lene spoeczestwo
obywatelskie
Demokracja uczestniczca odpowiada wspczesnym
wymogom demokratycznych europejskich rzdw na te-
renie Unii poprzez uzupenianie i wzmacnianie demokracji
przedstawicielskiej. Angaowanie zorganizowanego spo-
eczestwa obywatelskiego w ksztatowanie polityk i
przygotowywanie decyzji wzmacnia legitymacj demo-
kratyczn instytucji publicznych w zakresie ich pracy i
podejmowanych dziaa. Jako dialogu obywatelskiego
uwzgldniajc dialog spoeczny, ktry stanowi kluczowy
element jest wskanikiem stanu zdrowia naszych sys-
temw demokratycznych. Manifest EYCA
Pomimo politycznego i prawnego uznania idei zaangao-
wania obywatelskiego wskazanego w art. 11 Traktatu
lizboskiego, nadal brakuje przejrzystego i ustrukturalizo-
wanego planu stanowicego podwaliny europejskiego
dialogu obywatelskiego, ktry pozwoliby przeprowadzi
rzetelny, przekrojowy dialog. Jak podkrelono wopinii Euro-
pejskiego Komitetu Ekonomiczno-Spoecznego na temat
art. 11(1) i 11(2) Traktatu lizboskiego nadal istnieje luka
pomidzy zasadami prawnymi a rzeczywistoci, w jakiej
funkcjonuj obywatele i stopniemzaangaowania organi-
zacji spoeczestwa obywatelskiego w procesy decyzyjne
Europy. Wedug sojuszu EYCA potencja art. 11 nie zosta
cakowicie odkryty i wdroony przez instytucje unijne.
Co wicej, organizacje spoeczestwa obywatelskiego sto-
jce nastray dobrapublicznegososabione, aichistnienie
20 | W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO
jest zagroone poprzez powtarzajce si groby naruszenia
wolnoci zrzeszania si i brak stabilnoci nansowej, z
ktr musz si mierzy, szczeglnie wdobie kryzysu.
UZNANIE ROLI I WKADU ORGANIZACJI-
SPOECZESTWA OBYWATELSKIEGO W-
BUDOWANIE DEMOKRACJI-
x Sojusz EYCA wzywa instytucje UE, by wspieray
wolontariuszy oraz organizacje spoeczestwa oby-
watelskiego i uznay rol, jak odgrywaj one w
wypenianiu swoistej luki pomidzy UE a jej obywate-
lami poprzez pomaganie organizacjom pozarzdowym i
wolontariackim zajmujcym si politykami dotyczcymi
modziey, osb starszych, prawami dzieci, kwestiami
spoecznymi, rwnoci pci, ubstwem i spoeczn
integracj, jak i prawami przysugujcymi osobom nie-
penosprawnym, by stworzy bardziej zintegrowane
spoeczestwo i wspiera aktywne obywatelstwo
poprzez wzmocnienie obywateli zarwno na poziomie
lokalnym, jak i europejskim.
Instytucje UE i pastwa czonkowskie powinny wdraa
rekomendacje opracowane przez Program polityczny na
rzecz wolontariatu w Europie (PAVE)* podczas Europej-
skiego Roku Wolontariatu 2011, by w ten sposb pokaza
ich zaangaowanie w promowanie i wspieranie wolonta-
riatu jako demonstracja europejskich wartoci stanowicych
narzdzie aktywnego obywatelstwa i zwikszania kapitau
tak ekonomicznego, jak i spoecznego.
Sojusz EYCA wzywa pastwa czonkowskie, by wspieray
europejskie sieci wolontariatu, ktrych celem jest wymiana
dowiadcze, najlepszych praktyk i umiejtnoci pomidzy
organizacjami, by budowa poczucie europejskiej tosamo-
ci wrd modych pokole.
GWARANCJE FUNKCJONOWANIA ORGANIZACJI-
SPOECZESTWA OBYWATELSKIEGO-
x Instytucje UE i pastwa czonkowskie powinny
tworzy warunki dla niezalenego i stabilnego funk-
cjonowania organizacji spoeczestwa obywatelskiego,
szczeglnie w czasach kryzysu.
Wolno zrzeszania si powinna by chroniona w caej
Europie wzwizku z czymnaley przeznaczy na to rodki w
budetach instytucji UE, jak i pastw czonkowskich, by
wspiera organizacje spoeczestwa obywatelskiego i ua-
twi im dzielenie si najlepszymi dowiadczeniami w
zakresie zaangaowania obywateli i spoeczestwa obywa-
telskiego na poziomie lokalnym, krajowym i europejskim;
obrony grup marginalizowanych i wykluczonych grupy;
tworzenia sojuszy, ktrych celem jest skuteczne reprezen-
towanie ich na wszystkich szczeblach partycypacji.
Instytucje unijne, rzdy pastw i inne podmioty nan-
sujce dziaalno organizacji trzeciego sektora powinny
umoliwia i zachca do zaklasykowania czasu pracy
wolontariusza jako organizacji, umoliwiajc w ten sposb
wykorzystywanie tych rodkw jako wkadu wasnego w
projektach.
BUDOWANIE KONSTRUKTYWNEGO DIALOGU-
OBYWATELSKIEGO WEUROPIE-
xDialog obywatelski w Europie powinien by aktywnie
wspierany i wdraany przez zainteresowane podmioty
(tj. Komisj Europejska, krajowe i regionalne wadze,
itp.) na wszystkich poziomach decyzyjnych, by upewni
si, e obywatele s konkretnie, skutecznie i w zrw-
nowaony sposb zaangaowani w europejskie procesy
demokratyczne.
Sojusz EYCA zachca Komisj Europejsk, by przyja zie-
lon ksig, w ktrej w klarowny sposb zawarto wnioski
polityczny dotyczce staych i stabilnych ram umoliwia-
jcych wszechstronny dialog obywatelski.
Wzywa si pastwa czonkowskie do ustanowienia nie-
zbdnych mechanizmw i cia, ktre umoliwi podjcie
dialogu na poziomie krajowym i regionalnym.
xInstytucje UE powinny wdroy statut europejskiego
stowarzyszenia oraz statut europejskiej fundacji, by za-
pewni odpowiedni rozpoznawalno i legitymizacj
organizacjom spoeczestwa obywatelskiego oraz ua-
twi im prac na poziomie europejskim: w ten sposb
formalizujc jedno z nieodcznych praw obywatelstwa
demokratycznego: prawo do zrzeszania si.
| 21
rda
Sownik poj...
Aktywne obywatelstwo
Dla nas aktywne obywatelstwo oznacza
gwnie aktywne zaangaowanie obywa-
teli w ycie swoich spoecznoci,
spoeczestwa i ycie polityczne pod
wzgldem zarwno dziaa, jak i proce-
sw podejmowania decyzji w zwizku z
zasadami i wartociami praw czowieka i
demokracji.
Obywatele i mieszkacy
W art.1 Powszechnej Deklaracji Praw
Czowieka zadeklarowano, e wszyscy
ludzie rodz si wolni i rwni pod wzgl-
dem swej godnoci i swych praw. Bycie
obywatelem oznacza korzystanie wraz
z tymi, ktrzy konstytuuj
demokratyczne, rwne i niepodzielne w
prawach spoeczestwo z praw obywa-
telskich, politycznych, ekonomicznych,
spoecznych, kulturowych i rodowisko-
wych. Dlatego te wszyscy mieszkacy
danego terytorium powinni zosta
uznani za obywateli tego terytorium i
uzyska stosowne obywatelstwo:
zarwno na poziomie lokalnym, jak i
europejskim. To fundamentalne prawo
mieszkacw pracujcych na danym
obszarze i ponoszcych wraz z innymi
wsplne koszty. Na takim stanowisku stoi
te Rada europejska (Tampere) i czwarty
raport Komisji europejskiej dotyczcy
dostpnoci obywatelstwa.
W niniejszym dokumencie co do zasady
uywamy terminu obywatele i
mieszkacy nie podwietlajc tych
wyrazw w tekcie. W niektrych przy-
padkach, gdy okrelone rekomendacje
dotycz okrelonych grup (tj. obywateli
UE, staych rezydentw, regularnych imi-
grantw, uchodcw czy imigrantw bez
dokumentw tosamoci) sowo takie
jest podwietlone w tekcie.
Spoeczestwo obywatelskie i organi-
zacje spoeczestwa obywatelskiego
Naszymi czonkami s organizacje spoe-
czestwa obywatelskiego oraz sieci
obywateli chcce promowa projekt
majcy wsplny cel dla caego spoecze-
stwa lub jego okrelonej czci. Ponadto,
naszymi czonkami s organizacje poza-
rzdowe oraz organizacje non-prot
chcce dokona zmian demokratycznych
i spoecznych. Organizacje spoeczestwa
obywatelskiego s w naszym rozumieniu
szkoami demokracji.
Powoujc si na denicj ponadnarodo-
wej sieci organizacji pozarzdowych
dziaajcych na rzecz rozwoju dziaa oby-
watelskich (CIVICUS) spoeczestwo
obywatelskie mona zdeniowa jako
obszar poza rodzin, pastwem i rynkiem,
w ramach ktrego ludzie si zrzeszaj, by
dziaa na rzecz wsplnych interesw.
Odnoszc si do spoeczestwa obywa-
telskiego i organizacji spoeczestwa
obywatelskiego zwracamy si do organi-
zacji dziaajcych na rzecz dobra
wsplnego, a nie tych, ktre wystpujc
pod szyldem organizacji spoeczestwa
obywatelskiego czy stowarzyszenia,
dziaaj na rzecz konkretnych interesw
zwizanych w szczeglnoci z biznesem.
Obywatelstwo demokratyczne
Pojcie to odnosi si to obywatelstwa
jako zbioru obywatelskich, politycznych i
spoecznych praw i jako politycznej prak-
tyki, ktra moe pomc w wytworzeniu
podanego poczucia tosamoci i przy-
nalenoci do systemu politycznego
opartego na demokratycznych instytu-
cjach przy poszanowaniu praw czowieka
(Encyklopedia Filozoi Uniwersytetu
Stanford). Nasze rozumienie pojcia
obywatelstwa demokratycznego jest
zbudowane w oparciu o pojcie zaczerp-
nite z denicji Rady Europejskiej.
Ponisze denicje nie s denicjami naukowymi, ale odzwierciedlaj nasze rozumienie poj
powszechnie uywanych w niniejszym dokumencie.
22 | W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO
Osoby i grupy marginalizowane
i wykluczone
Za marginalizowanych i
wykluczonych obywateli czy grupy
postrzegamy te osoby, ktre dowiad-
czaj dyskryminacji na tle pochodzenia
etnicznego, narodowoci, wyznania, pci,
wieku, niepenosprawnoci, orientacji
seksualnej, czy innego statusu (w tym
spoecznego oraz ludzi yjcych w bie-
dzie, problemw zwizanych z migracj,
statusem rezydenta czy internowanego),
ktra stawia ich w trudnej pozycji.
Czym jest
Karta Praw Podstawowych Unii
Europejskiej
Karta stanowi zapis fundamentalnych
praw UE, ktre zostay umieszczone w
jednym dokumencie. Zawiera prawa opi-
sane w szeciu obszarach: godno,
wolno, rwno, solidarno, prawa
obywatelskie i sprawiedliwo. Proklamo-
wana w roku 2000 Karta staa si
wicym dokumentem prawnym UE i
wesza w ycie wraz z zawarciem Trak-
tatu lizboskiego w grudniu 2009 r.
Komunikat ws. minimalnych standar-
dw stosowanych w zakresie
konsultacji (COM (2002) 704 wersja
ostateczna)
Komunikat Komisji Europejskiej z dn. 11
grudnia 2002 r. Zmierzajc w stron
kultury konsultacji i dialogu Zasady
oglne i standardy minimalne stosowane
przez Komisj ustanawia proces konsul-
tacyjny pomagajc tym samym poprawi
wydajno polityk rwnoczenie wzmac-
niajc zaangaowanie zainteresowanych
stron, jak i caego spoeczestwa.
Konwencja o uczestnictwie
cudzoziemcw w yciu publicznym na
szczeblu lokalnym
Ten traktat Rady Europy przyjty w 1992
r. i wprowadzony w ycie pi lat pniej,
przyznaje obcokrajowcom prawo do
udziau w wyborach pod warunkiem, e
speni oni takie same wymogi prawne
jakie obowizuj obywateli danego kraju
i przez pi lat poprzedzajcych termin
wyborw legalnie zamieszkiwali na tery-
torium danego kraju. Do 2013 r.
konwencja zostaa ratykowana przez 8
pastw czonkowskich wchodzcych w
skad Rady Europy i podpisana przez 5
innych.
Dyrektywa ws. rwnego traktowania
w zakresie zatrudnienia (Dyrektywa
Rady 2000/78/EC)
Dyrektywa z dn. listopada 2000 r., ustala-
jca ramy oglne dla rwnego
traktowania w odniesieniu do zatrudnie-
nia, kadzie podwaliny pod rwne
traktowanie mieszkacw Unii Europej-
skiej, bez wzgldu na wyznanie,
przekonania, niepenosprawno, wiek,
czy orientacj seksualn w zakresie
dostpu do zatrudnienia i wykonywania
zawodu, czy czonkostwa w niektrych
organizacjach.
Europejska Konwencja Praw
Czowieka
Konwencja ta jest traktatem midzynaro-
dowym majcym na celu ochron praw
czowieka i jego wolnoci w Europie.
Opracowana przez Rad Europy wesza w
ycie w 1953 r. Europejski Trybuna Praw
Czowieka nadzoruje wdraanie konwen-
cji w 47 pastwach czonkach rady
Europy. Obecnie trwaj przygotowania
do podpisania Konwencji przez Uni
Europejsk.
Strategia UE dot. aktywnej integracji
Chcc zwalcza nierwno i wyklucze-
nie Komisja Europejska przyja w
padzierniku 2008 r. rekomendacj doty-
czc aktywnej integracji osb
najbardziej wykluczonych z rynku pracy.
Wzywa ona do utworzenia wszechstron-
nej strategii polityk czc trzy obszary:
odpowiednie wsparcie w obszarze
dochodw, dostp do odpowiedniej jako-
ci usug oraz integracyjne rynki pracy.
Europejska Inicjatywa Obywatelska
(ECI)
Zapocztkowana przez Traktat lizboski
inicjatywa jest zaproszeniem skierowanym
do Komisji Europejskiej, by zaproponowaa
nowe przepisy prawa w obszarach, w
ktrych UE posiada kompetencje legisla-
W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO | 23
cyjne. Europejska inicjatywa obywatelska
powinna uzyska poparcie co najmniej
miliona obywateli UE pochodzcych z co
najmniej 7 spord 28 pastw czonkow-
skich. Zasady i procedury tej inicjatywy
zostay ustanowione w rozporzdzeniu UE
przyjtym przez Parlament Europejski oraz
Rad UE w lutym 2011 r.
Agenda dziaa na rzecz wolontariatu
w Europie (P.A.V.E)
Agenda zostaa wypracowana przez
Sojusz EYV 2011 (Europejskiego Roku
Wolontariatu). Zawiera ona rekomendacje
dla stworzenia bardziej skutecznych ram
europejskich polityk majcych na celu
wsparcie i promocj wolontariuszy,
wolontariatu, organizacji angaujcych
wolontariuszy i partnerw tych organiza-
cji. Agenda poprzez swoje zalecenia
promuje wolontariat jako form okazywa-
nia europejskich wartoci, stanowicych
podwaliny dla aktywnego obywatelstwa.
Ekonomia Spoeczna
To sposb zorganizowania ludzkich dzia-
a w oparciu o solidarno, demokracj
oraz zaangaowane w ni rodki ekono-
miczne. Ekonomia spoeczna zajmuje si
wytwarzaniem, dystrybucj, wymian i
konsumpcj towarw i usug wkraczajc
we wszystkie obszary gospodarcze, spo-
eczne czy rodowiskowe. Dlatego te
stanowi form wyrazu aktywnego oby-
watelstwa i zapewnia dobrostan
jednostkom i grupom.
Spoeczna i aktywna integracja
Integracja spoeczna oznacza walk z
bied i wykluczeniem tak, by kady mg
w peni uczestniczy w yciu spoecznym.
Koncepcja aktywnej integracji, ktra
powinna by postrzegana jako obszar
integracji spoecznej, ma stanowi rodek
umoliwiajcy kademu, w szczeglnoci
osobom najbardziej naraonym na
wykluczenie peny udzia w yciu spo-
ecznym, w tym podejmowanie dziaa
zawodowych.
Traktat o Funkcjonowaniu Unii Euro-
pejskiej (Traktat lizboski lub Traktat
reformujcy)
Traktat ten obowizuje od dn. 1 grudnia
2009 r. i modykuje zapisy Traktatu o
Unii Europejskiej (TEU Maastricht) oraz
Traktat zaoycielskiego wsplnoty euro-
pejskiej (TEC, Rzym), przy czym ten
ostatni przemianowano na Traktat o
funkcjonowaniu UE.
Przepisy, do ktrych Sojusz EYCA odnosi
si najczciej w trakcie swoich prac to
art. 2 (wartoci UE), 3 (cele UE), 6 (posta-
nowienia Karty Praw Podstawowych UE),
9 (odnoszcy si do zasad rwnoci
wrd obywateli), 10 (odnoszcy si do
demokracji przedstawicielskiej) i 11
(odnoszcy si do kwestii partycypacji
obywatelskiej).
Dyrektywa dotyczca oar
przestpstw i sprawiedliwoci
naprawczej
Przedmiotowa dyrektywa przyjta w dn.
25 padziernika 2012 r. ustala minimum
praw, wsparcia i ochrony przysuguj-
cych oarom przestpstw (Dyrektywa
2012/29/EU). Zapewnia ona minimum
praw przysugujcych oarom
przestpstw we wszystkich pastwach
czonkowskich UE (np. traktowanie oar
z szacunkiem; zapewnienie oarom
informacji o przysugujcych im prawach
oraz przedstawienie ich sprawy w zrozu-
miay dla nich sposb; zapewnienie
oarom ochrony; itp.).
Gwarancje dla modziey
Dokument zosta przyjty przez Rad w
kwietniu 2013 r. i ma na celu zagwaran-
towanie, e wszyscy obywatele do 25-go
roku ycia otrzymaj moliwie najlepsz
ofert zatrudnienia, moliwo dostpu
do dalszej edukacji, moliwo odbycia
praktyki zawodowej lub stau w okresie 4
miesicy od utraty zatrudnienia czy o-
cjalnego zakoczenia edukacji.
24 | W STRON DEMOKRATYCZNEGO OBYWATELSTWA EUROPEJSKI EGO
Czonkowie w europie
KOMITET STERUJCY-
AEDH European Association for the Defense of Human Rights www.aedh.eu
ALDA Association of Local Democracy Agencies www.alda-europe.eu
ATD FOURTH WORLD ATD Fourth World (Acting Together for Dignity) www.atd-fourthworld.org
CEV European Volunteer Center www.cev.be
ECF European Civic Forum www.civic-forum.eu
EDF-FEPH European Disability Forum www.edf-feph.org
EMI European Movement International www.europeanmovement.eu
ENNA European Network of National Civil Society Associations www.enna-europe.org
SOLIDAR SOLIDAR www.solidar.org
VOLONTEUROPE Volonteurope www.volonteurope.eu
SIECI I ORGANIZACJE CZONKOWSKIE-
AE aisbl Autism Europe www.autismeurope.org
AEBR Association of European Border Regions www.aebr.eu
AEGEE European Students Forum Association - AEGEE-Europe www.aegee.org
AGE PLATFORM AGE Platform www.age-platform.eu
AIM Association Internationale de la Mutualit www.aim-mutual.org
BCSDN Balkan Civil Society Development Network www.balkancsd.net
CAE Culture Action Europe www.cultureactioneurope.org
CEDAG European Council of Associations of General Interest www.cedag-eu.org
CEECN Central and Eastern European Citizens Network www.ceecn.net
CESES Confederation of European Senior Expert Services www.ceses.net
CIVILSCAPE Civilscape www.civilscape.org
COFACE Confederation of Family Organisations in the EU www.coface-eu.org
CONCORD European confederation of Relief
and Development NGOs www.concordeurope.org
CVA Conservation Volunteers Alliance www.conservationvolunteers.eu
EA European Alternatives www.euroalter.com
EAPN European Anti-Poverty Network www.eapn.eu
EASPD European Association of Service Providers
for Persons with Disabilities www.easpd.eu
ECAS European Citizen Action Service www.ecas-citizens.eu
ECDN European Community Development Network (formerly CEBSD) www.eucdn.net
ECICW European Center of the International Council of Women www.ecicw-cecif.com
ECON European Community Organising Network www.econnet.eu
EFC European Foundation Centre www.efc.be
EFOMW European Forum Of Muslim Women www.efomw.eu
EN Europa Nostra europanostra.org
ENAR European Network Against Racism www.enar-eu.org
ENGSO European Non-Gouvernemental Sports Organisation www.engso.com
EPHA European Public Health Alliance www.epha.org
ERIO Network European Roma Information Ofce www.erionet.eu
ESN Erasmus Student Network www.esn.org
EUCIS-LLL European Civil Society Platform on Lifelong Learning www.eucis-lll.eu
EUCLID EUCLID Network www.euclidnetwork.eu
EUNET European Network for Education and Training e.V. www.european-net.org
EURAG European Federation of Older People www.eurageurope.org
EUROCHILD EUROCHILD www.eurochild.org
EWL European Women's Lobby www.womenlobby.org
IFSBH International Federation for Spina Bida and Hydrocephalus www.ifglobal.org
ILGA-Europe European region of the International Lesbian,
Gay, Bisexual, Trans and Intersex Association www.ilga-europe.org
Inclusion Europe Inclusion Europe www.inclusion-europe.org
ISCA International Sport and Culture Association www.isca-web.org
JEF-Europe Young Europeans Federalists (JEF Europe) www.jef.eu
Lions Club Lions Club International www.lionsclubs.org
MHE-SME Mental Health Europe www.mhe-sme.org
OBESSU Organising Bureau of European School Students Union www.obessu.org
PICUM Platform for International Cooperation
on Undocumented Migrants www.picum.org
PIE Platform for Intercultural Europe www.intercultural-europe.org
S&C Sports et citoyennet www.sportetcitoyennete.com
SMES Europa SMES Europa www.smes-europa.org
SOCIAL PLATFORM Social Platform www.socialplatform.org
SVI Service Volontaire International www.servicevolontaire.org
WAGGGS World Association of Girl Guides and Girl Scouts,
Europe Region www.europe.wagggsworld.org
WOSM World Organisation of the Scout Movement www.scout.org
YFJ European Youth Forum www.youthforum.org
Czonkowie w
poszczeglnych
krajach
ZRZESZENIA KRAJOWE-
EYCA -
EYCA - esk Republika
EYCA - Danmark
EYCA - Espaa
EYCA - France
EYCA - Hrvatska
EYCA - Italia
EYCA - Latvija
EYCA - Lietuva
EYCA - Luxembourg
EYCA - Magyarorszg
EYCA - Malta
EYCA - Nederland
EYCA - Polska
EYCA - Romnia
EYCA - Slovenija
EYCA - Slovensko
EYCA - Suomi
EYCA - United Kingdom
INICJATYWY ZRZESZE KRAJOWYCH-
EYCA - Belgique / Belgi
EYCA -
EYCA - Portugal
ORGANIZACJE KONTAKTOWE-
Deustchland / Germany
Eesti / Estonia
Eire / Ireland
/ Greece
/ Macedonia
sterreich / Austria
Sverige / Sweden
Informacje i opinie zawarte w niniejszej publikacji nale do jej autora/ autorw
i niekoniecznie odzwierciedlaj ocjalne stanowisko UE.