You are on page 1of 5

36 Dywizja Grenadierw SS Dirlewanger

1
36 Dywizja Grenadierw SS Dirlewanger
36 Dywizja Grenadierw SS Dirlewanger bya jednostk Waffen-SS zoon
przede wszystkim z kryminalistw rekrutowanych w niemieckich wizieniach i
obozach koncentracyjnych, dowodzon przez dr. Oskara Dirlewangera. Dokonaa
ona niezliczonej liczby zbrodni wojennych na tyach frontu wschodniego podczas II
wojny wiatowej, odznaczajc si wyjtkowym okruciestwem
[1]
. Jej dziaalno
pozbawia ycia przynajmniej 60 tys. ludzi, w przewaajcej wikszoci cywilw
[2]
.
Historia
SS-mani Dirlewangera maszerujcy ulic Chodn
Dirlewangerowcy podczas walk w Warszawie
Pocztki formacji Dirlewanger sigaj czerwca
1940 r., kiedy Niemcy utworzyli batalion
(pocztkowo w sile kompanii 84 ludzi) z
winiw skazanych za kusownictwo
przeznaczony do walk z oddziaami
partyzantw. W okresie pniejszym jego
szeregi zasilali m.in. winiowie kryminalni,
winiowie obozw w Auschwitz, Dachau i
Sachsenhausen (w tym rwnie winiowie
polityczni, osadzeni za antynazistowskie
pogldy), i w bardzo znacznej liczbie onierze
Wehrmachtu i SS osadzeni w aresztach o
surowym reimie dla SS-Mannw w Pradze,
Danzig-Matzkau i karnego batalionu pracy SS w
Bobrujsku. Jego twrc i dowdc zosta doktor
Oskar Dirlewanger, psychopatyczny czonek SS
wczeniej skazany za gwat na osobie nieletniej.
Jesieni 1940 r. batalion skierowano do
Generalnego Gubernatorstwa, gdzie popeni
swoje pierwsze zbrodnie przeciwko ludnoci
polskiej i ydowskiej, zabijajc, grabic i
gwacc bez umiaru, co zaszokowao nawet
miejscow okupacyjn administracj niemieck.
Doszo nawet do wewntrznego ledztwa SS w
sprawie korupcji i innych zarzutw. Friedrich
Krger, Dowdca SS i Policji w Generalnym
Gubernatorstwie, zada w kocu usunicia
jednostki z jego terytorium. Zagrozi przy tym, e Jeeli ta przestpcza hoota nie zniknie z tego rejonu w cigu
tygodnia, aresztuj go (Dirlewangera) osobicie!
[3]
.
36 Dywizja Grenadierw SS Dirlewanger
2
W rezultacie w styczniu 1942 roku jednostk odesano na okupowane tereny ZSRR (dzisiejsza Biaoru) z zadaniem
bezwzgldnego zwalczania rozwijajcej si partyzantki radzieckiej i masowych represji wobec ludnoci wiejskiej. W
cigu nastpnych dwch lat batalion Dirlewangera wraz z innymi podporzdkowanymi mu operacyjnie jednostkami
niemieckimi zniszczy ponad 200 biaoruskich wsi i wymordowa blisko 120 tysicy ludzi. Latem 1943 r.
dirlewangerowcy stali si prekursorami przepdzania cywilw z okolicznych miejscowoci drogami, co do ktrych
istniao podejrzenie, e zostay zaminowane przez partyzantw. Dirlewanger nazywa ich wykrywaczami min.
Dirlewanger lubi te nadlatywa nad podejrzan wie lekkim samolotem zwiadowczym. Gdy ze wsi lub jej okolicy
otwierano do niego ogie, notowa jej pooenie na mapie, by pniej wrci ze swoimi ludmi, spali wie i
wymordowa wszystkich jej mieszkacw. Dirlewangerowcy wzili m.in. udzia w pacyfikacji wsi Chaty, ktra
urosa pniej do rangi symbolu niemieckich okruciestw popenionych na okupowanych obszarach ZSRR
[4]
.
Z czasem stan osobowy oddziau zaczto uzupenia Rosjanami, Ukraicami i skazacami z SS i Wehrmachtu. W
lutym 1943 suyo w batalionie 700 ludzi, w tym 300 obywateli radzieckich. W maju 1943 do jednostki przybyo
500 ochotnikw i zostaa ona przeksztacona w puk dziaajcy w formacjach antypartyzanckich pod dowdztwem
Ericha von dem Bacha-Zelewskiego.
W jednostce panowaa elazna dyscyplina. Kady podoficer mia prawo bicia podwadnych, a w przypadku
niesubordynacji rozstrzeliwania na miejscu. Dziaaa wasna policja, nazywana Burg-Gendarmen, ktra
dysponowaa aresztem (Dirlewanger-Sarg) czym na ksztat skrzyni utrzymujcej winia w pozycji stojcej.
Drobniejsze przewinienia karano chost do stu uderze kijem. Mimo to jednostka cieszya si fataln opini
zarwno wrd oficerw konserwatywnego Wehrmachtu, jak i w szeregach samej SS. Dzika i okropnie
wygldajca zbieranina czy zbiorowisko mordercw to tylko niektre z epitetw, ktrymi obdarzano ludzi
Dirlewangera. Po wojnie szef sztabu von dem Bacha, SS-Brigadefhrer Ernst Rode, zeznajc przed polskim
prokuratorem stwierdzi, i bya to raczej gromada wi [Schweinehaufen] anieli onierze. Z kolei Stanisaw
Podlewski opisywa jednostk Dirlewangera nastpujcymi sowami:
Cieszy si ona przykr saw w brunatnej armii Rekrutuje si z volksdeutschw z rnych krajw, dezerterw z armii, z
wielkomiejskich i portowych szumowin, kawalerw majchra, przestpcw-recydywistw, niebezpiecznych kryminalistw,
zbrodniarzy, w typie Kuby Rozpruwacza czy upiora z Dsseldorfu, wypuszczonych z wizie, obozw koncentracyjnych i
domw poprawczych wielkiej Rzeszy.
Do lata 1943 r. zanotowano, e zgino podczas walki jedynie 19 dirlewangerowcw, niemniej pod koniec 1943 r.
oddzia Dirlewangera po raz pierwszy zetkn si w walce z regularn Armi Czerwon, ujawniajc znikom warto
bojow. W efekcie walk osonowych w skadzie Grupy Armii rodek zosta on prawie cakowicie zniszczony
(ocalao tylko 259 ludzi), jednak do lutego 1944 zosta odtworzony (w tym czasie rekrutowano ju nawet winiw
politycznych i psychicznie chorych).
Gdy w sierpniu 1944 wybucho powstanie warszawskie, do jego tumienia skierowano midzy innymi kryminalistw
Dirlewangera, przydzielonych do zgrupowania policyjnego Heinza Reinefartha. Do Warszawy dotarli oni ju 4
sierpnia. Brygada zostaa podzielona na dwa bataliony (Kampfgruppe Meyer i Steinhauer, nazwane od nazwisk
oficerw nimi dowodzcych). Z ich udziaem dokonano rzezi Woli, ktrej ofiar pado blisko 65 tys. warszawiakw.
Ludzie Dirlewangera z bezprzykadnym okruciestwem mordowali mieszkacw dzielnicy mczyzn, kobiety,
dzieci, pacjentw wolskich szpitali jak rwnie dopuszczali si gwatw i grabiey na ogromn skal. W kolejnych
dniach powstania dirlewangerowcy mordowali te rannych powstacw w szpitalach na Starym Miecie oraz brali
udzia w masakrach i gwatach na Powilu i Grnym Czerniakowie
[5]
. W czasie walk na Woli midzy 5 a 7 sierpnia
356-osobowy oddzia Meyera atakowa od strony pl. Pisudskiego w kierunku paacu Bruehla, posuwajc si
zaledwie o 400 metrw, kosztem 310 zabitych i zaginionych. W powojennych dokumentach polskich ledczych,
36 Dywizja Grenadierw SS Dirlewanger
3
zweryfikowanych potem przez niemieckich prokuratorw wymienia si na 500-metrowym odcinku Wolkastrasse
(ul. Wolskiej) 41 zbiorowych mogi, z czego 16 rzezi ludnoci cywilnej z 12,5 tys. ofiaram przypisuje si wycznie
dirlewangerowcom. Szacuje si, e brygada wymordowaa w powstaniu ok. 30 tys. Polakw onierzy AK i cywili
kobiet, starcw i dzieci.
Dziaalno brygady Dirlewangera w Warszawie cechowaa si niebywaym okruciestwem, ale te niezwykle
wysokimi stratami: z pocztkowo 800-osobowego oddziau po 3 miesicach zostao 648 onierzy, wczeniej jednak
zostaa zasilona 1650 winiami z Niemiec i 200 kryminalistami z obozw koncentracyjnych. Uzna naley zatem,
e jednostka utracia minimum 2083 ludzi. Dirlewanger zosta odznaczony 8 padziernika po zakoczeniu powstania
przez gen. Reinefartha krzyem kawalerskim w uznaniu umiejtnoci taktycznych, zimnej krwi, mstwa[...]
Dirlewanger zawsze walczy w pierwszym szeregu, dajc tym samym przykad osobistej odwagi.
W padzierniku oddzia Dirlewangera rozbudowano do brygady w sile 4 tys. ludzi (tylko Niemcy) i wysano do
tumienia powstania na Sowacji. W grudniu 1944 r. brygada nieskutecznie bronia atakowanego przez siy Frontu
Ukraiskiego Budapesztu. Na odcinku bronionym przez Dirlewangera (m.in. za spraw przejcia na stron Rosjan
caej kompanii zoonej z winiw politycznych) doszo do przerwania linii obrony, a tym samym oblenia
Budapesztu. Bezskuteczny okaza si nawet kontratak siami 5 dywizji. Pod koniec stycznia 1945 r. jednostka
skierowana zostaa w rejon Gubina (Oderfront). W lutym 1945 r. stacjonujc wtedy na lsku brygad
przeksztacono w dywizj, ale nigdy nie osigna ona waciwego stanu liczebnego. W toku dalszych walk na
terenie Niemiec jednostka rozpada si (nowy dowdca po odejciu Dirlewangera zosta nawet zlinczowany przez
swoich wasnych podkomendnych), a jej onierze si rozproszyli.
W swojej historii jednostka ponosia wyjtkowo cikie straty (uzupeniane w razie moliwoci na bieco), np.
straty brygady w tumieniu powstania warszawskiego (2,733 ludzi) wyniosy a 315% stanu pocztkowego oddziau
z jakim pojawi si on w miecie zaledwie 2 miesice wczeniej (881 ludzi). onierze byli czsto pijani, nawet w
sytuacjach bojowych. Sam Dirlewanger, ktry swoich ludzi traktowa jak miso armatnie i bezwzgldnie wymusza
posuszestwo, by wielokrotnie raniony w walce (ogem odnis a 12 ran).
Dowdcy
SS-Oberfhrer Oskar Dirlewanger (15 czerwca 1940 kwiecie 1945)
SS-Brigadefhrer Fritz Schmedes (kwiecie 1945 maj 1945)
Powojenne losy dirlewangerowcw
Ukrywajcy si w okresie maj-czerwiec 1945 r. Oskar Dirlewanger zosta zadenuncjowany przez byego winia z
obozu w ucku lub Dzikowie, pojmany przez Francuzw i osadzony w Altshausen. Francuzi oddelegowali byych
winiw obozw koncentracyjnych do pilnowania jecw. Zosta on prawdopodobnie miertelnie pobity przez
pilnujcych go onierzy polskich pod francusk komend. W 1945 roku cz dywizji zostaa schwytana przez
Armi Czerwon (onierze wywodzcy si z winiw politycznych take masowo przechodzili na stron radzieck
dobrowolnie, przy nadarzajcych si okazjach), a cz poddaa si Amerykanom. Dirlewangerowcy nie zostali
jednak nigdy osdzeni za swoje zbrodnie popenione na ludnoci cywilnej w Warszawie. Nie zabiegay o to take
komunistyczne wadze PRL. Od 1948 do 1985 r. zachodnioniemieckie sdy wszczy ok. 40 postpowa
przygotowawczych, gromadzc znaczne iloci dokumentw i fotografii, do penych postpowa z przesuchaniem
wiadkw, sformuowaniem aktu oskarenia dochodzio tylko w nielicznych przypadkach. Do pierwszego
szerokiego ledztwa doszo w sprawie powstania warszawskiego w 1963 r., gdy prokurator z Flensburga przedstawi
szeroki obraz dziaalnoci jednostki. Sd jednak nie potrafi ustali odpowiedzialnoci za zbrodnie, koczc ledztwo
stwierdzeniem o bezsilnoci wymiaru sprawiedliwoci w tej sprawie. W 1971 r. podjto ledztwo dotyczce
dziaalnoci oddziau na Biaorusi, ktre trwao do 1995 r. i nie zakoczyo si sformuowaniem zarzutw wzgldem
adnego z uczestnikw wydarze. Na ogln liczb 35 spraw prowadzonych przeciwko jednostce, tylko jedna
zakoczya si sporzdzeniem aktu oskarenia: podoficer Heinz Feiertag zosta z trzema innymi czonkami jednostki
36 Dywizja Grenadierw SS Dirlewanger
4
skazany za czyny popenione w czasie penienia funkcji stranikw w obozach pracy dla ydw na kary od 10 lat do
doywocia. Feiertag jednak zosta zwolniony ju po 7 latach. Niewielu spord weteranw jednostki osigno
znaczniejszy status spoeczny w powojennych RFN i NRD. Na Zachodzie byy wysoki urzdnik
socjaldemokratyczny Karl-Otto Watzinger, przeniesiony z obozu koncentracyjnego na jesieni 1944 r., szybko
doszed do stopnia podoficerskiego i zdezerterowa na Wgrzech, zosta wybrany przez socjaldemokratw
burmistrzem Mannheim. W 1970 r. jednak pod wpywem oskare antyfaszystw zrezygnowa z funkcji. W NRD
kilku czonkw komitetu centralnego SED byo weteranami jednostki, a 19 z dirlewangerowcw byo pord
zaoycieli STASI.
Wszystko zmienio si dopiero w maju 2008 roku, kiedy austriacki Czerwony Krzy przekaza do Muzeum
Powstania Warszawskiego nieznane wczeniej dokumenty z nazwiskami oraz adresami 85
[6]
byych czonkw
oddziau Dirlewangera
[7]
. Ustalono, e 10 z nich nadal yje w Niemczech. Strona polska chce postawienia ich przed
sdem
[8]
. Niemiecka Centrala Badania Zbrodni Narodowosocjalistycznych w 2008 roku podja ledztwo w tej
sprawie, w trakcie ktrego przesuchaa podejrzanych
[9]
. Na stycze 2009 zaplanowane zostay badania w
zagranicznych archiwach wojskowych majcych na celu ustalenie faktw dotyczcych wydarze z 1944 oraz
odpowiedzialnoci poszczeglnych osb.
Przypisy
[1] To bya zbrodnicza formacja (http:/ / www. rp.pl/ artykul/ 55362,145015_To_byla_zbrodnicza_formacja. html), Rzeczpospolita,
07-06-2008.
[2] Christian Ingrao Czarni myliwi. Brygada Dirlewangera, Wydawnictwo Czarne, Woowiec 2011.
[3] Dzielny Szwab (http:/ / media. wp.pl/ kat,38198,wid,10197018,wiadomosc. html), Forum, 28 lipca 2008.
[4] Khatyn Genocide policy | Punitive operations | Special SS battalion Dirlewanger (http:/ / khatyn. by/ en/ genocide/ expeditions/ dirliv/ ).
[5] Mj warszawski sza. Druga strona Powstania (http:/ / serwisy. gazeta. pl/ df/ 1,34467,2242556. html), Gazeta Wyborcza, 2004-08-23.
[6] Zatrzymani po 64 latach (http:/ / www.polskieradio.pl/ historia/ artykul. aspx?id=81399), Polskie Radio, 29 grudnia 2008.
[7] Odkryta kartoteka zbrodniarzy (http:/ / www.rp.pl/ artykul/ 135379. html), Rzeczpospolita, 07-06-2008.
[8] Polska chce sdzi katw Powstania Warszawskiego (http:/ / miasta. gazeta. pl/ warszawa/ 1,34889,5224447. html), Gazeta Wyborcza,
2008-05-18.
[9] Kaci Warszawy przesuchani w Niemczech (http:/ / www. rp. pl/ artykul/ 2,240763. html), Rzeczpospolita, 29-12-2008.
Linki zewntrzne
cigajc dirlewangerowcw, oprawcw Warszawy (http:/ / www. rp. pl/ artykul/
55362,144823_Scigajac_dirlewangerowcow___oprawcow_Warszawy. html), Rzeczpospolita, 17-05-2008
Przyjechali, eby zabi miasto (http:/ / www. tvnwarszawa. pl/ archiwum/
-1,1611736,0,,przyjechali__zeby_zabic_miasto,wiadomosc. html), TVN Warszawa, 04.08.2009
Doktor Potwr i jego brygada (http:/ / wiadomosci. onet. pl/ kiosk/ historia/
doktor-potwor-i-jego-brygada,1,4408067,wiadomosc. html), Polska Zbrojna, 3 czerwca 2011
Czarni myliwi rzecz o brygadzie Dirlewangera (http:/ / www. tvp. pl/ historia/ aktualnosci/
czarni-mysliwi-rzecz-o-brygadzie-dirlewangera/ 4871583), Wirtualna Polska, 11.07.2011
rda i autorzy artykuu
5
rda i autorzy artykuu
36 Dywizja Grenadierw SS Dirlewanger rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?oldid=40340680 Autorzy: AndrzejzHelu, Beno, Birczanin, Boston9, Buldoer, Dreamcatcher25, Felis
domestica, Gbylski, Kazik Rex, Kemociarz, KrzysM99, Leafnode, Leszek Jaczuk, Litwin Gorliwy, LukaszKatlewa, M16A2, MBi, Ostateczny Krach Systemu Korporacji, PMG, Paterm,
Patrynius, Pernambuko, Piotr967, Poznaniak1975, Radek wl, Romuald Wrblewski, Silthor, Skotos, Smat, Strongfort, Supb, Szumyk, Tomasz Kudera, WTM, Youandme, Ywis, 23 anonimowych
edycji
rda, licencje i autorzy grafik
Plik:36divss.gif rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:36divss.gif Licencja: Public Domain Autorzy: Original uploader was Resigua at it.wikipedia
Plik:Bundesarchiv Bild 101I-696-0426-22, Warschauer Aufstand, Einmarsch von Waffen-SS.jpg rdo:
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_101I-696-0426-22,_Warschauer_Aufstand,_Einmarsch_von_Waffen-SS.jpg Licencja: Creative Commons
Attribution-Sharealike 3.0 Germany Autorzy: Balcer, Boston9, High Contrast, Jarekt, Poeticbent
Plik:Bundesarchiv Bild 183-97906, Warschauer Aufstand, Stra enkampf.jpg rdo:
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Bundesarchiv_Bild_183-97906,_Warschauer_Aufstand,_Straenkampf.jpg Licencja: Creative Commons Attribution-Sharealike 3.0 Germany
Autorzy: Jarekt, Ras67, Sicherlich, Thgoiter, Thib Phil, 1 anonimowych edycji
Plik:Quote-alpha.png rdo: http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plik:Quote-alpha.png Licencja: GNU Free Documentation License Autorzy: Aotake, Kenmayer, PetjaTouru,
Sanguinez, Waldir
Licencja
Creative Commons Attribution-Share Alike 3.0
//creativecommons.org/licenses/by-sa/3.0/

You might also like