Professional Documents
Culture Documents
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.net
Language: Polish
PRZEDMOWA
WPROWADZENIE
HISTORIA SZACH�W
HISTORIA WARCAB�W
CZʌ� I: SZACHY
I. ZASADY GRY
Plansza i bierki
Ruchy bierek
Specyficzne okre�lenia
Symbole posuni��
Prawa i zwyczaje szachowe
Fundamentalne ko�c�wki
Wzgl�dna warto�� bierek
Jak wsp�pracuj� r�ne bierki
Po�wi�cenia
V. PROBLEMY SZACHOWE
I. REGU�Y GRY
Pierwsza pozycja
Druga pozycja
Trzecia pozycja
Czwarta pozycja
Pi�ta pozycja
V. PROBLEMY WARCABOWE
Bierki szachowe,
W = Wie�a
S = Skoczek
G = Goniec
H = Hetman
K = Kr�l
Bierki warcab�w,
* = czarny kamie�
o = bia�y kamie�
** = czarna damka
oo = bia�a damka
--
Wojciech Ozimi�ski [wojozim@il.waw.pl]
PRZEDMOWA
Przyczyna, dla kt�rej wiele os�b nie decyduje si� na nauk� tej gry czy
te� na nauczanie jej swoich dzieci jest taka, �e szachy b��dnie
przedstawiane s� jako gra bardzo trudna do opanowania. To fa�szywe
wra�enie powsta�o g��wnie na skutek stosowania niew�a�ciwych metod
nauki gry w szachy. Wi�kszo�� autor�w podr�cznik�w szachowych analizuje
labirynt wariant�w i oczekuje, �e czytelnik b�dzie zapami�tywa�
posuni�cia maj�ce na celu kontrowanie manewr�w przeciwnika, zamiast po
prostu rozwin�� kilka zdroworozs�dkowych zasad, kt�re s� zrozumia�e i w
zupe�no�ci wystarczaj� aby z ka�dego uczyni� dobrego gracza.
EDWARD LASKER.
WPROWADZENIE
Historia szach�w
Gra w szachy w takiej formie, w jakiej znana jest obecnie uwa�ana jest
zwykle za znacznie starsz� ni� mo�na to z pewno�ci� udowodni� na
podstawie posiadanych dokument�w. Najstarsza wzmianka dotycz�ca szach�w
znajduje si� w perskim romansie napisanym w roku 600 n.e., lokuj�cym
pocz�tki gry w Indiach. Wiele europejskich okre�le� szachowych
stosowanych w �redniowieczu, kt�rych korzeni mo�na doszukiwa� si� w
j�zyku hinduskim, r�wnie� zdaje wskazywa� na to, �e to Indie s� kolebk�
szach�w.
Mo�emy do�� bezpiecznie przyj�� za�o�enie, �e szachy maj� ok. 1300 lat.
Oczywi�cie mogliby�my i�� dalej, rozwa�aj�c stopniowe rozwijanie si�
szach�w hinduskich z prostszych gier planszowych. Rzeczywi�cie, na
podstawie odkry� dokonanych w egipskich grobowcach zbudowanych ok. 4000
lat p.n.e. wiemy, �e grano w gry planszowe ju� ok. 6000 lat temu; nie
ma niestety mo�liwo�ci poznania regu� wed�ug kt�rych je rozgrywano.
Historia warcab�w
CZʌ� I: SZACHY
ZASADY GRY
PLANSZA I BIERKI
Partia szach�w rozgrywana jest pomi�dzy dwoma armiami ustawionymi
naprzeciw siebie na kwadratowej planszy, b�d�cej polem bitwy. Plansza
sk�ada si� z sze��dziesi�ciu czterech rozmieszczonych naprzemiennie
bia�ych i czarnych p�l. Ka�da z armii liczy 16 bierek; jest jeden kr�l,
jeden hetman, dwie wie�e, dwa go�ce, dwa skoczki i osiem pion�w.
Genera�ami obu armii s� gracze we w�asnej osobie. Bierki jednej ze
stron s� jasnego koloru i nazywane s� bia�ymi, a drugiej - ciemnego
koloru i nazywane s� czarnymi.
Celem gry jest pojmanie kr�la przeciwnika. Kiedy to si� stanie, bitwa
zostaje zako�czona, a przegrywa strona, kt�rej kr�l zosta� pojmany. Aby
zrozumie� na czym to w�a�ciwie polega, konieczne jest na pocz�tek
zapoznanie si� z prawid�ami, wed�ug kt�rych poruszaj� si� po
szachownicy r�ne bierki.
+---------------------------------------+
8 | #W | #S | #G | #H | #K | #G | #S | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | # | # | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | ^ | ^ | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | ^S | ^G | ^H | ^K | ^G | ^S | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 1
Rz�dy p�l zajmowane przez bierki oraz pozosta�e cztery puste rz�dy
nazywamy LINIAMI lub RZ�DAMI. Kolumny pionowe prostopad�e do poziomych
r�wnierz nazywamy LINIAMI. Linie uko�ne, kt�re ��cz� naro�nikami pola o
tym samym kolorze, nazywamy DIAGONALAMI lub przek�tnymi.
Aby okre�li� ruchy bierek na planszy, konieczne jest opisanie w prosty
spos�b ka�dego pola i ka�dej bierki za pomoc� kr�tkiego symbolu. Aby to
osi�gn��, w r�nych okresach czasu, zosta�o zaproponowanych kilka
system�w, ale tylko dwa z nich zosta�y og�lnie uznane. Starszy, zwany
notacj� �opisow��, nadal dominuje w krajach Anglo-, Francusko- i
Hiszpa�skoj�zycznych, ale poniewa� Angielscy i Ameryka�scy publicy�ci
szachowi stosuj� ostatnio znacznie prostsz� �notacj� algebraiczn��,
w�a�nie ni� pos�u�ymy si� w tej ksi��ce. Dalej zostanie przedstawiona
r�wnie� notacja opisowa. [Przyp.t�um.: Obecnie stosowana jest wy��cznie
notacja algebraiczna, notacja opisowa ma znaczenie jedynie historyczne]
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | ^S | # | |
|---------------------------------------|
6 | | | | #H | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | #G | | ^W | | | ^ |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | #K | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | ^K | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 2
Jako symbole bierek u�yte zosta�y pierwsze litery ich nazw. Tak wi�c K
oznacza kr�la, H hetmana, W wie��, G go�ca, S skoczka. Pion nie posiada
oznaczenia literowego, a jedynie symbol # lub ^.
RUCHY BIEREK
Ka�da z sze�ciu rodzaj�w bierek porusza si� inaczej. Zapami�tanie
sze�ciu r�nych sposob�w poruszania si� wymaga oczywi�cie wi�cej
wysi�ku ni� zapami�tanie jednego rodzaju ruchu, jak to ma miejsce w
wi�kszo�ci innych gier planszowych. Wystarczy jednak tylko niewielka
liczba �wicze� praktycznych aby zapozna� si� ze sposobem w jaki
poruszaj� si� r�ne bierki szachowe, a wtedy mo�na si� przekona�, �e
r�norodno�� ruch�w pozwala na zadziwiaj�c� g��bi� i bogactwo
kombinacji, co daj� bardziej intensywn� i g��bsz� satysfakcj� p�yn�c� z
szach�w w por�wnaniu do jakiejkolwiek innej gry.
Wie�a
Na przyk�ad na diagramie 2 wie�a mo�e przesun�� si� na pola e5, e6, e7,
e8, e3, e2, e1, f4, g4, d4 i c4. W tym ostatnim posuni�ciu zbije
czarnego go�ca. Wie�a nie mo�e przemie�ci� si� na pole h4 poniewa�
znajduje si� tam bierka tego samego koloru, ani te� nie mo�e
przemie�ci� si� na pola b4 lub a4 poniewa� nie wolno jej przeskoczy�
ponad go�cem. Mo�e oczywi�cie przesun�� si� na kt�re� z tych p�l w
nast�pnym ruchu po zbiciu go�ca.
Goniec
Poniewa� goniec jest ograniczony do p�l tego samego koloru jak to, na
kt�rym sta� na pocz�tku gry, ma on dost�p tylko do 32 p�l szachownicy i
z tego punktu widzenia wyra�nie wida�, o ile silniejsz� figur� jest
wie�a, maj�ca dost�p do wszystkich 64 p�l.
Hetman
Kr�l
Kr�l, tak jak hetman, porusza si� i bije w dowolnym kierunku, ale jest
znacznie mniej pot�ny, poniewa� mo�e porusza� si� tylko o jedno pole.
Mimo wszystko jest najwa�niejsz� figur� poniewa� celem gracza jest
pojmanie kr�la przeciwnika.
Skoczek
Skoczek nie porusza si� ani wzd�u� linii, ani diagonali, tak wi�c,
zwykle sprawia pocz�tkuj�cemu graczowi wi�cej trudno�ci ni� inne
figury. Ruch skoczka mo�e by� najlepiej opisany jako skok na pole
kolejne po najbli�szym, ale o innym kolorze ni� to, na kt�rym sta�
skoczek. [Nota: Pomocnym mo�e by� rozpatrywanie ruchu skoczka jako
litery �L� z�o�onej z czterech p�l - trzech w jednym kierunku i jednego
pod k�tem prostym do nich.] Na przyk�ad, na diagramie 2, skoczek mo�e
wykona� ruch na pola d8, d6, e5, g5, h6 i h8. Przechodz�c na d6, zbije
hetmana.
Jego ruch nie ulega zablokowaniu przez bierki, czy to w�asne, czy
nieprzyjacielskie, stoj�ce na jego drodze. To pozwala skoczkowi, jako
jedynej figurze, wykona� posuni�cie na pocz�tku gry, jeszcze przed
wykonaniem ruchu pionami.
Pion
Roszada
Tylko raz w trakcie gry wolno graczowi poruszy� dwie figury w jednym
ruchu. To posuni�cie nazywane jest roszad� i bior� w nim udzia� kr�l
oraz wie�a. W trakcie roszady kr�l porusza si� o dwa pola w kierunku
wie�y, a wie�a przechodzi ponad kr�lem i staje obok niego. W pozycji na
diagramie 3 obaj gracze mog� wykona� roszady na dowolnym skrzydle.
+---------------------------------------+
8 | #W | | | | #K | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | | #H | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | #S | # | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | | #G | | # | | ^G | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^G | | ^ | | #G | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^S | ^ | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | ^H | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | | ^K | | | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 3.
+---------------------------------------+
8 | #W | #S | | | #K | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | # | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | # | ^ | | | |
|---------------------------------------|
4 | | ^G | | | | ^ | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | #S | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | | ^K | | | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 4.
Roszada jest dozwolona tylko wtedy, gdy ani kr�l ani wie�a maj�ca wzi��
udzia� w roszadzie nie wykonywa�y jeszcze �adnych ruch�w, �adne z p�l
mi�dzy kr�lem i wie�� nie jest zablokowane i �adne z trzech p�l, po
kt�rych ma przemie�ci� si� kr�l nie jest kontrolowane przez bierk�
nieprzyjaciela. Je�eli kr�l jest szachowany, gracz nie mo�e wykona�
roszady. Na diagramie 4 ani bia�e, ani czarne nie mog� wykona� roszady.
SPECYFICZNE OKRE�LENIA
Atak i obrona.
Szach i mat
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | #K | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | # | # | |
|---------------------------------------|
6 | | | | #G | | #S | | # |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | ^ | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^ | | | | | ^ |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | ^ | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | ^W | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 5.
Je�eli by�oby teraz posuni�cie bia�ych, mog�yby da� szacha wie�� na e8.
Ale czarne mog� zbi� wie�� skoczkiem. Z pewno�ci� by tak post�pi�y
zamiast odchodzi� kr�lem na h7 czy os�ania� go go�cem na f8.
Gdy kr�l jest szachowany i nie istnieje posuni�cie, kt�re mog�oby go od
tego szacha uwolni�, m�wimy, �e jest on zamatowany i gra dobiega ko�ca.
Na diagramie 6 mamy przyk�ad mata w jednym posuni�ciu.
+---------------------------------------+
8 | | | | ^W | | #S | #K | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | #G | # | | | # | | |
|---------------------------------------|
6 | | # | #H | #G | | | # | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | ^S | ^S | |
|---------------------------------------|
3 | | ^G | | ^H | | | | ^ |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | | ^ | ^K |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 6.
Co wi�cej, ten ostatni nie mo�e zosta� zbity przez piona f7, poniewa�
wtedy czarny kr�l zosta�by zbity przez go�ca z b3. Pion jest �zwi�zany�
przez go�ca. Czarny skoczek r�wnie� nie mo�e zbi� bia�ego hetmana,
poniewa� jest zwi�zany przez wie�� bia�ych. Ostatecznie, nie ma
bierki, kt�r� mo�na by wstawi� mi�dzy bia�ego hetmana i czarnego kr�la;
innymi s�owy: czarne s� zamatowane, przegra�y parti�.
Pat
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | #H | | | | #K |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | ^W | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | #W | ^S | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 7.
Inny spos�b zaczyna si� od szacha na g3. Poniewa� skoczek bia�ych jest
zwi�zany, nie mo�e zbi� hetmana.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | #K | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | # | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | ^H | | | |
|---------------------------------------|
3 | | #H | | | | | ^ | |
|---------------------------------------|
2 | # | | | | | | | ^ |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | ^K |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 8
Wieczny szach
Wymiana
Zdwojone piony
Pion, kt�rego ruch do linii przemiany nie jest blokowany przez innego
piona, i kt�ry nie jest zagro�ony zbiciem przez mijanego w s�siedniej
kolumnie piona przeciwnika, nazywany jest pionem przechodnim (wolnym).
Pion izolowany
Piona nazywamy izolowanym je�eli w s�siednich kolumnach nie ma pion�w
tego samego gracza, kt�re mog�yby go broni�.
Pion odsta�y
Wide�ki
Lekka figura
Po�wi�cenie
SYMBOLE POSUNI��
+ oznacza �szach�
Bierka mo�e zosta� postawiona na dowolnym polu dost�pnym dla niej tak
d�ugo, jak d�ugo nie zosta�a puszczona. Je�eli zosta� wykonany
niedozwolony ruch, musi zosta� wycofany, a wykona� nale�y ruch
poprawny, w miar� mo�liwo�ci t� sam� bierk�. Je�eli gracz w
niedozwolony spos�b roszowa�, kr�l i wie�a musz� zosta� wycofane na
pozycje wyj�ciowe i je�eli jest taka mo�liwo��, kr�l powinien wykona�
posuni�cie.
II
ELEMENTARNA TAKTYKA
FUNDAMENTALNE KO�C�WKI
Aby zamatowa� samotnego kr�la nale�y atakowa� pole, na kt�rym stoi oraz
wszystkie s�siaduj�ce pola, na kt�re m�g�by uciec. Najbardziej
niekorzystnym miejscem na szachownicy jest dla kr�la oczywi�cie
naro�nik, gdzie ma on do dyspozycji tylko trzy pola, na kt�re mo�e
odej��, podczas gdy na �rodku szachownicy ma tych p�l a� osiem. Wynika
z tego, �e w ko�c�wce, w kt�rej jeden z graczy ma tylko kr�la, drugi
b�dzie pr�bowa� zepchn�� go do naro�nika, gdzie b�dzie musia�
kontrolowa� tylko trzy dodatkowe pola.
Nietrudno jest wykaza�, �e mo�na tego dokona� bez trudu przy u�yciu
kr�la i hetmana lub kr�la i wie�y. Przypu��my, �e bia�y kr�l znajduje
si� na c3, a hetman na h3, podczas gdy kr�l czarnych stoi na d6, jak to
jest pokazane na nast�puj�cym diagramie.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | #K | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^K | | | | | ^H |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 9.
Bia�e musz� teraz bardzo uwa�a� aby nie doprowadzi� do pata, kt�ry
powsta�by, je�eli pozbawi�yby kr�la czarnych mo�liwo�ci ruchu, nie
szachuj�c go jednocze�nie. Tak si� stanie je�eli wykonaj� ruch Hd7-c7.
Wtedy czarne nie b�d� mog�y postawi� kr�la na b5, poniewa� to pole
kontrolowane jest przez kr�la bia�ych, nie b�d� mog�y r�wnie� wykona�
ruchu na kt�re� z pozosta�ych czterech p�l b�d�cych w zasi�gu kr�la, ze
wzgl�du na hetmana bia�ych, kt�ry wszystkie je kontroluje. W�a�ciwe
posuni�cie to (6) Kc4-c5. Pozostawia ono dla czarnego kr�la tylko pole
a5 i bia�e matuj� (7) Hd7-a7 lub (7) Hd7-b5.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | ^S | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | # |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | ^K | | #K |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 10.
+---------------------------------------+
8 | #K | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | ^K | ^G | ^G | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 11.
Po (1) Gc3-e5, Kb8-c8; (2) Ka6-b6, Kc8-d7; (3) Sd5-f4 ruch czarnego
kr�la jest ograniczony do rz�d�w si�dmego i �smego i pozostaje tylko
kwesti� czasu, kiedy zostanie zmuszony do przej�cia na h8.
+---------------------------------------+
8 | | #K | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | ^K | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | ^S | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^G | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
---------------------------------------
a b c d e f g h
DIAGRAM 12.
Kd7-c8
(4) Kb6-c6 Kc8-d8
(5) Sf4-g6 Kd8-c8
(6) Sg6-e7+ Kc8-d8
(7) Kc6-d6 Kd8-e8
(8) Kd6-e6 Ke8-d8
(9) Ge5-h2.
Posuni�cie wyczekuj�ce. Bia�e chc� umie�ci� go�ca na c7, aby uczyni� d8
niedost�pnym dla czarnych.
+---------------------------------------+
8 | | #K | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | ^K | | ^S | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | ^S | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
---------------------------------------
a b c d e f g h
DIAGRAM 13.
Wymuszenie mata przy pomocy kr�la i dw�ch skoczk�w nie jest mo�liwe
nawet, gdy pozycja b�dzie podobna do tej z diagramu 13. Kr�l mo�e w tej
pozycji zosta� zepchni�ty do naro�nika, ale skoczek, kt�ry zapobiega
ucieczce kr�la nie b�dzie w stanie da� mu mata, a dla zapobie�enia
patowi, drugi skoczek musi pozwoli� kr�lowi opu�ci� naro�nik. Je�eli
czarne maj� do dyspozycji dodatkowe posuni�cie, np. pionem, bia�e mog�
wygra�. (1) Sc5-a6+, Kb8-a8; (2) Sd6-e8, ruch piona; (3) Se8-c7 mat.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | #H | | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | #K | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | ^H | | | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 14.
Bia�e maj� przewag� piona i ich celem b�dzie jego przemiana w hetmana.
Pocz�tkuj�cy gracz, w swoim po�piesznym d��eniu do przemiany piona,
zagra prawdopodobnie od razu e4-e5 i straci piona, poniewa� czarne mog�
odpowiedzie� Ha4-d4 szach z jednoczesnym atakiem na piona. W�a�ciwy
spos�b gry dla bia�ych to (1) Hc1-d1+, Kb3-a3 lub Kb3-b4; (2) Hd1:a4,
Ka3:a4. Teraz, kiedy wymieniono hetmany, bia�e nie musz� si� ju�
martwi� o �adne pr�by pokrzy�owania ich plan�w odno�nie przemiany piona
w hetmana, z wyj�tkiem manewr�w czarnego kr�la, kt�ry nadal mo�e
doprowadzi� do zbicia lub blokady piona.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | #K | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | ^K | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 15.
Je�eli pion nie doszed� jeszcze do 6 linii, opozycja kr�li nie jest
jeszcze dost�pna dla s�abszej strony poniewa� nadchodz�cy pion wytr�ci
kr�la z opozycji. Za��my, na przyk�ad, �e kr�l bia�ych stoi na e6, a
pion na e5, podczas gdy czarny kr�l stoi na e8 i jest teraz ruch
bia�ych. Bia�e musz� wyj�� z opozycji graj�c Ke6-f6 lub Ke6-d6 i czarne
utrzymuj� opozycj� graj�c Ke8-f8 lub Ke8-d8. Ale wtedy bia�e maj� w
zapasie posuni�cie, kt�re zmusza czarne do wyj�cia z opozycji i w ten
spos�b wygrywa parti�. Graj� e5-e6 i gra ko�czy si� w om�wiony
uprzednio spos�b.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | |# | |
|---------------------------------------|
5 | | | #K | | | # | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | ^ | | | | ^ | | |
|---------------------------------------|
2 | | | ^K | | | | ^ | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 16.
Bia�y kr�l ma wolny wyb�r i mo�e przemie�ci� si� tam, gdzie chce nie
b�d�c bezpo�rednio zagro�onym. Nic wi�c nie przeszkodzi mu w
zaatakowaniu i zbiciu czarnych pion�w, poniewa�, gdy czarny kr�l
spr�buje powstrzyma� marsz bia�ego, przechodni pion bia�ych ruszy do
przodu i zmusi nieprzyjacielskiego kr�la do podj�cia pr�by
przechwycenia go, daj�c tym samym woln� drog� swojemu kr�lowi. Zgodnie
z tym schematem gra mo�e przebiega� w nast�puj�cy spos�b:
Teraz bia�e wygraj� nawet bez piona g2 graj�c (12) Kg5-f5 etc., jak to
wyja�niono przy okazji diagramu 15.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | # | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | #W | | | | # | | #K |
|---------------------------------------|
4 | | ^ | | | | ^K | # | ^ |
|---------------------------------------|
3 | | | ^ | | | | ^ | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | ^W | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 17.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | # | #K |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | #G | | | | | ^K | ^ | |
|---------------------------------------|
3 | | | | ^S | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | | | ^G | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 18.
(1) Sd3-c5 Ga4-c6
(2) Ge2-f3 Gc6:f3
(3) Kf4:f3 b7-b6
(4) Sc5-e6 c7-c5
(5) a2-a4
To posuni�cie zatrzymuje czarne piony, tak, aby skoczek m�g� zaatakowa�
je z lepszym efektem.
Cz�sto zdarza si�, �e gracz mo�e odda� figur� za jednego czy dwa piony,
forsuj�c ko�c�wk�, kt�r� mo�e wygra� ze wzgl�du na pozycj� pion�w.
Diagram 19 dostarcza przyk�adu.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | # | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | #G | | | #K |
|---------------------------------------|
5 | ^ | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | ^S | | | | ^K | ^ | |
|---------------------------------------|
3 | ^S | # | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | # | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 19.
Czarne maj� o jedn� figur� mniej, ale ich po��czone, wolne piony
stanowi� powa�n� gro�b�. Najlepsze co mog� zrobi� bia�e, to po�wi�ci�
skoczka za dwa piony, poniewa� wtedy zostan� z dwoma pionami przeciwko
jednemu. Czarne musz� ostatecznie odda� go�ca za piona bia�ych z linii
�a�, kt�ry zagra�a przemian� w hetmana, a wtedy bia�e wygraj� zbijaj�c
czarnego piona z linii �g� i przemieniaj�c w hetmana swojego w�asnego
piona. Gra mo�e toczy� si� nast�puj�co:
+---------------------------------------+
8 | #W | | | | #K | | #S | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | #G | # | | #G | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | # | #S | # | | #H | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | # | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^G | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^S | ^ | ^G | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | ^H | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 20.
Jest to szczeg�lnie prawdziwe w przypadku pozycji matuj�cych,
przedyskutowanych dalej, w po��czeniu z atakami hetmana w grze
�rodkowej. S� to w dziewi��dziesi�ciu przypadkach na sto te ataki,
kt�rych ofiar� staje si� pocz�tkuj�cy gracz w pocz�tkowych stadiach
gry, graj�c z do�wiadczonym przeciwnikiem.
+---------------------------------------+
8 | #W | #S | #G | | #K | #G | | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | #H | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | # | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^S | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | ^H | ^K | ^G | ^S | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 21.
Tak wi�c w nast�pnym ruchu bia�e wezm� piona, szachuj�c jednocze�nie
kr�la i atakuj�c wie�� na a8. Kr�l musi odej�� na inne pole i skoczek
zbija wie��.
+---------------------------------------+
8 | #W | #S | #G | | #K | #G | | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | # | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | #H | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^G | ^ | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^S | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | ^G | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | ^H | ^K | | ^S | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 22.
Czasami dwie bierki bior� udzia� w podw�jnym ataku w ten spos�b, �e
linia ataku jednej z nich zostaje odkryta przez drug�. Tak wi�c, w
pozycji na diagramie 22, do kt�rej mo�e doj�� po serii posuni��:
(5) Se5-c6+.
Po otwarciu:
+---------------------------------------+
8 | #W | #S | #G | #H | #K | | #S | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | # | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | #G | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | ^S | ^G | ^H | ^K | ^G | ^S | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 23.
Diagram 24 pokazuje typowy przypadek podw�jnego ataku hetmana w
po��czeniu z inn� figur�. Bia�e graj� Gb5-d3 i czarne nie mog� roszowa�
ze wzgldu na Hf3-e4 z gro�b� mata He4:h7 i jednoczesnym atakiem na
go�ca e7 po raz drugi, podczas gdy goniec ten jest broniony tylko raz.
Czarne musz� broni� si� przed matem albo posuni�ciem g7-g6 albo f7-f5
lub te� Hc5-h5, a wtedy bia�e bior� go�ca.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | | #K | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | # | #G | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | ^G | #H | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^ | | | ^H | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | ^G | | ^W | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 24.
+---------------------------------------+
8 | #W | #S | #G | #H | #K | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | # | #S | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | #G | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^G | # | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W |^S | ^G | ^H | ^K | | | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 25
S� tylko dwa sposoby, jakimi czarne mog� obroni� piona na f7. Jeden
polega na ruchu piona z linii �d� na pole d5, co spowoduje zablokowanie
diagonali go�ca bia�ych; drugi polega na wykonaniu roszady, przez co
wie�a zapewnia wymagan� ochron� piona f7. Wtedy niekorzystne stanie si�
dla bia�ych zbicie piona, poniewa� b�d� musia�y odda� skoczka i go�ca
za wie�� i piona.
+---------------------------------------+
8 | #W | | | | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | #G | | # | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | #H | | # | ^S | | |
|---------------------------------------|
4 | | #S | | | ^ | | | ^G |
|---------------------------------------|
3 | | ^ | | ^ | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | ^ | ^ | ^H | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 26
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | #H | | #W | | #K |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | # | ^S | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | #S | | | ^W | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | ^ | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | ^G | ^H | | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 27.
Bia�e mog� jednak �atwo wygra� poprzez (2) Sf5:h6+. Je�eli czarne wezm�
skoczka, bia�e matuj� Hd2:h6 i Hh6-g7. Je�eli czarne nie wezm� skoczka
ale zagraj� Kg8-h7, bia�e wracaj� skoczkiem na f5, ponownie gro��c
Hd2-g5 i Hg5:g7. (3) ..., Wf8-g8 nie ratuje ze wzgl�du na (4) Hd2-g5 z
gro�b� mata na h5, czemu zapobiec mo�na jedynie poprzez ruch pionem na
g6 lub posuni�cie wie��, po kt�rym bia�e i tak matuj� Hg5-h6 lub Hg5:g7.
+---------------------------------------+
8 | | | #W | | | | #K | |
|---------------------------------------|
7 | ^W | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | # |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | ^ |
|---------------------------------------|
4 | | #G | | | ^S | | | |
|---------------------------------------|
3 | # | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^K | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 28.
Czarne mog� pr�bowa� obrony (1) ..., g7-g6. Bia�e kontynuuj� wtedy (2)
Hh5-h6 i znowu czarne nie mog� wykona� neutralnego posuni�cia takiego
jak na przyk�ad d7-d6, ze wzgl�du na to, �e bia�e mog� wtedy wymusi�
innego mata w dw�ch posuni�ciach, to znaczy (3) We5-h5 (zagra�aj�ce
Hh6:h7), g6:h5; (4) Hh6-f6 i mat.
+---------------------------------------+
8 | | | #W | | #W | | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | | | | | # | | |
|---------------------------------------|
6 | | # | | | # | | # | |
|---------------------------------------|
5 | #H | | | # | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | #S | | | | ^ | | ^G |
|---------------------------------------|
3 | | ^ | | | ^ | ^W | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | | | | ^H | | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | | | | ^W | | | | ^K |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 29.
Przyk�ad wsp�pracy wie�y i go�ca pokazuje diagram 29. Bia�e graj�
Gh4-f6 i nie ma sposobu na to by czarne zapobieg�y matowi gro��cemu w
wyniku posuni�� Wf3-h3 i Wh3-h8.
+---------------------------------------+
8 | | | | | #W | #K | | |
|---------------------------------------|
7 | | # | ^W | ^W | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | # | | | | ^ | ^S | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | ^ | ^G |
|---------------------------------------|
2 | #H | | | | | ^ | | ^ |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 30.
Posuni�cie maj� bia�e. Je�eli hetman czarnych nie obroni piona f7,
bia�e mog� da� mata w pi�ciu posuni�ciach: (I) Wd7:f7+, Kf8-g8; (2)
Wf7:g7+, Kg8-h8 (nie Kg8-f8 ze wzgl�du na Wc7-f7 mat); (3) Wg7:h7+,
Kh8-g8; (4) Wh7-g7+ i Sf4-g6 mat.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | #H | #K | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | # | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | #S | | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | | #G | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^G | # | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | ^S | ^G | ^H | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 31.
Lub te�:
+---------------------------------------+
8 | #W | | | | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | #G | #H | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | #G | #S | | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | # | | ^G | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | ^G | ^S | ^ | | ^S | | ^ |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | ^H | | ^ | ^ | |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | | ^W | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 32.
Niekorzystne po�o�enie zwi�zanej bierki bierze si� st�d, �e cz�sto
przeciwnik dla jej zaatakowania mo�e zgromadzi� wi�cej bierek ni� mo�na
zgromadzi� dla jej obrony. Pozycja na diagramie 32 mo�e s�u�y� za
ilustracj�.
Pozostaje ustali� czy w odpowiedzi na (1) d3-d4 czarne mog� wzi�� piona
go�cem lub skoczkiem. Najwidoczniej jest to mo�liwe, poniewa� pion d4
jest chroniony tylko przez skoczka f3 i hetmana. Istotnie, kombinacja
b�dzie prawid�owa, je�eli goniec na d7 b�dzie dostatecznie broniony.
Poniewa� tak nie jest, bia�e wygrywaj� figur� w nast�puj�cy spos�b:
Zamiast gra� (1) d3-d4 i korzysta� z przewagi jak� daje zwi�zanie piona
e5, bia�e mog� skierowa� sw�j atak przeciwko innej zwi�zanej bierce
czarnych, to znaczy skoczkowi na f6. Mog� gra� (1) Sc3-d5, zaatakowa�
hetmana i jednocze�nie po raz drugi skoczka na f6. Jak bia�e mog�
osi�gn�� korzy�� z tego podw�jnego ataku nie b�dzie oczywiste dla
pocz�tkuj�cego, poniewa� czarne mog� odpowiedzie� He7-d6 lub He7-d8
broni�c swojego skoczka r�wnie� dwa razy. Rzeczywi�cie, bia�e nic nie
zyskuj� na f6, na polu, wzgl�dem kt�rego skierowane jest zwi�zanie, ale
wykorzystuj� zwi�zanie dla wymuszenia rozerwania �a�cucha pion�w
chroni�cych czarnego kr�la, poprzez wymian� na f6, zmuszaj�c czarne do
odbicia pionem z g7. Przewaga pozycyjna osi�gni�ta dzi�ki przerwaniu
�a�cucha czarnych pion�w b�dzie om�wiona dalej, podczas omawiania
strategii gry �rodkowej.
PO�WI�CENIA
DIAGRAM 33
W pozycji przedstawionej na diagramie 34 bia�e rozpoczynaj� atak
matuj�cy posuni�ciem (1) f5-f6. Jedynym posuni�ciem pozwalaj�cym
unikn�� mata na g7 jest ruch pionem g7-g6. Celem bia�ych b�dzie teraz
wej�cie hetmanem na pole h6 z ponown� gro�b� mata na g7. Zagraj� wi�c
Hg3-f4 b�d� Hg3-g5. Czarne nie maj� innego sposobu obrony ni� Kg8-h8, a
potem Wf8-g8. Ale po Kg8-h8; Hf4-h6, Wf8-g8 bia�e graj� Wf1-f3 i czarne
nie s� w stanie powstrzyma� bia�ych przed po�wi�ceniem hetmana na h7 i
daniem mata wie��: Wf3-h3.
Je�eli hetman czarnych sta�by na c5, zamiast b5, mog�yby one zapobiec
matowi odchodz�c wie�� z f8, i stawiaj�c tam hetmana. W ten spos�b pole
g7 zosta�oby obronione.
+---------------------------------------+
8 | #W | | | | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | # | | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | #S | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | #H | | # | ^ | ^ | | |
|---------------------------------------|
4 | | | # | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | ^H | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | | ^G | | | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | | | ^W | | ^K |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 34.
Mat wie�� i skoczkiem przedstawiony w pozycji na diagramie 28 pojawia
si� w kilku wariantach gry b�d�cych rezultatami nast�puj�cej sytuacji:
+---------------------------------------+
8 | | | | #W | | #S | | #K |
|---------------------------------------|
7 | # | #G | #H | | #W | # | # | |
|---------------------------------------|
6 | | # | | | # | | | # |
|---------------------------------------|
5 | | | # | | ^ | | | ^H |
|---------------------------------------|
4 | | | ^G | ^ | ^S | | ^W | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^ | ^W | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | | | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 35.
+---------------------------------------+
8 | #W | | | #H | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | | #G | | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | # | #S | #S | | # | | | |
|---------------------------------------|
5 | | # | # | # | ^ | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | ^ | | ^ | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^ | ^G | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | | ^S | | | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | ^H | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 36.
W pozycji przedstawionej na diagramie 36 bia�e mog� przeprowadzi� atak,
kt�ry w pewien spos�b przypomina spos�b gry pokazany przy okazji
diagramu 25. (1) Sf3-g5 nie prowadzi do niczego, poniewa� czarne
obroni� si� posuni�ciami pion�w na g6 lub h6. Bia�e maj� mo�liwo��
przeprowadzenia znacznie bardziej bezpo�redniego ataku na kr�la
czarnych. Dokona� tego mog� przez po�wi�cenie (1) Gd3:h7+. Po Kg8:h7;
(2) Sf3-g5+, Kh7-g8; (3) Hd1-h5 czarne mog� uchroni� si� przed matem
tylko po�wi�caj�c swojego hetmana za skoczka bia�ych. (3) ..., Wf8-e8 z
perspektyw� ucieczki kr�la na e7 przez f8, je�eli zosta�by zaatakowany
poprzez Hh5-h7 i Hh7-h8, mo�e zosta� udaremnione przez bia�e poprzez
(4) Hh5:f7+, Kg8-h8; (5) Hf7-h5+, Kh8-g8; (6) Hh5-h7+, Kg8-f8; (7)
Hh7-h8+, Kf8-e7; (8) Hh8:g7 mat. Przed dokonaniem po�wi�cenia go�ca,
bia�e powinny oczywi�cie upewni� si�, �e czarne nie mog� si� uratowa�,
unikaj�c ataku gro��cego po Hf7-h5. Czarne istotnie mog� unikn�� tego
wariantu odchodz�c kr�lem na g6 zamiast na g8 w drugim posuni�ciu. Ale
r�wnie� i w tym przypadku bia�e maj� wygrywaj�c� kontynuacj�. Mog�
zagra� (3) Hd1-g4 gro��c biciem hetmana czarnych i odkrytym szachem
poprzez Sg5:e6. Je�eli czarne przesun� hetmana, bia�e i tak dadz�
odkrytego szacha, zmuszaj�c kr�la do odej�cia na h7 co prowadzi do
zamierzonego oryginalnie wariantu. Je�eli, z drugiej strony, czarne
spr�buj� (3) ..., f7-f5, atakuj�c hetmana bia�ych i czyni�c odkrytego
szacha nieefektywnym, bia�e mog� najpierw wzi�� piona en passant i po
(4) e5:f6 e.p., Kg6:f6 hetman matuje na e6.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | #H | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | #S | # | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | # | | ^G | |
|---------------------------------------|
4 | | #G | ^G | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^S | ^ | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | ^H | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 37.
Przypu��my, �e czarne graj� (1) ..., h7-h6; (2) Gg5-h4, g7-g5, aby
uwolni� si� od wi���cego go�ca. Bia�e mog� po�wi�ci� skoczka z f3 za
dwa piony, utrzymuj�c tym samym zwi�zanie z gro�b� natychmiastowego
odbicia skoczka po Sc3-d5. Dalej mo�e wi�c nast�pi�: (3) Sf3:g5, h6:g5;
(4) Gh4:g5, Gb4:c3; (5) b2:c3. Teraz bia�e gro�� posuni�ciem f2-f4 i
f4:e5, otwieraj�c lini� dla wie�y i skutkiem tego atakuj�c zwi�zanego
skoczka po raz drugi. Tej gro�by nie da si� efektywnie odeprze�. Czarne
mog� spr�bowa� wyzwoli� si� ze zwi�zania (5) ..., Kg8-g7; (6) f2-f4,
Hd8-e8. Rzeczywi�cie, mog� ocali� w ten spos�b swojego skoczka, ale
ods�oni�ta pozycja kr�la doprowadza do szybkiej katastrofy.
Na przyk�ad: (7) f4:e5, Sf6-h7; (8) Gg5-f6+, Sh7:f6; (9) e5:f6+,
Kg7-h7; (10) Hd1-h5+, Kh7-g8; (11) Hh5-g6+, Kg8-h8; (12) Hg6-g7 mat.
Czarne nie mog� zbi� hetmana pionem w 11-tym posuni�ciu, ze wzgl�du na
zwi�zanie piona f7 go�cem z c4.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | | #K | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | | | | | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | # | | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | ^ | ^S | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | ^G | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | | | | | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | ^W | | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 38.
+---------------------------------------+
8 | | | | #W | #K | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | #G | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | # | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | | | ^K | ^W | | ^G | | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 39.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | #H | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | # | | # | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | # | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | #S | ^S | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^G | | ^W | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | ^H | | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 40.
Pion na f7 by�by wtedy trzykrotnie atakowany i trzykrotnie broniony,
tak wi�c bia�e nie mog� go zbi� poniewa� wtedy zwi�zanie wie�y
spowodowane przez Sg5:f7, Sh6:f7; Hd5:f7, Wf8:f7 nie prowadzi do
niczego, pole e8 jest chronione przez hetmana. Ale bia�e mog� wymusi�
zwyci�stwo ruchem (2) Wa1-e1, zagra�aj�c znowu po�wi�ceniem na f7,
poniewa� teraz dwukrotnie kontroluj� pole e8. Je�eli czarne odpowiedz�
(2) ..., Hd8-f6, broni�c f7 po raz czwarty i czyni�c niemo�liwym
po�wi�cenie bia�ych na tym etapie, bia�e kontynuuj� (3) We4-e8.
Powstaje gro�ba We8:f8+, Kg8:f8; Sg5:h7+ wygrywaj�ca hetmana. Czarne
nie mog� si� obroni� ruchem Hf6-g6 ze wzgl�du na (4) Gc4-d3 z
nast�puj�cym Gd3:h7+ i We8:f8, etc., nie mog� tez zagra� (3) ...,
Hf6-f4 ze wzgl�du na g2-g3 i Hd5:d6 z atakiem na bezbronn� wie�� z f8.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | | | | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | # | | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | #H | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | ^ | ^ | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | # | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | | ^ | | | #W | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | ^H | | ^K | | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 41.
G��wnym zagro�eniem zwi�zanym z trzecim posuni�ciem czarnych jest
We8-e6-g6 mat. Inn� gro�b� jest d3-d2 z nast�puj�cym We2-e1+. Jedynym
sposobem obrony dla bia�ych jest (4) f3-f4. Je�eli teraz nast�pi d3-d2,
bia�e zagraj� (5) f2-f3, We2-e1+; i po (6) Kg1-f2 kr�l uzyskuje
wystarczaj�c� ochron�. A je�eli (4) ..., We8-e6, nast�pi (5) f4-f5 nie
pozwalaj�ce wie�y na przemieszczenie si� na g6.
Ale, po ponowieniu gro�by mata (5) ..., We6-e4, bia�e zmuszone s� do
obrony g4 poprzez (6) f2-f3 i czarne otwieraj� drug� lini� dla
po��czonej napa�ci wie�, podobnej do tej zilustrowanej diagramem 30. Co
gorsze dla bia�ych, po posuni�ciu (6) ..., We2-g2+ s� zmuszone do
wej�cia kr�lem na lini� go�ca h3, co wystawia go na odkrytego szacha.
Po (7) Kg1-f1, Wg2:b2 odkryty szach; (8) Kf1-g1, We4-e2 i bia�e musz�
natychmiast odda� hetmana za wie��, inaczej czarne przeforsuj� mata w
czterech posuni�ciach: We2-g2+, Kg1-f1, Wg2:h2+, Kf2-g1, Wb2-g2+;
Kg1-f1, Wh2:h1+/-.
+---------------------------------------+
8 | | | #H | | #W | | | #K |
|---------------------------------------|
7 | # | # | | | | | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | #G | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | ^W | | | ^S | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^H | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | ^ | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | | | | | | ^ |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 42.
Bia�e maj�c posuni�cie mog� wymusi� mata poprzez (1) Wd5-d8, co jest
naprawd� zaskakuj�cym po�wi�ceniem, z tego wzgl�du, �e czarne nie tylko
mog� wzi�� wie�� hetmanem lub wie��, ale mog� r�wnie� zbi� hetmana
bia�ych. W tym ostatnim przypadku jednak, zostan� zamatowane w dw�ch
posuni�ciach (2) Wd8:e8+, Hc4-g8; (3) Sg5-f7. To jeden z przyk�ad�w
�zd�awionego mata� skoczkiem. [Przyp.t�um.: w Polsce funkcjonuje nazwa
�Mat Beniowskiego�]. Inny przyk�ad, kt�ry jest naprawd� typowy, ma
miejsce, gdy czarne wezm� wie�� zamiast hetmana. Do mata dochodzi w
spos�b nast�puj�cy: (2) Sg5-f7+, Kh8-g8; (3) Sf7-h6++, Kg8-h8; (4)
Hc4-g8+, We8:g8; (5) Sh6-f7#. Bia�e nie mog�yby gra� Hc4-g8+ od razu w
drugim posuni�ciu poniewa� czarne mog�yby zbi� hetmana kr�lem, czego
nie mog� zrobi� gdy skoczek bia�ych jest na h6.
Po�wi�cenia zwi�zane z bezpo�rednim atakiem matuj�cym s� z regu�y
naj�atwiejsze do zauwa�enia, poniewa� nie trzeba w ich przypadku
rozszyfrowywa� celu po�wi�cena. W tych przypadkach gracz nie musi
zastanawia� si�, czy pozycja uzyskana po dokonaniu po�wi�cenia b�dzie
wystarczaj�co silna dla zdobycia materia�u co najmniej r�wnowa�nego
temu po�wi�conemu. �eby poprawnie odpowiedzie� na to pytanie trzeba
wielkiego instynktu popartego przez do�wiadczenie; wszystko czego
potrzeba w tym przypadku to upewni� si�, �e mo�na zamatowa� przeciwnika
w okre�lonej liczbie posuni��. Je�eli nie mo�na w spos�b jasny
przewidzie� mata, nie nale�y robi� po�wi�cenia. Po�wi�cenie z
nast�puj�cym po nim matem jest wskazane, je�eli w cz�ci szachownicy,
gdzie przebywa wrogi kr�l mamy lokalnie du�� przewag� materia�u. Taki
przyk�ad widnieje na ok�adce ksi��ki.
+---------------------------------------+
8 | #W | #S | | | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | #G | # | # | #H | | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | # | | | # | #G | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | ^S | | | ^H |
|---------------------------------------|
4 | | | | ^ | ^S | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | ^G | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | | ^K | | | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
(3) Se5-g4+
III
W ka�dej walce przewag� zyskuje ten gracz, kt�ry posiada wi�cej figur
zdolnych do dzia�ania na polu bitwy. Kiedy analizujemy typowe pozycje
omawiane w poprzednim rozdziale, uderza fakt zdecydowanej lokalnej
przewagi materialnej strony wygrywaj�cej. W pewnych przypadkach mo�e
ona dokona� po�wi�cenia du�ej ilo�ci materia�u i mimo wszystko posiada�
jeszcze na tyle du�� przewag� (lokalnie), aby przeprowadzi� finalny
atak na kr�la nieprzyjaciela. To samo odnosi si� do kombinacji, kt�rych
cele s� cz�sto skromniejsze ni� mat; gracz dysponuj�cy wi�ksz� liczb�
bierek mog�cych bra� udzia� w potyczce, wyjdzie z niej zwyci�sko; gracz
atakuj�cy mniejsz� liczb� bierek ni� posiada do obrony strona
przeciwna, nie powinien mie� nadziei na sukces.
Przez mobilno�� bierki rozumie si� liczb� dost�pnych dla niej p�l.
Goniec czy wie�a stoj�ce na wolnej diagonali czy linii s� warte
naturalnie wi�cej, ni� gdyby ich droga by�a cz�ciowo zablokowana. To
jednak nie oznacza, �e goniec czy skoczek, kt�re w pewnym momencie maj�
dost�p do trzech czy czterech p�l, s� wi�cej warte ni� wie�a, kt�ra ma
w tym momencie dost�p do tylko jednego czy dw�ch p�l; po kilku
posuni�ciach wie�a mo�e dysponowa� ca�kowit� swobod� dzia�ania na
swoich liniach, a mobilno�� go�ca czy skoczka mo�e zosta� ograniczona.
Tak wi�c najlepiej ocenia� warto�� bierek jako ich warto�� nominaln�,
czyli tak�, jak� b�d� mia�y w ko�c�wce, po ostatecznym usuni�ciu
wszystkich tymczasowych przeszk�d. Relatywna warto�� bierek podana na
stronie 42 mo�e by� w wi�kszo�ci przypadk�w dobr� wskaz�wk�. Nie jest
jednak rzecz� godn� polecenia oddanie lekkiej figury za trzy piony lub
te� dw�ch lekkich figur za wie�� i jednego piona, dop�ki hetmany oraz
inne lekkie figury s� na szachownicy, poniewa� maj�c przewag� figury,
przeciwnik ma wszelkie szanse na wygran�, je�eli przeprowadzi
bezpo�redni atak na kr�la, zanim b�dzie mo�na wykorzysta� posiadan�
niewielk� przewag� materia�u.
Po (1) e2-e4, e7-e5, jedynym pionem, kt�rym obie strony powinny wykona�
posuni�cie w celu umo�liwienia rozwoju wszystkich figur, jest pion w
linii �d�, blokuj�cy go�ca na skrzydle hetma�skim. Mo�liwe jest
oczywi�cie otwarcie drogi wyj�cia dla tego go�ca poprzez ruch pionem
�b� tylko o jedno pole; na d�ugiej przek�tnej goniec nie jest jednak
ustawiony dobrze, ze wzgl�du na to, �e rozw�j hetma�skiego skoczka na
jego najbardziej naturalne pole - c3, b�dzie blokowa� ruch go�ca.
Hetma�skiego skoczka najlepiej jest ustawi� na linii �c�, poniewa� na
kraw�dzi szachownicy - na linii �a� jest mniej mobilny; dost�pnych jest
dla niego mniej p�l szachownicy. Aby postawi� skoczka na linii �d�
nale�y r�wnie� przesun�� hetma�skiego piona, a poniewa� stworzy to
tak�e mo�liwo�� wyj�cia go�cowi, posuni�cie pionem �d� jest bardzo
dobre.
Je�eli bia�e w drugim ruchu graj� Gf1-c4, atakuj� piona f7. Pion ten
broniony jest przez czarnego kr�la i nie musi mie� zapewnionej dalszej
ochrony; ale czarne musz� uwa�a� na mog�c� nast�pi� dalsz� koncentracj�
si� bia�ych wok� pola f7. Bia�e mog� spr�bowa� zagra�(3) Hd1-f3 lub
Hd1-h5. Jednak czarne b�d� mia�y w tym przypadku czas na obron� Sg8-f6
lub Hd8-e7.
Je�eli obaj gracze nie b�d� atakowa� w pocz�tkowej fazie gry, partia
mo�e rozwija� si� w spos�b nast�puj�cy: (2) Gf1-c4, Gf8-c5; (3) Sg1-f3,
Sb8-c6; (4) d2-d3, Sg8-f6; (5) Sb1-c3, d7-d6; (6) o-o, o-o; (7) Gc1-g5.
To posuni�cie jest pierwszym, kt�re narusza zasad� umownej �granicy�
m�wi�c�, �e gra w otwarciu toczy si� na pierwszych czterech liniach.
Go�ce s� jedynymi bierkami, kt�re ju� w pierwszych posuni�ciach mog�
dzia�a� w obozie wroga. Wi��� one wrogiego skoczka i wywieraj� w ten
spos�b pewien nacisk na przeciwnika, kt�ry oczywi�cie nie chce aby
jakiekolwiek jego bierki by�y pozbawione mobilno�ci. To, �e czarne mog�
poprzez h7-h6 zmusi� bia�ego go�ca do wycofania si�, nie prowadzi do
spowolnienia rozwoju bia�ych poniewa� goniec mo�e wycofa� si� na h4 w
dalszym ci�gu utrzymuj�c zwi�zanie, podczas gdy czarne nie
przyspieszy�y swojego rozwoju poprzez ruch pionem; w rzeczywisto�ci
nawet os�abi�y swoj� pozycj�, a jak to zostanie wyja�nione podczas
om�wienia pozycji na diagramie 37 dalsze ewentualne posuni�cie g7-g5
wi��e si� z ryzykiem, �e bia�e utrzymaj� zwi�zanie nawet za cen� figury
i przeprowadz� przyt�aczaj�cy atak.
Wymiana (8) Sc3-d5, Ge6:d5; (9) Gc4:d5 nie b�dzie korzystna dla
bia�ych, poniewa� nie poprawia w �aden spos�b mobilno�ci ich jednostek.
Bia�e trac� tak�e posuni�cie, poniewa� rezultatem ca�ej operacji jest
tylko zmiana lokacji kr�lewskiego go�ca, kt�ry by� ju� rozwini�ty, a
zasada szybkiego rozwoju sprzeciwia si� wykonywaniu dw�ch ruch�w t�
sam� bierk� zanim WSZYSTKIE figury nie zostan� rozwini�te.
+---------------------------------------+
8 | #W | | | #H | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | #S | # | #G | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | | #G | | # | | ^G | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^G | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^S | ^ | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | ^H | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 43.
Mo�na tego dokona� tylko przez wymian� pion�w, a poniewa� jedynym
pionem w zasi�gu jest e5, linie kt�re mo�na otworzy� to linie �d� i
�f�. W pozycji przedstawionej na tym diagramie nie�atwo jest dokona�
otwarcia kt�rej� z linii bez wyszukanego przygotowania. Nie mo�na
zagra� d3-d4 zanim pole d4 nie b�dzie trzykrotnie kontrolowane przez
bia�e, a je�eli bia�e spr�buj� to osi�gn�� poprzez (8) Sc3-e2, czarne
pokrzy�uj� ich plan posuni�ciem Ge6:c4 mo�liwym ze wzgl�du na ustanie
gro�by Sc3-d5, kt�ra istnia�a dop�ki skoczek by� na polu c3. Je�eli, z
drugiej strony, bia�e wymieni� najpierw go�ca ma e6, pomog� w ten
spos�b w rozwoju czarnym otwieraj�c lini� �f� dla wie�y. Aby unikn��
tych komplikacji bia�e mog� wycofa� go�ca z c4 na b3 i wtedy zagra�
Sc3-e2, a nast�pnie c2-c3 i d3-d4. Ale manewr ten zak�ada udzia� dw�ch
figur, kt�re wykonywa�y ju� posuni�cia, tak wi�c preferowany jest
raczej ruch wie�� z a1, kt�ra powinna zosta� rozwini�ta na linii
hetma�skiej, a dopiero w nast�pnej kolejno�ci wykonanie opisanych
posuni��. Innymi s�owy najlepiej jest zagra� bia�ymi (8) Hd1-d2 i (9)
Wa1-d1.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | # | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
---------------------------------------
a b c d e f g h
DIAGRAM 44.
Marsz do przodu pionami w linii �d�, poza mo�liwo�ci� otwarcia linii
�d� dla wie�y, ma r�wnie� inn� wa�n� przyczyn�. Zach�ca, a cz�sto
zmusza przeciwnika do wzi�cia tego piona pionem �e�, co powoduje utrat�
kontroli nad �centrum�. Co rozumiemy przez centrum w otwarciach pionem
kr�lewskim, stanie si� zrozumia�e po analizie diagramu 44, na kt�rym
przedstawiono tylko szkielet pionowy partii kr�lewskiego piona,
zak�adaj�c, �e czarne wymieni�y piona e5 za piona d4. Ta formacja
pion�w jest korzystniejsza dla bia�ych poniewa� pion e4, centralny pion
bia�ych, kontroluje dwa pola d5 i f5, podczas gdy dwa pola analogiczne
w obozie bia�ych, czyli d4 i f4, nie s� pod kontrol� czarnych i mog�
zosta� zaj�te przez bierki bia�ych.
(2) ..., Sb8-c6 r�wnie� nie wchodzi w rachub�; nie ze wzgl�du na (3)
d4-d5, co tylko pomog�oby czarnym w przeprowadzeniu skoczka na
skrzyd�o kr�lewskie przez e7 i pozwoli�oby na utrzymanie piona
centralnego, ale ze wzgl�du na (3) d4:e5, Sc6:e5; (4) f2-f4, kt�re
zapewnia bia�ym kontrol� centrum i nie pozostawia czarnym cienia szansy
na ruch hetma�skiego piona na d5 i perspektyw� pozbawienia bia�ych ich
centralnego piona.
Z wymienionych powy�ej powod�w czarne nie maj� innego wyboru ni� bicie
(2) ..., e5:d4. Wprawdzie, poprzez t� wymian� czarne oddaj� swojego
piona centralnego, ale bia�e nie mog� zapobiec w dalszej perspektywie
d7-d5, tak wi�c r�wnie� trac� swojego piona centralnego i nie osi�gaj�
w por�wnaniu do czarnych �adnych korzy�ci w tym wzgl�dzie. Nast�puj�ce
warianty s� typowe dla prezentowanego przypadku. Bia�e pr�buj�
powstrzymywa� hetma�skiego piona tak d�ugo jak si� da, ale w ko�cu
czarne wymuszaj� jego marsz naprz�d.
W ten spos�b po raz koleiny zaatakowany zostaje pion e4. Uwolnienie si�
od zwi�zania poprzez (6) Gc1-d2 nie stanowi ochrony poniewa� czarne
mog� zrobi� wymian� na c3 i wzi�� piona. Tak wi�c bia�e musz� broni�
piona inn� bierk�. Goniec z f1, kt�ry i tak musi zosta� rozwini�ty,
wydaje si� w spos�b naturalny predysponowany do tego zadania, ale nie
mo�na wykona� posuni�cia Gf1-d3, poniewa� skoczek na d4 musi by�
chroniony przez hetmana. Tak wi�c najpierw nale�y wymieni� skoczka.
lub
(4) ... Sb8-c6
(5) Sg1-f3 d7-d6
(6) Sb1:c3 lub Hd1-b3 lub o-o
Je�eli bia�e zamiast gra� (2) d2-d4, poprowadz� do przodu piona �f�
przeciw centrum czarnych, ci ostatni maj� wystarczaj�co du�o czasu, aby
uczyni� wszelkie konieczne przygotowania potrzebne dla utrzymania piona
centralnego, poniewa� ze strony bia�ych nie grozi f4:e5 bo nie mia�yby
obrony przed Hd8-h4+ i dalej Hh4:e4. Najlepsze posuni�cie czarnych to
oczywi�cie Gf8-c5, a wtedy w odpowiedzi na (3) Sg1-f3 mog� zagra� d7-d6
nie blokuj�c przy tym drogi go�cowi. Bia�e nie mog� zgodzi� si� na
obecno�� czarnego go�ca na c5, poniewa� przeszkadza on im w roszadzie.
Naturalny bieg takiego otwarcia mo�e przedstawia� si� nast�puj�co:
WW ten spos�b czarne atakuj� bia�ego piona i bia�e musz� zdecydowa� czy
go broni�, i�� naprz�d czy wymieni� go. Ruch naprz�d e4-e5 czy te�
obrona f2-f3 nie wchodz� w gr�, poniewa� s� to ruchy pion�w nie
dodaj�ce nic do rozwoju i uwa�ane z tego wzgl�du za zwyk�� strat�
czasu. Obrona (2) d2-d3 nie jest wystarczaj�ca, poniewa� czarne, po
wymianie na e4, przeszkodz� w rozwoju bia�ych poprzez wymian� hetman�w,
co spowoduje, �e bia�e strac� mo�liwo�� roszady. Obrona (2) Sb1-c3 nie
jest zalecana, poniewa� czarne pozbawi� bia�e piona centralnego i
ustawi� swojego centralnego poprzez d5:e4, (3) Sc3:e4; e7-e5. Z tych
wszystkich wzgl�d�w bia�e nie mog� uczyni� niczego lepszego od wymiany
na d5.
Bia�e nie musz� zajmowa� si� obron� swojego piona kr�lewskiego poprzez
Sb1-c3, poniewa� czarne nie mog�, jak to zosta�o pokazane w przyk�adzie
1, zdoby� kontroli nad centrum poprzez wymian� na e4 i granie e6-e5.
W kwestii otwierania linii dla wie� zaleci� mo�na, tak samo jak w
otwarciach pionem kr�lewskim, aby mie� jednocze�nie na celu likwidacj�
centralnego piona przeciwnika, a mo�na tego dokona� tylko poprzez marsz
pionem z linii �c�. Tak wi�c, strat� czasu b�dzie rozwini�cie
hetma�skiego skoczka na lini� �c�, przed wykonaniem ruchu pionem z tej
linii; powstanie wtedy konieczno�� wykonania powt�rnego posuni�cia
skoczkiem w celu otwarcia linii �c�. Rozwa�ania powy�sze stanowi� klucz
do zrozumienia najbardziej popularnego otwarcia pionem hetma�skim:
Bia�e oferuj� swojego piona, aby nak�oni� czarne do oddania ich piona
centralnego, st�d nazwa �Gambit Hetma�ski�. Je�eli czarne by�yby w
stanie utrzyma� przewag� piona, usprawiedliwione by�oby przyj�cie
gambitu, chyba �e mo�na wykaza�, i� korzy�ci rozwojowe bia�ych dadz� w
efekcie wygrywaj�cy atak. Bia�e mog� z �atwo�ci� odzyska� po�wi�conego
w gambicie piona, tak wi�c nie ma absolutnie �adnego powodu, dla
kt�rego czarne mia�yby oddawa� swojego piona centralnego (i tym samym
przyjmowa� gambit).
Bia�e maj� przewag� dw�ch temp w rozwoju, poniewa� czarne musz� jeszcze
wykona� posuni�cie pionem �c� zanim wprowadz� do gry hetma�sk� wie��. W
mi�dzyczasie bia�e mog� zmobilizowa� wie�� kr�lewsk� posuni�ciem Hd1-e2
i Wf1-d1 z perspektyw� otwarcia linii hetmana poprzez d4:c5.
Ide� tej wymiany jest stworzenie s�abego piona na d5, kt�rego b�dzie
mo�na p�niej zaatakowa�. Jednak jest spraw� wysoce dyskusyjn�, czy
pion na d5 jest rzeczywi�cie s�aby. Historia pokazuje, �e czarne
wygrywaj� w tym wariancie tyle samo partii co bia�e; przyczyna jest
prawdopodobnie taka, �e bia�e otwieraj�c lini� hetma�sk� w celu
przypuszczenia ataku na d5, musz� odda� swojego piona centralnego, a
wtedy czarne maj� wi�cej swobody dla swoich bierek w centrum.
GRA �RODKOWA
Ale je�eli w otwarciu w rodzaju (1) e2-e4, e7-e5; (2) Sg1-f3, Sb8-c6;
(3) Gf1-c4, Sg8-f6 bia�e zagraj� np. (4) Sf3-g5 lub (4) Gc4-d5 � wida�
wyra�nie, �e trac� po prostu czas � w pierwszym przypadku stawiaj�c
skoczka na polu, z kt�rego niebawem b�d� musia�y go wycofa�, kiedy
tylko stworzona tym posuni�ciem gro�ba bezpo�redniego ataku zostanie
odparta, a w drugim przypadku przesuwaj�c go�ca na pole, kt�re nie
zapewni mu wi�kszej mobilno�ci ni� to, na kt�rym sta� uprzednio.
Z regu�y tylko wie�e i skoczki mog� ewentualnie wykona� w otwarciu
drugie posuni�cie, zwi�kszaj�ce ich mobilno��; wie�e zajmuj�c lini�,
kt�ra mo�e zosta� otwarta poprzez wymian� pion�w, a skoczki poprzez
zaj�cie pola w centrum szachownicy.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | #H | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | | | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | # | #S | #G | # | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | | # | # | ^S | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | ^ | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | ^ | | ^G | ^ | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^G | ^ | ^S | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | ^H | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 45.
Inn� korzystn� cech� pozycji bia�ych jest to, �e mog� one wprowadzi� do
gry swoj� wie�� sekwencj� f2-f4 i W-f3-h3, podczas gdy wie�a czarnych
nie mo�e dosta� si� na f6 dop�ki bia�e posiadaj� piona na e5.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | #H | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | #S | # | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | ^G | | | # | | | |
|---------------------------------------|
4 | | #G | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^S | ^ | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | ^G | ^H | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 46.
Je�eli czarne uwa�aj� posuni�cie Sc3-d5 za gro�b� nie do przyj�cia,
wymieni� skoczka za swojego go�ca z b4 lub zagraj� Sc6-e7 aby m�c zbi�
skoczka bia�ych po jego wej�ciu na d5. Zwykle czarne graj� najpierw
Gb4:c3, a potem Sc6-e7. Pow�d tego jest taki, �e manewr ten pozwala
czarnym przemie�ci� hetma�skiego skoczka na skrzyd�o kr�lewskie,
podczas gdy bia�y goniec na b5 znajduje si� poza bezpo�rednimi
dzia�aniami, a wi�c czarne maj� szanse na nawi�zanie walki na skrzydle
kr�lewskim z przewag� jednej figury (lokalnie). Oczywi�cie bia�e mog�
ponownie wprowadzi� swojego go�ca do walki ustawiaj�c go na c4. Strac�
jednak w ten spos�b jedno tempo rozwojowe.
+---------------------------------------+
8 | #W | | | #H | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | # | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | | #G | ^S | # | | ^G | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^G | #S | ^ | | #G | |
|---------------------------------------|
3 | | | | ^ | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | ^H | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 47.
Tak wi�c powsta�y s�abe punkty, z kt�rych bia�e mog� pr�bowa� zrobi�
u�ytek w podobny spos�b, jak zosta�o to opisane przy okazji diagram�w
26 i 29. Z drugiej strony, kiedy pion �g� zejdzie z drogi, czarne
zyskaj� otwart� lini� dla swoich wie�, w zwi�zku z tym nie powinny
robi� wymiany na f6 dop�ki nie zostan� poczynione przygotowania do
zaj�cia powsta�ych s�abych punkt�w. Nast�puj�ce warianty rzuc� nieco
�wiat�a na ten raczej z�o�ony problem.
O tym, �e posuni�cie (1) ..., Gg4:f3 nie jest wystarczaj�co dobre mo�na
si� �atwo przekona�. Bia�e kontynuuj� (2) Gg5:f6, Hd8-d7; (3)Sd5-e7+/-
i czarne musz� odda� hetmana za skoczka poniewa� po (3) ..., Kg8-h8
nast�pi (4) Gf6-g7+, (5) Hd2-g5+ i (6) Hg5-f6 mat. Ciekawym
spostrze�eniem jest to, �e przewaga tylko jednego tempa bia�ych
skutkuje w tym przypadku zwyci�stwem. Je�eli bia�e pr�bowa�yby matowa�
poprzez (3) Hd2-g5, g7-g6; (4) Hg5-h6 same zosta�yby zamatowane: (4)
..., Sd4-e2+ i nast�pnie Gf3-g2+, Hd7-g4+, etc.
(2) ..., g7:f6 r�wnie� nie b�dzie dobre. Nast�pi: (3) Hd2-h6, Sd4-e2+;
(4) Kg1-h1, Gf3:g2+; (5) Kh1:g2, Se2-f4+; (6) Sd5:f4, e5:f4; (7)
Kg2-h1, Kg8-h8; (8) Wf1-g1, Wf8-g8; (9) Wg1:g8+, Hd8:g8; (10) Wa1-g1 i
czarne mog� unikn�� mata tylko po�wi�caj�c hetmana za wie��.
Drugi spos�b obrony, kt�rego mog� spr�bowa� czarne to: (1) ...,
Sd4:f3+; (2) g2:f3, Gg4:f3. Teraz (3) Gg5:f6, g7:f6; (4) Hd2-h6 b�dzie
posuni�ciem fatalnym dla bia�ych, poniewa� czarne zagraj� Kg8-h8 i nie
ma zabezpieczenia przed gro�b� Wf8-g8+. Ale bia�e mog� zamiast tego
wykona� posuni�cie przygotowawcze, kt�re zapewni im zwyci�stwo. Chodzi
o posuni�cie (3) h2-h3 maj�ce na celu zrobienie miejsca dla wie�y
dalszym posuni�ciem Kg1-h2. Teraz jedynym sposobem przeciwstawienia si�
gro�bie bia�ych jest c7-c6. Jednak�e po (4) Sd5:f6+, g7:f6; (5)Gg5-h4,
Kg8-h8; (6) Kg1-h2, Wf8-g8; (7) Wf1-g1, Hd8-e7; (8) Wg1-g3 czarne nie
s� w stanie d�u�ej si� broni�. Czegokolwiek by nie uczyni�y, bia�e b�d�
w stanie zaatakowa� po raz drugi f6, podczas gdy czarne nie maj�
mo�liwo�ci obrony pola f6 po raz drugi. Na przyk�ad, (8) ..., Gf3-h5;
(9) Hd2-h6, Gh5-g6; (10) Wg3-f3 lub te� (8) ..., Wg8:g3; (9) f2:g3 i
(10) Wa1-f1.
+---------------------------------------+
8 | #W | | | #H | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | # | | | | # | | # |
|---------------------------------------|
6 | | | # | # | | # | #S | ^H |
|---------------------------------------|
5 | | | #G | | # | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^G | | ^ | | | ^G |
|---------------------------------------|
3 | | | | ^ | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | | | ^W | | ^K |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 48.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | #H | #K | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | | # | # | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | # | | #S | # | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | | #G | | # | | | |
|---------------------------------------|
4 | ^G | | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^S | ^ | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | ^G | ^H | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 49.
Po ostatnim ruchu czarnych, Hd8-d7 wida�, �e rzeczywi�cie zdecydowa�y
si� one na manewr tego rodzaju. Gra toczy si� dalej: (10) c2-c3,
Gg4:f3; (11) g2:f3, Hd7-h3; (12) Se2-g3, h7-h5; (13) Gc1-e3. Nie mo�na
gra� Wf1-e1 ze wzgl�du na Gc5:f2+ z dalszym Hh3:h2+ i Hh2:g3. (13) ...,
h5-h4; (14) Sg3-h1, Wh8-h6 z wygran�, ze wzgl�dy na to, �e je�eli bia�e
wezm� wie��, nast�pi posuni�cie g7:h6 otwieraj�ce lini� �g�, kt�r�
druga wie�a zajmie z zab�jczym skutkiem.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | #H | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | | # | | # | #S | # | #G | # |
|---------------------------------------|
6 | # | | #S | | # | | # | |
|---------------------------------------|
5 | | | # | | | | ^G | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^G | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^S | ^ | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | ^H | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | | | ^K | ^W | | | | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 50.
W wi�kszo�ci przypadk�w na skrzyd�ach nie jest dost�pna �adna otwarta
linia i atak wie�ami jest znacznie utrudniony. Marsz do przodu pionami
na skrzydle, na kt�rym przeciwnik dokona� roszady ma niewielkie
zastosowanie, chyba, �e kt�ry� z pion�w mo�e zosta� wymieniony w celu
otwarcia linii, kt�r� b�dzie mog�a zaj�� wie�a. Z regu�y taka wymiana
jest mo�liwa, kiedy jeden z pion�w stoj�cych przed kr�lem wykona�
posuni�cie. Na przyk�ad w pozycji na diagramie 50 bia�e mog� otworzy�
lini� �h� maszeruj�c do przodu pionem �h� i wymieniaj�c go na piona �g�
czarnych, podczas gdy czarne chc�c u�y� swoich wie� w ataku na skrzydle
hetma�skim nie maj� zbyt wielu szans na otwarcie linii w tej cz�ci
szachownicy. Gdyby pion �g� czarnych sta� na swoim pocz�tkowym polu,
marsz pionem �h� nie by�by skuteczny. Czarne mog�yby po prostu czeka�,
a� pion dojdzie do h6, a nast�pnie zagra� g7-g6 i wtedy w�asny pion
bia�ych zablokowa�by lini� �h� dla wie�y. W nast�puj�cej pozycji
maj�cej miejsce w jednej z sze�ciu parti granych symultanicznie przez
autora atak rozwin�� si� w spos�b nastepuj�cy:
Czarnym r�wnie� uda�o si� otworzy� lini�, ale nie by�y w stanie sprawi�
by ich wie�e j� wykorzysta�y. Ich ostatnie posuni�cie zagra�a matem w
dw�ch posuni�ciach: Ha5-a1; Sc3-b1; Gg7:b2; jednak bia�e najpierw
broni� si� przed t� gro�b�, a nast�pnie przeprowadzaj� niepowstrzymany
atak na skrzydle kr�lewskim.
DIAGRAM 51.
Gra mog�aby potoczy� si� nast�puj�co: (1) g2-g4, g7-g5; (2) Ge3:g5,
h6:g5; (3) Hd2:g5+, Kg8-h8; (4) Hg5-h6+, Kh8-g8; (5) g4-g5, Sf6-e4; (6)
Sc3:e4, d5:e4; (7) g5-g6, f7:g6; (8) Hh6:g6+, Kg8-h8; (9) Wh1-g1, etc.
Zwykle obaj gracze roszuj� po tej samej stronie szachownicy, tak wi�c
�aden z nich nie mo�e maszerowa� swoimi pionami przeciwko kr�lowi
przeciwnika nie os�abiaj�c przy tym pozycji swojego w�asnego kr�la.
Tylko kiedy gracz posiada wi�cej przestrzeni i ma wi�cej bierek na
skrzydle kr�lewskim ni� przeciwnik, mo�e przeprowadzi� atak obejmuj�cy
post�p pion�w sprzed w�asnego kr�la. Diagram 52 mo�e s�u�y� za typowy
przyk�ad.
+---------------------------------------+
8 | #W | | | | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | | | #H | #G | #G | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | # | | | # | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | #S | | # | ^ | # | | | |
|---------------------------------------|
4 | | # | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^ | | ^G |^S | | ^ |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^G | | | ^ | ^ | |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | ^H | ^W | ^S | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 52.
Czarne maj� przewag� na skrzydle hetma�skim, podczas gdy bierki bia�ych
s� bardziej mobilne na skrzydle kr�lewskim. Zwa�ywszy te fakty, czarne
nie mog� w prosty spos�b przerzuci� swoich si� na skrzyd�o kr�lewskie,
bia�e natomiast mog� zaryzykowa� strat� swoich pion�w na tym skrzydle
bez obaw, �e czarne uzyskaj� punkt zaczepienia w s�abych polach, kt�re
niew�tpliwie zostan� utworzone za spraw� marszu bia�ych pion�w.
Bia�e zaczn� atak od (1) g2-g4 i (2) Sf1-g3. Zagro�� w ten spos�b
zaj�ciem dominuj�cego pola f5 swoim skoczkiem, czarnym natomiast trudno
b�dzie znale�� posuni�cie inne ni� g7-g6; je�eli pozwol� na Sg3-f5 z
widokiem na wymian� skoczka na swojego go�ca to otworz� lini� �g� dla
wie� bia�ych. Z drugiej strony g7-g6 pozwoli bia�ym na otwarcie linii
�h� poprzez post�p piona �h� po niezb�dnych przygotowaniach
obejmuj�cych posuni�cia Kg1-g2, We1-h1, g4-g5, etc.
+---------------------------------------+
8 | | #H | | | #K | #G | | #W |
|---------------------------------------|
7 | | # | | #G | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | # | | #W | | # | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | ^H | | | ^G | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 53.
Bia�e s� na posuni�ciu i naturalne b�dzie w tym miejscu manewrowanie
wie�ami, jako �e wszystkie pozosta�e figury zosta�y ju� rozwini�te.
Najlepszym posuni�ciem jest prawdopodobnie (1) Wf1-d1. Mo�na r�wnie�
wzi�� pod uwag� Wa1-d1, ale ta wie�a mo�e by� potrzebna p�niej na
linii �c�, podczas gdy wie�a kr�lewska na pewno nie b�dzie mog�a by�
rozwini�ta na inn� lini� ni� �d�, poniewa� piony �e� i �f� bia�ych s�
nadal na szachownicy. Czarne w partii, z kt�rej wzi�ta zosta�a
przedstawiona pozycja odpowiedzia�y Gf8-c5, po czym bia�e kontynuowa�y
(2) Hb3-c3 z jednoczesnym atakiem na go�ca c5 i piona g7.
Czarne mia�y wyb�r tylko pomi�dzy wycofaniem go�ca na f8 lub biciem na
e3. Oczywi�cie wybra�y to drugie, jako, �e nie mo�na poprawi� swojej
pozycji pasywn� gr�, kt�ra powstrzymuje rozw�j. Po Gc5:e3, (3) Hc3:g7,
Ge3:f2+; (4) Kg1:f2, Wc6-c2+; (5) Kf2-g1, Wh8-f8; czarne nie maj� zbyt
wielu z�udze� odno�nie doprowadzenia do kontaktu kr�lewskiej wie�y z
pozosta�ymi bierkami, podczas gdy bia�e mog� zdwoi� swoje wie�e w linii
�d�, co mo�e zadecydowa� o ich zwyci�stwie jako, �e czarne nie s� w
stanie na d�u�sz� met� odparowa� gro�by W-d8+. Bia�e zagra�y (6) Sf3-e5
z zamiarem po�wi�cenia skoczka na f7 w razie gdyby czarne ruszy�y
swojego go�ca. Po Wf8:f7 nast�pi Hg7-g8+ i Hg8:b8 lub Hg8:e6 mat. Tak
wi�c czarne musz� wycofa� swoj� wie�� poprzez (6) ..., Wc2-c7, a bia�e
po prostu graj� (7) Wd1-d2 zagra�aj�c zdwojeniem wie�. Czarne
zapobiegaj� temu posuni�ciem Gd7-a4 jednocze�nie gro��c f7-f6, ale po
(8) Se5-g4, Wc7-c2; (9) Wd2-d4, Hb8-c8; (10) Sg4-f6+, Ke8-e7; (11)
Hg7-g5 zrezygnowa�y, jako, �e obecnie pole c1 jest wystarczaj�co
bronione, podczas gdy gro�by Sf6-g8++ nie mo�na odparowa�.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | #H | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | #G | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | # | | #S | # | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | # | # | | # | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^ | ^ | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^G | ^S | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | ^G | ^H | ^W | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 54.
Jednak czarne nie powinny wycofywa� swojego go�ca ze skrzyd�a
kr�lewskiego, poniewa� bia�e mog� teraz przej�� swoim hetma�skim
skoczkiem przez f1 i g3 lub e3 do f5, chyba, �e czarne os�abi� swoj�
struktur� pion�w posuni�ciem g7-g6. W�a�ciw� odpowiedzi� na pierwszy
ruch bia�ych by�o Gc8-e6 lub b5-b4. To drugie jest posuni�ciem pionem,
ale w obecnej sytuacji nie mo�e by� postrzegane jako strata tempa,
poniewa� bia�e r�wnie� wykona�y posuni�ciem pionem, kt�re nie
przyczynia si� do ich rozwoju.
Gra potoczy�a si� dalej nast�puj�co: (2) Sd2-f1, Hd8-c7; (3) Sf1-g3,
g7-g6; cel bia�ych zosta� osi�gni�ty. Sprowokowa�y s�abo��, kt�ra
b�dzie punktem ich ataku. Sposobem na przeprowadzenie ataku � po
doko�czeniu rozwoju posuni�ciem Gc1-g5 b�dzie otwarcie linii �f� dla
wie�y ruchem piona �f�. Marsz ten mo�e by� przygotowany posuni�ciami
h2-h3 i Sf3-h2. Oczywi�cie bia�e wola�yby unikn�� posuni�cia pionem
�h�; h2 jest jednak jedynym dobrym polem dla skoczka z f3, poniewa� ani
na d2 ani na h4 nie ma on mo�liwo�ci pomocy w ataku, podczas gdy z h2
mo�e przej�� na g4 jednocze�nie atakuj�c oba s�abe pola f6 i h6.
+---------------------------------------+
8 | #W | | | #H | #K | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | | #G | | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | # | | #S | #G | # | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | # | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | ^ | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | ^ | | ^S | ^G | ^ | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | | ^G | | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | ^H | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 55.
Gra potoczy�a si� nast�pnie w taki spos�b: (5) ..., Ge5-c7; (6) e3-e4,
Gc7-b6+; (7) Kg1-h1, Wf8-d8; (8) Gd3-b1, Wa8-c8; (9) Wd1:d8+, He7:d8;
(10) Wf1-d1, Hd8-e7; (11) e4-e5. Ponownie otwarta zostaje diagonala
kr�lewskiego go�ca, ale zamkni�ta zostaje diagonala go�ca hetma�skiego
i przewaga wynikaj�ca z operacji go�ca hetma�skiego na niezablokowanej
diagonali, zapewni czarnym zwyci�stwo, (11) ..., Sf6-d5; (12) Sc3:d5,
Gb7:d5; (13) He2-g4, He7-b7; (14) f4-f5, Wc8-c4; (15) Hg4-g3, Wc4-f4!.
Bia�e nie mog� zbi� wie�y ze wzgl�du na Gd5:g2 mat. (16) f5-f6, g7-g6.
Nie istnieje teraz obrona przed Wf4-f2 z jednoczesnym atakiem na g2 i
b2. (17) Gb1-a2, Wf4-f2; (18) Ga2:d5, Hb7:d5! I bia�e poddaj� si� ze
wzgl�du na strat� go�ca wynik�� z gro�by mata.
+---------------------------------------+
8 | | #W | | #H | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | | | # | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | # | | | #G | #G | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | # | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | ^H | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | ^S | ^G | | ^W | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 56.
Na przyk�ad w pozycji z diagramu 56 wzi�cie piona a6 by�oby dla bia�ych
bardzo ryzykowne. Czarne mog�yby zagra� c5-c4, odcinaj�c odwr�t bia�ego
hetmana, a nast�pnie rozpocz�� brutalny atak swoim hetmanem w
po��czeniu z dwoma go�cami. Inny przyk�ad widzimy na diagramie 57.
Pozycja pochodzi z partii rozegranej pomi�dzy Capablanc� i Bernsteinem
na turnieju w San Sebastian w 1911. Bia�e zagra�y (1) Sd4-e2 i czarne
maj�c na uwadze gro�n� akumulacj� bia�ych bierek na skrzydle kr�lewskim
nie powinny ryzykowa� zbicia piona na a2, co skutkuje wy��czeniem z gry
ich hetmana.
+---------------------------------------+
8 | | | | | #W | #W | | |
|---------------------------------------|
7 | # | | # | #G | | # | # | #K |
|---------------------------------------|
6 | | | # | # | #S | | | # |
|---------------------------------------|
5 | #H | | | | | ^S | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | ^S | ^ | | ^ | |
|---------------------------------------|
3 | | ^ | | | ^H | ^ | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | | ^ | | | | | ^ |
|---------------------------------------|
1 | | | | ^W | ^W | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 57
Nie doceni�y one jednak tego zagro�enia i bardzo szybko przegra�y. Atak
rozwin�� si� nast�puj�co: (1) ..., Ha5:a2; (2) Se2-g3, Ha2:c2. Bior�c
drugiego piona czarne straci�y kolejne tempo. Mog�y spr�bowa� Ha2-a5,
gro��c wymian� hetman�w po Ha5-b6. Ale mo�liwo�� uratowania partii
wydaje si� w�tpliwa. Bia�e oczywi�cie unikn�yby wymiany hetman�w
odchodz�c kr�lem do naro�nika. (3) Wd1-c1, Hc2-b2; (4) Sg3-h5; nie
pozwala w��czy� si� hetmanowi ponownie do gry poprzez pole f6. Teraz
grozi Wc1-c3, odcinaj�ce hetmana czarnych od g7, a nast�pnie Sh5:g7 i
He3:h6. Czarne broni� si� przed t� gro�b� poprzez (4) ..., Wf8-h8 z
zamiarem odpowiedzi Kh8-g8 na Wc1-c3; ale pozycja bia�ych stwarza tak�
liczb� gr�b, �e czarne nie s� w stanie efektywnie si� przed nimi
broni�. (5) We1-e2, Hb2-e5; (6) f3-f4, He5-b5; (7) Sf5:g7! daje
wygran�, poniewa� po Se6:g7 nast�puje (8) Sh5-f6+, (9) Sf6:d7 i (10)
f4-f5 lub e4-e5 z przyt�aczaj�cym atakiem.
+---------------------------------------+
8 | | | | #W | | | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | | | | | # | #H | # |
|---------------------------------------|
6 | | # | | | | | # | |
|---------------------------------------|
5 | | | # | | ^W | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | ^ | | | | ^H | | | |
|---------------------------------------|
2 | | ^ | ^ | | ^K | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 58.
W tym momencie czarne maj� opozycj�, tak wi�c kr�l bia�ych nie mo�e
dalej i�� do przodu; bia�e maj� jednak do dyspozycji o tyle wi�cej
mo�liwych ruch�w pionami, �e czarne b�d� wkr�tce zmuszone wykona�
posuni�cie swoim kr�lem, pozwalaj�c bia�ym wedrze� si� swoim kr�lem z
jednej czy drugiej strony. Na przyk�ad: (7) a3-a4, a6-a5; (8) f2-f4,
f7-f6; (9) g2-g4, h7-h6; (10) h2-h3, g6-g5; (11) f4-f5; ruch kr�la i
bia�e wygrywaj� piona �f� lub piona �b�.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | #H | #K | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | # | #G | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | #S | | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^G | # | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | ^S | ^G | ^H | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 59.
Oto dalsza kontynuacja partii: (6) e4-e5, Sf6-e4; (7) Gc4-d5, Se4-c5;
(8) Sf3:d4, Sc6:d4; (9) Hd1:d4, o-o; (10) Sb1-c3, d7-d6; (11) Gc1-e3,
c7-c6; (12) Gd5-b3, d6-d5; (13) Wa1-d1, Kg8-h8; (14) Hd4-f4, f7-f6. Te
posuni�cia decyduj� o przewadze czarnych w grze �rodkowej. Nie tylko
b�d� one mia�y bardziej mobilne wie�e, ale r�wnie� ich go�ce s�
znacznie silniejsze ni� lekkie figury bia�ych, zw�aszcza gdy zbity
zostanie bia�y goniec.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | #H | #K | #G | #S | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | # | # | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | ^H | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | ^S | ^G | | ^K | ^G | | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 60.
Co wi�cej, czarne maj� wi�ksze szanse r�wnie� w ko�c�wce, poniewa� maj�
wi�kszo�� pion�w na skrzydle hetma�skim. Kiedy wszystkie figury zostan�
wymienione, z pion�w tych powstanie w ko�cu wolny pion (przechodni),
kt�rego bia�e b�d� musia�y powstrzyma� swoim kr�lem, podczas gdy czarne
b�d� mog�y spokojnie zaatakowa� piony na skrzydle kr�lewskim.
+---------------------------------------+
8 | #W | | | #H | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | # | #G | # | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | #G | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | # | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | ^S | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | ^G | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | ^H | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | | ^W | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 61.
W pozycji takiej jak na diagramie 45, bia�e mog�yby zagra� f2-f4 nie
czyni�c swojego piona kr�lewskiego odsta�ym, poniewa� nie jest mo�liwy
ani atak frontowy, ani diagonalny na e3. Oczywi�cie powinny uwa�a�, aby
mo�liwo�� takiego ataku nie powsta�a w przysz�o�ci. Na przyk�ad nie
mog� bra� piona c5 pionem d4, poniewa� pozwoli�o by to czarnym u�y�
diagonali a7-g1 dla operacji przeciwko e3.
PARTIA Nr. 1
Bia�e Czarne
Jackson Showalter Edward Lasker
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | #H | #K | #G | | #W |
|---------------------------------------|
7 | | # | # | # | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | # | | #S | | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | # | | | |
|---------------------------------------|
4 | ^G | | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | ^ | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | ^S | ^G | ^H | ^K | | | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 62.
(7) d2-d4, e5:d4; (8) c3:d4, Gc5-b6; (9)e4-d5, Sf6-e8; (10) d5-d6,
Sc6-e7; (11) d5-d6, c7:d6; (12) e5:d6, Se7-g6; (13) Gc1-g5, etc.
(5) d2-d3
Po (5) o-o bia�e gro�� wygraniem piona e5 poprzez (6) Ga4:c6 i (7)
Sf3:e5, poniewa� nie mo�na teraz zagra� Hd8-d4; (8) Se5-f3, Hd4:e4 ze
wzgl�du na (9) Wf1-e1. Czarne maj� wiele mo�liwo�ci odparcia tej
gro�by. Mog� obroni� piona poprzez d7-d6 lub zagra� Gf8-e7 z
perspektyw� zbicia piona e4 w przypadku, gdyby bia�e wzi�y piona e5,
ostatecznie mog� od razu zbi� piona e4.
A. (5) o-o, Gf8-e7; (6) Wf1-e1 (chroni piona e4 tak wi�c czarne musz�
same broni� si� przed Ga4:c6 i Sf3:e5), b7-b5; (7) Ga4-b3, d7-d6; (8)
c2-c3 (chroni�ce go�ca przed wymian� zagra�aj�c� ze strony Sf6-a5),
Sf6-a5; (9) Gb3-c2, c7-c5; (10) d2-d4, Hd8-c7. Teraz pion e5 jest
chroniony dostatecznie i czarne zagra�aj� zwi�kszeniem presji na d4
poprzez Gc8-g4 i Sa5-c6. Mo�e wydawa� si�, �e bia�e mog� zignorowa� t�
gro�b� i kiedy tylko d4 zostaje zaatakowane wymieni� piona na e5 lub
ruszy� d4-d5. Jednak ten pierwszy manewr otworzy lini� �d� dla czarnych
wie�, a drugi r�wnie� nie b�dzie dobry, zanim czarne nie wykonaj�
roszady. Ruch do przodu piona �d� na sta�e zamyka lini� �d� dla wie�,
tak wi�c kr�l czarnych b�dzie bezpieczny w centrum, podczas gdy bia�e
mog� spotka� si� z atakiem na skrzydle kr�lewskim, kt�ry czarne mog�
uskuteczni� szturmuj�c pionami �h� i �g�.
Alternatyw� by�o Gf8-c5. Bia�e nie mog�yby wtedy wzi�� piona e5 poprzez
(7) Gb3-d5, o-o; (8) Gd5:c6, d7:c6; (9) Sf3:e5 ze wzgl�du na Hd8-d4
zagra�aj�ce matem na f2 i atakiem na skoczka.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | #H | #K | #G | | #W |
|---------------------------------------|
7 | | | # | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | # | | #S | # | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | # | | | # | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
3 | | ^G | | ^ | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | ^S | ^G | ^H | ^K | | | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 63.
(7) Sf3-g5
DIAGRAM 64.
(8) ... Sc6-d4
(9) d5-d6
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | | #K | #G | | #W |
|---------------------------------------|
7 | | | #H | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | # | | | | | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | | # | | | # | | ^S | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | #S | | ^ | | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | ^ | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | ^S | ^G | ^H | ^K | | | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 65.
Czarne mog�yby odzyska� piona przez Hd8-d5; (11) a2:b3, Hd5:g2; (12)
Hd1-f3, Hg2:f3; (13) Sg5:f3, Gc8-b7; (14) Ke1-e2, Gf8-d6 i Gd6:c7; ale
czyni�c tak straci�yby swoj� przewag� rozwoju, kt�ra, jak poka�e to
p�niejszy przebieg partii, jest du�o wa�niejsza.
+---------------------------------------+
8 | | | | #W | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | | #G | #H | | | # | # | |
|---------------------------------------|
6 | # | | | #G | | #S | | # |
|---------------------------------------|
5 | | # | | | # | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | ^ | ^ | ^ | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | | ^ | | ^S | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | ^G | ^H | ^W | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 66.
(16) ... e5-e4
(17) d3:e4 Sf6:e4
(18) Hd1-c2
Teraz, gdy hetman opu�ci� lini� �d�, uwalniaj�c ze zwi�zania skoczka,
nale�y co� przedsi�wzi�� w celu obrony skoczka na e4, kt�ry jest
atakowany dwa razy, a broniony tylko raz. Wchodz� w rachub� dwa
posuni�cia. Jednym z nich jest f7-f5 utrzymuj�ce skoczka w dominuj�cej
pozycji centralnej, poniewa� bia�e nie mog� go zbi� bez otwierania
linii �f� dla wie�y czarnych i utraty piona h2, kt�ry musi by�
chroniony skoczkiem na f3. Inn� mo�liwo�ci� jest bicie Se4:d2
wygrywaj�ce piona h2 niezale�nie od tego czy bia�e odbij� skoczka
go�cem czy skoczkiem. Trudno jest jednoznacznie stwierdzi�, kt�re z
tych dw�ch posuni�� jest lepsze � jest to kwestia raczej temperamentu.
Gracz preferuj�cy powolny i pewny post�p wybierze f7-f5. Gracz lubi�cy
szybsz� akcj� zacznie bez op�nie� bezpo�redni� walk� poprzez Se4:d2.
Czarne wybra�y w�a�nie t� drug� mo�liwo��.
Bia�e staj� teraz przed problemem, czy odbi� go�cem czy skoczkiem.
Je�eli odbij� go�cem, czarne wymieni� na f3 przerywaj�c �a�cuch pion�w
bia�ych i odzyskaj� piona posuni�ciem Gd6:h2. Je�eli odbij� skoczkiem,
czarne r�wnie� zbij� piona h2 ale inne piony przed kr�lem pozostan�
nietkni�te. Wad� tej ostatniej kontynuacji jest jednak to, �e rozw�j
bia�ych jest op�niony o kolejne dwa posuni�cia, poniewa� goniec
hetma�ski zostanie zablokowany. Z tego wzgl�du bia�e decyduj� si� na
Gc1:d2 prawdopodobnie s�dz�c, �e wynagrodz� to sobie wy�omem w linii
pion�w poprzez atak w linii �g� lub �h�, kt�re otworzy manewr czarnych.
+---------------------------------------+
8 | | | | #W | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | | #G | #H | | | # | # | |
|---------------------------------------|
6 | # | | | #G | | | | # |
|---------------------------------------|
5 | | # | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | ^ | ^ | | | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | | ^ | ^H | #S | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | ^G | | ^W | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 67.
(19) Gc1:d2 Gb7:f3
+---------------------------------------+
8 | | | | #W | | #W | #K | |
|---------------------------------------|
7 | | | #H | | | # | # | |
|---------------------------------------|
6 | # | | | | | | | # |
|---------------------------------------|
5 | | # | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | ^ | ^ | | | ^ | | |
|---------------------------------------|
2 | | ^ | ^H | ^G | | ^ | ^K | #G |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | | ^W | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 68.
Generalna ocena pozycji ukazuje wyra�nie przewag� czarnych. Wie�a na d8
jest gotowa do wzi�cia udzia�u w bitwie, podczas gdy bia�e musz�
wykona� kilka ruch�w przygotowawczych swoimi wie�ami zanim b�d� mog�y
ich u�y� na skrzydle kr�lewskim � na jedynej cz�ci szachownicy, gdzie
maj� szans� by� skuteczne. Na linii �e� kontrolowanej przez wie��
bia�ych nie ma �adnych cel�w, kt�re mog�aby ona zaatakowa�.
Co wi�cej, kr�l bia�ych jest ods�oni�ty, podczas gdy kr�l czarnych jest
bezpiecznie okopany za swoimi pionami.
Bia�e nie mog� zbi� go�ca na h2 poniewa� Wd6:d2 wygrywa hetmana. (22)
f3-f4 r�wnie� nie by�oby dobre ze wzgl�du na odpowied� czarnych Hc7-d7,
gro��c� Wd6:d2 jak r�wnie� Hc7-g4+; Kg2:h2, Wd6-g6 i mat w dw�ch
posuni�ciach.
+---------------------------------------+
8 | | | | #W | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | # | #K |
|---------------------------------------|
6 | # | | | | | | | # |
|---------------------------------------|
5 | | # | | | | # | #H | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | ^ | ^ | | | ^ | | |
|---------------------------------------|
2 | | ^ | | #W | | ^ | | ^W |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | ^H | | | | | ^K |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 69.
PARTIA Nr. 2
Bia�e Czarne
Edward Lasker Jose Raoul Capablanca
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | | #K | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | | #S | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | # | #S | | |
|---------------------------------------|
5 | #H | | # | # | | | ^G | |
|---------------------------------------|
4 | | #G | ^ | ^ | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | ^H | ^S | ^G | ^ | ^S | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | | ^K | | | ^W |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 70.
Bia�e musz� by� bardzo ostro�ne ze wzgl�du na r�ne wymiany mo�liwe w
centrum. Czarne zagra�aj� na przyk�ad wymian� najpierw na d4, a
nast�pnie posuni�ciem Sf6-e4 i je�eli wtedy bia�e zbij� skoczka go�cem,
to goniec na g5 b�dzie atakowany przez hetmana, co pozwoli pionowi d5
zwolni� sz�sty rz�d. Mog� te� najpierw zagra� Sf6-e4 i dopiero wymieni�
na d4. Refleksja, �e wszystkie te gro�by bazuj� na fakcie, �e skoczek
c3 jest zwi�zany tak d�ugo, jak d�ugo bia�e nie wykonaj� roszady,
prowadzi do pomys�u (8) o-o. Prawd� jest, �e czarne mog� wtedy wygra�
piona bior�c podw�jnie na c3; jednak czyni�c w ten spos�b op�ni� sw�j
rozw�j i bia�e mog� poprowadzi� silny atak wprowadzaj�c szybko do akcji
wszystkie swoje figury, podczas gdy hetman czarnych jest oddzielony od
reszty swoich wojsk.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | | #K | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | # | # | | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | # | | | |
|---------------------------------------|
5 | #H | ^S | #S | # | | | ^S | |
|---------------------------------------|
4 | | #G | ^ | # | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | ^H | | ^G | ^ | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 71.
Pozycja staje si� naprawd� bardzo skomplikowana. Pierwsz� mo�liwo�ci�
jak� rozwa�� bia�e jest (12) Sb5-d6+; ale po Ke8-e7 wydaje si�, �e nie
ma satysfakcjonuj�cej kontynuacji. Na przyk�ad: (13) Hb3-c2, Sc5:d3;
(14) Sd6:f7, Wh8-f8 wygrywa dwa skoczki za wie��. Lub: (14) Sd6:c8+?,
Wa8:c8; (15) Hb3:d3, d5:c4 wygrywa figur�. Tak wi�c bia�e nie maj�
innej mo�liwo�ci, ni� wycofa� hetmana.
+---------------------------------------+
8 | #W | | #G | | #K | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | | # | | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | # | | | | # | | | |
|---------------------------------------|
5 | #H | ^S | | # | | | ^S | |
|---------------------------------------|
4 | | #G | ^ | # | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | ^H | ^ | | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | ^ | | | | ^ | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | | | | ^W | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 72.
Nie�atwo jest czarnym utrzyma� zdobycznego piona. Je�eli zagraj� (13)
..., Gb4-e7; (14) Sg5-f3, d4:e3; bia�e mog� kontynuowa� (15) c4:d5 z
dobrymi szansami ataku ze wzgl�du na otwarte linie w centrum
szachownicy, z kt�rych czarne nie mog� jeszcze zrobi� u�ytku, poniewa�
nie zroszowa�y.
Gdyby bia�e nie wycofa�y swojego skoczka z d4, czarne nie by�yby w
stanie zaj�� go�cem tego preferowanego miejsca.
Pion wypycha hetmana poza diagonal� a3-f8, poniewa� pion e4 musi by�
broniony.
+---------------------------------------+
8 | | #K | #W | | | | | #W |
|---------------------------------------|
7 | | # | | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | # | | | |
|---------------------------------------|
5 | ^S | | | #G | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | ^ | | | | ^ | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | | | | | | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | ^W | | ^W | | | | ^K | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 73.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | # | | | | # | # | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | #K | | # | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^ | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | ^K | | ^ | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | | | | | | ^ | ^ |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 74.
Czarne potrzebuj� teraz tylko sze�ciu posuni�� aby promowa� piona b5,
podczas gdy bia�e w tym czasie nie mog� zrobi� nic poza zbiciem pion�w
�g� i �h�, a czarny hetman b�dzie oczywi�cie w stanie bez problemu
powstrzyma� przechodnie piony bia�ych. Partia mia�a dalej nast�puj�cy
przebieg:
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | # | | | | | | # |
|---------------------------------------|
6 | | | | #K | | # | # | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | # | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | ^ | | ^K | | ^ |^ |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | ^ | | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 75.
PROBLEMY SZACHOWE
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | ^H |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | ^S | | | | # | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | ^ | | ^ | #W | | |
|---------------------------------------|
4 | ^G | | # | # | | ^W | | |
|---------------------------------------|
3 | # | | #K | | | # | ^S | |
|---------------------------------------|
2 | ^ | | | #G | | ^ | | |
|---------------------------------------|
1 | ^K | #S | | ^W | ^G | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
+---------------------------------------+
8 | | ^K | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | # | ^G | | |
|---------------------------------------|
6 | | # | | | #H | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
4 | | #K | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | ^W | | | | ^G | | | |
|---------------------------------------|
2 | | #W | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
+---------------------------------------+
8 | | | | ^K | | | | |
|---------------------------------------|
7 | ^H | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | #K | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ^G | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | ^G | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
+---------------------------------------+
8 | | | | | | ^G | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | ^ | |
|---------------------------------------|
6 | | # | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | ^S | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | #K | ^ | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | ^K | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | ^K | ^S | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | ^S | ^ | #K | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | # | | # | | ^G | | |
|---------------------------------------|
4 | | # | | | | #H | | |
|---------------------------------------|
3 | | ^ | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | ^S | | | #G | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | ^G | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | ^K | | | ^ | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | #K | | ^ | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | ^H | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | ^K | ^ | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | #W | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | #K | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | ^K | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | ^ | |
|---------------------------------------|
6 | | | #G | ^G | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | ^S | | | # | | # |
|---------------------------------------|
1 | | | | #K | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
+---------------------------------------+
8 | #K | #G | | ^H | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | # | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | # | ^ | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | ^ | | ^S | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | ^ | | ^S | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | #K | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
CZʌ� II
WARCABY
REGU�Y GRY
W warcabach ameryka�skich na 32 czarnych pola szachownicy walczy ze
sob� dw�ch graczy, dysponuj�cych dwunastoma kamieniami tego samego
koloru. Celem gry jest zbicie wszystkich bierek przeciwnika lub ich
zablokowanie, tak, aby uniemo�liwi� wykonanie ruchu.
a b c d e f g h
+---------------------------------------+
8 | | o | | o | | o | | o | 8
|---------------------------------------|
7 | o | | o | | o | | o | | 7
|---------------------------------------|
6 | | o | | o | | o | | o | 6
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | | 5
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | | 4
|---------------------------------------|
3 | * | | * | | * | | * | | 3
|---------------------------------------|
2 | | * | | * | | * | | * | 2
|---------------------------------------|
1 | * | | * | | * | | * | | 1
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 85.
BIA�E
+---------------------------------------+
| | b8 | | d8 | | f8 | | h8 |
|---------------------------------------|
| a7 | | c7 | | e7 | | g7 | |
|---------------------------------------|
| | b6 | | d6 | | f6 | | h6 |
|---------------------------------------|
| a5 | | c5 | | e5 | | g5 | |
|---------------------------------------|
| | b4 | | d4 | | f4 | | h4 |
|---------------------------------------|
| a3 | | c3 | | e3 | | g3 | |
|---------------------------------------|
| | b2 | | d2 | | f2 | | h2 |
|---------------------------------------|
| a1 | | c1 | | e1 | | g1 | |
+---------------------------------------+
CZARNE
DIAGRAM 86.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | o | | |
|---------------------------------------|
7 | * | | | | o | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | o | | o | | * |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | * | | o | | o |
|---------------------------------------|
3 | | | * | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | * | | * | | | | * |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 87.
Kiedy �aden z graczy nie mo�e wygra� uznany zostaje remis. Kiedy jedna
strona wydaje si� by� silniejsza i odrzuca ofert� remisu gracza
s�abszego stosuje si� wym�g rozstrzygni�cia gry w 40 ruchach. Inaczej
nast�puje remis.
II
ELEMENTY TAKTYKI
+---------------------------------------+
8 | | oo | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | ** | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 88.
Je�eli jedna strona ma damk� w podw�jnym naro�niku, to druga strona
potrzebuje dw�ch damek aby wymusi� wygran�. W pozycji na diagramie 89,
na przyk�ad, bia�e wygraj� w nast�puj�cy spos�b:
Czarne Bia�e
+---------------------------------------+
8 | | ** | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | oo | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | oo | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 89
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | oo | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | ** | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | ** | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | ** | | oo | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 90
Czarne Bia�e
+---------------------------------------+
| | oo | | | | | | |
|---------------------------------------|
| ** | | oo | | | | | |
|---------------------------------------|
| | | | | | | | |
|---------------------------------------|
| ** | | | | | | | |
|---------------------------------------|
| | ** | | | | | | |
|---------------------------------------|
| | | | | | | | |
|---------------------------------------|
| | | | | | | | |
|---------------------------------------|
| | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 91.
Czarne Bia�e
i bia�e s� zwi�zane.
Maj�c trzy damki przeciw czterem gracz czasami mo�e d�u�ej si� broni�.
Ale ostatecznie silniejszy gracz b�dzie zawsze w stanie wymusi� wymian�
co zapewni wygran�. Na przyk�ad w pozycji z diagramu 92 czarne zagraj�
nast�puj�co:
(2) c3-b4
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | oo | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | oo | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | oo | | ** | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | ** | | |
|---------------------------------------|
3 | | | ** | | ** | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 92.
III
PIERWSZA POZYCJA
Z punktu widzenia metody gry nie ma �adnej r�nicy czy czarny kamie�
ustawiony jest tak jak na diagramie 93 czy te� na c1, a1, d2, b2, e3,
c3, b4, a5 czy b6. Istot� jest to, �e nie mo�e by� on w stanie
maszerowa� do rz�du przemiany unikaj�c przechwycenia przez bia�e.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | ** | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | oo | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | oo | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | ** | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
Czarne Bia�e
+---------------------------------------+
8 | | oo | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | ** | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | oo | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | * | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 94.
Teraz czarne nie mog� gra� (6) b4-c5 ze wzgl�du na wymian� po b8-c7;
(6) b4-a5 r�wnie� szybko doprowadzi do przegranej za spraw� d4-e5, (7)
b6-c5, b8-a7, (8) c5-b4, e5-d6. Najlepszym wyj�ciem jest (6) b6-a7.
Czarne Bia�e
(1) ... f8-e7
(2) g3-f4 e7-d6
(3) f4-e3 d6-e5
+---------------------------------------+
8 | | | | | | o | | |
|---------------------------------------|
7 | | | o | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | oo | | * |
|---------------------------------------|
5 | * | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | ** | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
i wygrywaj�.
+---------------------------------------+
8 | | | | o | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | o | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | o | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | * | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | * | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | * | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 96.
Czarne Bia�e
(1) b2-c3
Czarne Bia�e
Blokada.
+---------------------------------------+
8 | | o | | | | | | o |
|---------------------------------------|
7 | * | | o | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | * |
|---------------------------------------|
1 | * | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 97.
TRZECIA POZYCJA
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | o | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | oo | | ** | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | oo | | ** | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 99.
Bia�e nie s� w stanie utorowa� sobie drogi poniewa� nie mog� zagrozi�
wymian�. Metoda, przy pomocy kt�rej bia�e mog� zagrozi� wymian� damki
na c5 w przyk�adzie trzeciej pozycji pokazanym na diagramie 98 jest
nast�puj�ca:
Czarne Bia�e
(3) d4-c3
c7-d8 spowoduje remis poprzez (4) c5-d6, a7-b6; (5) d6-c7, b6-a5; (6)
c7-d6, a3-b4; (7) c3-d4, etc.
Gro�ba wymiany
(16) c5-b6
+---------------------------------------+
8 | | o | | | | o | | |
|---------------------------------------|
7 | | | * | | * | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | * | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | oo | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 100.
Bia�e wygrywaj� poprzez
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | oo | | |
|---------------------------------------|
3 | o | | oo | | oo | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | * | | ** | | ** | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 101.--Bia�e maj� ruch i wygrywaj�
Czarne Bia�e
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | oo | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | oo | | oo |
|---------------------------------------|
3 | o | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | ** | | |
|---------------------------------------|
1 | | | * | | | | ** | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 102.
Nie pomo�e czarnym zagranie f2-e1 ze wzgl�du na h4-g3; (7) h2-g1,
g3-h2; (8) e1-f2, f4-g5; (9) f2-e1, g5-h4;(e3) e1-f2, e5-d4; (c3)
f2-e1, d4-e3, etc.
(10) e1-f2
Tylko przy pomocy tego sprytnego po�wi�cenia bia�e mog� wygra� parti�.
Po (12) c1-e3 bia�e graj� h2-g3, a je�eli odpowiedzi� czarnych b�dzie
(13) f2-e1, bia�e uzyskaj� �dwa na jednego� poprzez g3-f2. Tak wi�c
czarne nie mog� uczyni� nic lepszego ni� gra� (13) e3-d4, g3-e1; (14)
d4-c5, etc., i postawi� damki w ka�dym podw�jnym naro�niku. Bia�e
wygraj� wtedy tak jak to zosta�o wyja�nione w rozdziale dotycz�cym
elementarnych ko�c�wek.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | oo | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | oo | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | ** | | * |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | ** | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 103.
Gdyby ruch mia�y czarne, mog�yby wygra� poprzez (1) h4-g5, f6-h4; (2)
f4-g3.
Na diagramie 104 posuni�ciem remisuj�cym jest c7-d8. Gra mo�e
przebiega� jak nast�puje:
+---------------------------------------+
8 | | | | | | ** | | |
|---------------------------------------|
7 | | | oo | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | oo | | ** | | |
|---------------------------------------|
5 | * | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
b8 d8 f8
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | | h8
|---------------------------------------|
7 | ** | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | oo | | | | | h6
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | oo | | | | | h4
|---------------------------------------|
3 | * | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | ** | | | | | 5
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
PI�TA POZYCJA
Bia�e maj� ruch i wydaje si� oczywiste, �e przegraj� je�eli rusz� sw�j
kamie� z c7, pozwalaj�c czarnym na odpowied� c3-d4. Jedynym sposobem
uratowania partii jest po�wi�cenie kamienia na a5 poprzez a5-b4.
Wynikn�� mo�e nast�puj�ca gra.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | o | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | o | | o |
|---------------------------------------|
5 | o | | o | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | * | | * |
|---------------------------------------|
3 | * | | * | | * | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 106.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | oo | | | | | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | o | | ** | | | | |
|---------------------------------------|
3 | o | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | ** | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | * | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
(1) d2-e1
zagra�aj�c (2) c1-d2 i (3) d4-c3. Bia�e mog� temu zapobiec tylko poprzez
Waga p�l centralnych nie jest a� tak wyra�na jak w szachach. Nie ma
w�tpliwo�ci, �e bierka ma wi�cej mobilno�ci w centrum gdzie ma dwa czy
cztery posuni�cia do wyboru, ni� na skraju planszy gdzie mo�liwe s�
tylko jeden czy dwa ruchy; ale bierka na skraju planszy ma t� zalet�,
�e dop�ki si� nie poruszy, jest �chroniona� przed zbiciem przez brzeg
planszy. Jednak gracz, utrzymuj�cy swoje bierki w skomasowanej formacji
w centrum zapewni im w wi�kszo�ci przypadk�w wzajemn� ochron� i
odniesie zwyci�stwo nad graczem, kt�rego armia jest podzielona na dwie
cz�ci � jedn� po lewej, a drug� po prawej stronie szachownicy.
Graj�c bia�ymi kamieniami korzystnie jest zajmowa� pola takie jak f4,
e5, c5, f8, d8 i b8, a nie jest dobrze zajmowa� h2 i a3 je�eli
przeciwnik ma bierk� odpowiednio na g1 i c1 poniewa� wtedy kamienie
dzia�aj� jak wsparcie dla wroga zamiast pomaga� swojej stronie. W
pozycji: czarne g1, d2 i g3; bia�e h2, f4, e5 i f6; kamie� bia�ych na
h2 wspiera kamie� czarnych na g3 i bia�e b�d�c na posuni�ciu musz�
odda� bierk� ruchem f6-g5, na kt�ry czarne odpowiedz� g3-h4.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | o | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | o | | | | |
|---------------------------------------|
5 | * | | o | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | * | | | | | | |
|---------------------------------------|
3 | * | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 108.
+---------------------------------------+
8 | | o | | | | o | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | o | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | | | o |
|---------------------------------------|
5 | | | o | | | | o | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | * | | o |
|---------------------------------------|
3 | * | | * | | * | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | * | | * | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | * | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 109.
Czarne Bia�e
Czarne Bia�e
Czarne Bia�e
(1) g3-f4
Prawdopodobnie najlepszym posuni�ciem otwieraj�cym jest c3-d4 poniewa�
pozwala na szybki rozw�j kamienia a1, kt�ry jak to zosta�o ju�
zaznaczone nie powinien pozostawa� w pierwszym rz�dzie. Warianty
powsta�e po c3-d4 zosta�y tak wyczerpuj�co przeanalizowane, �e
praktycznie niemo�liwe jest pokonanie gracza, kt�ry opanowa� je
wszystkie pami�ciowo. Koniecznym wi�c okaza�o si� ograniczenie graczy w
meczach i turniejach poprzez losowanie pierwszego posuni�cia w celu
unikni�cia zbyt wielu remis�w. Jest to powa�na wada poniewa� ogranicza
swobody wyboru gracza, a tak by� nie powinno.
(3) d4-c5
+---------------------------------------+
8 | | o | | o | | o | | |
|---------------------------------------|
7 | o | | o | | o | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | | | o | | o |
|---------------------------------------|
5 | | | * | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | | | * | | | | o |
|---------------------------------------|
3 | * | | | | * | | * | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | * | | * | | * | | * | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 110.
(10) g1-f2
Na pierwszy rzut oka nierozs�dnym mo�e wydawa� si� przerywanie
damkowego rz�du kiedy mo�na by�o zagra� g3-f4; jednak korzy��
wynikaj�ca z pozostania bierki na h4 zamiast komplikacji wynik�ych po
h4-g3 bior� g�r� nad wad� poruszenia kamieniem z pierwszego rz�du.
Czarne mog�yby r�wnie� zagra� (10) e1-f2, ale spotka� si� to mo�e z
silnym atakiem: (10) e1-f2, c7-d6; (11) a1-b2, d6-b4; (12) a3-c5,
b8-c7; (13) g3-f4, c7-b6; (14) c1-d2 (b2-a3 przegrywa), f6-g5; (15)
f4-e5 (i znowu b2-a3 przegrywa), g5-f4; (16) e3-g5, h6-f4; (17) g1-h2,
d8-c7; (18) f2-e3, b6-a5; (19) e3-g5, e7-f6; (20) e5-g7, f8-f4;(21)
d2-c3 (Prawdopodobnie jedyne posuni�cie prowadz�ce do remisu --b2-a3
przegrywa ze wzgl�du na a5-b4).
+---------------------------------------+
8 | | | | o | | o | | |
|---------------------------------------|
7 | o | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | o | | o | | | | o |
|---------------------------------------|
5 | | | * | | | | o | |
|---------------------------------------|
4 | | | | * | | * | | o |
|---------------------------------------|
3 | | | * | | * | | | |
|---------------------------------------|
2 | | * | | | | * | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | * | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 111.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | * | | o | | o |
|---------------------------------------|
5 | | | o | | | | o | |
|---------------------------------------|
4 | | o | | | | * | | o |
|---------------------------------------|
3 | * | | | | * | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | * | | * | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 112.
Gra na b�yskotliw� ko�c�wk�. Remisuje r�wnie� b4-c3; (24)d2-b4, e7-f6;
(25) f4-e5, f6-d4; (26) d6-e7, g5-f4.
Czarne Bia�e
(5) a3-b4
Gdyby czarne zagra�y zamiast tego e3-d4, bia�e zapewni� sobie �atw� gr�
posuni�ciem d6-c5.
(6) b2-a3
DIAGRAM 113.
W razie d8-c7, czarne wygrywaj� poprzez (8) d2-e3, b6-c5; (9) g3-h4,
e5-g3; (10) h2-f4, a7-b6; (11) h4-g5, f6-h4; (12) c1-d2 lub (10) ...,
c7-b6; (11) g1-h2, f6-e5; (12) c1-d2.
Czarne Bia�e
+---------------------------------------+
8 | | | | o | | o | | |
|---------------------------------------|
7 | o | | | | o | | | |
|---------------------------------------|
6 | | o | | o | | | | o |
|---------------------------------------|
5 | o | | o | | o | | | |
|---------------------------------------|
4 | | * | | | | * | | * |
|---------------------------------------|
3 | * | | * | | * | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | * | | * | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | * | | * | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 114.
Czarne Bia�e
+---------------------------------------+
8 | | | | o | | o | | |
|---------------------------------------|
7 | o | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | o | | o | | o | | |
|---------------------------------------|
5 | o | | o | | | | * | |
|---------------------------------------|
4 | | * | | | | | | * |
|---------------------------------------|
3 | * | | * | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | * | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | * | | * | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 115.
(14) ..., d8-c7; (15) g5-f6, e7-g5; (16) h4-f6, c5-d4; (17)c3-e5,
d6-f4; (18) g1-f2, a5-c3; (19) d2-b4, c7-d6; (20) b4-c5, d6-b4;(21)
a3-c5, b6-d4; (22) f2-e3, d4-f2; (23) e1-e5, a7-b6; (24) e5-d6, b6-c5;
(25) d6-c7, c5-d4; (26) c7-b8, d4-e3; (27) b8-c7, e3-f2; (28) c7-d6,
f2-g1; (29) f6-e7, g1-f2; (30) e7-d8, f2-g3; (31) f8-e7, g3-h4; (32)
e7-f6, h4-g3; (33) d6-e5. Czarne uzyska�y w ten spos�b pierwsz� pozycj�
i wygrywaj�.
Czarne Bia�e
Aby wybrn�� z tej sytuacji bia�e musz� odda� bierk�, a czarne mog�
wtedy wymieni� i bez problemu wygra�
PROBLEMY WARCABOWE
Problemy warcabowe w odr�nieniu od szachowych s� zawsze �ci�le
zwi�zane z typowym przebiegiem gry i nie pozwalaj� na komponowanie
kombinacji, kt�re zasadniczo r�ni�yby si� od tego co dzieje si� w
trakcie prawdziwej partii.
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
7 | | | o | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | o | | | | | | o |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
4 | | * | | | | | | * |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 116.
Zwykle zaczerpni�te s� z gry ko�cowej, a odr�niaj� si� od zwyk�ych
ko�c�wek tylko nieoczekiwanym pierwszym posuni�ciem, zwykle polegaj�cym
na po�wi�ceniu kilku bierek. Diagramy 116, 117 i 118 dostarczaj�
przyk�ad�w:
+---------------------------------------+
8 | | | | | | | | ** |
|---------------------------------------|
7 | | | | | | | | |
|---------------------------------------|
6 | | oo | | o | | o | | |
|---------------------------------------|
5 | | | | | | | o | |
|---------------------------------------|
4 | | | | | | | | * |
|---------------------------------------|
3 | | | | | | | * | |
|---------------------------------------|
2 | | | | | | | | * |
|---------------------------------------|
1 | | | | | | | | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 117.
Je�eli w pozycji przedstawionej na diagramie 116 bia�e spr�bowa�yby
osi�gn�� rz�d przemiany bierk� z c7, czarne mog� wygra� dzi�ki
pierwszej pozycji: (1) . . ., c7-d6,
(2) b4-a5, b6-c5; (3) a5-b6, c5-d4; (4) b6-c7, d6-c5; (5) c7-b6, c5-b4;
(6) b6-c5, etc. Jedynym sposobem na osi�gni�cie remisu jest po�wi�cenie
bierki z h6 posuni�ciem h6-g5; nast�pnie mo�na kontynuowa� jak wy�ej.
Pozwala to bia�ym zagra� d6-e5 zamiast c5-d4 z wymian� damki na kamie�.
Pierwsze posuni�cie w pozycji przedstawionej na diagramie 117 to b6-a7.
Czarne musz� na nie odpowiedzie� (2) h8-g7. Nast�pnie bia�e po�wi�caj�
trzy kamienie poprzez g5-f4 i po (3) g7-c7 (lub g3-c7) graj� a7-b8.
Czarne musz� wzi�� trzeci kamie� i bia�e odbijaj� dwa kamienie poprzez
b8-f4 wi���c obie pozosta�e bierki czarnych.
PROBLEM Nr.3. CZARNE ZACZYNAJ� I WYGRYWAJ�.
+---------------------------------------+
8 | | o | | | | o | | o |
|---------------------------------------|
7 | o | | o | | o | | | |
|---------------------------------------|
6 | | | | o | | o | | * |
|---------------------------------------|
5 | * | | | | o | | * | |
|---------------------------------------|
4 | | * | | o | | | | o |
|---------------------------------------|
3 | o | | * | | | | * | |
|---------------------------------------|
2 | | * | | | | * | | * |
|---------------------------------------|
1 | | | * | | * | | * | |
+---------------------------------------+
a b c d e f g h
DIAGRAM 118.
To najd�u�sza sekwencja ataku pochodz�ca z prawdziwej gry. Partia, z
kt�rej pochodzi ta pozycja przebiega�a jak nast�puje:
Czarne Bia�e
This and all associated files of various formats will be found in:
http://www.gutenberg.org/dirs/1/5/2/0/15201
Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties. Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark. Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission. If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy. You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research. They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks. Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.
1.D. The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work. Copyright laws in most countries are in
a constant state of change. If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work. The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.
1.E.1. The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:
This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever. You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.net
1.E.6. You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form. However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.net),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form. Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.
- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
you already use to calculate your applicable taxes. The fee is
owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
has agreed to donate royalties under this paragraph to the
Project Gutenberg Literary Archive Foundation. Royalty payments
must be paid within 60 days following each date on which you
prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
returns. Royalty payments should be clearly marked as such and
sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
address specified in Section 4, "Information about donations to
the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."
- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
License. You must require such a user to return or
destroy all copies of the works possessed in a physical medium
and discontinue all use of and all access to other copies of
Project Gutenberg-tm works.
- You comply with all other terms of this agreement for free
distribution of Project Gutenberg-tm works.
1.F.
1.F.4. Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS,' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.
1.F.6. INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.
Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses. Donations are accepted in a number of other
ways including including checks, online payments and credit card
donations. To donate, please visit: http://pglaf.org/donate
Corrected EDITIONS of our eBooks replace the old file and take over
the old filename and etext number. The replaced older file is renamed.
VERSIONS based on separate sources are treated as new eBooks receiving
new filenames and etext numbers.
Most people start at our Web site which has the main PG search facility:
http://www.gutenberg.net
EBooks posted prior to November 2003, with eBook numbers BELOW #10000,
are filed in directories based on their release date. If you want to
download any of these eBooks directly, rather than using the regular
search system you may utilize the following addresses and just
download by the etext year.
http://www.ibiblio.org/gutenberg/etext06
EBooks posted since November 2003, with etext numbers OVER #10000, are
filed in a different way. The year of a release date is no longer part
of the directory path. The path is based on the etext number (which is
identical to the filename). The path to the file is made up of single
digits corresponding to all but the last digit in the filename. For
example an eBook of filename 10234 would be found at:
http://www.gutenberg.net/1/0/2/3/10234