RACHUNEK

TENSOROWY
Wprowadzenie do rachunku tensorowego
w ujciu algebraicznym
CebuLAND, 20142015
Autorzy
ANDERS B. BREIVIK
CZESAW KISZCZAK
CUTASSO ZUBIZARETTA
Akademia Grniczo-Hutnicza
Krakw
2014
INIG AGH
Spis treci
1 Podstawy 3
1.1 Pojcie Tensora . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.2 Przykady tensorw . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.2.1 Tensor metryczny . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.2.2 Tensor jednostkowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
1.3 Iloczyn tensorowy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.3.1 Iloczyn tensorowy wektorw . . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.3.2 Iloczyn tensorowy przestrzeni liniowych . . . . . . . . . . 4
1.3.3 Iloczyn tensorowy funkcjonaw wieloliniowych . . . . . . 4
1.4 Przedstawienie w bazie. Konwencja sumacyjna. . . . . . . . . . . 4
1.4.1 Wektory i funkcjonay liniowe . . . . . . . . . . . . . . . . 4
1.4.2 Baza dualna . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
2
Rozdzia 1
Podstawy
1.1 Pojcie Tensora
Denicja 1.1 Tensorem na przestrzeni liniowej V nad ciaem K rzdu m + n,
typu (m, n) nazywa si dowolne przeksztacenie m + n liniowe
T : (V

)
m
(V )
n
K , (1.1)
gdzie K oznacza ciao.
1.2 Przykady tensorw
Niech V bdzie przestrzeni liniow nad ciaem R, przy czym dim V < .
1.2.1 Tensor metryczny
Denicja 1.2. Tensorem metrycznym nazywamy iloczyn skalarny w V . Od-
wrotnym tensorem metrycznym nazywamy iloczyn skalarny w V

.
Zgodnie z powyej przytoczonymi denicjami, zarwno tensor metryczny g, jak
i odwrotny tensor metryczny g
1
s tensorami rzdu 2, odpowiednio typu (0, 2)
oraz (2, 0). Dla kadego (u, v) V zachodzi ponadto nastpujca tosamo
g(u,v) = u(v) = v ( u) = g
1
( u, v) . (1.2)
1.2.2 Tensor jednostkowy
Denicja 1.3. Tensorem jednostkowym nazywamy funckjona dwuliniowy
I : V V

(v, w) w(v) K (1.3)

Co oczywiste, tensor jednostkowy jest tensorem rzdu 2 typu (1, 1).
3
1.3 Iloczyn tensorowy
1.3.1 Iloczyn tensorowy wektorw
Denicja 1.4. Niech (V
i
)
n
i=1
bdzie cigiem przestrzeni liniowych nad ciaem
K, przy czym K {R, C}, (v
1
, ..., v
n
) V
i
... V
n
. Iloczynem tensorowym
wektorw v
1
, ..., v
n
nazywamy funkcjona n-liniowy
v
1
... v
n
: (V

1
... V

n
) K , (1.4)
ktrego macierz M

= M
1
M
T
2
... M
T
n
, przy czym i n M
i
jest macierz
funkcjonau w
i
oraz oznacza operacj mnoenia macierzy.
1.3.2 Iloczyn tensorowy przestrzeni liniowych
Denicja 1.5. Niech A
l
oznacza zbir wszystkich funkcjonaw n-liniowych w
V

1
... V

n
. Iloczynem tensorowym przestrzeni liniowych V
1
, ..., V
n
nad ciaem
K, przy czym K {R, C}, nazywamy podprzestrze liniow
V
1
... V
n
L(V

1
... V

n
) (1.5)
wyznaczon jednoznacznie przez zbir
{v
1
... v
n
: (v
1
, ..., v
n
) V
1
... V
n
} A
l
. (1.6)
1.3.3 Iloczyn tensorowy funkcjonaw wieloliniowych
Denicja 1.6. Niech (V
i
)
n
i=1
, (W
i
)
m
i=1
bd cigami przestrzeni liniowych nad
ciaem K, gdzie K {R, C}. Niech ponadto f : V
1
... V
n
K, g : W
1
...
W
m
K bed funkcjonaami odpowiednio n-liniowymi w V
1
... V
n
oraz m-
liniowymi w W
1
... W
n
. Iloczynem tensorowym funkcjonaw wieloliniowych
f i g nazywany funkcjona (n + m)-liniowy
f g : V
1
... V
n
W
1
... W
n
(v
1
, ..., v
n
, w
1
, ..., w
n
)
f(v
1
, ..., v
n
) g(w
1
, ..., w
n
) K . (1.7)
1.4 Przedstawienie w bazie. Konwencja sumacyj-
na.
Niech V bdzie przestrzeni liniow nad ciaem K wymiaru n.
1.4.1 Wektory i funkcjonay liniowe
Niech (e

)
n
=1
stanowi baz V , z kolei (e

)
n
=1
baz V

. Dla kadego v V oraz

dla kadego w V

istniej wwczas takie cigi skalarw odpowiednio (v

)
n
=1
oraz (w

)
n
=1
, e
v =
n

=1
v

(1.8)
oraz
w =
n

=1
w

. (1.9)
1.4.2 Baza dualna
Niech (e

)
n
=1
stanowi baz V . Co wiadomo z elementarnej algebry liniowej, cig
funkcjonaw liniowych (e

)
n
=1
, takich, e (, ) N N : n n
e

: V e

K (1.10)