Wojciech Jerzak

Gr. 8, FiPP
nr 70513

Ocena strategii rozwoju miasta Poznania.

Strategia rozwoju miasta Poznania składa się z dwóch, ściśle ze sobą

powiązanych, dokumentów. Pierwszym z nich, pełniącym nadrzędną funkcję,
jest „Program strategicznego rozwoju miasta Poznania”. Został on uchwalony
20 czerwca 1995 roku przez Radę Miejską Poznania (uchwała nr XX/148/II/95).
Ma on charakter dość ogólny, cechuje go długi horyzont czasowy. Dokument
ten powstał na bazie pozytywnych doświadczeń miast Europy Zachodniej, zaś
samo jego powstanie zostało wymuszone potrzebą trwałego i zrównoważonego
rozwoju Poznania, chęcią polepszenia jakości życia mieszkańców oraz
dążeniem do wypracowania i umocnienia pozycji stolicy Wielkopolski w kraju i
Europie.
„Program strategicznego rozwoju miasta Poznania”, a właściwie prace
nad nim, składały się z 2 etapów. Pierwszy z nich obejmował kształtowanie misji
oraz celów strategicznych dla miasta. Na etapie tym zdiagnozowany i opisany
został obecny stan miasta, jego aktualna sytuacja społeczna, gospodarcza
i demograficzna. Podjęte czynności planistyczne miały na celu wybranie
najtrafniejszych i najwłaściwszych kierunków zmian oraz jasne opisanie celów,
które miasto w swojej przyszłości chciałoby osiągnąć. Bardzo pomocnym
narzędziem w tego typu pracy jest wykonanie analizy SWOT, ukazującej
zarówno słabe, jak i mocne strony oraz szanse i zagrożenia, co zresztą zostało
poczynione i zawarte w w/w strategii.
Strategia ta powstała zarówno dzięki pracy dwu gremiów, tj. Rady
Programu i Komitetu Roboczemu, jak i rozmaitych jednostek gospodarczych,
naukowych czy społeczno-kulturalnych. Ponadto, duży udział w końcowym
kształcie wypracowanej strategii miała ludność miasta Poznania. W trakcie
konstruowania założeń i celów wśród mieszkańców przeprowadzane były
ankiety, dotyczące warunków życia oraz pożądanych zmian.
Drugim etapem prac związanych z „Programem …” było wdrażanie
strategii oraz przeprowadzanie wszelkich niezbędnych czynności, by ta strategia
mogła w ogóle zostać wdrożona. W tym momencie przeprowadzono kolejne
analizy, celem których było ukazanie pożądanego stanu przyszłego, możliwego
do osiągnięcia, w miarę realizacji strategii. Skonkretyzowano także
poszczególne przedsięwzięcia. Ponadto określono, iż skuteczność realizowanej
strategii będzie gwarantowana przez roczne plany przedsięwzięć, z których
to będą wynikać źródła finansowania oraz czasowy zakres tych projektów,
a także mierniki umożliwiające bieżący monitoring i kontrolę postępu prac.
Zaplanowano także cykliczną weryfikację zadań z uwzględnieniem wyników
kontroli oraz przemian zachodzących w mieście.
W „Programie …”, jak już wcześniej wspomniałem, określona została
misja. Ma ona następującą formę :

"Program kreuje zrównoważony rozwój Poznania poprzez efektywne

wykorzystywanie zasobów lokalnych, stymulowanie przedsiębiorczości
oraz podnoszenie atrakcyjności miasta. Współpraca władz lokalnych
ze społeczeństwem zapewni warunki dla polepszenia jakości życia,
samorealizacji mieszkańców i tworzenia " PRZYJAZNEGO CZŁOWIEKOWI
MIASTA MOŻLIWOŚCI ", które jako stolica Wielkopolski świadome jest swych
ważnych powinności wobec kluczowych dziedzin życia społecznego
i gospodarczego kraju, a także swojego miejsca wśród stolic regionów
jednoczącej się Europy."

Trzeba przyznać, że tak sformułowana misja zahacza o niemal każdy, istotny dla
Poznania, aspekt działalności w regionie i kraju. Odwołuje się zarówno
do działań dla mieszkańców, jak i swojej pozycji w Polsce i Europie. Warto
zauważyć, iż powyższa misja kreuje Poznań jako miasto nowoczesne,
usytuowane w przyszłości, nie odwołując się zaś w ogóle do, bądź co bądź,
jego bogatej przeszłości. Wizja, tj. część zapisana dużymi literami, jest z jednej
strony dość obszerna, z drugiej zaś wręcz banalna i trywialna. Wprawdzie
wskazuje na główne dążenia i cele strategii – działania na rzecz mieszkańców,
dające im szanse do promocji, rozwoju i samorealizacji, to jednak brzmi dość
dziecinnie, nie wskazując nic konkretnego, ani nie odnosząc się do jakiejś
zasadniczej wartości.
W „Programie …” zostały ujęte strategiczne cele, których realizację,
podobnie jak realizację całej strategii, powierzono Zarządowi Miasta Poznania.
Celami tymi są :
− poprawienie stanu środowiska przyrodniczego, warunków życia
mieszkańców i bezpieczeństwa publicznego
− polepszenie funkcjonowania, unowocześnienie i rozwój organizmu
miejskiego
− kreowanie zrównoważonej i nowoczesnej gospodarki, miasta otwartego
na inwestorów, partnerów gospodarczych i turystów
− stymulowanie rozwoju Poznania jako ośrodka o znaczeniu
międzynarodowym poprzez integrowanie potencjałów: naukowego,
gospodarczego i kulturalnego
− wzmocnienie pozycji Poznania jako usługowego centrum o randze
ponadregionalnej
Aby możliwe było osiągnięcie w/w zamierzeń, sformułowano zespoły akcji,
konkretyzujące poszczególne działania. Utworzono 4 grupy, których działania
ukierunkowane były odpowiednio na poprawę życia mieszkańców, ulepszenie
gospodarki, wpływ na sposób widzenia miasta przez osoby z zewnątrz
oraz pracę w obszarach kluczowych dla życia i działalności stolicy
Wielkopolski.
„Program strategicznego rozwoju miasta Poznania”, co zostało już
wspomniane, jest dokumentem nadrzędnym o charakterze ogólnym. Powstał
stosunkowo dawno celem wytyczania kierunków rozwoju na długie lata. Z racji
swojego długiego horyzontu czasowego nie jest to jednak dobry środek
pomagający w bieżącej realizacji zamierzeń i wdrażania zmian. Z tego też
powodu 23 listopada 2004 roku Rada Miasta Poznania przyjęła „Plan rozwoju
miasta Poznania na lata 2005-2010” (uchwała nr LVI/592/IV/2004),
będący średniookresowym dokumentem planistycznym.
Wykonanie uchwały, o czym mówi jej 3. paragraf, powierza się
Prezydentowi Miasta Poznania. W uzasadnieniu uchwały jest nadmienione,
iż jej powstanie wynika bezpośrednio ze zmian, jakie zaszły w 10-letnim okresie
następującym po uchwaleniu „Programu …”. Bardzo duży wpływ w tym
zakresie miała nasza akcesja do Unii Europejskiej. Choć wyraźnie zaznaczono,
iż „Plan rozwoju miasta Poznania” ma zachowywać spójność z wcześniej
wspomnianym dokumentem nadrzędnym, to jednak nietrudno zauważyć pewne
różnice, wynikające, jak przed momentem napisałem, ze zmian, które zaszły
w trakcie obowiązywania głównej strategii rozwoju.
Nowo powstała strategia oparta jest na analizach, uaktualniających
poziom wiedzy na temat sytuacji społeczno-gospodarczej Poznania.
Wyszczególniono sfery szczególnie istotne w następnych latach oraz problemy,
które przeszkadzają zrównoważonemu rozwojowi i płynnej realizacji celów.
Zwrócono uwagę na problem demograficzny, wynikający zarówno z ujemnego
przyrostu naturalnego, jak i ujemnego salda migracji. Ponadto zauważono
problem transferu wiedzy do gospodarki celem zwiększenia jej
konkurencyjności. Rozwiązanie tych właśnie 2 powyższych zagadnień
postawiono sobie za średniookresowy cel, wokół którego koncentrować się mają
działania planistyczne. Oczywiście to nie jedyne spostrzeżenia wynikające
z przeprowadzonych badań. Dokonana zaktualizowana analiza SWOT ukazała
wiele aspektów, które w strategii z 1994 roku nie miały miejsca. Wszystkie
te spostrzeżenia doprowadziły do powstania 8-częściowego, priorytetowego
planu rozwoju, składającego się z kart poszczególnych projektów. Projekty te
noszą nazwy:

− NOWE MIEJSCA PRACY

− INWESTOWANIE W WIEDZĘ
− DOSTĘPNY POZNAŃ
− NOWE TECHINIKI INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNE
 − WYSOKA JAKOŚĆ ZAMIESZKANIA
− KULTURA I REKREACJA
− NOWA JAKOŚĆ CENTRUM MIASTA
− OBYWATELSKI POZNAŃ

Wszystkie one są skonstruowane w bliźniaczy sposób. Składają się ze wstępu,

opisującego problem i aktualną sytuację oraz przedstawiają pożądany stan,
który można uzyskać poprzez określone, wskazane działania. Następnie
rozpisanych jest kilka programów, każdy zaś program, prócz solidnego
uzasadnienia, zawiera także takie informacje, jak :
− potencjalne źródła finansowania własnego i zewnętrznego (także
możliwość ubiegania się o środki z funduszów unijnych)
− charakterystyczne mierniki realizacji programu
− powiązania i zgodność z innymi programami, strategiami oraz politykami
branżowymi
− zakres finansowy programu, szacunkowe koszty realizacji
− partnerzy, współpraca, beneficjenci

1. NOWE MIEJSCA PRACY.

Ten priorytet składa się z następujących programów : Innowacyjna gospodarka,

Konkurencyjne MŚP, Praca dla aktywnych, Konferencyjny Poznań. W ramach
tych programów planowane jest podjęcie działań, mających na celu
podnoszenie poziomu inwestowania w mieście celem rozwoju obszarów
aktywizacji gospodarczej. Ponadto, istotnym elementem efektywnej strategii dla
Poznania jest dobre wykorzystywanie istniejącego potencjału naukowego i
badawczo-rozwojowego.
Poznań ma potężną bazę akademicką. Jeżeli udałoby mu się stworzyć nowe
miejsca pracy i dać absolwentom uczelni wyższych możliwość wykorzystywania
zdobytej na studiach wiedzy, miasto skorzystałoby podwójnie. Saldo migracji
zaczęłoby wyglądać korzystniej, prócz tego Poznań zatrzymałby bardzo dobrze
wykształconą kadrę pracowników, która mogłaby przyczynić się do wzrostu
innowacyjności miejskiej gospodarki oraz wzbogacenia struktury przemysłu
o nowe technologie.
Powyższe zamierzenia mają poważną szansę realizacji w latach 2005-2010.
Mamy koniec roku 2007 i nietrudno zauważyć, iż Poznań robi się miejscem
coraz bardziej atrakcyjnym dla osób poszukujących pracy. Przy odpowiednim
wydatkowaniu zaplanowanych środków, w tym także pieniędzy pochodzących
z Unii, osiągnięcie w/w celów stanie się całkiem realne.

2. INWESTOWANIE W WIEDZĘ.
 W skład tego priorytetu wchodzą programy : Akademicki Poznań, Wysoka
jakość kształcenia, Edukacja dla pracy, Edukacja przez całe życie. Ich celem
jest osiągnięcie wysokiego poziomu kształcenia oraz stymulowanie rozwoju
zarówno dzieci i młodzieży, jak i dorosłych. Rozumie się przez to samodzielne
dążenie tych jednostek do poszerzania wiedzy i rozwijania umiejętności i
zainteresowań. Prócz tego, ważnym elementem jest zmniejszenie dysproporcji w
dostępie mieszkańców do nauki, zmiana tradycyjnych sposobów kształcenia
oraz umożliwienie douczenia się i przekwalifikowania w miejscu pracy.
Jak ważna jest wiedza - o tym nie trzeba mówić. Omawiając problematykę
„nowych miejsc pracy”, wspomniałem o potrzebie zatrzymywania wykształconej
kadry tu – na miejscu – w Poznaniu. Tworzenie gospodarki opartej na wiedzy
musi zaczynać się od dobrze wykwalifikowanych pracowników, zwiększających
potencjał technologiczny.
O ważności tego zagadnienia dla Poznania niech świadczy fakt,
iż w październiku 2005 roku powstała „Strategia akademicka i naukowa miasta
Poznania”. Dokument ten opisuje zdecydowanie szerzej cele i działania zawarte
w II priorytecie ogólnej strategii rozwoju na lata 2005-2010.
Inwestowanie w wiedzę jest dziełem trudnym, jednak nie niemożliwym. Poznań
jest miastem o ogromnych możliwościach i przy właściwym wykorzystaniu
zarówno środków własnych, jak i pochodzących z różnego rodzaju funduszów
strukturalnych, stopniowo może realizować zamierzone w tej dziedzinie cele.

3. DOSTĘPNY POZNAŃ.

Programami, składającymi się na priorytet „Dostępny Poznań” są : Poznań

blisko, Poznań bez korków, System informacji miejskiej. Wychodzą one
naprzeciw problemowi efektywnego systemu komunikacji. W swojej treści
czynią ilościowy i jakościowy rozwój infrastruktury komunikacyjnej w relacjach
regionalnych i międzynarodowych środkiem do osiągnięcia celu. Celem zaś jest
uznanie Poznania, jednego z głównych węzłów komunikacyjnych w Polsce,
za miasto o randze europolu.
Zadania postawione w w/w programach są bardzo ciężkie i wymagają
ogromnych nakładów finansowych. Naturalnie pozyskanie środków unijnych
w przypadku takich projektów jest jak najbardziej realne, to jednak nakłady
własne nadal pozostaną na wysokim poziomie. Nawet w przypadku
dysponowania odpowiednimi środkami, realizacja celów łatwa i tak nie będzie.
Poznań cechuje zwarta zabudowa. Z każdym rokiem ilość samochodów zwiększa
się w wysokim tempie. Nie dziwi więc poziom korków, jakie są
charakterystyczne dla naszego miasta. Nie dziwi także, że likwidacja korków
stała się jednym z priorytetów w strategii rozwoju Poznania. Jednak czy cel ten
jest osiągalny w najbliższej przyszłości ? Moim zdaniem – NIE. Wymagałoby to
radykalnych rozwiązań, na które Poznań w tej chwili pozwolić sobie nie może.
Podobnie – całą sprawę utrudnia kwestia własności gruntów przeznaczonych na
 cele infrastrukturalne. Paradoksalnie – łatwiej będzie poprawić komunikację
na liniach regionalnych i międzynarodowych, niż usprawnić ruch wewnątrz
miasta.

4. NOWE TECHNIKI INFORMACYJNO-KOMUNIKACYJNE.

Jedynym składowym programem jest tu : e-Poznań – Program budowy

elektronicznej administracji publicznej. Ma on na celu upowszechnienie i
rozwój technik informacyjno-telekomunikacyjnych, szczególnie w aspekcie
zarządzania miastem. Wyraziłoby się to zaplanowanymi działaniami, takimi jak
budowa archiwum dokumentów elektronicznych, zintegrowanego z innymi
miejskimi systemami informatycznymi oraz rozszerzenie aktualnie świadczonych
przez urzędy drogą elektroniczną usług administracyjnych. Prócz tego, jednym
z celów jest stworzenie sieci punktów publicznego dostępu do Internetu.
Podobnie jak w przypadku większości programów, tak i tu możemy liczyć na
środki unijne. Projekt sam w sobie jest dość odważny, jednak jak najbardziej
realny. Wymaga dużego nakładu pracy i pieniędzy, jednak nie byłby on niczym
specjalnym, ani żadnym ewenementem na skalę światową. Uważam, iż Poznań
da sobie z tym radę, co mocno wpłynie na komfort codziennego życia - coraz
bardziej uzależnionego od Internetu i innych technik informacyjno-
telekomunikacyjnych. Z całą pewnością jednak praca nad tym projektem
pochłonie sporo czasu.

5. WYSOKA JAKOŚĆ ZAMIESZKANIA.

Programy wchodzące w skład tego priorytetu rozwoju to : Zielony Poznań

przyjaznego środowiska, Mieszkajmy w Poznaniu – program tworzenia
warunków mieszkaniowych, Mieszkajmy w Poznaniu – projekty rewitalizacji
terenów zdegradowanych, Bezpieczny Poznań, Bezpieczeństwo zdrowotne.
Projekty te mają na celu poprawę sytuacji mieszkaniowej ludności Poznania
oraz bezpieczeństwa publicznego w mieście. Ponadto ważna jest dbałość
o środowisko naturalne. W tej dziedzinie Poznań w przeciągu ostatnich
kilkunastu lat osiągnął sporo – za dbałość o środowisko został 2-krotnie
wyróżniony przez organizacje ekologiczne.
Założone projekty są typową próbą poprawy warunków życia mieszkańców.
Są też możliwe do zrealizowania, oczywiście przy współudziale środków
unijnych. Ze względu na duży koszt tych przedsięwzięć – czas realizacji
na pewno się wydłuży. Nie ma się jednak co zastanawiać nad poprawą
bezpieczeństwa publicznego i zdrowotnego. Poznań już pokazał, że stać go
na efektywną dbałość o środowisko, a teraz zamierza tylko podążać wcześniej
obraną ścieżką. Warto wspomnieć o konsekwentnie realizowanej wymianie
taboru autobusowego na nowy, spełniający wszelkie normy emisji
zanieczyszczeń. Kłopotów może tylko dostarczyć sprawa wysypiska śmieci
 w Suchym Lesie; przez wzgląd na jego ograniczone możliwości warto byłoby
rozpowszechnić w społeczeństwie ideę recyklingu. Więcej problemów będzie też
z działalnością stricte mieszkaniową. Koszty w tym dziale są, jak zawsze,
powalające. Z tego też powodu ciężko oczekiwać zdecydowanych rozwiązań.

6. KULTURA I REKREACJA.

Programami cząstkowymi tego działu priorytetowego są : Kultura bez granic,

Poznań bogaty w imprezy sportowe, Czynnie i atrakcyjnie wypoczywamy.
Tu planowane działania sprowadzają się do zwiększenia roli kultury w życiu
mieszkańców oraz wpływu kultury na atrakcyjność postrzegania Poznania.
Ponadto istotne jest krzewienie i popularyzacja kultury fizycznej, sportu
i turystyki. Wszystko to ma się odbyć poprzez stopniowy wzrost odbywających
się w naszym mieście imprez, zarówno kulturalnych, jak i sportowych, o randze
i regionalnej, i krajowej, i międzynarodowej. Do tego trzeba dodać czynnik,
jakim jest rozwój bazy sportowej oraz poprawa jakości przestrzeni
rekreacyjnych w mieście.
Na chwilę obecną wydaje mi się, że mieszkańcy Poznania nie mają prawa
narzekać na liczbę różnego rodzaju imprez. Fakt, że miasto wciąż zabiega
o coraz większą liczbę wydarzeń kulturalnych czy sportowych, jest godny
podziwu i wart pochwały. Nie mogę się jednak w pełni zgodzić z realizacją
rozwoju bazy sportowej. Wprawdzie boiska osiedlowe rozwijają się całkiem
nieźle, to jednak hasło „Poznań stawia na sport” zamieniłbym na „Poznań
stawia na stadion miejski”. Sam na własnej skórze doświadczyłem, w jakich
warunkach przychodzi grać w niższych ligach. Na pomoc ze strony miasta
mniejsze kluby nie mają jednak co liczyć.

7. NOWA JAKOŚĆ CENTRUM MIASTA.

Podobnie jak w poprzednich priorytetach rozwoju, tak i tu mamy kilka

składowych programów : Ring Stübbena – rewitalizacja obszarów
poprzemysłowych, Śródka – przywrócenie rzeki miastu, Trakt Królewsko-
Cesarski, Odbudowa ciągów spacerowo-handlowych, CITY – wykreowanie
nowego centrum miasta. Wszystkie te projekty to poważne inwestycje, mające na
celu nadać Poznaniowi inny wygląd, uatrakcyjnić go pod względem
turystycznym czy biznesowym. Wprawdzie uchwalony „Plan …” obejmuje okres
6-letni, to jednak powyższe inwestycje mogą wykroczyć poza te ramy czasowe.
Konkretnym tego przykładem jest inicjatywa wykreowania nowego centrum
miasta – tzw. CITY. Poznań, naśladując Londyn, chce stworzyć biznesowe
centrum, wykorzystując w tym celu rozległe, nieużywane obszary w samym
środku miasta. Szacuje się, iż inwestycja ta mogłaby się samofinansować. Jest to
zdecydowanie bardzo ważny projekt, jednak czasowo określa się go na
 dziesiątki lat wprzód. Na chwilę obecną, w ramach obecnych planów, można
jedynie poczynić przygotowania celem późniejszych prac.

8. OBYWATELSKI POZNAŃ.

W ramach kategorii „Obywatelski Poznań” realizowane są programy :

Pomagajmy sobie, Program pomocy osobom zagrożonym wykluczeniem
społecznym, Program Seniorzy, Świadomi Poznaniacy. Ich celem jest rozwijanie
świadomości społecznej i obywatelskiej oraz pobudzenie do działania na rzecz
swojej lokalnej społeczności, a z czasem, także na rzecz społeczności w szerszym
zakresie. Ponadto ważnym aspektem jest tworzenie uczucia
współodpowiedzialności oraz zmiana postawy na aktywną w stosunku
do społeczności, w której się żyje. Istotna z punktu widzenia solidarności
społecznej jest także troska o osoby skrzywdzone w ten czy inny sposób –
bezdomne, niepełnosprawne, bezrobotne. Odpowiednio wypracowana strategia
polityki społecznej ma na celu zapobiec izolacji tych osób ze społeczeństwa.
Cała inicjatywa, kryjąca się pod nazwą „Obywatelski Poznań”, jest jak
najbardziej potrzebna i pożądana. Wspiera ona rozwój świadomości obywatela
i poczucia przynależności do danej społeczności. Ciężko mi ocenić stopień
realizacji tych postulatów, nie podejrzewam jednak, by mogły zaistnieć jakieś
znaczące przeszkody w ich spełnieniu.

Powyższy tekst, będący przybliżeniem strategii rozwoju miasta Poznania

oraz ich oceny, ukazuje dość jasno kierunek zmian, w którym podąża stolica
Wielkopolski. Poznań wciąż się rozwija i można śmiało powiedzieć,
że z powodzeniem realizuje dużą część zamierzeń ustalonych w planach
strategicznych. Warte podkreślenia są zgodność poznańskiego programu
rozwoju z innymi, tego typu dokumentami, zarówno polskimi, jak i europejskimi.
Warto też wskazać na komfort, jaki ma Poznań, a mianowicie stosunkowo
wysoką dywersyfikację źródeł finansowania – od budżetu miasta zaczynając,
na środkach pochodzących z funduszy unijnych kończąc. Te też środki unijne
dają dużą szansę realizacji wielu projektów oraz dobrze rokują przyszłym
inwestycjom w Poznaniu. Sama zaś strategia, uchwalona przez Radę Miasta
Poznania w postaci dwóch wyżej omówionych dokumentów, nie zawiera
niczego, czemu Poznań nie mógłby podołać. I nie wynika to bynajmniej
z ogromnych zasobów i możliwości naszego miasta. Po prostu tworzona była
z głową, na miarę możliwości i oczekiwań, nie jest zaś wyimaginowaną
i nie do spełnienia bajką urzędników.

Bibliografia :
- „Program strategicznego rozwoju miasta Poznania”
- „Plan rozwoju Poznania na lata 2005-2010”
Oba dokumenty wraz z załącznikami zostały pobrane ze strony internetowej
Biuletynu Informacji Publicznej Urzędu Miasta Poznania.