Prefabrykowane Zelbetowe Pale Wbijane

AARSLEFF Sp. z o.o.
PREFABRKOWANE
ELBETOWE PALE
WBIJANE
PROJEKTOWANIE, WYKONAWSTWO, NADZR
Dr in. Dariusz Sobala
2010-09-15
PREFABRKOWANE ELBETOWE PALE WBIJANE 15 wrzenia 2010

2
Spis treci
1. Cel opracowania ...............................................................................................................................3
2. Zakres opracowania .........................................................................................................................3
3. Zarys historii pali prefabrykowanych .................................................................................................3
4. Pojcia podstawowe .........................................................................................................................7
4.1 Klasyfikacja pali ............................................................................................................7
4.2 Sownik poj palowych ................................................................................................8
4.3 Zakres stosowania pali prefabrykowanych .................................................................11
5. Podstawowe zasady projektowania pali prefabrykowanych ...........................................................15
5.1 Informacje oglne .......................................................................................................15
5.2 Wymagania w stosunku do prefabrykatw palowych .................................................18
5.3 Materiay konstrukcyjne do produkcji prefabrykatw palowych ..................................19
5.4 Typowe rozwizania konstrukcyjne prefabrykatw palowych ....................................20
5.4.1 Zasady oglne ......................................................................................................20
5.4.2 Pale prefabrykowane pojedyncze .........................................................................21
5.4.3 Pale zoone..........................................................................................................22
5.4.4 Zcza mechaniczne .............................................................................................23
5.4.5 Fundamenty palowe pod konstrukcje wsporcze ...................................................23
6. Produkcja prefabrykatw pali elbetowych .....................................................................................24
7. Zaadunek/rozadunek, transport i skadowanie prefabrykatw pali elbetowych ..........................26
8. Wbijanie pali prefabrykowanych przy uyciu kafarw z motami wolnospadowymi .......................28
8.2 Sprzt do wbijania pali ................................................................................................28
8.3 Prace przygotowawcze ...............................................................................................29
8.4 Wbijanie pali ...............................................................................................................30
8.5 Roboty wykoczeniowe i porzdkowe ........................................................................33
9. Badania ...........................................................................................................................................33
9.2 Badania nonoci pali prefabrykowanych ..................................................................35
9.2.1 Statyczne badania nonoci pali metod belki odwrconej .................................36
9.2.2 Badania dynamiczne nonoci pali przy wysokich napreniach ........................39
10. Dokumentacja powykonawcza .......................................................................................................41
11. Nadzr ............................................................................................................................................41
12. Trwao pali prefabrykowanych .....................................................................................................42
13. Podsumowanie ...............................................................................................................................42
14. Dokumenty i publikacje zwizane ...................................................................................................42
14.1 Publikacje ...................................................................................................................42
14.2 Akty prawne, normy i wytyczne ..................................................................................43


3
1. Cel opracowania
Celem opracowania jest przyblienie czytelnikom wspczesnej technologii prefabrykowanych
elbetowych pali wbijanych. Opracowanie przeznaczone jest dla studentw kierunku budownictwo,
projektantw, wykonawcw, inspektorw nadzoru oraz inwestorw.
2. Zakres opracowania
Zakres omawianych zagadnie obejmuje:
sownik podstawowych poj zwizanych z technologi pali prefabrykowanych wbijanych
zgodnych ze wspczesnym systemem normalizacyjnym;
krtk histori (kalendarium) pali prefabrykowanych;
podstawowe zasady projektowania technologicznego, konstrukcyjnego i geotechnicznego pali i
fundamentw palowych z wykorzystaniem prefabrykatw elbetowych,
materiay do produkcji elbetowych prefabrykatw pali;
typowe rozwizania konstrukcyjne pali prefabrykowanych,
opis procesu produkcji prefabrykatw,
zasady transportu i skadowania prefabrykatw pali elbetowych,
badania nonoci pali prefabrykowanych (statyczne i dynamiczne przy wysokich napreniach),
wbijanie pali prefabrykowanych elbetowych przy uyciu kafarw z motami hydraulicznymi,
dokumentacj powykonawcz dla fundamentu na palach prefabrykowanych wbijanych (w tym
analiz dziennikw wbijania pali),
szczegow specyfikacj techniczn na roboty palowe z wykorzystaniem pali prefabrykowanych
dostpn w serwisie projektowym - http://www.aarsleff.com.pl/serwis.php .
Opracowaniem objto prefabrykaty palowe z pask podstaw (bez ostrza) o przekroju
kwadratowym i wymiarach przekroju poprzecznego od 0,2x0,2 do 0,4x0,4m ze skokiem wymiaru
przekroju poprzecznego co 0,05m i skokiem dugoci prefabrykatu co 1,0m. W Polsce w najwikszym
zakresie wykorzystywane s obecnie prefabrykaty o wymiarach przekroju poprzecznego 0,25x0,25m,
0,30x0,30m i 0,40x0,40m. W praktyce europejskiej i wiatowej stosowane s take prefabrykaty o innych
wymiarach i ksztatach do ktrych stosuj si generalne zasady i procedury przedstawione poniej.
3. Zarys historii pali prefabrykowanych
Czowiek zacz wykorzystywa pale prefabrykowane wbijane (pale drewniane) okoo 6000 lat
temu i stosuje je z powodzeniem do dnia dzisiejszego. Przez ponad 99% tego okresu bya to jedyna
technologia palowa. Mona zaryzykowa stwierdzenie, e pale prefabrykowane wbijane oprcz
fundamentw konkretnych obiektw, stanowi w niemaej czci rwnie fundament ludzkiej cywilizacji.
Autorstwo koncepcji fundamentowania na palach drewnianych jest obecnie przypisywane
ludziom z okresu Neolitu nazywanym "Swiss Lake Dwellers", ktrzy yli na obszarze dzisiejszej
Szwajcarii w okresie 4300500 r. p.n.e. Prawdopodobnie dla ochrony przed dzikimi zwierztami budowali
oni swoje domy na jeziorach w niewielkiej odlegoci od brzegu wykorzystujc pale drewniane.
Odtworzony wspczenie na podstawie podwodnych wykopalisk archeologicznych dom tego typu mona
obejrze w skansenie Latnium w Neuchatel w Szwajcarii lub na stronach internetowych powiconych
historii Szwajcarii:
http://history-switzerland.geschichte-schweiz.ch/prehistory-lake-dwellings.html,
http://www.swissinfo.ch/eng/Rediscovering_the_legend_of_the_lake_dwellers.html?cid=1288560.
Do okoo 1800 roku naszej ery prefabrykowane wbijane pale drewniane (ich dugoci, przekroje i
ciar oraz dostpne techniki wbijania) wyznaczay moliwoci technologii palowania. Na pocztku XIX
wieku zastosowano pierwsze pale elazne, a nastpnie, wraz z rozwojem metalurgii, pale stalowe.
Jednak o rewolucyjnych zmianach w technologii pali prefabrykowanych wbijanych moemy
mwi od czasu gdy na przeomie XIX i XX w. Francois Hennebique wykorzysta elbet jako podstawowy
materia konstrukcyjny pala. W rzeczywistoci Francois Hennebique, ktry opatentowa pale
prefabrykowane elbetowe w 1896 r. we Francji, a rok pniej w Wielkiej Brytanii, nie by ani pierwszy,
ani jedyny. Przed nim analogiczny patent zgosi i uzyska Philip Brannon ju 1871 roku. Jego pomys nie
zosta jednak prawdopodobnie nigdy wykorzystany w praktyce. Rwnolegle z systemem Hennebiquea

4
stosowane byy inne wczesne systemy pali prefabrykowanych penych Coingenta (patent francuski z
1894 r. oraz brytyjski z 1906 r.) i Considerea (1902) oraz systemy pali z dronymi trzonami, np.
Mouchela (1907) [9]. Bardzo ciekawe wydaje si porwnanie urzdze stosowanych do wbijania pali
przez Rzymian oraz na przeomie XIX i XX wielu, ktre pokazano na zdjciach poniej (Fot. 1 i 2).
Pomimo upywu czasu istota procesu wbijania i podstawowe rozwizania konstrukcyjne kafarw
pozostay niezmienne.

Aby przej na trwae do historii budownictwa oprcz genialnego pomysu (Brannon) potrzebna
jest skuteczno (Hennebique) udowodniona wieloma aplikacjami.

Fot. 1. Zrekonstruowany kafar z czasw rzymskich
sucy do wbijania pali drewnianych muzeum w
Koblencji, Niemcy
Fot. 2. Wbijanie elbetowych pali 0,355 x0,355
x9,11m prefabrykowanych systemu
Hennebiquea w porcie Plymouth w 1900 r.[9]
Zastosowanie elbetu jako materiau konstrukcyjnego pali wbijanych byo naturaln
konsekwencj wczeniejszych odkry zwizanych z technologi betonu:
1756 r. opatentowanie spoiwa hydraulicznego przez Johna Smeatona;
1824 r. opatentowanie cementu portlandzkiego przez Josepha Aspdina;
1825 r. budowa pierwszej cementowni;
1867 r. wynalezienie elbetu przez Josepha Moniera;
1871 r. opatentowanie elbetowych pali prefabrykowanych przez Philipa Bannona
(prawdopodobnie nigdy nie zostay uyte);
1875 r. budowa pierwszego mostu elbetowego przez Josepha Moniera;
1894 r. opatentowanie i zainstalowanie eksperymentalnych prefabrykowanych pali elbetowych
przez Coigneta w Levallois-Peret we Francji, po 1906 szeroko wykorzystywane w Wielkiej
Brytanii (pale okrge z dwoma citymi paszczyznami);
1896 r. opatentowanie i pierwsze w Europie na szerok skal zastosowanie elbetowych pali

5
prefabrykowanych prze Francoisa Hennebiquea (pale kwadratowe);
1900 r. L. G. Mouchel opatentowa elbetowe prefabrykowane pale drone (pale kwadratowe);
1902 r. opatentowanie szecioktnych elbetowych pali prefabrykowanych systemu Considere;
1901(2) r. pierwsze zastosowanie pali elbetowych w Stanach Zjednoczonych;
1930 r. Eugene Freyssinet wykorzystuje sprone pale prefabrykowane w porcie Havre we
Francji.
Rozwizania konstrukcyjne elbetowych pali prefabrykowanych bazoway na dowiadczeniach z
instalacji pali elaznych, stalowych i drewnianych. Ksztat pala w wikszoci wczesnych rozwiza
odwzorowywa ksztat pala drewnianego (okrge lub szecioktne), jednak ju wtedy wzgldy
technologiczne zwizane z produkcj pali przesdziy na dugie lata o sukcesie pali kwadratowych
Hennebiquea. Do dnia dzisiejszego w wiadomoci wielu starszych inynierw w Polsce pale te
funkcjonuj jako pale Hennebiquea.

a) b) c) d)
Rys. 1. Pale prefabrykowane z przeomu XIX i XX wieku: a) pal Hennebiquea z 1897 r., b) pal drony
systemu Mouchela z 1907 roku, c) pal systemu Considerea z 1908 roku, d) pal systemu Coignta z 1906
roku

6

Fot. 3. Stary most przez San w Radymnie w cigu obecnej DK 4

Rys. 2. Schemat konstrukcji starego mostu przez San w Radymnie z wiekiem poszczeglnych przse
(modsze odbudowywane) oraz rozwizaniem konstrukcyjnym fundamentw poszczeglnych podpr

Fot. 4. Stare podpory nowego mostu przez San w Radymnie w fundamentach wykorzystano istniejce
studnie i pale prefabrykowane
Na tle zastosowa wiatowych ciekawie wyglda udokumentowana historia zastosowa pali
prefabrykowanych na ziemiach polskich. Przykadem ich stosunkowo wczesnego wykorzystywania jest
budowa w latach 19021907 fundamentw podpr zalewowych mostu przez San w Radymnie
posadowionych na wbijanych palach elbetowych prefabrykowanych o wymiarach 30x30cm. Pale po
odkopaniu podczas przebudowy obiektu w 2002 roku okazay si by w bardzo dobrym stanie i zostay
wykorzystane w nowym mocie drogowym klasy B zlokalizowanym w cigu DK4. Naley oczekiwa, e
nie byo to zastosowanie ani jednostkowe, ani wyjtkowe.

Sprawdzona w praktyce trwao pali prefabrykowanych > 100 lat

Po pewnym czasie gam rozwiza konstrukcyjnych elbetowych pali prefabrykowanych
uzupeniy pale sprone (1930). Wspczenie stosowane s rwnie na ma skal pale kompozytowe
(np. stalowo-betonowe).
Na podstawie licznych zdobytych dowiadcze rozwizania konstrukcyjne pali prefabrykowanych
ewoluoway. Produkowane i wbijane w wielu krajach prefabrykaty palowe utraciy odziedziczone po
palach drewnianych ostrza. W drugiej poowie XX wieku rozwizany zosta rwnie problem sprawnego
przeduania pali, dziki opracowaniu wielu rodzajw zczy palowych, w tym zczy mechanicznych.
Do podstawowej funkcji pala prefabrykowanego, jako fundamentu budowli, prbuje si z
sukcesami doda rwnie funkcj wymiennika energii goetermalnej. Pale takie nazwano energy piles,
co w wolnym tumaczeniu oznacza pale energetyczne, zawierajce elementy wymiennikw ciepa.
Przso nr 1 (1910r.)
Przso nr 2 (1926-27r.)
Przso nr 3 (1952r.) Przso nr 4 (1911r.) Przso nr 5 (1911r.)
Myny Radymno

7
Praktycznie rwnoczenie z bardzo szybkim rozwojem technologii elbetowych
prefabrykowanych pali wbijanych Hennebiquea, ktre w naturalny sposb zastpiy pale drewniane,
wykorzystywano z reguy na mniejsz skal inne technologie palowe.
Byy to:
pale przemieszczeniowe formowane w gruncie wykonywane w ten sposb, e wbijano pal
drewniany, ktry nastpnie wyrywano i zastpowano zagszczonym piaskiem;
pale wkrcane, ktrych wynalazc jest irlandzki inynier Alexander Mitchell (1830) ich
zastosowanie ograniczao si wczenie do prefabrykatw elaznych;
pale wiercone, w ktrych techniki wiertnicze wykorzystywane byy do pogrania elaznych
cylindrw, nastpnie wypenianych betonem (odpowiednik wspczesnych pali wierconych z
tracon rur obsadow);
pale systemu Raymonda (1897), ktre formowane byy z betonu otworach po wbitych wczeniej,
zwajcych si ku doowi stalowych cylindrach, pniej rwnie zbrojone;
zastosowanie podpukiwania wod pod wysokim cinieniem przy wbijaniu cylindrw Raymonda
(1901);
pale Simplex w wersji z tracon stop (1903) i pniejszej z rur rozwieran na spodzie pala
(rura osonowa pozostawiana w gruntach nawodnionych);
pale Franki (1909).

Przeom XIX i XX wielu oraz pocztek XX wieku by okresem budowy podwalin pod praktycznie
wszystkie wspczesne technologie fundamentowania gbokiego i wzmacniania gruntu.
4. Pojcia podstawowe
4.1 Klasyfikacja pali
PALE
PALE
PRZEMIESZCZENIOWE
PALE WIERCONE Z
USUWANIEM UROBKU
FORMOWANE W GRUNCIE PREFABRYKOWANE
DREWNIANE STALOWE BETONOWE
ELBETOWE SPRONE

Rys. 3. Uproszczona klasyfikacja pali kolorem oznaczono pale prefabrykowane
Rysunek powyej pokazuje uproszczon klasyfikacj pali. Wyrniony kolorem fragment
klasyfikacji dotyczcy pali prefabrykowanych. Spord stosowanych w praktyce wiatowej pali
prefabrykowanych elbetowych, spronych, stalowych i drewnianych w Polsce do fundamentowania
obiektw trwaych na szerok skal stosowane s wycznie pale elbetowe. W ograniczonym zakresie,
w wikszoci do podparcia konstrukcji tymczasowych (np. mostw objazdowych), stosowane s pale
stalowe rurowe (czciej), z grodzic stalowych lub dwuteownikw (stosunkowo rzadko). Z duymi
oporami pale stalowe przebijaj si w Polsce jako fundamenty konstrukcji trwaych, np. fundamenty
mostw zintegrowanych oraz trwae, stalowe ciany oporowe.

W dalszej czci opracowania pod pojciem pale prefabrykowane naley rozumie pale
prefabrykowane elbetowe.

8
4.2 Sownik poj palowych
Lc
0.207Lc
0.207Lc
A
A
Hak transportowy
Gowica pala
Spd pala
Hak transportowy
Przekrj poprzeczny pala
Wierzch gowicy pala
Trzon pala
Podstawa pala
Poziom podstawy pala
Poziom gowicy pala
Poziom rozkucia

Rys. 4. Schemat elbetowego pala prefabrykowanego
B
Badania dynamiczne cigoci (przy maych odksztaceniach) (sonic test, low strain
integrity test). Badania w ktrym seria fal akustycznych jest przesyana od nadajnika do odbiornika
przez beton pala, a charakterystyki odbieranych fal s mierzone i wykorzystywane do oceny cigoci i
zmian przekroju trzonu pala.
Badania akustyczne. Patrz: Badania dynamiczne cigoci
D
Dugo pala (pile length). Odlego pomidzy wierzchem, a podstaw pala.

9
Dugo segmentu (segment length). Dugo segmentu stanowica cz dugoci pala.
Dobicie (restrike). Pojedyncze uderzenia mota w pal prefabrykowany, podczas ktrego s
mierzone energia uderzenia oraz odksztacenia jednostkowe/przypieszenia i/lub wpd pala, w celu
umoliwienia oceny nonoci pala.
Dobijanie (redrive). Dodatkowa seria uderze mota uywana do wbicia pala prefabrykowanego
w celu odtworzenia wymaganego oporu wbijania (stosowane do pali kotwicych uniesionych nadmiernie
w trakcie prbnego lub do pali uniesionych przez wysadzin w wyniku wbijania pali ssiednich w
gruntach spoistych).
Dokumentowanie (recording). Sporzdzenie trwaego zapisu faktw dotyczcych wykonywania
pali i rejestrowanych danych w formie Dziennika wbijania pali zoonego m.in. z Metryk pali.
Dziennik wbijania pali (piling/driving report). Dokument stanowicy szczegowy zapis
czynnoci realizowanych przez wykonawc w trakcie realizacji robt palowych.
F
Fundament palowy (pile foundation). Odmiana fundamentu poredniego, okrelana rwnie
jako fundament gboki - obcienia przenoszone s w tego rodzaju fundamencie na gbsze warstwy
podoa.
G
Gowica pala (pile head). Grny odcinek pala.
K
Kopak (helmet). Urzdzenie, zwykle stalowe, umieszczone pomidzy podstaw mota
udarowego, a palem lub rur formujc w celu rwnomiernego rozoenia uderzenia mota w gowic
pala.
Kryteria wbijania (driving criteria). Parametry wbijania, ktre powinny by spenione podczas
wbijania pala.
M
Metryka pala (driving log). Szczegowy zapis postpu zagbiania pojedynczego pala
zawierajcy nastpujce informacje [22]: numer podpory/fundamentu, numer pala, lokalizacj pala,
wymiary pala, klasa betonu pala, informacje na temat zbrojenia pala, informacje na temat liczby zczek i
ich pooenia, nachylenie projektowanego i wykonanego pala, dat rozpoczcia i zakoczenia
zagbiania pala, rodzaj i typ urzdzenia do zagbiania pala, ciar mota, wysoko spadu mota, rodzaj
stosowanej przeduki oraz wpdy pala (w metryce naley poda jako warto wpdu ilo uderze mota
na kade 20cm postpu zagbiania pala), rzdn terenu oraz rzdn projektowan i wykonan podstawy
i gowicy pala, numer rysunku na podstawie ktrego realizowana jest robota, imi i nazwisko Kierownika
Robt Palowych. Metryka pala jest czci skadow dziennika wbijania pali.
Mot udarowy (impact hammer). Narzdzie budowlane do udarowego wbijania pali (masa
uderzajca lub spadajca).
Monitorowanie (monitoring). Prowadzenie obserwacji w ramach kontroli jakoci technicznej
procesu palowania.
N
Nadzr (supervision). Aktywna funkcja w nadzorowaniu i kierowaniu wykonaniem pali
O
Ostrze pala (pile shoe). Kocwka przymocowana do dolnego koca pala suca do
formowania podstawy pala

10
P
Pal (pile). Dugi element wprowadzony w grunt stanowicy podparcie fundamentu.
Pal do prb wstpnych (preliminary pile). Pal wykonywany przed rozpoczciem zasadniczych
robt palowych lub fragmentu robt, w celu ustalenia przydatnoci wybranego rodzaju pala, sprztu do
wbijania lub/i potwierdzenia rozwizania projektowego, wymiarw i nonoci.
Pal prbny (trial pile). Pal wykonywany w celu oceny przydatnoci metody fundamentowania.
Pal do prbnego obcienia (test pile). Pal poddawany prbnemu obcieniu w celu okrelenia
zalenoci oporw od przemieszcze pala oraz otaczajcego gruntu
Pal pocztkowy (initial pile). Pierwszy pal roboczy na placu budowy.
Pal pojedynczy (single length pile). Pal bez zczy.
Pal prefabrykowany (prefabricated pile). Pal lub element pala, ktry jest wykonywany przed
zagbieniem jako jeden odcinek lub z kilku odcinkw.
Pal przemieszczeniowy (displacement pile). Pal, ktry jest zagbiony w grunt bez wiercenia
lub usuwania urobku, z wyjtkiem zabiegw ograniczajcych wysadzin, drgania, usuwania przeszkd
lub uatwiania zagbiania.
Pal segmentowy (segmental pile). Pal ze zczami.
Pal wbijany (driven pile). Pal ktry jest zagbiony w grunt przez wbijanie, przy czym grunt jest
przemieszczany przez pal lub rur obsadow
Pal wciskany statycznie (jacked pile). Pal wciskany w grunt za pomoc siy statycznej.
Pal zoony (combined pile). Pal wykonywany z poczonych dwch lub wikszej liczby rnych
rodzajw lub wymiarw pali. Poczenie czci skadowych jest projektowane na przeniesienie
obcienia oraz zapobieganie rozdzieleniu si pala podczas i po wykonaniu (= pal zespolony).
Podkadka mota (hammer cushion). Urzdzenie lub materia, umieszczany pomidzy motem
udarowym, a kopakiem w celu ochrony mota i gowicy pala przed niszczcymi bezporednimi
uderzeniami. Materia podkadki mota powinien by dostatecznie sztywny, aby przekaza bez strat
energi uderze mota w pal.
Podkadka pala (pile cushion). Materia, zwykle mikkie drewno, umieszczany pomidzy
kopakiem a gowic prefabrykowanego pala betonowego.
Podpukiwanie (jetting). Uycie strumienia wody do uatwiania zagbiania pala za pomoc
wypukania czci gruntu.
Podstawa pala (pile base). Dolna powierzchnia pala.
Poziom gowicy (poziom skucia gowicy pala) (cut of level). Projektowany poziom, do ktrego
pal jest cinany lub wyrwnywany przed jego poczeniem z konstrukcj.
Poziom podstawy (toe level). Poziom dolnego koca pala.
Poziom roboczy (working level). Poziom terenu palowania (platformy roboczej), na ktrym
pracuj palownice/kafary.
Platforma robocza. Patrz: Poziom roboczy.
Prbne obcienie dynamiczne pala (przy duych odksztaceniach) (dynamic pile load
test). Prbne obcienie w ktrym na gowic pala jest wywierana sia dynamiczna w celu analizy jego
nonoci.
Prbne obcienie pala zwikszone stopniami (maintained load pile test). Prbne
obcienie statyczne, w ktrym pal do prbnego obcienia jest obciany si zwikszan stopniami,
utrzymywanymi przez pewien czas albo dopki przemieszczenia pala praktycznie zanikn lub osign
przewidzian granic (badania ML).
Prbne obcienie ze sta prdkoci wciskania (constant rate of penetration pile load
test). Prbne obcienie statyczne, w ktrym pal do prbnego obcienia jest wciskany w grunt ze sta
prdkoci z pomiarem siy wciskajcej (badanie CRP).

11
Przeduka (follower). Tymczasowe przeduenie pala, uywane podczas wbijania, ktre
pozwala zagbi wierzch pala poniej powierzchni gruntu, lustra wody, albo poniej najniszego punktu,
do ktrego urzdzenie wbijajce moe sign bez rozczania prowadnicy.
Przewietlanie akustyczne (sonic coring). Akustyczne badanie cigoci betonu pala,
wykonywane z otworu rdzeniowego w trzonie pala lub z wbudowanych rurek.
S
Segment pala (pile segment). Pojedynczy odcinek pala segmentowego.
Spd pala (pile bottom). Dolna cz pala.
T
Trzon pala (pile shaft). Element pala pomidzy gowic i podstaw.
W
Wierzch gowicy pala (pile top). Grna powierzchnia pala.
Wpd (set). rednie trwae zagbienie pala w grunt na jedno uderzenie, mierzone po serii
uderze.
Wspomaganie zagbiania (driving assistance). Metoda uywana do uatwienia zagbiania
pala w grunt, np. podpukiwanie, wstpne przewiercanie, uycie materiaw wybuchowych, wstpne
wbijanie.
Wspczynnik ksztatu (shape factor). Stosunek dugoci segmentu pala do najmniejszego
wymiaru przekroju poprzecznego (dla pali prefabrykowanych elbetowych 75).
Wstpne przewiercanie (widrem, puczkowe) (preboring, preaugering, predrilling).
Wiercenie przez przeszkody lub materiay zbyt zwarte, by mogy by przebite za pomoc projektowanego
pala i urzdzenia do zagbiania
Wysadzina (heave). Przemieszczenie ku grze gruntu lub pala
Z
Zagbianie (driving). Metody wprowadzania pali w grunt na wymagan gboko, takie jak
wbijanie motem, wibrowanie, wciskanie, wkrcanie albo kombinacje tych lub innych metod.
Zcze pala (pile joint). Element poczenia segmentw pala przez spawanie albo poczenie
mechaniczne.

4.3 Zakres stosowania pali prefabrykowanych
Pale prefabrykowane s szeroko stosowane do posadowienia:
obiektw mostowych (mostw (Fot. 5), wiaduktw (Fot. 8), estakad (Fot. 10), kadek i
przepustw);
nasypw drogowych (Fot. 9) i podtorza kolejowego;
nabrzey portowych;
obiektw mieszkalnych jedno i wielorodzinnych;
obiektw kubaturowych (przemysowych (Fot. 13), handlowych i sakralnych (Fot. 6)) i
sportowych;
konstrukcji oporowych;
rnego typu zbiornikw (Fot. 7);
stacji benzynowych;
elektrowni wiatrowych (Fot. 14);
supw energetycznych i wie telefonii komrkowej;

12
cikich maszyn i cigw technologicznych;
kominw (Fot. 11) i wie przemysowych;
supw owietleniowych;
supw reklamowych;
masztw i anten satelitarnych;
stacji transformatorowych;
urawi stacjonarnych;
pomostw i dalb cumowniczych;
ekranw akustycznych;
supw trakcyjnej sieci kolejowej;
konstrukcji tymczasowych (np. podpr tymczasowych do budowy obiektw mostowych) itp.
Przedstawiona wyej lista na pewno nie wyczerpuje wszystkich moliwoci zastosowania i
wykorzystania pali prefabrykowanych, choby z tego powodu, e fantazja projektantw nie zna granic.
Pale te stosowane s rwnie do wzmocnienia istniejcych lub wadliwie wykonanych
fundamentw palowych (np. most przez Wart w cigu A2). Znane s rwnie nietypowe sposoby
wykorzystania pali prefabrykowanych jako:
elementy fundamentw pytowo-palowych, tzw. raftw palowych;
jako wspomniane elementy systemu chodzenia/ogrzewania obiektw budowlanych, tzw. energy
piles;
a take . prefabrykowane, gotowe rozpory wiaduktw ramowych.


13

Fot. 5. Fundament filara mostu drogowego przez
Regalic w cigu ul. Autostrada Poznaska w
Szczecinie przykad palowania z wody
Fot. 6. Wykonanie fundamentu palowego
dzwonnicy Biaystok

Fot. 7. Fundament palowy zbiornika oczyszczalni
ciekw Pomorzany Szczecin
Fot. 8. Wykonanie fundamentw palowych
obiektw mostowych Autostrada A1

Fot. 9. Wzmocnienie podoa pod nasypem -
Autostrada A-2 pod Nowym Tomylem
Fot. 10. Obiekty i palowanie fundamentu estakady
w wle Marsa

14

Fot. 11. 80-cio metrowy komin posadowiony na
palach prefabrykowanych teren WSK Rzeszw
Fot. 12. Wiadukt nad kolej w cigu obwodnicy
Wyszkowa

Fot. 13. Fundamenty hali przemysowej AluPol
w Tychach wykonywany tu przy istniejcej hali
Fot. 14. Turbiny farmy wiatrowej w Kisielicach
posadowione na palach prefabrykowanych

15
5. Podstawowe zasady projektowania pali prefabrykowanych

5.1 Informacje oglne
PROJEKTOWANIE PALI I FUNDAMENTW NA PALACH
PREFABRYKOWANYCH
PROJEKT POSADOWIENIA
PRODUKCJA PALI
PROJEKTOWANIE
GEOTECHNICZNE
PROJEKTOWANIE
KONSTRUKCYJNE
KATALOG PALI TYPOWYCH
PROJEKTOWANIE
TECHNOLOGICZNE
PROJEKT WYKONAWCZY
PALOWANIA
PROJEKT PRBNEGO
OBCIENIA
WBIJANIE PALI

Rys. 5. Projektowanie pali prefabrykowanych
Powyej pokazano uproszczony schemat projektowania pali prefabrykowanych. Na proces ten
skadaj si:
projektowanie technologiczne;
projektowanie geotechniczne;
projektowanie konstrukcyjne;
projektowanie wykonawcze.

Projektowanie technologiczne prefabrykatw palowych naley do wytwrcy i pozwala na
okrelenie minimalnych wymaga (klasa betonu, minimalna wymagana powierzchnia i klasa zbrojenia) w
poszczeglnych fazach produkcji i realizacji robt palowych od przygotowania formy do wbicia pala.
Efektem projektowania technologicznego jest najczciej KATALOG TYPOWYCH PALI
PREFABRYKOWANYCH. Wspczesna produkcja prefabrykatw palowych ma charakter przemysowy,
co powinno by uwzgldniane przez projektantw, podobnie jak ma to miejsce w przypadku
ksztatownikw stalowych: w najwikszym moliwym zakresie naley wykorzystywa rozwizania typowe.
Ewentualne rozwizania indywidualne powinny stanowi rozwinicie rozwiza przedstawianych w
katalogach producentw (patrz rwnie p. 5).
Ze wzgldu na stawiane prefabrykatom palowym liczne i wysokie wymagania jakociowe,
bezpowrotnie min ju okres ich wytwarzania na zaimprowizowanych na budowie placach prefabrykacji.
Wspczenie, praktycznie jedynym miejscem wytwarzania prefabrykatw palowych jest wytwrnia
prefabrykatw.
Produkcj prefabrykatw palowych prowadzi si zgodnie z norm [23] lub w oparciu o projekty

16
indywidualne. Producent deklaruje zgodno projektowanych pali z:
wymaganiami indywidualnej dokumentacji projektowej,
norm [23] lub
ubiega si o przyznanie, a nastpnie oznacza pale znakiem CE. Przyznanie producentowi przez
odpowiedni jednostk certyfikujc znaku CE jest powiadczeniem penej zgodnoci procesu produkcji z
wymaganiami normy polskiej i europejskiej. W zwizku z ustanowieniem normy [23] na prefabrykaty
palowe wano utraciy wszystkie wczeniej wydane dla tego rodzaju wyrobw aprobaty techniczne.
Projektowanie geotechniczne ma na celu okrelenie wymaganego przekroju i dugoci pala ze
wzgldu na jego prac w gruncie. W projektowaniu geotechnicznym naley uwzgldnia dostpne na
rynku przekroje pali prefabrykowanych, np. 0,25x0,25m, 0,3x0,3m i 0,4x0,4m oraz fakt, e prefabrykaty
pali produkowane s w dugociach zmieniajcych si co 1,0m. Na stronie
http://www.aarsleff.com.pl/serwis.php dostpny jest darmowy Kalkulator Pali Prefabrykowanych
pozwalajcy w atwy sposb wyznaczy ich nono w gruncie zgodnie z [19]. Warto w tym miejscu
zaznaczy, e metoda wyznaczania nonoci pali opisana w normie [19] opracowana zostaa w latach
70-tych XX wieku i znacznie zania nonoci elbetowych pali prefabrykowanych wbitych w mocne
grunty spoiste (zwarte i pzwarte) oraz zagszczone i silnie zagszczone grunty sypkie.
Wspczenie projektowanie geotechniczne pali naley prowadzi zgodnie z zasadami podanymi
w normie Eurokod 7 [25]. Norma Eurokod 7 [25] podaje wycznie oglne zasady bezpieczestwa jaki
naley stosowa w projektowaniu pali. Brak jednoznacznego okrelenia w normie metod wyznaczania
odpowiednich charakterystyk pali w poszczeglnych stanach granicznych dopuszcza stosowanie
dowolnych metod, ktre w peni uwzgldniaj wymagania bezpieczestwa okrelone w [25]. Najbardziej
wiarygodne wyniki oblicze nonoci pali w gruncie uzyskuje si stosujc metody projektowania oparte
na badaniach statycznych nonoci, bezporednio na wynikach sondowa (np. na podstawie oporu q
c

pod podstaw stoka sondy CPT) lub na wynikach bada dynamicznych [25]. Zalety projektowania na
podstawie testw statycznych lub dynamicznych s oczywiste i nie wymagaj dodatkowych objanie. W
praktyce (poza nielicznymi przypadkami, jak np. posadowienie Stadionu Narodowego, s jednak rzadko
na etapie projektowania wykorzystywane ze wzgldw formalnych i kosztowych. Bardzo intensywnie
rozwijaj si wysoko cenione metody bezporedniego projektowania na podstawie wynikw sondowa,
ktrych zalet jest wyeliminowanie poredniego etapu wyprowadzania parametrw uoglnionych typu I
L

lub I
D
oraz zmniejszenie ryzyka popenienia bdw interpretacyjnych.
Projektowanie konstrukcyjne ma na celu okrelenie wymaganej minimalnej klasy betonu oraz
klasy i powierzchni zbrojenia w prefabrykacie ze wzgldu stan graniczny nonoci (sytuacje obliczeniowe
trwae i przejciowe) oraz stan graniczny uytkowania. W projektowaniu konstrukcyjnym naley
uwzgldni, e rozwizania zawarte w KATALOGU PALI PREFABRYKOWANYCH okrelaj minimalne
wymagania technologiczne i mona je zmienia jedynie przez zwikszenie wymaga (np. zwikszajc
wymagan powierzchni przekroju zbrojenia). W adnym wypadku nie naley w trakcie projektowania
konstrukcyjnego zmniejsza wymaga sformuowanych w projekcie technologicznym przez wytwrc
prefabrykatw palowych.
W praktycznym projektowaniu konstrukcyjnym wykorzystywane s rne metody ustalania si
wewntrznych w palach. Pale i fundamenty palowe obiektw mostowych analizowane s jako:
oddzielne modele fundamentw obciane zastawami si/reakcji bdcych wynikiem
odrbnie prowadzonej analizy konstrukcji grnych lub
stanowi integraln cze kompletnego modelu konstrukcji.
Kade podejcie ma swoje istotne zalety i wady. Projektowanie w oparciu o modele zintegrowane
jest zdecydowanie bardziej zaawansowane i stawia projektantom zdecydowanie wysze wymagania w
zakresie:
opisu i sparametryzowania orodka gruntowego;
definiowania waciwych kombinacji obcie na podpory/fundamanty i
prawidowego modelowania interakcji grunt-konstrukcja.
Jest to wci zadanie do skomplikowane ze wzgldu na generalnie nieliniowy charakter pracy
orodka gruntowego. Projektowane w ten sposb fundamenty wymagaj wikszego nakadu pracy, ale
jednoczenie, prawidowo zaprojektowane, umoliwiaj uzyskanie ekonomicznych fundamentw. Wyniki
tego typu analiz maj charakter rozwiza zamknitych (sztywnych), trudnych do zmiany i adaptacji do
rzeczywistych warunkw posadowienia ze wzgldu na tzw. efekt motyla, czyli lawinowo narastajce
konsekwencje wprowadzanych zmian. Stosowanie tego rodzaju projektowania ma zdaniem autora
uzasadnienie jedynie w przypadku bardzo skomplikowanych i odpowiedzialnych fundamentw, w
przypadku ktrych uzyskane oszczdnoci zrekompensuj z naddatkiem poniesione koszty.

17
Tradycyjnie stosowana analiza wydzielonych modeli fundamentw jest z reguy prostsza, ale
wymaga jasnego sprecyzowania wymaga w stosunku do projektowanego fundamentu wynikajce z
zaoe przyjtych do projektowania konstrukcji grnej. Najczciej s to akceptowalne zakresy lub/i
rnice przemieszcze pionowych i poziomych poszczeglnych fundamentw/podpr, a wic stan
graniczny uytkowalnoci. W przypadku wikszoci fundamentw filarw mostowych na palach
prefabrykowanych adekwatnym modelem fundamentu jest rama paska ze sztywnym zwieczeniem.
Zalecane jest przyjmowanie przegubowego mocowania pali w oczepie oraz sprystego podparcia pali w
gruncie. Takie zaoenie generuje zwykle wiksze przemieszczenia fundamentu oraz nieco mniejsze siy
wewntrzne w samych palach. Czsto wykorzystywane w praktyce modele pali prefabrykowanych z
utwierdzon gowic w zwieczeniu s adekwatne w przypadku zwiecze o relatywnie maych
sztywnociach (grubociach) w stosunku do pali lub w przypadku analizy zarysowania pali. W analizie
stanu granicznego przemieszcze fundamentu lub nonoci trzonw pali bardziej adekwatnym modelem
jest model przegubowy. Jeeli z pewnych wzgldw niezbdne jest przyjcie modelu pala
zamocowanego w zwieczeniu naley prawidowo odczytywa wyniki si wewntrznych uwzgldniajc
rzeczywiste pooenie przekrojw obliczeniowych na poziomie lub poniej spodu zwieczenia. W
przypadku nieco bardziej zoonych lub wysokich przyczkw (szczeglnie wspornikowych) na palach
prefabrykowanych bardziej efektywne rozwizania fundamentw uzyskuje si stosujc analiz
przestrzenn.
W zakresie modelowania interakcji grunt-konstrukcja dominujc role w Polsce odgrywa metoda
uoglniona opisana przez Koseckiego. Praktyczne wykorzystanie tej metody w obliczeniach jest obecnie
uatwione prze wykorzystanie oglnie dostpnego i darmowego oprogramowania typy KxGenerator.
Ostatnia wersja tego programu umoliwia zrnicowanie charakterystyki podparcia pali w zalenoci od
ich pooenia w fundamencie (pale wewntrzne, zewntrzne i narone), ktre naley wykorzystywa w
analizie posadowienia bardzo odpowiedzialnych konstrukcji.
Efektem projektowania geotechnicznego i konstrukcyjnego (uwzgldniajcych wyniki
projektowania technologicznego) jest PROJEKT POSADOWIENIA obiektu. Projekt ten powinien
jednoznacznie okrela:
warunki posadowienia obiektu (ukad, rodzaj i gruboci poszczeglnych warstw gruntu w
odniesieniu do przyjtego i znanego poziomu odniesienia, parametry geotechniczne
poszczeglnych warstw gruntu wykorzystane w projektowaniu pali (np. I
L
lub/i I
D
lub
wyniki sondowania CPT);
wymiary i charakterystyczne rzdne, tj. wymiary przekroju poprzecznego pali, dugo
cakowit pali z uwzgldnieniem dugoci zakotwienia w zwieczeniu, rzdn spodu pali i
rzdn spodu zwieczenia, wymiary okrelajce jednoznacznie pooenie pali w ukadzie
lokalnym lub globalnym ( wsprzdne lub domiary do osi gwnych) oraz pochylenie pali;
klas betonu, klas i powierzchni zbrojenia;
obcienia maksymalne pali (najlepiej charakterystyczne i obliczeniowe) i wyliczone
nonoci oraz
ewentualne wymagania dodatkowe.
projektowanie wykonawcze ma na celu zaadaptowanie rozwiza z PROJEKTU
POSADOWIENIA do moliwoci wykonawcy w zakresie:
o realizacji robt palowych (PLAN PALOWANIA) oraz
o wykonania prbnych obcie (PROJEKT PRBNEGO OBCIENIA).

W przypadku fundamentw palowych wane, jeli nie waniejsze od przyjtych modeli
obliczeniowych, parametrw i wynikw oblicze jest prawidowe ich wykonanie i odpowiednio powadzona
kontrola robt palowych.


18

Rys. 6. Przykad graficznej prezentacji wynikw oblicze nonoci pali prefabrykowanych w gruncie
Kalkulator Pali Prefabrykowanych http://www.aarsleff.com.pl/serwis.php
W oparciu o opracowan dokumentacj projektow zamawiane s w wytwrni prefabrykaty pali,
ktre s produkowane na indywidualne zamwienie lub odbierane z magazynu wyrobw gotowych.
Pale prefabrykowane jako wyroby gotowe przedmiaruje si i rozlicza w sztukach, a nie w metrach
jak pale formowane w gruncie. W uzasadnionych przypadkach dostawy materiau i robocizn zwizan z
wbiciem pali naley rozlicza oddzielnie, pacc za cay prefabrykat dostarczony na budow zgodnie z
projektem (szt.) i za rzeczywist gboko wbicia (mb).

5.2 Wymagania w stosunku do prefabrykatw palowych
Typowe prefabrykaty palowe powinny jednoczenie spenia:
wikszo wymaga stawianych w projektach posadowie:
o minimaln wymagan dugo cakowit pala
1
,
o minimaln wymagan nono trzonu,
o maksymalne dopuszczalne rozwarcie rys (typowe wymaganie 0,3mm),
o odporno na dziaanie czynnikw agresywnych (typowe pale prefabrykowane speniaj
wymagania dla wszystkich klas agresywnoci rodowiska z wyjtkiem rodowisk silnie
agresywnych chemicznie XA2 i XA3, ktre wymagaj modyfikacji podstawowego
rozwizania konstrukcyjnego przez zastosowanie cementu HSR),
o minimaln wymagan trwao (standard w budownictwie oglnym to 50 lat, a w
mostowym to min. 100 lat),
wszystkie wymagania technologiczne procesw produkcji, skadowania, transportu i wbijania,
m.in.:
o maksymalne dugoci technologiczne,
o maksymalny ciar prefabrykatu,
o maksymalne dopuszczalne rozwarcie rys,
o sposb czenia prefabrykatw, itp.

1
najduszy pal prefabrykowany elbetowy zainstalowany w Polsce mia do tej pory dugo
cakowit 45m i czynna 42,75m

19
wszystkie wymagania aktualnych rozporzdze i norm [23] dotyczce wytwarzania i stosowania
prefabrykatw palowych, m.in.:
o odporno na dziaanie czynnikw agresywnych,
o trwao,
o odpowiedni wymagany skad mieszanki betonowej,
o maksymalny i minimalny stopie zbrojenia,
o nasikliwo,
o wodoszczelno,
o mrozoodporno, itp..
Nietypowe wymagania sformuowane w projekcie posadowienia wymagaj modyfikacji
podstawowego rozwizania konstrukcyjnego pala na przykad w zakresie:
zmiany rozwiza materiaowych:
o klasy betonu lub/i stali zbrojeniowej,
o skadu mieszanki betonowej, np. przez zastosowanie cementu HSR,
o rodzaju zbrojenia (np. na zbrojenie ze stali nierdzewnej, powleczonej ywic
epoksydow, prtw z wkien wglowych lub innego rodzaju tworzyw sztucznych, itp.)
o zastosowanie dodatkowych powok, np.:
specjalnej powoki bitumicznej nakadanej na powierzchni betonu pala w strefie
wystpowania gruntw sabych w celu zmniejszenia wpywu tarcia negatywnego
na pobocznicy,
uszczelnienie wgbne betonu przez hydrofobizacj powierzchni zewntrznej w
strefie wystpowania okrelonych czynnikw agresywnych;
uszczelnianie powierzchni betonu przez nakadanie powok zewntrznych
(najczciej z ywicy epoksydowej) odpornych na uszkodzenia w trakcie
wbijania,
zabezpieczanie zbrojenia przed betonowaniem pala przez nakadanie powok
antykorozyjnych (np. z ywicy epoksydowej lub powok metalowych);
o zastosowanie dodatkw do mieszanki betonowej (np. pynnych lub lotnych inhibitorw
korozji),
zmiany rozwiza konstrukcyjnych:
o zastosowanie zczek o wikszej liczbie elementw czcych;
o zastosowanie wikszej liczby lub/i przekroju prtw zbrojeniowych;
o zwikszenie otuliny zbrojenia w pali;
o zwikszenie przekroju poprzecznego pala (znane s na wiecie przykady instalowania
elbetowych pali prefabrykowanych o przekroju przekraczajcym 0,5x0,5m),
o wzmocnienie/okucie stopy lub/i gowicy pala przy cikim wbijaniu, np. w grunty skaliste;
o zamontowanie w palu instalacji geotermalnej, ochrony katodowej, itp.
Zgodnie z norm [23] nie formuuje si wymaga dla jakoci wykoczenia powierzchni
prefabrykatw palowych. Brak takich wymaga jest merytorycznie uzasadniony koniecznoci uzyskania
najwyszego z moliwych wspczynnika tarcia na pobocznicy. Zbyt gadka powierzchnia prefabrykatu
niewtpliwie zmniejsza warto wspczynnika tarcia.

5.3 Materiay konstrukcyjne do produkcji prefabrykatw palowych
Ze wzgldu na zoono wymaga wymienionych w pp. 5.2 i 0 produkcja prefabrykatw
palowych:
ma zwykle charakter produkcji przemysowej, gwarantujc wysok jako produktu kocowego;
odbywa si w kontrolowanych warunkach wytwrni prefabrykatw elbetowych;
jest prowadzona w najwikszym moliwym zakresie w oparciu o katalog rozwiza typowych z
wykorzystaniem najwyszej jakoci materiaw konstrukcyjnych (beton i stal zbrojeniowa)
stosowanych w danym okresie w masowych procesach produkcyjnych.
W 2010 roku s to:

20
beton zwyky klasy C40/50
2
(f
ck
=40MPa,
c
=1,5, f
cd
=26,7MPa) wg [27];
zbrojenie gwne:
o w przypadku koszy zbrojeniowych wykonywanych w automacie zbrojarskim wycznie z
prtw ebrowanych o rednicy 12mm ze stali o wytrzymaoci min. f
yk
=500MPa;
o w przypadku koszy wykonywanych rcznie z prtw ebrowanych o rednicy 12, 16, 20,
25(32)mm ze stali o wytrzymaoci min. f
yk
=500MPa (A-IIIN, np. B500SP EPSTAL
3
,
y
=1,15)
zbrojenie poprzeczne:
o dla koszy zbrojeniowych wykonywanych rcznie ze stali zbrojeniowej gadkiej o rednicy
5mm i wytrzymaoci min. f
yk
=500MPa (stal A-IIIN,
y
=1,15);
o dla koszy zbrojeniowych wykonywanych rcznie ze stali zbrojeniowej gadkiej o rednicy
6mm i wytrzymaoci min. f
yk
=235MPa (stal A-I, np. S235JR,
y
=1,15);
Obecnie wikszo elbetowych pali wbijanych w Polsce ma kosze zbrojeniowe wykonywane w
automacie zbrojarskim.
Ponadto typowe prefabrykaty palowe, ze wzgldu na zapisy rnego rodzaju aktw prawnych
[11][15], speniaj standardowo nastpujce wymagania:
odporno na dziaanie czynnikw agresywnych wszystkich klas agresywnoci rodowiska, np.
wg [24] i [21], z wyjtkiem rodowisk silnie agresywnych chemicznie XA2 i XA3
4
kwalifikowanych
ze wzgldu na podwyszone stenia SO
2
,
podwyszona wodoszczelnoci (W8),
bardzo maa nasikliwo (< 5%),
wysoka mrozoodporno
5
(F150) oraz
wykonane s z mieszanki betonowej na bazie kruszywa amanego
6
.
Po uzgodnieniu moliwe s modyfikacje procesu wytwarzania pali majce na celu sprostanie
zwikszonym, indywidualnym wymaganiom zawartym w projekcie fundamentowania obiektu.
Zgodnie z wymaganiami [22] rda dostaw materiaw do wyrobu pali prefabrykowanych s na
bieco dokumentowane.
Wikszo prefabrykatw elbetowych pali produkowanych i wbijanych w Polsce oznakowanych
jest znakiem CE. Oznakowane w ten sposb wyroby dopuszczone s do stosowania w budownictwie bez
potrzeby przeprowadzania skomplikowanego procesu akceptacji materiaw, dostawcw etc.
Oznakowanie znakiem CE oznacza rwnie, e prowadzony proces produkcji prefabrykatw jest
systematycznie kontrolowany przez jednostki kontroli wewntrznej i zewntrznej oraz, e pale
produkowane s zgodnie z wymaganiami normy [23]. Znak CE jest w hierarchii zapewnienia jakoci
wyej ni deklaracja zgodnoci z norm oraz deklaracja zgodnoci z aprobat techniczn krajowa lub/i
europejsk.

5.4 Typowe rozwizania konstrukcyjne prefabrykatw palowych
5.4.1 Zasady oglne
Ze wzgldu na uprzemysowiony proces produkcji prefabrykatw pali s one wytwarzane w
praktyce wycznie o dugociach z przedziau 4,0m 14,0 (16,0)m stanowicych wielokrotno 1,0m.

2
W fazie produkcji wymaga si, aby przed wyciagniciem z formy beton odpowiada klasie
C16/20 (f
ck,cyl
=16MPa,
c
=1,5, f
cd
=10,7MPa).
3
Stal zbrojeniowa odpowiada jedynie wytrzymaociowo klasie A-IIIN i charakteryzuje si
lepszymi waciwociami mechanicznymi
4
W przypadku rodowisk silnie agresywnych chemicznie XA2 i XA3 (grunty silnie skaone
chemicznie np. na terenie zakadw chemicznych) wymagane jest stosowanie cementw o
podwyszonej odpornoci na dziaanie czynnikw agresywnych np. cementu HSR.
5
Wymaganie merytorycznie bardzo sabo uzasadnione w stosunku do elementu cakowicie
otoczonego gruntem poniej gbokoci przemarzania i uzasadnione dla pali znajdujcych si w strefie
przemarzania i ponad terenem.
6
Ze wzgldu na konieczno spenienia wymaga obowizujcych rozporzdze pale w Polsce
produkuje si na bazie kruszywa amanego. Na wiecie z powodzeniem wykorzystywane jest do tego
celu kruszywo otoczakowe, nawet przy wyszych klasach betonw.

21
Tak okrelona dugo jest dugoci cakowit na ktr skada si w rzeczywistym fundamencie dugo
czynna i dugo zakotwienia pala w zwieczeniu. Dla przykadu, jeli wymagana dugo czynna jest
rwna 12,2m, a dugo zakotwienia w fundamencie jest rwna 0,6m, to do wykonania fundamentu
zostanie wykorzystany prefabrykat o dugoci cakowitej rwnej 13,0m > 12,2m+0,6m=12,8m. Zasada ta
moe by zamana praktycznie wycznie w przypadku bardzo duych realizacji, w przypadku ktrych
moe by opacalne wprowadzenie dodatkowego zrnicowania dugoci prefabrykatw co 0,5m. Jednak
jest to niezalecane, ze wzgldu na atwo pomyki na budowie. Zatem projektant na etapie opracowania
projektu posadowienia powinien (nie musi) uwzgldnia uwarunkowania wynikajce z technologii
produkcji prefabrykatw zawartych w KATALOGU PALI PREFABRYKOWANYCH. Na tym polega
prawidowy dobr dugoci pali.
W przypadku koniecznoci wykonania pali duszych ni dugo wytwarzanego prefabrykatu
stosuje si rnego rodzaju poczenia prefabrykatw. W Polsce najczciej stosowane s zcza
mechaniczne.

5.4.2 Pale prefabrykowane pojedyncze
Pale pojedyncze to pale wytwarzane, transportowane, skadowane i wbijane w jednym odcinku. O
dugoci pala pojedynczego decyduje najbardziej ostry z nastpujcych warunkw:
ograniczenia skrajni transportowej:
Obecnie na drogach publicznych obowizuje ograniczenie skrajni pozwalajce na transport bez
dodatkowych zezwole prefabrykatw o dugoci do 14(15)m wcznie. Transport duszych
prefabrykatw jest moliwy na zasadzie przejazdw ponadnormatywnych, co w sposb znaczcy
zwiksza koszt cakowity robt palowych.
ograniczenia wynikajce z moliwoci technicznych zakadu prefabrykacji oraz kafarw, tj.
dugo form, udwig suwnic, dugo masztu itp.:
Decydujce w tym zakresie s zwykle uwarunkowania zwizane z formami, ktre z reguy
pozwalaj na wyprodukowanie prefabrykatu o dugoci do 18m wcznie. Maszty wikszoci
kafarw pozwalaj na zainstalowanie elementw o dugoci od 18 do 21(24)m.
ograniczenie wynikajce z nonoci przekroju elbetowego:
Warunek ten nie jest z reguy decydujcy, cho racjonalne jest minimalizowanie iloci zbrojenia w
trzonie pala, co zwizane jest ze stosowaniem najkrtszych z moliwych prefabrykatw. O iloci
zbrojenia w wikszoci przypadkw decyduj stany technologiczne, a wic obcienia o
charakterze chwilowym lub/i jednostkowym (jedno wyciganie z formy, najczciej dwa zaadunki
i rozadunki, dwa transporty, w tym jeden bardzo krtki, jedno podnoszenie do kafara). Jedynie
proces wbijania ma inn charakterystyk: w gr wchodz zoone ukady obcie
dynamicznych.
W praktyce najczciej decyduje ograniczenie dotyczce skrajni transportowej. W wyjtkowych,
uzasadnionych technicznie przypadkach produkowane, transportowane i wbijane s pale o dugoci
do 16(18)m.

TYP 20 TYP 16 TYP 12 TYP 8 TYP 4

Rys. 7. Schematy zbrojenia pala wykorzystywane w automacie zbrojarskim
Typowym ukadem zbrojenia dotychczas produkowanych pali pojedynczych ze zbrojeniem
montowanym rcznie jest TYP 4. W przypadku zbrojenia wizanego rcznie wymagana powierzchnia jest
z reguy regulowana rednic prta, a dopiero w drugiej kolejnoci liczb prtw. Ma to zwizek z
deniem do zmniejszenia nakadu robocizny na wykonanie jednego pala. W przypadku obecnie
wykonywanego zbrojenia z wykorzystaniem automatw zbrojarskich sytuacja jest zgoa odmienna. Do
zbrojenia prefabrykatw palowych wykorzystywane s wycznie prty o rednicy 12mm, a wymagan
powierzchni zbrojenia uzyskuje si przede wszystkim dziki zwikszeniu liczby prtw. Zatem typowe
schematy zbrojenia w koszach formowanych automatycznie to TYP 420 stosowane w zalenoci od

22
dugoci prefabrykatu i wymiarw jego przekroju poprzecznego (np. dla pali o przekroju 400x400mm s to
schematy: 12#12 - minimalne wymagane, 16#12 oraz 20#12). Dalsze zwikszanie powierzchni zbrojenia
uzyskuje si z reguy dokadajce rcznie prty do podstawowego kosza wykonanego automatycznie (np.
12#12 + 4#20 lub 16#12 + 4#20)(Rys. 9). W zupenie wyjtkowych przypadkach stosowane s pale o
znacznie wikszej wymaganej powierzchni zbrojenia i wtedy wykorzystuje si szkielet zbrojenia zoony z
czterech prtw #12 i strzemion i dozbraja si go rcznie prtami o znacznej rednicy (np. 4#12 + 8#25).
16 12
1810mm
2
0
.
4
0
0.40
min. 0.02 0.02
0
.
0
2
0.04
12 12
1357mm
2
0
.
4
0
0.40
min. 0.02 0.02
0
.
0
2
0.04
20 12
2262mm
2
0
.
4
0
0.40
min. 0.02 0.02
0
.
0
2
0.04

Rys. 8. Przykady przekrojw poprzecznych pali 0,4x0,4m ze zbrojeniem wykonywanym automatycznie

16 12
+
8 16
3418mm
2
0
.
4
0
0.40
min. 0.02 0.02
0
.
0
2
0.04
16 12
+
4 20
3066mm
2
0
.
4
0
0.40
min. 0.02 0.02
0
.
0
2
0.04
12 12
+
4 20
2614mm
2
0
.
4
0
0.40
min. 0.02 0.02
0
.
0
2
0.04
16 12
+
8 20
4322mm
2
0
.
4
0
0.40
min. 0.02 0.02
0
.
0
2
0.04

Rys. 9. Schematy dozbrajania pali pokazanych na Rys. 8

Rys. 10. Przykad rozwizania konstrukcyjnego pala pojedynczego
5.4.3 Pale zoone
Pale prefabrykowane zoone (czone) stosowane s wtedy, gdy niemoliwe jest osignicie
wymaganej nonoci zewntrznej pala w gruncie przy wykorzystaniu pali pojedynczych. Prefabrykaty
tworzce docelowo pal zoony produkowane s w odcinkach jak pale pojedyncze i dodatkowo
wyposaone w element zczki montowany na jednym lub na dwch kocach prefabrykatu. Ze wzgldu
na konstrukcj zczki typowym ukadem zbrojenia montowanego rcznie jest TYP 8 (Rys. 7). W
przypadku zbrojenia wykonywanego automatycznie obowizuj podobne zasady jak dla pali
pojedynczych przy minimalnej iloci 8szt. prtw w przekroju.

Rys. 11. Przykad rozwizania konstrukcyjnego pala ze zczk

23
5.4.4 Zcza mechaniczne
Jednym z bardzo popularnych sposobw czenia pali prefabrykowanych jest wykorzystanie
zczy mechanicznych. Zasada pracy zcza mechanicznej jest bardzo prosta, a czenie pali nie jest
czasochonne i polega na klinowaniu wystajcych z kolejnych prefabrykatw trzpieni. Zczki s
ksztatowane w taki sposb, aby ich nono nie bya mniejsza od nonoci trzonu pala. W przypadku
pali wciskanych, zginanych niewielkim momentem zginajcym lub wyciganych niewielk si mona
stosowa zcza z czterema bolcami (cznikami), a w przypadku pali silnie zginanych lub wyciganych z
du si naley stosowa zcza z omioma bolcami (cznikami) (Fot. 15). Ze wzgldu na lokalizacj
zcza (najczciej ok. 2/3 dugoci cakowitej pala) zwykle pracuje ono na ciskanie, a w nielicznych
przypadkach na wyciganie (np. fundamenty turbin wiatrowych lub nabrzey portowych).

Fot. 15. Kolejno czynnoci przy czeniu pala zczk mechaniczn (od lewej: wbicie dolnego odcinka
pala z uyciem podkadki zabezpieczajcej, osadzenie na zczu grnego odcinka pala, wbicie bolcw
blokujcych i kontynuowanie wbijania pala)
Czsto, w przypadku zastosowania zczy, zadawane jest pytanie o ich odporno korozyjn.
Zwizane to jest z pewnymi, gboko zakorzenionymi w Polsce, stereotypami zwizanymi z kontaktem
elementw stalowych z gruntem. Warto zatem przypomnie fakt, e elementy stalowe s na wiecie
stosowane w styku z gruntem na ogromn skal. S to m.in. fundamenty stalowe rnego rodzaju
konstrukcji (w tym mostw), trwae konstrukcje oporowe ze stalowych cianek szczelnych, zbiorniki,
kolektory deszczowe, mosty i przepusty z blach falistych. Wracajc do zczek naley stwierdzi, e
kada konstrukcja jest tak dobra jak jej projekt, a wic lokalizacja zczek i ich rozwizanie nie jest
dzieem przypadku, lecz wynika z przemylanego planu ich zastosowania. Samorzutnie proces korozji
zachodzi, gdy moliwe jest naturalne uksztatowanie si w gruncie ogniwa korozyjnego w ktrego skad
wchodz: katoda i anoda oraz elektrolit przy obecnoci tlenu (produkty procesu korozji to przecie tlenki
elaza). O ile obecno elektrolitu (woda gruntowa) oraz moliwo uksztatowania si elektrod w gruncie
nie podlega dyskusji, o tyle wystpowanie duych iloci atwo dostpnego tlenu w gruncie na duych
gbokociach rzdu kilku metrw jest mao prawdopodobne. Warunki korozyjne dla pali w normalnych
warunkach gruntowych okrelane s jako agodne. Dodatkowo zczka mechaniczna jest tak
projektowana i wykonywana, aby po wykonaniu poczenia szczelina na styku elementw zczki nie bya
szersza ni 0,3mm, co odpowiadaa typowym wymaganiom szczelnoci dla przekroju elbetowego.
Zupenie inne zasady obowizuj w przypadku gruntw wykazujcych cechy silnej agresywnoci
chemicznej w stosunku do stali (np. grunty zanieczyszczone chemicznie lub naturalne grunty organiczne
o takich cechach) w ktrych mamy do czynienia z zagroeniem korozj chemiczna nie wymagajc
obecnoci tlenu. W takich warunkach zczki mog by stosowane jedynie poza stref wystpowania
gruntw silnie agresywnych.

5.4.5 Fundamenty palowe pod konstrukcje wsporcze
Fundamenty palowe pod rnego rodzaju konstrukcje wsporcze to specjalny rodzaj pala
prefabrykowanego zaprojektowany pierwotnie na potrzeby przebudowy trakcji europejskich linii
kolejowych. Obecnie fundamenty palowe tego typu znalazy zastosowanie rwnie jako fundamenty
supw ekranw akustycznych i innych konstrukcji wsporczych (np. supw reklamowych).


24

Rys. 12. Typowy fundament palowy wraz ze szczegem poczenia ze supem stalowym
Prefabrykaty maj w ramach typu sta grubo i zmienn na dugoci szeroko, co pozwala na
uksztatowanie gowicy kotwicej prefabrykowany sup konstrukcji grnej poddany podstawowemu
rodzajowi obcienia w postaci momentu zginajcego. Poczenie fundamentu z konstrukcj grn jest
rwnie prefabrykowane, realizowane przy pomocy rub zabetonowanych/zakotwionych w palu oraz
podkadek i nakrtek tworzcych poczenie sprone (Rys. 12).
6. Produkcja prefabrykatw pali elbetowych
Pale prefabrykowane produkowane/wytwarzane s w wytwrniach prefabrykatw. Jedn z takich
wytwrni jest KPB Kutno, ktra nastawiona jest gwnie na produkcj elbetowych prefabrykatw
palowych rnego rodzaju i przeznaczenia. Wytwarzane s tam tzw. pale inynierskie pojedyncze (Rys.
10) i ze zczkami (Rys. 11) o przekrojach poprzecznych 0,25x0,25m, 0,3x0,3m i 0,4x0,4m oraz
elbetowe prefabrykowane fundamenty palowe (Rys. 12) pod supy ekranw akustycznych, supy sieci
trakcyjnej kolejowej lub tramwajowej i inne konstrukcje wsporcze.
Proces produkcyjny prefabrykatu pala inynierskiego skada si z nastpujcych etapw (Rys.
13. Produkcja pali prefabrykowanychRys. 13):
przygotowanie zbrojenia i formowanie kosza/szkieletu zbrojeniowego,
ewentualne przygotowanie i monta w szkielecie zbrojenia elementw zczek,
przygotowanie form,
monta zbrojenia w formach (m.in. monta elementw dystansowych);
wytworzenie mieszanki betonowej i betonowanie pala;
pielgnacja prefabrykatw w formach;
wyciganie prefabrykatw z form;
transport na magazyn wyrobw gotowych i skadowanie prefabrykatw.


25

Przygotowanie zbrojenia

Monta zczki

Przygotowanie form

Ukadanie zbrojenia

Betonowanie

Wibrowanie

Monta hakw transportowych

Dojrzewanie prefabrykatw

Znakowanie prefabrykatw

Wyciaganie z formy

Skadowanie pali

Robot zbrojeniowy
Rys. 13. Produkcja pali prefabrykowanych
Pojedynczy cykl produkcyjny pomidzy kolejnymi betonowaniami trwa przecitnie 1-2 dni. Od
betonowania prefabrykatu w formie do jego wbicia powinno upyn 28 dni lub tyle czasu, aby beton pala
osign pen wytrzymao odpowiadajc klasie C40/50.
Mieszanka betonowa wykorzystywana do formowania prefabrykatw palowych moe by zwyka
wibrowana lub samozagszczajca si.
Moliwe jest prefabrykowanie pali elbetowych na budowie, jednak obecnie jest ono bardzo
rzadko praktykowane ze wzgldu na stawiane prefabrykatom palowym wysokie wymagania jakociowe

26
7. Zaadunek/rozadunek, transport i skadowanie prefabrykatw
pali elbetowych
Transport i skadowanie prefabrykatw odbywa si w fazie produkcji:
wyciganie z formy (Rys. 15),
zaadunek na rodki transportowe,
transport,
rozadunek,
skadowanie na placu wyrobw gotowych wytwrni
oraz w fazie przygotowania i realizacji robt palowych:
zaadunek prefabrykatw na rodki transportowe,
transport prefabrykatw pali elbetowych na budow,
rozadunek,
skadowanie na placu budowy,
podnoszenie do kafara (Rys. 15).

45-60
o

Lc
0,33 x Lc

Rys. 14. Schemat pracy elbetowego pala
prefabrykowanego w czasie zaadunku/rozadunku
Rys. 15. Schemat pracy elbetowego pala
prefabrykowanego w czasie podnoszenia do kafara

a) skadowanie na podkadach drewnianych

b) skadowanie pali na wyrwnanym podou

c) skadowanie pali na pryzmach gruntu
Rys. 16. Sposoby skadowania elbetowych pali prefabrykowanych
Zaadunek i rozadunek prefabrykatw pali odbywa si przy uyciu suwnic lub dwigw. W
obydwu przypadkach pale naley zaczepia za uchwyty transportowe zabetonowane w prefabrykacie.
Zawiesia powinny by nachylone w stosunku do podnoszonego prefabrykatu pod katem w zakresie
4560, a w przypadku stosowania trawersy - 90.


27
Tabela 1. Geometria hakw transportowych i ciary pali
L
1
=
0,207Lc
Lc
L
1
=
0,207Lc
L
2
= 0,586Lc

Geometria hakw transportowych Ciar pala w kN dla poszczeglnych przekrojw i dugoci
Lc [m] L1 [m] L2 [m] 0,20x0,20 0,25x0,25 0,30x0,30 0,35x0,35 0,40x0,40
4 0,83 2,34 4,27 6,70 9,67 13,18 17,23
5 1,04 2,93 5,34 8,38 12,09 16,48 21,54
6 1,24 3,52 6,41 10,05 14,51 19,77 25,85
7 1,45 4,10 7,48 11,73 16,93 23,07 30,16
8 1,66 4,69 8,54 13,40 19,34 26,36 34,46
9 1,86 5,27 9,61 15,08 21,76 29,66 38,77
10 2,07 5,86 10,68 16,75 24,18 32,95 43,08
11 2,28 6,45 11,75 18,43 26,60 36,25 47,39
12 2,48 7,03 12,81 20,10 29,01 39,54 51,69
13 2,69 7,62 13,88 21,78 31,43 42,84 56,00
14 2,90 8,20 14,95 23,46 33,85 46,14 60,31
15 3,11 8,79 16,02 25,13 36,27 49,43 64,62
16 3,31 9,38 17,09 26,81 38,69 52,73 68,93
17 3,52 9,96 18,15 28,48 41,10 56,02 73,23
18 3,73 10,55 19,22 30,16 43,52 59,32 77,54
Ciar jednostkowy [kN/mb] 1,07 1,68 2,42 3,30 4,31
Powierzchnia przekroju pala [m
2
] 0.040 0.062 0.090 0.122 0.160
Min. powierzchnia zbrojenia [mm
2
]
7
79.1 124.1 179.1 244.1 319.1
Maks. powierzchnia zbrojenia [mm
2
]
8
1582 2482 3582 4882 6382

W obydwu ww. fazach prefabrykaty pali elbetowych rni si wasnociami
wytrzymaociowymi. W fazie produkcji przyjmuje si, e beton prefabrykatu pala elbetowego osign
parametry wytrzymaociowe odpowiadajce klasie C16/20. W fazie realizacji robt palowych beton
prefabrykatu palowego powinien spenia wszystkie wymagania stawiane w dokumentacji projektowej
lub/i katalogu pali typowych, czyli obecnie powinien odpowiada klasie betonu C40/50 lub wyszej.
O wymaganej powierzchni zbrojenia w prefabrykatach palowych decyduj zwykle stany
technologiczne odpowiadajce schematom transportu pala w fazie produkcji i instalacji prefabrykatw.
Krytyczne pod tym wzgldem s:
wyciganie prefabrykatu pala z formy (beton C16/20) oraz
podnoszenie prefabrykatu pala do kafara (beton klasy C40/50 lub wyszej).

7
Przyjto jako 0,2% powierzchni przekroju betonowego
8
Przyjto jako 4% powierzchni przekroju betonowego

28
-2750
-2500
-2250
-2000
-1750
-1500
-1250
-1000
-750
-500
-250
0
250
500
750
S
i
a

o
s
i
o
w
a

[
k
N
]
Moment zginajcy [kNm]
20 40 60 80 100 120 140
4#14
4#16
4#20
Maksymalne obcienie pala 900kN
PALE 30x30cm
Beton C40/50
Stal A-IIIN

-4500
-4000
-3500
-3000
-2500
-2000
-1500
-1000
-500
0
500
1000
S
i
a

o
s
i
o
w
a

[
k
N
]
40 80 120 160 200 240
4#14
4#16
4#20
4#18
Moment zginajcy [kNm]
280
Beton C40/50
Stal A-IIIN
PALE 40x40cm
Maksymalne obcienie pala 1600kN

Wykres 1. Nonoci trzonu pala 0,3x0,3m TYP 4
przy ciskaniu mimorodowym wg [24]
Wykres 2. Nonoci trzonu pala 0,4x0,4m TYP 4
9

przy ciskaniu mimorodowym wg [24]

Skadowanie pali powinno odbywa si na podkadach umieszczonych, co najmniej w miejscach
hakw transportowych lub na poziomej, rwnej powierzchni. Na placu budowy najlepiej pale skada w
jednej warstwie na pryzmach uformowanych z gruntu.
Warunki pracy pala w wikszoci fundamentw palowych (poza obcionymi znacznymi siami
poziomymi) s bardziej korzystne od osiganych w fazach technologicznych pracy prefabrykatu
palowego, tzn. podczas wycigania z formy, transportu i wbijania.
8. Wbijanie pali prefabrykowanych przy uyciu kafarw z motami
wolnospadowymi
Roboty palowe prowadzone s przez kierownika robt palowych i zespoy robocze posiadajce
odpowiednie uprawnienia i dowiadczenie. Ze wzgldu na gabaryty kafarw i ciary instalowanych
elementw roboty palowe naley zaliczy do niebezpiecznych i wymagajcych duego dowiadczenia
zarwno od robotnikw, jak i osb kierujcych robotami. Bezwzgldnie w trakcie robt palowych naley
przestrzega wszystkich zasad bezpieczestwa i higieny pracy. Teren prowadzenia robt palowych
powinien by odpowiednio oznaczony i zabezpieczony przed dostpem osb postronnych.
W skad najmniejszego zespou realizujcego roboty palowe wchodzi kierownik robt palowych
oraz obsuga kafara: operator i pomocnik. W przypadku wikszych realizacji odpowiednio zwiksza si
liczb kafarw wraz z obsug.

8.2 Sprzt do wbijania pali
Wykorzystanie do instalacji pali prefabrykowanych kafarw z motami wolnospadowymi to
najstarsza i jedna z najbardziej niezawodnych, skutecznych i ekonomicznych metod instalacji pali
wbijanych. Swobodne opadanie mota wzdu masztu kafara minimalizuje straty energii, ktra prawie w
caoci przekazywana jest na instalowany pal. Wysoko wydajne moty wolnospadowe osigaj sprawno
blisk 1,0. W analizach (np. we wzorach dynamicznych) naley przyjmowa sprawno motw
wolnospadowych na maksymalnym poziomie ok. 0.95.

9
Odpowiednikiem zbrojenia 4#20mm jest ukad 12#12mm.

29
Kady kafar posiada opisane w karcie technicznej parametry, ktre definiuj jego przydatno do
realizacji okrelonego typu robt palowych. Poniej na schemacie pokazano przykad karty technicznej
kafara Junttan PM 20 LC.

Rys. 17. Wycig z karty technicznej kafara Junttan PM 20LC
Podane w karcie techniczne kafara Junttan PM20 LC informacje (Rys. 17) pozwalaj
wywnioskowa, e kafar ten moe wbija pale pionowe i pochylone maksymalnie 1:1 (45) na siebie
oraz o nachyleniu 18,5 pod siebie. Istnieje rwnie moliwo pochylenia masztu na boki do 18,5
oraz opuszczenia masztu pod poziom platformy roboczej o 0,7m. Maksymalna wysoko masztu dla tego
typu kafara wynosi 27,0m, a dugo czynna z uwzgldnieniem dugoci mota wynosi 19,0m (typowa) lub
21,0m (maksymalna). Na powysze informacje naley naoy parametry pali (przekrj i dugo),
przewidziane w projekcie nachylenia pali oraz ciar mota, aby ostatecznie zdecydowa o moliwoci
wykorzystania kafara dla konkretnej realizacji. Nie bez znaczenia dla sposobu realizacji robt s rwnie:
ciar kafara i jego gabaryty w pozycji transportowej i operacyjnej, jako platformy roboczej, drogi
dojazdowe, maksymalne spadki terenu, itp.

8.3 Prace przygotowawcze
Przed przystpieniem do instalacji pali naley:
dostarczy pale na budow (w pierwszej kolejnoci pale do prbnych obcie, a nastpnie pale

30
docelowe);
rozadowa je i zapewni waciwe warunki skadowania;
sprawdzi jako platformy roboczej;
przeprowadzi prace geodezyjne, ktre maj na celu wyznaczenie i oznaczenie na gruncie w
sposb trway lokalizacji pali.
Do oznaczenia pozycji pali na gruncie wykorzystuje si najczciej paliki drewniane lub stalowe
prty z kocwk wystajc z gruntu pomalowan transparentn farb. W przypadku pali pionowych
pozycja palika wyznacza dokadnie lokalizacj pala. W przypadku pali pochylonych palik wyznacza
lokalizacj przecicia osi pala z poziomem platformy. Poprawk wynikajc z aktualnego poziomu
platformy wyznacza si na budowie na podstawie wynikw pomiarw niwelacyjnych platformy i informacji
zawartych w dokumentacji projektowej. Naley pamita, e dokumentacja projektowa podaje lokalizacj
pala w planie najczciej na poziomie spodu przyszego zwieczenia.

8.4 Wbijanie pali
Jeeli w projekcie palowania nie okrelono inaczej to pale naley wbija zachowujc nastpujce
tolerancje geometryczne zgodnie z [22]:
pooenie w planie pali pionowych i ukonych mierzone w poziomie spodu zwieczenia:
o na ldzie: e 0,1m;
o na wodzie: zgodnie z projektem wykonawczym;
pochylenie pali pionowych i i
max
= 0,04 (0,04m/m);
pochylenie pali ukonych i i
max
= 0,04 (0,04m/m);
gdzie i oznacza tangens kta midzy projektowan, a rzeczywist osi pala.
Ponadto, o ile w dokumentacji projektowej nie okrelono inaczej, obowizuj nastpujce
tolerancje wysokociowe instalacji pali:
rzdna gowicy pala po rozkuciu/obciciu 3cm;
przekrj pala -5/+8mm.
Kolejnym wymaganiem, ktre musi zosta jasno sformuowane w projekcie, jest wymaganie
osignicia projektowanej rzdnej spodu pala (np. w przypadku zagroenia podmyciem, pali wyciganych
itp.) lub tolerancji jej osignicia. Dokadno pooenia spodu pala z reguy nie powinna by definiowana
w mniejszym zakresie ni + 10/-50cm. Projektant powinien w projekcie okreli minimalne wymagane
zagbienie pala. Moe ono z jednej strony wynika np. z wyznaczonej gbokoci podmycia podpory
nurtowej mostu lub/i wymaganiem osigniecia przez fundament zastpczy minimalnej nonoci lub/i
minimalnego zagbienia zapewniajcego ograniczenie osiada do wymaganego poziomu.
Geometryczne odchyki wykonania pali naley uwzgldni w projekcie palowania. Jeeli
okrelone odchyki zostan przekroczone, to naley zbada zakres moliwego przecienia
jakiegokolwiek elementu konstrukcyjnego, a w razie koniecznoci podj odpowiednie dziaania
naprawcze. Decyzj w tym zakresie podejmuje projektant na podstawie analizy fundamentu z
uwzgldnieniem rzeczywistych odchyek wykonawczych poszczeglnych pali. Dopiero negatywna opinia
projektanta stanowi podstaw do odrzucenia pala, jako wykonanego nieprawidowo. Dzieje si tak
dlatego, e odchyki pojedynczych pali nie maj zwykle znaczcego wpywu na prawidow prac caego
fundamentu palowego zoonego ze znacznej liczby pali. Jeeli s wymagane lub dopuszczone odchyki
geometryczne inne ni podane w projekcie lub normie [22], to naley je uzgodni przed rozpoczciem
robt.
Przed przystpieniem do wykonania palowania zasadniczego naley wbi pale do prbnych
obcie (badane i kotwice). W trakcie wbijania pali do testw naley na caej ich dugoci odnotowa
poziomy zagbienia w gruncie i odpowiadajce im wpdy pali lub ilo uderze na 0,2m zagbienia
pala.
Zaleca si, aby w przypadku wszystkich pali energia przekazywana przez urzdzenie wbijajce
bya tak dobrana, aby zostay spenione nastpujce wymagania:
maksymalne obliczone naprenia ciskajce nie byo wiksze od 0,8 charakterystyczna
wytrzymao betonu na ciskanie w czasie wbijania;
maksymalna obliczona sia rozcigajca nie bya wiksza od 0,9 f A, gdzie f -
charakterystyczna granica plastycznoci zbrojenia, A - pole przekroju zbrojenia.
Jeeli podczas wbijania s mierzone naprenia w palu to ich wartoci mog by o 10% wiksze

31
od podanych wyej i przyjtych na podstawie oblicze.
Przy ocenie napre od wbijania szczegln uwag naley zwrci na przypadek przebijania
palem warstwy mocnej podcielonej warstw gruntw sabych, gdy wwczas mog w palu wystpi
due naprenia rozcigajce.
O ile w dokumentacji projektowej nie okrelono inaczej:
w trakcie palowania zasadniczego pale zaleca si wbija:
o zaczynajc od pali wewntrznych i koczc na palach zewntrznych w przypadku
gruntw zagszczonych lub
o zaczynajc od pali zewntrznych w kierunku wewntrznych w przypadku gruntw sabo
zagszczonych.
o ile w dokumentacji projektowej nie okrelono inaczej to przyjmuje si, e:
o bezporednio po wbiciu wierzchy gowic pali powinny znajdowa si na poziomie +0,6m
w stosunku do spodu zwiecze;
o gowice naley rozku na dugoci 0,55m do poziomu +0,05m w stosunku do spodu
zwieczenia.
W przypadku zsuwania si pala w projektowanego pooenia w pocztkowej fazie wbijania,
naley pal wycign i wbi ponownie. Gdy pal uzyska prowadzenie w gruncie sprawdza si
wsposiowo pala i mota oraz zachowanie zaprojektowanego kierunku wbijania. Po ewentualnym
wprowadzeniu poprawki pooenia mona przystpi do waciwego wbijania.
Pocztkowo pale wbija si spuszczajc mot z maej wysokoci i wprowadzajc korekty pooenia
pala. Po doprowadzeniu spodu pala w grunt nony i uzyskaniu prowadzenia pale w gruncie, wbijanie
naley kontynuowa przy wysokoci spadu mota zgodnej z wartoci przyjt do wyznaczenia wpdu
pala (osignicie zagbienia pala seri 10 uderze mota o znanej masie lub ilo uderze mota dla
uzyskania 0,2m zagbienia pala) a do uzyskania projektowanej rzdnej lub spenienia kryterium wpdu.
Uzyskane wyniki odnotowuje si w metryce pala.
Skoki (energi) mota naley zmniejszy po wbiciu pala do przewarstwie twardej gliny, bardzo
zagszczonego drobnego piasku, gazw, duych otoczakw itp., gdy powyej zalegaj grunty sabe. W
tych warunkach moe nastpi podune zginanie pala szczeglnie niebezpieczne przy silnych
uderzeniach mota.
W celu ochrony gowic pali wymaga si umieszczenia na nich kopakw. Gwnym zadaniem
kopakw jest rozoenie na cay przekrj poprzeczny gowicy obcie przekazywanych przez mot,
zmniejszenie napre stykowych i zabezpieczenie przed miejscowymi wyboczeniami gowicy. W
przypadku uszkodzenia gowicy pala naley przerwa wbijanie, a uszkodzony odcinek odci. W
przeciwnym przypadku rosn straty energii, skuteczno wbijania maleje, a uszkodzenie moe si
rozprzestrzeni dalej wzdu pala.
Nie naley za wszelk cen dy do pogrenia pala na projektowan rzdn. Dla pali
prefabrykowanych wbijanych, dla ktrych w projekcie nie sformuowano wymagania osignicia
projektowanej rzdnej spodu pala, jako kryterium jego prawidowego wykonania przyjmuje si:
osignicie projektowanej rzdnej spodu pala lub
osignicie przez pal wymaganej nonoci.
Zatem, po osigniciu duych oporw wbijania naley proces wbijania zakoczy poniewa jego
kontynuowanie grozi uszkodzeniem lub zniszczeniem trzonu pala. Za graniczn warto minimalnego
wpdu uznaje si zwykle 4mm, czyli maksymalnie 50 uderze mota na 0,2m pogrenia pala przy
duych wysokociach spadu mota rzdu 0,8-1,0m. Poniej tej wartoci wpdu lub przy wikszej liczbie
uderze pal doznaje praktycznie wycznie odksztace sprystych bez postpu w pograniu w grunt.

Jak pisa A. Jarominiak i inni [2], cytujc innego autora: czasami inynier zgadza si na
publiczne wychostanie niewinnego pala, ale to z pewnoci nie przynosi chluby jego dyplomowi.

Jeeli wymaganie osignicia rzdnej projektowanej spodu pala zostao okrelone w projekcie,
przed rozpoczciem palowania zasadniczego przeprowadza si:
szczegow analiz warunkw gruntowych oraz
prb wbijania (przed palowaniem lub najczciej w trakcie wbijania pali kotwicych do
prbnego obcienia statycznego/dynamicznego).
W oparciu wyniki prb i analiz kierownik robt palowych podejmuje decyzj o:

32
kolejnoci wbijania pali (o ile ta nie zostaa okrelona w projekcie);
potrzebie i sposobach wspomagania wbijania (np. podwiercanie, popukiwanie, stosowanie pali
pilotujcych itp.).
Dla kadego pala na ostatnich 34 metrach wbijania prowadzi si kontrol wpdw lub/i zliczanie
iloci uderze mota na 0,2m pogrenia pala. Wyniki pomiarw/obserwacji zapisuje si w metryce pala.
Wszystkie pale maja prowadzone metryki (Rys. 18). Wikszo wspczesnych kafarw wyposaana jest
w urzdzenia suce do automatycznego sporzdzania metryki wbijanego pala. Urzdzenia te pozwalaj
na atw, masow analiz porwnawcz nonoci wszystkich pali w fundamencie np. z wykorzystaniem
formuy dynamicznej (formuy duskiej).

Rys. 18. Przykadowa metryka pala
Hitachi KH125
3,7 m n p m
Tomasz Pilarski
nr pala
dugo
pala
kt
nachylenia
wys.
spadu
mota
gb.
poziom
stopy pala
uwagi
pile No. pile length
inclination
angle
drop
height
depth
level of
pile's foot
remarks
(m) (
o
) (m) 20 40 60 80 100 (m) (m n.p.m.)
2 6+11 0
o
0.2 7 7 8 8 8 1 pal testowy
0.2 8 8 8 9 9 2
0.2 10 10 10 10 10 3
0.2 10 10 11 11 10 4
0.2 10 10 11 11 11 5
0.2 12 12 11 12 12 6
0.2 12 12 13 13 13 7
0.2 13 13 13 13 13 8
0.4 9 10 10 10 10 9
0.4 11 11 11 12 13 10
0.4 14 14 14 15 15 11
0.6 11 11 12 12 12 12
0.6 13 14 14 15 15 13
0.6 17 18 20 21 22 14
0.8 18 18 19 19 21 15
0.8 21 22
0.9 19 19 20 16
0.9 21 23 25 25 26 17 -12.97
BUDOWA:
PROJECT:
data:
date:
06.06.2007
poziom gruntu:
ground level
40 x 40
rysunek nr:
drawing No.:
typ pala:
pile type:
prefabrykowany elbetowy z betonu
B 50.
palownica:
rig:
ZAMAWIAJCY:
EMPLOYER:
ciar mota:
hammer weight:
60 kN
przekrj poprzeczny pala:
pile cross section:
Tomasz Pilarski
OPRACOWA
PREPARED BY
ilo uderze na 20 cm zagebenia
pala
WDR1 - 7 prawa
UMOWA NR:
CONTRACT No.:
kierownik budowy:
site manager:
210 210
PPRM
amount of hits for 20 cm of pile's
immersion

33

Rys. 19. Przykad analizy metryki pala

8.5 Roboty wykoczeniowe i porzdkowe
Po zakoczeniu wbijania nadmiar dugoci wynikajcy z niedobicia pala na przewidywan rzdn
zostaje obcity, a gowica pala zostaje rozkuta do projektowanego poziomu. Pal zostaje nacity pi do
betonu po obwodzie na gboko ok. 0,02m na poziomie projektowanej gowicy pala po rozkuciu.
Najczciej poziom rozkucia podawany jest w postaci odlegoci od spodu przyszego zwieczenia/gry
chudego betonu, ktra zazwyczaj jest rwna ok. 0,05m. Typowa dugo rozkucia pala jest rwna 0,55m,
co odpowiada cakowitej dugoci pala w zwieczeniu rwnej 0,6m i dugoci odkutego prta zbrojenia
gwnego rwnej 0,50m. Dugo rozkucia pala zaley od schematu jego pracy: w przypadku pali osiowo
wciskanych moe by mniejsza, nawet zerowa, a w przypadku pali rozciganych lub rozciganych lub
wciskanych (np. fundamenty turbin wiatrowych) wiksza. Stosowane s rwnie rozwizania w ktrych
gowica pala wpuszczana jest na odpowiedni gboko w zwieczenie bez rozkuwania. Spirala
zbrojeniowa zostaje przecita na dugoci gowicy prefabrykatu podlegajcej rozkuciu. W pierwszej
kolejnoci odkuwa si prty zbrojenia gwnego, a nastpnie usuwa si niezbrojony rdze betonowy.
Prty zbrojenia gwnego wystajce ponad trzon pala zostawia si proste lub lekko odgite, jeeli tak
przewidziano w dokumentacji projektowej. W oczepie zostan zabetonowane jedynie prty zbrojenia
gwnego - spirala zbrojeniowa po rozkuciu gowicy zostaje usunita.
Plac budowy po zakoczeniu robt palowych podlega uporzdkowaniu, a odpady powstae w
wyniku rozkucia gowic podlegaj w 100% utylizacji.
9. Badania
W ramach realizacji robt palowych zwykle oferowany jest przez wykonawcw komplet usug
zwizanych z wykonaniem bada. Zwizane jest to ze specyfik okrelonej technologii fundamentowania
oraz koniecznoci sprawnej realizacji robt.
Wszelkie badania powinny by prowadzone na podstawie zatwierdzonych projektw lub
programw bada opracowanych przez osoby posiadajce stosowne uprawnienia i odpowiednie
dowiadczenie. Projekty lub programy podlegaj zatwierdzeniu przez nadzr budowy. Badania

34
przeprowadza zwykle wykonawca robt lub firma/jednostka przez wykonawc wynajta przy
obecnoci/udziale nadzoru. Interpretacj wynikw bada powinna przeprowadzi osoba posiadajca
odpowiednie uprawnienia i dowiadczenie. W przypadku wtpliwoci dotyczcej wynikw bada lub ich
interpretacji naley kadorazowo powoywa niezalenego eksperta w dziedzinie bada, ktry moe
badania powtrzy lub/i przeprowadzi ponown interpretacj ich wynikw.
Badania towarzyszce zastosowaniu pali prefabrykowanych mona podzieli na dwie zasadnicze
grupy:
badania pali oraz
badania dotyczce procesu ich instalacji.
Badania dotyczce procesu wbijania pali prefabrykowanych mog dotyczy:
monitoringu pali lub
oddziaywania tego procesu na otoczenie.
Monitoring wbijania polega na biecej obserwacji procesu pogrania pala. Zapisy monitoringu
wbijania znajduj si w metryce pala, gdzie odnotowywane s wszelkie zdarzenia towarzyszce jego
instalacji. W wyjtkowych przypadkach prowadzi si cig obserwacj procesu wbijania wykorzystujc
analogiczne metody jak przy dynamicznych badaniach nonoci pali (patrz niej).
Monitoring oddziaywania wbijania na otoczenie moe polega na:
obserwacji terenu robt oraz istniejcej infrastruktury z inwentaryzacj jej stanu przed i po
zakoczeniu robt;
monitoringu drga;
monitoringu haasu.
Monitoring oddziaywania wbijania pala na otoczenie obejmuje take aktywn akcj informacyjn
wrd lokalnej spoecznoci dotyczc:
planowanych robt palowych,
ich celu i zakresu,
czasu trwania robt palowych;
stosowanych sposobw kontroli i zabezpieczenia przed ewentualnymi negatywnymi skutkami ich
prowadzenia.
Ten rodzaj monitoringu spoecznego jest w naszym kraju lekcewaony, czego przykadem mog
by liczne, wstrzymane inwestycje komunikacyjne. Ma on szczeglnie znaczenie w przypadku pali
wbijanych, w stosunku do ktrych zakorzenionych zostao w wiadomoci ludzi wiele mitw. Ich
podstawowym rdem jest brak wiedzy oraz nieodpowiedzialne stosowanie tej technologii w przeszoci.
Pale prefabrykowane udaje si wiadomie instalowa w ssiedztwie istniejcej infrastruktury
technicznej, zabytkw, budynkw mieszkalnych, itp., a nawet wewntrz obiektw. Decyzja o palowaniu w
takim przypadku jest kadorazowo poprzedzona:
wizja lokaln;
analiz warunkw gruntowych,
analiz i ocen ryzyka,
analiz kosztw ewentualnych dodatkowych zabezpiecze itp.
Poniej na fotografiach (Fot. 16) przedstawiono przykady instalacji pali, wydawaoby si, w
ekstremalnych lokalizacjach. Pena kontrola procesu wbijania (np. monitoring drga) i wiadome
ksztatowanie jego przebiegu (np. zmiany wysokoci i czstoci spadu mota), pozwalaj na skuteczn,
szybk i bezpieczn realizacj robt palowych w takich warunkach. Podstaw sukcesu jest wiedza i w
peni wiadome dziaanie.


35

Fot. 16. Przykady wbijania pali przy istniejcych budynkach
Badania pali po zainstalowaniu mona podzieli na dwie kolejne grupy:
badania nonoci pali;
badania jakoci wykonanych pali.
W przypadku pali prefabrykowanych dominujce znaczenie w tej grupie maj badania nonoci,
poniewa pale tego typu s mao podatne na uszkodzenia typowe dla innych rodzajw pali (tj. brak
cigoci, ubytki przekroju). Badania jakoci pali sprowadzaj si do kontroli wizualnej prefabrykatu przed
wbiciem i obserwacji samego procesu wbijania. Jeeli wymagane jest przeprowadzenie bada cigoci
pali to naley je przeprowadza przy wysokich napreniach. Niskoenergetyczne metody badania
cigoci pali (np. PIT) nie daj z reguy wiarygodnych wynikw w przypadku pali prefabrykowanych.

9.2 Badania nonoci pali prefabrykowanych
Podstawowym rodzajem bada wykonywanych w trakcie realizacji robt palowych przy uyciu
pali prefabrykowanych s badania nonoci pod prbnych obcieniem statycznym wykonywanym
metod belki odwrconej i badania dynamiczne przy wysokich napreniach. Obydwa rodzaje bada
umoliwiaj uzyskanie podobnych oglnych informacji na temat nonoci pali. Rni si one miedzy
sob wydajnoci oraz zakresem moliwych do uzyskania wynikw szczegowych.
Od strony formalnej obydwa rodzaje bada mog by w Polsce stosowane w oparciu o aktualne
Polskie Normy. W przypadku bada pod prbnym obcieniem statycznym najczciej wykorzystywana
jest procedura szczegowo opisana w normie [19]. W przypadku bada dynamicznych dokumentem
odniesienia jest norma [25] wraz z odwoaniem do szczegowej procedury prowadzenia bada
dynamicznych nonoci pali opisanej w normie [16]. Warunkiem wykonywania bada nonoci pali pod
prbnym obcieniem dynamicznym jest wykonanie min. jednego prbnego obcienia statycznego w
ramach kontraktu (badanie cechujce metod dynamiczn) lub posiadanie tzw. dowiadcze
porwnywalnych z bada statycznych wykonywanych w zblionych warunkach gruntowych.
Profesjonalne firmy zajmujce si fundamentowaniem wykonuj rocznie kilkaset bada kadego rodzaju,
wic generalnie nie maj problemu ze znalezieniem przykadw bada wykonanych w warunkach
zblionych. W przypadku maych firm o ograniczonym dowiadczeniu w badaniu nonoci pali
podstawow metod jej okrelania powinny by badania statyczne lub badania statyczne uzupenione
badaniami dynamicznymi.

36
Naley w tym miejscu przypomnie, e zarwno norma [19], jak i dobra tradycja wymagaj
wykonania prbnych obcie w przypadku przekroczenia 25szt. pali w fundamencie obiektu. Zwykle
jedno prbne obcienie wykonywane jest dla 2650szt. pali oraz dwa prbne obcienia dla 51100szt.
pali. Obowizuje rwnie zasada przeprowadzania dla kadej nastpnej rozpocztej setki pali kolejnego
prbnego obcienia. W praktyce napotyka si, szczeglnie w przypadku fundamentw obiektw
mostowych opartych na wielu podporach, rn interpretacj wymaganej liczby bada w zalenoci od
iloci pali w fundamencie lub/i pod caym obiektem. Zdarza si, e analizuje si odrbnie fundament
kadej podpory i ilo pali w niej docelowo instalowane lub ilo pali pod caym obiektem. W skrajnych
przypadkach bardzo duy obiekt mostowy mgby teoretycznie zosta zapalowany bez prbnych
obcie lub ze stosunkowo ma ich liczb zupenie nieadekwatn jego rangi. Planujc prbne
obcienia naley pamita, e nie tylko liczba pali jest wyznacznikiem koniecznoci ich wykonania.
Rwnie wane jest zrnicowanie warunkw gruntowych oraz cel jakiemu wyniki z prbnych obcie
maj suy. Z dowiadcze autora wynika brak moliwoci zdefiniowania jednej reguy opisujcej
wszystkie moliwe przypadki. Dla przywoanego przykadu mostu wieloprzsowego rozsdnym wydaje
si wykonanie po jednym badaniu statycznym w lokalizacjach charakteryzujcych si znaczco innymi
warunkami gruntowymi, a ponadto wykonanie min. jednego badania dynamicznego w kadym
oddzielnym fundamencie.

Tabela 2. Terminy wykonywania prbnych obcie pali [19]
Rodzaj pali
Rodzaj gruntu
niespoiste
nawodnione piaski drobne, pylaste i gliniaste oraz
pyy i gliny piaszczyste
spoiste
Wbijane 7 dni 20 dni 30 dni
Wykonywane w
gruncie
30 dni 30 dni 30 dni

W tabeli powyej podano wymagane czasy oczekiwania na przeprowadzenie prbnego
obcienia statycznego/dynamicznego dla pali prefabrykowanych wbijanych oraz pali wykonywanych w
gruncie. Terminy podane w tabeli dla pali wbijanych maj na celu zapewnienie obiektywnej oceny
nonoci pali w zalenoci od rodzaju gruntu. Maj one cisy zwizek z obserwowanym praktyce
przyrostem nonoci pali w czasie (ang. set-up) zalenym gwnie od rodzaju gruntu odpowiedzialnego
za nono pala. W przypadku gruntw grubo i rednioziarnistych przyrosty nonoci pali wbijanych nie
przekraczaj zwykle 20% i z reguy mog by pominite. Zupenie inna sytuacja jest w gruntach
drobnoziarnistych nawodnionych i spoistych, w ktrych obserwuje si dugotrwae przyrosty nonoci
dochodzce nawet do 200% nonoci pocztkowej pala mierzonej bezporednio po wbiciu.
Projektant na podstawie wynikw wbijania pali testowych moe podj decyzj o skrceniu
terminu oczekiwania na wykonanie bada nonoci majc na uwadze fakt, e w zdecydowanej
wikszoci przypadkw nastpuje przyrost nonoci w czasie. Termin ten zdaniem autora w adnym
przypadku nie powinien by krtszy ni 5 dni od daty wbicia pala. W przypadku negatywnego wyniku
takiego przypieszonego prbnego obcienia naley je powtrzy w pierwotnie przewidywanym
terminie. Nie naley przypiesza bada w przypadku palowania w tzw. gruntach wraliwych o bardzo
maej nonoci i nietrwaej strukturze. Ponadto w niektrych przypadkach obserwuje si istotne przyrosty
nonoci pali po upywie okresw czasu przekraczajcych znacznie wymagane maksymalnie w normie
[19] 30 dni.
Czas oczekiwania na przeprowadzenie prbnego obcienia nie oznacza braku moliwoci
kontynuacji robt palowych. Ich prowadzenie jest jednak moliwe wycznie na wasn odpowiedzialno
wykonawcy, ktry w ten sposb moe, dla przypieszenia realizacji robt, wykorzysta nabyte
dowiadczenie.

9.2.1 Statyczne badania nonoci pali metod belki odwrconej
Statyczne badania nonoci pali metod belki odwrconej s wci najlepiej znan i najbardziej
wiarygodn metod okrelania nonoci. W niniejszym opracowaniu powicono im stosunkowo mao
uwagi ze wzgldu na dostpne szczegowe opisy procedury ich przeprowadzania, interpretacji wynikw
oraz zawartoci raportu z bada podane w normie [19].
Warto wspomnie o kilku zagadnieniach zwizanych bezporednio z technologi samych pali

37
prefabrykowanych. Ze wzgldu na znacz liczb pali w fundamencie zwykle nie ma problemu z
przeprowadzeniem badania przy wykorzystaniu pali docelowych jako pala badanego i pali kotwicych.
Projektant w projekcie palowania powinien wskaza pale przeznaczone do prbnego obcienia i zadba
o to, aby to z jednej strony byy to pale pionowe, a z drugiej znajdoway si w odpowiednich odlegociach
od siebie, czyli pale kotwice min. 2,0m osiowo od pala badanego. Brak takiego ukadu pali w
fundamencie znacznie zwiksza koszty prowadzenia bada statycznych. Pale kotwice mog by
wykorzystywane jako pale docelowe w fundamencie pomimo nadmiernych uniesienia w trakcie prbnego
obcienia. Wynika to z moliwoci ich powtrnego dobicia w trakcie palowania zasadniczego. Do
prbnych obcie statycznych wykorzystywany jest ukad lekkich belek stalowych pokazany na zdjciu
(Fot. 17). Na kolejnym zdjciu (Fot. 18) pokazano uzbrojon w urzdzenia pomiarowe gowic
badanego pala oraz siownik hydrauliczny w trakcie prbnego obcienia statycznego. Ze wzgldu na
niewielkie gabaryty i ciary ukadu belek do prbnego obcienia statycznego mona je stosunkowo
szybko zmontowa. Przecitnie mona wykona jedno prbne obcienie statycznie dziennie przy uyciu
jednego kompletu belek. Przykadowy wynik prbnego obcienia statycznego w postaci zalenoci
obcienie-osiadanie pokazano na rysunku (Rys. 20). Z wykresu mona okreli nono i podatno
pala dla poszczeglnych poziomw obcienia.
Z reguy w trakcie prbnego obcienia statycznego rzadko udaje si okreli nono graniczn
pala. Prbne obcienie, a tym samym wykres zalenoci obcienie-osiadanie koczy si na zblionym
do poziomego odcinku krzywej. Takie wyniki zwizane s z bardzo czstym niedoszacowaniem nonoci
pali wbijanych. Wynik takiego prbnego obcienia informuje nas, e pal ma zdecydowanie wiksz
nono od wyliczonej, jednak nie jestemy w stanie oszacowa rzeczywistego zapasu nonoci. Dlatego
wanym uzupenieniem dla bada statycznych stay si badania dynamiczne, ktre z reguy daj
informacj o nonoci granicznej pala.

Fot. 17. Typowe stanowisko do badania nonoci pali pod prbnym obcieniem statycznym metod
belki odwrconej

38

Fot. 18. Ukad obcienia(siownik hydrauliczny) oraz ukad pomiarowy (czujniki zegarowe) w trakcie
prbnego obcienia statycznego

Rys. 20. Przykadowy wynik badania nonoci pala prefabrykowanego pod prbnym obcieniem
statycznym - wykres zalenoci obcienie-osiadanie

39
9.2.2 Badania dynamiczne nonoci pali przy wysokich napreniach
L
B
2xB
Badany pal
Poziom terenu
Tensometr
Czujnik przypieszenia
Analizator sprzony
z komputerem
Przewody poczeniowe

Rys. 21. Schemat ukadu pomiarowego do
prbnego obcienia dynamicznego
Fot. 19. Monta czujnikw do badania
dynamicznego nonoci pala
Obcieniem wykorzystywanym w trakcie prbnego obcienia dynamicznego jest mot kafara
opuszczony na badany pal z okrelonej wysokoci (Fot. 19). Dostpno kafara na budowie czyni t
metod bada nonoci szczeglnie przydatn dla pali prefabrykowanych wbijanych. Dobr ciaru
mota oraz wysokoci jego spadu pozostawia si do decyzji kierownika bada podjtej na podstawie
analizy wpdw pala zanotowanych w dzienniku wbijania. Ciar mota i wysoko spadu mota w trakcie
testu powinny mie wartoci zblione do odnotowanych w dzienniku wbijania pala na ostatnim odcinku
jego pogrania.
Pomiar reakcji dynamicznej pala naley zarejestrowa przy uyciu ukadu pomiarowego (Rys.
21) zoonego z:
tensometru 2 szt.;
czujnika przypieszenia 2 szt.;
przewodw poczeniowych ukadu pomiarowego;
analizatora sprzonego z komputerem klasy PC.
Badanie dynamiczne pali wbijanych naley przeprowadza w analogicznych terminach jak
badania pod prbnym obcieniem statycznym.
W trakcie badania naley wyeliminowa moliwo oddziaywania na badany pal dodatkowych
czynnikw, np. w postaci wstrzsw i drga. Sia wymuszajca powinna by ustawiona osiowo w
stosunku do pala obcianego, ale sam pal nie musi by pionowy.
Prbne obcienie naley przeprowadzi w nastpujcy sposb:
najecha kafarem nad badany pal;
unie mot na wyznaczon wysoko;
opuci dwa, trzy razy mot na pal badany;
zarejestrowa wyniki pomiaru odksztace i przypiesze.
Pomiary w trakcie prbnego obcienia dynamicznego polegaj na zarejestrowaniu odksztace
(napre) i przypiesze po uderzeniu mota kafara w pal badany. Pomiar odbywa si automatycznie
przy uyciu skomputeryzowanego i odpowiednio oprogramowanego ukadu pomiarowo-rejestracyjnego.
Przykadowy wynik graficzny analizy nonoci pala opracowany metod CAPWAP pokazano na
rysunku (Rys. 22).

40

Objanienia do wykresw:
GRNY LEWY - dopasowanie krzywych siy pomierzonej (Msd) i wyliczonej (Cpt)
GRNY PRAWY - pomierzona si (For Msd) i prdko (Vel Msd). Na osi x wykresw naniesiono
czas, na osi y si. Prdko wykrelona jest w skali siy. Wspczynnikiem proporcjonalnoci jest
opr dynamiczny pala Z = cA
DOLNY LEWY - symulacja testu statycznego krzyw zalenoci osiadania od obcienia wyliczon
na podstawie parametrw metody CAPWAP. Wykres prezentuje przemieszczenie gowicy pala Pile
Top (linia ciga) i stopy pala Bottom (linia przerywana). Ru nono graniczna pala, Rs nono
graniczna pobocznicy pala, Rb nono graniczna stopy pala, Dy przemieszczenie gowicy pala,
dla ktrego pal uzyskuje nono graniczn, punkt pynicia, Dx maksymalne obliczone
przemieszczenie gowicy pala.
DOLNY PRAWY - graficzny obraz rozkadu nonoci pala na pobocznicy. Gowica pala jest w
pocztku wykresu. Wykres nad osi x przedstawia nono elementw obliczeniowych na
pobocznicy, pod osi x si w palu dla obcienia granicznego Ru.
Rys. 22. Przykadowe wykresy z raport dot. analizy nonoci pala metod poredni CAPWAP
Podstawowe zalety bada nonoci pali metod dynamiczn to:
bardzo dobra korelacja z wynikami bada statycznych;
wysoka wydajno,
brak wykorzystywania pali kotwicych;
moliwo wykonania badania na palach nachylonych pod dowolnym ktem;
praktyczna gwarancja okrelenia nonoci granicznej;
wyniki opisujce rozkad nonoci na stop i pobocznic oraz na dugoci pobocznicy.
Komplet wynikw bada nonoci pali (statycznych i dynamicznych) naley przekaza
projektantowi w celu sprawdzenia wiarygodnoci modelu przyjtego do projektowania obiektu lub, w razie
koniecznoci, wprowadzenia zmian do projektu fundamentu.

41
10. Dokumentacja powykonawcza
Odbir robt palowych dokonywany jest na podstawie obserwacji poczynionych w trakcie
realizacji robt oraz dokumentacji powykonawczej zawierajcej:
dokumentacj projektow z naniesionymi zmianami i uzupenieniami, dokonanymi w trakcie
wykonywania robt,
dziennik wbijania pali zawierajcy m.in. metryki pali;
znak CE dla zainstalowanych pali lub deklaracje zgodnoci z Polsk Norm, Aprobat
Techniczn lub projektem indywidualnym,
wyniki pomiarw geodezyjnych wykonywanych przez sub geodezyjn Wykonawcy i
sprawdzonych przez sub geodezyjn Nadzoru,
wyniki bada rutynowych i dodatkowych bada zleconych przez Nadzr oraz
wyniki prbnego obcienia, o ile jego przeprowadzenie jest wymagane.
Wszystkie przeprowadzone badania i prby, z ktrych raporty zawarte s w dokumentacji
powykonawczej, powinny da wynik pozytywny. Jeeli ktrekolwiek badanie lub prba daa wynik
negatywny wad naley usun przed ostatecznym odbiorem robt palowych.
Dokumenty stanowice podstaw oceny i odbioru robt powinny by dostarczone przez
wykonawc i przechowywane przez co najmniej 5 lat po zakoczeniu robt, a dokumenty wskazane
przez nadzr powinny by doczone do dokumentacji archiwalnej obiektu. Roboty palowe maj
zazwyczaj charakter robt zanikajcych, wic szczeglnie wane jest rzetelne ich udokumentowanie.
Elementy dokumentacji powykonawczej robt palowych ktre powinny zosta wczone do dokumentacji
archiwalnej obiektu to:
dokumentacja projektowa z naniesionymi zmianami i uzupenieniami, dokonanymi w trakcie
wykonywania robt,
dziennik wbijania pali zawierajcy m.in. metryki pali oraz
wyniki prbnych obcize.
W oglnych warunkach kontraktu w stosunku do dokumentacji powykonawczej mog zosta
sformuowane dodatkowe wymagania szczegowe wymagajce spenienia.
11. Nadzr
Generalnie nadzr nad robotami palowymi jest bardzo zoonym zagadnieniem ze wzgldu na
rnorodno wykorzystywanych technologii. Technologia pali prefabrykowanych na tym tle wydaje si
stosunkowo prosta i atwa do prawidowego skontrolowania, poniewa minimalizowany jest w niej
negatywny, wyjty spod kontroli wpyw czynnika ludzkiego na jako wykonywanych robt.
W przypadku technologii pali prefabrykowanych naley przeprowadzi:
ocen wizualn prefabrykatw przed instalacj w gruncie pod ktem:
o uszkodze transportowych prefabrykatw,
o wymiarw pali;
o zbrojenia pali;
o zarysowania elementw elbetowych zgodnie z wymaganiami dokumentacji projektowej,
jednak nie wikszych ni 0,3mm;
obserwacj przebiegu wykonania robt palowych (patrz p. 8) oceniajc:
o jako platformy roboczej;
o sposb skadowania pali na placu budowy;
o sposb podnoszenia pali do kafara;
o wbijanie pali;
o prawidowo dokumentowania robt palowych;
sprawdzenie zgodnoci wykonanych robt z dokumentacj projektow, specyfikacja techniczn i
uzgodnionym sposobem wykonania, m.in. w zakresie:
o dokadnoci wbicia w planie i poziomie;
o pochylenia pali;
o dugoci rozkucia i zakotwienia odsonitych prtw zbrojeniowych;
sprawdzenie wynikw prbnego obcienia i porwnanie z wymaganiami dokumentacji

42
projektowej (najczciej projektu prbnego obcienia);
analiz zawartoci i kompletnoci dokumentacji powykonawczej.
Ponadto w trakcie biecego nadzoru nad prowadzonymi robotami palowymi naley stosowa
zasady podane w poprzednich rozdziaach (np. nie da wbicia pala na projektowan rzdna za wszelk
cen, gdy takiego wymagania nie sformuowano w projekcie posadowienia obiektu, nie rozlicza pali na
metry biece, uwzgldnia w rozliczeniach dugo obcicia i rozkucia pala itp.).
Warto zauway, e wynik prbnego obcienia pala/pali wraz wpdami z metryk mog posuy
do okrelenia nonoci wszystkich pali w fundamencie. Daje to niewtpliw przewag technologii pali
prefabrykowanych nad wieloma innymi technologiami gbokiego fundamentowania.
Warto rwnie zaznaczy, e obliczenia w zakresie nonoci pali w gruncie w bardzo duym
zakresie zaley od jakoci przeprowadzonych na etapie projektowania bada geotechnicznych
okrelajcych warunki posadowienia obiektu. Wbijaniem pali mona je jedynie potwierdzi lub nie. W
kadym jednak przypadku obliczenia geotechniczne maj zdecydowanie mniejsz dokadno od
oblicze elementw konstrukcyjnych ze stali, czy betonu. Dlatego naley je traktowa z naleytym
dystansem i weryfikowa na budowie poprzez badanie nonoci wykonywane w terenie. W tym
kontekcie wyniki prbnych obcie nie s jedynie kolejnym dokumentem speniajcym formalne
wymogi kontraktu, lecz staj si wanym narzdziem dla projektanta pozwalajcym na weryfikacj
zaoe przyjtych do projektowania. W uzasadnionych przypadkach naley projektantowi umoliwi
weryfikacj rozwiza projektowych w oparciu o wyniki prbnych obcie.
Osignicie 20% dokadnoci (najlepiej na plus) nonoci projektowanej w stosunku do tej
otrzymanej z prbnego obcienia naley traktowa jako sukces.
Zmiana rodzaju pali nie jest zmian istotn, jednak decyzja w zakresie kwalifikacji zmiany
kadorazowo naley do projektanta.
12. Trwao pali prefabrykowanych
Zagadnienie trwaoci pali prefabrykowanych zostao szczegowo omwione w artykuach prof.
dr hab. in. Lecha Czarneckiego oraz dr in. Tomasz Piotrowskiego z Politechniki Warszawskiej
zamieszczonych w czasopismach Materiay Budowlane i Inynieria i Budownictwo. Elektroniczne kopie
artykuw mona cign ze strony: www.aarsleff.com.pl
13. Podsumowanie
Technologia elbetowych pali prefabrykowanych pozwala na szybkie i bezpieczne wykonanie
praktycznie dowolnego fundamentu palowego. Mog o tym wiadczy liczne realizacje, ktre
wykorzystuj zakres dugoci prefabrykatw od 2,5m (pale ekranowe) do 45m (pale pod filarami estakady
drogowej w Midzyzdrojach). Technologia, pomimo stosunkowo sdziwego wieku, ma si dobrze i
rozwija zarwno w zakresie technologii produkcji prefabrykatw palowych (mieszanki
samozagszczajce), robot zbrojarski, itp.), technologii wbijania (coraz nowoczeniejsze kafary), jak i
rnorodnoci metod kontroli i zastosowa. Rwnie perspektywy na przyszo dla technologii
elbetowych pali prefabrykowanych s w Polsce dobre. W porwnaniu z innym krajami podobnej
wielkoci w Europie, Polska w dziedzinie fundamentowania wci stanowi rynek rozwijajcy si pod
wzgldem wielkoci, cho rozwinity pod wzgldem technologicznym.
Niewtpliwie najwiksz saboci odczuwaln w trakcie realizacji robt palowych jest bardzo
niska jako wikszoci bada geotechnicznych.
14. Dokumenty i publikacje zwizane
14.1 Publikacje
[1]. Gwizdaa K., Kowalski J. R.: Prefabrykowane pale wbijane. Politechnika Gdaska. Wydzia
Inynierii Ldowej i rodowiska. Katedra Geotechniki. Gdask, wrzesie 2005.
[2]. Jarominiak A. i inni: Pale i fundamenty palowe. Arkady. Warszawa 1976.
[3]. Biernatowki K.: Fundamentowanie. Projektowanie i wykonawstwo. PWN. Warszawa 1987.
[4]. Rosiski B.: Fundamentowanie. Arkady. Warszawa 1978.
[5]. Rybak Cz. i inni: Fundamentowanie. Projektowanie posadowie. DWE. Wrocaw 1999.
[6]. Stiller-Szydo E.: Posadowienia budowli infrastruktury transportu ldowego. DWE. Wrocaw
2005.

43
[7]. FIP Technical Report. Precast concrete piles. Thomas Telford, London 1986.
[8]. Katalog pali prefabrykowanych Aarsleff Sp. z o.o. Promost Consulting. Rzeszw, 2004.
[9]. Sutherland R. J. M., Humm D., Chrimes M.: Historic Concrete. Thomas Telford, 2001.
[10]. Kosecki M.: Statyka ustrojw palowych. Zasady obliczania konstrukcji palowych metod
uoglnion i fundamentw pytowo-palowych metoda podoa dwuparametrowego. Szczecin
2006.

14.2 Akty prawne, normy i wytyczne
[11]. Dz. U. 2000 nr 63 poz. 735. Rozporzdzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia
30 maja 2000 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada drogowe obiekty
inynierskie i ich usytuowanie.
[12]. Dz. U. 1999 nr 43 poz. 430 Rozporzdzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2
marca 1999 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada drogi publiczne i
ich usytuowanie.
[13]. Dz. U. 1998 nr 151 poz. 987 Rozporzdzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia
10 wrzenia 1998 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budowle
kolejowe i ich usytuowanie.
[14]. Dz. U. 1998 nr 101 poz. 645. Rozporzdzenie Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia
1 czerwca 1998 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada morskie
budowle hydrotechniczne i ich usytuowanie.
[15]. Dz. U. 1997 nr 132 poz. 878 Rozporzdzenie Ministra Spraw Wewntrznych i Administracji z
dnia 30 wrzenia 1997 r. zmieniajce rozporzdzenie w sprawie warunkw technicznych, jakim
powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie.
[16]. ASTM Designation D 4945. Standard Test Method for High-Strain Dynamic Testing of Piles.
[17]. AT/2005-04-18-15. Prefabrykowane pale elbetowe AARSLEFF. IBDiM Warszawa. Termin
wanoci AT: 2010-01-11.
[18]. Designers Guide to EN 1997-1. Eurocode 7: Geotechnical design General rules. Editor: Haig
Gulvanessian. Tomas Telford 2004.
[19]. PN-83/B-02482 Fundamenty budowlane. Nono pali i fundamentw palowych.
[20]. PN-89/S-10042. Obiekty mostowe. Konstrukcje betonowe, elbetowe i sprzone.
Projektowanie.
[21]. PN-B-03264 Konstrukcje betonowe, elbetowe i sprone - Obliczenia statyczne i
projektowanie (wraz z PN-B-03264:2002/Ap1:2004).
[22]. PN-EN 12699. Wykonawstwo specjalnych robt geotechnicznych. Pale przemieszczeniowe.
[23]. PN-EN 12794. Prefabrykaty betonowe. Pale fundamentowe.
[24]. PN-EN 1992-1-1. Eurokod 2: Projektowanie konstrukcji z betonu - Cz 1-1: Reguy oglne i
reguy dla budynkw.
[25]. PN-EN 1997-1. Eurokod 7: Projektowanie geotechniczne. Cz 1. Zasady oglne.
[26]. prEN ISO 22477-1 Geotechnical investigation and testing - Testing of geotechnical structures -
Part 1: Pile load test by static axially loaded compression (ISO/DIS 22477-1:2005)
[27]. PN-EN 206-1:2003. Beton. Cz 1. Wymagania, waciwoci, produkcja i zgodno.

Prefabrykowane Zelbetowe Pale Wbijane

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Prefabrykowane Zelbetowe Pale Wbijane

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

AARSLEFF Sp. z o.o.

You might also like