Struktury wiedzy

Wiedza
Wiedza- trwa!a reprezentacja
rzeczywisto"ci, maj#ca posta$
uporz#dkowanej i wzajemnie
powi#zanej struktury informacji,
kodowanej w pami%ci d!ugotrwa!ej
Wiedza deklaratywna a
wiedza proceduralna
Ryle (1949) - wiedza deklaratywna (wiedza,
&e...) i wiedza proceduralna (wiedza, jak...)
Wiedza deklaratywna- obejmuje fakty kodowane
w pami%ci trwa!ej (semantyczna, np. Co to jest
pla&a? vel epizodyczna, np. Jaka by!a pogoda
kiedy ostatnio by!a" na pla&y?)
Wiedza proceduralna- obejmuje czynno"ci
motoryczne i umys!owe kodowane w pami%ci
trwa!ej (np. Jak zbudowa$ zamek z piasku?)
Wiedza metapoznawcza- "wiadomo"$ tego, co
wiemy i jak dobrze rozumiemy sytuacj% (np. Nie
wiem jak udzieli$ pierwszej pomocy w sytuacji
udaru s!onecznego?)
Reprezentacja wiedzy
deklaratywnej
Kodowanie semantyczne- wa&ny sens a
nie forma
Temat wyk!adu (2) kody reprezentacji
Organizacja wiedzy
semantycznej
Charakterystyka: r&nica zawarto"$
pomi%dzy osobami ale podobna
organizacja
Struktura:
Modele cech
Modele sieciowe
Teorie rozprzestrzeniaj#cej si% aktywacji
Modele cech
Poj%cia s# reprezentowane jako lista cech
Reprezentacja znaczenia: cechy rdzenne (in.
definicyjne; posiadane przez wszystkie
przedmioty nale&#ce do kategorii ptak= ma
pira) i cechy charakterystyczne (in. typowe=
skojarzone z poj%ciem ptak = lata vel nie
lata )
Rdze' poj%cia vs procedura identyfikacyjna
Rodzaje znacze': denotacyjne i konotacyjne
(ewaluatywne)
Porwnywanie cech
I etap=
porwnanie
wszystkich cech
Niskie
podobie'stwo
FA(SZ
Po"rednie
podobie'stwo
II etap=
porwnywanie
cech
definicyjnych
Wysokie
podobie'stwo
PRAWDA
tak
nie
Modele sieciowe
Wiedza semantyczna ma struktur% hierarchiczn!
Pami%$ semantyczna to sie" z!o&ona z w%z!w
(poj%$) i po!#cze' mi%dzy nimi (relacji)
Relacje przynale&no"ci do klasy nadrz#dnej
Relacje o charakterze predykatywnym
Cechy przypisane w#z$om nie powtarzaj# si% na
poziomie podrz%dnym
Sie$ zbudowana tak, by zapewni$ ekonomi#
poznawcz!
Model sieci hierarchicznej
(Collins i Quillian, 1969) (1)
Za!o&enia
Organizacja wiedzy ma charakter
hierarchiczny w ktrej obowi#zuj# dwa
typy relacji:
relacje przynale&no"ci do klasy nadrz%dnej
(pingwin jest ptakiem)
relacje przypisania w!a"ciwo"ci typu jest, ma,
mo&e (pingwin jest bia!o-czarny, ma ma!e
skrzyd!a, mo&e p!ywa$)
Informacja kodowana jest na mo&liwie
najwy&szym poziomie organizacji
Model sieci hierarchicznej
(Collins i Quillian, 1969) (2)
test: weryfikacja prawdziwo"ci zda'.
Czy kanarek je? 1460 ms.
Czy kanarek lata? 1385 ms.
Czy kanarek jest &!ty? 1310 ms.
R&nica - 75 ms./poziom
Czy kanarek jest pojazdem? 1300 ms.

Model sieci hierarchicznej
(Collins i Quillian, 1969) (3)
Regu!y
(+) Efekt odleg$o%ci semantycznej- w raz
z odleg!o"ci# pomi%dzy poj%ciami w sieci
semantycznej wzrasta czas weryfikacji zda'
mwi#cych o przynale&no"ci obiektu do
kategorii nadrz%dnej albo o jego cechach
(-) Efekt typowo%ci- czas weryfikacji zda'
mwi#cych o typowych egzemplarzach
kategorii jest krtszy ni& w przypadku zda'
dotycz#cych nietypowych egzemplarzy
Krytyka:
nie wyja"nia czasu weryfikacji zda'
negatywnych
nie wyja"nia r&nej si!y przynale&no"ci do
kategorii (np. wrbel jest bardziej ptakiem
ni& kura czy pingwin)
nie uwzgl%dnia r&nic w organizacji wiedzy
(w tym uk!adu po!#cze' mi%dzy w%z!ami)
nie wyja"nia organizacji wiedzy potocznej
Model sieci hierarchicznej
(Collins i Quillian, 1969) (4)
Model rozprzestrzeniaj#cej si% aktywacji
(Collins i Loftus, 1975) (1)
modyfikacja modelu sieci hierarchicznej
po!#czenia zr&nicowane pod wzgl%dem warto"ci definiuj#cej
(znaczenia w!a"ciwo"ci dla zdefiniowania poj%cia) i pod wzgl%dem
si!y (szybko"ci przemieszczania si% mi%dzy w%z!ami)
po!#czenia obustronne, ale niesymetryczne; nowy rodzaj relacji
bycie przedstawicielem kategorii
istnienie zwi#zku skojarzeniowego (kura- zwierz%> kura-ptak)
si!a skojarzeniowa pierwszorz%dna, wi%c hierarchiczno"$
drugorz%dna i niepe!na
mechanizm kumulacji dowodw za i przeciw przy weryfikacji
prawdziwo"ci zda'
Model rozprzestrzeniaj#cej si% aktywacji
(Collins i Loftus, 1975) (2)
Nabywanie wiedzy
deklaratywnej
Tworzenie nowych w%z!w i tworzenie nowych powiaza'
pomi%dzy nimi
Warunkiem wbudowania w%z!a w sie$ jest zestaw predykatw
Im wi%cej predykatw tym wi%cj po!#cze' pomi%dzy w%z!ami
mo&e zosta$ utworzone
Mo&liwe tworzenie powi#za' bez informacj z zewn#trz
Odnalezienie wsplnych predykatw pomi%dzy min. dwoma
w%z!ami
Bia!e komrki krwi niszcz# wirusy

Witamina C zwalcza przezi%bienia
Eksperymenty in vitro pokazuj#, &e
witamina C wspiera tworzenie bia!ych
cia!ek krwi
Informacja nie jest znana
Zostaje przet!umaczona na znaczenie
W%z!y bia!e cia!ka krwi i witamina C
aktywizuj# sie$
Aktywizacja witamina C aktywizuje
zwalcza przezi%bienia
Atywizacja bia!e cia!ka krwi aktywizuje
niszcz# wirusy
W pami%ci operacyjnej s# aktywne s#
dwie znane informacje i jedna nowa
W%z!y przezi%bienie i wirusy
zapocz#tkowuj# rozszerzanie aktywacji,
ta za" pobudza wirusy powoduj#
choroby
Poszczeglne elementy sieci s#
aktywne
W pami%ci operacyjnej przez
wnioskowanie powstaje nowa wiedza z
Witamina C zwalcza przezi%bienie,
poniewa& wspomaga tworzenie bia!ych
krwinek
Jaka wiedza zosta!a pomini%ta?
Co si% sta!o z poj%ciem in vitro?
Reprezentacja wiedzy
proceduralnej
Model ACT Andersona
Wiedza proceduralna to system tzw.
regu$ produkcji- sk!adaj#cych si% z
warunku i czynno"ci; warunek okre"la,
kiedy czynno"$ mo&e zosta$ wykonana
Powstaj# w stadium asocjacyjnym
Regu!a produkcji
Je&eli (warunek), to (czynno"$)
Je&eli w!o&y!am bilet do automatu to
nacisn#$ przycisk
Je&eli osoba mn# manipuluje i jest
wi%ksza ode mnie to zniewa&y$ t%
osob%
Je&eli osoba mn# manipuluje i jest
mniejsza ode mnie to uderzy$ t% osob%
Nabywanie wiedzy
proceduralnej
Proceduralizacja- przekszta!canie si% wiedzy
deklaratywnej w niejawne procedury dzia!ania
3 etapy:
Deklaratywny (poznawczy)- s!owna instrukcja wykonania
Kompilacyjny (przej"ciowy, asocjacyjny)- kompozycja,
automatyzacja- metody specyficzne dla danej dziedziny,
zwi%kszenie sprawno"ci wykonania
Proceduralny (autonomiczny)- ukszta!towana czynno"$$
polega doskonaleniu, sposb wykonania czynno"ci jest
trudny do zwerbalizowania
Generalizacja i r&nicowanie