Kierunek STOSUNKI MIDZYNARODOWE

1. Istota i zakres procesw globalizacji

2. Etapy dochodzenia do Unii Gospodarczej i Walutowej
. !zynniki konstytuuj"ce regiony #i$dzynarodowe
%. &yste# bezpiecze'stwa Europy
(. )roces integracji #ilitarnej w Europie
*. +akie s" ograniczenia wolno,ci gospodarczej w prawie UE-
.. Istota i ewolucja ,rodkw budowy zau/ania
0. 1or#y p2atno,ci w #i$dzynarodowych transakcjach gospodarczych
3. I4!56E78& 9 charakterystyka i znaczenie w handlu #i$dzynarodowy#
1:. &posoby zawierania u#w w handlu zagraniczny#
11. Ewolucja strategii bezpiecze'stwa )olski po 1303 r.
12. &posoby #ierzenia pozio#u rozwoju ;wska<niki ekono#iczne= >?I@ i ich ocena
1. 4owe paradyg#aty rozwoju ;kapita2 ludzki= instytucje= good goAernance= ,rodowisko
naturalne a rozwj gospodarczy@
1%. Bryzys /inansowy C jego przejawy i sposoby przezwyci$Dania
1(. Globalne centra /inansowe C cechy= znaczenie i przyk2ady
1*. 7ola debat interparadyg#atycznych w rozwoju dyscypliny stosunki #i$dzynarodowe
1.. G2wne za2oDenia i cele krytycznych teorii stosunkw #i$dzynarodowych
10. ?eter#iniz# strukturalny w teoriach stosunkw #i$dzynarodowych
13. Ewolucja kategorii si2y w teoriach stosunkw #i$dzynarodowych
2:. G2wne globalne proble#y ekologiczne
21. 7ede/inicja zakresu pod#iotowego i przed#iotowego bezpiecze'stwa
#i$dzynarodowego
22. )oj$cie bezpiecze'stwa ekologicznego
2. Boncepcja rozwoju sa#opodtrzy#uj"cego ;sustainable deAelop#ent@
2%. Istota i zakres europejskiego #odelu socjalnego
2(. Istota praw cz2owieka i ich generacje
2*. )rzyczyny #igracji #i$dzynarodowych i #odele polityki #igracyjnej pa'stw
2.. )oj$cie bezpiecze'stwa #i$dzynarodowego
20. ?yle#aty #i$dzynarodowej ochrony praw cz2owieka
23. 8etody prognozowania #i$dzynarodowego i ich ograniczenia
:. Geneza i ewolucja ekono#ii rozwoju
1. ISOTA I ZAKRES PRZEDMIOTOWY PROCESW GLOBALIZACI
ISTOTA!
1. )oj$cie EglobalnyF= jako przy#iotnik= pojawi2o si$ w j$zyku angielski# w
ko'cu "I" wieku i oznacza2o ono wwczas s2owo okre,laj"ce ca2y ,wiat. )oj$cie
EglobalizacjaE po raz pierwszy pojawi2o si$ w s2owniku Webstera wydany# w 13*1
roku. )opularno,G w #ediach= badaniach naukowych= dzia2aniach ruchw
spo2ecznych zyska2o w latach dziewi$Gdziesi"tych HH wieku= a zw2aszcza w
drugiej ich po2owie.
2. )oj$cie EglobalizacjaE zyskuje tak duD" popularno,G= gdyD okre,la istotn"
z#ian$ zachodz"c" w spo2eczno,ci #i$dzynarodowej traktowan" jako obiektywny=
z2oDony i dyna#iczny proces spo2eczny. Globalizacja bowie# to proces= w ra#ach
ktrego stosunki spo2eczne zyskuj" now" jako,G= zacieraj" si$ przestrze' i granice=
#a #iejsce proces ko#pleksowego wy#ieszania globalnych= narodowych= loC
kalnych i indywidualnych aspektw Dycia spo2ecznego.
. UwaDa si$ teD= De globalizacja to proces zag$szczania wi$zi i oddzia2ywa'
w skali ,wiatowej= ktry polega na intensy/ikacji globalnych przep2yww kapita2u=
towarw= ludzi i in/or#acji. Wg innych globalizacja to wielo,G powi"za' i
oddzia2ywa' pa'stw i spo2ecze'stw tworz"cych obecny syste# ,wiatowy.
%. 5kre,lenia powyDsze eksponuj" istotne cechy i w2a,ciwo,ci procesw
globalizacji= wskazuj" nie na now" jako,G Dycia spo2ecznego tworzonego przez
procesy globalizacji lecz na zewn$trzny sposb jego przejawiania si$. ?otycz" wi$c
/or#y= zewn$trznego wyrazu= ale nie istoty.
(. Wg 8. )ietrasia procesy globalizacji s" zespo2e# z2oDonych= dynaC
#icznych i wielowy#iarowych z#ian zachodz"cych w p2aszczyznachI
gospodarczej= in/or#acyjnej= kulturowej= politycznej i ekologicznej a 2"czy je
zesp2 nast$puj"cych cech wsplnychI
aJ ,cie,nienie czasu i przestrzeniK
bJ transgraniczny charakter tych procesw i tworzenie swoistej transnarodowej
przestrzeni spo2ecznej= istniej"cej poza obszare# okre,lony# granica#i pa'stw
narodowych i ich suwerennej jurysdykcjiK
cJ jednoczesne wyst$powanie na pozio#ie wn$trza pa'stwa i ,rodowiska
#i$dzynarodowego= 2"czenie tego co lokalne z ty# co globalne= wzrost
przepuszczalno,ci granic pa'stw.
*. !harakterystyczne dla procesw globalizacji jest takDeI
aJ odterytorialnienieE zjawisk i procesw spo2ecznychK
bJ kszta2towanie si$ i /unkcjonowanie transnarodowej przestrzeni spo2ecznej.
.. E5dterytorialnienieE oznacza= De procesy globalizacji urucha#iaj" reakcje
nie na dystans= bez konkretnej lokalizacji. W szczeglno,ci dotyczy to przep2yww
/inansw= kapita2u= in/or#acji czy teD globalnych= transgranicznych proble#w
ekologicznych= jak chociaDby tych zwi"zanych z wyczerpywanie# si$ warstwy
ozonowej czy z perspektyw" z#ian kli#atycznych. 5znacza to= De geogra/iczna
lokalizacja pa'stw= granice #i$dzy ni#i staj" si$ #niej istotne dla Dycia
spo2ecznego= a ,wiat staje si$ s/er" coraz bardziej pozbawion" terytorialnie
okre,lonych dystansw.
0. Ljawisko transnarodowej przestrzeni spo2ecznej przejawia si$ w zanegowaC
niu dzia2ania jednostek i spo2ecze'stw w za#kni$tej przestrzeni pa'stw naC
rodowych. )rocesy globalizacji oznaczaj"= De granice pa'stw staj" si$ #niej istotne
dla zachowa'= in/or#acja= kapita2= warto,ci kulturowe= zagroDenia ekologiczne itd.
przecinaj" granice tak jak gdyby one nie istnia2y. Usuwane s" dystanse= a ludzio#
w2a,ciwy staje si$ transnarodowy styl Dycia.
3. E/ekte# EodterytorialnieniaE zjawisk i procesw oraz istnienia
transnarodowej przestrzeni spo2ecznej jest charakterystyczne dla procesw
globalizacji wzaje#ne warunkowanie si$ tego co lokalne i tego co globalne.
)rocesy globalizacji oznaczaj" przestrzenn" reorganizacj$ produkcji= /inansw i
innych obszarw Dycia spo2ecznego= ktre sprawiaj"= De lokalne decyzje spo2eczne
#aj" globalne reperkusje.
1:. W kontek,cie pog2$biania wsp2zaleDno,ci #i$dzy spo2ecze'stwa#i i
pa'stwa#i w warunkach procesw globalizacji #wi si$ o tzw. Ee/ekcie #otylaE.
Lgodnie z ni# nawet niewielkie lokalne z#iany procesw gospodarczych czy stanu
,rodowiska= porwnywane z ruche# skrzyde2 #otyla= #og" nie,G ze sob" globalne
konsekwencje. L kolei Dycie codzienne lokalnych spo2eczno,ci coraz bardziej
warunkowane jest przez wydarzenia globalne. 5znacza to= De zjawiska sk2adaj"ce
si$ na procesy globalizacji potra/i" jednocze,nie oddzia2ywaG na /unkcjonowanie
globu jako ca2o,ci= ale teD poszczeglnych grup spo2ecznych= a nawet jednostek.
1. )rocesy globalizacji s" zjawiskie# z2oDony#= wielowy#iarowy#= obej#uj"cy# wiele
zrDnicowanych tre,ci. U. Be#k $%r&'ni( ) $%*i(r&$ +e,- ./($i0k(!
aJ technologiczny=
bJ ko#unikacyjny=
cJ ekologiczny=
dJ gospodarczy=
eJ organizacji pracy=
/J kulturowyK
gJ spo2ecze'stwa obywatelskiego.
2. Z1(nie* D. Ke22ner( procesy globalizacji przebiegaj" na p2aszczyznachI
aJ gospodarczej=
bJ politycznej=
cJ kulturowej.
.W, M. Pie+r(0i( proces globalizacji obej#uje pi$G E,cieDekEI
,-03-1(r#.4= ta E,cieDkaE procesw globalizacji uwaDana jest za genetycznie
pierwotn" i obej#uje globalny obieg kapita2u= towarw= us2ug i si2y roboczej.
4ajbardziej charakterystyczny# jej ele#ente# jest istnienie i /unkcjonowanie
pot$Dnych korporacji transnarodowych. &ty#uluj" one rozwj #echaniz#w
rynkowych i obieg kapita2u w skali ca2ego globu. )rocesy te prowadz" do
kszta2towania si$= charakterystycznej dla globalizacji= gospodarki transnarodowej.
in5-r*(#%/n4 w warunkach /unkcjonowania elektronicznych ,rodkw ko#unikacji
dla obiegu in/or#acji przestaj" byG istotne dystanse terytorialne. Ich /unkcjonowanie
prowadzi do globalizacji w warstwie poznawczej oraz kszta2towania si$
wsp2zaleDno,ci in/or#acyjnych.
ku2+ur-$46 z jednej strony upowszechnia si$ zestandaryzowany styl konsu#pcji= koC
jarzony z 8c?onalde#= z drugiej zachodz" procesy kulturowe w skali globu
eksponuj"ce wielokulturowo,G i rDnorodno,G= zw2aszcza w powi"zaniu z odr$bno,ci"
narodw i grup etnicznych. 6y# sa#y# procesy globalizacji w p2aszczy<nie
kulturowej Eprodukuj"E nie tylko globaln" wiosk$= ale takDe wioski na globie .
3-2i+%#.n4 na ,cieDk$ t$ sk2adaj" si$ dwa g2wne ele#enty. )o pierwsze= jest to
globalizacja zachowa' pa'stw= ktre #og" #ieG globalne interesy i podej#owaG
dzia2ania w wy#iarze globu i niezaleDnie od terytorialnych dystansw. 5becnie takie
#oDliwo,ci posiadaj" jedynie &tany Ljednoczone. )o drugie= waDny# ele#ente#
politycznej E,cieDkiE procesw globalizacji jest kszta2towanie struktur i #echaniz#w
sterowania Dycie# spo2eczny# w skali ca2ego= coraz bardziej wsp2zaleDnego= globu.
)ojawia si$ tu poj$cie i zjawisko globalnego zarz"dzania
ek-2-,i#.n4 s" to g2wne globalne zagroDenia ekologiczne w postaci Ee/ektu
szklarniowegoE oraz zaniku warstwy ozonowej. )roble#y te #aj" charakter
transgraniczny i s" pozbawione wyra<nej lokalizacji terytorialnej. 4ie podlegaj"
ograniczenio# w czasie i przestrzeni. L drugiej strony nast$puje rozwj organizacji
pozarz"dowych zaj#uj"cych si$ proble#a#i ekologiczny#i= ktre w swych
dzia2aniach wykraczaj" poza granice pa'stw= przyczyniaj"c si$ do tworzenia tzw.
globalnego spo2ecze'stwa obywatelskiegoJ.
)oszczeglne ,cieDki procesw globalizacji= z wyj"tkie# globalnych zagroDe' ekologicznych=
nie dotycz" ca2ego globu w jednakowy# stopniu= nie s" rwno#iernie roz2oDone. 5znacza to=
De nie wszystkie spo2ecze'stwa= pa'stwa= a nawet kontynenty w jednakowy# stopniu
uczestnicz" w transgraniczny# przep2ywie wiedzy= in/or#acji= kapita2u i osb.
2. E+(3% 1-#7-1.eni( 1- Unii G-03-1(r#.e/ i W(2u+-$e/
Etap pierwszy (1990 - 1993)
Etap pierwszy rozpocz"2 si$ 1 lipca 133: roku. Lak2ada2 utworzenie jednolitego rynku
wewn$trznego opartego na czterech swobodach ;swobodzie przep2ywu ludzi= towarw= us2ug
i kapita2u@. 8ia2o rwnieD nast"piG zacie,nienie wsp2pracy #i$dzy banka#i centralny#i
oraz wz#ocnienie koordynacji polityk gospodarczych pa'stw cz2onkowskich.
7ealizacja za#ierze' utworzenia unii walutowej wy#aga2a z#ian struktury instytucjonalnej=
a zate# rwnieD nowelizacji 6raktatu ustanawiaj"cego Europejsk" Wsplnot$ Gospodarcz"
;6WE@. W grudniu 1331 roku zako'czono uzgodnienia nad 6raktate# o Unii Europejskiej
;6UE@= ktry zosta2 podpisany w 8aastricht . lutego 1332 r. 6raktat z 8aastricht powo2ywa2
Uni$ Europejsk" i ustanawia2 nowe obszary wsplnego dzia2ania= w ty# rozszerza2 zakres
prowadzonych polityk o Uni$ Gospodarcz" i Walutow". Lgodnie z 6raktate#= waluty krajowe
#ia2y byG zast"pione wspln" walut" europejsk"= przy za2oDeniu= De poszczeglne kraje
spe2ni" pewne kryteria ekono#iczne= zwane kryteria#i konwergencji lub kryteria#i z
8aastricht. ?o 6raktatu za2"czono= w postaci protoko2w= &tatut Europejskiego &yste#u
Mankw !entralnych ;E&M!@ i Europejskiego Manku !entralnego ;EM!@ jako podstaw$
przysz2ego syste#u bankowo,ci centralnej na wsplny# obszarze walutowy#. 6raktat z
8aastricht wszed2 w Dycie 1 listopada 133 roku.
Etap drugi (1994 - 1998)
Etap drugi budowy Unii Gospodarczej i Walutowej rozpocz"2 si$ 1 stycznia 133% roku.
)owo2ano Europejski Instytut Walutowy= ktrego zadanie# by2o zacie,nianie wsp2pracy
bankw centralnych i koordynacja polityki pieni$Dnej oraz przeprowadzenie niezb$dnych
przygotowa' do ustanowienia Europejskiego &yste#u Mankw !entralnych ;E&M!@ i
utworzenia wsplnej waluty na obszarze Unii. Europejski Instytut Walutowy sta2 si$
prototype# przysz2ego Europejskiego Manku !entralnego= nie dysponowa2 jednak
ko#petencja#i w2adczy#i i /unkcjonowa2 jedynie jako cia2o doradcze krajowych bankw
centralnych.
W grudniu 133( r. 7ada Europejska uzgodni2a nazw$ nowej waluty europejskiej EEU75E i
potwierdzi2a jej wprowadzenie z dnie# 1 stycznia 1333 r. W 133. roku nast"pi2 rozruch
syste#u p2atniczego 6N7GE6= u#oDliwiaj"cy auto#atyczne przeliczanie walut narodowych
na euro. W czerwcu 133. roku w N#sterda#ie 7ada Europejska przyj$2a teD )akt &tabilno,ci
i Wzrostu= #aj"cy gwarantowaG utrzy#anie dyscypliny budDetowej w ra#ach Unii
Gospodarczej i Walutowej= a takDe ustanowi2a nowy #echaniz# wy#iany walut E78 II.
1 czerwca 1330 roku= w drodze porozu#ienia #i$dzy krajowy#i banka#i centralny#i=
powsta2 Europejski Mank !entralny ;EM!@. Bonsekwencj" tego kroku by2a likwidacja walut
narodowych w ra#ach Eurosyste#u ;obej#uj"cego pocz"tkowo 11 krajowych bankw
centralnych@ oraz wprowadzenie w ich #iejsce wsplnej waluty euro.
Etap trzeci (po 1999 r.)
Wprowadzenie z dnie# 1 stycznia 1333 roku wsplnej waluty euro= najpierw w syste#ie
p2atno,ci bezgotwkowych= a od 2::2 roku w Enor#alny#E obiegu oraz przekazanie
ko#petencji w zakresie prowadzenia wsplnej polityki pieni$Dnej Europejskie#u Mankowi
!entralne#u= zapocz"tkowa2o realizacj$ trzeciego i ostatniego etapu tworzenia Unii
Gospodarczej i Walutowej.
8echaniz# Bursw Walutowych E78 zosta2 zast"piony E78 II. Lgodnie z ni# ustalane s"
kursy po#i$dzy euro a waluta#i krajw UE nie b$d"cy#i cz2onka#i unii walutowej.
8aksy#alne dopuszczalne odchylenia kursw walut w ra#ach E78 II wynosz" OJC 1(P w
stosunku do kursu centralnego euro. Uczestnictwo w #echaniz#ie kursowy# E78 II przez
okres co naj#niej dwch lat jest jedny# z kryteriw konwergencji= jakie kraje pozostaj"ce
poza stre/" euro #usz" spe2niG= by staG si$ pe2ny# cz2onkie# UGW.
Qiczba uczestnicz"cych w unii walutowej 11 pa'stw cz2onkowskich ;Be2,i(6 Nie*#%6
8i0.3(ni(6 9r(n#/(6 Ir2(n1i(6 W:-#7%6 Luk0e*;ur,6 8-2(n1i(6 Au0+ri(6 P-r+u,(2i( i
9in2(n1i(< w styczniu 2::1 roku powi$kszy2a si$ o Gre#/== ktra spe2ni2a kryteria
konwergencji= czyli wy#agane warunki wprowadzenia euro.
1 stycznia 2::. r. do stre/y euro przyst"pi2a S:-$eni(= staj"c si$ trzynasty# uczestnikie# unii
gospodarczoCwalutowej i pierwszy# pa'stwe# z nowych krajw cz2onkowskich UE= ktre
przyj$2o wspln" europejsk" walut$. Wydarzenie to poprzedzi2 opublikowany w #aju 2::* r.
na D"danie &2owenii i Qitwy 7aport o Bonwergencji= pokazuj"cy przygotowanie tych dwch
pa'stw do wej,cia do stre/y euro. 4iestety Qitwa nie spe2ni2a jednego z kryteriw z
8aastricht ;kryteriu# stabilno,ci cen@. Braj ten= podobnie jak reszta pa'stw cz2onkowskich
UE ;poza Wielk" Mrytani" i ?ani"@ nie b$d"cych w stre/ie= posiada status pa'stwa z
derogacj".
W dniu 1 stycznia 2::0 r. do stre/y euro do2"czy2y kolejne dwa pa'stwaI M(2+( i C%3r.
Mazuj"c na do,wiadczeniu poprzednich rozszerze' stre/y euro oraz bior"c pod uwag$
od#ienne za2oDenia przyj$cia wsplnej waluty przez kolejne )a'stwa !z2onkowskie= w dniu
1: stycznia 2::0 r. Bo#isja Europejska opublikowa2a zalecenie dotycz"ce ,rodkw
u2atwiaj"cych przysz2e przej,cie na euro. Lawiera ono wytyczne w zakresie przygotowania
obywateli do przej,cia na euro oraz wskazuje dzia2ania= jakie naleDy podj"G= w celu
przeciwdzia2ania niew2a,ciwy# praktyko# sztucznego zawyDania cen.
1 stycznia 2::3 r. walut$ krajow" na euro za#ieni2a S:-$(#/(.
)a'stwa= ktre przyst"pi2y do stre/y euro w latach 2::.C2::3 uczyni2y to zgodnie ze
scenariusze# tzw. big bangRu. )olega on na jednoczesny# przej,ciu na euro w obrocie
bezgotwkowy# i gotwkowy#.
Bolejny# pa'stwe#= ktre przyj$2o euro by2a Estonia. Lgodnie z ostateczn" decyzj" 7ady
Eco/in z lipca 2:1: r. od 1 stycznia 2:11 r. sta2a si$ ona 1. cz2onkie# stre/y euro.
1 stycznia 2:1% r. euro wprowadzi2a Sotwa.
. CZYNNIKI KONSTYTUU>CE REGIONY MIDZYNARODOWE
C.%nniki re,i-n-+$&r#.e!
Wi$< geogra/iczna C blisko,G po2oDenia np. regiony #orskie
Wsplne do,wiadczenia historyczne np. regiony tworzone przez pa'stwa powsta2e w
procesie dekolonizacji
Wsplne wi$zi kulturowe i spo2eczne 9 religia= j$zyk
Wsplnota interesw ekono#icznych 9 bardzo podobny lub uzupe2niaj"cy si$
charakter gospodarek= #aj"cych podobne proble#y
Wsp2zaleDno,G bezpiecze'stwa cz2onkw 9 wsplny wrg= zagroDenie
Instytucjonalizacja stosunkw 9 np. wsp2praca w jednej organizacji
#i$dzynarodowej
Twiado#o,G zbiorowa 9 granice= przynaleDno,G do pewnej wsplnoty regionalnej i
jednocze,nie poczucie odr$bno,ci od innych struktur
Lewn$trzne uznanie wyodr$bnionego obszaru
C.%nniki k0.+(:+u/4#e re,i-n!
po2oDenie w uk2adzie #i$dzynarodowy# i krajowy#=
wielko,G regionu i jako,G ,rodowiska przyrodniczego=
potencja2 ludzki i jego roz#ieszczenie w sieci osadniczej=
potencja2 i si2a oddzia2ywania stolic wojewdztw=
aktywno,G gospodarcza= a w ty# udzia2 kapita2u zagranicznego=
warunki Dycia i za#oDno,G spo2ecze'stwa
?. SYSTEM BEZPIECZE@STWA EUROPY
Tr(k+(+ Z Dunkierki A % III 13%0 podpisany przez 1rancja i WM nosz"cy nazw$ 6raktatu o
sojuszu i wzaje#nej po#ocy. My2 pierwszy# po wojnie pakte# o bezpiecze'stwie. ?otyczy2
wsplnej obrony obu pa'stwa. W 13%3 zosta2 rozszerzony o kraje MeneluUu.
KBWE zwo2ana 13. z inicjatywy #inistra spraw zagranicznych )7Q Nda#a 7apackiego.
Lagadnienia odnosz"ce si$ do bezp. Europejskiego; bezp. )olityczne= wojskowe= naukowoC
techn= ekologiczne= hu#anitarne@. L powodu podzia2u europy na 2 bloki kwesti$ ograniczenia
zbroje' chwilowo wy2"czono z obrad.
)rojekt )QC w2"czenia pa'stw UW= 4N65 Okraje niezaleDne i niezaangaDowane O U&N i
Banada. ?ialog polityczny i wsp2praca to uregulowanie bezp. Europejskiego
Decyzje KBWE- charakter zobowi"za' politycznych a nie prawnych. 1.:0. 13.( Nkt
Bo'cowy BMWE ;>elsinki= ( pa'stw@ . Wsplny syste# warto,ci w skali europejskiej.
1 koszykC wsp2praca w celu bezpiecze'stwa
2 koszyk gosp.= nauka= ekologia
koszykC hu#anitaryz#= o,wiata= kultura
% koszyk 9 dalsze kroki po kon/erencji
S3-+k(nie Wie1eB0kie C 130* proble#atyka hu#anitarna uznana przez wszystkie pa'stwa
za najwaDniejszy proble# w drodze u#acniania bezpiecze'stwa= pro#ocja prze#ian
de#okratycznych dla ETW.
Kooperatywne bezp. Niepodzieone! europy
S3-+k(nie $ P(r%'u 9 13C21 HI 133: pa'stwa 4N65 i UW o,wiadczy2y ze przesta2y
traktowaG si$ jako przeciwnicy.
PARYSKA KARTA NOWE EUROPYC )5?)I&N4N 21. HI 133: podczas
kon/erencji BMWE w )aryDu. UwaDana za o/icjalne za#kni$cie procesu kon/rontacji .
)odpisana przez % pa'stwa . za2oDenia
o Wizja wszechstronnego bezp. 4iepodzielonej Europy
o Era de#okracji= pokoju= oparta na wsplnych warto,ciach
o ?obrobyt przez wolno,G gosp
o Wsp2praca na rzecz kontroli zbroje' i rozbrojenia
o Ustanowienie nowych struktur i inst. BMWE
S.#.%+ $ 8e20ink(#7 3C1: lipca 1332
(1 pa'stw= cele# poszerzenia uprawnie' BMWE. Bon/likt w +ugos2awii zagroDenie#
dla bezp. 8n= organy BMWE nie #ia2u uprawnie' interwencyjnych. Wprowadzono
#echaniz# wczesnego ostrzegania= post$powania na wypadek kryzysw =pokojowe
rozwi"zywanie sporw.
Tr(k+(+ C9CC Convencial Forces in Europe podpisany w 133: przez : pa'stw
podczas szczytu w Ista#bule. Ndaptacja traktatu #ia2a niwelowaG obawy 7osji co do
zachwiania rwnowagi poprzez rozszerzenie 4N65 na wschd. 6raktat pocz"tkowo
raty/ikowa2y tylko 7osja Mia2oru, Bazachstan = Ukraina. )a'stwa 4N65 twierdz a De
raty/ikacja b$dzie #oDliwa gdy 7osja wype2ni zobowi"zania &ta#bulskieC wyco/aG
Do2nierzy z 4addniestrza i za#knie bazy wojskowe w Gruzji.
Tr(k+(+ -+$(r+%#7 3r.e0+$-r.% A 2%.:. 1332= zwi$kszenie przejrzysto,ci dzia2a'
wojennych= przestrzeganie porozu#ie' rozbrojeniowych od &an 1rancisco do
W2adywostoku.
K-n5eren#/( $ Bu1(3e0.#ie 9 133% sprzeciw wobec podporz"dkowania BMWE
strukturo# 4N65. W wyj"tkowych okoliczno,ciach spory przekazane do 7ady Mezp.
54L. 5d 1 I 133( BMWE przekszta2cone w 5MWEC wsp2praca z regionalny#i i
transatlantycki#i inst.
"ode bezp E# $$% wie&
S.#.%+ Li.;-B0kiC 2C grudzie' 133*= deklaracja o wsplny#= wszechstronny#
#odelu bezp. Europy
o 5MWE odgrywa g2wna rol$ w tworzeniu przestrzeni gdzie wszystkie pa'stwa
traktowane s" jak rwni partnerzy
o ?obros"siedzkie relacje
o 7espektowanie praw #niejszo,ci narodowych
o Bontrola zbroje'
o Lacie,nianie wsp2pracy 5MWE z inny#i inst. W zakresie bezp.
K(r+( Be.3. Eur-3e/0kie,-C przyj$ta przez (% pa'stwa na szczycie w Ista#bule
1333=Usprawnienie /or# wsp2pracy 5MWE z inny#i org. w zakresie bezp.= wz#ocniono
syste# ochrony praw cz2.= pro#ocja de#okracji na obszarze 5MWE szczeglnie na obszarze
postsowiecki#
S.#.%+ W(0.%n,+-B0kiC 1333= &)56BN4IE 13 )NV&6W= wolno,G i bezp. !z2onkw
sojuszu= utrzy#anie jedno,ci transatlantyckiej= pot$pienie terroru 8iloszeAicia
' ra(ac) #E
P(k+ S+(;i2n-D#iC inaczej pakt Malladura 133= . )ostulowa2 zwo2anie kon/erencji
pa'stw europejskich O U&N i Banada. )roble#u zwi"zane z nienaruszalno,ci" granic=
bezp. Europejski. )o#ys2 zaakceptowany przez 7E.
3 pa'stw ETW zobowi"za2 si$ uregulowaG spraw$ poszanowania granic #n.
P(k+ S+(;i2n-D#i 12( Eur-3% P:1CW0#7. 1333 Bolonia= plan de#okratyzacji=
utrwalania bezp.= . Lrzesza %: pa'stw O UE= 54L= 4N65= 5MWE. Bontynuacja
powyDszego paktu. 4adzr nad realizacja #a UE.
E. PROCES INTEGRACI MILITARNE W EUROPIE
Wrde2 procesu integracyjnego w Europie Lachodniej naleDy szukaG w oglnej sytuacji
#i$dzynarodowej po zako'czeniu II wojny ,wiatowej. W 13%3 roku Lwi"zek
&ocjalistycznych 7epublik 7adzieckich prze2a#a2 a#eryka'ski #onopol na posiadanie i
produkcj$ broni ato#owej. W ty# sa#y# roku partia ko#unistyczna przej$2a w2adz$ w
!hinach a w roku 13(: wybuch2a wojna korea'ska. 6e wydarzenia spowodowa2y radykalny
wzrost napi$cia #i$dzynarodowego= a w konsekwencji rozpocz$2y proces integracji Lachodu=
w ty# takDe integracji #ilitarnej. G2wn" ide" procesu integracji by2o trwa2e w2"czenie
4ie#iec w proces tworzenia stabilnego 2adu pokojowego= tak by skutecznie zapobiegaG
nie#ieckie#u ekspansjoniz#owi.
1). III 1F?G P(k+ Bruk0e20kiC u#owa zawarta #iedzy Melgi" 1rancj" >olandi"
Qukse#burgie# oraz WM = dotycz"ca wzaje#nej po#ocy wojskowej i gospodarczej.
)owo2ana do Dycia z inicjatywy #inistra spr. Lagr WM 9 MeAina. )akt stanowi2 zacz"tek
zachodnioeuropejskich blokw politycznoCwojskowych;4N65@. 7ozpoczyna2 proces
integracji Eu w zakresie polityki obronnej. L#ieniony w 13(% przez uk2ady paryskie daj"ce
pocz"tek w 13(( ULE do ktrej do2"czy2y W2ochy i 714.
Uni( Z(#7-1ni(C sojusz wojskowy powsta2y na #ocy traktatu Mrukselskiego. My2
rozwini$cie# podpisanego rok wcze,niej traktatu z ?unkierki. G2wny# powode#
powstania by2a obawa przed re#ilitaryzacja 4ie#iec. ?owdc" struktur wojskowych zosta2
#arsza2ek Mernard Qow 8ontgo#ery. )olityka wojskowa #ia2a byG koordynowana przez
&ztab 5brony Lachodu z siedzib" w 1onteinblue
Eur-3e/0k( W03&2n-+( O;r-nn(C 13(: )rojekt przedstawiony przez 7. )leAena=
postuluj"cy utworzenie wsplnego syste#u obronnego ar#ii europejskiej podlegaj"cej
wsplny# instytucjo# polityczny#. )rzyczynyI wojna w Borei= zagroDenie ze strony L&77 =
U&N tworzy 4N65. La2oDenieI ar#ia Eu #ia2a si$ sk2adaG z prze#ieszczaj"cych si$
oddzia2w a nie z ar#ii narodowych= w2"czenie nie#ieckiego kontyngentu. )rojekt
odrzucony przez Lgro#adzenie 4arodowe 1rancji.
Uni( Z(#7-ni-eur-3e/0k(C #n org. wojskowa powsta2a na #ocy uk2adw paryskich w 13((
zast$puj"c Uni$ Lachodni". 7ozwi"zana 1 III 2:1: decyzja pa'stw cz2onkowskich z uwagi
na 6r. Qizbo'ski. ?ecyzja o jej wygaszeniu zapad2a na szczycie w >elsinkach w 1333. +ej
ko#petencje przeniesiono do nowo powsta2ych struktur W)Mi5 w ra#ach W)LiM
NATOC powsta2o 2%.:0. 13%3 roku w wyniku podpisania prze 1: krajw eur. tj. )a'stw
cz2onkowskich Unii Lachodniej ;Mlg= 1ra= >ol= QuU= WM@ O( dodatkowych;?ania= Islandia=
4orwegia= )ortugalia= W2ochy@OU&N i Banada= 6raktatu )2nocnoatlantyckiego :%.:%. 13%3
13(2CGrecja= 6urcja 1302C >iszpania 1333C!zechy W$gry )Q
13((C714 133:C47? 2::%CM2g= Est= Qitwa Sotwa= &2owe= &2owacja
2::3 Nlbania= !horwacja
5rgany 4N65I
7ada )2nocnoatlantycka
Bo#itet )lanowania 5brony
Grup )lanowania 4uklearnego
Bo#itet )lanowania !entralnego ds. nadzwyczajnych syt.
Ladania 4N65
Mezpiecze'stwo oparte na inst. de#okracji i pokojowy# rozw. &porw
Trodki odstraszania i obrony
8isje wysy2ane w tereny kon/liktw
H. AKIE S> OGRANICZENIA WOLNOICI GOSPODARCZE W PRAWIE UEJ
1. In+ere0 n(r-1-$% 9 zapewnienie istotnych interesw pa'stwa zw2aszcza w warunkach
kryzysu
K. Be.3ie#.eB0+$- 3u;2i#.ne
L. P-r.41ek 3u;2i#.n%
?. O#7r-n( *-r(2n-D#i 3u;2i#.ne/C zakaz obrotu dotyczy produktw z innego pa'stwa
UE ale i w2asnych@
E. O#7r-n( 1&;r ku2+ur% n(r-1-$e/
H. O#7r-n( $:(0n-D#i 3r.e*%0:-$e/ i 7(n12-$e/C wynikaj"ce z praw autorskich
). Z1r-$ie
G. Ir-1-$i0k-
). ISTOTA I EWOLUCA IRODKW BUDOWY ZAU9ANIA
Trodki budowy zau/ania i bezpiecze'stwa= dzia2ania #aj"ce na celu redukcj$ napi$cia
#i$dzynarodowego= stabilizacj$ pokojowej wsp2pracy= obniDanie pozio#u rywalizacji
wojskowej= zwi$kszenie przejrzysto,ci zbroje' i zapobieganie b2$dnej interpretacji posuni$G
wojskowych= ktra #og2aby doprowadziG do przypadkowego wybuchu kon/liktu.
)odstawowy#i ,rodka#i s"I regularna wy#iana in/or#acji wojskowej= rozwj kontaktw
wojskowych= wyprzedzaj"ce powiada#ianie o dzia2alno,ci wojskowej= prawo do jej
obserwacji= postanowienia ograniczaj"ce dzia2alno,G wojskow"= utworzenie syste#u
bezpo,redniej 2"czno,ci #i$dzy stolica#i pa'stw 9 sygnatariuszy= doroczne spotkania
o#awiaj"ce wykonanie przyj$tych ,rodkw
I0+-+(C !&M8 dotyczy s/ery wojskowej= #a s2uDyG ograniczeniu prawdopodobie'stwa
nag2ego ataku. !&M8 s" ele#ente# dope2niaj"cy# istnienie szerszego syste#u dzia2a' na
rzecz bezp. 4ie s" zjawiskie# sa#y# sobie. )o#ys2 ich utworzenia si$ga lat (: UU WIEBU.
4a kon/erencji w Genewie 133( ?. Eisenhower zaproponowa2 powietrzna inspekcje
otwartych przestworzy; odrzucona przez L&77@
E$-2u#/( CSBM
I ,ener(#/(C pocz"tki zi#na wojna i przyj$cie Nktu Bo'cowego z >elsinek ktrego
#arginaln" cz$,ci" by2 i generacja !&M8. 4ie obej#owa2y one ca2ej europy. 5graniczenia
dotyczy2y si2 wojskowych= skala #anewrw dowolna. 4ajwi$ksza warto,GC /akt negocjacji
!&M8 #i$dzy wschode# i zachode#
II ,ener(#/(C 130%C130* negocjacje w &ztokhol#ie
skonkretyzowane w doku#encie &ztokhol#ski#. 4ie by2y wi"D"ce politycznie= podlega2y
raty/ikacji= stosowane od Ntlantyku po Ural. 5bej#owa2yI
7ygorystyczne powiado#ienia o #anewrach
)owiado#ienie o #anewrach z jednoroczny# wyprzedzenie#
Inspekcja na #iejscu
III ,ener(#/(C uzupe2nienie I i II generacji ,rodka#i z 1332 ;szczyt w >elsinkach@
Bolejny doku#ent wiede'ski o !&M8 obej#owa2I
)oszerzono geogra/iczny obszar o republiki azjatyckiej b. L&77
Wielowy#iarowe i wielonarodowe inspekcje
Bonieczno,G pokazywania nowych syste#w uzbrojenia
IM ,ener(#/(C ,rodki o charakterze regionalny# i dwustronny#. Uznano De niezb$dne jest
uzupe2nienie rozwi"za' dotycz"cych duDych przestrzeni bilateralny#i ,rodka#i !&M8 o
charakterze dobrowolny# ale #usz" byG zgodne z zas. 5MWE. Trodki dodatkowo
wz#acniaj"ce zau/anie.
+en1en#/e e$-2u#/i
1. 7egionalizacja
2. Milateralizacja
. W2"czenie !&M8 w budowanie pokoju po kon/liktach
%. 4ieadekwatno,G III generacji do wsp2czesnych zagroDe' bezpiecze'stwa
G. 9ORMY PNATNOICI W MIDZYNARODOWYC8 TRANSAKCAC8
GOSPODARCZYC8
a)*+atno,ci bezpo,rednie
R-.2i#.eni( ,-+&$k-$eC bezpo,rednia /or#a zap2aty za towar lub us2ug$. W )Q
#i$dzy osoba#i /izyczny#i i jednostka#i gospodarczy#i. LaletyI #ini#alizacja
ryzyka niewyp2acalno,ci partnera= #ini#alizacja kosztw transakcji bankowych oraz
krtki czas rozlicze'. WadaC ryzyko przewozu wi$kszych kwot pieni$dzy
C.ekiC pise#ne upowaDnienia wskazanej osoby do dokonania transakcji
ekono#icznej. 6o bezpo,rednia /or#a bezpiecznego dost$pu do ,rodkw /inansowych
zgro#adzonych na koncie bankowy# ;czeki gotwkowe@ oraz bezgotwkowa /or#a
p2atno,ci ; czeki rozliczeniowe@
o C.eki .(kreD2-neC kr"g osb ktre #og" otrzy#aG zap2at$ czeku jest
ograniczony
o C.eki ;(nkier0kieC papiery warto,ciowe wystawione przez banki i
organizacje.
K(r+% kre1%+-$e
Wek02e A papiery warto,ciowe ;weksleI w2asne= gwarancyjne= /inansowe= kupieckie@
b) *+atno,ci po,rednie
P-2e#enie $%3:(+%C wyp2ata uwarunkowana ;przed2oDenie doku#entw@=Wyp2ata
bezwarunkowa ;na rachunek bene/icjenta@K uczestnicyI eksporterCbene/icjent=
i#porterC p2atnik= bank i#portera i bank eksportera
P-2e#enie .(3:(+%C doku#ent p2atniczy wystawiony przez wierzyciela= stanowi
dyspozycj$ dla banku d2uDnika do obci"Denia jego rachunku. Warunkie# prowadzenia
rozlicze' w ty# trybie jest prowadzenie rachunku wierzyciela i d2uDnika w bankach
ktre zawar2y porozu#ienie
Ink(0-C /or#a rozliczenia #n.
o Ink(0- 3r-0+eC eksporter otrzy#uje od i#portera 1 z papierw warto,ciowych
np. weksel ktry po akceptacji i#portera realizuje w banku
o Ink(0- 1-ku*en+-$eC doku#enty /inansoweO handlowe. Wydanie
i#porterowi doku#entw w za#ian za dokonanie zap2aty lub spe2nieniu
okre,lonych warunkw. Lap2ata za po,rednictwe# banku. ?la eksportera
inkaso nie jest korzystna /or#" zap2aty jeDeli #a on w"tpliwo,ci co do
zdolno,ci p2atniczej i#portera.
Akre1%+%$( 1-ku*en+-$(C )ise#ne zobowi"zanie dane eksporterowi towaru przez
bank ze naleDno,G za towar zostanie #u wyp2acona pod warunkie# z2oDenia
doku#entw towarowych wy#ienionych w akredytywie
o O1$-:(2n(C bez wcze,niejszego zawiado#ienia bene/icjenta
o Nie-1$-:(2n(Cnie #oDe byG odwo2ana bez zgody wszystkich stron transakcji
F. INCOTERMS
Mi=1.%n(r-1-$e Re,u:% 8(n12u 9 zbir #i$dzynarodowych regu2= okre,laj"cych warunki
sprzedaDy= ktrych stosowanie jest szeroko przyj$te na ca2y# ,wiecie. 7egu2y te dziel" koszty
i odpowiedzialno,G po#i$dzy nabywc$ i sprzedawc$ oraz odzwierciedlaj" rodzaj
uzgodnionego transportu. Incoter#s odnosz" si$ do Bonwencji 54L dotycz"cej Bontraktw
dla 8i$dzynarodowej &przedaDy ?br. Losta2y opublikowane w 13* roku i wielokrotnie je
nowelizowano. 5becnie obowi"zuj"c" wersj" ;od 1 stycznia 2:11@ jest Incoter#s 2:1:= ktra
zast"pi2a Incoter#s 2:::.
7egu2y handlowe I4!56E78&I
obowi"zuj" przy obrocie dobra#i #aterialny#i
ich stosowanie jest /akultatywne
obowi"zuj" tylko eksportera i i#portera 9 z ich stosowania wy2"czeni s" spedytorzy=
/ir#y transportowe
nor#y prawa rz"dz"cego dan" u#ow" #aj" pierwsze'stwo przed I4!56E78&
Incoter#s zaj#uj" si$ kwestia#i zwi"zany#i z transporte# produktw od sprzedawcy do
nabywcy. 5bej#uje to #.in. przewz produktw= rozliczenie odpowiedzialno,ci
eksportowych i i#portowych= pokrycie kosztw= w ty# transportu i ubezpieczenia=
przeniesienie ryzyka za stan produktw w rDnych punktach procesu transportowego.
Incoter#s s" uDywane zawsze w po2"czeniu z lokalizacj" geogra/iczn" i nie zaj#uj" si$
trans/ere# praw w2asno,ci.
7egu2y uj$te w Incoter#s 2::: podzielone zosta2y na grupy= zrDnicowane ze wzgl$du na
wsplne dla poszczeglnych grup warunki= #.in. op2aty za transport i ubezpieczenie= #o#ent
przeniesienia ryzyka ;a ty# sa#y# zrealizowania dostawy= co jest bezpo,rednio zwi"zane z
zagadnienia#i dotycz"cy#i p2atno,ci za zrealizowany kontrakt@= odpowiedzialno,ci za
/or#alno,ci oraz koszty zwi"zane z odprawa#i celny#i eksportowy#i i i#portowy#i.
1O. SPOSOBY ZAWIERANIA UMW W 8ANDLU ZAGRANICZNYM
Kada umowa jest zgodnym owiadczeniem co najmniej dwch stron, wywoujcym skutki
prawne. Std te forma, tre i sposb zawarcia umowy musz by dokadnie przemylane,
aby pniejsza jej realizacja nie przysporzya stronom zbdnych problemw i kosztw.
Powszechnie obowizujca swoboda zawierania umw wyraa si w tym, e strony mog
wybra kontrahenta i zawrze z nim umow o bardzo rnym ksztacie formalnym. Ta
pozorna dowolno w wypracowywaniu stosunkw umownych nie jest nieograniczona.
Do podmiotowych przesanek wanoci umowy naley przede wszystkim zaliczy:
zdolno stron do czynnoci prawnych, owiadczenie woli wolne od wad.
Do przedmiotowych przesanek wanoci umowy zalicza si:
zgodno umowy z bezwzgldnie obowizujcymi normami prawa i klauzulami generalnymi,
uprzedni i realn moliwo realizacji umowy.
W handlu midzynarodowym dopuszcza si kad form zawarcia umowy np. pisemn,
ustn, telefoniczn, czy elektroniczn, ale w razie koniecznoci udowodnienia jej zawarcia,
konieczne jest przedstawienie dowodw w postaci pisemnej, zezna wiadkw, zapisw
gosw lub obrazu. Naley te pamita, e niektre umowy dla swojej wanoci
wymagaj okrelonej cile formy pisemnej, czy aktu notarialnego. Istotny wpyw na
form i skutki prawne, jakie rodzi kontrakt, ma sposb jego zawarcia.
.
Dwa najczciej stosowane sposoby zawierania kontaktw to:
przez zoenie oferty i jej przyjcie,
w drodze negocjacji.
11. EWOLUCA STRATEGII BEZPIECZE@STWA POLSKI PO 1FGF
I 0+r(+e,i( 1FFKC reakcja na upadek 2adu 2 biegunowego
II 0+r(+e,i( KOOOC reakcja na przyj$cie ))Q do 4N65
III 0+r(+e,i( KOOL 9 perspektywa wej,cia do UE
IM 0+r(+e,i( KOO)C brak istotniejszej z#iany= aktualizacja
ZMIANY SPOSOBU ROZUMIENIA BEZP.
1FFKC odwo2uje si$ do west/alskiego syste#u s#= pod#iote# jest pa'stwo i to ono podlega
ochronie
KOOOC proble#e# staje si$ aktywno,G pod#iotw niepa'stwowych
KOOLC odej,cie od pa'stwocentrycznego rozu#ienia bezp. )a'stwo jest jedny# z wielu
pod#iotw zaangaDowanych w zapewnienie bezp. 5dwo2anie do bezp. jednostki ludzkiej
KOO) C zacieranie podzia2u na bezp. zewn$trzne i wewn$trzne= kooperacyjnie podej,cie do
bezpiecze'stwa.
IDENTY9IKACA ZAGROPE@
1FFKC zagroDenia wojskowe= proli/eracja M87= kon/likty
KOOOC rwnowaDenie zagroDe' wojskowych i niewojskowych. Mrak zagroDenia agresj".
procesy #igracyjne= nierwno,ci spo2eczne
KOOLC zagroDenia nietradycyjneI pod#ioty niepa'stwowe= pa'stwa upadaj"ce= globalizacja=
cyberprzest$pczo,G
KOO)C #oDliwo,G za2a#ania si$ integracji europejskiej poprzez powrt do realizacji interesw
narodowych= terroryz#= zagroDenia ekologiczne
ZMIANA PRZESTRZENNEGO ZAKRESU ZAGROPE@
1FFKC regionalne
KOOLC globalne
KOO)C glob staje si$ cz$,ci" ,rodowiska wewn$trznego
ZMIANA MIESCA ZAGROPE@
1FFK Aterroryz# nie wskazany
KOOOC odleg2e #iejsce w hierarchii zagroDe'
KOOLC jedno z g2wnych zagroDe'C
KOO) C waDny ale nie najwaDniejszy
DZIANANIA NA RZECZ BEZP.
1FFKC region ETW
KOOOC starania o bezpiecze'stwo )Q daleko od jej granic
KOOLQKOO)C angaDowanie )Q w bezp. globalne i regionalne
?la teorii i praktyki polskiej polityki bezpiecze'stwa pierwszych lat po odzyskaniu
pe2nej suwerenno,ci charakterystyczny jest wysi2ek w2oDony w poszukiwanie /unda#entw=
na ktrych #oDliwe by2oby oparcie bezpiecze'stwa narodowego w sposb trwa2y
i niezawodny. Qiczono si$ bowie# z #oDliwy#i zak2cenia#i procesu z#ian= a nawet
z odwrcenie# tendencji lub jaki#, wielki# kryzyse# je przekre,laj"cy#. XMy2 to swoisty
wy,cig z czase#
)ogl"dy na bezpiecze'stwo g2oszone i realizowane przez pierwszy po prze2o#ie
1303 roku rz"d pre#iera 6adeusza 8azowieckiego ;12 IH 1303 9 1% HII 133:@ wynika2y
z proble#w ,rodowiska bezpiecze'stwa )olski. +uD w pierwszy# eUpose pre#ier
stwierdzi2= De RS3r($4 n(/$('nie/0.4 12( 03-:e#.eB0+$( /e0+ 0+(n ,-03-1(rki
n(r-1-$e/6 k+&r% 1.iD *u0i ;%S u.n(n% .( kr%+%#.n%.F 5ceni2= De oczekiwane z#iany
blokuje in/lacja oraz brak rwnowagi gospodarczej. Ldanie# pre#iera pa'stwo jest silne
wewn$trznie dzi$ki sprawne#u aparatowi pa'stwowe#u. ?opiero wtedy #oDe byG
licz"cy# si$ sojusznikie# pa'stwowy#. ?"Dono do przekszta2cenia Uk2adu
Warszawskiego z wojskowoCpolitycznego w konsultacyjnoCwojskowy. &twierdzono= De
ar#ia powinna byG uDywana wy2"cznie na terytoriu# )olski w jej obronie= a nie #ieG inne
zadania.
21 lutego 133:r. Bo#itet 5brony Braju uchwali2 D-k+r%n= O;r-nn4 RP. La
/unda#ent doktryny obronnej uznano zabezpieczenie integralno,ci terytorialnej kraju= a
niez#ienno,G i nienaruszalno,G obecnych granic za istotn" przes2ank$ pokoju na kontynencie
europejski#. P-1kreD2-n- D#i0:% .$i4.ek ;e.3ie#.eB0+$( n(r-1-$e,- . ;e.3ie#.eB0+$e*
*i=1.%n(r-1-$%*. doktryna obronna z 133: r. by2a pierwszy# w powojennej historii
)olski jawny# doku#ente# okre,laj"cy# i deklaruj"cy# publicznie= wobec w2asnego
narodu= sojusznikw i spo2eczno,ci #i$dzynarodowej= podstawowe ele#enty narodowej
strategii obronno,ci.
7ozwi"zanie 1 YII 1331 r. Uk2adu Warszawskiego i rozpocz$cie wyco/ywania
wojsk sowieckich z )olski otwar2y nowy etap stanu bezpiecze'stwa )olski 9 okres
sa#odzielno,ci strategicznej. P-20k( nie ;%:( /u' #.:-nkie* Uk:(1u W(r0.($0kie,-=
3-.-0+($(:( 3-.( 0-/u0.(*i6 ;e. ,$(r(n#/i ;e.3ie#.eB0+$( i $;re$ 0$-/e/ $-2i
3-2i+%#.ne/. L konieczno,ci prowadzi2a polityk$ wy#uszonej sa#owystarczalno,ci obronnej
;Xsa#odzielno,ciF@ jako polityk$ okresu przej,ciowego oczekuj"c na nowy= poD"dany status
bezpiecze'stwa. 6ak przedstawia2y si$ okoliczno,ci powstania dwch doku#entw
przyj$tych pod nazw"I -a+o.enia pos&ie! poity&i bezpiecze/stwa -r(. *oity&a
bezpiecze/stwa i strategia obronna 0zeczypospoite! *os&ie!

n( 3-0ie1.eniu K-*i+e+u
O;r-n% Kr(/u K 2i0+-3(1( 1FFK r. )ierwszy zarysowa2 zr$by strategii bezpiecze'stwa
narodowego= a na ty# tle= doku#ent drugi= s/or#u2owa2 strategi$ obronno,ci
7zeczypospolitej )olskiej w warunkach sa#odzielno,ci obronnej charakterystycznej dla
dekady lat 3:.
La2oDenia wi"za2y bezpiecze'stwo z rozwoje# pa'stwa= z przeprowadzenie# re/or#
usprawniaj"cych gospodark$ rynkow". Uznano= De nie#ilitarne zagroDenia ekono#iczne
os2abiaj" pa'stwo. 5ba doku#enty dostrzega2y tylko zagroDenia ze wschodu ;upadek L&77=
bro' #asowego raDenia= kon/likty przy granicy= #igracje@. Late#= w porwnaniu z poprzedni"
Doktryn obronn z 133: r. n(0+43i:( .1e#%1-$(n( .*i(n( $ -#enie #7(r(k+eru
.(,r-'eB. 4owe doku#enty nie rozwaDaj" juD #oDliwo,ci duDej wojny globalnej= czy nawet
europejskiej= z uDycie# broni j"drowej. La#iast tego skupi2y uwag$ na zagroDeniach
poza#ilitarnych oraz gro<bie kon/liktw zbrojnych o charakterze lokalny# i regionalny#.
?rugi doku#ent= *oity&a bezpiecze/stwa i strategia obronna wyraDaj"cy
strategiczn" koncepcj$ obronno,ci /or#u2uj"c" sposoby przeciwstawiania si$ zagroDenio#
eksponowa2 dwa g2wne /ilary wczesnej polskiej polityki bezpiecze'stwaI wsp2prac$
#i$dzynarodow"= w ty# takDe wojskow"= oraz d"Denie do integracji z zachodni#i
struktura#i bezpiecze'stwa. WaDny# ele#ente# tych koncepcji by2o pro#owanie idei
tworzenia wielonarodowych si2 zbrojnych= w ty# #ieszanych jednostek wojskowych we
wsp2pracy z s"siada#i )olski. Ewentualny# kon/likto# ;zagroDenio# wojenny#@
za#ierzano zapobiegaG #etoda#i polityczny#i i dyplo#atyczny#i.
W wypadku wojny na duD" skal$ zak2adano zade#onstrowanie deter#inacji
obronnej i powstrzy#ywanie inwazji w celu zyskania czasu na reakcj$ innych pa'stw oraz
instytucji #i$dzynarodowych. W ostateczno,ci przewidywano przej,cie do dzia2a'
nieregularnych na terenach zaj$tych przez przeciwnika= a nawet kontynuowanie oporu
w ra#ach pa'stwa podzie#nego. Bon/likt o #niejszej intensywno,ci ;skali@ za#ierzano
rozstrzygn"G sa#odzielnie. +ako trzeci typ dzia2a' strategicznych przewidywano udzia2
w rozwi"zywaniu kon/liktw poza terytoriu# kraju w /or#ie #isji i ekspedycji zbrojnych
podej#owanych w sk2adzie si2 wielonarodowych.
1trategia bezpiecze/stwa 0zeczypospoite! *os&ie! . ? 0+%#.ni( KOOO C okre,lono
strategiczne cele polskiej polityki bezpiecze'stwa ;suwerenno,G= niepodleg2o,G=
sprawiedliwy 2ad pokojowy w Europie= oparty na poszanowaniu praw cz2owieka@ oraz
zasady ;odwo2anie si$ do Bonstytucji 7) i podstawowych doku#entw
#i$dzynarodowych@. Uznano= De )olska nie jest naraDona na bezpo,redni" agresja #ilitarn".
strategia wyodr$bni2a dzia2ania narodowe ;#.in. rozwj cywilizacyjny= dyplo#acj$ i
s2uDby specjalne@= integracj$ wojskow" z 4N65 i UE= aktywno,G w organizacjach
#i$dzynarodowych= wsp2prac$ dwuC i wielostronn"= w ty# subregionaln". &trategia
podkre,li2a jednoznacznie= De obronno,G jest spraw" narodow". ?latego uczestnictwo w
sojuszach i koalicjach jest jedynie czynnikie# wspo#agaj"cy#= i nie zast$puje narodowej
odpowiedzialno,ci za zapewnienie obrony pa'stwa. )onadto przewidywano= De si2y zbrojne
#og" uczestniczyG w reagowaniu na poza#ilitarne zagroDenia kryzysowe= udzielaj"c
wsparcia si2o# i ,rodko# bezpiecze'stwa wewn$trznego
n-$( 1trategia bezpiecze/stwa 0zeczypospoite! *os&ie! 3r.%/=+( KK 2i3#( KOOL
3r.e. R(1= Mini0+r&$6 ( G $r.eDni( KOOL r. 3r.e. Pre.%1en+( RP jest wyraze# g2$bokiej
z#iany podej,cia do kwestii bezpiecze'stwa narodowego podj$2a prb$ zintegrowanego
podej,cia do spraw bezpiecze'stwa narodowego. 6raktuje bezpiecze'stwo narodowe jako
kategori$ obej#uj"c" wszystkie aspekty i dziedziny bezpiecze'stwa pa'stwaI zewn$trzne i
wewn$trzne= wojskowe i cywilne. Z( n(/3-$('nie/0.e nie;e.3ie#.eB0+$( 0+r(+e,i( u.n(:(
+err-r%.* *i=1.%n(r-1-$%6 niek-n+r-2-$(n4 3r-2i5er(#/= ;r-ni *(0-$e,- r('eni( -r(.
Dr-1k&$ /e/ 3r.en-0.eni(6 .-r,(ni.-$(n4 3r.e0+=3#.-DS *i=1.%n(r-1-$4. W /e/ -#enie
#-r(. ;(r1.ie/ re(2ne 12( P-20ki 0+(/4 0i= .(,r-'eni( $ 05er.e +e2ein5-r*(+%#.ne/.
?ostrzeDono takDe proble#y ekono#iczne= ekologiczne i de#ogra/iczne= wp2ywaj"ce na
przebieg i kszta2t procesw #odernizacyjnych. 5dnotowano wzrost znaczenia
bezpiecze'stwa energetycznego kraju oraz wyst$powanie zagroDe'= ktre #oDna okre,liG
ekologiczny#i ;strategia tego ter#inu nie uDy2a@.
1K. SPOSOBY MIERZENIA POZIOMU ROZWOU TWSKAUNIKI EKONOMICZNE6
8DI< I IC8 OCENA
W0k(Vniki ek-n-*i#.ne 9 wska<niki opisuj"ce relacje #i$dzy okre,lony#i wielko,cia#i
ekono#iczny#i i pozwalaj"ce na analiz$ sytuacji ekono#icznej oraz na przewidywanie
przysz2ych z#ian. Wska<niki ekono#iczne zawieraj" rDne indeksy= raporty i dane
ekono#iczne= takie jakI bezrobocie= in/lacja= produkcja prze#ys2owa= sprzedaD= podaD
pieni"dza. Wska<niki ekono#iczne dzieli#y naI
wska<niki /inansowe
wska<niki #akroekono#iczne
8DIC ;ang. Huan Developent !n"e#$ >?IK czase# t2u#aczony jako X$0k(Vnik r-.$-/u
2u1.kie,-W 9 syntetyczny #iernik opisuj"cy e/ekty w zakresie spo2ecznoCekono#icznego
rozwoju poszczeglnych krajw. &yste# ten wprowadzony zosta2 przez 54L dla celw
porwna' #i$dzynarodowych. Wska<nik zosta2 opracowany w roku 133: przez
pakista'skiego ekono#ist$ 8ahbuba ul >aZa. 5d 133 wykorzystuje go w swoich
corocznych raportach oenzetowska agenda ds. rozwoju ;U4?)@.
Wska<nik >?I ocenia kraje na trzech p2aszczyznachI
Xd2ugie i zdrowe DycieF
XwiedzaF
dostatni standard DyciaF
5d roku 2:1: do ich po#iaru s2uD" nast$puj"ce wska<nikiI
oczekiwana d2ugo,G Dycia
,rednia liczba lat edukacji otrzy#anej przez #ieszka'cw w wieku 2( lat i starszych
oczekiwana liczba lat edukacji dla dzieci rozpoczynaj"cych proces kszta2cenia
dochd narodowy per capita w U&?= liczony wed2ug parytetu nabywczego waluty
;)))
8PI C W0k(Vnik U;&0+$( S3-:e#.ne,- #iernik powo2any przez 54L= opisuj"cy w zakresie
spo2ecznego rozwoju intelektualnoCekono#icznego. )owszechnie uwaDa si$ go za bardziej
#iarodajny niD )BM= czy Wska<nik 7ozwoju &po2ecznego9 bowie# w przypadku >)I brane
s" pod uwag$ nie tylko zarobki w odniesieniu do struktury de#ogra/icznej= ale porwnanie ze
stopnie# ubstwa= i pozio#e# rozwoju intelektualnegoI anal/abetyz#e# czy
d2ugoter#inowy# brakie# zatrudnienia.
PKB C Pr-1uk+ kr(/-$% ;ru++-= poj$cie ekono#iczne oznaczaj"ce jeden z podstawowych
#iernikw dochodu narodowego stosowanych w rachunkach narodowych. )BM opisuje
zagregowan" warto,G dbr i us2ug /inalnych wytworzonych na terenie danego kraju w
okre,lonej jednostce czasu ;najcz$,ciej w ci"gu roku@. Bryteriu# geogra/iczne jest jedyne i
rozstrzygaj"ce. 4ie #a znaczenia pochodzenie kapita2u= w2asno,G przedsi$biorstw itp.
Krytyka %KB i %KB per capita
nie uwzgl$dnia produkcji nieewidencjonowanej ;tzw. szara stre/a 9 niezarejestrowana
dzia2alno,G gospodarcza@ oraz produkcji gospodarstw do#owych przeznaczanej na
w2asne potrzeby ;np. pracy gospody' do#owych@. 5d roku 2:11 szara stre/a b$dzie
wliczana do )BM ;jednak czarny rynek= czyli obrt toware# nielegalny# i us2ugi
sprzeczne z prawe#= nadal b$dzie z niego wy2"czony@.
nie uwzgl$dnia warto,ci czasu wolnego ;wypoczynku@
nie uwzgl$dnia warto,ci wytworzonych bezp2atnie przez wolontariuszy=
nie uj#uje tzw. e/ektw zewn$trznych produkcji ;np. zanieczyszczenia ,rodowiska@
uwzgl$dnia produkcj$ tzw. antydbr ;np. uDywki@
nie odzwierciedla zrDnicowania dochodw w spo2ecze'stwie ani ich dystrybucji ;np.
wysoki )BM w Gwinei 7wnikowej nie przek2ada si$ na dobrobyt wszystkich
obywateli@
jest ty# wi$kszy= i# wi$cej wydaje si$ na zbrojenia= choG zdanie# niektrych
ekono#istw wydatki takie nie zaspokajaj" potrzeb spo2ecze'stwa
cz$,G )BM trans/erowana jest w /or#ie zyskw zagranic$.
L tego powodu opracowano inne wska<niki pozio#u jako,ci Dycia= #i$dzy inny#i wska<nik
rozwoju spo2ecznego ;>?I@
PNBC Pr-1uk+ n(r-1-$% ;ru++- #iara warto,ci wszystkich dbr i us2ug /inalnych
wytworzonych przez obywateli danego pa'stwa oraz przez osoby prawne z siedzib" na jego
terenie niezaleDnie od tego= czy pod#ioty te dzia2aj" w kraju= czy za granic". )o#ijane s"
dochody obcokrajowcw w dany# pa'stwie
MEWC Miernik 1-;r-;%+u ek-n-*i#.ne,- N-r17(u0( i T-;in( C #iernik dobrobytu
ekono#icznego= szacuj"cy pieni$Dny pozio# dobrobytu= skonstruowany w 13.2 roku przez
a#eryka'skich ekono#istw Willia#a 4ordhausa i +a#esa 6obina.
GDI C $0k(Vnik r-.$-/u 03-:e#.ne,- . u$.,2=1nienie* 3:#i ;GenderCrelated ?eAelop#ent
IndeU 9@ )ierwszy z nich opiera si$ na identycznej zasadzie wyznaczania jak oglny >?I= co
oznacza= De wska<nik G?I jest odpowiedni" ko#binacj" wska<nikw liczonych dla #$Dczyzn
i kobiet 9 z zachowanie# proporcji wed2ug p2ci. Nnaliza ele#entw sk2adowych dla
konstrukcji G?I wskazuje na to= De kobiety #aj" przewag$ w dwch wska<nikachI d2ugo,ci
Dycia oraz skolaryzacji= nato#iast trac" przy wska<niku osi"gania dobrobytu #aterialnego

GEM A $0k(Vnik u1.i(:u k-;ie+ i *='#.%.n $ r-.$-/u 03-:e#.n%* ;Gender
E#power#ent 8easure 9@ okre,la #oDliwo,ci aktywnego uczestniczenia kobiet i #$Dczyzn
w Dyciu publiczny# ;w polityce= rozwoju gospodarczy# kraju= Dyciu zawodowy#@ oraz
udzia2u tych grup ludno,ci w podej#owaniu decyzji.
INDE" GINIEGOC Wska<nik 4ierwno,ci &po2ecznej. stosowany jest cz$sto w ekono#etrii
do liczbowego wyraDania nierwno#iernego rozk2adu dbr= w szczeglno,ci
nierwno#iernego rozk2adu dochodu np. gospodarstw do#owych. 7ozk2ad dochodw w
spo2ecze'stwach jest bardzo zrDnicowany= a przyczyny jego wyst$powania bardzo z2oDone.
Wysoko,G dochodw zaleDy bowie# od pozio#u wykszta2cenia= wykonywanego zawodu=
intensywno,ci pracy= #iejsca za#ieszkania= wielko,ci rodziny= predyspozycji /izycznych i
u#ys2owych. Wsp2czynnik Giniego naleDy interpretowaG w ten sposb= De i# jest wyDszy
ty# nierwno,ci w dochodach w dany# kraju s" wi$ksze. Wska<nik Giniego= oparty na
krzywej Qorenza= pokazuje nierwno,ci w dochodach danego spo2ecze'stwa. W &tanach
wynosi2 on w 2:11 roku :=%(. W )olsce w 2::0 roku ten wska<nik kszta2towa2 si$ na
pozio#ie :=% i syste#atycznie wzrasta= a wi$c i koncentracja kapita2u oraz zrDnicowanie
dochodw w )olsce rosn"
1L. NOWE PARADYGMATY ROZWOU TKAPITAN LUDZKI6 INSTYTUCE6 GOOD
GOMERNANCE6 IRODOWISKO NATURALNE A ROZW GOSPODARCZY<
Geneza paradyg#atwI
wcze,niejsze nie odpowiada2y na przyczyny niedorozwoju spo2Cgosp.
;MTC zwi$kszenie roli pa'stwa w po#ocy spo2K raporty U4?)@
)olityka tworzenia nowych #iejsc pracy
Edukacja i technologia= pa'stwo ponosi odpowiedzialno,G za inwestycje w te 2 s/ery
(< KAPITAN LUDZKI
Inwestycje w BQ przyczyniaj" si$ do likwidacji ubstwa oraz wzrostu gosp.
4icolsonC Dyj"cy kapita2C wiedza i u#iej$tno,ci to kapita2 zawarty w cz2owieku
Ewouc!a w pode!,ciu do K23
1. II 3-:-$( 2(+ EO 1- 2(+ GO "" $iekuC inwestowanie w BQ to inwestycje w rolnictwo
i zdrowie
&. 'incerC BQ to su#a wiedzy zdobytej w szkole a nast$pnie e pracy. +eDeli jaki,
zawd wy#aga d2uDszej edukacji to jest to strata czasu bo #oDna to przed2oDyG na
d2uDsze do,wiadczenie
(. BeckerC na wzrost gosp. wp2yw #aj" wiedza i technologia= rozwj #edycyny
przyczynia si$ do wzrostu gosp.
K. K-nie# 2(+ GO ""I $ieku
). *ucasC #odele aspektowo,ci BQI Nku#ulacja kapita2u i technologiaK
Nku#ulacja kapita2u poprzez szkolnictwoK &pecjalistyczny BQ 9 uczenie si$ poprzez
dzia2anieC do,wiadczenie
). BorroC szkolnictwo to czynnik rozwojuI jako,G szkolnictwaCegza#iny= ilo,GC
d2ugo,G okresu edukacyjnego
;< IRODOWISKO NATURALNE
!ele# dobrobyt spo2. Gdy korzysta#y z zasobw naturalnych
!ele# rozwj zrwnowaDony
Wzrost aktywno,G ekono#icznej prowadzi do presji na ,rodowisko
4a rozwj zrwnowaDony &k2ada si$I s/era ekono#iczna= spo2.= ,rodowiskowa
Lwiastuny i ewolucjeI raporty Blubu 7zy#skiego 13*3= 7aport Uthanta !z2owiek i
,rodowisko= 13.2C Bon/erencja w &ztokhol#ie= 130.C 7aport Mroutland= 1332C 7io=
2::2C +ohannesburg
#< INSTYTUCE
Brytyka ekono#ii klasycznej i ekono#ii rozwoju
4owa ekono#ia instytucjonalnaC bada konkretne pa'stwa porwnuj"c je. 1ilaryI
teoria praw w2asno,ci= t. pa'stwa= t. ideologii=
)ostulatyI
o Indywidualiz# #etodologiczny
o &po2. jako spo2ecze'stwa ekono#iczne
o &truktura rz"dzenia
Instytucje to wy#y,lone przez ludzi ograniczenia. Instytucje /or#alneC klauzule=
Instytucje nie/or#alneC nor#y= zasady.
!el z#niejszyG niepewno,G w kontaktach #i$dzyludzkich
7elacje instytucjeCkultura
Lau/anieI obniDenia kosztw transakcji
?otrzy#ywanie obietnic= poszanowanie prawa
1?. KRYZYS 9INANSOWY C EGO PRZEAWY I SPOSOBY PRZEZWYCIPANIA
Kr%.%0 5in(n0-$%C oznacza zaburzenie /unkcjonowania rynkw /inansowych= ktre#u
towarzysz" zazwyczaj spadek cen aktyww oraz upad2o,ci d2uDnikw i po,rednikw= co
powoduje niezdolno,G rynkw do alokowania kapita2u w
gospodarce. W przypadku #i$dzynarodowego kryzysu /inansowego zaburzenia przekraczaj"
granice narodowe= zak2caj"c zdolno,G rynkw do alokowania kapita2u w skali #i$dzynarodo
wej. 5znacza sytuacj$= w ktrej znaczna grupa instytucji /inansowych #a zobowi"zania
przekraczaj"ce warto,G rynkow" ich aktyww= co prowadzi do runu na banki i innych
przesuni$G w port/elach= upad2o,ci niektrych instytucji /inansowych i interwencji rz"du.
4zynni&i wywo+u!5ce &ryzysy 6inansowe+
Wzrost stp procentowych=
&padek cen na rynku akcji=
Wzrost niepewno,ci=
)anika w sektorze bankowy#=
4ieoczekiwany spadek oglnego pozio#u cen.
ekspansja ba'kowo,ci hipotecznej= ktra doprowadzi2a do przyj#owania b2$dnych
przes2anek w zakresie zarz"dzania ryzykie#= g2wnie ze wzgl$du na
przewarto,ciowanie zabezpiecze' . Manki z pod#iotw w= ktre tradycyjnie
zarz"dza2y ryzkie#= przesz2y do wspo#nianej roli pod#iotwC po,rednikw
trans/eruj"cych ryzyko na innych uczestnikw rynku.
organy odpowiedzialne za nadzr nad ni#i nie interweniowa2y na czas.
struktury instytucji /inansowych zacz$2y dzia2aG w skali globalnej= co z kolei
unie#oDliwi2o wykonywanie bieD"cego nadzoru nad ni#i. )o2"czenie tych
okoliczno,ci doprowadzi2o do tego= De powiedzenie ==pewny jak w banku[[ straci2o na
znaczeniu
*rzeciwdzia+anie &ryzysowi 6inansowe(u
1@ zwi$kszenia nacisku na nadzr ostroDno,ci wy w zakresie jako,ci kapita2u= p2ynno,ci i
zarz"dzania ryzykie#=
2@ zwi$kszenia przejrzysto,ci rynku=
@ rede/inicji roli agencji ratingowych=
%@ zwi$kszenia odpowiedzialno,ci za podej#owane ryzyko=
(@ wz#ocnienia wsp2pracy #i$dzynarodowej w zakresie zarz"dzania kryzysowego.
+edny# z dzia2a' = ktre powinny byG podj$te w nieodleg2ej przysz2o,ci= jest takDe
pro#owanie idei edukacji /inansowej= ktrej pozio# wp2ywa na racjonalno,G decyzji
/inansowych podej#owanych przez cz2owieka
7ezpo,rednie 8r9d+a obecnego &ryzysu 6inansowego
5glnie rzecz bior"c= przyczyny obecnie trwaj"cego kryzysu /inansowego #aj" swoje <rd2a
w tzw. rynku kredytw subpri#e= ktry rozwin"2 si$ na szersz" skal$ w &tanach
Ljednoczonych w latach 3:Ctych HH wieku. +ego dyna#iczny rozwj nast"pi2 w zwi"zku zI
duDy# niezaspokojony# popyte# na nierucho#o,ci ze strony #niej za#oDnych
obywateli U&N=
wysoki# pozio#e# konkurencji na rynku kredytw hipotecznych w U&N= ktry
przek2ada2 si$ na niskie #arDe na standardowe produkty i wy#usza2 na instytucjach
kredytowych poszukiwania nisz rynkowych= w ty# w seg#encie subpri#e=
od 133. r. #ia2 #iejsce ci"g2y wzrost cen nierucho#o,ci= za, instytucje kredytowe
ignoruj"c podstawowe zasady /inansowania i oceny zdolno,ci kredytowej
kredytobiorcw udziela2y kredytw osobo# nie posiadaj"cy# sta2ego <rd2a dochodu=
co w konsekwencji doprowadzi2o do jeszcze wi$kszego popytu na rynku
nierucho#o,ci ;Xsztucznie nad#uchanej ba'ki #ydlanejE@
od po2owy 2:: r. &yste# 7ezerwy 1ederalnej ;1E?@ 1.Ckrotnie podnosi2 pozio#
stp procentowych ;z 1 do (=2(P@= aby ograniczyG presj$ in/lacyjn" towarzysz"c"
szybko rosn"cej gospodarce a#eryka'skiej. &powodowa2o to znaczne zwi$kszenie
obci"Denia gospodarstw do#owych sp2acaj"cych kredyty= co szczeglnie odczu2y
rodziny #niej za#oDne. ?oprowadzi2o to rwnieD do znacznego spadku popytu na
a#eryka'ski# rynku nierucho#o,ci i w konsekwencji znacz"cego obniDenia ich cenK
na skutek proble#w kredytobiorcw= proble#y z wyp2acalno,ci" zacz$2y #ieG w
pierwszej kolejno,ci banki a#eryka'skie i zagraniczne specjalizuj"ce si$ w rynku
subpri#e i rynku kredytw hipotecznych.
1E. GLOBALNE CENTRA 9INANSOWE C CEC8Y6 ZNACZENIE I PRZYKNADY
*rzyczyny powstawania centr9w3
Manki #aja sk2onno,G do koncentrowania swojej dzia2alno,ci dzi$ki cze#u powstaj"
wielkie p2ynne rynki
&tabilny syste# polityczny i gospodarczy
Borzystne regulacje podatkowe
?obre warunki Dycia
Kasy6i&ac!a centr9w 6inansowyc)
:obane 9 Q54?\4 i 4\ dzia2aj" bez po,rednikw 2"cz" uczestnikw #n=
narodowych i regionalnych. 4p. /ir#a z 8onachiu# #oDe zawrzeG transakcje z
pod#iote# z 4\ bez po,rednika
'n centra ,inanso-eC dokonuj" transakcji zagr. o duDych roz#iarach np. >ongkong
skupia istotna cz$,G azjatyckich operacji /inansowych
Centra niszo-eC liderzy w danej dziedzinie np. Lurych
Centra naro"o-e
Centra regionalne
LONDYNC Wiek HIH pot$ga #orska i prze#ys2owa. WM posiada terytoria zaleDne
ktre odgrywaj" duDa role w ,wiatowych /inansach np. Mer#udy= Baj#any= +ersey.
)BM 1=( bln= % #iejsce na ,wiecie po U&N= +aponii= 714. Qondyn to ,wiatowe centru#
bankowe i europejskie centru# biznesowe.
7ozwojowi sprzyja I
6olerowanie obcych pod#iotw z zagranicy= przybysze to konkurencja] wi$ksza
wydajno,G pracy
)rzystosowanie do z#iennych warunkw
)restiD instytucji co unie#oDliwi2o przej$cie czo2owej roli przez inne centra
' 2ondynie (ie,ci si;I(:: bankw zagr. i krajowych= siedziba EM5i7=
Qondon &tock EUchangeC najbardziej prestiDowa gie2da na ,wiecie= najwi$kszy rynek z2ota
*robe(e( !est3 przeregulowanie= kontrola= opodatkowanie a nie konkurencja zagraniczna
NEW YORK
Gospodarka U&N najwi$ksza na ,wiecie= przewaga technologii= liberalna gospodarka gdzie
pa'stwo unika2o #ieszania si$ w sprawy gospodarcze do czasu atakw z 2::1 roku
;wprowadzono prywatno,G i taje#nice operacji /inansowych@
W 4\ skoncentrowany jest rynek pieni$DnyC banki dokonuj" alokacji kapita2u #i$dzy
rynka#i krajowy#i i eurorynka#i.
4\ instytucje /inansowe s" aktywne na rynku euroobligacji jako #enadDerowie e#isji.
)rzewaga w /inansach z wykorzystanie# instytucji d2uDnych; kredyty= obligacje@
4ieprzejrzysty syste# egzekucji prawa
-agro.enia3 nad#ierna regulacja bankw= ekspansywna polityka budDetowa rz"du= de/icyt
budDetowy= #igracje= pranie brudnych pieni$dzy
TOKIOC centru# globalneJ#i$dzynarodowe
gosp. ,wiata;wsp2praca rz"du z prze#ys2e#= wysoka etyka racy= niskie wydatki na
obron$@
Booperacja producentw= dostawcw w grupach kieretsu
Gwarancja doDywotnej pracy dla pracownikw w #iastach
)rze#ys2 uzaleDniony od surowcw i paliw
1unkcjonowanie bankw inwestycyjnych i /ir# ubezpieczeniowych
Negatywy3
o UzaleDnienie od eksportu wyrobw elektronicznych i sa#ochodw co jest
niekorzystne w #o#encie spowolnienia gosp. ,wiatowej
o 7egulacje rynkw /inansowych= podnoszenie podatkw dochodowych
o 4iech$G otwarcia sektora /inansowego na kontakty z zagranic"
o 5lbrzy#i d2ug publiczny ponad 10:P )BM
o &tarzej"ce si$ spo2ecze'stwo
1H. R-2( 1e;(+ in+er3(r(1%,*(+%#.n%#7 $ r-.$-/u 1%0#%32in% 0+-0unki
*i=1.%n(r-1-$e
C I $ie2k( 1e;(+( T2(+( ?OQEO<6 C ,ciera2y si$ na niej pogl"dy zwolennikw realiz#u i
idealiz#u.
2%7E0<=>'%E 0E<2%?4%
CW-/en nie ;%:-;%6 ,1%;% i0+ni(: /e1en -Dr-1ek
$:(1.%6
CP-1*i-+% *i=1.%n(r-1-$e 04 ;(r1.- i0+-+ne6
u3(+r%$(nie $ -r,(ni.(#/(#7 *i=1.%n(r-1-$%#7
i0+-+ne/ r-2i $ k0.+(:+-$(niu 0+-0unk&$
*i=1.%n(r-1-$%#76
COr,(ni.(#/e *i=1.%n(r-1-$e 04 n-$4 /(k-D#i4
'%#i( *i=1.%n(r-1-$e,-6
CP-1*i-+% .(#.%n(/4 +$-r.%S 0$&/ $:(0n% 0%0+e*
*i=1.%n(r-1-$%6
CI0+-+n% 12( ni#7 /e0+ POK6 k+&r% ;=1.ie $+e1%6
kie1% n(0+(nie 1e*-kr(#/(6
CZ(,r-'enie* 12( POKOU /e0+ n(#/-n(2i.*6 k+&r%
nie 3-$inien 1-*in-$(S $ 3-2i+%#e .(,r(ni#.ne/
3(B0+$(6
CP(B0+$- ;=1.ie 0i= r-.$i/(S6 ,1% ;=1.ie *ini*(2nie
$3:%$(S n( -;%$(+e2i6
CC.:-$iek 3r.e10+($i(n% /e0+ /(k- 1-;r%
-!z2owiek przedstawiany jest jako z2y wyzyskiwacz=
C)a'stwa s" sa#odzielne i autono#iczne=
C)opieraj" oni anarchi$ #i$dzynarodow"=
C)a'stwa walcz"ce o w2asne interesy #og" zastosowaG
si2$=
CG2wny#i uczestnika#i stosunkw #i$dzynarodowych
s" pa'stwa= inni uczestnicy si$ nie licz"=
C7ywalizacja jest wpisana w polityk$ pa'stwa
C II DEBATA TL.HOQ)O< C )o#i$dzy podej,cia#i tradycyjny#i= a behawioryz#e#= w
behawiory<#ie nie #a #iejsca na #oralno,G i etyk$. 6ej debaty nie wygra2 nikt= dosz2o do
ko#pro#isu #i$dzy podej,cie# tradycyjny# i behawioryz#e#. Nkcent podej,cia
tradycyjnego k2adziony jest na zrozu#ienie i w ra#ach tego zrozu#ienia #a#yI nor#y i
warto,ci= os"d i wiedz$ historyczn". W behawiory<#ie akcent k2adziony jest na
wyja,nienieI hipoteza= gro#adzenie danych i wiedza naukowa. )odej,cie tradycyjne
u#ieszczaj" teoretyka wewn"trz przed#iotu badan= a w behawiory<#ie na zewn"trz
C III 1e;(+( T2(+( GOQFO<C pojawienie si$ kierunkw post#odernistycznych np. /e#iniz#
czy ekologiz#. )atrz" one na rzeczywisto,G w bardzo specy/iczny sposb

4E57ENQIL8 4E5QIME7NQIL8
4N6U7N

Nnarchia C konstruktywna
cecha ,rodowiska
#i$dzynarodowego@
8oDna j" wyeli#inowaG i
naleDy wr$cz wykluczyG
B54&EBWE4!+E Ngresywna polityka pa'stw ?e/ensywna polityka pa'stw
W&)^S)7N!N
8I_?L\4N75?5WE
+est trudna do
zaakceptowania i realizacji
oraz 2atwa do przerwania
;pa'stwa wsp2pracuj" gdy
#usz"@
)a'stwa wsp2pracuj" kiedy
tylko #aj" tak" #oDliwo,G
L\&BI 6ylko wzgl$dne= czase#
absolutne
G2wnie absolutne
)7I57\6E6 !EQ^W Mezpiecze'stwo w ty#
#ilitarne
ekono#ia
I46E4!+E I )56E4!+NS\ Nnaliza #oDliwo,ci Nnaliza celw

1). GNWNE ZANOPENIA I CELE KRYTYCZNYC8 TEORII STOSUNKW
MIDZYNARODOWYC8
6wrca#i teorii krytycznej s" nie#ieccy /ilozo/owie i socjolodzy 8aU >orkhei#er i 6heodor
W. Ndorno. &a#a teoria w Europie nie by2a tak uznawana jak w U&N ;np. we W2oszech i we
1rancji prawie w ogle si$ nie przyj$2a@.
Te-ri4 kr%+%#.n4 M(X 8-rk7ei*er okre,la2 swoje stanowisko /ilozo/iczne. Losta2a
zastosowana po raz pierwszy w eUplicite pt. X6eoria tradycyjna a teoria krytycznaF z 13.
roku. 6eoria krytyczna jest integraln" cz$,ci" postawy krytycznej= ktra zdaje si$ nakaze#
czasu. Wed2ug >orkhei#era nad ludzko,ci" zawis2a gro<ba katastro/y w zwi"zku ze
schy2kie# epoki burDuazyjnej= znajduj"cej wyraz w ekspansji /aszystowskiego totalitaryz#u.
6wrca teorii nie s"dzi= by postawa krytyczna by2a tylko sposobe# #y,lenia czy teD
#ani/estowa2a si$ tylko= jako teoria krytyczna. L za2oDenia #aterializ#u= ktry jest przez
>orkhei#era akceptowany 9 #y,lenie nie oznacza dzia2ania ani teD nie #oDe go zast"piG jak i
osi"gni$cie celu nie jest #oDliwe bez rozeznania w sytuacji i u,wiado#ienia sobie jej
zagroDe'.
We1:u, A2Yin( W. G-u21ner(= wybitnego socjologa krytycznego= orientacja krytyczna #oDe
istnieG tylko wtedy= gdy s" powody do krytykowania a powody te= jak dot"d 2"czy2y wszystkie
istniej"ce spo2ecze'stwa. 6eoria krytyczna nie przez przypadek pojawi2a si$ w 4ie#czech=
gdyD to przede wszystki# krytyka do#inacji= krytyka= ktra #a s2uDyG ludzio# a nie
#anipulatoro#. 6eoria krytyczna s2uDy dog2$bne#u zbadaniu i /iltrowaniu spo2ecze'stwa tak=
aby ujrzeG jego wszystkie aspekty= zw2aszcza te starannie ukryte.
6eorie krytyczne stosuj" her#eneutyk$ 9 ,wiat naturalny i rozu# ludzki wy#agaj" rDnej
analizyC wyja,nienia i zrozu#ienia. W s# nie #a hierarchii= istnieje wiele kr$gw.
W03&:#.eDni 3r.e10+.TKC R-;er+ C-X i M(rk 8-55*(n
E#ancypacja oznacza uwolnienie ludzi od ogranicze' takich jak bieda= z2a edukacja= nacisk.
)rowadzi do autono#ii o w2asny# losie. &truktury kapitaliz#u nie s" niez#ienne i naturalne
;analogia #arksiz#u@. Nkcent na suwerenno,G pa'stw= wojn$ i nacjonaliz# ;krytyka
#arksiz#u ktry tego nie docenia2@
6eorie krytyczne rozwin$2y si$ w latach 0: i by2y odpowiedzi" na neorealiz# B. Waltza. ?"D"
do zrozu#ienia sprzeczno,ci= si2y= do#inacji poprzez analiz$ historycznego i spo2ecznego
rozwoju.
O,&2ne .(:-'enie +e-rii kr%+%#.n%#7I
cech" ,wiata jest nierwny podzia2 si2y= rDnice bogata p2noc i biedne po2udnie
cele# jest przezwyci$Denie nierwno,ci i przywrcenie rwnowagi
kwestionuj" suwerenne pa'stwo jako jedyna /or#$ #oralnej i politycznej wsplnoty
oraz jego role wy2"cznego twrcy toDsa#o,ci
cele# utworzenie alternatywnej teorii ktra analizuje #oDliwo,G przezwyci$Denia
suwerennych pa'stw i utworzenie postsuwerennej polityki ,wiatowej; analogia do
post#oderniz#u
Kr%+%#.ne 0+u1i( n(1 ;e.3ie#.eB0+$e*!
Mezpiecze'stwo jest tworzone by s2uDyG okre,lony# celo# pa'stwa. LagroDenie# dla
bezpiecze'stwa s" I bieda oraz katastro/y naturalne. 6eoria krytyczne kwestionuj" De pa'stwo
jest g2wny# pod#iote# bezp. twierdza De jest ono cz$,ci" proble#u bezp. 4ie #oDe byG
osi"gni$te koszte# innych pod#iotw.
WONY STARE WONY NOWE
.ktorzy Nr#ie narod.= sojusze blok Grupy para#i lit. LG)
Cele Interesy narod lub blokowe Lyskanie toDsa#o,ci
/pos0b pro-a"zenia
-ojny
>ierarchiczne= bitwy= nowe
technologie
7ozproszony= przeciw ludn.
cywilnej= bron lekka
%oparcie ze-n1trzne &ojusze= #ocarstwa 8a/ia tranzyt.= si2y region.
8i0+-r%#.n( 0-#/-2-,i(
)orwnanie spo2. aby okre,liG dlaczego jedne odnios2y sukces a inne nie. )odwaDanie
realistycznej koncepcji pa'stwa. Wg 6hedy &ockpol interesy pa'stwa stawiaj" go w
kon/likcie z do#inuj"c" klas" spo2eczn". Gdy pa'stwa chc" prowadziG wojn$ podnosz"
podatki= jeDeli przegraj" ko'czy si$ to rewolucja i obalenie# klasy do#inuj"cej
1G. DETERMINIZM STRUKTURALNY W TEORIAC8 STOSUNKW
MIDZYNARODOWYC8
DETERMINIZM ;2ac. "eterinare ` oddzieliG= ograniczyG= okre,liG@ ` koncepcja
/ilozo/iczna= wed2ug ktrej wszystkie zdarzenia w ra#ach przyj$tego paradyg#atu s"
po2"czone zwi"zkie# przyczynowoCskutkowy#= a zate# kaDde zdarzenie jest
z"eterino-ane przez swoje przyczyny ?. strukturalny jest konsekwencja budowy uk2adu= w
ktry# zachodz" zwi"zki #iedzy struktura jako ca2o,ci" a jej ele#enta#iK wyst$puje jako
jednoC lub wielopozio#owy uk2ad cech konstytutywnych ;bez nich dany przed#iot nie #oDe
istnieG@K przejawia sie tu swoisty ko#ple#entaryz# C cz$,ci organiz#u warunkuj" ca2o,G= a
ca2o,G jego cz$,ci. &trukturalne uorganizowanie nie dotyczy tylko wewn$trznej strony
przed#iotuK dowolny przed#iot jest strukturalnie powi"zany z inny#i przed#iota#i= gdyD
zwykle wyst$puje w obr$bie jakiego, uk2adu.
Waltz uwaDany jest za najwi$kszego po >. 8orgenthau przedstawiciela paradyg#atu
realistycznego= #ie,ci si$ w nurcie bada' syste#owych. Waltz koncentruje si$ na strukturze
syste#u #i$dzynarodowego a anarchi$ traktuj$ jako jego i##anentn" cech$. &truktura
syste#u deter#inuje polityk$ zagraniczn" pa'stwa= wyznacza #u skal$ niezaleDno,ci. W ten
sposb Waltz podwaDa za2oDenie realiz#u o niezaleDno,ci i autono#iczno,ci pa'stwa. Istnieje
zate# zaleDno,G po#i$dzy zachowanie# si$ pa'stwa a jego u#iejscowienie# w strukturze
syste#u #n.
W('ne $ +e/ +e-rii 3-2i+%ki *i=1.%n(r-1-$e/ 04 +r.% e2e*en+%!
C pa'stwo i jego zachowania=
C struktura syste#u=
C e/ekt zachowa'.
T$-r.4 -ne r(.e* 0%0+e* .:-'-n% . +r.e#7 $(r0+$6 04 ni*iI
C zasady rz"dz"ce syste#e#
C ele#enty syste#u ; to nie #usz" byG pa'stwa@
C potencja2y uczestnikw syste#u i ich roz2oDenie 9 to najwaDniejszy ele#ent.
)otencja2 uczestnikw powoduje ich roz#ieszczenie w hierarchii ich potencja2w i tworzenie
rDnych #odeli syste#w. &truktura syste#u wg Waltz[a to deter#inistyczny uk2ad
uwarunkowa'= ktry wy#usza na pa'stwach taki typ zachowania= ktry zapewni #u
bezpiecze'stwo i przetrwanie. Uk2ad uwarunkowa' na pozio#ie #i$dzynarodowy# badany
by2 z kolei pod k"te# akceptacji zachowa' i wsp2zawodnictwa pa'stw.
Usytuowanie pa'stwa w okre,lony# #iejscu w strukturze sy#bolizuje jego potencja2=
wy#usza na ni# okre,lone post$powanie w ,rodowisku #i$dzynarodowy#;wg
specy/icznych zasad@ a takDe okre,la /unkcje= jakie pa'stwo realizuje.
!ele# polityki zagranicznej pa'stwa staje si$ #aksy#alizacja pot$gi oraz #ini#alizacja strat.
Wynika to z anarchiczno,ci ,rodowiska #i$dzynarodowego. )a'stwo chce zaistnieG w
syste#ie i utrzy#aG w ni# pozycj$. Waltz nie postrzega wi$c pa'stwa jako niezaleDnego
uczestnika polityki #i$dzynarodowej= tworzy raczej koncepcj$ racjonalno,ci jego zachowa'.
Wskazuje na potrzeb$ badania syste#u i jego struktury= aby poznaG #echaniz#y
deter#inuj"ce zachowania pa'stw i ich nast$pstwa. Nnarchiczno,G syste#u #i$dz. traktuje
jako sta2" warto,G i prbuje poznaG jego w2a,ciwo,ci= tak aby #c badaG pol. zagraniczn"
pa'stwa i jego zachowania

N(1 .(#7-$(ni(*i 3(B0+$ #i4'% $i=# 1e+er*ini.* 0+ruk+ur(2n% ich zachowa' w
syste#ie #i$dzynarodowy#. Uczestnicy syste#u rDni" si$ tylko potencja2e#= za, /unkcje i
regu2y zachowa' s" podobne. +ednak wzgl$dno,G potencja2w nie #a w ty# #odelu takiego
znaczenia= gdyD pa'stwa d"D" przede wszystki# do #aksy#alizacji swej si2y.
L drugiej strony= skupianie si$ wy2"cznie na strukturze syste#u i potencjale pa'stwa w celu
zabezpieczenia interesw= nie wyja,nia w"tpliwo,ci zwi"zanych z polityk" zagraniczn"; byG
#oDe w wi$kszy# stopniu #a to znaczenie w polityce #i$dzynarodowej@. 8a to s2uDyG
jedynie wyja,nieniu prawid2owo,ci zachowa' si$ pa'stw i tre,G ich polityki zagranicznej. W
ty# sensie strukturalny realiz# nabiera cech teorii redukcjonistycznej.
)odsu#owuj"c= Waltz ;#i#o redukcjonistycznego i statycznego charakteru jego teorii@
wytyczy2 kierunek nowe#u podej,ciu w badaniu polityki #i$dzynarodowej i zachowa'
pa'stw w anarchiczny# syste#ie #n. LastrzeDenia do tej teorii #ieli ne-r(#/-n(2iD#i. 9.
Kr(+-#7$i2 twierdzi2= De nie #oDna zrozu#ieG zachowa' pa'stwa i jego polityki zagranicznej
bez znajo#o,ci wn$trza kraju. &2abo,ci" teorii strukturalnej jest autono#izacja pa'stwa w
,rodowisku #i$dzynarodowy# i niedocenianie wewn$trznych deter#inant jego polityki
zagranicznej. 6akie podej,cie okazywa2o si$ redukcjonistyczne.
Ek-n-*i#.n% 1e+er*ini.* 0+ruk+ur(2n% I. W(22er0+ein(
&yste# #n. wed2ug Wallersteina sk2ada si$ z pa'stw naleD"cych doI
centru
p 0 2 p e r y , e r i i
p e r y , e r i e
wy r D n i a t e D o b s z a r y zewn$trzne.
Ekono#iczny deter#iniz# strukturalny zak2ada De pa'stwa pery/eryjne nie
#og" p r z e j , G d o c e n t r u # . E k o n o # i c z n a d o # i n a c j a
p 2 n o c y n a d p o 2 u d n i e # # o D e t y l k o wzr as t aG. )a's t wa
per y/ e r yj ne #aj " #a 2 e s zans e na ni ezal e Dne / unkcj onowani e w gos p.
globalnej. UwaDa De nawet je,li pa'stwo pery/eryjne dokonuje post$pu ekono#. to i tak
wobec przeobraDeni = ktre dokonuj" si$ w centru# rDnice potencjalnie z#niejszaj" si$.
)rzyk2ade# s" tygrysy azjatyckie. +est to skutek dzia2ania #echaniz#w
kapitalistycznych tworz"cych tzw. ponadstruktur$ syste#u ,wiatowego= ktra nie
pozwala na rozwj gosp. e/ektywny inaczej niD wy#iarze globalny#. )a'stwa biedne
s" swego rodzaju zak2adnika#i tej struktury i Dadne ich dzia2ania nie s" w stanie
tego z#ieniG. 6en deter#iniz# na stale okre,la typ prowadzenia polityki zagranicznej inny
dla pa'stw bogatych inny dla biednych. Wallerstein twierdzi= De kraje pery/eryjne s"
strukturalnie ograniczone i De odtwarzaj" swj podporz"dkowany status. 7ozwija si$ syste#=
ale nie poszczeglne pa'stwa.
1F. EWOLUCA KATEGORII SINY W TEORIAC8 SM
Si:( $ 0+-0unk(#7 *i=1.%n(r-1-$%#7= zesp2 czynnikw decyduj"cych o zdolno,ci pa'stw
do skutecznego /unkcjonowania= obrony w2asnych interesw w stosunkach
#i$dzynarodowych. 4iegdy, to poj$cie wi"zano g2wnie ze s/er" #ilitarn" C pot$ga pa'stwa
zaleDa2a od jego si2 zbrojnych= zdolno,ci do ich rozbudowywania i uDycia.
4adal ten aspekt zachowuje znaczenie= gdyD istniej" kon/likty zbrojne= potencjalne
zagroDenie wojna#i. ?latego kwestia zachowania rwnowagi si2= u#acniania sojuszy=
rozbrojenia= nieproli/eracji broni j"drowej pozostaj" wci"D aktualne.
+ednocze,nie dostrzegalne jest #alej"ce znaczenie si2y #ilitarnej jako wyznacznika si2y
#i$dzynarodowej pa'stwa. )a'stwa #og" z rwn" skuteczno,ci" pos2ugiwaG si$ teD si2"
ekono#iczn"= cywilizacyjn"= kulturaln"= i to te czynniki coraz cz$,ciej decyduj" o
#ocarstwowo,ci pa'stwa. &a#o posiadanie si2y #ilitarnej nie gwarantuje rzeczywistego
bezpiecze'stwa pa'stwa= jego pot$gi ;np. wsp2czesna 7osja@= tak jak brak licz"cej si$ si2y
#ilitarnej nie #usi przeszkadzaG w rozbudowywaniu wp2ywu na stosunki #i$dzynarodowe
;np. wsp2czesne 4ie#cy@.
REALIZMC pa'stwa d"D"co zapewnienia sobie bezpiecze'stwa kalkuluj"c w2asn" si2$ w
stosunku do si2y innych pa'stw. &yste# jest anarchiczny = rywalizacja pa'stw= sel/Chelp
pa'stwa #usz" zapewniG sobie sa#e bezpiecze'stwo a jedyny# skuteczny# tego
narz$dzie# jest si2a. Nkceptowalna jest zasada rwnowagi si2C niedopuszczenie do uzyskania
hege#onistycznej przewagi przez 1 pa'stwo.
o Re(2i.* k-*32ek0-$%T Tuki1%1e0<C pa'stwa w polityce zagranicznej d"D" do #aU
si2y= uszeregowane s" w hierarchii pod wzgl$de# posiadanej si2y= w razie w"tpliwo,ci
ostateczny# arbitraDe# jest wojna
o Re(2i.* 0+ruk+ur(2n% 9 ;T-*(0. 8-;;e03C ludzie s" sobie rwni ale gdy pragn"
tego sa#ego rywalizuj" ze sob" uDywaj"c #echaniz#u si2owego
o Re(2i.* 3r(k+%#.n% ;M(X We;;er<C pa'stwo to jedyna wsplnota ktra #a#
#onopol na uDycie si2y /izycznej= punkte# wyj,cia jest interes pa'stwa= pro#owanie
pot$gi= wojna jest czy#, naturalny# a pokj jest z#ian"
Edward !arrC cele# dzia2ania jest takie zastosowanie si2y aby przeciwnicy zrobili to
czego si$ od nich oczekuje
o Re(2i.* k2(0%#.n% ;8. M-r,en+7(u@C #otywe# dzia2ania pa'stwa jest obawa przez
utrat" stanu posiadania= korzy,ci lub ch$G budzenia respektu. )a'stwo d"Dy do
utrzy#ania si2y;status Zuo@ lub do jej zwi$kszenia; polityka i#perialna<
SZKONA ANAGIELSKAC >. Mull= 8. Wight syste# #n jest anarchiczny= do#inuje w ni#
kon/likt . )a'stwa realizuj" swojej interesy za po#oc" polityki si2y. W syste#ie ,wiatowy#
jedno,G podtrzy#ywana jest za po#oc" si2y. ?opuszcza wsp2dzia2anie pa'stw na rzecz
bezpiecze'stwa
NEOREALIZMC g2wny#i aktora#i na scenie #n s" unitarne i racjonalne pa'stwa ktre w
realizacji swoich interesw polegaj" na uDyciu si2y. Lasada rwnowagi si2y to zas.
)rowadzenia polityki #n= a stosuje si$ j" gdy syste# #n jest anarchiczny a cele# pa'stw jest
przetrwanie jako aktorw suwerennych.. &i2a to po2"czenie zdolno,ci pa'stwa. ?aje pa'stwu
#iejsce i pozycje w syste#ie. 6aka pozycja kszta2tuje zachowanie pa'stwa. ?ystrybucja si2y
po#aga wyja,niG struktur$ syste#u #n. &i2a jest uDyteczny# ,rodkie#= jej nad#iar lub brak
s" szkodliwe
Re(2i.* n-$-#.e0n% 9 ;-0e37 Grie#-@= pa'stwa zainteresowane s" zwi$kszanie#
si2y dlatego b$d" wsp2pracowa2y z inny#i pa'stwa#i aby zwi$kszyG swoje zdolno,ci
Re(2i.* -5en0%$n%C ;-7n Me(r07ei*er@= dla pa'stwa najwaDniejsza jest si2a
wzgl$dn" a nie absolutna. )rzywdcy politycznie powinni realizowaG tak" strategie
ktra wz#ocni ich si2$ i os2abi wrogw. )a'stwa d"D"ce do przywdztwa cz$sto
ryzykuj" w2asny# bezp.
Re(2i.* 1e5en0%$n% 9 ;R-;er+ erYi0 i (#k Sn%1er@= pa'stwa d"D" do utrzy#ania
rwnowagi si2 a nie do pot$gi. Boszty wojny przekraczaj" korzycie dlatego nie
powinno do nich dochodziG.
KONSTRUKTYWIZMC Wed2ug konstruktywistw si2a #a natur$ dyskursywn"= zwi"zana
jest z wiedz"= idea#i= kultur"= ideologi" i j$zykie#= oznacza takDe #oDliwo,G tworzenia
takich toDsa#o,ci i interesw innych aktorw= ktre ograniczaj" zdolno,ci kontrolowania
przeznaczenia. &i2a przejawia si$ w zdolno,ci do kontrolowania intersubiektywnego
znaczenia= ktre powstaje w wyniku podobnego rozu#ienia= postrzegania i dzia2ania aktorw
spo2ecznych= wzaje#nego etykietowania i wsplnego ustalania hierarchii. 7acjonali,ci
zarzucaj" konstruktywisto#= De nie potra/i" s/or#u2owaG /alsy/ikowanych hipotez= oraz De
powielaj" progra# badawczy racjonalistw. Brytykuj" ich za nieprzywi"zywanie naleDnej
uwagi do nierwnego rozk2adu si2y #i$dzy pa'stwa#i oraz do rDnorodno,ci kulturowej we
wsp2czesny# ,wiecie.
KO. G:&$ne ,2-;(2ne 3r-;2e*% ek-2-,i#.ne
C 1.iur( -.-n-$( A ?ziura ozonowa jest to zjawisko polegaj"ce na z#niejszaniu si$ ilo,ci
ozonu w ozonos/erze ;cz$,G stratos/ery o podwyDszonej ilo,ci ozonu@. +est to zjawisko
niebezpieczne= poniewaD ozon jest odpowiedzialny za poch2anianie pro#ieniowania
ultra/ioletowego docieraj"cego do Lie#i ze &2o'ca. )ro#ieniowanie to jest szkodliwe
dla organiz#w Dywych. )rzyczyn" tworzenia si$ dziury ozonowej jest niszczenie ozonu
w at#os/erze przez /reony. &" to zwi"zki che#iczne= ktre w wyniku pro#ieniowania
ultra/ioletowego rozk2adaj" si$ na w$giel= /luor i chlor. L#niejszenie si$ ilo,ci ozonu
w at#os/erze #oDe #ieG powaDne konsekwencje dla Dycia na Lie#i. +est on odpowiedzialny
za poch2anianie pro#ieniowania ultra/ioletowego docieraj"cego do naszego globu ze &2o'ca.
)ro#ieniowanie to jest bardzo szkodliwe dla wszelkich organiz#w Dywych. )rowadzi
do uszkodze' ko#rek= poprzez oparzenia skry. 8oDe powodowaG z#iany w ich #ateriale
genetyczny# i wywo2ywaG ty# sa#y# choroby nowotworowe ;#. in. czerniak@. 4ad#iar
pro#ieniowania UY przyczynia si$ takDe do os2abienia odporno,ci organiz#w= a w
konsekwencji zwi$kszenia ryzyka zaraDenia choroba#i wirusowy#i i pasoDytniczy#i.
)rzyspiesza takDe procesy starzenia si$ skry. +est rwnieD niebezpieczny dla oczu C #oDe
byG przyczyn" #. in. zaG#y.
C e5ek+ #ie32(rni(n% C 4iektre gazy= jak np. dwutlenek w$gla powoduj" zatrzy#ywanie
ciep2a. ?wutlenek w$gla wytwarzany w coraz wi$kszych ilo,ciach podczas procesw spalania
surowcw energetycznych gro#adzi si$ w at#os/erze utrudniaj"c wypro#ieniowanie z
powierzchni Lie#i energii cieplnej. Ljawisko to okre,la#y jako e/ekt cieplarniany. +ego
skutkie# jest ocieplanie kli#atu globalnego. &powoduje to topienie si$ lodowcw w Nrktyce
i na Nntarktydzie= pozio# #rz podnosi si$ tak= De wiele wysp i terenw niDej po2oDonych
;#i$dzy inny#i >olandia i Mangladesz@ zniknie na zawsze pod wod". Inne #oDliwe do
przewidzenia skutki e/ektu cieplarnianego toI z#iana stre/ kli#atycznych i zwi"zan" z ty#
z#iana struktury upraw= wzrost zasolenia wd gruntowych= spadek poD"danej wilgotno,ci
gleby szczeglnie w okresie letni# oraz niszczenie lasw.
C k$(Dne 1e0.#.e A Bwa,ne deszcze= to opady at#os/eryczne zawieraj"ce w kroplach wody
zaabsorbowane gazy C dwutlenek siarki = tlenki azotu i inne bezwodniki kwasowe oraz
produkty ich reakcji w at#os/erze C s2abe roztwory kwasu siarkowego= znacznie
gro<niejszego kwasu siarkowego= kwasu azotowego. Bwa,ne deszcze powstaj" g2wnie na
obszarach= gdzie at#os/era jest naraDona na d2ugotrwa2" e#isj$ dwutlenku siarki i tlenkw
azotu= zarwno ze <rde2 naturalnych= np. czynnych wulkanw= jak rwnieD sztucznych C
spaliny powstaj"ce w wyniku spalania zasiarczonych paliw C w$gla brunatnego i ka#iennego.
wywieraj" negatywny wp2yw na /aun$ i /lor$. &" niew"tpliw" przyczyn" licznych chorb
uk2adu oddechowego. Lnacznie przyspieszaj" korozj$ rDnego rodzaju konstrukcji
#etalowych oraz zabytkw.
C ni0.#.enie 2(0&$ 9 Qasy zaj#uj" przesz2o 2.P powierzchni Lie#i. 7oz#ieszczenie lasw
na Lie#i jest nierwno#ierne= co spowodowane jest g2wnie cecha#i kli#atyczny#i i coraz
bardziej widoczn" dzia2alno,ci" cz2owieka. Qasy ca2ego ,wiata wzbogacaj" at#os/er$ w tlen=
powstaj"cy w procesie /otosyntezy. Wycinaj"c las= krok po kroku odcina#y sobie <rd2o
tlenu. Qasy oczyszczaj" powietrze= ktry# oddycha#y. Lanieczyszczenia powstaj"ce w
procesach prze#ys2owych= tra/iaj"ce na las= ulegaj" zatrzy#aniu przez drzewa. Lniszczenie
lasu pozbawia nas tej naturalnej oczyszczalni. Qasy reguluj" gospodark$ wodn". Gdy wytnie
si$ lasy= teren ulega odwodnieniu= a gleba erozji. )o pi$kny# lesie pozostaje suchy=
bezuDyteczny obszar. Le zniszczenie# lasw wi"De si$ zag2ada wielu gatunkw poDytecznych
ro,lin oraz zwierz"t= ktrych nigdy juD nie b$dzie#y #ogli podziwiaG w ich naturalny#
,rodowisku= a takDe coraz #niejsza dla nas ludzi dost$pno,G pi$knych #iejsc wypoczynku i
rekreacji.
C-13(1% i D*ie#i CC 5dpady sta2e s" proble#e#= z ktry# borykaj" si$ wszystkie kraje naszej
planety. Wrd2e# odpadw jest po pierwsze prze#ys2= a po drugie #iejsca za#ieszkania i
Dycia cz2owieka. 5dpady prze#ys2owe= ze wzgl$dw ekono#icznych= sk2adowane s" cz$sto
w s"siedztwie <rde2 ich powstawania. ?latego wysypiska odpadw prze#ys2owych i ha2dy
s" nieod2"czny# ele#ente# krajobrazu prze#ys2owego. &k2adowiska odpadw #og" staG si$
<rd2e# dodatkowych zagroDe'. )odsi"kanie wd w #iejscach sk2adowania #oDe
spowodowaG wyp2ukiwanie substancji szkodliwych dla zdrowia ;jak np. #etale ci$Dkie@= a
ty# sa#y# zagroDenie dla wd powierzchniowych= podzie#nych oraz gleby. )oniewaD na
odpadach i ,#ieciach znako#icie rozwijaj" si$ drobnoustroje oraz niektre gatunki grzybw=
stwarza to dodatkowe niebezpiecze'stwo zatrucia otoczenia np. #ykotoksyna#i= czy teD
bezpo,rednio chorobotwrczy#i gatunka#i zarazkw. &pecy/iczny rodzaj zagroDenia
powoduj" resztki Dywno,ci= ktre staj" si$ powode# niekontrolowanego wzrostu niektrych
gatunkw zwierz"t= np. szczura w$drownego czy #uchy do#owej= ktre to gatunki s"
roznosiciela#i wielu niebezpiecznych chorb.
K1. REDE9INICA ZAKRESU PODMIOTOWEGO I PRZEDMIOTOWEGO
BEZPIECZE@STWA MIEDZYNARODOWEGO
?yna#iczny proces spo2eczny= podlegaj"cy z#ianie. )a'stwa adaptuj" swoje rozu#ienie
bezpiecze'stwa do z#ieniaj"cej si$ rzeczywisto,ci spo2ecznej. Mezpiecze'stwo jest warto,ci"
i potrzeba w Dyciu spo2eczny#.. 6o przed#iot poD"dania dla pod#iotw ktre pragn"2 jego
zapewnienia. Mezpiecze'stwo okre,lane jest jako stan pewno,ci= identy/ikowane z brakie#
zagroDenia= ochrona przed zagroDenia#i. Wg s2ownika U4E&!5C bezpiecze'stwo to brak
zagroDenia /izycznego i psychicznego W potoczny# rozu#ieniu bezpiecze'stwo
identy/ikowane jest z procese# realizacji warto,ci= trwanie jednostek narodw u#oDliwia
realizacje toDsa#o,ci szczeglnie dla grup etnicznych. Mezpiecze'stwo s2uDy realizacji
innych warto,ci czyli #a charakter instru#entalny. Mezpiecze'stwo naleDy analizowaG w
oparciu o s/er$ obiektywn" i subiektywna; #odel 1rei[a@
-<K0E1 *0-E@"%>A>'B
?otyczy wielowy#iarowo,ci bezpiecze'stwa; gosp.= polit= spo2.= ekologiczny@ W kaDdy# z
nich wyst$puj" zagroDenia dla bezpiecze'stwa = niezb$dne jest podej#owanie dzia2a' na
rzecz zapewnienia bezp.
W%*i(r 3-2i+%#.n%C wi"De si$ z bezp. #n= dotyczy sposobu zorganizowania
,rodowiska #n.= obej#uje zesp2 dzia2a' na rzecz ustabilizowania stosunkw
wewn"trz pa'stwa np. poprzez re/or#y ekono#iczne. 6e dzia2ania #aj" 2 wy#iarowy
charakterI
o Trodowisko #n. 9 tworzenie instytucji
o Trodowisko wewn. 9 2ad i stabilno,G w pa'stwie
W%*i(r ,-03-1(r#.%C przechodzenie od geopolityki do geoekono#iki ;od si2y
#ilitarnej do si2y ekono#icznej@
o Mezpiecze'stwo #n. a gospodarka 9 gosp. &2uDy budowaniu #aterialnego
potencja2u pa'stwa= bez silnej gospodarki trudno jest budowaG niezaleDno,G
polityczna. )a'stwo jest zagroDone gdy gospodarka nie jest w stanie si$
rozwijaG. &ektorowe #y,lenie o bezpiecze'stwieC pewno,G dost$pu do np.
surowcw lub energetyki
o Mezpiecze'stwo #n. a gospodarkaC procesy gospodarcze #og" byG <rd2e#
kon/liktw. Wsp2praca gosp. tworzy przes2anki stabilno,ci i bezp. #n. 4a
szczycie w Mudapeszcie 133% wskazano ze gosp. rynkowa jest integraln"
cz$,ci" wszechstronnego bezp. Wolno,G gosp. zapewnia swobodny dost$p do
czynnikw produkcji= ogranicza sk2onno,G do stosowania si2y.
W%*i(r 03-:e#.n%Q 7u*(ni+(rn%C wy#iar spo2eczny dotyczy zachowania
toDsa#o,ci przez grupy etniczne. 5dej,cie od bezp. w kategoriach terytoriu# i
przej,cie do bezp. w kategoriach toDsa#o,ci. Wy#iar hu#anitarny wi"De si$ z
prawa#i cz2owieka niezaleDnie od podzia2u etnicznego. 4aruszenie wolno,ci
obywatelskich to <rd2o niestabilno,ci ktre #og" rozlaG si$ na ca2y syste#.
W%*i(r $-/0k-$%C w okresie zie#nej wojny by2 jedyny i do#inuj"cy. Wsp2cze,nie
staje si$ zjawiskie# z2oDony#. Ele#entyI kontrola zbroje'= proli/eracja M87C
#oDliwo,G wej,cia w posiadanie M87 pod#iotw niepa'stwowych= rozwj
wojskowych ,rodkw budowy zau/ania= tworzenie wielonarodowych jednostek
wojskowych.
W%*i(r ek-2-,i#.n%C prawdopodobie'stwo #n. kon/liktw zbrojnych na tle
ekologiczny# w zaleDno,ci od wyst$powania innych czynnikwI g$sto,G zaludnienia=
ubstwo= autorytarny sposb rz"dzenia= historyczne obci"Denia. !zynniki ekologiczny
staje si$ kon/liktogenny w wyniku po2aszenia kilku czynnikw.
-<K0E1 *>@"%>A>'BC wsp2cze,nie zakres pod#iotw uwzgl$dnianych w analizie
ulega poszerzeniu. 5dchodzenie od pa'stwocentrycznego uj$cia. 4ie tylko pa'stwa s"
<rd2e# zagroDe' dla bezp. Nle teD pod#ioty niepa'stwowe. 5becnie proble#y bezp. to
istnienie pod#iotw innych niD pa'stwo C kategoria zagroDe' asy#etrycznych. Nsy#etria
dotyczy rDnicy potencja2w= #etod dzia2ania i statusu /or#alnego. )oszerzenie zakresu
pod#iotw wynika z procesu z#iany jaki dokona2 si$ w ,rodowisku #n..
-<K0E1 *0-E1A0-ENNBC przechodzenie od bezp. narodowego do bezp. #n. )a'stwa
postrzegaj" swoje interesy w szerszy# kontek,cie 2adu #n. Interesy pa'stw nie s"
ograniczone do terytoriu# pa'stwowego. )rzes2anki poszerzania tego zakresu to
wsp2zaleDno,ci= globalizacja= czynnik technologiczny
-<K0E1 '<0A>?4% 4C0>N%>NB4CC rozszerzono katalog west/alski ;integralno,G
terytorialna = zachowanie instytucji pa'stwa@ o nowe warto,ci np. stosunki gosp. z inny#i
pa'stwa#i= autono#ia= sa#ostanowienie= toDsa#o,G narodowa= jako,G Dycia.
-<K0E1 1*>1>7# 0>-#"%EN%< 7E-*E%4-ED1A'<C przechodzenie od negatywnego
do pozytywnego rozu#ienia bezp. 5d braku zagroDenia do stanu realizacji cenionych
warto,ci Mezpiecze'stwo od czego, ;od zagroDe'@ do czego, ;do warto,ci poD"danych@. Mezp.
przestaje byG traktowane w kategoriach gry o su#ie zerowej
o 5kre,lenie granic bezp.C co zaliczaG do zagroDe' a co nie
o 7ozrDnianie wyzwa' i zagroDe'
o )roble#y de/inicyjne bezp.
KK. POCIE BEZPIECZE@STWA EKOLOGICZNEGO
?e/inicja bezpiecze'stwa ekologicznego na przestrzeni ostatnich %: lat z#ienia2a si$.
)ierwsze de/inicje bezpiecze'stwa ekologicznego nawi"zywa2y do potrzeby dzia2a' na rzecz
likwidacji lub z#niejszenia do #ini#u# zagroDe' spowodowanych przez skaDenia i
dewastacj$ ,rodowiska i g2ownie #ia2o na celu zapobieganie zjawisko# #aj"cy# nag2y
charakter. )ierwsze de/inicje nie nawi"zywa2y do dzia2a' #aj"cych na celu zabezpieczenie
/unkcjonowania przyrody i ,rodowiska w jaki# Dyje cz2owiek. Qata obserwacji i bada'
,rodowiska naturalnego wykaza2y= De nie #oDna traktowaG bezpiecze'stwa ekologicznego
przez pryz#at tylko bezpiecze'stwa cz2owieka. 5kaza2o si$= De istnieje ,cis2y zwi"zek
po#i$dzy ty# co dzieje si$ w przyrodzie a ty# czy# zaj#uje si$ cz2owiek. 5becnie
bezpiecze'stwo ekologiczne de/iniuje si$ C /(k- +r$(:% i #i4,:% 3r-#e0 .*ier.(/4#% 1-
-0i4,ni=#i( 3-'41(ne,- 0+(nu ek-2-,i#.ne,-6 .(;e.3ie#.(/4#% 03-k-/n4 i .1r-$4
e,.%0+en#/= $0.%0+ki#7 e2e*en+&$ ek-0%0+e*u6 3r.% u'%#iu r&'n%#7 Dr-1k&$ .,-1n%#7 .
.(0(1(*i $03&:'%#i( $e$n=+r.ne,- 3(B0+$( i 03-:e#.n-D#i *i=1.%n(r-1-$%#7.
4a skutek katastro/y prze#ys2owej czy kl$ski Dywio2owej #oDe powstaG nag2e
Enadzwyczajne zagroDenieE Dycia i zdrowia ludzi lub ,rodowiska przyrodniczego. LagroDenia
#og" powstaG w wyniku pojawienia si$ w ,rodowisku czynnikwK ;i-2-,i#.n%#76
#7e*i#.n%#76 (+-*-$%#76 3-$-1.i-$%#76 3-'(r-$%#7 i +e#7ni#.n%#7.
.(,r-'eni( ek-2-,i#.ne s" to zdarzenia= w ktrych istnieje #oDliwo,G wyst"pienia trwa2ego
;nieodwracalnego w sposb naturalny@ uszkodzenia lub zniszczenia duDego obszaru
,rodowiska przyrodniczego= wp2ywaj"cego negatywnie ;po,rednio lub bezpo,rednio@ na
zdrowie lub Dycie ludzi. ?o tego typu zdarze' #oDna zaliczyGI
katastro/y naturalne i prze#ys2owe=
niekontrolowan" eksploatacj$ zasobw naturalnych=
zanieczyszczenie wody= powietrza i gleby na skal$ #asow"=
brak gospodarki odpada#i ko#unalny#i= prze#ys2owy#i= nuklearny#i=
stosowanie niebezpiecznych technologii prze#ys2owych=
naruszenie stosunkw wodnych w ,rodowisku=
chaotyczna urbanizacja=
prby nuklearne i testy nowych typw broni.
KL. KONCEPCA ROZWOU SAMOPODTRZYMU>CEGO
Zr&$n-$('-n% r-.$&/ ;ek-r-.$&/@ 9 doktryna ekono#ii politycznej= zak2adaj"ca jako,G
Dycia na pozio#ie na jaki pozwala obecny rozwj cywilizacyjny= w przeciwie'stwie do
EDelaznej regu2y ekono#iiE 8althusa. Ide$ ekorozwoju streszcza pierwsze zdanie raportu z
130. r. 9 E4asza Wsplna )rzysz2o,GEI 4a obecny pozioie cy-ilizacyjny o5li-y jest
roz-0j zr0-no-a5ony$ to jest taki roz-0j$ - kt0ry potrzeby obecnego pokolenia og by6
zaspokojone bez uniejszania szans przysz2yc7 pokole8 na ic7 zaspokojenie. 7aport w
dostrzega= De cywilizacja osi"gn$2a pozio# dobrobytu #oDliwy do utrzy#ania= pod
warunkie# odpowiedniego gospodarowania. ZZr&$n-$('-n% r-.$&/ +- r-.$&/6 k+&r%
.(03-k(/( 3-+r.e;% -;e#ne6 nie .(,r('(/4# *-'2i$-D#i-* .(03-k-/eni( 3-+r.e;
3r.%0.:%#7 3-k-2eB.
Zr&$n-$('-n% r-.$&/ T0u0+(in(;2e 1eYe2-3e*en+<
6er#in wszed2 do s2ownictwa przez gre#ia 54L .)o raz pierwszy ter#inu uDyto na
kon/erencji w &ztokhol#ie w 13.2 roku= skonkretyzowano za, na III &ekcji Larz"dzaj"cej
)rogra#u 4arodw zjednoczonych do &praw Trodowiska ;U4E)@ w 13.( roku.
Zr&'ni#-$(n% r-.$&/ 2u; ek-r-.$&/6 r-.$&/ 3-1+r.%*u/4#% to prawo do zaspokajania
aspiracji rozwojowych obecnej generacji bez ograniczania praw przysz2ych pokole' w
zaspokajaniu ich potrzeb rozwojowych.
Laniepokojenie stane# ,rodowiska by2o pierwszy#
przyczynkie# do powstania idei zrwnowaDonego
rozwoju= jednak od sa#ego pocz"tku kwestie ,rodowiska
2"czone by2y z dzia2alno,ci" cz2owieka 9 wy#iare#
spo2eczny#= kulturowy#= etyczny# i technologiczny# a
takDe z aspekte# ekono#iczny# C konkretny#i koszta#i
oddzia2ywania na ,rodowisko.
Idea zrwnowaDonego rozwoju #a trzy wzaje#nie
powi"zane wy#iarI przyrodniczy= ekono#iczny i
spo2eczny.
CE5ek+%$n-DS ek-n-*i#.n( C zysk dla zbiorowo,ci
uwzgl$dniaj"cy koszty spo2eczne i ,rodowiskowe
CTr-0k( - Dr-1-$i0k- C ochrona naturalnych
nieodnawialnych zasobw= z#ini#alizowanie
negatywnego oddzia2ywania na otoczenie.
CR&$n-$(,( 03-:e#.n( C tworzenie nowych #iejsc pracy i aktywne dzia2ania w celu
podnoszenia jako,ci Dycia.
LrwnowaDony 7ozwj u#oDliwia pogodzenie d"Denia do osi"gni$cia satys/akcjonuj"cego
wyniku ekono#icznego z g2$bok" trosk" o otoczenie spo2eczne i ,rodowisko naturalne.
K?. ISTOTA I ZAKRES EUROPESKIEGO MODELU SOCALNEGO
5 wsplny# #odelu socjalny# #oDe#y #wiG w kategoriach wsplnych warto,ci=
podobie'stw instytucji pa'stwa opieku'czego= czy podobie'stw aycia spo2ecznego
Wyznaczanego przez podobie'stwa w rozwoju ekono#iczny#= tradycji historycznej=
zwyczajw ;w ty# wyznaczonych przez religi$@.
Europe!s&i (ode soc!any !a&o ce zintegrowane! europy
!zy europejski #odel socjalny z jego tradycyjny#i warto,cia#i= instytucja#i oraz
,wiadczenia#i #oDna potraktowaG jako wzorcotwrczy dla de/iniowania konkretnych celw
tak na pozio#ie oglnoeuropejski#= jak i na pozio#ach krajowych W rozwoju spo2eczny#
pojawi2y si$ bowie# wyzwania= ktre cz$sto wy#agaj" ca2kowicie nowych= czy znacznego
przekonstruowania starych instytucji oraz instru#entw polityki spo2ecznej
1. radykalnie z#ienia si$ rynek pracy= wy#agaj"c od pracownikw coraz to nowych
kwali/ikacji i sta2ego dostosowywania do z#ieniaj"cych si$ /or# pracy.
2. dra#atyczny# z#iano# podlega rodzina= co powoduje= De kurcz" si$ jej tradycyjne
/unkcje socjalne i coraz wi$cej spraw opieku'czych przej#uj" instytucje wobec niej
zewn$trzne= ktre wy#agaj" wykwali/ikowanego personelu oraz znacznych ,rodkw.
. starzej" si$ spo2ecze'stwa europejskie i wzrasta znaczenie potrzeb ludzi starszych
zwi"zanych z zabezpieczenie# dochodw= opiek" zdrowotn" oraz piel$gnacyjn".
I0+-+( EMPS jest jego laicki charakter i interwencjoniz# ekono#iczny pa'stwa.
5graniczenia#i tego #odelu s" struktura etniczna w wielu krajach UE oraz pog2$biaj"cy si$
proces globalizacji stosunkw politycznoCekono#icznych
Z(:-'eni( EMPSI
4a lata 133(C133. przyj$to Wsplnotowy )rogra# &ocjalny= ktry koncentrowa2 si$ na
nast$puj"cych priorytetachI
C zatrudnienie ;walka z bezrobocie# i tworzenie nowych #iejsc pracy@=
C konsolidacja i rozszerzanie odpowiednich przepisw prawnych=
C rwnouprawnienie kobiet i #$Dczyzn=
C aktywizacja spo2ecze'stwa=
C tworzenie spo2ecze'stwa in/or#acyjnego.
7egulacje wsplnotowe nie #aj" przy ty# na celu wprowadzenie pe2nej uni/ikacji polityk
socjalnych wszystkich pa'stw cz2onkowskich= ale zachowanie pewnych #ini#alnych
standardw zagwarantowanych wszystki# obywatelo# UE.
G:&$ne .(1(ni( W03&2n-+% -;e/*u/4 $ 3ier$0.%* r.=1.ie!
wprowadzanie ,rodkw zwalczaj"cych bezrobocie=
regulowanie czasu pracy=
sty#ulowanie wzrostu liczby #iejsc pracy=
stworzenie europejskiej bprzestrzeni socjalnejF=
zapewnienie rwnego dost$pu pracownikw do zatrudnienia i kszta2cenia w ra#ach
rwnych uprawnie' dla wszystkich obywateli=
rwnouprawnienie #$Dczyzn i kobiet=
rozwijanie rDnorodnych instru#entw polityki socjalnej ;np. w ra#ach europejskich
/unduszy strukturalnych@=
KE. ISTOTA PRAW CZNOWIEKA I IC8 GENERACE
De5ini#/( Lesp2 podstawowych= niezbywalnych i uniwersalnych praw przys2uguj"cych
cz2owiekowi bez wzgl$du na ras$= kolor skry= p2eG= j$zyk= religi$= pogl"dy= pochodzenie
narodowe lub spo2eczne= #aj"tek= urodzenie= stan zdrowia i in.K nieod2"cznie zwi"zane z
natur" cz2owieka.
I0+-+( +ak wynika z przytoczonej de/inicji prawa cz2owieka s" powszechny#i prawa#i
#oralny#i= ktre #aj" charakter podstawowy. )rzynaleDne s" one kaDdej jednostce w
kontaktach z pa'stwe#. )oj$cie praw cz2owieka opiera si$ zate# na trzech tezach.
)ierwsza to /akt= iD w2adza jest ograniczona w2a,nie przez przyrodzone prawa
jednostki= ktre #usi szanowaG.
?ruga to istnienie s/ery autono#ii jednostki= do ktrej nie #a dost$pu Dadna w2adza.
6rzecia to konieczno,G ochrony przyrodzonych praw jednostki przez aparat pa'stwa=
#oDliwo,G D"dania takiej ochrony przez jednostk$.
?odatkowo stwierdziG naleDy= iD prawa cz2owieka #aj" charakter podstawowy= co powoduje=
iD nie trzeba ich w Daden sposb uzasadniaG poprzez powo2ywanie si$ na inne prawa.
&tanowi" one ele#ent cz2owiecze'stwa ludzkiego. Nby uzasadniG roszczenie do uprawnie'
wynikaj"cych z tych praw wystarczy powo2aG si$ na to= iD dany byt jest cz2owiekie#.
:enez; praw cz+owie&a (o.na upatrywaE w3
?ekalogu= w ele#entach wiary judaistycznej= p<niej chrze,cija'skiej= ktre #wi" o
rwno,ci ludzi w oczach MogaK
$ k-1ek0ie 8(**ur(;ie,-=
5i2-.-5ii 0+(r-'%+ne/ Gre#/i np. )itagorejczycy uwaDali= De w2adz$ daje cz2owiekowi
#"dro,G= a nie urodzenie. &o/i,ci podkre,lali rwno,G obywateli w posiadaniu
w2asnych pogl"dw.
5i2-.-5ii 0+(r-'%+ne,- R.%*u np. &eneka ;pocz"tki n.e.@ #wi2= De Xho#o res sacra
ho#inisF Xcz2owiek ,wi$to,ci"F= a <rd2e# suwerenno,ci jest ludK
r.%*0ki* 3r($ie #%$i2n%*= w ktry# znane by2y #aksy#y np. o konieczno,ci
wys2uchania dwch stron zani# zostanie og2oszony wyrokK
Wie2kie/ K(r#ie S$-;&1 $%1(ne/ $ 1K1E r-ku w Nnglii przez krla +ana bez Lie#i=
gwarantuj"cej= De nikt nie #oDe byG wygnany= pozbawiony praw= pozbawiony #ienia
bez wyroku s"dowego rwnych #u osbK
Uznawanej w )olsce szlacheckiej zasadzie Xnikogo nie wi$zi#y bez wyroku s"duFK
w ustawie angielskiej Habeas corpus act z 1*.3 roku zabraniaj"cej aresztowania
obywatela= bez wyroku s"dowegoK
Na!o&azae! widaE rozw9! praw obywates&ic) w o&resie o,wiecenia3
- ,ilozo,ii prze"sta-icieli o9-iecenio-yc7 &o7na *ocka$ :D-a traktaty o rz"zie3$
'onteskiusza :; "uc7u pra- 3$ &.&. )ousseau :<o-a spo2eczna3 1ilozo/owie
rozwaDali u#ow$ spo2eczn" jaka si$ wytwarza po#i$dzy w2adz"= ktrej
spo2ecze'stwo powierzy2o uprawnienia do prowadzenia pa'stwa= a w za#ian #a
gwarancj$ na przestrzeganie podstawowych praw. 1ilozo/owie o,wiecenia podkre,lali=
De cz2owiek rodzi si$ wolny= #a prawa do Dycia= wolno,ci i w2asno,ci= tolerancji=
pa'stwo zapewnia praworz"dno,G
w Dek2(r(#/i Nie3-12e,:-D#i-$e/ S+(n&$ Z/e1n-#.-n%#7= okre,laj"ca rwno,G
stanw i ludzi wobec prawaK
Dek2(r(#/i Pr($ C.:-$iek( i O;%$(+e2( . 1)GF roku= ktra jako pierwsza
wprowadzi2a has2aI wolno,G= w2asno,ci= suwerenno,ci ludu= rwno,G i braterstwo=
zawiera2a rwnieD katalog praw obywatelskich. ?eklaracja g2osi2a= De pa'stwo #a za
zadanie chroniG prawa jednostkiK
k-n0+%+u#/i L *(/( 1)F1 r-ku w )olsce= gdzie nie tylko zastosowano #odel
trjpodzia2u w2adzy wed2ug 8onteskiusza= ale rwnieD inne osi"gni$cia #y,li
o,wieceniowej np.I swobod$ wyznania= wzi$cie ch2opa pod opiek$ prawn" pa'stwa=
oraz nietykalno,G osobist" #ieszczan= a takDe zapewnienie tolerancji religijnej dla
#ieszka'cw 7zeczypospolitejK
w K-1ek0ie #%$i2n%* N(3-2e-n( B-n(3(r+e . 1GO? roku= w ktry# podkre,lano
rwno,G i w2asno,G jednostki.
WaDny# przyk2ade# z historii )olski by2a og2oszona w 1GO) r-ku k-n0+%+u#/(=
znosi2a podda'stwo i wprowadza2a do rzeczywistej realizacji znane juD we 1rancji
zdanie Xcz2owiek rodzi si$ wolnyF ;konstytucja nada2a ch2opo# wolno,G osobist"@.
7ozkwit praw cz2owieka nast"pi2 dopiero po 13%( roku= gdyD okres wojny pokaza2 wiele
przyk2adw ich 2a#ania= w zwi"zku z czy# naleDa2o stworzyG syste# zabezpieczaj"cy przed
kolejny#i tego typu dziania#i.
I ,ener(#/(C 3r($( -0-;i0+e i 3-2i+%#.ne
c prawo do Dycia= wolno,G osobista=
c wolno,G od niewoli i podda'stwa=
c wolno,G od tortur i innego nieludzkiego albo poniDaj"cego traktowania=
c wolno,G wypowiedzi= wolno,G su#ienia i wyznania=
c prawo do poszanowania Dycia prywatnego=
c prawo do w2asno,ci=
c prawo do obywatelstwa=
c prawo do s"du=
c prawo do wolnych wyborw=
c wolno,G zrzeszania si$=
c prawo petycji do w2adz publicznych.
II ,ener(#/( 3r($( ek-n-*i#.ne6 0-#/(2ne i ku2+ur(2ne
c prawo do pracy=
c prawo do nauki=
c prawo do ochrony zdrowia=
c prawo do zabezpieczenia spo2ecznego=
c prawo do urlopu i wypoczynku=
c prawo do korzystania z dbr kultury
III ,ener(#/( A 3r($( k-2ek+%$ne6 0-2i1(rn-D#i-$e
c prawo do Dycia w pokoju=
c prawo do rozwoju=
c prawo do zdrowego ,rodowiska naturalnego=
c prawo dost$pu do in/or#acji=
c prawo do wsplnego dziedzictwa ludzko,ci=
c prawo do po#ocy hu#anitarnej.
c
KH. PRZYCZYNY MIGRACI MIDZYNARODOWYC8 I MODELE POLITYKI
MIGRACYNE PA@STW
Mi,r(#/( 9 prze#ieszczenie= ruchy ludno,ci= #obilno,G przestrzenna ludno,ci= #echaniczny
ruch ludno,ci w odrDnieniu od naturalnego ruchu. ?wa znaczenia w de/inicji potocznej 9 a@
oglne 9 ca2okszta2t prze#ieszcze'= wszelkie ruchy= b@ szczeg2owe ;w"skie@ 9
prze#ieszczenia w obr$bie jednej jednostki ad#inistracyjnej ;ze wsi do #iasta si$ #igruje a
nie e#igruje@
*rzyczyny (igrac!i+
1. ek-n-*i#.ne C z#iana #iejsca pobytu ze wzgl$du na ch$G poprawienia warunkw
Dyciowych. w celu poprawy bytu #aterialnego. E#igrant decyduj"c si$ na wyjazd za
granic$ #otywuje si$ g2wnie oglny#i warunka#i rozwoju w ojczy<nie czy
perspektywa#i rozwoju kariery i porwnuje je z warunka#i jakie zastanie na
e#igracji. 6ak" #otywacj$ okre,laj" czynniki wypychaj"ce i przyci"gaj"ce. ?o
pierwszych ;sk2aniaj"cych do e#igracji@ zaliczy#y #.in.. bezrobocie czy coraz
bardziej pogarszaj"ce si$ warunki Dyciowe;g2d= bieda@. ?o drugiej grupy ;czynniki
przyci"gaj"ce@ zakwali/ikuje#y np. #oDliwo,G zatrudnienia czy podniesienia
standardu Dycia w kraju i#igracji. La przyk2ad takich #igracji #oDna podaG np.
wyjazd #ieszka'cw Indii do wschodniego wybrzeDa N/ryki i Indochin.
drenaD #zgw 9 e#igracja ludzi dobrze wykszta2conych do krajw wysoko
rozwini$tych= ktre o/eruj" i# lepsze warunki #aterialne i zawodowe. ?renaD
#zgw przyspiesza rozwj cywilizacyjny i post$p technologiczny przy
z#ini#alizowaniu kosztw= wykszta2cenie naukowcw odbywa si$ w kraju
rodzi#y#.
K. 3-.(ek-n-*i#.ne!
polityczne C #igracja w wyniku wojny= ucisku w2adz= z#ian granic politycznych=
powstania nowego pa'stwaK s" spowodowane wojna#i= prze,ladowania#i
polityczny#i i etniczny#i. 5soby #igruj"ce z tych powodw chc" unikn"G
prze,ladowa' politycznych czy etnicznych. 6en rodzaj #igracji nasili2 si$ szczeglnie
w HH wieku. W latach 3:. takie #igracje dotyczy2y #.in. obszarw Qiberii w N/ryceC
oko2o 1 #ln osb opu,ci2o ten kraj w wyniku wojny do#owejK obszarw by2ej
+ugos2awii= gdzie w wyniku wojen oko2o ( #ln ludzi opu,ci2o swoje do#yK Iraku=
sk"d wyp$dzono oko2o .:: tys. Burdw.
religijne C #igracja z powodu prze,ladowa' religijnych lub sporw na tle
religijny#;np. po roku 13*0 w wyniku prze,ladowa'= z )olski e#igrowali aydzi@
spo2eczne C #igracja ze wzgl$du na ch$G z#iany ,rodowiska spo2ecznegoK
ro"zinne C z#iana #iejsca za#ieszkania na skutek 2"czenia rodzin= zawierania
#a2De'stwK
inne C np. #igracje na skutek kl$sk Dywio2owych
MODELE POLITYKI MIGRACYNE
1. M-1e2 k-*32e*en+(rne/ 3-2i+%ki *i,r(#%/ne/ ;#odel polityki #igracyjnej
zorientowanej na rynek pracy@ C zgoda na i#igracj$ danej osoby jest uzaleDniona od
#oDliwo,ci znalezienia przez ni" zatrudnienia na otwarty# rynku pracy pa'stwa
przyj#uj"cego. )a'stwo traktuje i#igrantw jako <rd2o si2y roboczej na krajowy# rynku
pracy. 4iedobory uzupe2niane przez i#igrantw #usz" #ieG jednak pod2oDe strukturalne.
8odel ten wyklucza #asow" i#igracj$ z powodu selekcji i#igrantw pod wzgl$de#
zdolno,ci do asy#ilacji i przydatno,ci na rynku pracy. )a'stwa#i= ktre #oDna zaliczyG do
realizuj"cych ko#ple#entarn" polityk$ #igracyjn" s" Nustralia oraz Banada
2. M-1e2 k-2-ni(2n-C7u*(ni+(rne/ 3-2i+%ki *i,r(#%/ne/ C i#igranci z niektrych regionw
,wiata #aj" specjalne prawa oraz u2atwienia w zakresie uzyskiwania prawa do wjazdu do
danego pa'stwa= wynikaj"ce najcz$,ciej z do,wiadcze' historycznych= g2ownie z okresu
kolonialnego. )a'stwa w ten sposb niejako reko#pensuj" czas= w ktry# kontrolowa2y
tereny swoich kolonii. )a'stwa#i typowy#i dla tego #odelu s" 1rancja= Melgia= W2ochy oraz
w pewny# zakresie Wielka Mrytania.
. M-1e2 n-$%#7 3(B0+$ i*i,r(#%/n%#7 C liberalne podej,cie do i#igracji= stawiaj"ce
jednak za g2wny cel uzupe2nienie niedoborw rynku pracy. 7Dni si$ jednak od #odelu
ko#ple#entarnej polityki #igracyjnej ty#= De nie stosuj" syste#w punktowych= uznaj"c= iD
to sa# rynek spowoduje dostosowanie popytu i podaDy. 8odel ten cz$sto prowadzi do
zasilania szarej stre/y przez cudzozie#cw. 6ypowy# przyk2ade# takiego pa'stwa jest
>iszpania.
%. M-1e2 re.%1u(2ne/ 3-2i+%ki *i,r(#%/ne/ ;#odel asy#ilacyjnej polityki #igracyjnej@ C
i#igracja do pa'stwa #oDe nast"piG tylko po spe2nieniu restrykcyjnych warunkw
dotycz"cych przydatno,ci dla rynku pracy i gospodarki oraz zdolno,ci do przystosowania si$
do spo2ecze'stwa ;asy#ilacji@. 8odel ten prowadzi do ograniczenia i#igracji z pa'stw= ktre
rDni" si$ nor#a#i kulturowy#i i spo2eczny#i. !harakterystyczny#i pa'stwa#i dla tego
#odelu s" Nustria oraz +aponia.
(. M-1e2 $ie2-ku2+ur-$e/ 3-2i+%ki *i,r(#%/ne/ C #odel uznaj"cy konkurencj$ #i$dzy
kr$ga#i kulturowy#i za korzystn" dla rozwoju spo2ecznego i ekono#icznego pa'stwa.
)a'stwo dba o zachowanie jego zdanie# opty#alnych proporcji w zakresie udzia2u
przedstawicieli danych narodw w stru#ieniach #igracyjnych= pre/eruj"c i#igracje tych
osb= ktre s" nie doreprezentowane w spo2ecze'stwie pa'stwa przyj#uj"cego.
!harakterystyczny# przyk2ade# s" &tany Ljednoczone
K). POCIE BEZPIECZE@STWA MIDZYNARODOWEGO
?yna#iczny proces spo2eczny= podlegaj"cy z#ianie. )a'stwa adaptuj" swoje rozu#ienie
bezpiecze'stwa do z#ieniaj"cej si$ rzeczywisto,ci spo2ecznej. Mezpiecze'stwo jest warto,ci"
i potrzeba w Dyciu spo2eczny#.. 6o przed#iot poD"dania dla pod#iotw ktre pragn"2 jego
zapewnienia. Mezpiecze'stwo okre,lane jest jako stan pewno,ci= identy/ikowane z brakie#
zagroDenia= ochrona przed zagroDenia#i. Wg s2ownika U4E&!5C bezpiecze'stwo to brak
zagroDenia /izycznego i psychicznego W potoczny# rozu#ieniu bezpiecze'stwo
identy/ikowane jest z procese# realizacji warto,ci= trwanie jednostek narodw u#oDliwia
realizacje toDsa#o,ci szczeglnie dla grup etnicznych. Mezpiecze'stwo s2uDy realizacji
innych warto,ci czyli #a charakter instru#entalny. Mezpiecze'stwo naleDy analizowaG w
oparciu o s/er$ obiektywn" i subiektywna; #odel 1rei[a@
Be.3ie#.eB0+$- *i=1.%n(r-1-$e 2"czy bezpiecze'stwo pa'stwa= ale i innych uczestnikw
stosunkw #i$dzynarodowych= ze sposobe# zorganizowania i /unkcjonowania ,rodowiska
#i$dzynarodowego. 5znacza to= De narodowe interesy bezpiecze'stwa s" wko#ponowane w
szersze struktury 2adu #i$dzynarodowego= zw2aszcza w #echaniz#y jego instytucjonalizacji=
przejrzysto,ci= przewidywalno,ci i stabilizacji. I0+-+n%* 3r-;2e* de/iniowania i rozu#ienia
zjawiska bezpiecze'stwa w stosunkach #i$dzynarodowych jest dyle#at jego charakteru
obiektywnego czy subiektywnego. +edni uwaDaj"= De jest ono zjawiskie# subiektywny# i
dotyczy wi$kszego lub #niejszego stopnia poczucia bycia bezpieczny#. Inni z kolei uwaDaj"=
De jest ono zjawiskie# obiektywny#= okre,lony# przez brak zagroDe' dla istnienia i
/unkcjonowania pa'stw i innych uczestnikw stosunkw #i$dzynarodowych. LagroDenia
#og" byGI politycznoC#ilitarnych= ludzkiego wy#iaru bezpiecze'stwa= gospodarcze=
spo2eczne
KG. DYLEMATY MIDZYNARODOWE OC8RONY PRAW CZNOWIEKA
%nterwenc!a )u(anitarna XInterwencja jest dokonany# przez stron$ zewn$trzn" lub
strony zewn$trzne przy#uszaj"cy# dzia2anie# w s/erze jurysdykcji pa'stwa
suwerennego lub= oglnie rzecz bior"c= niezaleDnej wsplnoty politycznej= podj$te po
cz$,ci lub wy2"cznie w celu ochrony interesw cz2onkw tej wsplnoty Barta 4arodw
Ljednoczonych nie dopuszcza bowie# de iure interwencji hu#anitarnej wobec zakazu
stosowania gro<by lub uDycia si2y w stosunkach #i$dzynarodowych oraz zasady
nieinterwencji.
"n. prawo &arneC +uD na pocz"tku lat sze,Gdziesi"tych HH wieku E6)!z. #usia2
z#ierzyG si$ z proble#a#i praw osb podejrzewanych o terroryz#. 6rybuna2 podkre,la2=
De na gruncie Europejskiej Bonwencji )raw !z2owieka niedopuszczalne jest stosowanie
tortur oraz okrutnego i nieludzkiego traktowania niezaleDnie od post$powania o/iary. L
p<niejszego orzecznictwa 6rybuna2u wynika rwnieD= iD zakaz ten unie#oDliwia rwnieD
deportowanie osoby podejrzanej o terroryz# z kraju 9 strony Bonwencji= jeDeli istnieje
podejrzenie= De po wydaniu zostanie poddana torturo#.
Aerroryz( (nC obrona przed terroryz#e# #oDe naruszaG prawa cz2owieka
1.Z(r.u+% eur-3-#en+r%.*u 9 w Europie idea praw cz2owieka i praktyka w ty# zakresie
w2a,ciwe tylko naszej kulturze i narzucane przez pa'stwa europejskie inny# kulturo# i
cywilizacjo#=
K.D%2e*(+ III ,ener(#/i 3r($ #.:-$iek( 9 praw grupowych= kolektywnych= nie
egzekwowanych i nie przyznawanych jednostce= ale grupo# np. prawo do sa#ostanowienia
narodw= pokoju= rozwoju
L.S3&r - ,r(ni#e 0u$erenn-D#i $03&:#.e0n%#7 3(B0+$
?.Pr-;2e* e,.ek$-$(ni( 0(nk#/i
KF. METODY PROGNOZOWANIA MIDZYNARODOWEGO I IC8
OGRANICZENIA
Me+-1( 3r-,n-.-$(ni( 9 sposb przetwarzania in/or#acji opisuj"cych sytuacj$
prognostyczn" w prognoz$= dostosowany do przyj$tej zasady prognozowania.
*e+-1% in+ui#%/ne 9 wykorzystanie wiedzy= do,wiadczenia= wyobra<ni i intuicjiK
burza 0zg0- 9 grupowe #y,lenie na dany te#at przy za2oDeniu= De Dadna idea nie
jest odrzucanaK
eto"a "el,icka 9 grupowe #y,lenie przede wszystki# ekspertw= ktrzy nie tykaj"
si$ ze sob" w sposb bezpo,redniK sk2ada si$ z % etapwK
*e+-1% ek0+r(3-2(#%/ne 9 2"czenie perspektywistycznego #y,lenia z badanie#
tera<niejszo,ci i przesz2o,ciK ich cele# jest ustalanie trendw rozwojowych badanej
rzeczywisto,ci #i$dzynarodowej= a nast$pnie przeniesienie ich w przysz2o,GK
przyj#uje si$ za2oDenie o stabilno,ci rozwoju prognozowanego syste#u &8K
eto"a ekstrapolacji tren"0- 9 stosowana przede wszystki# do rzutowania w
przysz2o,G tendencji= ktre #oDna wyraziG w /or#ie #ate#atycznej np. wzrost
zad2uDenia zagranicznego= zaludnienieK w przypadku tendencji czysto politycznych=
ktre nie #og" byG wyraDone w sposb #ate#atyczny= stosowana jest ekstrapolacja
trendw logicznychK
eto"a ekstrapolacji przez analogi1 9 poszukiwanie analogii zjawisk= procesw i
syste#w #i$dzynarodowych= ktrych prognoz$ przygotowuje#yK
eto"a ekstrapolacji - oparciu o scenariusz e-olucji 9 stosowana gdy #etoda
ekstrapolacji trenw wydaje si$ niewystarczaj"caK polega na analizie wielu czynnikw
kszta2tuj"cych sytuacj$ #i$dzynarodow"= a nast$pnie na prbie wskazania logicznego
nast$pstwa wydarze' i okre,lenia jak rozwijaG si$ b$dzie przysz2a sytuacjaK
*e+-1% *-1e2-$(ni( k-*3u+er-$e,- 9 stworzenie wyobraDenia jakiegokolwiek
zjawiska= procesu czy syste#u #i$dzynarodowego opartego na rzeczywistych cechach
obiektu= ale s/or#u2owanego w sposb abstrakcyjnyK #odelowanie dokonywane jest
przez ludzi= a obliczanie #oDe odbywaG si$ za po#oc" techniki elektronicznejK
gry statystyczne 9 u#oDliwiaj" prognozowanie statystyczne w warunkach cz$,ciowej
niepewno,ciK polega na szacowaniu przysz2ej warto,ci z#iennej losowej \K takie
#odele wydaj" si$ szczeglnie przydatne do analizy stosunkw dwch pa'stw= ktre
nieustannie podej#uj" dzia2ania w stosunku do siebie oraz nieustannie przewiduj"
kolejne dzia2ania drugiej strony i planuj" dzia2ania w2asneK
*e+-1% /(k-D#i-$e T7eur%0+%#.ne<
Wykorzystuj"ce wiedz$ ekspertw na te#at prognozowanych zjawisk i procesw.
W #etodach #y,lowych wyrDnia si$I
eto"y bezpo9re"nie wykorzystuj"ce dane nt. dotychczasowego przebiegu procesu=
eto"y po9re"nie wykorzystuj"ce dane nt. przebiegu badanego procesu oraz innych
;np. analogicznych@ procesw.
eto"y analogo-e ;)rognozowanie analogowe@
MOPLIWOICI I OGRANICZENIA PROGNOSTYKI MIDZYNARODOWE
O3+%*i0+%#.neC rzeczywisto,G jest poznawalna rz"dzi si$ swoi#i prawa#i i zasada#i. +eDeli
pozna#y te nor#y to wwczas #oDe#y przenie,G prognozy na przesz2o,G
Con"orcetC w kaDdej kolejnej epoce ludno,G si$ doskonali
'arks=EngelsC s" niez#ienne prawa ktre w2a,ciwie stosowane pozwalaj" prognozowaG
przysz2o,G. MurDuazja jako klasa wyzyskuj"ca zostanie zlikwidowana
U*i(rk-$(neC jest wiele ogranicze' w stawianiu wiarygodnych prognoz= ale i tak istnieje
potrzeba prognozowania= bo w pewny# zakresie #oDna przewidzieG przysz2o,G.
M-'2i$-D#i 3r-,n-0+%ki $, M. CieD2(k
4aukoweC zgodnie z regu2a#i nauki w oparciu o dost$pn" wiedze= pos2uguj"c si$
#etoda#i badawczy#i
7acjonalneC oparte na do,wiadczeniu bez uDycia regu2 naukowych
IrracjonalneCgdy korzysta#y z wrDb i porad

M-'2i$-D#i $, E. (n+0#7(
IntuicyjneC zdolno,G analitycznego #y,lenia
&yste#oweC twrczy wysi2ek zbiorowo,ci
O,r(ni#.eni( 3r-,n-0+%ki
*. Ho-e 9 X )rzewidywanie przysz2o,ci nie jest spraw" 2atw" i oczywist"F
K. !-a8czuk 9 b Wszelkie prognozowanie jest dzia2alno,ci" trudn" i sko#plikowan"=
wy#aga bowie# duDej ostroDno,ci= pow,ci"gliwo,ci i krytycyz#uF
&. Clarke 9 XUczeni lepiej radz" sobie z obja,nianie# przesz2o,ci i tera<niejszo,ci...F
Tru1n-D#i $, 8-$e
z2oDona natura przed#iotu prognozy w punkcie wyj,ciowy#
znajo#o,G procesw rozwoju ;ich kierunku@ 9 nie zna#y jednak punktu docelowego
poszczeglnych procesw
#oDliwo,G= De przewidywany rezultat spowoduje zak2cenie sa#ej prognozy 9 je,li
wie#y= De co, si$ stanie to podej#uje#y dzia2ania= ktre #og" z#ieniG rezultaty
ko'cowe
trudno,ci w odpowiedzi na pytanie jak daleko w przysz2o,G #a si$gaG prognoza
zbir z#iennych jakie trzeba wzi"G pod uwag$ przy /or#u2owaniu prognozy
S3e#%5ik( +ru1n-D#i 3r-,n-.-$(ni( $ SM T&.e5 Kuku:k(<!
brak regularno,ci specy/icznych prawid2owo,ci ;decyzje s" wypadkow" dzia2a' co
naj#niej 2 pod#iotw@
brak #oDliwo,ci ekspery#entowania ;na duD" skal$@K #oDliwo,ci s" skro#ne i
opieraj" si$ na scenariuszach gier decyzyjnych b"d< ekstrapolacji ;ekspery#entw@
trendw
brak znajo#o,ci procesw innowacji i nie#oDno,ci okre,lenia konsekwencji