ETAPY ROZWOJU GEOSYNKLIN:

Stadium pocztkowe(przedfadowe) - gbokie rozamy, magmatyzm bazaltowy. W grube serie osadowe

intruduj skay zasadowe i ultrazasadowe. Zoa: pokadowe zoa limonitw, rud manganu, boksytw,
fosforytw, krzemianowe Fe, osadowe Mo, Cu, Zn, Fe. Charakterystyczne formacje skalne:
- Formacja podmorskich ska porfirytowych i spilitowo-keratofirowych (siarczkowe zoa Cu, Zn-Pb,
tlenkowe rudy Fe i Mn).
-Formacja ska perydotytowych (zoa chromitw, platynowcw -osm, iryd).
-Formacja ska gabrowo-piroksenitowo-dunitowych (tytanomagnetyty, platyna, pallad).
-Formacja ska granitowo-syenitowych (zoa skarnowe Cu, Fe).
Stadium rodkowe (fadowe, batolitowe) - gwne ruchy fadowe- mobilny pas fadowy. Due batolity
granitowe. Formacje granitowe, fliszowe, kaustobiolitowe. redniokwane granitoidy: skarnowe zoa rud
wolframu, hydrotermalne zota, miedzi, molibdenu.
- Skrajnie kwane granitoidy: pegmatyty i grejzeny (zoa cyny, tantalu, litu, berylu). Formacje fliszowe:
surowce skalne. Formacje kaustobiolitowe: wgle, bituminy
Stadium pne (pofadowe) - Formacja maych intruzji: intruzje porfirytowe, dacytowe, grano i syeno-
porfirowe bogata w kruszce. Rudy metali kolorowych, rzadkich, promieniotwrczych, szlachetnych,
skarnowe Zn-Pb, wolframu i molibdenu. Formacja wulkaniczna (andezytowo-dacytowa) zoa
wulkaniczno-hydrotermalne.
ZOA OBSZARW PLATFORMOWYCH:
W platformach istniej trzy kompleksy ska wraz z odpowiadajcymi im grupami z:
-Podoe, dolne pitro metamorficzne (tarcze o charakterze atekliz, skay archaiczne, proterozoiczne).
Metamorfogeniczne zoa Fe, Mn.
-Pokrywa, grne pitro osadowe. Boksyty, wgle, fosforyty, rudy Fe i Mn.
-Skay intruzywne etapu platformowego W tym etapie w zalenoci od stopnia zaktywizowania platform
pojawiaj si rne zoa.
Platformy mog mie rnych stopie aktywizacji tektonicznej:
-platformy silnie zaktywizowane wystpuj rzadko, E cz platformy chiskiej, W i S cz. platformy
afrykaskiej (zoa cyny, wolframu, Zn-Pb, berylu i antymonu)
-platformy zaktywizowane, czste. Tarcza batycka, platforma syberyjska, afrykaska. Wgbokie rozamy
intrudoway zrnicowane magmy

Magmy gabroidowe: zoa siarczkowe Cu-Ni, skarnowe Fe.
Magmy kwane: zoa fosforu, niobu-tantalu, ziem rzadkich, zota, Zn-Pb.
Magmy perydotytowe: kimberlity diamentonone, ultrazasadowe kompleksy karbonatytowe.

ZOA STREF OCEANICZNYCH

-Ocean wiatowy obejmuje cztery oceany: Spokojny, Atlantycki, Indyjski, Pnocny Lodowaty. W jego
obrbie wydziela si pyty oceaniczne (stabilne) i grzbiety rdoceaniczne (mobilne) ryftowe, poprzeczne
rozamy przesuwcze (mobilne), uki wyspowe.
-Przewaaj bazaltoidowe formacje magmowe etapu alpejskiego bez z kopalin.
-Perspektywiczne zoowo s uki wyspowe formacja perydotytowa z chromitami i platynowcami,
gabrowa z tytanomagnetytami, bazaltowo-andezytowo-dacytowa z wulkanogenicznymi siarczkami Cu, Zn,
Pb, tlenkw Fe i Mn.
-Olbrzymie potencjalne zasoby pierwiastkw w o. wiatowym (1370mln km3), Au 5,5 mln t, Uranu 4mld t.
-Zasoby elaza i manganu w konkrecjach na dnie oceanw s olbrzymie i najblisze wykorzystaniu.
Zawarto metali w konkrecjach: Mn 8-40%, Fe 2-26%, Co, Ni, Cu, Pb, Zn i inne.

ETAPY KRYSTALIZACJI MAGMY (PROCES MAGMOWY):
-Likwacja - Proces (w etapie magmowym) prowadzcy do rozdzielenia sie stopu siarczkowego
(kruszcowego) od stopu krzemianowego. Zoa likwacyjne powstaway w rnych warunkach gboko od
150 do 1km i temperaturach od 1500 do 2000 C (siarczki przechodz w stop w temp. >1500 C). Likwacja
nastpuje znacznie wczeniej anieli krystalizacja (900-1200
o
C). Temperatura likwacji jest uzaleniona od
skadu magmy. Siarczki krystalizuj w temperaturach 700 do 200
o
C.
-Wczesny (protokrystalizcja) - magma gabrowa, krystalizacja ska oliwinowych, potem piroksenitw.
Zoa Fe i Ti (magnetyt + ilmenit) oraz lokalnie Ni, Cu, Pt, Cr, V.
-Gwny (mezokrystalizacja) skay plagioklazowe (anortozyty), magma diorytowa, zuboenie w Mg, Fe,
Ca, Ti, zwikszenie zawartoci Si, Na, K, H2O. W wyniku dalszego zmniejszania si iloci Fe, Mg, Ca (->
krystal. hornblendy, augitu, andezynu) magma przechodzi w granodiorytow. Wydzielaj si zespoy
mineralne z Sr, Ga, Ge, Mn, Sc.
-Resztkowy (telekrystalizacji) magma granitowa, minimum Fe, Mg, Ca, Ti. W zespoach mineralnych
wystpuj Sr, Ge, Ba, Rb, Cs

Etapy procesu pomagmowego :

-Pegmatytowy - nasycenie stopu parami, roztwr ma znaczn ruchliwo i zdolno do przeciskania si przez
skay, rozrzedzenie parami sprzyja powstaniu wielkich krysztaw
-Pneumatolityczny pary > krzemiany, max prno pary, dua zdolno do przenikania w skay otaczajce
z przeobraeniami metasomatycznymi
-Hydrotermalny skroplenie par w gorce roztwory, ktre zawieraj niewiele skadnikw trudno lotnych.
Roztwory te mog przenika na znaczne odlegoci, dokonujc zmian metasomatycznych w skaach
otaczajcych oraz wypeniajc w nich szczeliny substancjami o rnorodnym skadzie mineralnym

Pitra mineralizacji kruszcowej zwizanej z batolitami:

-Hipobatolityczne pozbawione mineralizacji.
-Endo- + embatolityczne niedue koncentracje niektrych metali, szczeglnie Au.
-Epibatolityczne znaczne nagromadzenie kruszcw, strefowe zrnicowanie mineralizacji. Metale: W,
rednie zaw. Cu, Pb, Zn.
-Akrobatolityczne najwiksze (zoowe) nagromadzenie kruszcw, strop batolitu, wystpuj pegmatyty i
pneumatolity oraz hydrotermalne. Metale: Cu, Zn, Pb, Sn.
-Kryptobatolityczne mineralizacja hydrotermalna, rzadko wyrana strefowo. Metale: Ag, Sb, Hg.

Zoa ze wzgldu na odlego od intruzji magmowej:

-Telemagmowe intruzja magmowa nie jest znana, ale mona si domyla zwizku mineralizacji z ni.
-Kryptomagmowe intruzja zalega gboko i jest niedostpna, lecz budowa zoa i mineray wskazuj na
dziaalno magmow.
-Pomagmowe brak bezporedniego zwizku zoa z intruzj, lecz istniej wyrane podstawy do wizania
pochodzenia mineralizacji z orodkiem magmowym.
-Perymagmowe widoczny zwizek zoa z intruzj.
-Intramagmowe zoa powstae w obrbie intruzji.

Zoa ze wzgldu na gboko zastygania magmy:

-Abisalne znaczna gboko, skay silnie ogrzane -> intruzja nie wywouje znacznego podniesienia
temperatury , lotne skadniki nie migruj daleko (wysokie cinienie) lecz powoli przenikaj w skay osony i
wywouj wtrne zmiany (metamorfizm raczej regionalny).
-Hipabisalne mniejsza gboko, osona jest mniej ogrzana, wyraniej zaznaczaj si rnice
temp.(metamorfizm termiczny), oson przenikaj pary o wysokiej prnoci powodujc mineralizacj
pneumatolityczn, a nastpnie skraplajc si tworz gorce roztwory (zoa hydrotermalne), dugie profile
mineralizacyjne.
-Subwulkaniczne intruzje typu: lakkolitw, lopolitw i etmolitw, Osona zalega na niewielkiej gbokoci,
spadek temperatury od kontaktu na zewntrz nastpowa do szybko w wyniku odprowadzania skadnikw
lotnych poprzez szczeliny, etapy pegmatytowy i pneumatolityczny sabo rozwinite, odcinek mienralizacyjny
silnie skrcony.
-Wulkaniczne procesy mineralizacyjne na powierzchni ziemi, bd do kilkuset metrw, niskie cinienie,
gwatowne ochodzenie, czci lotne uciekaj natychmiast. Krtki odcinek mineralizacyjny.

PRZEMIANY GEOCHEMICZNE W ZOACH

Berezetyzacja - Zastpienie skaleni kwarcem i serycytem. Kosztem elaza z mineraw femicznych tworzy
si piryt. Proces ten jest spotykany w skaach magmowych kwanych i obojtnych. Powstaje skaa kwarcowo-
serycytowa nazywana berezytem. S wanym wskanikiem przy poszukiwaniu kwarcowych y zota.
Zmiany te znane s take ze z wolframu.

Listwenityzacja - Przeobraenie skal ultrazasadowych i zasadowych w nastpstwie oddziaywania gorcych
roztworw bogatych w CO2. Rozkad mineraw femicznych prowadzi do powstania wglanw magnezowo-
elazowych: branneryt, ankeryt i dolomit oraz kwarcu. Z innych mineraw wystpuje: talk, albit, chloryty,
zoisyt, piryt, siarczki niklu, fuksyt. Listwenity wystpuj w zoach: yowych zota, zoto-arsenowych, zoto-
tellurowych, rtciowo-antymonowych, niklowo-kobaltowych.

Okwarcowanie proces tworzenia si hornfelsw, wtrnych kwarcytw i jesperoidw. Hornfelsy powstaj z
drobnoziarnistych piaskowcw, kwarcyty z kwanych ska magmowych, jesperoidy z wglanw. Zoa Cu,
Mo, Zn, Pb, Sb, Hg.

Kaolinityzacja proces rozkadu glinokrzemianw pod wpywem dziaania kwanych roztworw
hydrotermalnych. Powstaj wtrnie pseudomorfozy kaolinitu, dickitu po skaleniach. Zoa Cu, Zn, Pb, Sb,
Hg, F.

Dolomityzacja przeobraenie ska wglanowych w dolomity. Zoa Zn-Pb, syderytw, Hg, Mg, Ba, F.

Propylityzacja - Proces metasomatyczny, w ktrym pierwotne skadniki mineralne ska - skalenie i mineray
ciemne - przeobraaj si w albit, chloryt, epidot, serycyt i kalcyt. Dotyka ska wulkanicznych (g. andezytw
i dacytw) pod wpywem oddziaywania roztworw powulkanicznych o zoonym skadzie chemicznym.
Podczas propylityzacji dochodzi niekiedy do koncentracji kruszcw metali szlachetnych (Au, Ag) i
kolorowych (Cu, Zn i Pb).

Galman - W wyniku oddziaywania siarczanw na skay wglanowe powstaj zoa Zn-Pb. Nagromadzenia
smitsonitu, monheimitu, limonitw czsto powstaj w miejscu siarczkw. Dla okrelenia charakteru tych
procesw zaproponowano termin metasomatoza wietrzeniowa. Cz galmanw z uwagi na swoje cechy
strukturalne nie moga powsta w wyniku procesw metasomatozy wietrzeniowej, wobec czego naley
przyj e mechanizmy ich powstawania byy inne.

Feldspatyzacja - Proces zachodzcy w skorupie ziemskiej, prowadzcy do powstania wtrnych skaleni w
skaach kosztem innych mineraw (np. yszczykw) bez zmiany skadu chemicznego skay, bd pod
wpywem przenikania do ska nowych substancji bogatych w sd i potas. Moe jej towarzyszy mineralizacja
kruszcowa np. siarczkami miedzi, molibdenu i elaza, tlenkiem uranu itp.

Serycytyzacja - Przeobraenie skaleni w serycyt. W serycyt mog take przej miki, andaluzyt lub chloryty.
Powstaj zserycytyzowane kwarcyty lub upki serycytowo-kwarcowe i serycytowo-biotytowe. W utworach
zserycytyzowanych wystpuj: epidoty, wglany, rutyl, turmalin, apatyt, oraz siarczki; piryt rzadziej
chalkopiryt-CuFeS2 i baryt. Typowa jest strefowo mineralizacji. Tego typu zmiany wystpuj gownie w
zoach metali nieelaznych.

Chlorytyzacja - Zastpienie pierwotnych mineraw chlorytem. Kwane i zasadowe skay. W zoach
hydrotermalnych i skarnowych; pirytowo-miedziowych, siarczkowo-kasyterytowych (chloryty elaziste-
turyngity), polimetalicznych (ch. magnezowe- pennin, klinochlor, pirochloryt) i rud zota (ch. elazisto-
magnezowe).

ZOA

ZOA MAGMOWE:
Powstaj z magm o skadzie zasadowym i ultrazasadowym.
Temp. tworzenia: 1500 300
o
C.
Wzrost zawartoci Fe w krzemianowym stopie zwiksza rozpuszczalno siarczkw i przeciwdziaa
powstaniu duych z, gdy jego ilo si zmniejsza, ulega ono wytrceniu -> powstanie zoa.
Jeeli zaw. siarki w stopie jest maa to powstaje stop siarczku miedzi, a elazo pozostaje w stopie hamujc
powstanie duych z. W przypadku duej iloci siarki, w magmie powstaje stop elazisty z rozp.
siarczkami Cu, Ni i innych pierw. -> powstaj due zoa Cu-Ni [Sudbury].
Morfologia cia rudnych: pokady, yy, supy. Rudy maj charakter masywny lub w postaci wpryni
Zwizki midzy mineraami a rodzajami ska:
dunity i perydotyty chromit, platynowce.
kimberlity diamenty.
piroksenity, gabra tytanomagnetyt + V.
syenity apatytonony magnetyt +Ti, Nb, Ta, U, Th.
noryto-gabra, serpentynity, diabazy Cu-Ni + Pt, Pd.
Typy:
-Likwacyjne, gdzie magma siarczkowo- krzemianowa przy ochadzaniu rozdziela si na dwie nie mieszajce
si ze sob fazy cieke (rudna, siarczkowa). Charakterystyczne dla zaktywizowanych tektonicznie platform,
zwizane z hipabisalnymi magmami gabrowymi. Metale: Cu, Ni, Pt, Pd, Au, Co, Zoa: Sudbury, Norylsk,
Bushweld, Peczenga.
-Wczesnomagmowe (segregacyjne) - w magmach krzemianowych metale mog wej w skad mineraw
wczesnej krystalizacji, skoncentrowa si w nich jeszcze przed cakowitym zastygniciem pozostaej czci
stopu. Zoa chromitw, tytanomagnetytu, grafitu i diamentw.
-Pnomagmowe (histeromagmowe) - w magmach krzemianowych o podwyszonej zawartoci skadnikw
lotnych, metale i ich tlenki krystalizuj w niszych temperaturach ze stopw resztkowych, po zastygniciu
gwnej masy krzemianw skaotwrczych. Zoa: chromitw, tytanomagnetytu, apatytowo-magnetytowe,
platynowcw i ziem rzadkich.






ZOA PEGMATYTOWE:
Zwizane ze szczytowymi strefami intruzji granitoidowych.
Tworz si na gbokociach 2-7km i w temp. 250 700
o
C.
Geneza: resztkowe roztwory pomagmowe, metasomatyczne oddziaywanie na skay krzemianowe.
Pegmatyty tworzce si na znacznych gbokociach zawieraj kwarc, skalenie i mik; na rednich
gbokociach s rdem Ta, Nb, Be, Li, Cs, Ce, Th, pytko powstae drogich kamieni, kwarcu i
fluorytu.
Istnieje wyrany zwizek stref pegmatytononych ze skrajnie kwanymi intruzjami granitoidowymi
rodkowego stadium geosynklinalnego. Poniewa pasy geosynklinalne i towarzyszce im intruzje
posiadaj liniowy przebieg to strefy pegmatytowe rwnie posiadaj pasmowe rozprzestrzenienie.
Typy:
-Proste najczstsze, nieskomplikowany skad mineralogiczny (kwarc, ortoklaz, miki), brak strefowoci
mineralizacji, pochodzenie gwnie intruzywne.
-Zoone zawieraj rzadkie mineray rozprzestrzenione strefowo. Metale: Ta, Nb, Be, Li, Cs, Ce, Th.

ZOA KARBONATYTOWE
Karbonatyty to skay wglanowe wspwystpujce ze skaami ultrazasadowymi i alkalicznymi obszarw
platformowych, pochodzenie ska jest magmowe, intruzywne. Wystpuj pod postaci supw, dajek.
Zoa Nb, Ta, ziem rzadkich, apatytu, fluorytu, celestynu, barytu, Th, Cu, Fe, Sr.
Charakterystyczna jest obecno magnezytu, flogopitu i wermikulitw.
7 grup: apatytowo-magnetytowe, perowskitowo-tytanowo-magnetytowe, bastnezytowo-parisytowo-
monacytowe, hatchettolitowo-pirochlorowe, flogopitowe, fluorytowe, siarczkowe.
Intruzje magmowe z karbonatytami zwizane s z gbokimi strefami rozamowymi szczeglnie brzenych
stref platform.
Karbonatyty s modsze w stosunku do skal ultrazasadowych, i alkalicznych czsto o budowie
koncentryczno zonalnej.

ZOA SKARNOWE

SKARNY skay wapienno-krzemianowe powstae podczas metasomatycznych procesw metamorfizmu
kontaktowego, wystpuj w przykontaktowych strefach intruzji.
Forma pokadw, soczew, supw, gniazd, y.
Zwizane z hipabisalnymi intruzjami, maj budow strefow.
Tworz si w warunkach geosynklinalnych i platformowych pod wpywem dziaania magm rnego skadu
(od ultrazasadowych do kwanych).
Typy:
-Wapienne powstaj na skutek zmiany wapieni, najbardziej rozprzestrzenione, gwne mineray to granaty i
pirokseny. Wystpuje mineralizacja magnetytowa, chalkopirytowa, kobaltynowa, scheelitowa,
molibdenitowa, galenowo-sfalerytowa, Au-nona i berylowa.
-Magnezowe - powstaj na skutek zmiany dolomitw. Mineray: diopsyd, spinel, forsteryt, flogopit,
serpentyn, magnetyt. Praktycznie nie zawieraj przemysowych koncentracji rud.
-Krzemianowe - powstaj na skutek dziaania magm na skay krzemianowe. Podobne do skarnw
wapiennych, charakterystyczny minera to skapolit.

ZOA PNEUMATOLITYCZNE

Powstaj w wyniku wytrcania zwizkw chemicznych z roztworw gazowych pochodzenia magmowego.
Formy supowe, sztokwerkowe, yowe, brekcjowe.
Tworz si w rodkowym ( zwizane z kwanymi granitami) i pnym (skay zasadowe) etapie rozwoju
geosynklin oraz w obrbie platform (skay zasadowe).
Typy:
-Albitytowe formoway si pod wpywem wysokotemperaturowych, nadkrytycznych roztworw
alkalicznych. Zwizane s z magmatyzmem gwnego i kocowego etapu rozwoju geosynklin, oraz
magmatyzmem aktywizowanych platform. Albityty to skay leukokratyczne. Metale: Be, Zr, Li, Nb, ziemie
rzadkie.

-Grejzenowe formoway si w niszych temp. pod wpywem kwanych roztworw mineralizujcych przy
przejciu ze stanu nadkrytycznego w hydrotermalny w szczytowych partiach masyww. Grejzen skada si z
agregatu miki i kwarcu, podrzdnie turmalinu i fluorytu. Metale: Sn, W, Li, Be. Rzadko tworz due zoa ale
charakteryzuj si wysok zaw. mineralizacji. Zoa: Cinovec (Czechy), Altenberg (Niemcy), Climax.

ZOA HYDROTERMALNE

Powstaj pod wpywem cyrkulacji gorcych roztworw w skaach. Nagromadzenie subst. mineralnej
nastpuje w szczelinach i pustkach skalnych.
Mog powstawa na obszarach geosynklinalnych i platformowych, gdzie obserwuje si aktywno
tektoniczno-magmow.
Wystpuje pionowa strefowo mineralizacji.
Roztwory hydrotermalne mog mie charakter roztworw rzeczywistych, koloidalnych lub
zawiesinowych, mog wystpowa oddzielnie lub w rnych kombinacjach. Pod postaci
koloidw/zawiesin mog by przenoszone tylko mineray trudno rozpuszczalne (hematyt, magnetyt,
kasyteryt, piryt). Przewaa pogld migracji substancji mineralnej w roztworach pod postaci atwo
rozpuszczalnych zwizkw kompleksowych.
Metale w zoach hydrotermalnych mog pochodzi ze stopw magmowych lub w wyniku ugowania ze
ska otaczajcych (-> hipoteza lateralno-sekrecyjna).
Typy:
-Katatermalne - wysokie temperatury 300-500C, znaczne gbokoci. Procesy wypierania i zastpowania.
Stopniowe przejcia od rud do ska otaczajcych. Wystpuj w kompleksach metamorficznych i
krystalicznych. Zoa Au, wolframit, scheelit, pirotyn, pentlandyt, chalkopiryt, galena, stannin, kasyteryt,
bizmutyn, uraninit, arsenki Co i Ni.
-Mezotermalne - 200-300
o
C zoa: miedzi, Zn-Pb, srebra, zota. Typowe s: chalkopiryt-CuFeS2, enargit-
Cu3AsS4. Wtrne zmiany; serycytyzacja, chlorytyzacja, pirytyzacja, okwarcowanie i dolomityzacja.
-Epitermalne - 100-200
o
C, stosunkowo niskie temperatury, swobodna cyrkulacja wd, typowe s procesy
metasomatozy. Zoa: siarczki As, Sb, arsenki i antymonki srebra, antymonu, rtci, telurki zota i srebra.
Czsto zoa zwizane s z trzeciorzdowym wulkanizmem. Wystpuj pytko w stosunkowo modych
skaach.
-Teletermalne - Zn-Pb, mineray uranowe, siarczkowe Cu (chalkozyn, chalkopiryt-CuFeS4), Cu rodzima,
markasyt, piryt. Niskie temperatury powstawania z od 50-150
o
C. W znacznej odlegoci od orodka
magmowego mogcego by rdem metali. Czsto brak widocznego zwizku ze skaami intruzywnymi.
Powstaj w kocowych etapach rozwoju procesw hydrotermalnych.
-Ksenotermalne - powstaj w pobliu powierzchni Ziemi, szeroki interwa temperatur,
wysokotemperaturowe roztwory w warunkach niskiego cinienia. Zoa; cyny, wolframu, magnetytu,
scheelitu, molibdenitu. Obok wysokotemperaturowych mineraw mog wystpowa niskotemperaturowe z
uwagi na szybkie spadki temperatur i cinienia.






ZOA ROZSYPISKOWE

Koncentracje mineraw uytecznych powstae w utworach okruchowych w nastpstwie redepozycji
materiau z wietrzenia fizycznego, chemicznego ska i kopalin uytecznych.
Zaliczane czsto do z osadowych (rni si tym jednak od nich, e nie powstaj w wyniku
sedymentacji w rodowisku wodnym). Powstaj w wyniku transportu rzecznego, morskiego, jeziornego
itp.
W zalenoci od miejsca powstania i rodzaju transportu wyrniamy:
Rozsypiska eluwialne (w miejscu ska macierzystych)
Rozsypiska deluwialne (przemieszczone po zboczu)
Rozsypiska proluwialne (podne zboczy)
Rozsypiska aluwialne (rzeczne)
Rozsypiska przybrzene - lateralne (brzegi jezior, mrz, oceanw)
Rozsypiska glacjalne (morenowe i fluwioglacjalne) i eoliczne (wydmowe) - mae znaczenie
W zoach rozsypiskowych koncentruj si tylko te mineray ktre posiadaj nastpujce cechy:
Dua gsto,
Odporno na wietrzenie chemiczne (w strefach utlenienia),
Odporno na wietrzenie fizyczne
Najwiksze znaczenie zoowe i gospodarcze maj rozsypiskowe zoa diamentw (ok. 50% produkcji).
Wicej anieli 50% produkcji cyny (kasyteryt) pochodzi ze z rozsypiskowych. Due znaczenie maj
take zoa tytanu, wolframu.
Do mineraw uytecznych koncentrujcych si we wtrnych zoach rozsypiskowych nale: zoto,
platyna , cynober , kolumbit-tantalit, wolframit, kasyteryt, szelit, monacyt, magnetyt, ilmenit, cyrkon,
diament.

ZOA OSADOWE
Powstaway w procesie sedymentacji na dnie zbiornika wodnego. Wyrnia si rzeczne, bagienne, jeziorne
i morskie.
Skay i zoa osadowe skadaj si z mineraw trzech grup:
-Mineray odporne na wietrzenie, przyniesione z ldu np. kwarc, rutyl, amfibole, yszczyki itp.
-Produktw wietrzenia chemicznego: kaolinit, montmorillonit, opal, wodorotlenki Fe i Mn.
-Nowo powstae mineray osadowe: wglany, sole, fosforany, kruszce, krzemionka, wglowodory -
najwiksze znaczenie gospodarcze. Zoa surowcw budowlanych, kaustobiolitw, fosforytw, rud Fe, Mn,
Al, metali kolorowych; Cu, U, V.
Transport rzeczny, jeziorny i morski osadw do zlewisk odbywa si w postaci:
-Roztworw rzeczywistych nienasyconych: sole NaCl, KCl, MgSO4, MgCl2, CaSO4, CaCl2, kwasy
huminowe.
-Roztworw rzeczywistych nasyconych: przenoszone s wglany i cz krzemionki - CaCO3, MgCO3,
Na2CO3, SiO2.
-Koloidw: zwizki Fe, Mn, F i pierwiastki ladowe (U, Cr, Ni, Co, Cu i inne).
-Transport mechaniczny (wleczenie, suspensja).
Osady w zbiornikach powstaj w wyniku kompleksowego oddziaywania czynnikw mechanicznych
(sedymentacja), chemicznych (wytrcanie z roztworw), biochemicznych (oddziaywanie bakterii i
mikroorganizmw). Od kombinacji czynnikw pH i Eh zaley ruchliwo geochemiczna zwizkw
mineralnych. Po osadzeniu si substancji mineralnych nastpuje etap diagenezy, ktry czsto stanowi
waciwy etap zootwrczy.


ZOA WIETRZENIOWE
Zwizane ze stref wietrzenia, w skutek dziaalnoci wody, atmosfery i biosfery.
Zoa: limonityczne rudy Fe, krzemianowe rudy Ni, boksyty.
Typy:
-Eluwialne skadniki minerale s rozpuszczane i wynoszone poza obrb skay macierzystej gdzie nastpuje
koncentracja. Nagromadzenie zwykle nie jest due ze wzgldu na rozproszenie w innych produktach
wietrzenia.
-Rezydualne s to substancje mineralne ktre po chemicznej przebudowie nie zostaj wynoszone poza
obrb skay macierzystej.
-Infiltracyjne powstaj w skutek wyugowania skadnikw ze ska i przetransportowania ich poza obrb
wodami gruntowymi.
Typy ze wzgldu na charakter wietrzenia:
-Powierzchniowe strefa wietrzenia przykryta skaami pierwotnymi, spg posiada bogat morfologi,
stopniowe przejcie od ska zmienionych do niezmienionych.
-Liniowe zwizane ze strefami tektonicznymi lub szczelinami, maj posta y.
-Kontaktowe tworz sina styku skay ulegajcej rozkadowi i dostarczajcej subst. mineralnej oraz skay w
ktrej substancja si osadza z roztworw wodnych.
Czynniki wietrzenia :
-Woda rozkad, rozpuszczanie, przenoszenie i wytrcanie zwizkw mineralnych, reguluje warunki
fizykochemiczne wietrzenia (pH, Eh).
-Tlen proces utleniania.
-Zawarto/obecno CO
2
reakcje utleniania oraz przemiana krzemianw w wglany.
-Kwasy organ. przyspieszaj procesy wietrzenia.
-Temperatura wysoka przyspiesza, niska opnia proces wietrzenia.
-Szybko erozji (szybko powstawania strefy musi by wiksza anieli erozji).
-Skad mineralny cia rudnych (rna odporno asocjacji mineralnych na wietrzenie).


Szczegln rol odgrywa woda, wyrnia si trzy strefy (Grna strefa aeracji lub przesikania, Strefa
aktywnej wymiany wody, Strefa wd nie wykazujcych przepywu i nie zawierajca tlenu).

W obrbie grnej czci rud pierwotnych wystpuje strefa wtrnego wzbogacenia w siarczki, wyugowane z
wyej legej strefy utlenienia. Dolna granica strefy utlenienia jest bardzo zrnicowana i uzaleniona od wielu
czynnikw: spka tektonicznych, makroporowatoci, kawernistoci oraz wodoprzepuszczalnoci ska. Strefa
utlenienia moe siga na znaczne gbokoci (rejon olkuski z Zn-Pb, 200-300 m; do 500m Kounrad w
Kazachstanie, do 800m notowane s w zou Tintic w USA oraz w zoach miedzi w Zambii i Rodezji
(max to 800m).

ZOA METAMORFOGENICZNE
Tworzenia si z nastpuje pod wpywem wys. temp., ktrej towarzyszy zwykle wysokie cinienie z
udziaem. wody, CO
2
, H
2
S i innych lotnych skadnikw.
Woda obnia temp. przemian metamorficznych, wystpuje w roli aktywnego rozpuszczalnika zwizkw
chemicznych oraz odgrywa wan rol w migracji i wytrcaniu metali.
CO
2
powstaje podczas przemiany wglanw w krzemiany.
Metamorfizm moe rwnie doprowadzi do zniszczenia pierwotnego zoa np. bituminw i siarki.
Zoa marmurw, kwarcytw, grafitu, glinu, grafitu i tytanu.
Typy:
-Zmetamorfizowane powstae z poprzednio istniejcych z, metamorfizm nie wywoa istotnych zmian w
skadzie z, lecz nastpia zmiana struktury i tekstury rud. Zoa Fe, Mn, Au, U.
-Metamorficzne powstae w zwizku z przegrupowaniem substancji mineralnej. Zawdziczaj form i
skad mineralny czynnikom metamorficznym.




ZOA ELAZA
Magmowe
-Zwizane z ultrazasadowcami i skaami alkalicznymi (Piroksenity, anortozyty).
-Najwicej z magmowych znanych jest ze starych platform proterozoicznych i kaledoskich.
-Rudy w formie soczewek i pseudopokadw.
-Tytanomagnetytowe - Rudy maj charakter zbity wystpuj w soczewach, pseudopokadach i
nieregularnych gniazdach, tekstury rud s ziarniste, mineralizacja typu wpryni, drobnych yek. S to zoa
o duych zasobach elaza (miliardy ton) i tytanu (miliony ton). Z mineraw elaza najczciej wystpuje:
magnetyt, tytanomagnetyt, ilmenit. W strefach pegmatytowych z moe wystpowa rzadki minera oparyt
. Zoa: Kusiskie (Rosja), Bushveld (RPA)
-Apatytowo-magnetytowe - S rzadkie. Najczciej wystpuj w sjenitach oraz w hipabisalnych czciach
masyww alkalicznych. Rudy maj charakter zbity, yowy oraz form szoczew i szlirw ktrym towarzysz
pneumatolity (albit, skapolit, turmalin). Ciaa rudne zwizane s ze strefami uskokowymi i granicami intruzji.
Z mineraw wystpuje magnetyt, hematyt i apatyt - zawieraj do 70% Fe oraz do 4% fosforu.
Charakterystyczne s: okwarcowanie, serycytyzacja, karbonatyzacja, oskarnowanie. Zoe Kiruna (Szwecja),
Lofoty (Norwegia), Meksyk i USA.

Hydrotermalne
-Mae znaczenie przemysowe. Wysoko, rednio i niskotemperaturowe. Wysokotemperaturowe zawieraj
magnetyt (w skaach zasadowych obszarw platformowych).
-redniotemperaturowe, formy yowe i pokadowe w wglanach Rudy syderytowe, z wprynitymi
siarczkami.
-Zoa: Siegerland (Niemcy), Erzberg (Austria).

Skarnowe
-Wystpuj na kontaktach redniokwanych ska (granodioryty, dioryty) ze skaami wglanowymi. Zoa
maj rne formy typu soczew, gniazd, pokadw. Z mineraw rudnych obecny jest magnetyt, rzadziej
hematyt. Wystpuj take granaty, pirokseny, epidoty, aktynolit, skapolity i inne.
-elazo w rudach stanowi od 20-70%, domieszka siarki (3%) zwizana jest z wystpowaniem pirotynu, i
siarczkami Cu i Co. W stropie wystpuj rudy martytowe (pozbawione szkodliwej domieszki siarki).
-Zoa tego typu wystpuj na Uralu (Blagodat, Magnitnaja, Wysokaja), Banat w Rumunii, USA (New
Mexico, Iron Springs).

Osadowe
-Zrnicowane warunki powstawania, znaczna rola halmyrolizy, diagenezy, metasomatozy oraz warunkw
redoks, rola bakterii siarkowych w powstaniu siarczkw (redukcja siarkowodoru). Maj genez kontynentaln
i morsk.
-Zoa genezy kontynentalnej to zoa rud darniowych, bagiennych, kowych itp. Maj mae zasoby i
znaczenie. Znacznie wiksze znaczenie maj morskie zoa osadowe. Materia rdowy pochodzi z
wietrzejcych masyww zasadowych i ultrazasadowych. elazo jest przenoszone do zbiornika w postaci elu
w formie zawiesiny, koloidw lub roztworw rzeczywistych. Rudy maj charakter tlenkowy (limonity,
hematyty rzadziej magnetyt), wglanowy (syderyt) i krzemianowy (szamozyt, turyngit). Zawarto Fe od 20-
50%, Mn kilka %, F ok. 1,5%, As. Zoa: Transwal (RPA), Kercz (Rosja), Rodezja.
Metamorfogeniczne
-Due znaczenie przemysowe -> 60% wiatowego wydobycia. Najzasobniejsze s prekambryjskie
zmetamorfizowane kwarcyty elaziste i jaspility powstae w starych geosynklinach - obecnie skonsolidowane
obszary platformowe.
-Grube pokady i pseudopokady. Rudy warstwowane. Mineray Fe to: hematyt, magnetyt, martyt,
cummingtonit, a z ponnych : kwarc, biotyt, chloryt, amfibole, pirokseny.
-Kwarcyty elaziste zawieraj 25-40% Fe. Znaczenie przem. maj skupienia bogate 50-70% Fe.
-Najwaniejsze zoa to Ukraina (Krzywy Rg), Kurska Magnetyczna Anomalia, Minas Gerais (Brazylia),
Hamersley (Australia).

ZOA WANADU
Magmowe
-zwizane ze skaami zasadowymi (piroksenity i gabra).
-Wanad wystpuje w tytanomagnetycie i magnetycie, nie tworzy wasnych mineraw.
-Posta y soczew i pokadw.
-Zoa: Kusiskie (Rosja), Taberg (Szwecja), Bushveld (RPA).
Wietrzeniowe (zoa infiltracyjne).
-Skay bogate w wanad s ugowane przez wody gruntowe i tworzy wanadany (VO
4
3-
), gromadzi si w
czapach wietrzeniowych.
-Broken Hill (Zambia), Tsumeb (Namibia).
Osadowe
-W czasie sedymentacji V gromadzi si w warstwach z subst. organ. , towarzyszy zoom Fe, Al, U,
fosforytw.
Znane s te zoa rozsypiskowe Wanadu z Nowej Zelandii.


ZOA MANGANU
Hydrotermalne
-redniotemperaturowe zwizane z granitoidami, zoa typu yowego i metasomatcznego. Mineray:
rodochrozyt, braunit, hausmanit.
-Niskotemperaturowe yy i brekcje w skaach efuzywno-osadowych. Mineray: piroluzyt, psylomelan.
-Zoa pustyni Kalahari
Wietrzeniowe
-Utlenianie Mn
2+
do Mn
4+
i rozpad mineraw manganononych.
- Wtrne koncentracje w czapach manganowych - piroluzyt i psylomelan.
-W zoach powstaych na serpentynitach uwodnione tlenki Mn zawieraj Co i Ni (-> asbolany).
-Niemcy, Rosja, USA.
Osadowe
-80% zasobw Mn s to najczciej zoa mode usytuowane w przybrzenych czciach basenw, najlepsze
jakociowo s rudy psylomelanowo-piroluzytowe
-Due potencjalne znaczenie mog mie pelagiczno-terygeniczne skupienia tlenkw Mn w postaci konkrecji
na dnach oceanw
-Zoa Cziaturi (Gruzja), Karnataka (Indie).
Zmetamorfizowane
-Gwnie zmetamorfizowane zoa osadowe
-Uwodnione tlenki Mn -> bezwodne tlenki, tlenki Mn -> krzemiany Mn.
-Zoe Morro da Mina (Brazylia).

ZOA CHROMU
Magmowe (segregacyjne i iniekcyjne) - wystpuj wewntrz masyww ultrazasadowych (dunity,
harzburgity, piroksenity). Zwizane z ultrazasadowcami wczesnego stadium geosynklinalnego -> wyjtek
to zoa w masywie Bushweldu ( RPA) wystpujce na platformie. Formy lakkolitw, lopolitw i silli.
Podstawow mas rudy stanowi spinele chromowe powstay w wyniku grawitacyjnej dyferencjacji
magmy w masywie. Do najwaniejszych z tego typu nale: Bushveld (RPA), Wielka Dajka (Rodezja),
Kluczewskie (Rosja), Moa (Kuba).
Wietrzeniowe rudy chromu typu laterytowego, powstae wskutek wietrzenia ska ultrazasadowych.






ZOA NIKLU
Magmowe
-Skay zasadowe w spgu intruzji norytowych, perydotytowych, piroksenitowych i gabrowych w strefach
rozamw. Podstawowe znaczenie ma pierwotny skad chemiczny magmy (Fe, Ni, Cu, Si). Brak siarki std Ni
przechodzi do krzemianw magnezowych.
-Etap likwacji -----> zoa siarczkw Ni, tekstury masywne, impregnacyjne i brekcjowe. Zoa yowe s
pniejsze czsto o tektonicznej genezie.
-Paragenezy mineralne: pirotyn, pentlandyt, chalkopiryt-CuFeS2, magnetyt, nikielin, chromit, platyna, pallad.
-Sudbury (Kanada), Kambalda (Australia), Norylsk, Peczenga (Rosja)
Hydrotermalne
-yowe, rednio i niskotemperaturowe.
-Zoa: Ni-Co , miedziowo-pirytowe (Outokumpuru), zoa siarczkowe Zn-Pb (Myanmar, USA) nikiel
izomorficzny w FeS
2
. W zoach powstaych na serpentynitach uwodnione tlenki Mn zawieraj Co i Ni
(asbolany)
Wietrzeniowe
-Zgromadzone jest w nich okoo 15-20% wiatowych zasobw Ni.
-Wietrzenie chemiczne i fizyczne ska zasadowych i ultrazasadowych w gorcym i wilgotnym klimacie.
-Nikiel pierwotnie stanowi izomorficzn domieszk w oliwinach, serpentynach.
-Mineraami rudnymi s: garnieryt, suchardyt, pimelit Ni, chloryty Ni, asbolany. Charakterystycznymi
mineraami towarzyszcymi s: opal, chalcedon, magnezyt, talk, chloryty.
-Tego typu zoa wystpuj na Nowej Kaledonii, w Brazylii, Rosji, Polsce i na Kubie.

ZOA CYNY
Pegmatytowe
-Zwizane z intruzjami granitowymi w endo i egzokontaktach.
-Kasyteryt w towarzystwie kwarcu, muskowitu, mik litowych, niobit i tantalit
-Zair (Manono-Kitololo).
Pneumatolitowe
-Kwane i ultrakwane intruzje granitowe (grejzenizacja). Paragenezy mineralne: topaz, fluoryt, turmalin,
zinnwaldyt. Kasyteryt, wolframit, arsenopiryt, beryl, bizmut.
-yy w szczelinach, soczewy, supy.
-Zoa: Cinovec (Czechy), Altenberg i Zinnwald (Niemcy), Birma, Malezja.
Hydrotermalne
-Najczciej zwizane z granodiorytami, rnorodno typw i skadu mineralnego. W asocjacji z
kasyterytem pirotyn, piryt, chloryt, turmalin, magnetyt, hematyt, siarczki Zn-Pb.
-Zoa kasyterytowo-siarczkowe, yy i soczewy.
-Zoa: Oruro, Potosi, Llallagua (Boliwia), Argentyny, USA, Rosja.
Okruchowe
-70% wiatowego wydobycia. Towarzysz pierwotnym zoom kasyterytowo-kwarcowym i pegmatytowym,
ktre ulegaj wietrzeniu. Kasyteryt jest mineraem odpornym na procesy wietrzenia chemicznego, ma znaczn
gsto. Okruchowe zoa powstaj w odlegoci 5-8km od zerodowanych z pierwotnych.
-Typy z okruchowych kasyterutu: eluwialne, deluwialne, aluwialne. Kasyteryt wystpuje w zoach
okruchowych, pneumatolitycznych, grejzenowych, pegmatytowych i hydrotermalnych.
-Malajska prowincja cynonona.

ZOA MOLIBDENU
Pegmatytowe
-Molibdenit wprynity w mineraach pegmatytw. Wspwystpuj - wolframit, kasyteryt, bizmutyn.
-Zoa: Australia, Kanada, Szwecja, Rosja.
Skarnowe
Zwizane ze redniokwanymi granitami i granodiorytami, mineray molibdenit i scheelit. Podrzdnie
rwnie Bi, Au, Ag. Formy gwnie yowe.
-Zoa Tyrny-Auz (Gruzja), Maroko, USA, Rumunia.
Pneumatolityczne
-Szczytowe czci kwanych intruzji granitowych
-Formy sztokwerki z yami kwarcowymi z molibdenitem, pirytem, kasyterytem, wolframitem.
-Zoa Chiny, Australia, Kazachstan
Hydrotermalne (redniotemperaturowe)
-Typu molibdenowego wystpuj w obszarach sfadowanych zwizanych z intruzjami granitoidowymi.
Molibdenit w formie yek, wpryni. Typowe mineray: Cu, Zn, Pb, W. Zoe Climax (USA), Rosja.
- Typu miedziowo-molibdenowego w geosynklinach (pny etap) lub ich otoczeniu, zwizane z masywami
granitoidowymi. Zwizek z Cu-Mo z porfirowymi granitami i sjenitami.Zoa Chuquicamata, Potrerilios i
El Salvador (Chile), Kounrad (Rosja), USA, Peru.


ZOA MIEDZI
Magmowe
-Zwizane ze skaami zasadowymi i ultrazasadowymi (gabra, noryty, perydotyty). Typowe dla
aktywizowanych obszarw stabilnych platform. Wrd mineraw rudnych wystpuj: pentlandyt
miedzionony, pirotyn, chalkopiryt.
-Zoe: Sudbury i Linn Lake (Kanada), Norylsk, Peczenga i Dolniegorsk (Rosja), Bushveld (RPA), Finlandia,
Norwegia.
Skarnowe
-Skarny zwizane z granitoidami w wglanach, rzadziej krzemianach. Najczciej mineralizacja w
egzoskarnach. Mineray miedzi wystpuj w asocjacjach z magnetytem, chalkpiryt-pirotyn-magnetyt.
-Zoa: Turyskie na Uralu (15 z), Bisbee, Clifton, Morenci (USA).
-Mineray: chalkopiryt, bornit, piryt, a take tenantyt, galena srebronona i sfaleryt.
Hydrotermalne (redniotemperaturowe)
-Typu miedziowo-porfirowego - mineralizacja w formie drobnych yek. W mineralizacji pierwotnej mona
wyrni strefy mineralizacji molibdenowej (wystpuj w centrum zoa) i miedziowej. Wtrna mineralizacja
powstaje pod wpywem procesw egzogenicznych. Mineray: chalkozyn, kowelin, chalkopiryt. Do
najwaniejszych z nale: Chuquicamata, Potrerilios, El Salvador (Chile)
-Typu pirytw miedziononych wystpuj w . Mineralizacja zoowa zwizana ze strefami rozamowymi i
wzami tektonicznymi. Mineray: piryt, chalkopiryt, sfaleryt, pirotyn. Do z pirytw miedziononych
nale: zoa Uralu, Rio Tinto (Hiszpania), Noranda (Kanada).
Osadowe
-Zachowane s podstawowe cechy dla z osadowych: stratyfikowalno zwizek z wydzieleniami
stratygraficznymi, redukcyjne rodowisko osadw; duo wglanw, substancji organicznej, prosty skad
mineralny, brak zwizku ze skaami magmowymi. Litologia: piaskowce, margle, upki, zlepiece, dolomity,
kwarcyty.
-Forma z pokady, yki. Zoa: Kongo, Mansweld (Niemcy), Corocoro (Boliwia), Polsce.


ZOA Zn i Pb
Skarnowe
-Kwane skay magmowe (porfiry, porfiry kwarcowe, granodioryty) oraz w wglanach.
-Mineray: galena - PbS, sfaleryt - ZnS, chalkopiryt-CuFeS2, pirotyn - FeS, arsenopiryt FeAsS.
Mineraami ponnymi s: diopsyd, granaty, epidot, aktynolit- tremolit, krzemiany wglanowe, augit,
hedenbergit (manganowy).
-Formy cia rudnych: soczewy, gniazda i supy w egzoskarnach rzadziej endoskarnach.
-Zoa: Tietiuche, Atyn-Topkan i Karamazar (Rosja), Franklin (USA).
Hydrotermalne
-Zwizane z poorogenicznymi intruzjami kwanymi lub redniokwanymi wystpuj w wapieniach i
dolomitach rzadko w skaach magmowych.
-Skad mineralny: galena PbS, sfaleryt ZnS, piryt, arsenopiryt.
-2 typy: metasomatyczne, yowe
-Formy cia rudnych w postaci pokady supw, y, soczew, pokadw.
-Przybram (Czechy), Freiberg i Clausthal (Niemcy), Broken Hill (Zambia), Tsumeb (Namibia).
Teletermalne
-Stratiform - ujawniaj wyrane warstwowanie. Mineray rudne rozproszone w formie drobnych impregnacji
lub yek, koncentracje Zn i Pb w cechsztyskich upkach miedziononych monokliny przedsudeckiej i
Mansfeldu
-Stratabound - zoa "przywizane do warstw", czsta forma z: brekcje tektoniczne, yy. SE Missouri,
zoa lsko-krakowskie.
Wietrzeniowe
-Tworzyy si w wyniku utlenienia siarczkw w miejscu z pierwotnych Zn-Pb. Nazywane s potocznie
zoami galmanowymi.
-W ich powstawaniu wan rol odgrywaj procesy metasomatozy wietrzeniowej - zastpienia wapieni i
dolomitw przez smitsonit, monheimit, hemimorfit. Nastpuje take krasowa akumulacja utlenionego
materiau. Galmany s podobne do utworw typu "terra rosa"
-Zoa w znacznej czci utlenione to: Leadville, Tintic i Ophir, okrg Missisipi (USA), Monteponi, zoa
Afrykaskie, Niemieckie, Polskie.

ZOA KOBALTU
Magmowe
-Likwacyjno magmowe rud Cu i Ni.
-Siarczkowe zoa Cu-Ni. Kobalt jako domieszka w pentlandycie i pirycie.
-Zoa: Moncze, Tundra, Sudbury, Norylsk.
Hydrotermalne
-Zoa yowe wysokotemperaturowe. Kobalt z arsenem i z Ni, Ag, Bi.
-Formacja arsenowo-kobaltowa - Kobalt przewaa nad niklem. Zoa mode, alpejskie. Magmowce
redniokwane do zasadowych. yy szczeliny, mylonity, kontakty termiczne, siarczki As-Co i Fe, kobaltyn-
glaukodot, arsenopiryt, pniej siarczki Cu, Fe, Zn-Pb, Bi, Au, Ag. Rudy wprynite, brekcje i impregnacje.
Zoa: Mount Cobalt (Australia), Rosja, RPA.
-Formacja arsenowo-niklowo-kobaltowa - skomplikowane warunki wystpowania i geneza, najczciej
zwizane z formacj piciu metali. Ag,Co,Ni,Bi,U. Zmienny jest stosunek Co:Ni. Duo Cu, wystpuje take
Mo, Sb, Hg, Au. Zoa posiadaj form yow. Zoa: w serpentynitach Bou Azzer (Maroko), w amfibolitach
i diabazach np. Jachymow (Czechy), w zielecach i kwarcytach Cobalt i Lorrain (Kanada), w skarnach
terygeniczno wglanowych- Rosja.
Wietrzeniowe
-Skay ultrazasadowe, laterytowe wietrzenie. Czsto Co zwizany z tlenkami Mn. W tego typu zoach
najczciej nikiel przewaa nad kobaltem w stosunku 10:1.
-Zoa: Nowa Kaledonia, Kuba.
Osadowe
-W rudach Cu, (piaskowce, dolomity, margle). Podstawowymi mineraami s: linneit, carrolit (Cu,Co2S4).
-W strefach utlenienia z Cu-Co wystpuj kobaltonone asbolany i sferokobaltyn, obserwuje si wtedy
znaczne wzbogacenie w Co, do 2-4% Co.
-Najwiksze zoa kobaltu w formacji Copperbelt (Zambia, Zair).

ZOA RTCI
Nie zwizane z dziaalnoci wulkaniczn
-Geneza z najczciej jest wizana z wystpujcymi w ssiedztwie masywami granitoidowymi. Zoa
lokuj si w skaach osadowych, mylonitach i egzokontaktach intruzji. Typowe zmiany wtrne: argilityzacja,
okwarcowanie, barytyzacja, dolomityzacja i listwenityzacja.
-Rudy w formie pokadw, y lub gniazd. Zawarto Hg dochodzi do 2%. Paragenezy Hg, Sb, As,
-Gwny minera to cynober w paragenezach z antymonitem, realgarem i aurypigmentem. Podrzdnie piryt,
markasyt, tetraedryt oraz ponne: kwarc, kalcyt, dolomit, breunneryt. Mineralizacja typu rozproszonego.
-Zoa: Almaden (Hiszpania), New Almaden (USA), Idria (Chorwacja).
Zwizane z dziaalnoci wulkaniczn
-Wystpuj blisko powierzchni terenu w ssiedztwie modych wulkanitw. Mineralizacja zwizana z
rozamami, strefami mylonityzacji tufami i tufitami. Formy cia rudnych: supy, yy, soczewy, gniazda.
-Skay ulegy wtrnym zmianom: serycytyzacji, okwarcowaniu, argilityzacji.
-Mineray: cynober, metacynnabaryt i markasyt. Oraz ponne mineray: kwarc, chalcedon, baryt, realgar,
aurypigment. Zawarto Hg: 1-1,5%.
-Mineralizacji rtciowej moe towarzyszy cynk i ow lub zoto i srebro.
-Niekiedy wspczesna mineralizacja rtci jest zwizana ze rdami termalnymi, fumarolami np. wulkan
Mendelejewa na Kurylach, gdzie cynober wystpuje wsplnie z pirytem, markasytem, opalem i siark.
-Zoa: Monte Amiata (Wochy), Zlata Bania (Czechy).

Diageneza
-Pierwszy etap diagenezy: utlenianie w grnej czci osadu kosztem tlenu z wd zawartych w osadzie.
Powstaj konkrecje wodorotlenkw Fe i Mn.
-Drugi etap - nastpuje redukcja wodorotlenkw Fe3+, Mn4+i siarczanw - (SO4)2. rodowisko zmienia si
na redukcyjne. Fazy stae (krzemionka, wglany) rozpuszczaj si i przechodz do roztworu nasyconego.
Nastpuje wymiana kationowa, towarzyszy temu rozkad substancji organicznej (powstaj gazy; dwutlenek
wgla, siarkowodr, azot, wodr i inne). Zmienia si chemizm wd nasycajcych osad. Wzrasta zawarto
alkaliw, fosforu, pierwiastkw ladowych, substancji organicznej , znikaj z osadu tlen i siarczany. Procesy
wymiany, dyfuzji, rozpuszczania prowadz do powstania: syderytu, szamozytu, rodochrozytu, rodonitu, rud
manganu, fosforytw, osadowych rud miedzi, cynku i oowiu.
-Trzeci etap diagenezy ponowny rozkad materiau autigenicznego i jego wtrna koncentracja w postaci
konkrecji i pseudometasomatycznych skupie. Zoa Mn.





PARAGENEZY
Kwarcowe: zota, arsenopirytowo-zota, pirytowo-zota, kasyterytowe, molibdenitowe, chalkopirytowe,
enargitowe, szelitowe, szelitowo-zota, uraninitowe, hematytowe, barytowe, krysztau grskiego.
Siarczkowych: Galenowo-sfalerytowo-chalkopirytowo-pirytowa, Galenowo-sfalerytowo-pirytowo-
barytowa, Siarczkowo-nasturanowa, piciu metali (Co-Ni-Bi-Ag-U), Arsenkw i siarkosoli arsenowych,
niklu, kobaltu, i elaza; Kasyterytowo-chlorytowo-pirotynowa, Zoto-antymonitowa.
Wglanowych: Syderytowe, Rodochrozytowe, Magnezytowe, Kalcytowo-tremolitowo-talkowe.
Gr Kruszcowych zaliczane do formacji 5 metali. formacje: Krzemianowo-tlenkowe, Kwarcowo-
siarczkowe, Kwarcowo-wglanowo-nasturanowe, Fluorytowo-barytowo-arsenowe, Kwarcowo-
hematytowo-siarczkowe.