I generacja

Instalacje podcinieniowe z rczn regulacj

Pierwsze ukady zasilania LPG powstay we wczesnych latach powojennych we Woszech.
Opracowane wtedy rozwizania s wykorzystywane do dzisiaj w systemach stosowanych do
zasilania silnikw ganikowych i z wtryskiem benzyny.

Najprostszym systemem zasilania gazowego, okrelanym mianem I generacji, jest instalacja
podcinieniowa z rczn regulacj. Uycie terminu podcinieniowa w okreleniu tych
systemw jest nieprzypadkowe i charakteryzuje zasad dziaania i regulacji dawki gazu
instalacji I generacji, ktre wykorzystuj (podobnie jak ganik w ukadzie zasilania benzyn)
warunki panujce w kolektorze dolotowym, czyli wanie zmienne w zalenoci od
obcienia podcinienie.

Instalacja podcinieniowa z rczn regulacj (I generacja) skada si z nastpujcych
elementw (schemat 1):

Zawr tankowania (1)
Montowany w tylnej czci pojazdu, najczciej w zderzaku lub pod nim, przy wlewie
benzyny lub w tylnym botniku. Zapewnia bezpieczne poczenie z pistoletem na stacji
tankowania i napenienie zbiornika gazem. W codziennej eksploatacji jest zabezpieczony za
pomoc wkrcanego korka lub odchylanej klapki. cznie z wielozaworem wchodzi w skad
osprztu zbiornika.


Landi Renzo/Schemat 1: Rozmieszczenie elementw instalacji I generacji do silnikw
ganikowych (1- zawr tankowania, 2- zbiornik gazu, 3-wielozawr, 4- elektrozawr
gazowy, 5- reduktor-parownik, 6- zawr regulacyjny, 7- mieszalnik, 8- przecznik
rodzaju zasilania, 9- elektrozawr benzynowy, A- przewd gazowy wysokiego
cinienia, B- przewd gazowy niskiego cinienia)
Zbiornik gazu (2)
Magazynuje ciek mieszanin propanu i butanu pod cinieniem od 3 barw (zim) do 17
barw (latem). W zalenoci od zastosowanego osprztu, rozrniamy dwa typy zbiornikw:
przystosowane do montau wielozaworu lub wyposaone w pyt armaturow. Mog one
mie rny ksztat. Najczciej stosuje si zbiorniki toroidalne, montowane we wnce koa
zapasowego lub walcowe, umieszczane w przestrzeni baganika.

Wielozawr (3)
Zesp zaworw zintegrowanych w jednym urzdzeniu, montowanym na specjalnym
konierzu w zbiorniku, stanowicy wraz z zaworem tankowania osprzt zbiornika (typu
woskiego). Zapewnia prawidowe i bezpieczne funkcjonowanie zbiornika oraz instalacji, m.
in.: zatankowanie odpowiedniej iloci gazu, otwieranie i zamykanie wypywu gazu ze
zbiornika, kiedy jest to wymagane, jego ochron w sytuacjach awaryjnych (nadmierny wzrost
cinienia, rozszczelnienie), moliwo serwisowania instalacji. Spotyka si rwnie inny
rodzaj osprztu zbiornika (typ holenderski). Spenia on te same funkcje co wielozawr, kady
zawr jest jednak osobnym elementem montowanym na pycie armaturowej, stanowicej
cz zbiornika.

Elektrozawr gazowy (4)
Montowany w komorze silnikowej, otwiera i zamyka przepyw gazu do reduktora-parownika.
W elektrozaworze gazowym znajduje si rwnie wymienny filtr ciekego gazu, ktry
zabezpiecza kolejne elementy ukadu przed zanieczyszczeniami zawartymi w LPG.

Reduktor-parownik (5)
Montowany w komorze silnikowej, odpowiada za zmian stanu skupienia propanu-butanu z
ciekego na gazowy (w tym celu jest ogrzewany przez ciecz z ukadu chodzenia silnika) oraz
zredukowanie cinienia do wartoci odpowiedniej do zasilania silnika. W zalenoci od
sposobu odcicia wypywu gazu po wyczeniu silnika, rozrniamy reduktory pneumatyczne
(podcinieniowe) oraz elektroniczne. Reduktory wystpuj jako niezalene elementy lub s
zintegrowane z opisanym wczeniej elektrozaworem gazowym.

Zawr regulacyjny (6)
Umieszczony na przewodzie (B) pomidzy reduktorem (5) a mieszalnikiem (7),
zamontowanym w ukadzie dolotowym. Jego otwarcie (ustawiane podczas regulacji) pozwala
dostosowa ilo LPG do zapotrzebowania silnika.

Mieszalnik (7)
Wprowadza gaz do ukadu dolotowego silnika, w ktrym jest montowany, najczciej przed
przepustnic. Przepywajce powietrze powoduje wysysanie paliwa gazowego z mieszalnika i
tworzenie mieszanki gazowo-powietrznej, dostarczanej do cylindrw silnika.
Mieszalniki mog mie rn budow i ksztat (przekrj), wynikajce z zasady dziaania i
specyfiki zabudowy w danym silniku.

Elektrozawr benzynowy (9)
Stosowany w silnikach ganikowych, montowany w komorze silnikowej na przewodzie
paliwowym, odcina dopyw benzyny do ganika podczas zasilania gazem.

Przekanik z okablowaniem lub emulator wtryskiwaczy (9, schemat 2)
Stosowany w silnikach z wtryskiem paliwa, montowany w komorze silnikowej, suy do
wyczenia zasilania wtryskiwaczy benzynowych (odcicia dopywu benzyny) podczas
zasilania silnika gazem.

Przecznik rodzaju zasilania (8)
Montowany w kabinie kierowcy, suy do przeczania rodzaju zasilania silnika z benzyny na
gaz i odwrotnie, co jest najczciej sygnalizowane zawieceniem odpowiedniej diody. Steruje
prac instalacji, w przypadku silnikw ganikowych poprzez otwieranie lub zamykanie
odpowiednich elektrozaworw (benzynowego i gazowego), a w przypadku silnikw z
wtryskiem benzyny poprzez otwieranie i zamykanie elektrozaworu gazowego i wczanie
bd wyczanie przekanika lub emulatora wtryskiwaczy. W silnikach ganikowych stosuje
si przeczniki rodzaju zasilania trjpozycyjne (benzyna-zero-gaz), silniki z wtryskiem
paliwa s wyposaone w przeczniki dwupozycyjne (benzyna-gaz).


Landi Renzo/Schemat 2: Rozmieszczenie elementw instalacji I generacji do silnikw
z wtryskiem paliwa (1- zawr tankowania, 2- zbiornik gazu, 3-wielozawr, 4-
elektrozawr gazowy, 5- reduktor-parownik, 6- zawr regulacyjny, 7- mieszalnik, 8-
przecznik rodzaju zasilania, 9- przekanik z okablowaniem lub emulator
wtryskiwaczy, A- przewd gazowy wysokiego cinienia, B- przewd gazowy niskiego
cinienia)
Zasada dziaania
Skroplona mieszanina propanu-butanu jest magazynowana w zbiorniku gazu (2). Z chwil
otwarcia elektrozaworu zbiornika, bdcego czci wielozaworu (3), na skutek panujcego
nadcinienia, gaz w fazie ciekej przez przewd (A) umieszczony pod samochodem trafia do
elektrozaworu gazowego (4), a z niego do reduktora-parownika (5). W reduktorze gaz
odparowuje i nastpuje obnienie jego cinienia do wartoci nieco powyej cinienia
atmosferycznego. Odparowany gaz, poprzez przewody elastyczne (B), zawr regulacyjny
(6) i mieszalnik (7), dostaje si do kolektora dolotowego i dalej do komr spalania silnika.
Do wyboru rodzaju paliwa suy przecznik rodzaju zasilania (8), znajdujcy si w kabinie
kierowcy, sterujcy otwarciem odpowiednich elektrozaworw: benzynowego (9) i gazowego
(4) dla silnikw ganikowych. W przypadku silnikw z wtryskiem benzyny, steruje on
prac elektrozaworu gazowego (4) i przekanika lub emulatora wtryskiwaczy (9,
schemat 2). W zalenoci od ustawionej na przeczniku pozycji rodzaju pracy, silnik jest
zasilany wybranym przez kierowc paliwem, co jest najczciej sygnalizowane wieceniem
odpowiedniej diody.

II generacja
Instalacje podcinieniowe z elektroniczn regulacj

Pierwsze ukady zasilania LPG powstay we wczesnych latach powojennych we Woszech.
Opracowane wtedy rozwizania z pewnymi modyfikacjami s wykorzystywane do dzisiaj w
instalacjach II generacji, stosowanych do zasilania starszej generacji silnikw z wtryskiem
benzyny, wyposaonych w katalizator (11) i sond lambda (12). Podcinieniowa instalacja
II generacji wykorzystuje warunki panujce w kolektorze dolotowym (czyli zmienne w
zalenoci od obcienia podcinienie) a wymagan w silnikach z katalizatorem dokadno
dawkowania zapewnia elektroniczny system kontroli skadu mieszanki, ktry na podstawie
sygnaw z czujnikw silnika (sonda lambda, czujnik prdkoci obrotowej i czujnik pooenia
przepustnicy) dobiera optymalny skad mieszanki dostarczanej do komr spalania.

Instalacja podcinieniowa z elektroniczn regulacj (II generacja) skada si z
nastpujcych elementw (schemat 3):

Zawr tankowania (1)
Montowany w tylnej czci pojazdu, najczciej w zderzaku lub pod nim, przy wlewie
benzyny lub w tylnym botniku. Zapewnia bezpieczne poczenie z pistoletem na stacji
tankowania i napenienie zbiornika gazem. W codziennej eksploatacji jest zabezpieczony za
pomoc wkrcanego korka lub odchylanej klapki. cznie z wielozaworem wchodzi w skad
osprztu zbiornika.

Zbiornik gazu (2)
Magazynuje ciek mieszanin propanu i butanu pod cinieniem od 3 barw (zim) do 17
barw (latem). W zalenoci od zastosowanego osprztu, rozrniamy dwa typy zbiornikw:
przystosowane do montau wielozaworu lub wyposaone w pyt armaturow. Mog one
mie rny ksztat. Najczciej stosuje si zbiorniki toroidalne, montowane we wnce koa
zapasowego lub walcowe, umieszczane w przestrzeni baganika.

Wielozawr (3)
Zesp zaworw zintegrowanych w jednym urzdzeniu, montowanym na specjalnym
konierzu w zbiorniku, stanowicy wraz z zaworem tankowania osprzt zbiornika (typu
woskiego). Zapewnia prawidowe i bezpieczne funkcjonowanie zbiornika oraz instalacji, m.
in.: zatankowanie odpowiedniej iloci gazu, otwieranie i zamykanie wypywu gazu ze
zbiornika, kiedy jest to wymagane, jego ochron w sytuacjach awaryjnych (nadmierny wzrost
cinienia, rozszczelnienie), moliwo serwisowania instalacji. Spotyka si rwnie inny
rodzaj osprztu zbiornika (typ holenderski). Spenia on te same funkcje co wielozawr, kady
zawr jest jednak osobnym elementem montowanym na pycie armaturowej, stanowicej
cz zbiornika.

Elektrozawr gazowy (4)
Montowany w komorze silnikowej, otwiera i zamyka przepyw gazu do reduktora-parownika.
W elektrozaworze gazowym znajduje si rwnie wymienny filtr ciekego gazu, ktry
zabezpiecza kolejne elementy ukadu przed zanieczyszczeniami zawartymi w LPG.

Reduktor-parownik (5)
Montowany w komorze silnikowej odpowiada za zmian stanu skupienia propanu - butanu z
ciekego na gazowy (w tym celu jest ogrzewany przez ciecz z ukadu chodzenia silnika) oraz
zredukowanie cinienia do wartoci odpowiedniej do zasilania silnika. Reduktory wystpuj
jako niezalene elementy lub s zintegrowane z opisanym wczeniej elektrozaworem
gazowym. W instalacjach II generacji stosowane s reduktory elektroniczne, opcjonalnie
wyposaone w czujnik temperatury cieczy chodzcej.

Silnik krokowy (6)
Umieszczony na przewodzie (B) pomidzy reduktorem (5) a mieszalnikiem (7),
zamontowanym w ukadzie dolotowym. Jego otwarcie, regulowane w czasie rzeczywistym,
pozwala dostosowa ilo LPG do aktualnego zapotrzebowania silnika na paliwo.

Mieszalnik (7)
Wprowadza gaz do ukadu dolotowego silnika, w ktrym jest montowany, najczciej przed
przepustnic. Przepywajce powietrze powoduje wysysanie paliwa gazowego z mieszalnika i
tworzenie mieszanki gazowo-powietrznej, dostarczanej do cylindrw silnika.
Mieszalniki mog mie rn budow i ksztat (przekrj), wynikajce z zasady dziaania i
specyfiki zabudowy w danym silniku.

Przekanik z okablowaniem lub emulator wtryskiwaczy (9)
Montowany w komorze silnikowej, suy do wyczenia zasilania wtryskiwaczy
benzynowych (odcicia dopywu benzyny) podczas zasilania silnika gazem. Czasami
emulator jest zintegrowany ze sterownikiem elektronicznym (10).

Sterownik elektroniczny (10)
Steruje prac silnika krokowego (6), korzystajc z sygnaw pobieranych ze standardowych
czujnikw zamontowanych na silniku (sonda lambda, czujnik prdkoci obrotowej oraz
czujnik pooenia przepustnicy. Odpowiada rwnie za moment przeczenia na zasilanie
gazowe. Jest ono moliwe po osigniciu zadanych wartoci temperatury cieczy chodzcej
(jeli reduktor ma czujnik) i prdkoci obrotowej. Czasami ma take wbudowany emulator
wtryskiwaczy, niezbdny w wikszoci samochodw z wielopunktowym wtryskiem paliwa.

Przecznik rodzaju zasilania (8)
Dwupozycyjny (benzyna-gaz), montowany w kabinie kierowcy, suy do przeczania rodzaju
zasilania silnika z benzyny na gaz i odwrotnie, co jest najczciej sygnalizowane
zawieceniem odpowiedniej diody. Steruje prac instalacji poprzez otwieranie i zamykanie
elektrozaworu gazowego i wczanie bd wyczanie przekanika lub emulatora
wtryskiwaczy. Przeczniki mog by wyposaone w tradycyjny, dwupozycyjny klawisz lub
mie jeden przycisk, ktrego kolejne nacinicia
powoduj zmian rodzaju zasilania.


Landi Renzo/Schemat 3: Rozmieszczenie elementw instalacji II generacji do
silnikw z wtryskiem paliwa (1- zawr tankowania, 2- zbiornik gazu, 3-wielozawr,
4- elektrozawr gazowy, 5- reduktor-parownik, 6- silnik krokowy, 7- mieszalnik, 8-
przecznik rodzaju zasilania, 9- przekanik z okablowaniem lub emulator
wtryskiwaczy, 10- sterownik elektroniczny, 11- katalizator spalin, 12- sonda lambda,
A- przewd gazowy wysokiego cinienia, B- przewd gazowy niskiego cinienia)
Zasada dziaania
Skroplona mieszanina propanu-butanu jest magazynowana w zbiorniku gazu (2). Z chwil
otwarcia elektrozaworu zbiornika, bdcego czci wielozaworu (3), na skutek panujcego
nadcinienia, gaz w fazie ciekej przez przewd (A), umieszczony pod samochodem trafia do
elektrozaworu gazowego (4), a z niego do reduktora-parownika (5). W reduktorze gaz
odparowuje i nastpuje obnienie jego cinienia do wartoci nieco powyej cinienia
atmosferycznego. Odparowany gaz, poprzez przewody elastyczne (B), silnik krokowy (6) i
mieszalnik (7), dostaje si do kolektora dolotowego i dalej do komr spalania silnika. Do
wyboru rodzaju paliwa suy przecznik rodzaju zasilania (8), znajdujcy si w kabinie
kierowcy, sterujcy prac elektrozaworu gazowego (4) i przekanika lub emulatora
wtryskiwaczy (9), ktry czasami bywa czci sterownika (10). W zalenoci od ustawionej
na przeczniku pozycji rodzaju pracy, silnik jest zasilany wybranym przez kierowc
paliwem, co jest najczciej sygnalizowane wieceniem odpowiedniej diody.

III generacja
Wtrysk cigy gazu w fazie lotnej

Wtrysk cigy gazu (III generacja instalacji gazowych) wykorzystuje wielopunktowe
podawanie paliwa do ukadu dolotowego w pobliu zaworw dolotowych. Uzyskana w ten
sposb wiksza precyzja dawkowania paliwa jest niezbdna w nowoczesnych silnikach,
wyposaonych w katalizator (11) i sond lambda (12). Zastosowanie tej generacji systemu
zmniejsza ryzyko powstawania zjawiska powrotu pomienia, co wynika ze zmiany miejsca
wprowadzenia gazu do kolektora dolotowego. Zmiany podcinienia w kolektorze dolotowym
otwieraj przepyw gazu do dysz umieszczonych w poszczeglnych kanaach dolotowych.
Zadaniem reduktora-parownika w III generacji instalacji gazowych jest utrzymanie cinienia
gazu w okrelonym zakresie. Za dawkowanie paliwa odpowiedzialny jest sterowany
elektronicznie regulator zwany dozatorem (6), ktry reguluje ilo gazu dostarczanego do
silnika. W zalenoci od producenta instalacji, regulator ten ma rn budow i bywa rnie
nazywany.

Instalacja podcinieniowa z wtryskiem cigym (III generacja) skada si z
nastpujcych elementw (schemat 4):

Zawr tankowania (1)
Montowany w tylnej czci pojazdu, najczciej w zderzaku lub pod nim, przy wlewie
benzyny lub w tylnym botniku. Zapewnia bezpieczne poczenie z pistoletem na stacji
tankowania i napenienie zbiornika gazem. W codziennej eksploatacji jest zabezpieczony za
pomoc wkrcanego korka lub odchylanej klapki. cznie z wielozaworem wchodzi w skad
osprztu zbiornika.

Zbiornik gazu (2)
Magazynuje ciek mieszanin propanu i butanu pod cinieniem. W zalenoci od
zastosowanego osprztu, rozrniamy dwa typy zbiornikw: przystosowane do montau
wielozaworu lub wyposaone w pyt armaturow. Mog one mie rny ksztat. Najczciej
stosuje si zbiorniki toroidalne, montowane we wnce koa zapasowego lub walcowe,
umieszczane w przestrzeni baganika.

Wielozawr (3)
Zesp zaworw zintegrowanych w jednym urzdzeniu, montowanym na specjalnym
konierzu w zbiorniku, stanowicy wraz z zaworem tankowania osprzt zbiornika (typu
woskiego). Zapewnia prawidowe i bezpieczne funkcjonowanie zbiornika oraz instalacji, m.
in.: zatankowanie odpowiedniej iloci gazu, otwieranie i zamykanie wypywu gazu ze
zbiornika, kiedy jest to wymagane, jego ochron w sytuacjach awaryjnych (nadmierny wzrost
cinienia, rozszczelnienie), moliwo serwisowania instalacji. Spotyka si rwnie inny
rodzaj osprztu zbiornika (typ holenderski). Spenia on te same funkcje co wielozawr, kady
zawr jest jednak osobnym elementem montowanym na pycie armaturowej, stanowicej
cz zbiornika.

Elektrozawr gazowy (4)
Montowany w komorze silnikowej, otwiera i zamyka przepyw gazu do reduktora-parownika.
W elektrozaworze gazowym znajduje si rwnie wymienny filtr ciekego gazu, ktry
zabezpiecza kolejne elementy ukadu przed zanieczyszczeniami zawartymi w LPG.

Reduktor-parownik (5)
Montowany w komorze silnikowej, odpowiada za zmian stanu skupienia propanu-butanu z
ciekego na gazowy (w tym celu jest ogrzewany przez ciecz z ukadu chodzenia silnika) oraz
zredukowanie cinienia do wartoci odpowiedniej do zasilania silnika. Reduktory stosowane
w ukadach III generacji najczciej wyposaone s dodatkowo w czujnik temperatury cieczy
chodzcej.

Dozator (6)
Umieszczony na przewodzie (B) pomidzy reduktorem (5) a dystrybutorem (7).
Wyposaony jest w dwa silniki krokowe, ktrych otwarcie regulowane w czasie
rzeczywistym pozwala dostosowa ilo LPG do aktualnego zapotrzebowania silnika na
paliwo.

Dystrybutor (7)
Rozdziela paliwo do poszczeglnych cylindrw. W zalenoci od rozwizania, w rnych
systemach funkcje dozatora i dystrybutora moe peni jeden modu.

Kalibrowane dysze (13)
Wkrcone w odpowiednich miejscach w kolektor dolotowy, odpowiadaj za dostarczenie
paliwa do kolektora, a pniej do komr spalania. Ich rozmiar dobierany jest w zalenoci od
wielkoci silnika.

Emulator wtryskiwaczy (9)
Montowany w komorze silnikowej, suy do wyczenia zasilania wtryskiwaczy
benzynowych (odcicia dopywu benzyny) podczas zasilania silnika gazem.

Sterownik elektroniczny (10)
Steruje prac dozatora (6), korzystajc z sygnaw pobieranych ze standardowych czujnikw
zamontowanych na silniku (sonda lambda, czujnik prdkoci obrotowej i pooenia
przepustnicy), z ktrych korzysta rwnie ukad benzynowy. Odpowiada rwnie za moment
przeczenia na zasilanie gazowe. Jest ono moliwe po osigniciu zadanych wartoci
temperatury cieczy chodzcej i prdkoci obrotowej. Dodatkowo sterownik ma rwnie
wbudowany czujnik cinienia, do ktrego doprowadzane jest podcinienie z ukadu
dolotowego. Czasami czujnik ten jest niezalenym elementem.

Przecznik rodzaju zasilania (8)
Dwupozycyjny (benzyna-gaz), montowany w kabinie kierowcy, suy do przeczania rodzaju
zasilania silnika z benzyny na gaz i odwrotnie, co jest sygnalizowane zawieceniem
odpowiedniej diody. Steruje prac instalacji poprzez otwieranie i zamykanie elektrozaworu
gazowego i wczanie bd wyczanie emulatora
wtryskiwaczy.



Landi Renzo/Schemat 4: Rozmieszczenie elementw instalacji III
generacji do silnikw z wtryskiem paliwa (1- zawr tankowania, 2-
zbiornik gazu, 3-wielozawr, 4- elektrozawr gazowy, 5- reduktor-
parownik, 6- dozator, 7- dystrybutor, 8- przecznik rodzaju zasilania, 9-
emulator wtryskiwaczy, 10- sterownik elektroniczny, 11- katalizator
spalin, 12- sonda lambda, A- przewd gazowy wysokiego cinienia, B-
przewd gazowy niskiego cinienia)
Zasada dziaania
Skroplona mieszanina propanu-butanu jest magazynowana w zbiorniku gazu (2). Z chwil
otwarcia elektrozaworu zbiornika, bdcego czci wielozaworu (3), na skutek panujcego
nadcinienia gaz w fazie ciekej przez przewd (A), umieszczony pod samochodem, trafia do
elektrozaworu gazowego (4), a z niego do reduktora-parownika (5). W reduktorze gaz
odparowuje i nastpuje obnienie jego cinienia do wartoci powyej cinienia
atmosferycznego. Odparowany gaz, poprzez przewody elastyczne (B), dozator (6) i
dystrybutor (7), dostaje si, za porednictwem kalibrowanych dysz (13), do kolektora
dolotowego i dalej do komr spalania silnika. Do wyboru rodzaju paliwa suy przecznik
rodzaju zasilania (8), znajdujcy si w kabinie kierowcy, sterujcy prac elektrozaworu
gazowego (4) i emulatora wtryskiwaczy (9). W zalenoci od ustawionej na przeczniku
pozycji rodzaju pracy, silnik jest zasilany wybranym przez kierowc paliwem, co jest
sygnalizowane wieceniem odpowiedniej diody.

IV generacja
Sekwencyjny wtrysk gazu

Instalacje gazowe IV generacji opracowano do zasilania silnikw wyposaonych w ukady
diagnostyki EOBD, ktre wymagaj bardzo precyzyjnego dawkowania paliwa. Dziaanie tego
rodzaju systemw jest bardzo zblione do benzynowych ukadw wtryskowych, a do ich
sterowania wykorzystuje si jedynie sygnay sterujce wtryskiwaczami benzyny.

Instalacja sekwencyjnego wtrysku gazu (IV generacji) skada si z nastpujcych
elementw (schemat 5):

Zawr tankowania (1)
Montowany w tylnej czci pojazdu, najczciej w zderzaku lub pod nim, przy wlewie
benzyny lub w tylnym botniku. Zapewnia bezpieczne poczenie z pistoletem na stacji
tankowania i napenienie zbiornika gazem. W codziennej eksploatacji jest zabezpieczony za
pomoc wkrcanego korka lub odchylanej klapki. cznie z wielozaworem wchodzi w skad
osprztu zbiornika.

Zbiornik gazu (2)
Magazynuje ciek mieszanin propanu i butanu pod cinieniem. W zalenoci od
zastosowanego osprztu, rozrniamy dwa typy zbiornikw: przystosowane do montau
wielozaworu lub wyposaone w pyt armaturow. Mog one mie rny ksztat. Najczciej
stosuje si zbiorniki toroidalne, montowane we wnce koa zapasowego lub walcowe,
umieszczane w przestrzeni baganika.

Wielozawr (3)
Zesp zaworw zintegrowanych w jednym urzdzeniu, montowanym na specjalnym
konierzu w zbiorniku, stanowicy wraz z zaworem tankowania osprzt zbiornika (typu
woskiego). Zapewnia prawidowe i bezpieczne funkcjonowanie zbiornika oraz instalacji, m.
in.: zatankowanie odpowiedniej iloci gazu, otwieranie i zamykanie wypywu gazu ze
zbiornika, kiedy jest to wymagane, jego ochron w sytuacjach awaryjnych (nadmierny wzrost
cinienia, rozszczelnienie), moliwo serwisowania instalacji. Spotyka si rwnie inny
rodzaj osprztu zbiornika (typ holenderski). Spenia on te same funkcje, co wielozawr, kady
zawr jest jednak osobnym elementem montowanym na pycie armaturowej, stanowicej
cz zbiornika.


Elektrozawr gazowy (4)
Montowany w komorze silnikowej, otwiera i zamyka przepyw gazu do reduktora-parownika.
W elektrozaworze gazowym znajduje si rwnie wymienny filtr ciekego gazu, ktry
zabezpiecza kolejne elementy ukadu przed zanieczyszczeniami zawartymi w LPG.

Reduktor-parownik (5)
Montowany w komorze silnikowej, odpowiada za zmian stanu skupienia propanu-butanu z
ciekego na gazowy (w tym celu jest ogrzewany przez ciecz z ukadu chodzenia silnika) oraz
zredukowanie cinienia do wartoci odpowiedniej do zasilania silnika. Reduktory wystpuj
jako niezalene elementy lub s zintegrowane z opisanym wczeniej elektrozaworem
gazowym. W instalacjach IV generacji stosowane s reduktory elektroniczne, wyposaone w
czujnik temperatury cieczy chodzcej.

Filtr fazy gazowej (6)
Umieszczony na przewodzie (B) pomidzy reduktorem (5) a listw wtryskiwaczy (7),
zapewnia dodatkowe oczyszczanie paliwa w fazie gazowej, ktre trafi do wtryskiwaczy.

Listwa wtryskiwaczy z czujnikami temperatury i cinienia gazu (7)
Moe by zespolona (kilka wtryskiwaczy w jednym module) lub zoona z pojedynczych
wtryskiwaczy. Ich zadaniem jest dostarczanie do silnika odpowiedniej do aktualnego
zapotrzebowania dawki paliwa. Czujniki temperatury i cinienia gazu su do jej
korygowania, mog rwnie stanowi niezalene podzespoy.

Sterownik elektroniczny (10)
Przetwarza sygnay suce do uruchamiania wtryskiwaczy benzynowych (generowane przez
sterownik benzynowy), uwzgldniajc wasnoci paliwa gazowego oraz sygnay z czujnikw
temperatury i cinienia gazu w listwie wtryskiwaczy (7). W ten sposb przetworzone
impulsy steruj otwieraniem poszczeglnych wtryskiwaczy gazowych. Sterownik jest
zintegrowany z emulatorem wtryskiwaczy, ktry podaje sygnay do centrali benzynowej,
dziki czemu nie koduje ona bdw wynikajcych z odczenia wtryskiwaczy benzynowych.
Odpowiada rwnie za moment przeczenia na zasilanie gazowe. Jest ono moliwe po
osigniciu zadanych wartoci temperatury cieczy chodzcej i prdkoci obrotowej oraz
czsto te czasu od uruchomienia silnika. Sterownik przecza silnik z pracy na gazie na
zasilanie benzyn w momencie wyczerpania zapasu gazu w zbiorniku, wykorzystujc sygna
cinienia z czujnika w listwie wtryskiwaczy gazowych.

Przecznik rodzaju zasilania (8)
Dwupozycyjny (benzyna-gaz), montowany w kabinie kierowcy, suy do przeczania rodzaju
zasilania silnika z benzyny na gaz i odwrotnie, co jest sygnalizowane zawieceniem
odpowiedniej diody. Steruje prac instalacji poprzez otwieranie i zamykanie elektrozaworu
gazowego oraz wyczanie i wczanie zasilania wtryskiwaczy benzynowych.

Kalibrowane dysze (9)
Wkrcone w odpowiednich miejscach w kolektor dolotowy, pozwalaj na dostosowanie
wydajnoci wtryskiwaczy gazowych do wielkoci
silnika.


Landi Renzo/Schemat 5: Rozmieszczenie elementw instalacji IV generacji do
silnikw z wtryskiem paliwa i ukadem EOBD (1- zawr tankowania, 2- zbiornik gazu,
3-wielozawr, 4- elektrozawr gazowy, 5- reduktor-parownik, 6- filtr fazy gazowej,
7- listwa wtryskiwaczy z czujnikami temperatury i cinienia gazu, 8- przecznik
rodzaju zasilania, 9- kalibrowane dysze, 10- sterownik elektroniczny, 11- katalizator
spalin, 12- sonda lambda, A- przewd gazowy wysokiego cinienia, B- przewd
gazowy niskiego cinienia)
Zasada dziaania
Skroplona mieszanina propanu-butanu jest magazynowana w zbiorniku gazu (2). Z chwil
otwarcia elektrozaworu zbiornika, bdcego czci wielozaworu (3), na skutek panujcego
nadcinienia, gaz w fazie ciekej przez przewd (A), umieszczony pod samochodem, trafia do
elektrozaworu gazowego (4), a z niego do reduktora-parownika (5). W reduktorze gaz
odparowuje i nastpuje obnienie jego cinienia do wartoci nieco powyej cinienia
atmosferycznego. Odparowany gaz, poprzez przewody elastyczne (B), filtr fazy gazowej (6)
i listw wtryskiwaczy (7), dostaje si za porednictwem kalibrowanych dysz (9) do
kolektora dolotowego i dalej do komr spalania silnika. Do wyboru rodzaju paliwa suy
przecznik rodzaju zasilania (8), znajdujcy si w kabinie kierowcy, sterujcy prac
elektrozaworu gazowego (4) i sterownika elektronicznego (10). W zalenoci od
ustawionej na przeczniku pozycji rodzaju pracy, silnik jest zasilany wybranym przez
kierowc paliwem, co jest sygnalizowane wieceniem odpowiedniej diody.

V generacja
Sekwencyjny wtrysk gazu w fazie ciekej

Instalacje gazowe V generacji su do zasilania silnikw wyposaonych w ukady
diagnostyki EOBD, ktre wymagaj bardzo precyzyjnego dawkowania paliwa. Gaz jest
wtryskiwany w pobliu zaworw dolotowych w stanie ciekym i odparowuje dopiero w
kanaach dolotowych silnika. Dziaanie instalacji V generacji jest analogiczne do
benzynowych ukadw wtryskowych. Do jej sterowania wykorzystuje si jedynie sygnay
pracujcych wtryskiwaczy benzyny. S to najczciej systemy dedykowane do konkretnych
modeli samochodw.

Instalacja sekwencyjnego wtrysku gazu ciekego (V generacji) skada si z
nastpujcych elementw (schemat 6):

Zawr tankowania (1)
Montowany w tylnej czci pojazdu, najczciej w zderzaku lub pod nim, przy wlewie
benzyny lub w tylnym botniku. Zapewnia bezpieczne poczenie z pistoletem na stacji
tankowania i napenienie zbiornika gazem. W codziennej eksploatacji jest zabezpieczony za
pomoc wkrcanego korka lub odchylanej klapki. cznie z wielozaworem wchodzi w skad
osprztu zbiornika.

Zbiornik gazu (2)
Magazynuje ciek mieszanin propanu i butanu pod cinieniem. Zbiorniki mog mie rne
ksztaty. Najczciej stosuje si zbiorniki toroidalne, montowane we wnce koa zapasowego,
lub walcowe, umieszczane w przestrzeni baganika. Na specjalnie uksztatowanym konierzu
montuje si pomp gazu z wielozaworem.

Pompa gazu z wielozaworem (3)
Pompa toczy cieky gaz do dalszej czci instalacji, zwikszajc jego cinienie powyej
cinienia panujcego w zbiorniku. Jest zabezpieczona przed nadmiernym wzrostem cinienia
za pomoc zaworu przelewowego. W konierzu pompy znajduje si wielozawr, bdcy
zespoem zaworw zintegrowanych w jednym urzdzeniu, stanowicych wraz z zaworem
tankowania osprzt zbiornika. Wielozawr zapewnia prawidowe i bezpieczne
funkcjonowanie zbiornika oraz instalacji, m. in.: zatankowanie odpowiedniej iloci gazu,
otwieranie i zamykanie wypywu gazu ze zbiornika, kiedy jest to wymagane, jego ochron w
sytuacjach awaryjnych (nadmierny wzrost cinienia, rozszczelnienie) i moliwo
serwisowania instalacji.

Regulator cinienia (4)
Montowany w komorze silnikowej, utrzymuje cinienie w instalacji powyej cinienia
panujcego w zbiorniku, co midzy innymi zapobiega moliwoci lokalnego odparowania
gazu w przewodach. W regulatorze znajduje si rwnie elektrozawr, ktry otwiera i
zamyka przepyw gazu do dalszej czci instalacji.

Wtryskiwacze (5)
Dostarczaj do silnika odpowiedni do aktualnego zapotrzebowania dawk ciekego paliwa
gazowego.

Sterownik elektroniczny (6)
Przetwarza sygnay suce do uruchamiania wtryskiwaczy benzynowych (generowane przez
sterownik benzynowy), uwzgldniajc wasnoci paliwa gazowego. W ten sposb
przetworzone impulsy steruj otwieraniem poszczeglnych wtryskiwaczy gazowych.
Sterownik jest zintegrowany z emulatorem wtryskiwaczy, ktry podaje sygnay do sterownika
benzynowego, dziki czemu nie koduje on bdw wynikajcych z odczenia wtryskiwaczy.
Steruje rwnie prac pozostaych elementw systemu (pompa gazu, elektrozawory).
Odpowiada za moment przeczenia na zasilanie gazowe. Jest ono moliwe po pewnym
czasie od uruchomienia silnika, po osigniciu przez sond lambda temperatury roboczej, co
wymaga czasu od kilku sekund (rozruch rozgrzanego silnika) do kilku minut (rozruch
zimnego silnika). Sterownik przecza rwnie silnik na zasilanie benzyn w momencie
wyczerpania zapasu gazu w zbiorniku.

Przecznik rodzaju zasilania (7)
Dwupozycyjny (benzyna-gaz), montowany w kabinie kierowcy, suy do przeczania rodzaju
zasilania silnika z benzyny na gaz i odwrotnie, co jest sygnalizowane zawieceniem
odpowiedniej diody. Steruje prac instalacji poprzez uruchamianie odpowiednich elementw
kontrolowanych przez sterownik elektroniczny (6) (elektrozawory w regulatorze cinienia i
wielozaworze, zasilanie wtryskiwaczy benzynowych i pompy gazu).


Vialle/Schemat 6: Rozmieszczenie elementw instalacji V generacji do silnikw z
wtryskiem paliwa i ukadem EOBD (1- zawr tankowania, 2- zbiornik gazu, 3- pompa
gazu z wielozaworem, 4- regulator cinienia, 5- wtryskiwacze, 6- sterownik
elektroniczny, 7- przecznik rodzaju zasilania, A- przewd gazowy pod
samochodem, B- przewd gazowy pomidzy regulatorem cinienia a wtryskiwaczami
Zasada dziaania
Skroplona mieszanina propanu-butanu jest magazynowana w zbiorniku gazu (2). Z chwil
wczenia pompy gazu (3) i otwarcia elektrozaworu zbiornika, bdcego czci
wielozaworu, gaz w fazie ciekej przez przewd (A), umieszczony pod samochodem, trafia
do regulatora cinienia (4). Regulator utrzymuje cinienie gazu powyej cinienia w
zbiorniku. Cieky gaz, poprzez przewody elastyczne (B) i wtryskiwacze (5), dostaje si do
kolektora dolotowego, gdzie zmienia stan skupienia na lotny i w takiej postaci trafia do komr
spalania silnika. Do wyboru rodzaju paliwa suy przecznik rodzaju zasilania (7),
znajdujcy si w kabinie kierowcy. W zalenoci od ustawionej na przeczniku pozycji
rodzaju pracy, silnik jest zasilany wybranym przez kierowc paliwem, co jest sygnalizowane
wieceniem odpowiedniej diody.