tytu: "Seks partnerski"

autor: DRN.MED ZBIGNIew LEWSTAROWICZ

tekst wklepa: dunder@poczta.fm
OPRACOWANIE GRAFICZNE MICHA MARY
IAK WARSZAWA 1983
PASTWOWY ZAKAD WYDAWNICTW LEKARSKICH
Copyright by Zbigniew LewStarowicz, 1983 Recenzent
dr n. med. Bohdan Wasilewski Redaktor mgr Teresa
Materkowska
Redaktor techniczny Tadeusz Wojdowski Korektor
Andrzej Nalej
* * *
Spis Treci Wstp... 3
Dojrzewanie do partnerstwa seksualnego...5
Uwarunkowania rodzinne...7
Uwarunkowania spoeczne. ..11
Uwarunkowania kulturowe...12 Mity
seksualne...15
Mit raju erotycznego...16 Mit
kobiety fatalnej. ..19 Mit
Pandory...22
Mit don J uana...24 Mit
Casanovy...26
Mit raju mioci...29 Przesdy
seksualne...30 Samowychowanie
seksualne...33 Samowiadomo
seksualna...
Samookrelenie seksualne
Poczucie wstydu Samorealizacja
seksualna Norma seksualna
Seks jako warto
U progu partnerstwa seksualnego
Dojrzao psychoseksualna Rozwj
mskocikobiecoci Osobowo i seks
Fantazje seksualne
Przestrze midzy kobiet a mczyzn Spotkanie
Mio
Start w maestwo Miodowy
miesic Perspektywy maestwa
Fenomeny partnerstwa seksualnego Skra i
seks
Erekcja Ejakulacja
Lubricatio
Wraliwo na bodce seksualne Rytmy
biologiczne
Rytua nocy
Defloracja
Orgazm
Orgazm kobiety Orgazm
mczyzny
Orgazm z wyobrani seksualnej
Pozycje wspycia
Oralizm Analizm
Typy partnerek Typy
partnerw
Subkultury seksualne
Wi psychiczna we wspyciu seksualnym Rozwj
partnerstwa seksualnego Partnerstwo seksualne
Porozumienie seksualne
Przystosowanie seksualne Fazy
ycia partnerskiego
Rodzicielstwo
Bariery w partnerstwie seksualnym J a i wiat
Poczucie niszoci Kompleks
onanistyczny
Kompleksy Amazonki i PallasAteny
Niepewno w roli seksualnej
Lk przed inicjacj
Wczesne zwizki
Przedwczesna inicjacja seksualna Partner bez
dowiadcze
Trudnoci w przystosowaniu seksualnym Teatr
seksualny
Rywalizacja Zmierzch
fascynacji
Problemy z opnieniem wytrysku
Rozwj impotencji
Rozwj oziboci pciowej u kobiet Triolizm
Dewiacje seksualne
Pedagogika i terapia partnerstwa Przygotowanie
do ycia partnerskiego Praktyczne kompendium
seksualne Terapia partnerstwa
Skuteczno leczenia
Taktyka" partnerska
Szans sukcesu w zwizku partnerskim Zakoczenie
Seks przyszoci Sowniczek
terminw
* * *
WSTP
"Seks partnerski" jest prb opisania fenomenu, jakim jest wi erotyczna midzy partnerami rnej pci
oraz czynnikw, ktre je ksztatuj. Inna jest perspektywa widzenia seksu, pciowoci i wspycia przez
jednostkowe J A, a inna przez wsplne MY.
Rosnce uwiadomienie i oczytanie z zakresu seksuologii stawia coraz wiksze wymagania publicystyce i
twrczoci popularnonaukowej. J ednym z tych wymaga jest oczekiwanie porad, w jaki sposb mona
podnosi poziom wizi erotycznej i kultury wspycia seksualnego w zwizku partnerskim. Wiadomo, e
typowe ABC seksualne, czyli opis anatomii narzdw pciowych, wspycia i typowej patologii seksualnej,
nie dostarcza takiej porady. Z wielu danych wynika, e ronie rwnie puap oczekiwa i wymaga wobec
partnera i zwizku, ktry dotyczy nie tylko kultury ycia seksualnego, ale i umiejtnoci dialogu z
partnerem, liczenia si ze specyfik odmiennoci pci. Istnieje rwnie zapotrzebowanie na ujmowanie,
spraw seksu z ponadjednostkowego wymiaru, z uwzgldnieniem perspektywy biologicznej, psychologicznej
i kulturowej.
Seks partnerski" jest wic prb zaspokojenia tych potrzeb Czytelnikw, prb spojrzenia z perspektywy
ponadjednostkowej (std nazwa partnerski").
Poszczeglne czci pracy powicone s kolejno dojrzewaniu do partnerstwa, startowi w partnerstwo,
fenomenom partnerstwa oraz barierom i przeszkodom utrudniajcym tworzenie partnerstwa. W zakoczeniu
pracy daj krtki opis metod leczenia.
Czytelnik w niektrych rozdziaach moe zauway liczne podrozdziay i podziay klasyfikacyjne,
uatwiajce zblienie zagadnie, ktrych szerszy opis wymagaby wikszej objtoci pracy.
Partnerstwo seksualne w zwizku uczuciowym jest podstawowym zadaniem rozwoju psychoseksualnego
czowieka. Rozwj ten obejmuje kilka kolejno nastpujcych po sobie faz - okresw; podowy, niemowlcy,
wczesnodziecicy, zabaw, szkolny, pokwitania, czyli dojrzewania oraz dojrzaoci psychoseksualnej.
Okres dojrzaoci psychoseksualnej umoliwia, jako jeden z warunkw, tworzenie partnerstwa seksualnego.
Zoony proces rozwoju psychoseksualnego i dojrzewania do wspomnianego partnerstwa jest wielorako
uwarunkowany. Mamy w nim do czynienia z fenomenem cielesnoci, fizjologii seksualnej, uwarunkowa
psychicznych, powstaych w strukturze rodowiska rodzinnego, rwieniczego, spoecznego oraz
kulturowego.
Zaburzenia w partnerstwie powstaj wwczas, gdy uwarunkowania s rozbiene lub sprzeczne,
nieprawidowe lub dewiacyjne. Std m.In. trudnoci seksualne u jednych osb s wynikiem niewaciwego
procesu socjalizacji w rodzinie, u innych natomiast - kompleksw powstaych na tle braku akceptacji przez
rwienikw, powielania rnych stereotypw i mitw.
Dojrzewanie do partnerstwa seksualnego jest zatem procesem bardzo zoonym i jemu jest powicona
pierwsza cz pracy. Omawiane w niej uwarunkowania rodzinne, spoeczne, kulturowe oraz wynikajce z
samowychowania wzajemnie na siebie oddziaywaj. Rozwj psychoseksualny jest procesem
dynamicznym i zmiennym. Tworzce si w nim J A seksualne niesie w sobie nie tylko przeszo z
wasnego ycia, ale i przeszo wasnej rodziny, rodowiska, kultury. Podobnie zoone jest J A seksualne
drugiej osoby w pniejszym zwizku. Nie znaczy to oczywicie, i najwaniejszy w partnerstwie
seksualnym jest czas przeszy, rwnie wane jest tu i teraz" oraz nastawienie na przyszo. W
partnerstwie seksualnym bowiem istniej wszystkie wymiary czasu jednoczenie.
Partnerstwo seksualne oznacza spotkanie dwu osobowoci majcych rne uwarunkowania rodowiskowe,
charakterologiczne i rne biografie. J est to zatem spotkanie w wymiarze teraniejszoci i przeszoci, a
take i przyszoci. Kade z partnerw wkracza w zwizek z caym dziedzictwem swej przeszoci, a
przecie potrafi dziki mioci, wizi seksualnej stworzy zupenie now jako, jak
jest partnerskie MY. Wspomniana metamorfoza z J A na MY przebiega wedug pewnych regu, a partnerskie
MY bywa rne u rnych partnerw. Proponowana praca usiuje opisa ten proces przemiany.
Chciabym na zakoczenie podkreli, i seks partnerski naley widzie z perspektywy wielowymiarowej,
zarwno bowiem wana jest w nim biologia seksualna (wraliwo zmysowa, fizjologia wspycia), jak i
tradycje kulturowe, wiat wartoci, uwarunkowania psychologiczne. Wszystkie te wymiary zachodz na
siebie i cho ich podzia jest. nieco sztuczny, podkrela jednak zoone i wielorakie UWARUNKOWANIA
BIOLOGICZNE, UWARUNKOWANIA
KULTUROWE i SPOECZNE. UWARUNKOWANIA PSYCHOLOGICZNE, UWARUNKOWANIA
DUCHOWE,
(system wartoci, wiatopogld) i Uwarunkowania rzdzce yciem seksualnym czowieka i yciem
zwizku partnerskiego.
Praca ma charakter popularnonaukowy, kierowana jest do Czytelnikw bez medycznego wyksztacenia,
zawarte s w niej osobiste pogldy. Odbyte studia medyczne i psychologiczne oraz zainteresowanie
zagadnieniami kulturowymi uatwiy mi w duym stopniu uzyskanie pewnej perspektywy widzenia
problemw seksu partnerskiego, ale najwicej zawdziczam swoim pacjentom oraz autorom listw
kierowanych do czasopism, z ktrymi od dawna wsppracuj.
* * *
DOJ RZEWANIE DO PARTNERSTWA, SEKSUALNEGO Wpyw rodowiska rodzinnego na rozwj
osobowoci czowieka, jego J A seksualnego i partnerstwo seksualne jest dokadnie zbadanym procesem. Od
czasw Freuda, ktry twierdzi, i w ku zakochanych spotykaj si nie tylko oni, ale i ich rodzice,
upyno ju sporo czasu. Liczne badania naukowe potwierdziy trwao i gboko uwarunkowa
wyniesionych z domu rodzinnego, ktre rzutuj na nasze zwizki seksualne. Wpywy te w zasadzie
zaczynaj si ju w okresie rozwoju podowego, gdy stan psychiczny matki, przebieg ciy i towarzyszcy
jej nastrj rodzicw przyszego dziecka, jako ich przekazu genetycznego itd. maj zwizek z rozwojem
biologicznym i psychicznym podu i pniejszej osobowoci rozwijajcego si czowieka.
W rozwoju poporodowym, a zwaszcza w pierwszych 5 latach ycia, klimat psychiczny domu,
zaspokojenie potrzeby mioci, bezpieczestwa i kontakt z dzieckiem tworz trwae fundamenty
osobowoci.
Wiemy obecnie znacznie wicej ni kiedy o zoonoci psychiki noworodka, maego dziecka, ktre odbiera
liczne bodce i wiadome sygnay uczuciowe ze strony otoczenia, majce istotny wpyw na harmoni
rozwoju i podstawowe cechy osobowoci.
Przez cay czas wychowania w rodzinie istniejce w niej typy wizi uczuciowych, komunikacji, postaw
wobec siebie i innych, seksu i pci, ujawniane wzorce, modele zachowa i system wartoci tworz
matryc" pniejszych postaw wobec seksu, pci i osoby partnera oraz zwizkw uczuciowych.
Wynosimy zatem z domu ,matryc" przyszych zwizkw uczuciowych. Problem okazuje si jeszcze
bardziej zoony, jeeli uwiadomimy sobie ilo moliwych kombinacji wizi uczuciowych midzy
wszystkimi czonkami rodziny. Inna jest
matryca" osoby bdcej w domu przysowiowym kozem ofiarnym", inna natomiast osoby
uprzywilejowanej i wyrnianej z grona rodzestwa.
Z wynikw bada wynika np., e jedynacy i dzieci pierworodne maj wiksze predyspozycje do problemw
w yciu uczuciowym i seksualnym. W przypadku jedynakw mona to tumaczy skonnoci do pewnego
egocentryzmu, a w przypadku pierworodnych - czciej popenianymi bdami wychowawczymi lub te ich
narodzeniem przedwczesnym" w stosunku do oczekiwa rodzicw, co moe rzutowa na postawy
uczuciowe wobec nich. Innym przykadem struktury rodzinnej jest np. typ wizi midzy rodzestwem.
Okazuje si, e najbardziej optymalna matryca" zwizkw uczuciowych powstaje w przypadku rodzestwa
rnej pci z niewielk rnic wieku oraz w przypadku braci, natomiast siostry czciej ujawniaj
tendencje rywalizacyjne i zazdro przenoszona jest na pniejsze ich ycie osobiste. Nie oznacza to
bynajmniej, i jedynak, pierworodne dziecko lub siostry skazani s w przyszoci na problemy seksualne i
uczuciowe, warto jednak pamita o stwierdzonych predyspozycjach. Podobnie wyglda sprawa w
przypadku dzieci chcianych" i niechcianych".. Postawy uczuciowe wobec nich rzutuj na poczucie
bezpieczestwa i potrzeb mioci, a zaspokojenie tych potrzeb jest fundamentem zdrowia psychicznego.
Istniej jeszcze inne ciekawe prawidowoci. Okazuje si np., e osoby wychowujce si w konfliktowych
rodowiskach rodzinnych, w ktrych maestwa rodzicw s niedobrane i istnieje w nich walka np. o
dominacj, czsto powielaj w swym wasnym yciu podobne problemy i zachowania, przypisujc im
dziedziczno". Trzeba te przyzna, e w wielu przypadkach wspomniane podobiestwo nie jest
dostrzegane wbrew oczywistym faktom. Problem ten jest o tyle bardziej zoony, i przeywane w
dziecistwie ktnie rodzicw skaniay do stworzenia modelu innego zwizku, jakby anymodelowego" w
stosunku do rodzicw. Okazuje si, e nawet tego typu oczekiwania i idee nie s barier do tworzenia
podobnych sytuacji konfliktowych. Czsto jestem wiadkiem ogromnego zaskoczenia u moich pacjentw,
ktrzy uwiadomili sobie wiele podobiestw midzy sob a rodzicami, midzy konfliktami we wasnym
zwizku i w maestwie rodzicw.
Wspomniane podobiestwa ukadw konfliktowych, rodzce przekonanie o ich
dziedzicznoci", bywaj zarwno wwczas, gdy np, syn jest podobny do swego
ojca, jak i wtedy, gdy czuje si bardziej podobny do matki. Istota konfliktu moe by podobna, ale
nastpuje niekiedy odwrcenie rl i tak np. ojciec tyranizowa rodzin, kci si z matk, a jego crka
moe powiela zachowanie ojca lub matki.
Problemy seksualne rwnie bywaj podobne i te wzbudzaj pogld o ich rzekomej
dziedzicznoci". Crka majca problemy z doznawaniem orgazmu moe przypuszcza, e dziedziczy to po
matce, ktra miaa podobne problemy. Zapomina si wwczas o tym, e to nie fakt braku orgazmu jest
najwaniejszym podobiestwem, ale postawa wobec seksu, osoby partnera, oczekiwa wobec niego itp.,
ktre wanie wpywaj na przeywanie orgazmu.
Nie chciabym rozbudowywa tych zagadnie o dodatkowe i zreszt wane pojcie identyfikacji,
naladownictwa itp.
* * *
Uwarunkowania rodzinne w yciu seksualnym s bogatym problemem i mogyby zapeni ca ksik.
Warto natomiast dostrzec zoono i trwao tych uwarunkowa, ksztatowanych ju od okresu
podowego a do okresu dojrzewania. Uwarunkowania rodzinne, mimo swej zoonoci, nie stanowi
jednak adnego fatum czy bezwzgldnego determinizmu. Szerzej bd o tym pisa dalej, ujawniajc
znaczenie innych uwarunkowa, a zwaszcza samowychowania.
Oceniajc uwarunkowania rodzinne musimy strzec si skrajnoci;
ich niedoceniania lub przeceniania. Przykadem ostatniej skrajnoci J est czynienie z rodzicw koza
ofiarnego" za wasne problemy seksualne, kompleksy, nerwice seksualne. Nie twierdz, e takiego
mechanizmu nie ma, ale zbyt czsto si go u siebie rozpoznaje. Wynika to z powszechnoci szukania
winnego" za wasne problemy, zaburzenia seksualne, rozwj zainteresowa homoseksualnych itp. Oto
kilka do typowych cytatw: W moim domu nigdy si nie mwio na tematy seksualne, rodzice mnie nie
uwiadomili i teraz mam problemy ze wzwodem czonka", ,gdyby rodzice mnie uwiadomili, to nie
miaabym problemw z brakiem orgazmu, to przez nich kolejne sympatie odchodz", rodzice nie pozwalali
mi na urzdzanie prywatek w domu, krytykowali modzie, dlatego staem si homoseksualist". Niekiedy
sami rodzice obwiniaj siebie za trudnoci seksualne u dzieci. Obwinianiu rodzicw sprzyja rwnie
podkrelany w wielu publikacjach i w wychowaniu szkolnym motyw wanoci uwiadomienia seksualnego
w rodzinie.
Rodzice w roli koza ofiarnego" su zaspokojeniu rnych potrzeb: przerzuceniu poczucia winy z siebie
na innych, uzasadnieniu niepowodze, biernoci, zagodzeniu napicia i lku, poprawie samooceny. Istnieje
jednak niebezpieczestwo zamknicia si w tym krgu i wwczas obie strony, tzn. rodzice i ich dorose
dziecko, przyjmuj narzucone sobie role lub te toczy si saba walka w celu udowodnienia, kto jest winien.
Wiadomo rwnie, e stwierdzenie
winy" prawdziwej lub rzekomej nie daje rozwizania wewntrznego konfliktu ani problemu. J eeli nawet
rodzice obcieni s win, np. za izolowanie dziecka od rwienikw, to uwiadomienie sobie istnienia tego
mechanizmu nie poprawi tych kontaktw. W kocu to sam zainteresowany musi si upora z wasnymi
problemami. Osignicie tzw. wgldu, czyli poznanie mechanizmw prowadzcych do powstania trudnoci
seksualnych, nie likwiduje ich automatycznie. Podobnie zreszt jest w konfliktowym zwizku - okrelenie,
kto jest winny", nie usuwa samego konfliktu, a moe nawet go nasila, jedna strona bowiem wystpuje w
roli oskaryciela, pozornego zwycizcy, a druga zaczyna si broni.
W przeamywaniu wasnych problemw naley dokonywa wysiku tu i teraz", a nie odwoywa si do
przeszoci, ktrej i tak nie mona cofn. Warto te podkreli fakt, i cae pokolenia rodzicw nie
uwiadamiay seksualnie swych dzieci, a jednak potrafiy one uoy sobie ycie seksualne i osobiste.
Z wielu bada wynika, e bardziej istotny od uwiadamiania seksualnego i wiadomie planowanego rozwoju
psychoseksualnego dzieci jest klimat psychiczny wok seksu, msko ojca, kobieco matki, ich styl
odnoszenia si do siebie, wartociowanie etyczne zachowa seksualnych. Mona nawet zaryzykowa
stwierdzenie, i wanie to, co jest niewypowiedziane, jest waniejsze od wypowiedzianego. Rodzice nie s
kwalifikowanymi wychowawcami ani seksuologami swych dzieci, prezentuj natomiast okrelone postawy,
wzorce i modele zachowa seksualnych. Rzadko te bywaj ideaami, musz jednak sobie uwiadamia swj
wyjtkowy wpyw na rozwj psychoseksualny dzieci i na przyszo ich zwizkw uczuciowych. Istot tego
wpywu jest
osobisty przykad, wi maeska i umiejtno nawizania dialogu z czonkami rodziny.
Uwarunkowania rodzinne w kulturze polskiej zwizane s z przekazem wanych tradycji narodowych.
Istnieje zatem w krgu rodziny nakadanie si uwarunkowa rodzinnych i kulturowych. Dokadniej o
jednych i drugich bdzie mowa w dalszych rozdziaach.
Chciabym na zakoczenie zwrci jeszcze uwag na pewien problem: osob znaczc w rodowiskach
rodzinnych najczciej jest matka, a ojciec defacto staje si
postaci drugoplanow. W konsekwencji prowadzi to do swoistego matriarchatu w rodzinach, a nawet w
obyczajowoci, a kryzys mskoci utrwala niedojrzao wielu modych mczyzn. J akie to moe mie
wpywy na partnerstwo seksualne, dowiemy si dalej. Pozytywne uwarunkowania rodzinne ksztatuj si w
przypadku partnerstwa mskoci ojca i kobiecoci matki, a wszelkie zakcenia w tym partnerstwie i w
rolach seksualnych mog wpywa na pniejsze trudnoci w partnerstwie seksualnym dzieci. Mamy zatem
do czynienia z bardzo zoonymi procesami.
Proces dojrzewania do partnerstwa seksualnego odbywa si
w zoonych oddziaywaniach rodowiska spoecznego, na ktre skadaj si m. in.: system owiatowy,
zwizki rwienicze, organizacje i ideologie. Wspomniane oddziaywania tworz okrelone postawy wobec
pci, seksu, wzorce i modele zachowa seksualnych, system wartoci. Dokadne informacje na ten temat
moemy znale w pracach powiconych socjologii i psychologii spoecznej. W swojej pracy pragn
zwrci uwag na kilka waniejszych problemw. W oddziaywaniach systemu owiatowego najwaniejsze
s przekazywane treci wychowawcze, atmosfera tworzona wok seksu i zachowa erotycznych modziey
oraz cechy osobowociowe nauczycieli jako osb znaczcych. Wiadomo np., e najlepszy nawet program
przygotowania do ycia w rodzinie nie jest przeciwwag ani uzupenieniem wszystkich dotychczas
przekazywanych treci wychowawczych. Problemy i zagadnienia seksualne znajdujemy gwnie w
przedmiotach humanistycznych i przyrodniczych. J ako przekazu tych zagadnie, umiejtno
dyskutowania o nich wpywaj na formowanie postaw wobec seksu. Atmosfera wok seksu i pciowoci
tworzona przez wiadome i podwiadome oddziaywania ze strony pedagogw moe by yczliwa,
tolerancyjna, ale te i bywa surowo rygorystyczna, nieufna lub nawet agresywna. Wane s rwnie cechy
osobowoci pedagogw, ich wasna formacja seksualna, msko i kobieco. Niekiedy nawet nie zdajemy
sobie sprawy z tego, jak wane powstaj wwczas uwarunkowania. J ednym z najwaniejszych problemw
systemu owiatowego jest feminizacja tego rodowiska. Wspomniany w rozdziale o uwarunkowaniach
rodzinnych swoisty matriarchat ulega tu dalszemu pogbieniu i w rezultacie istnieje brak lub niedosyt
wzorcw mskoci, co pogbia jego kryzys. Przekonanie, i waciwe wychowanie seksualne moe by
wynikiem specjalnego przedmiotu jest nieporozumieniem. W zasadzie jedynie cay proces ksztacenia i
osobowo nauczycieli decyduj o jakoci wspomnianego wychowania.
rodowisko rwienicze jest kolejnym wanym czynnikiem procesu dojrzewania do partnerstwa
seksualnego. Z wielu bada wynika, e ono wanie jest najwaniejszym rdem uwiadomienia
seksualnego. Skdind wiadomo, e to uwiadomienie jest po prostu powielaniem mitw i stereotypw
seksualnych. W biografii seksualnej wielu dorosych osb znajdujemy efekty tego uwiadomienia" w
postaci lkw, wielu bdw, niezrozumienia odmiennoci psychoseksualnej pci, sprowadzania osoby
partnera do przedmiotu, rzeczy itp.
rodowisko rwienicze tworzy rwnie okrelone postawy wobec seksu, mody, hierarchiczno wartoci
w mskoci i kobiecoci. Std powstaj rnorodne kompleksy, tendencje do porwnywania siebie z
innymi, konformizmy. Zrozumiae, i rwienicy wpywaj na formowanie osobowoci, pogldw i
postaw. J ednak brak waciwego wychowania w rodzinie moe sprzyja decydujcemu wpywowi
rodowiska rwieniczego, a to moe okaza si dobrem wzgldnym. J akkolwiek rodowisko rwienicze
daje rwnie i pozytywne wzorce i pogldy, jednak nie wyrwnuje to caoci skrzywionego"
oddziaywania. By moe ten pogld wzburzy niektrych Czytelnikw, ale zbyt wiele powielanych
stereotypw znajduj w genezie rnorodnych trudnoci i zaburze seksualnych. Bywaj pozytywne
rodowiska rwienicze, swoiste subkultury modzieowe, tworzce wartoci
x pogldy rozwijajce dojrzewanie psychoseksualne. Fakt jednak ich podstawowego znaczenia w tym
rozwoju pozostawia wiele do mylenia.
rodowisko rwienicze stanowi istotne rdo socjalizacji, nawizywania wizi, kreowania postaw. ycie w
nim jest konieczne dla normalnego i prawidowego
rozwoju. Nie ma przecie innej drogi do tworzenia zwizkw uczuciowych, subkultury ycia
modzieowego. Nie moe ono by jednak podstawowym fundamentem rozwoju. rodowisko rwienicze
spenia pozytywn rol wwczas, gdy jest miejscem konfrontacji idei, postaw i pogldw.
Wszelkiego typu organizacje rwnie wtedy wywieraj wpyw na proces dojrzewania do partnerstwa
seksualnego, gdy nie uwzgldniaj go w programie swego dziaania. Proces ten odbywa si w klimacie ycia
zbiorowego, ujawnianych opinii, postaw i zachowa, ideologii. Szkoda, e tak mao mamy bada na ten
temat. Z tych, ktre s, mona wycign wniosek, i znaczenie tego oddziaywania jest niedoceniane. Moje
liczne podre po klubach studenckich przekonay mnie, e niektre z nich sprowadzay swoj dziaalno
jedynie do rozrywki, inne natomiast prowadziy szerok akcj wykadow i dyskusyjn. Zapewne ma to
wpyw na formowanie m. in. postaw seksualnych.
Istnieje te swoisty etos harcerstwa, majcy pikne tradycje. Prowadzony w okrelonym stylu moe on
sprzyja lub szkodzi rozwijaniu postaw i zachowa seksualnych. J akkolwiek yjemy w epoce krytycznie
oceniajcej werbalizowanie spraw seksu, to jednak nawet jedna dyskusja z prawdziwego zdarzenia moe
niektrym jej uczestnikom cakowicie zmieni pogldy na seks i zaway na przyszych zwizkach.
By moe bdziemy kiedy znali zakres oddziaywa na postawy
i zachowania seksualne rnych organizacji spoecznych, nie mona nie docenia ich wpywu, a waciwie
mwic niedoceniania samego tego wpywu. J ednym z przykadw jest oddziaywanie Kocioa, jak i innych
zwizkw wyznaniowych. W strukturze katechizacji i wielu form organizowanego dziaania, np. nauk
przedmaeskich, zawarty jest program yciowej wizji seksu i pciowoci czowieka, istoty i celu jego wizi
Uczuciowej, maeskiej. Ten spjny doktrynalnie program przekazyWany J est jednoczenie przez wiele
kanaw. W jakim zakresie formujemy postawy wobec seksu i pci, trudno w tej chwili powiedzie, ale
niewtpliwie "jest on rdem wielu uwarunkowa tkwicych u rde partnerstwa seksualnego w
zwizkach. Moim zadaniem w tej pracy nie jest ocenianie tego oddziaywania, Moge natomiast wyrazi
pogld, i jest ono rozlege, unowoczeniane w swych formach i prowadzone od wieku przedszkolnego do
dojrzaego. O ile w przypadku uwarunkowa rodzinnych znamy ich znaczenie, o tyle w przypadku
spoecznych - w konkretnie interesujcym nas temacie - pozostajemy w krgu przypuszcze. Wynika to z
faktu, e nie dysponujemy wieloma badaniami na ten temat, a fachowe podrczniki, np. Seksuologia
spoeczna", s nieliczne i wyczerpane.
* * *
Uwarunkowania spoeczne trudno oddzieli od kulturowych, o ktrych bdzie mowa w dalszych
rozdziaach. Fakt, i w tej pracy s one skromniej przedstawione, wynika z jednej strony z kompetencji
autora, a z drugiej strony z niemonoci wyczerpania tematu o wszystkim co wane. Wiele z tych zagadnie
bdzie znacznie dokadniej omwionych w dalszych rozdziaach.
* * *
Uwarunkowania kulturowe w procesie rozwoju osychoseksualnego maj nieco inny charakter ni
uwarunkowania rodzinne. W tych ostatnich rodz si one w zoonych, przewanie pozasownych
kontaktach midzy czonkami rodziny, majcych silne zabarwienie uczuciowe. Ich wynikiem jest m. in.
matryca" wizi uczuciowych z innymi ludmi. Tymczasem uwarunkowania kulturowe maj mniejszy
koloryt uczuciowy, silniejszy natomiast jest wpyw idei, pogldw, z ktrych wikszo oddziaywa na
podwiadomo czowieka. Znajdujce si w podwiadomoci i w wiadomoci treci kulturowe tworz
swoisty filtr", przez, ktry przechodz nasze potrzeby i oczekiwania. Pojcie uwarunkowania kulturowego
oznacza zatem , filtry"
Bardzo czsto nie zdajemy sobie sprawy z tego, jakie s to filtry" i jak bardzo nasze ujawniane postawy
wobec ciaa, pci, drugiej osoby stanoWi kontynuacj tradycji kulturowych, sigajcych czsto odlegej
zoci.
"Filtry" psychiczne tworz tradycje kultur narodowych. Na
przykad dla kultury polskiej typowa jest silna pozycja rodziny, kobiety chrzecijastwa, rubaszno itp.
Ponadto filtry" powstay rwnie w kulturach zwizanych z danym rodowiskiem, np. robotniczym,
wiejskim, inteligenckim, s wynikiem upowszechniania si kultury masowej. W wyniku dziaania
okrelonych i nakadajcych si na siebie tradycji kulturowych powstaj wzorce i modele seksualne,
wartoci, postawy wobec pci, seksu i partnera. Do tych zagadnie czciej bd wraca w dalszych
rozdziaach ksiki.
W spotkaniu seksualnym partnerw istnieje zatem ich autentyczne indywidualne J A oraz J A uwarunkowane
przez rodowisko rodzinne i kulturowe. Istniej w tym spotkaniu wszystkie wymiary. Sukces, jakim jest
udane partnerstwo seksualne, zaley m. in. od tego, czy wspomniane uwarunkowania nie s sprzeczne oraz
od wiadomego formowania wasnej wizji seksu, wsplnego zwizku. Uwarunkowanie kulturowe u jednych
polega na dalszym powielaniu i realizowaniu tych wszystkich uwarunkowa, u innych natomiast na
wiadomym ich przeksztacaniu, a nawet przezwycianiu. Z drugiej strony natomiast wiele konfliktw
midzy partnerami wynika z odmiennych i' sprzecznych oczekiwa i potrzeb wyniesionych ze rodowisk
zrnicowanych kulturowo.
Uwarunkowanie tego typu wpywa rwnie na obraz patologii seksualnej. Istniej np. zespoy chorobowe
charakterystyczne dla danej kultury (Suso, Koro). Rwnie do typowe zaburzenia seksualne u mczyzn -
zaburzenia wzwodu czonka - mog mie inn genez, przebieg oraz sposb reagowania na nie w zalenoci
od tego, czy pacjent naley do takiej lub innej kultury, do takiego
lub innego rodowiska.
W celu wikszego przyswojenia sobie specyfiki uwarunkowania kulturowego posu si przykadami z
zakresu patologii seksualnej. Natomiast Czytelnikw zainteresowanych zagadnieniami kulturowymi w
obyczajowoci erotycznej, w ich wzorcach i modelach, odsyam do wydanych u nas pozycji - np.
Seksuologii kulturowej" pod redakcj K. Imieliskiego, Mio i wiat w kulturze Zachodu" - Denisa de
Rougemnont, Natura, kultura, pe" - wydawnictwa Znak. Wiele ciekawych informacji na te tematy mona
rwnie znale w serii ycie codzienne" wydawanej przez PIW lub w serii o kobietach w rnych
kulturach, wydawanej przez Wydawnictwo Artystyczne i Filmowe.
Zesp Koro wystpuje u Chiczykw zamieszkujcych Azj PoudniowoWschodni. Klinicznie objawia
si on bardzo ostro narastajcym lkiem prowadzcym do paniki. Czciej wystpuje u mczyzn. Pacjent
ma wraenie jakby wcigania narzdw pciowych (czonka, a niekiedy jder) do jamy brzusznej;
podoem lku jest przekonanie, i cakowite wcignicie prowadzi do mierci. U kobiet zesp Koro jest
rzadziej spotykany i polega na odczuciu, i brodawki piersiowe lub wargi sromowe wcigane s do wntrza
ciaa.
Subiektywne uczucie wcigania narzdw pciowych do wntrza ciaa jest wynikiem okrelonych przekona
zrodzonych przez kultur. W tradycyjnej kulturze chiskiej wspomniane wciganie" zwizane jest z
brakiem rwnowagi yin i yang w ciele. Yin symbolizuje eskie pierwiastki ycia (zimno, ciemno, energi
witaln), a yang
- mskie pierwiastki ycia (ciepo, jasno, energi twrcz). W Koro istnieje przewaga yin nad yang i std
negacja mskich rysw ciaa. Czstotliwo pojawiania si zespou Koro moe by tak dua, e przybiera
charakter epidemii. Opisano ju tego typu epidemie w Singapurze. Chorzy bdcy w stanie ostrego lku i w
panice przed mierci usiuj rcznie lub paeczkami do jedzenia przeciwdziaa wciganiu si czonka;
pomocy udzielaj im czonkowie rodziny, przyjaciele. Inaczej mwic, zesp Koro jest to ostry seksualny
stan lkowy na podou okrelonej kultury.
W Meksyku spotykany jest zesp Susto, znany jako choroba strachu", polegajcy na gwatownie
narastajcym lku, bezsennoci, utracie apetytu, dreniu koczyn, wymiotach, biegunce. Wystpuje u osb,
ktre nie sprostay oczekiwaniom seksualnym partnera. W kulturze latynoskiej istnieje pojcie machizmo,
czyli mskiej energii, prestiu. Nieudane wspycie jest wic jednoznaczne z utrat twarzy" i odczuwane
bardzo bolenie.
W wielu innych przypadkach rnorodne ostre stany lkowe, typowe dla danej kultury, stanowi zastpcz
form uzyskania zaspokojenia seksualnego. U Malajek wystpuje np. zesp Latah, wyraajcy si seri
wulgarnych wypowiedzi.
W zachowaniach seksualnych typowych dla zachodniego krgu kulturowego rwnie mona znale ostre
stany lkowe uwarunkowane kulturowo. Wiele przypadkw impotencji ma genez kulturow. Czsto u
podoa histerii le zaburzenia seksualne. W kulturze Zachodu wspycie seksualne czsto przybiera
charakter zadaniowy, polegajcy na uczuciu koniecznoci wykazania si wobec partnera sprawnoci
seksualn, dobrymi" reakcjami podniecenia i przeyciem orgazmu. Std u wielu kobiet udawanie
orgazmu, a u wielu mczyzn udawanie dowiadczenia w tej dziedzinie. Charakterystyczne S rwnie
przejcia z jednej skrajnoci w drug, I tak np. kobiety yjce w epoce wiktoriaskiej ukryway swoje
przeycia seksualne, hamoway ekspresj erotyczn, gdy porzdna" kobieta powinna by skromna i nieco
aseksualna. W wyniku przemian rewolucji obyczajowej powsta drugi biegun modelu kobiecego -
ekspresyjne wyraanie podniecenia i orgazmu.
Ruchy feministyczne gosz natomiast haso samowystarczalnoci seksualnej kobiety - std nastawienie na
autoerotyzm, samozaspokajanie si.
Uwarunkowanie kulturowe polega zatem na nakadaniu si na siebie okrelonych tradycji typowych dla
danej kultury z hasami i pogldami niesionymi przez przemiany obyczajowe czasw wspczesnych.
* * *
Mit seksualny jest to kulturowo uwarunkowane podanie, opisujce idealnego bohatera seksualnego, wiat
pci i wspycia pciowego. S mity uniwersalne, np. mit o raju erotycznym, stworzeniu czowieka,
powstaniu pci, oraz mity typowe dla danej tylko kultury. Problem ten jest bardzo interesujcy, gdy mity
seksualne nale rwnie do jednej z form uwarunkowania kulturowego, filtru" psychicznego. Mity i
blisko z nimi zwizane zespoy zachowa seksualnych przedstawiane s w formie literackich nazw, oglnie
znanych w dziejach kultury, zwaszcza zachodniej. W literaturze piknej znalazy one szczeglnie opisowy
wyraz - np. mit Tristana i Izoldy, Romea i J ulii, Casanovy, Don J uana, Tytanii itp.
Z wielu mitw wybraem dla przykadu jeden, uniwersalny - mit raju erotycznego - oraz cztery mity
charakteryzujce wiat pci. W przypadku kobiet wybraem mit kobiety fatalnej i mit Pandory, gdy s one
wyjtkowo trwae i mona w nich dopatrywa si rde wielu sprzecznoci w postawach mczyzn wobec
kobiet, a ponadto
, lkw i niepokojw. Mity Casanovy i Don J uana przedstawiaj typy' mskich bohaterw seksualnych,
charakterystycznych dla podwiadomoci wielu mczyzn i kobiet i przewijajcych si przez dzieje kadej
kultury.
MiTY SEKSUALNE
* * *
MIT RAJ U EROTYCZNEGO
Mit ten wystpuje we wszystkich znanych nam kulturach. J ego przejawy znajdziemy w literaturze,
malarstwie, baniach i legendach. J akkolwiek w poszczeglnych kulturach
treci tego mitu - uzalenione s od miejscowych bada i wierze. S nieco odmienne, to jednak maj
wsplne elementy, takie jak:
, Kult wysokiej potencji, witalnoci, energii seksualnej, zapewniajcej dugotrwao aktywnoci pciowej.
Idea sprawnoci wspycia seksualnego, prowadzcej do intensywnej i
fascynujcej przyjemnoci, rzadko dostpnej
w codziennoci. Dua aktywno seksualna przedstawicieli pci odmiennej, Ich adoracja. Bogactwo form
wspycia
seksualnego. Swoboda, naturalno, wzajemna miao w kontaktach midzy pciami. W niektrych
mitach znajdujemy to, co w danej kulturze stanowi tabu seksualne. Mit jest wic form przekroczenia,
ominicia tabu. Szkoda, e te tak interesujce zagadnienia s sabo opracowane w jzyku polskim.
J akie s najczstsze formy mitu raju erotycznego! Raj erotyczny w
innym yciu
Rajem pozagrobowym mahometan jest np. 700 hurys - zawsze
dziewic. Natomiast w kulturze Trobriandczykw rajem jest Tuma, wyspa duchw, na ktrej
kobietyduchy", bezcielesne dla nas, istot miertelnych, s jednak pene aru i namitnoci, i to w stopniu
nie znanym na ziemi. Tumnie gromadz si dookoa mczyzny, otaczaj go pieszczotami, cign go si...
Pobudzony erotycznie przez zaklcie bubwayayta, poddaje si wszystkiemu; dziej si rzeczy, ktre dla
tych, co nie znaj zwyczajw w wiecie duchw, mogyby si wydawa wysoce nieprzystojne, lecz ktre w
raju s najwidoczniej na miejscu.
Mczyzna poddaje si tym awansom ze strony kobiet, spkuje z gocinnymi duchami publicznie, czemu
inni przygldaj si, lub pobudzeni tym widokiem, robi to samo.
Raj erotyczny w wiecie fantastycznym
Przykady takiego raju znajdujemy w podaniach i baniach o harpiach, Scylli, syrenie (powszechne
chociaby w poematach Homera). Wspczesnym przykadem literackim mitu erotycznego jest przepikne
opowiadanie Giuseppe di Lampedusy -
Profesor i syrena":
To bya syrena. Leaa na wznak z rkami skrzyowanymi pod gow i ze spokojnym bezwstydem
pokazywaa delikatne wosy pod pachami, rozsunite piersi, ksztatny brzuch, a emanowao z niej to, co tak
le nazwaem zapachem - jaki magiczny aromat morza, aromat budzcej si namitnoci... Zacza mwi i
tak jak przedtem zostaem oczarowany jej umiechem i zapachem, teraz ulegem trzeciemu najwikszemu jej
urokowi: czarowi gosu... Z jej niemiertelnego ciaa wyzwalao si tyle si yciowych, e straty energii
szybko byy kompensowane, i to nawet z nadmiarem. W cigu tych dni, Corbera, kochaem tyle, ile stu
waszych donuanw razem wzitych przez cae swoje ycie, i jak mioci!... woln od pretensji, od
faszywej ekstazy i udawanych westchnie, ktre zawsze brukaj wasze aosne pocaunki".
Raj narkotyczny
Raj ten rozpowszechniony jest w wielu kulturach Indian Ameryki Pnocnej i rodkowej, obecnie za w
niektrych rodowiskach modzieowych - z tym e czciej wyzwalany za pomoc rodkw syntetycznych.
Niektre z tych rodkw wywouj barwne wizje erotyczne.
Raj erotyczny czasu przeszego
Zoty wiek" obyczajowoci seksualnej czsto odnajdujemy w mitach o stworzeniu wiata wielu kultur.
Gautier, Flaubert widzieli go np. w barbarzyskim i orientalnym wiecie staroytnym. Temat ten czsto
wraca do literatury i kinematografii (orgiastyczne uczty itd.).
Malinowski B.: ycie seksualne dzikich". PWN, Warszawa 1981.
Raj erotyczny w innych krajach
Forma tego typu raju jest moe najpowszechniejsza, przynajmniej wspczenie, i coraz czciej spotykana.
Kraje Orientu umiejscawiay go w krajach Zachodu i odwrotnie. Merimee szuka go w Hiszpanii", literatura
francuska z koca XIX wieku - w Rosji. Na pocztku XX wieku raj umiejscawiano na Tahiti. Obecnie
uosobieniem raju jest Dania, Szwecja lub - rzadziej - Indie. Przykadw tej formy mitu mamy mnstwo w
reportaach, w literaturze, w filmie. Na przykad Grek Zorba mwi
Musisz wiedzie, szefie, e Sowianki, to nie to samo co nasze mae, skpe Greczynki, ktre sprzedaj ci
mio na gramy, robi wszystko, aby ci da mniej, ni ci si naley, oszukuj na wadze. Sowianka, szefie,
daje dobr miar. We nie, w mioci, w jedzeniu. J est w niej co ze zwierzt, z ziemi, pl".
Warto zastanowi si, co tkwi u rde tego mitu, jakie podwiadome i wiadome zaspokaja on potrzeby.
Odnajdujemy w nim:
Pragnienie zaspokojenia potrzeb natury seksualnej.
Ucieczk od kompleksw, niepowodze, trudnoci seksualnych w wiat mitologii. Rozczarowanie z
rozdwiku midzy oczekiwaniem a rzeczywistoci. Idealizacj kobiecoci, rzadziej mskoci.
Niekiedy rdem mitu mog by elementy prawidowych spostrzee i przey w kontaktach i stykach
midzykulturowych; np. wiele tego rodzaju mitw powstao w okresie Wielkich Odkry, kiedy zetknicia si
z nie znanym, nowym wiatem podsycao fantazj i marzenia. Dotd jeszcze zetknicie si z inn kultur - a
zatem z innymi wzorami kobiecoci i mskoci - wyzwala u wielu reporterw skonno do idealizowania
swych obserwacji i przey.
W kulturze polskiej mitologia raju erotycznego ma mniejsze tradycje. Moe wynikao to z mniejszych ni w
wiecie protestanckim zahamowa w sferze seksualnej (poza oczywicie kultur mieszczask i
drobnomieszczask). Na og idealizowano temperament seksualny kobiet z Poudnia, co mogo wiza si
z przenikaniem kultur w wielonarodowociowej Rzeczypospolitej. Obecnie najczciej stykam si w
rodowiskach modzieowych z mitologizacj obyczajowoci Szwecji, Danii, a czasem, cho rzadziej -
Indii. Mitologizacja Danii i Szwecji polega najczciej na orgiastycznych tendencjach seksualnych, kulcie
techniki i sprawnoci seksualnej, za miologizacja Indii - na bogactwie kultury wspycia, harmonii
midzy osobowoci a seksem.
Ta mitologizacja odzwierciedla w pewnym sensie podstawowe trudnoci okresu dojrzewania: brak harmonii
midzy seksualizmem
a osobowoci, erotyzacje psychiki i denie do ominicia barier i zasad oraz poszukiwanie pozytywnego i
bogatego modelu ycia
seksualnego, ktrego nie znajduje si w procesie wychowania. Nic nie wskazuje na to, aby mitologia raju
erotycznego przestaa istnie, nadal zaspokaja ona bowiem lub wyraa pewne jawne czy ukryte tendencje.
Warto natomiast pozna rda tej mitologii w sobie.
* * *
MIT KOBIETY FATALNEJ
J ednym z najbardziej rozpowszechnionych mitw jest mit kobiety fatalnej,
niebezpiecznej, zagraajcej. Znajdujemy
go w wikszoci znanych nam kultur. Im bardziej widoczne jest
rozdzielenie wiata mskiego od kobiecego (na og), tym ywotno mitu wzrasta.
W kulturach, w ktrych sprawy pci
powizane byy z niewiedz, demonizacj, postawami irracjonalnymi, mit ten przyjmowa charakter grozy,
lku wobec
kobiecoci. Kobiet fataln znajdujemy w Ksice 1001
nocy", w Biblii, w mitologii greckiej, w poematach homeryckich, w literaturze Zachodu od jej prarde do
chwili obecnej - w Opowieciach polinezyjskich itd. Tre mitu o kobiecie fatalnej jest nieskomplikowana -
w roli ofiary gronej kobiecoci wystpuje zdominowany, popychany w kierunku odwrotnym do podanego
i niszczony mczyzna.
Mona wyrni pewne formy mitu:
Kobieco demoniczna
Czsto kobieco ta bywa antropomorfizacj szatana, demonw. W sztuce kobieta bya przedstawiana jako
alegoria grzechu. Demon, zy duch, przyjmuje uwodzicielsk posta kobiec w celu zdobycia i zgubienia
mczyzny. Potrafi on zniszczy kad wito. W opisach kuszenia czsto jawi si pikna kobieta -
przykadem Matylda z Mnicha" Lewisa:
Rozdara na sobie habit, na wp obnaajc ono. Ostrze noa spoczywao na lewej piersi. Ach, jaka to bya
pier! Promienie soca obleway j jasnym wiatem, pozwalajc mnichowi dostrzec jej biel... nie znane
dotychczas uczucie wypenio jego serce bojani zmieszan z rozkosz... krew kipiaa mu w yach... Stj! -
zawoa gwatownie amicym si gosem. - Nie mog si opiera duej! Pozosta tu, czarnoksiniczko!
Pozosta na moj zgub."
Innym znanym w sztuce przykadem jest Dalila niszczca moc duchow Samsona. Aria Dalili z II aktu
opery C.SaintSaena wietnie oddaje nastrj kuszenia Samsona. W biblii, w krtkich sowach poznajemy
sposb, w jaki obezwadnia ona wol Samsona:
zy przed Samsonem wylewaa i uskaraa si mwic: Masz mnie w nienawici, a nie miujesz, dlatego
zagadki, ktre da synom ludu mego, nie chcesz mi wyoy... Przez siedem dni wesela pakaa przed nim,
a sidmego dnia, gdy mu si uprzykrzya, wyoy, a ona zaraz powiedziaa ssiadom... upia go na
kolanach swoich i pooya gow jego na swym onie, i wezwaa balwierza, i ogolia... i pocza go
odpycha... odesza moc od niego."
Kobieco niszczca
Pozycja, rozwj, wiedza, czowieczestwo mczyzny, a nawet ycie to czsto forma tego mitu. Przykadw
jest wiele: Kleopatra, Lady Makbet, Lukrecja Borgia, Herodiada. Prawzorem jest modliszka poerajca
samca po kopulacji. By moe wspomniany mit jest pewnym atawizmem do tego prawzoru; dowodem moe
by chociaby polinezyjska legenda o bogini Vehini Hai, ktra wabi mczyzn sw nieprzecitn urod do
pieczary i poera ich po stosunku. Podobn myl znajdujemy w Ofiarnicach" Ajschylosa:
Kt zdoa opisa zuchwae pragnienie mczyzn i wace si na wszystko namitnoci kobiet wadczego
serca, ktre id w parze z ludzkimi nieszczciami? Za yciem w stadle rzdzi okrutna mio panujca w
sercu samicy - zarwno wrd zwierzt, jak i ludzi."
Wliteraturze II poowy XIX wieku typ kobiety niszczcej by nader rozpowszechniony. Wiele o tym mwi
wspaniaa, wydana przez PIWy praca Mario z Pra: Zmysy, mier i diabe w literaturze romantycznej".
Kobieta-wampir to specyficzna, baniowa forma mitu spotykana w wielu kulturach. W polinezyjskiej
opowieci Tonga pikna Fehuluni doprowadza do unicestwienia mczyzny:
nie spostrzeg, co si z nim dzieje, a stopniowo cae wntrze z siebie wyrzuci i zostaa tylko skra z
powietrzem... rozleg si syk, powietrze uszo... pozostaa z niego sucha, skurczona szmatka."
W kulturze Zachodu kobieta-wampir czsto bya przenoszona w wiat orientalnej grozy. Przykad mamy w
noweli Gautiera o piknej J awajce:
SoudaHari moga mie ze trzynacie lat... naleaa do rasy tych gronych J awajek, tych penych
wdziku wampirw, ktre wysysaj Europejczyka w trzy tygodnie, zostawiajc go bez kropli zota i
bez kropli krwi."
Kobieco zalepiajca
J est to chyba najpowszechniejszy w codziennoci i najagodniejszy w formie mit kobiety fatalnej,
zawierajcy element przejciowoci. Zaczarowany urokiem kobiecoci mczyzna po pewnym czasie wraca
do rwnowagi, ,uwalnia si" lub
przejrza". Oznacza to, e mija czar erotyczny, zafascynowanie seksem, a pojawia si krytycyzm, potrzeba
pozaseksualnych wizi. Czsty to temat w literaturze i w kinematografii.
Rozwaania na temat tego mitu, jakkolwiek poowiczne i z koniecznoci skromne, warto uzupeni
przykadami najczciej podawanych form zachowania i uwodzenia kobiety fatalnej. Syreni piew lub
piew Dalili to jedna z najpikniejszych form. Inne formy to dziaanie z pozycji wadzy, szanta,
uwiedzenie seksualne, zupene owadnicie wol mczyzny, ktry staje si wykonawc, narzdziem (np.
Carmen). Szekspir, wietny psycholog, wskazuje gbsze formy, ktre mona by okreli jako dziaanie na
zasadzie drugiego J A (np. Lady Makbet).
Co ten mit tworzy, jakie s jego rda, mechanizmy dotychczasowego dziaania! Sprzeczno wobec
kobiecoci, wynikajca z poczucia niepewnoci siebie w roli mczyzny, lku przed wspyciem
seksualnym. Lk ten wyzwala ma kobieco.
Prba przezwycienia poczucia maowartociowoci i niszoci odczuwana przez mczyzn. Kobieco
J est wwczas demonizowana, przedstawiona jako wroga, grona sfera.
Projekcja wasnych niepowodze, trudnoci, zaburze.
Reakcja wobec nie znanej natury kobiecoci, rnej od mskiej natury. Innym, aczkolwiek
wanym rdem mitu, jest autentyczne dowiadczenie,
uoglnione na wiat kobiecy jako taki. Ile np. opracowa doczekaa si synna Kleopatra, Lukrecja Borgia
itd., ile jest w tych opowieciach fantazjj twrczej. Popularno i rozpowszechnienie tego mitu jest wyrazem
pewnych trudnoci w prawdziwym rozumieniu istoty natury i pciowoci kobiecej, wasnych niepowodze
czy zaburze seksualnych.
* * *
W erotymie kultury rdziemnomorskiej zbliony do mitu kobiety fatalnej jest
mit Pandory. J ego gwn tre mona odda nastpujco: Kobieta
jest pocztkiem i rdem wszelkiego za". Przejawy mitu odkrywamy w
obyczajowoci staroytnego Egiptu, ktrego
literatura okresu Ramassydw (XIIIXII wiek p.n.e.) okrelaa kobiet jako
frywoln, zalotn i kapryn, niezdoln dotrzyma tajemnicy, kamliw i mciw, niewiern z samej ju
natury (...) worek wszelkich niegodziwoci".
Mit Pandory szczeglnie rozwinity by w kulturze greckiej. Stamtd zreszt bierze si jego rdosw,
gdy Pandora bya crk Praksitei i Erechteusa, a on Epimeteusza. Kierujc si ciekawoci (motyw
czsto przypisywany naturze kobiecej) otworzya Pandora puszk Prometeusza i w efekcie na ludzko
spady klski: staroci, cikiej pracy, chorb, obdu, wystpku, namitnoci, zudnych nadziei.
W tradycji judeochrzecijaskiej rwnie kobiecie przypisywano przez wieki win za grzech pierworodny -
zerwanie owocw
z drzewa poznania dobra i za" i skonienie Adama do udziau w tym samym przekroczeniu zakazu.
J akkolwiek rdo powstania tego mitu ginie w pomroce dziejw (by moe bya nim reakcja mczyzn na
matriarchalizm, ktry w wyniku rnorodnych przemian spoecznokulturowych przeszed w patriarchalizm
kultury greckiej), swoist obudow filozoficzn tego mitu stworzy Hezjod, Platon Arystoteles. Ten ostatni
wrcz twierdzi, i kobieta jest mczyzn, tyle e nieco gorszym.
Przez cae wieki rozwoju kultury europejskiej kobieta budzia nieufno, poczucie zagroenia - z wyjtkiem
moe kilku janiejszych i cieplejszych nurtw, do jakich mona zaliczy kultur XIIwiecznej Prowansji.
Klski ywioowe, mier, pomory i epidemie najczciej byy przedstawione alegorycznie jako kobieta. W
wikszoci bajek kobiety znacznie czciej ni mczyni byy traktowane jako symbole za; czarownice,
wiedmy, babyjagi, zoliwe duchy.
J edynie diabe przybiera posta msk, ale i on rycho nabra w obyczajowoci ludowej charakteru
sympatycznego czarta z rogami, w kusym
kubraczku. ,
W XX wieku nawet nazwy cyklonw i tajfunw maj imiona eskie. rdem jest oczywicie dugotrwaa
tradycja mitu Pandory, ulokowana - dla odmiany - w tym nazewnictwie. W tyme XX stuleciu, szczyccym
si emancypacj kobiety, nadal utrzymuje si zakamuflowany mit Pandory w baniach i legendach, w
sprzecznoci uczuciowej wielu mczyzn. Mona powiedzie, e zmianie obyczajowoci i wiadomoci
seksualnej towarzysz ukryte w gbokich pokadach podwiadomoci mskiej przejawy mitu Pandory i
kobiety fatalnej.
J edn z przyczyn nerwic seksualnych mczyzn jest gboko tkwicy lk przed kobiecoci, poczucie
zagroenia, nieufno. W ten sposb biologia i kultura s ze sob nierozerwalnie powizane.
J ake czsto kobiecie przypisywano zgubny wpyw na dzieje Europy. Wystarczy wspomnie znaczenie
przypisywane Lukrecji Borgii w polityce Rzymu, papiea, Aleksandra VI czy wpyw pani de Maintenon
(morganatycznej maonce Ludwika XIV) na polityk Francji. Przez cae wieki utrzymyway si
znieksztacone wersje ich (i wielu innych kobiet) roli w polityce. Dopiero dokadniejsze badania
historykw pozwoliy stwierdzi obraz wrcz odwrotny do stereotypowego.
Supremacja mska przez wiele wiekw nie pozwalaa dostrzega zdolnoci naukowych i organizacyjnych
kobiety (cho zawsze byy wyjtki od tej reguy), stanowia rdo gbokiej wobec niej nieufnoci. W
moralistyce czciej kobiet ni mczyzn widziano jako zarzewie niebezpieczestwa i pokus. W tym, jak i
w wielu podobnych mitach, potwierdza si istnienie podwiadomych nurtw w kulturze.
MIT PANDORY
Chocia nie naley przesadza z ich znaczeniem, to jednak wywieray one i wywieraj nadal pewien wpyw
na caoksztat kultury
i obyczajowoci.
Tego typu przemiany obyczajowe, jak: swoboda seksualna, partnerski model zwizkw heteroseksualnych
nie musz jakociowo zmienia stosunku mczyzn do kobiet. Do tego potrzebna jest dusza ewolucja
kultury i czas. W wielu spotkaniach i dyskusjach z rodzicami czsto przejawia si ten sam motyw - mwi
si obecnie o tym, e to dziewczta s rdem erotyzacji rodowisk modzieowych, natomiast mczyni
naraeni s na cig prowokacj z ich strony. Czyli znowu rdem za s kobiety.
Motyw stary, tyle e nie przemylany, bo njby skd bior si te rzekome zachowania kobiet? Z ich natury?
Obyczajowo seksualna mczyzn i kobiet nie biegnie rnymi torami ani nie jest rodem z rnych planet.
Obyczajowo jest rezultatem interakcji pci, przemian oglnospoecznych i kulturowych, systemu wartoci.
Takie czy inne zachowania kobiet nie bior si z powietrza ani tylko z ich natury. W ten sposb
musielibymy utrwala ' istnienie mitw. Zachowania te bior si z oczekiwa i sygnaw otrzymywanych ze
wiata mskiego i wychowania. Dotd inny jest stosunek do ekscesw seksualnych" kobiet, a inny do
mczyzn. Wydaje si, e przyczyn jest brak popularyzacji zagadnie obyczajowych pci w rnych
kulturach.
* * *
Istniej rne okrelenia mczyzn z bujnym yciem seksualnym, czsto zmieniajcych partnerki:
uwodziciel, don
J uan, Casanov, playboy, erotoman, rozpustnik itp. W zasadzie mona ten rodzaj mczyzn sprowadzi do
dwu typw:
don J uana i Casanovy. Mimo pozornych podobiestw, typy te rni si
jednak motywacjami i stylami zachowa.
Mit don J uana ma obszern literatur, znalaz si rwnie w arcydzieach
muzycznych. Fantazja literacka widziaa
rodowd seksualnych poczyna don J uana w rnych rdach, zgodna bya natomiast w opisywaniu jego
postaci jako barwnej, mskiej, atrakcyjnej, penej wigoru, bujnego temperamentu
i energii yciowej. Ocena mora na tej postaci (przewanie krytyczna) ma zmienne natenie barw - od
pobaania do surowego napitnowania. Do najczciej wymienianych i opisywanych cech mczyzny typu
Don J uana nale:
Czste zmiany partnerek seksualnych zdobywanych przebojem".
Atrakcyjno mska, witalno, z pewn doz bezczelnoci oraz Pewnoci siebie, Uczynienie z podbojw
erotycznych hobby, gwnej wizji ycia, celu samego w sobie, Dominujca potrzeba przyjemnoci we
wspyciu seksualnym, satysfakcji z kolejnego zdobycia kobiety, zmiany obiektu (brak natomiast wizi
uczuciowych). Egocentryzm seksualny, w ktrym liczy si tylko wasna przyjemno, wasna osoba,
zaspokojenie wasnych potrzeb.
Pozostawianie byych partnerek wasnemu losowi, brak jakiejkolwiek odpowiedzialnoci za konsekwencje
swych zachowa, Budowanie samooceny swej mskoci na podstawie liczby podbojw, ilociowe
traktowanie wspycia, wyczne koncentrowanie si na
atrakcyjnoci zewntrznej.
W literaturze specjalistycznej donuanizm jest tumaczony poczuciem niepewnoci w roli mczyzny,
kompleksem impotencji (ktry narzuca potrzeb staego sprawdzania si, samopotwierdzania), ukrytymi
cechami homoseksualnymi, niedojrzaoci uczuciow i seksualn. Inni badacze posuwaj si jeszcze dalej i
mwi o cechach psychopatycznych. Donuanizm nie stanowi jednostki chorobowej, patologii psychicznej,
jest okrelonym rodzajem zachowa mogcych wystpowa w rnych typach osobowociowych i
sprzonych z okrelonymi mechanizmami samookrelania si w roli mskiej, Na podstawie wasnych
dowiadcze terapeutycznych mog stwierdzi, e donuanizm kryje w sobie nastpujce, najczciej
wystpujce mechanizmy:
Kult falliczny
Mczyzna uwaa, e naley do "lepszej pci, a w budowie pciowej mskiej upatruje istot
seksualizmu. Kobiety s stworzone do ulegoci,'podboju, przyjemnoci, nale do pc i sabej,
nieracjonalnej. W kontakcie z nimi przyjmuje si postaw askawego dawcy, dopuszczajcego do aski
bycia z sob". W zasadzie kobiety ocenia don J uan negatywnie.
Tego typu postawa obecnie rzadziej jest formowana w procesie wychowawczym, a prymat wiata mskiego
jest coraz sabszym motywem kulturowym. Kult falliczny czsto jest wtrny, moe stanowi np. rezultat
atwych podbojw seksualnych atrakcyjnego mczyzny, ktry czsto by prowokowany i zdobywany przez
kobiety. Kryj si te w nim cechy narcystyczne, mogce opiera si na rzeczywistej wasnej atrakcyjnoci.
Kompleks impotencji
Lk przed impotencj, omieszeniem si w oczach kobiety, kompromitacj swej sprawnoci seksualnej
wyzwala u niektrych mczyzn tak silny lk, e zaczynaj oni unika wspycia lub rzeczywicie staj si
impotentami. U innych natomiast rozwija si mechanizm potrzeby staego sprawdzania si. Pomylna prba
wspycia nie eliminuje jednak niepewnoci, istnieje konieczno potwierdzania si w kolejnych
kontaktach z rnymi partnerkami.
MIT DON J UANA
Niedojrzao psychiczna
Kobiet utosamia si z fantomem seksualnym, wspycie seksualne - z rozadowaniem podniecenia, czas
- z chwil spdzon przyjemnie, a wasnymi zachowaniami kieruje dziecice chc".
Efekt seksualnej subkultury i rywalizacji
W rodowisku, w ktrym istnieje klimat swobody obyczajowej, licytowania si w dowiadczeniach
seksualnych, moe rodzi si potrzeba rywalizacji w celu zyskania prestiu i powaania w oczach innych.
Donuanizm staje si wwczas sportem.
Badania poziomu temperamentu seksualnego tej grupy nie wykazay cech rnicych ich od innych
mczyzn, podobnie jest zreszt z kryteriami atrakcyjnoci mskiej. Byli oni rni - atrakcyjni i bardzo
przecitni. Zapewne wyspecjalizowanie si w tej formie zachowa moe da wiksz swobod podbojw i
wiksze wyczucie, gdzie mog liczy na sukces. Donuanizm czsto przypomina polowanie, w ktrym
zwierzyn own jest kobieta.
Poniewa wie si te ze znieksztaceniem postaw wobec widzenia pci mskiej i kobiecej, trudno o
stworzenie staych zwizkw uczuciowych, wiernoci, partnerstwa. Przemijajce lune zwizki z kobietami
nie pozwalaj na poznanie odmiennoci psychicznej pci i nie umoliwiaj powstania zwizku osobowego.
Poprzestaje si na poziomie wizi seksualnej.
Donuanizm moe by trwa postaw yciow, moe te by postaw przejciow w dojrzewaniu do
gbszej wizi uczuciowej. Ta ostatnia moliwo powstaje wwczas, gdy znudzi si seria podbojw i szuka
si innego typu kontaktu z kobietami. Moe by rwnie rezultatem zakochania si w kobiecie, ktra potrafi
wzbudzi szacunek do siebie, zafascynuje sob.
* * *
MIT CASANOVY
W powierzchownej obserwacji typ mczyzny zwany poprzednio don J uanem i typ zwany Casanov jest
prawie identyczny.
Dostrzega si bowiem to, co zewntrzne: zmiany partnerek, uwodzicielskie zachowanie, zainteresowanie
gwnie wiatem kobiet. Poniewa w naszej kulturze istnieje swoiste wyczulenie na swobodne zachowanie
seksualne, oba wspomniane typy zazwyczaj spotykaj si z negatywnymi i rygorystycznymi ocenami i to w
stopniu o wiele wikszym ni np. ludzie nieuczciwie zdobywajcy
majtek, karierowicze, tyrani domowi itd.
Mczyzna typu Casanova jest znawc psychiki kobiet, ich
koneserem. J ego prawzr autentyczny Casanova - wzbudza due zainteresowanie u swych
wspczesnych, jak
i potomnych. Powicono mu wiele biografii, powieci, faszowano jego pamitniki, kilkakrotnie
ekranizowano jego dzieje, tworzono dziea muzyczne. Ciekawe jednak, e gwnie zewntrzna strona jego
zachowa, tzn. mnogo podbojw erotycznych, przygd cieszya si popularnoci. Podobnie i
wspczesny Casanova budzi agresj, zawi, zainteresowanie, w wyniku klimatu, jaki si tworzy wok
jego podbojw miosnych, mniej natomiast znane s prawdziwe cechy i motywy jego zachowa.
Tajemnica sukcesw mczyzny typu Casanova tkwi gwnie w specyficznej postawie wobec kobiet. A.
Bursa przedstawi j w swym wierszu:
Giuseppe Casanova, ktremu tak zazdrocisz, nie by wcale bardzo bogaty ani bardzo silny, a
jego epoka znaa mczyzn
rwnie piknych, jak on
lub pikniejszych od niego, ale by grzeczny, tkliwy rycerski.
Cechy charakterystyczne mczyzny typu Casanova to: Fascynacja kobiecoci,
adoracja kobiecoci
Casanova urzeczony jest odmiennoci nie tylko biologiczn, ale i psychiczn pci. Odczuwa potrzeb bycia
w tym wiecie, poznawania go. M. Pavlowic tak o nim pisze: ..powica si kobietom tak samo, jak inni
powicaj si karierze, polityce, malarstwu, sportom, historii... wanie w kontaktach z kobietami, w
rnych sytuacjach erotycznych, uzyskuje najwikszy stopie zadowolenia i najintensywniejsze odczuwanie
ycia, wszystko inne natomiast wydaje mu si szarzyzn i popioem. "
Indywidualizowanie kobiet i dostosowywanie taktyki uwodzenia do danego typu psychicznego kobiety
Dla mczyzny typu don J uana wszystkie kobiety maj wicej cech wsplnych ni indywidualnych, dla
Casanovy - odwrotnie. Typ Casanovy szuka w kadej kobiecie jej specyficznej innoci i dostosowuje do niej
swoje podchody". Opis tego rodzaju podstawy znajdujemy w ksice Zb. Nienackiego Uwodziciel":...
Kada kobieta nosi w sobie swj mit o mioci... kobieta musi si odnale w mczynie, dlatego on musi
nieustannie si zmienia, niejako cigle przetwarza, dostosowywujc si do wyobraenia, jakie owa kobieta
ma o mczynie. J edna pragnie romantycznego trubadura, wzdychacza i pojkiwacza, inna pragnie
brutalnego i wadczego samca, jeszcze inna zwykego sabeusza, inna znw beztroskiego wesoka,
wodzireja... Pierwszym zadaniem jest odkry, czego ona szuka w mczynie i potem takim si sta...
kobiety s to istoty, ktre przede wszystkim pragn by zauwaane. J edne chc, aby zauwaa w nich
poetyczn dusz, strj, nastrj, dowcip, inteligencj, inne wreszcie chc, aby widzie w nich pontn
samiczk. Do kobiety wic naley podchodzi zawsze z zainteresowaniem... Czasem, aby zdoby kobiet,
wystarczy jedno ciepe sowo, jeden ciepy gest... do piknej kobiety trzeba podchodzi z prostot".
Pozytywne uczucie wobec kobiet
Dla don J uana s one waciwie obojtne uczuciowo, liczy si tylko sukces podboju, zdobycia. Tymczasem
typ Casanovy je lubi, jest ich uroczym powiernikiem, jest przyjacielski. Rwnie po romansie pozostaje w
nim poczucie wdzicznoci i potrafi zachowa serdeczny kontakt.
Oprawa romansw
Typ Casanovy jest estet, ceni sobie opraw, klimat, nastrj, zadowolenie ze strony kobiety i swoj
msko, ale widzi j jako w pewnym sensie partnersk wobec kobiecoci. W swoim uwodzeniu stara si
rwnie przewidywa przyszo, nie doprowadza zatem do sytuacji dramatycznych, komplikujcych ycie
osobiste jego partnerw.
Szukajc mechanizmw zachowa tego typu mczyzn znajdowaem najczciej: Niedosyt uczu w yciu
rodzinnym
Luny kontakt z matk i niezaspokojenie przez ni potrzeb uczuciowych syna moe prowadzi do staego
poszukiwania akceptacji uczuciowej i wizi przy trudnoci do tworzenia staych zwizkw uczuciowych.
Traktowanie swych romansw jak pasji badawczej, zgbiania tajemnicy kobiecoci Szukanie ideau kobiety
J ak wiemy, w okresie dojrzewania tworzy si idea drugiej pci. Moe jednak ta idealizacja siga w rejony
trudne do urzeczywistnienia. Zachowanie Casanovy bdzie zatem oznacza szukanie ideau.
Mczyzna typu Casanovy potrafi stworzy udany, trway zwizek w przypadku, gdy trafi na swj idea,
lub... zrezygnuje z jego poszukiwa. Zdobyte dowiadczenie moe mu pomc w tworzeniu dobrej kultury
wspycia codziennego i seksualnego i wzajemnego porozumienia. J ednake dochowanie wiernoci,
staoci wymaga od niego przewartociowania wielu poj i powstania nowych wartoci. Inaczej mwic
musi on dojrze do dostrzeenia wartoci, jak jest wierno, stao, a to staje si moliwe w przypadku
powstania prawdziwej mioci.
Warto tu wrci do dalszego cigu wiersza A. Bursy;
Wic o ile chcesz tak jak
on
zdobywaj serca kobiet i nie
zraaj si trudnociami.
Zacznij od wasnej ony.
* * *
Istniej trzy mity rnych rajw, np. mit raju erotycznego, mit zotego wieku w historii, mit modoci jako
raju zdrowia, ycia itp. J ednym z takich mitw jest rwnie mit mioci
widzianej jako raj. J ego rdem jest naturalne pragnienie szczcia, radoci,
udanego partnerstwa. Mio moe by
wyrazem tych pragnie, a jej przeywanie, bycie w niej, moe da uczucie posiadania szczcia. J ednak tego
typu
wizja mioci oznacza dostrzeenie jednego z jej fenomenw, jednego z biegunw. Wszelkie zagroenia tego
szczcia, konflikty i nieporozumienia, nieoczekiwane poczucie osamotnienia w mioci, niezrozumienie
przez partnera, naturalna bariera, jak jest psychika pci, wzbudzaj lk przed utrat
mioci, jej umniejszeniem. Innym rdem takiego lku jest perspektywa czasu i
do powszechne przekonanie, e
mio nie trwa wiecznie, e pniej zacznie dominowa przyzwyczajenie, e zmniejszy si atrakcyjno
seksu w zwizku i fascynacja partnerem. To poczucie zagroenia mobilizuje do walki o utrzymanie mioci.
Rne s formy tej walki: uatrakcyjnianie wspycia, uprzyjemnianie ycia partnerowi, troska o wasn
atrakcyjno fizyczn, dom, standard materialny, rozrywki itp.
Mio widziana z perspektywy bieguna szczcia skania rwnie do porwnywania jej w czasie przeszym
z czasem teraniejszym, do swoistego bilansowania zyskw i strat J ednym z takich przykadw moe by
ocenianie zachowania partnera, jego
taniec godowy" u progu mioci. Adoracja i starania w przeszoci s potwierdzeniem mioci, natomiast
aktualna powcigliwo w sownym wyraaniu mioci, zmniejszenie zachowa adoracyjnych oceniane jest
jako zobojtnienie", a co za tym idzie - zmniejszenie mioci z jego strony. Powszechne s skargi i ale
typu: kiedy bardziej mnie kochae" itp. Zapomina si wwczas o kilku prawidowociach mioci. J edn z
nich jest dwubiegunowo mioci: biegun szczcia i cierpienia. Podobne fenomeny dwubiegunowoci
znajdujemy zreszt w innych formach egzystencji czowieka, np. w macierzystwie. rdem cierpienia w
mioci jest np. tsknota za ukochana osob, jej choroba, przeywane przez ni problemy, ktre odczuwa si
jako wasne itp.
Inn prawidowoci jest naturalna ewolucja mioci z prymatu emocji, nastrojowoci, sentymentalizmu w
gbszy wiat przyjani, przywizania, zjednoczenia psychicznego. Barwa emocji moe pozosta ta sama, ale
intensywno ulega zmianie i wanie jej czsto si przypisuje zarzut zaniku" mioci.
J eszcze inna prawidowo - taniec godowy", adoracja - wyraajce zafascynowanie osob partnera, ch
zyskania jej akceptacji, ewoluuj w stao, nawyki ycia codziennego. Partner zatem syszy bdne zarzuty,
i dawniej bardziej mnie kochae", gdy tymczasem rzeczywisto jest inna. J eeli zatem widzi si tylko
jeden biegun mioci, a jej pocztek jako idea mioci, to mona jej prawdziw natur ocenia jako schyek i
upadek. Zapewne oprcz nieznajomoci praw rzdzcych mioci drugim rdem niezrozumienia jej istoty
jest tradycja kulturowa gloryfikujca mio sentymentaln, zmysow, nastrojow, a nie mio
przyjacielsk, dojrza, wyraajc si w powiceniu, ofiarnoci, wyrozumiaoci i przebaczaniu.
Rne s formy rozwizania dylematu mioci. J ednym z rozwiza jest refleksja nad jej natur i akceptacja
rzdzcych ni praw, czyli inaczej mwic wzrost dojrzaoci psychicznej. Innym bywa poszukiwanie
nowej mioci, zaczcie od pocztku, czyli zwrot ku radoci, jak daje nastrojowo, taniec godowy"
drugiej osoby. J eszcze inni - rozczarowani tak mioci", jaka aktualnie jest
- uciekaj w krztanin domow, w opiekowanie si dziemi, w prac zawodow, w rutyn codziennoci.
Mit raju mioci moe zatem prowadzi do negacji faktu istnienia mioci przez niezrozumienie jej natury, a
jest to utrata wielkiej szansy i dobra.
MIT RAJ U MIOcI
* * *
PRZESDY SEKSUALNE
J edn z postaci uwarunkowania kulturowego s przesdy. Stanowi one relikt potocznego uwiadomienia,
powierzchownych obserwacji, lkw oraz obsesji. S one jednak na tyle
trwae, e wbudowuj si w pogldy, oceny, nierzadko te
bywaj rdem lkw, napi, uprzedze. Ich prardo" czsto siga w tak odleg przeszo, i
niemoliwoci jest go odnale. Waciwie kady z cytowanych niej
przesdw by rdem jakiego cierpienia, nieporozumienia, a nawet zaburzenia seksualnego. Mona
powiedzie, i przesdy seksualne to wynik niewiedzy, ale ksztatuj one okrelone postawy i oczekiwania
znieksztacajce rzeczywisto ycia seksualnego. Nastawienie na ich prawdziwo prowadzi do jej
rzekomego potwierdzenia si w yciu, co wynika z naturalnej selekcji docierajcych do nas informacji. W
ten sposb przesd znajduje swoje potwierdzenie i std jego trwao. Nieprawd jest, e uwiadomienie
seksualne prowadzi do jego eliminacji. Przeceniamy znaczenie wiedzy. Przesd moe trwa nadal, mimo i
jest irracjonalny, gdy jest danej osobie potrzebny do neutralizacji niepokoju, wyjanienia niepowodzenia,
uzasadnienia swego postpowania. Z tego punktu widzenia przesdy jako takie bd zawsze. Posumy si
przykadem. Niejeden pacjent tumaczy sobie np. zdrad ony i odejcie jej do nowego partnera rzekomo
wiksz" budow czonka kochanka. Tumaczy mi, i , tamten w ten sposb lepiej jej dogodzi". Natomiast
rozmowa z pozostaymi zainteresowanymi osobami ujawnia inny obraz sytuacji - nowy partner po prostu
potrafi dostrzec w swej partnerce kobiet i umiejtnie j rozbudzi seksualnie przez wyszy poziom kultury
wspycia i wi uczuciow. Ten mechanizm zdrady i odejcia ony jest jednak blokowany jako zbyt
przykry i uporczywie powtarzany jest inny, zwizany z budow narzdu pciowego. W tym przypadku
przesd daje mono uwolnienia si od poczucia winy i przerzucenia jej na tzw. czynniki obiektywne.
W wikszoci przypadkw przesdy seksualne wpywaj na okrelone postawy wobec seksu i oczekiwania
na pojcie normy seksualne). Oto kilka z nich:
Polucje s objawem choroby" - przesd ten wyraa lk przed typowym zjawiskiem fizjologicznym.
Kobiety maj wytrysk" - jest to uoglnienie do rzadkiego zjawiska, kiedy obfita wydzielina pochwowa w
momencie orgazmu ulega wydaleniu.
Wytrysk i orgazm u mczyzny s tym samym" - istnieje tu utosamienie orgazmu biologicznego i
psychicznego mczyzny; s to jednak rne doznania, chocia czsto wystpuj w tym samym czasie.
Brak krwawienia i blu podczas pierwszego stosunku kobiety J est dowodem braku dziewictwa" - przesd
ten jest rdem wielu dramatw modych kobiet, ktrym zarzuca si fakt ukrywania rzekomych
dowiadcze seksualnych; tymczasem u pewnego odsetka kobiet defloracja nie daje adnych objaww, a u
innych brak bony dziewiczej nie jest wynikiem dowiadcze seksualnych, lecz jej przerwania, np. w trakcie
wicze sportowych itp.
Wikszy czonek daje kobiecie wiksz przyjemno seksualn... Mczyzna z duym czonkiem ma
wikszy temperament seksualny" - przesd ten wynika z kultu fallicznego u mczyzn przesadnie
oceniajcych znaczenie swojej budowy dla jakoci przey seksualnych kobiety.
Mczyzna moe mie tylko okrelon liczb stosunkw pciowych w yciu" - przesd ten wyraa
energetyczny punkt widzenia seksu, przypisujc mu istnienie okrelonej wielkoci, majcej starczy na cae
ycie. Std inne, czsto spotykane pojcie - wyszumia si" - ktre oznacza, e dany mczyzna ju wiele z
tej energii utraci i nie wystarcza jej na obecne wspycie. Nie ma adnej okrelonej energii seksualnej, a
skdind wiadomo, i wanie ustabilizowane i czste wspycie rozwija zdolno jego zwikszania i
wyduenia w yciu.
, Abstynencja seksualna prowadzi do zaburze psychicznych" - istnieje tu stereotyp koniecznoci
wspycia seksualnego dla zdrowia, a abstynencja, celibat traktowane s jako przeciwne naturze i
patologiczne z zasady.
Przekwitanie prowadzi do zaniku wspycia pciowego" - obecnie przesd spotykany nieco rzadziej, ale
nadal wiele osb po przekwitaniu rezygnuje wiadomie z ycia seksualnego, obawiajc si rzekomych
konsekwencji zdrowotnych.
Palenie i picie nie ma wpywu na potencj seksualn, gdy znam takich, co j zachowali do pnej staroci,
chocia pili i palili" - tzw. przykady z ycia s bardzo mylce, zapomina si bowiem o tym, i wyposaenie
genetyczne i oglny stan zdrowia ludzi jest bardzo zrnicowany i std konsekwencje te mog by rne.
Prawdziwy orgazm u kobiety jest w stosunku" - przesd ten jest rdem dramatw i poczucia choroby u
tysicy normalnych, prawidowo reagujcych seksualnie kobiet, ktre nie akceptuj u siebie orgazmw
wyzwalanych przez pobudzenie echtaczki i domagaj si leczenia. Rwnie czsto ich partnerzy oczekuj
orgazmu w czasie stosunku - w ten sposb orgazm echtaczkowy, typowy dla wikszoci kobiet,
utosamiany jest z niedojrzaoci lub patologi. Zapewne wspomniany przesd powsta w epoce Freuda,
gdy psychoanaliza klasyczna traktowaa orgazm w wyniku pobudzenia echtaczki jako niedojrzay.
Homoseksualizm jest wrodzony" - uoglnia si tak jedn z wielu przyczyn homoseksualizmu, dotychczas
zreszt jeszcze mao zbadan. Pojawia si tu rwnie zjawisko tzw. rzutowania w przeszo, znajduje si w
niej bowiem rzekome dowody na wczesne ujawniania si objaww zainteresowa i zachowa
homoseksualnych. Z wielu bada natomiast wynika, i zdecydowana wikszo homoseksualistw
rozwina swoje zainteresowania w okresie dojrzewania.
Ozibo... impotencja s dziedziczne" - jest to wynik kojarzenia problemw seksualnych u siebie z
wystpujcymi u rodzicw.
Prostytutki maj jakie zboczenia" - najczciej przypisuje si im orientacj homoseksualn. Przesd ten
wynika z pogldu, i normalna"" kobieta nie byaby w stanie wybra takiej formy ycia, musz zatem kry
si w niej jakie patologiczne zaburzenia. Badania przeprowadzone w rodowisku prostytutek zawodowych
i dorabiajcych okazjonalnie" wskazuj, i wikszo z nich nie ma dewiacji seksualnych. Natomiast ich
osobowo to zupenie inna sprawa i w niej moemy szuka predyspozycji do wybranego stylu ycia.
J eeli jest mio, to wszystko si uoy" - pogld ten czsto jest przyczyn opniania podjcia leczenia
trudnoci seksualnych, liczy si bowiem na uzdrawiajc moc mioci. To prawda, e wi uczuciowa,
przyja midzy partnerami s ju poow leczenia, ale najlepsza nawet mio moe si zakoczy
dramatycznie, jeeli wi seksualna jest konfliktowa i zaburzona. Mio musi mie zapewnione warunki
swego rozkwitu, a jednym z nich jest harmonia seksualna.
Dobra technika seksualna jest podstaw udanego wspycia" - przesd ten prowadzi do rozkwitu
zainteresowa technikami, pozycjami, traktowanymi jako szczyty ars amandi. Dobra technika, a waciwie
powinno si mwi (i czyni) kultura wspycia, istotnie jest wana, ale w ramach oglnej kultury bycia,
umiejtnoci wczuwania si w wiat pci odmiennej, tworzenia wizi. Tymczasem dla wielu osb mnoenie
technik seksualnych jest gwnym rdem ich dobrego samopoczucia w roli kochanka.
Mczyni s niewierni z natury" - przesd ten przypisuje mczynie zdeterminowan przez ich natur
konieczno posiadania wielu partnerek, zdrad,
skokw w bok". Inaczej mwic, mczyzna rzekomo jest poligamiczny z natury, a kobieta
monogamiczna. Miesza si tu kilka poj. Popd pciowy jest poligamiczny z natury, ale wybr
dokonywany przez danego czowieka co do formy realizacji tego popdu moe by poli lub monogamiczny
(w naszym krgu kulturowym); proces ten jest te niezaleny od pci.
Naley rwnie sprecyzowa pojcie zdrady. J eeli postrzegamy zdrad jako kontakt fizyczny z partnerem,
to statystycznie rzecz biorc istotnie mczyni czciej miewaj takie kontakty. J eeli natomiast pojcie
zdrady rozszerzymy na
zdrad psychiczn, czyli podstawianie w wyobrani innych osb w trakcie wspycia z partnerem, to dane
statystyczne nie byyby tak askawe dla kobiet. Warto te przy okazji przypomnie, i wspomniany przesd
stworzyli sami mczyni w czasach obyczajowej podwjnej moralnoci, dajcej im wiksze uprawnienia
w swobodzie ycia seksualnego.
* * *
SAMOWYCHOWANIE SEKSUALNE
A
W procesie dojrzewania do partnerstwa seksualnego i rozwoju psychoseksualnego istnieje
wspoddziaywanie czynnikw zewntrznych oraz wewntrznych.
Uwarunkowania rodzinne, spoeczne i kulturowe moemy umownie traktowa jako
zewntrzne", a samowychowanie, samowiadomo i samorealizacj jako
wewntrzne". Oczywicie granice midzy nimi s pynne.
Nasze ycie seksualne, postawy wobec pciowoci, seksu, odmiennej pci w duym stopniu regulowane s
poprzez zdobyte uwarunkowania zewntrzne", tkwice w naszej wiadomoci, a jeszcze bardziej w
podwiadomoci. Nie jestemy jednak zdeterminowani w sposb bezwarunkowy i nasze wiadome J A
potrafi nie tylko zmienia istniejce uwarunkowania, ale te i tworzy nowe jakoci. Wynika to z (aktu, i
czowiek jest twrc wasnej osobowoci, a przynaimniej jest w stanie nim by. Proces twrczego
samorozwoju i samorealizacji jest obecnie bardzo podkrelany w psychologii i pedagogice. Odwoujemy si
do niego w leczeniu zaburze seksualnych i konfliktw partnerskich. J ego istnienie wymaga jednak
samowiedzy. Wyniki bada i obserwacje wskazuj, e samowiedza i samowychowanie s jednak raczej
postulaem i yczeniem ni rzeczywistoci, wielu ludzi bowiem nie rozwija w sobie potencjau twrczego.
J. Kozielecki twierdzi np., i u ponad 70% ludzi dominuj' niepewnoci w obrazie J A, a takie czynniki, jak
faworyzacja wasnej osoby, powszechny brak umiejtnoci samoobserwacji, ucieczka przed
samopoznaniem i brak kompetencji zmniejszaj obiektywno samowiedzy. Inaczej mwic - u wielu ludzi
istnieje dua przewaga uwarunkowa zewntrznych"A wobec J A nad wiadomie sterowanym
samowychowaniem i samorealizacj.
SAMOWYCHOWANIE
SEKSUALNE J A
+
Samowiadomo
+
Poczucie wstydu
Samookrelenie
Samorealizacja
Istnieje rwnie jeszcze jedna wana zaleno - okazuje si, i nasza wewntrzna postawa wobec
wasnego J A rzutuje na postawy wobec innych, co krcej mona opisa stwierdzeniem: mio do siebie
prowadzi do mioci innych.
Obecnie przedstawi niektre fenomeny samowychowania seksualnego. SAMOWIADOMO
SEKSUALNA
Postawy wobec wasnej seksual noci
(budowy, reakcji seksual nych) ksztatuj si
przede wszy
stkim w wyniku wychowania, dziaania tradycji kulturowych, rozwoju obrazu wasnej pci
oraz oddziaywania na nasze seksualne
J A osb odmiennej pci. W ten sposb,
poczwszy od dziecistwa, powstaje
pierw sza struktura postawy. Nastpna
ksztatuje si w praktyce seksual nej.
Sprawno seksualna, prze ycia nasze oraz
partnera po zwalaj pozna cechy wasnej
seksualnoci. Decydujcym jed
nak czynnikiem okazuje si hierarchia
wartoci i widzenia seksualizmu z
perspektywy celu
i sensu ycia oraz jego znacze nia dla
zwizku partnerskiego. J eeli
uwiadomimy sobie zoono tych
nakadajcych si na siebie czynnikw,
to
oczywisty bdzie fakt zrnicowania postaw wobec wasnej seksualnoci. Przyjrzyjmy si tym najczciej
spotykanym:
Postawa akceptujca
Moje ciao, moje reakcje seksualne s przeywane i rozumiane jako dobro, warto, dziki ktrej realizuje
si moja osobowo, wyraa mio, jest te ono darem dla drugiej osoby. J ako istota pciowa poprzez ciao i
jego reakcje poznaj siebie i mog pozna drug osob. Tworzc z ni jedno, wsplnot, przeywamy
zjednoczenie, mamy potencjaln zdolno przekazywania ycia. Przez tak postaw akceptuje si te
przemiany ciaa zwizane z wiekiem, rozumiejc ich konieczno i prawidowo tego zjawiska.
Postawa lkowa
Osoby wychowane w pruderyjnym rodowisku, majce zahamowania, trudnoci, kompleksy czy zaburzenia
przyjmuj postaw lkow. Ciao i jego reakcje wzbudzaj poczucie zagroenia. Na przykad
45
mczyzna z kompleksem maego czonka obawia si omieszenia, kobieta z oziboci obawia si
odrzucenia, przeywa dramat braku satysfakcji, impotent czuje si zagroony niepewnoci, jak zareaguje
jego ciao w sytuacji intymnej. Zaburzenia seksualne uderzaj nie tylko w poczucie ambicji, prestiu, ale
umniejszaj poczucie wartoci swej kobiecocimskoci, s zagroeniem dla zwizku partnerskiego.
Postawa narcystyczna
W postawie tej dominuje poczucie znaczenia swego ciaa i jego reakcji. S one przedmiotem dumy, prestiu
(znam warto tego dla innych"). Przedmiotem dumy moe te by obiektywna atrakcyjno ciaa, wielko
budowy, wysoka potencja, duy temperament. Postawa ta jest typowa na pocztku okresu dojrzewania
(narcyzm modych dziewczt) i dla osb majcych sukcesy erotyczne, stanowicych przedmiot adoracji ze
strony przedstawicieli pci odmiennej. Moe jednak doj do widzenia siebie gwnie z perspektywy ciaa.
Kobieta moe przyj postaw biern, oczekujc adoracji i podziwu; kochanek ma by jej paziem.
Mczyzna moe oczekiwa, e partnerka powinna omdlewa na sam widok jego podniecenia i sprawnoci.
Poczucie owadnicia
W pocztkach okresu dojrzewania, wobec braku zdolnoci do samoopanowania seksualnego, dominuje
uczucie: Seks jest silniejszy ode mnie". Seksualizm stwarza napicia, stany podniecenia, burzy harmoni i
poczucie rwnowagi, staje si jakby czym obcym wobec JA, przyjmuje si zatem wobec niego postaw
tumienia. Przeycia te typowe s np. dla osb z kompleksem onanisycznym.
Poczucie owadnicia przez seks jest tym wiksze, im mniejsze jest samoopanowanie jako takie. W wielu
kulturach istnieje jakby prewencyjne przygotowanie modziey do wejcia w t faz rozwoju.
Poczucie owadnicia powstaje rwnie w wybuchu namitnoci i mioci erotycznej do danej osoby,
odkrywajc nie znane uprzednio moliwoci i przeycia erotyczne. Postawa dystansu
U niektrych osb nastpuje rozdzielenie seksualizmu od J A, z wyranym tumieniem i wypieraniem
potrzeb erotycznych. Skrajne formy mog u danej osoby prowadzi do aseksualizmu. U innych natomiast
nastpuje wyrzeczenie si seksualizmu w imi innych wartoci.
Kada z wymienionych postaw ma swoje konsekwencje w stylu wspycia seksualnego i w typie wizi z
partnerem Postawa akceptujca sprzyja rozwojowi partnerstwa, kultury wspycia, harmonii psychicznej,
dobrym kontaktom z ludmi. Postawa lkowa moe narzuca rnorodne mechanizmy obronne, w
powanym stopniu
zakcajce wspycie seksualne i kontakty z ludmi. Postawa narcystyczna sprzyja powstaniu zwizkw z
uzalenieniem partnera, narzuceniem mu
AA
wasnej dominacji, manipulowaniem wasn atrakcyjnoci w celu uzyskania korzyci. Poczucie owadnicia
moe prowadzi do powstania zwizku traktowanego jako wyadowanie si"; drug osob uwaa si
wwczas za przedmiot, narzdzie do zaspokajania wasnych potrzeb. Postawa dystansu moe rodzi
niezrozumienie wanoci i wartoci seksualizmu, bagatelizowanie tego u innych.
Warto te wspomnie, i wiele zwizkw powstajcych na zasadzie potrzeby rozwizywania osobistych
trudnoci potrafi pniej stworzy dobr wi, nie przekrela to zatem szans dobrego zwizku, chocia
utrudnia jego start.
Postawa wobec wasnego ciaa i jego reakcji nie ogranicza si zatem do wasnego J A, rzutuje na postaw
wobec partnera, a take innych osb. W krgu naszej kultury przez cae wieki rozwijaa si postawa
dystansu wobec ciaa, mowa ciaa" bya jedynie czytelna i akceptowana w przypadku choroby, cierpienia.
Tymczasem nawet spontaniczne reakcje seksualne, jak np. polucje, erekcje dzienne u mczyzn, zwilenie
pochwy w wyniku podniecajcego taca itp. byway rdem zaenowania, wstydu czy nawet lku.
W zwizku partnerskim dobra wi seksualna powstaje midzy osobami z postaw akceptujc ciao i jego
reakcje, umiejcych odczytywa mow ciaa", a jednoczenie nie rozdzielajcych ciaa od caej osoby
partnera.
Samowiadomo seksualna zakada zatem widzenie siebie jako osoby pciowej o charakterystycznej
innoci psychoseksualnej ni partner, umiejtno odczytywania mowy ciaa", akceptacj ciaa i jego
reakcji oraz traktowania ciaa jako integralnej czci osoby.
SAMOOKRELENIE SEKSUALNE
Proces samookrelenia seksual nego w
zasadzie koczy si
w okresie dojrzewania i wy raa si
okrelonym poczuciem jako
kobietymczyzny, po staw wobec
wasnej pci oraz pewn filozofi" pci,
seksu. Prawidowo rozwijajca si
osobowo potrafi odpowie dzie sobie
na pytanie, co to znaczy by mczyzn
lub kobiet, na czym polega inno
psychoseksualna pci i jakie jest jej
miejsce w zwizku partnerskim.
Wikszo tych spraw istnie je w
podwiadomoci, w gbo ko ukrytych
motywach zacho wania i dlatego
czsto na za dane wprost pytania
dotyczce
pci, seksualizmu w odniesieniu do wasnego J A trudno wielu osobom wprost odpowiedzie. Wystarczy
jednak refleksja, aby sformuowa odpowied, wyraajc znajomo siebie. Nie kady jednak zadaje sobie
trud samopoznania i dlatego wielu ludzi jest zagubionych w sobie.
SAMOOKRELENIE
Seksualizm
Piec biologiczna
Wychowanie Rwienicy
Podwiadomo
SAMOOKRELENIE PCIOWE
Idealny obraz siebie jako kobietymczyzny
Realny obraz siebie jako kobietymczyzny
Stosunek emocjonalny do wasnej pci zjologia"
pc i
Samookrelenie seksualne jest wypadkow biologicznej determinacji pci i seksualizmu, caego procesu
wychowania, dowiadcze erotycznych i samowiadomoci seksualnej. Proces jego rozwoju przebiega
rnymi drogami, ale zdecydowanie najwaniejszymi s identyfikacja i naladownictwo. Inne osoby, np.
czonkowie rodziny, rwienicy, bohaterowie z literatury i filmu itp., s rdem wspomnianych procesw.
Identyfikacja moe by pena, czyli np. wasna msko jest powielaniem mskoci ojca razem z postaw
wobec tej mskoci, ale moe by rwnie niepena i wwczas poczucie wasnej mskoci jest niepene.
Podobne naladownictwo moe dotyczy np. stylu bycia, zachowania, moe te by ograniczone oo jakiej
jednej z cech.
Powszechno poczucia maowartociowoci seksualnej, niepewnoci swej mskocikobiecoci, zaburze
seksualnych wskazuje, i u wielu ludzi proces samookrelenia seksualnego jest zaburzony, a rde tych
zaburze na og mona doszukiwa si w okresie dojrzewania lub dziecistwa.
Najczstsze rda zaburze procesu samookrelenia seksualnego to: Sprzeczno midzy pci
biologiczn a psychiczn
Wasna pe biologiczna jest nieakceptowana i istnieje psychiczne identyfikowanie si z pci odmienn.
Cielenie jest si np. mczyzn, ale psychicznie kobiet. Dana osoba usiuje rozwiza t sprzeczno
poprzez metrykaln zmian pci oraz zabieg operacyjny, dajcy cechy pci odmiennej. Z bada wynika, e
tego typu zabiegi jednym osobom pomagaj w ostatecznym samookreleniu seksualnym, ale innym
subiektywne rozdarcie przynalenoci do dwch pci pozostaje nadal.
Rozbieno midzy idealnym a realnym obrazem swej pci
Kady czowiek ma obraz idealnego J A, nie tylko w sensie seksualnym. Moe jednak powsta sytuacja,
kiedy obraz idealnego J A jest tak dalece nierealny, nie na miar moliwoci danej osoby, i powstaje
przepa wobec J A realnego, co rzutuje na zwizki partnerskie.
Dana osoba albo si z nich wycofuje, albo stwarza niemoliwe do spenienia wymagania, tak e partner si
wycofuje. Moe te powsta stae poczucie niezadowolenia z siebie lub z osoby partnera. Inaczej mwic
komunikaty nadawane o sobie s odbierane przez otoczenie jako sprzeczne lub nieczytelne.
Posumy si przykadami. U danej osoby J A idealne stwarza wysokie wymagania co do atrakcyjnoci
zewntrznej, sprawnoci seksualnej i atrakcyjnoci osoby partnera. Tymczasem nie dysponuje on
moliwociami spenienia tych oczekiwa.
Wwczas "moe powsta trudno w stworzeniu zwizku, realni kandydaci bowiem s odrzucani, a nierealni
podani. W innym przypadku w J A idealnym zawarta
48
4 - Seks partnerski 49
jest potrzeba bycia wiernym, spokojnym i ustabilizowanym partnerem, tymczasem J A realne stale zmienia
partnerw, jest pene niepokoju, zmiennoci. Dy si zatem do celu, ale poprzez wybr drogi oddalajcej
mono jego osignicia.
Rozbieno midzy J A idealnym a realnym jest bardzo czsta, ale na szczcie nie przybiera skrajnych
rozmiarw. Do pewnego stopnia moe by ona czynnikiem pobudzajcym twrczo i rozkwit, mobilizuje
bowiem do rozwoju wasnej osobowoci, narzucajc jej wysokie wymagania. Moe jednak sa si
czynnikiem destrukcyjnym, kiedy J A realne w sposb trway nie jest akceptowane, co sprzyja poczuciu
niezadowolenia z siebie. Czowiek dojrzay akceptuje sie' bie takim, jakim jest, ze swymi wadami i
zaletami.
Niepena identyfikacja seksualna
Niepena identyfikacja seksualna'tkwi u podstaw wielu zaburze seksualnych. Profesor A. Kpiski
podkrela, i sprzyja powstaniu postaw lkowych: kobiety
niejednokrotnie boj si roli matki, a mczyni roli mczyzny. Skrajnym przykadem postawy lkowej w
tym mechanizmie jest gwat seksualny, zwaszcza w grupie. Wwczas mczyzna jedynie jako
przedstawiciel grupy (my" silniejsze
od ,ja") moe wystpi w roli mskiej. W wielu innych przypadkach agresja seksualna wiadczy o jej
podou lkowym; jest to lk przed odmienn pci i niepewno wasnej roli seksualnej.
Niepena identyfikacja seksualna jest najczciej wynikiem trudnoci wychowawczych oraz braku
rwnowagi midzy pozycj ojca i matki w rodzinie. Syn moe czu si psychicznie i fizycznie podobny do
matki, majc wiadomo przynalenoci do pci mskiej. Wwczas w swych zachowaniach seksualnych
de facto ujawnia sprzeczno
midzy tym ,kim jestem" a kim powinienem by".
Innym rdem niepenej identyfikacji seksualnej jest zasada bycia antywzorcem wasnych rodzicw, np.
syn dy do bycia kracowo rnym od ojca,
zwalcza w sobie wszelkie podobiestwa do ojca i w rezultacie jego msko jest budowana jako
antymsko ojca.
Wychowanie seksualne powinno wspomaga proces samookrelenia seksualnego przez ujawnienie
mechanizmw tego procesu, ukazanie ta kulturowego mskocikobiecoci, akcentowanie wasnej
niepowtarzalnej osobowoci.
Samookrelenie seksualne bardzo czsto jest pogbiane i rozwijane dziki zwizkowi partnerskiemu.
Niejeden partner potrafi zmobilizowa nasze J A do rozwoju bogatej mskocikobiecoci.
POCZUCIE WSTYDU
W procesie samowychowania i
samorozwoju seksualnego
pojawia si - jako naturalny problem
wstydu. J est to fenomen rzadko
rozwaany przez seksuo logw, natomiast
czciej przez moralistw. Nie jest to
rwnie temat modny" w dyskusjach
podczas prelekcji, spotka. Mo na by
rzec, i mylenie o po czuciu wstydu jest
wstydliwe.
Wstyd najoglniej oznacza reakcj
uczuciow na sytuacje zagraajce
szacunkowi wobec wasnej osoby,
naruszajce poczucie wasnej godnoci.
W potocznym jzyku przybra
znaczenie negatywne, jest bowiem
rozumiany jako jakie zahamowanie,
pruderia. Rw nie nie wiadomo,
dlaczego
jest on tak silnie kojarzony z sek sem, skoro
obejmuje szerszy
zakres znacze.
Poczucie wstydu, jeli przyjrzymy mu si bliej, kryje w sobie potrzeb zachowania wasnej tosamoci,
szacunku dla siebie, ochrony integralnoci osoby. Wstyd stanowi rwnie pewn barier ochronn wobec
granic swego J A, wobec ekspansji innych w terytorium" swego J A, w tajemnic J A, a zwaszcza w
tajemnic mojej pciowoci i seksu. Istnienie wstydu daje poczucie wasnej innoci, niepowtarzalnoci,
pciowej indywidualnoci.
Poczucie wstydu nie jest wrodzonym fenomenem, dziecku np. nie jest znane. Powstaje w wyniku naoenia
si na siebie kilku mechanizmw rozwojowych. Pierwszym z nich jest samowiadomo, powstanie
osobowego J A. Dowiadcza si wycznoci i innoci J A, istnienia w sobie wiata psychicznego,
wymagajcego
ochrony i bezpieczestwa. Drugim mechanizmem jest proces wychowania, a ten jest zrnicowany w
zalenoci od epoki, kultury i rodowiska. Analizujc dzieje kultur wida jak zmieniay si kryteria i granice
poczucia wstydu, formy jego ujawniania. Nastpnym mechanizmem jest reakcja J A na zachowanie innych.
Przez obserwacj innych osb moe powsta wiadomo erotycznego oddziaywania sob. Istota wstydu
ujawnia si w mioci. W spotkaniu miosnym (rozumianym szerzej anieli wspycie seksualne) poczucie
wstydu
51
zmienia si stopniowo. Ofiarowujc siebie drugiej osobie tym samym wyraa si gotowo wprowadzenia jej
w najintymniejsz sfer J A, daje si wyraz swego zaufania i poczucia bezpieczestwa. Otwieraj si granice
J A dla partnera.
Podobne oczekiwania s kierowane wobec drugiej osoby, pragnie si pozna jej J A, wej w ten inny wiat.
Wzajemne otwarcie si osb wobec siebie daje poczucie jednoci, a zatem mio stwarza poczucie
bezpieczestwa i zaufania, to otwarcie si bowiem dla innej osoby suy rozwojowi, dobru wsplnoty.
Nago jest jednym z elementw wzbudzajcych poczucie wstydu, jest symbolicznym otwarciem J A dla
drugiej osoby, a we wspyciu seksualnym staje si rdem poznania, podziwu, przeycia. Dziki temu
poczucie wstydu towarzyszce nagoci wzbudza szacunek dla tej osoby. W miosnym, erotycznym spotkaniu
partnerw poczucie wstydu zanika i dominuje otwarto, swoboda, naturalno w ekspresji ciaa. Ta
naturalna swoboda jest wanym i cennym elementem ars amandi, ale jej urok jest tym wikszy, im gbiej
przeyo si wzajemne oswojenie z nagoci.
W takim rozumieniu poczucia wstydu np. plaa nudystw oznacza przyjcie pewnej konwencji, jest
specyficznym stylem kontaktu ludzi. Nie ma tu intencji otwarcia ku innym, dlatego granice J A s
zachowane. Poczucie wstydu moe powsta za kogo, kto usiuje te konwencje przekroczy, kierujc si
ciekawoci, sensacyjnoci.
Spotykamy dwa najczstsze znieksztacenia poczucia wstydu. Pierwszym z nich jest bezwstyd. Ujawnia si
on u ludzi pozbawionych poczucia wasnej wartoci, indywidualnoci, nadmiernie oczekujcych akceptacji.
Moe by rwnie bezwstyd narcystyczny, wynikajcy z potrzeby zyskania podziwu dla wasnej osoby,
wwczas J A psychiczne i ciao wysawione s niejako na pokaz.
Paradoksalnie - bezwstyd spotyka si rwnie u osb pozbawionych pozytywnych przey seksualnych.
Spotkanie seksualne, kontakt cia jest czym zupenie obojtnym, neutralnym, nie jest otwarciem dla drugiej
osoby. Bezwstyd moe te mie cile charakter erotycznie prowokujcy i jest wwczas bodcem do
spotkania samych cia: nie oznacza tu rwnie otwarcia ku drugiej osobie.
Drugim znieksztaceniem jest wstyd pruderyjny, nadmierny. Oznacza stworzenie trudnej do przekroczenia
bariery J A dla innych. Formy mog by rne, np. niedopuszczenie partnera do swego wiata wewntrznego,
ukrywanie swej nagoci w sytuacjach, kiedy ma ona by rdem erotycznego zjednoczenia. Nadmierny
wstyd najczciej wyraa postaw lkow, brak zaufania do innych, kompleksy, moe te wyraa
manichejsk pogard dla ciaa i seksu. Istnieje rwnie forma pozorna wstydu, udawana, np. w celu
przekonania partnera o swej wyjtkowej
tajemniczoci", porzdnoci". J est wwczas mask kryjc
prawdziwe JA.
W niektrych rodowiskach rodzinnych istnieje nieskrpowana nago, wyraajca
pozytywn postaw wobec ciaa, naturalno.
J eeli towarzyszy jej partnerstwo, wzajemny szacunek, to jest wartoci i dobrem.
Wiele pyta powstaje w przypadku nagoci ujawnianej w fotografii, np. w osawionych wystawach Wenus".
Czy modelka pozbawiona jest poczucia wstydu? Czy jej nago oznacza otwarcie si ku innym czy te
wyraa narcyzm? Na te pytania w zasadzie mona odpowiedzie przy bliszym przyjrzeniu si jej samej w
danym akcie. Arystyczny akt jest rdem dozna estetycznych (chocia niektrym wszystko moe kojarzy
si z seksem). Ekspozycja wasnego ciaa nie jest wwczas otwarciem si ku innym, jest natomiast form
wyraenia kobiecoci.
SAMOREALIZACJ A SEKSUALNA
Najoglniej biorc samorealiza cja
oznacza wszechstronny roz wj siebie i
swych moliwoci.
Obejmuje rozwj intelektualny, zawodowy, seksualny we wspl nocie
spoecznej, w zwizku
partnerskim. U wielu. osb ogranicza si do
rozwoju inte lektualnego i samopoznania, co
jest wynikiem naszej przeinte
lekualizowanej kultury.
W samorealizacji mona kon centrowa
si na wasnym J A: wobec partnera i
ycia adre suje si okrelone oczeki
wania i dania, domaga si stworzenia
moliwoci poszerze nia swego JA. Przy
tego typu nastawieniu, w istocie egocen
trycznym, mona sobie uzasad nia
wszelkie decyzje dobrem samorealizacji.
Z podobnymi postawami spotykam si
czsto przy analizie rozpadu zwiz
kw. Oto w danym zwizku odczuwa si stagnacj, gdy konieczno ponoszenia wielu trudw ycia
codziennego oceniana jest jako ograniczenie rozwoju. W imi rozwoju i idei samorealizacji niektrzy
ne guj nawet warto rodzicielstwa, dzieci bowiem staj si przeszkod dla rozwoju zawodowego i
intelektualnego.
Przychodz do gabine 53
tu nawe osoby proszce o pomoc w wytumaczeniu partnerowi, i bdzie porzucony dla dobra
samorealizacji! J eeli samorealizacja sprowadza si jedynie do egocentryzmu, to atwo przewidzie
konsekwencje: druga osoba staje si rdem manipulacji i oceny jej uytecznoci dla wasnej samorealizacji.
Przypomina to niekiedy przysowiowe wycinicie cytryny".
Kiedy ju od partnera nie oczekuje si niczego dla siebie, wwczas zostaje odrzucony dla kolejnej cytryny".
Samorealizacja tymczasem polega na realizacji i wyborze wartoci nie sucych jedynie dobru wasnego JA.
W przypadku powstania zwizku partnerskiego zakres samorealizacji poszerza si na dobro wsplne i
wartoci z niego wynikajce. W perspektywie jest dobro wszystkich, a to czsto wymaga wyrzecze i
powice. Czsto zatem trudnoci ycia codziennego, ofiarno wyraa ide samorealizacji, wasne J A
widzi si bowiem w zwizku z drug osob, w dobru wsplnym.
Istniej rwnie sytuacje, kiedy samorealizacja partnerw w ich zwizku jest niemoliwa; ich wi
doprowadzia do regresu, a dobro wsplne nie istnieje. Wwczas okazuje si, e wartoci staje si rozpad
zwizku le rokujcego dla przyszoci, ale w tym wypadku chodzi o dobro wszystkich zainteresowanych.
Pojcie samorealizacji sao si modne u niektrych neurotykw, ktrzy przeszli proces psychoterapii. Dla
nich ten proces sta si bodcem do ustawicznego samopoznawania, a pojcie samorealizacji jest
utosamiane z pogldem: robi to, co jest dla mnie wane i cenne", czsto z zupenym pomijaniem osoby
partnera i innych. Samorealizacja jest widziana jako wolno od wszystkiego co ogranicza, krpuje, jest
wyzwoleniem egocentryzmu na olbrzymi skal. W wielu zwizkach dla danego partnera pojcie
samorealizacji oznacza rwnie narzucenie wasnej wizji ycia i dominacji drugiej osobie. Przy okazji musz
ze smutkiem przyzna, e upowszechnia si swoisty bekot psychologicznego jzyka. Trudno niekiedy
uzyska
obiektywne informacje, gdy erudyci" posuguj si sownictwem w istocie zaciemniajcym ich problemy.
W yciu seksualnym samorealizacja moe by rwnie egoistycznym narzuceniem partnerowi
wasnych potrzeb i upodoba, ale moe te by czynnikiem rozwoju zwizku, jeeli obie strony
stworz swj wsplny styl bycia razem, styl ars amandi, dajcy wzajemn satysfakcj.
Samorealizacja oznacza wwczas wzajemny rozwj w poszukiwaniu coraz lepszego, wyszego poziomu
kultury seksualnej, dostosowanej do wraliwoci i potrzeb obu stron.
Nieraz syszy si opinie, i atrakcyjno wspycia i partnera przemija, a pozostaje przyzwyczajenie,
obowizki, dom, dzieci. Zakada si tu zatem, i atrakcyjno erotyczna jest z natury czasowa
54
i cakowite poznanie ciaa partnera oraz wiele przeytych orgazmw wyczerpuj ryliwoci rozwoju. Tego
typu pogld potwierdza si wwczas, gdy partnerzy zatrzymali si w swym rozwoju i samorealizacji
seksualnej, w erotyzmie tkwi bowiem tyle moliwoci, i wystarczy ich na cae ycie seksualne.
Samorealizacja osobowoci moe by spjna lub czciowa. Spjna samorealizacja obejmuje rne sfery
ycia: erotyczn, partnersk, zawodow, rodzicielsk itd., natomiast czciowa ogranicza si do jednej z
wymienionych sfer. Dla wszechstronnego rozwoju osobowoci potrzebna fest samorealizacja spjna, ale
wymaga to wielu warunkw, a najwaniejszym z nich jest odczuwanie takiej potrzeby.
NORMA SEKSUALNA
W dojrzewaniu psychoseksualnym wczeniej
lub pniej powsaje problem norm seksualnych, okrelenia granicy midzy nimi a patologi. Potrzeba
okrelenia granic wiata norm wynika z denia do posiadania spjnego systemu wartoci, wewntrznej
harmonii, jest to zatem motywacja
wewntrzna", konsekwencja samorealizacji. Czsto rdem zainteresowania si norm seksualn jest
partner, ktry sam wypowiada okrelone pogldy, ocenia nasze zachowania, a nawet usiuje narzuci swj
wasny system norm. O normach seksualnych syszy si rwnie w domu, w rodowisku rwienic czym
czyta si o nich w publikacjach. Wiele osb potraf, stawia bardzo ostre granice midzy wiatem normy i
patologu, kierujc si wasnymi przekonaniami, uprzedzeniami lub chciami.
W obecnych przemianach obyczajowych wiele dojrzewajcych
osb spotyka si z rozbienociami w okrelaniu norm seksualnych, co zmusza do refleksji, wartociowania i
wyboru.
Czstym kryterium normy seksualnej jest statystyka, czyli to co robi wikszo populacji utosamiane bywa
z norm. Rzecz w tym, e statystyczna ocena jakiego zjawiska seksualnego nie okrela jeszcze normy,
ujawnia jedynie jego rozmiary. Gdybymy na serio traktowali statystyk jako kryterium normy okazaoby si
np., ze zdrowie jest nienormalne", wikszo bowiem populacji cierpi na
jakie dolegliwoci.
Innym kryterium normy seksualnej s obyczaje seksualne danego
spoeczestwa, czyli norma obyczajowa. Studiujc obyczaje seksualne spoeczestw widzimy, jak zmienne
s pojcia normy i patologu.
56
l tak np. w kulturze europejskiej byy okresy kiedy nago pary we wspyciu, pieszczoty oralnogenialne,
rne pozycje stosunku traktowane byy jako patologiczne, wyrafinowane, rozwize".
Rne rodowiska spoeczne rwnie zakrelay granice norm i np. rodowiska artystyczne s bardziej
liberalne i elastyczne ni np. tradycyjne krgi wiejskie. Mona zatem mwi o kryterium rodowiskowym
norm seksualnych.
Szuka si te okrelenia granic norm seksualnych w wiatopogldzie majcym zwarty system wartoci. Czy
i w takim systemie normatywnym istnieje trwao i
niezmienno w okrelaniu normy? Dokadniejsza analiza wskazuje, e jakkolwiek s w nim trwae i
niezmienne elementy, jednak pojcie normy seksualnej rwnie ulega pewnym zmianom.
Okrelenie granic normy seksualnej moe by zatem trudnym zadaniem i zreszt jest nim. Obecnie dziki
bogatszej wiedzy na te tematy, poznaniu natury czowieka, praw rzdzcych yciem seksualnym, rozwojem
psychoseksualnym coraz czciej kryterium normalnoci potrzeb i zachowa seksualnych jest sprowadzane
do dobra zwizku, rozwoju mioci, partnerstwa, idei wzbogacania osobowoci, oparcia tego rozwoju na
systemie wartoci. Tego typu kryterium okazuje si by bardzo zoone, ale wprowadza harmoni midzy
biologicznymi, kulturowymi, spoecznymi i etycznymi czynnikami rozwoju czowieka. W takiej
perspektywie okazuje si, e kryterium normy nie moe by okrelane subiektywizmem partnerw. J eeli
np. istnieje udany zwizek sadomasochistyczny o dobrym przystosowaniu seksualnym, to jeszcze nie znaczy,
e poczucie satysfakcji okrela pojcie normy. Rzecz w tym, e wystpujce w nim cechy sadystyczne i
masochistyczne - jakkolwiek znalazy dopenienie w tym zwizku - ulegaj pogbieniu i utrwaleniu.
Rozwj osobowoci partnerw zosta skierowany w kierunku utrwalenia okrelonych cech. Zwizek, chocia
wewntrznie wzajemnie satysfakcjonujcy, nie jest wsplnot dojrzaych osobowoci pomagajcych sobie
we wzajemnym rozwoju, lecz wsplnot osb pozostajcych w krgu wasnych tendencji.
Podobne rozwaania mog dotyczy oceny zwizku midzy partnerami ze znaczn rnic wieku, w ktrym
jedno peni rol rodzicielsk a drugie dziecka. Ich wspycie i wzajemne przystosowanie uczuciowe,
seksualne moe wprawdzie dawa poczucie satysfakcji, jest jednak utrwaleniem si cech osobowoci
niedojrzaej u jednego z partnerw, a u drugiego cech, rodzica". Nie ma zatem w tym zwizku
wszechstronnego rozwoju osobowoci partnerw, partnerstwa i dojrzaoci.
Zatem kryterium normy seksualnej okrelane jest przez poznanie sensu i celu wspycia seksualnego, w
ktrym poza funkcj prokreacyjn wane jest wyraanie i pogbianie wzajemnej mioci, wszechstronny i
twrczy rozwj osobowoci, partnerstwa, realizacji systemu wartoci.
57
Powstaniu udanego zwizku sprzyja wsplne pojcie norm seksualnych, brak konfliktw na tym tle.
J akkolwiek wiele osb tworzcych zwizek wnosi wasne kryteria norm, to ewolucja wzajemnej mioci,
dialog, wsppraca, potrzeba wsplnego dobra pozwalaj stworzy wspln koncepcj granic tego co dobre,
prawidowe i normalne.
Ciekawe, e w zwizkach partnerskich zczonych gbok mioci pojcie norm seksualnych jest od
pocztku czym wsplnie oczywistym. Gboko kochajcy si ludzie maj jakby wyczucie tego, co suy
lub zagraa ich dobru.
SEKS J AKO WARTO
Dojrzewanie do partnerstwa seksualnego przebiega
w wielorakich uwarunkowaniach; o niektrych z nich wspomniaem w poprzednich rozdziaach. Istnieje
jeszcze inny, rwnie wany wymiar - duchowy, czyli wiat wartoci, ktrego nie mona pomin w
rozwaaniach na tematy tak istotne, jak mio, seks, partnerstwo. W ostatnich dziesitkach lat jestemy
wiadkami wzrostu zainteresowania wiatem wartoci z rnych dziedzin: filozofii, psychologii, pedagogiki,
medycyny. Istniejce w dobie tzw. rewolucji seksualnej zjawisko autonomizacji seksu, czyli rozdzielenie go
do norm, zasad, dotychczasowych struktur obyczajowych, doprowadzio do zagubienia i trudnoci w
rozwoju formacji psychoseksualnej i do trudnoci w okreleniu kryteriw normy. Wyzwolony seks nie da
bynajmniej harmonii i oczekiwanego szczcia, a nowe propozycje jego realizacji, np. maestwa zbiorowe
(coolsex, czyli wolny od wizi uczuciowych), 59
komuny nie sprawdziy si, czego dowodz najnowsze opracowania z USA. Rwnie miae pomysy
skandynawskiej pedagogiki seksualnej w ostatnich latach wyranie przycichy i powstaj nowe, bardziej
wywaone.
Rewolucja seksualna zainicjowaa wielkie przemiany obyczajowe, nie odpowiedziaa jednak na pytanie,
J akiego typu wartoci jest seks. J akkolwiek bymy traktowali pojcia seks, ciao, wymagaj one jednak
podjcia decyzji co do ich umiejscowienia w hierarchii wartoci.
Osobowo przyswaja sobie wartoci i hierarchizuje je przez proces uczenia, naladownictwa, refleksji i
przebiegu ycia. Wane s rwnie determinanty kulturowe, sama przynaleno do danego krgu
kulturowego narzuca bowiem okrelone wartociowanie. Nawet w tym samym krgu kulturowym rnice
mog wynika z wpyww rnych systemw ksztacenia. E. Boha - badajc 200 uczniw bejruckich
szk rednich pochodzenia arabskiego - stwierdzia interesujce zalenoci: okazao si, e uczniowie
wychowani w szkolnictwie francuskojzycznym bardziej wyrniali yczliwo, wartoci estetyczne,
natomiast uczniowie ze szk arabskich - wartoci religijne, a wychowani w angielskim systemie
owiatowym - wartoci hedonisyczne. Interesujce badania nad systemem wartoci modziey w Polsce
rwnie ujawniay znaczcy wpyw rodowiska, kultury i wypywajce z nich zrnicowania.
Seks, ciao mog by wartociami wysoko ujtymi w hierarchii wartoci, ale zaley, jaki przypisuje si im
wymiar. Biologiczny wymiar jest najbardziej powierzchown waloryzacj. U wielu innych osb seks i ciao
nale do wartoci zewntrznych wobec J A, nastpuje jakby rozdzielenie J A od seksu. Przykadem, takiej
formacji moe by osoba majca np. udane ycie seksualne i kontakty z partnerem, ale przeywajca orgazm
i reakcje ciaa jako co obcego wasnemu J A; szczegln form tego rozdzielenia jest odczuwanie orgazmu
biologicznego bez psychicznego. U innych natomiast seks i ciao stanowi integraln cz J A i w
kontaktach seksualnych, w reakcjach erotycznych bierze udzia ich cae JA.
Seks moe sa si wartoci ograniczon do wiata wasnego J A i wwczas druga osoba jest jakby jego
czci. Moe te sa si wartoci midzyosobow, partnersk i wtedy seks zyskuje zupenie inny wymiar.
Pisze o tym A. Kpiski:
Z codziennych obserwacji wiadomo, jak ludzie zmieniaj si w zwizkach erotycznych z drug osob.
Rozkwitaj pod wpywem mioci, gasn i widn, gdy s odrzuceni. W kontakcie erotycznym dopenia si
ocena samego siebie, widzi si siebie oczyma partnera". Seks staje si nie tylko elementem samorealizacji,
ale i komunikacji midzy partnerami, wizi". Umiejscowienie seksu w perspektywie J A lub MY ma wane
znaczenie i nastpstwa. J eeli seks zamyka si w perspektywie J A, to zwizek nie osiga poziomu
partnerstwa, a wszelkie trudnoci i zaburzenia seksualne s uderzeniem w warto J A; druga osoba staje si
rdem poczucia zagroenia. Natomiast seks w perspektywie MY daje poczucie bezpieczestwa, poszerza
nasze poczucie odpowiedzialnoci na drug osob, a w przypadku wystpienia zaburze i trudnoci
seksualnych - stwarza moliwo wzajemnej pomocy i wspdziaania.
Seks i ciao mog by wartociami ograniczonymi jedynie do biologii, zn. reprodukcji i odruchw
seksualnych, mog te by ograniczone do wiata przyjemnoci, czyli hedonisycznego J A, mog te suy
ekspansji J A poprzez posiadanie i zdobywanie innych. Dla wielu seks i ciao s anywarociami, widzi si
w nich bowiem rdo za, upadku i zagroenia.
Waciwa perspektywa wartoci seksu i ciaa obejmuje ich powizanie z celem i sensem ycia,
samorealizacj i ide zwizku jako partnerstwa osb rwnych sobie co do wartoci, godnoci, z ide ycia
twrczego. Seks i ciao mog poszerzy granice J A lub je zmniejszy, mog by rdem zjednoczenia
partnerw lub ich oddalenia, mog wyraa akceptacj ycia, mioci, wizi lub im zaprzecza.
Decyduje o tym wyborze miejsce seksu i ciaa w hierarchii wartoci i ich harmonijne powizanie z innymi
wartociami.
Seks i ciao s rwnie ,miejscem" przeywania wartoci drugiej osoby. Mog tu by dwie skrajnoci; jedn
z nich jest miosna nirwana, wzajemna satysfakcja, wi partnerska, kiedy ciao drugiej osoby staje si
bliskie, kochane, a seks jest form wyraania uczu, akceptacji, fascynacji, zjednoczenia. W drugiej
skrajnoci, jak jest wstrt seksualny, ciao partnera jest obce, wrogie, przykre, a seks staje si barier dla
MY.
Przeycia ciaa i seks drugiej osoby promieniuj na ni ca i staje si ona dla nas albo wartoci, albo
antywartoci. Czsty jest i kierunek odwrotny - nasza postawa wobec partnera, uczucia do niego
promieniuj na jego ciao i wspycie seksualne. Wartoci, jakimi s ciao i seks, mog by rwnie
rozdzielone i np. partner moe by wartoci jedynie ze wzgldu na swoje ciao, a wwczas wspycie
seksualne staje si de facto konsumpcj tego ciaa. Natomiast w tzw. mioci plaonicznej osoba duchowa"
partnera jest wartoci, a jego ciao nie przemawia", jest obojtne, nie znane.
W zwizku partnerskim majcym wsplny cel, sens ycia i wsplny wiat wartoci ciao i seks staj si
jednym z elementw zjednoczenia. Upywajcy czas, ktry w sposb naturalny zmienia ciao i wi
zmysow, nie zmienia jednak ich jednoczcej i bliskiej wartoci. Czy nie jest radosny fakt, i istniej
zwizki o bardzo dugim stau, ktre nadal kontynuuj udane ycie seksualne, w ktrych ciao partnera jest
rwnie bliskie jak kiedy? Gdyby atrakcyjno i blisko ciaa i seksu zaleaa jedynie od prawidowoci
fizjologicznych, nieuchronnie prowadziaby do zaniku, uwidu, takie s bowiem prawa rzdzce odruchami
warunkowymi i potrzebami fizjologicznymi. Std stwierdzenie, i po wielu latach zwizku nastpuje
przyzwyczajenie, a na
mitno wygasa jes prawdziwie wwczas, gdy ciao i seks byy wartociami biologicznymi, czsto
zmysowymi. Zwizki z dugim staem i nadal kontynuujce wi seksualn s dowodem na to, i warto
ciaa i seksu nale i do innego wymiaru.
Ciao i seks - bdc wartociami - wymagaj rwnie wiele pielgnowania i musz stale si doskonali;
dotyczy to zarwno ich higieny, jak i umiejtnoci samoopanowania, wzajemnego poznania. Radosne
zjednoczenie zakochanych nie zamyka si jedynie w czasie teraniejszym. Fakt, do powszechnie znany, i
zakochani po pewnym czasie upodabniaj si do siebie, wyraa pewn prawidowo, fenomen polegajcy
na tym, i staj si jednym ciaem, osobowoci MY, wsplnot psychiczn. Ciao i seks s zatem wartoci
poznawcz, dziki ktrej poznajemy wiat pci, zjednoczenia zmysowego, reakcji seksualnych i jedn z
drg prowadzcych do poznania drugiej osoby. S te wartoci wiziotwrcz, pozwalaj bowiem przez
zjednoczenie wyrazi blisko, uczucia, przekroczy granic J A przez partnerw.
Stanowi rwnie warto twrcz, zarwno w sensie rodzicielskim, jak rwnie w sensie rozwoju
osobowoci partnerw, ich mskocikobiecoci, wsplnoty partnerskiej, maj istotne znaczenie jako
warto komunikacji midzyludzkiej, przez nie bowiem przekazujemy zrnicowany wachlarz sygnaw
kierowanych do drugiej osoby, poczwszy od ekstazy miosnej, a koczc na wstrcie i niszczeniu, od
najsubtelniejszej mioci do najbardziej ukrywanego odrzucenia. Mona rwnie powiedzie, i seks i ciao
nale do wartoci egzystencjalnych, przez nie bowiem wyraaj si podstawowe formy bycia czowieka:
ycie, mio. WARTOCI SEKSUALNE
WARTO
EGZYSTENCJ ALNA
WARTO
TWRCZA
WARTO
POZNAWCZA
Ciao Seks
WARTO
WIZIOTWRCZ
WARTO
KOMUNIKACJ I
U PROGU PARTNERSTWA SEKSUALNEGO
DOJ RZAO PSYCHOSEKSUALNA
Po omwieniu procesu dojrzewania do partnerstwa seksualnego przejd do omwienia pocztkw
partnerstwa seksualnego, do ktrych nale: spotkanie dwojga osb, ich wiat fantazji, marze, upodoba
seksualnych, przekroczenie bariery cia, czyli nawizanie kontaktu seksualnego, rozwj mioci i star w
maestwo. W ten sposb dokonuje si peen tajemnicy i oczekiwa star w nieznane, w. ktrym
pocztkowo obce sobie dwie osoby staj si sobie blisze od rodziny, przyjaci, kolegw, pasji
zawodowych.
5 - Sks partnerski xc
Mio i wi seksualna staj si formami najwikszej bliskoci, jaka moe by midzy ludmi.
Tytu tej czci pracy zawiera jednak pojcie u progu", gdy mio, wi seksualna i maestwo jedynie
stwarzaj potencjalne moliwoci rozwoju partnerstwa seksualnego, dopiero bowiem ewolucja danego
zwizku wskae, czy zostao ono osignite. Wspomniaem rwnie, e ten proces peen jest tajemnicy, bo
czyme bowiem moe by fakt tak duej bliskoci midzy uprzednio obcymi ludmi? J akie s przyczyny tej
bliskoci? Czym mona uzasadni wybr na partnera osoby z punktu widzenia zdrowego rozsdku tak
niepasu
j cej"?
J akkolwiek rozwj wiedzy o seksie, uczuciach, wizi partnerskiej
jest imponujcy, to jednak podstawowe tajemnice tej wizi nadal pozostaj nie znane i oby nadal nimi
pozostay. Mio i seks musz mie w sobie co z szalestwa, przygody, niespodzianki, tylko bowiem
wwczas mog rodzi fascynacj. Rozmawiajc z wieloma ludmi o pocztkach ich udanego pniej
zwizku czsto syszy si nadal ywe wyraenie zaskoczenia, jak doszo do tego zwizku, momentu
poznania i zdecydowania si na bycie razem.
Omawiajc zjawiska i problemy progu partnerstwa seksualnego nie zamierzam wyjani wszystkiego, nie
byoby to zreszt moliwe. Porusz jedynie kilka istotnych prawidowoci.
Zwizek partnerski moe powsta w przypadku istnienia dojrzaych osobowoci partnerw. Dojrzao
psychoseksualna jest jednym z elementw dojrzaoci caej osobowoci kierowanej przez system wartoci.
Dojrzao ta, to m. in. harmonijne scalenie wszystkich struktur psychicznych (intelektualnych,
emocjonalnych, motywacyjnych, seksualnych...), umiejtno realizacji celw yciowych, zdolno do
poznania siebie, osignicie niezalenoci emocjonalnej, ekonomicznej, zdolno do penienia okrelonych
rl spoecznych wynikajcych z pci, wyksztacenia, zawodu, postawy wobec innych osb, okrelajcej ich
jako rwnych sobie w godnoci, szacunku.
Dojrzao psychoseksualna, jako jeden z elementw dojrzaoci, osobowoci, zawiera w sobie kilka cech:
Zdolno do nawizywania trwaych wizi uczuciowych z osobami odmiennej pci, wsplnoty psychicznej,
przyjani, wsppracy.
Samowiadomo pci, seksu oraz zbudowanie swej mskocikobiecoci. Widzenie partnera o
odmiennej pci jako rwnego sobie z poczuciem odpowiedzialnoci za siebie i za niego.
Umiejtno kierowania swymi potrzebami, zachowaniami seksualnymi, zdolno panowania nad wasnym
seksualizmem oraz okazywanie pomocy drugiej osobie, aby rwnie osigna zdolno samokontroli
seksualnej.
66
Dojrzao psychoseksualna umoliwia nawizywanie dialogu, daje wiadomo odrbnoci
psychoseksualnej pci, umoliwia rozwj mioci, inicjuje wspycie jako wyraz wizi partnerskiej, mioci
midzy partnerami o rwnych prawach, godnoci, szacunku, budzi
wdziczno wobec partnera za jego oddanie, wsplne przeycia i zjednoczenie. Dojrzao psychoseksualna
wynika z dojrzaoci osobowoci, ale czsto si zdarza, i istnieje midzy nimi rozbieno typu: dojrzao
osobowoci i niedojrzao psychoseksualna. Ta specyficzna rozbieno powstae w wyniku
wpywu na seks, erotyzm okrelonych mechanizmw spoecznokulturowych (mitw, stereotypw, modeli i
wzorcw). Tak wic dojrzaa osobowo w sferze seksu moe by niedojrzaa i jest to do powszechne
zjawisko w naszym krgu kulturowym.
ROZWJ MSKOCIKOBIECOCI
Partnerstwo seksualne oznacza spotkanie osb zdecydowa 68
i kulturowych. Wpywy kulturowe, do ktrych czsto wracam w ksice, obejmuj okrelone tradycje obrazu
mczyzny i kobiety oraz obraz wasnej pci, tworzony pod wpywem kontaktu ze rodowiskiem
rwieniczym i kultura masowa.
Mniej znany jest natomiast wpyw czynnikw biologicznych i psychologicznych na rozwj poczucia wasnej
mskocikobiecoci. Ilustracja tego rozwoju jest schemat wg Robmaulta. J ak wida, jest to zoony proces
rozwojowy. Zaczyna si on ju w momencie zapodnienia, kiedy powstaje pe genetyczna (XX - kobieca,
Y X - mska). W okresie rozwoju podowego czowieka nastpuje zrnicowanie budowy (pe
somatyczna), hormony rnicujce dalszy rozwj pci (pe hormonalna) m. in. przez dziaanie na struktury
mzgowe, w ktrych powstaj orodki sterujce pniejszymi zachowaniami seksualnymi, typowymi dla
danej pci.
W momencie narodzenia stwierdzana jest pe biologiczna; To chopiec) Dziewczynka!, co decyduje o
zachowaniach wobec dziecka rodzicw, ktrzy daj dziecku rnorodne sygnay wiadczce o
przynalenoci do danej pci (sowa, typowe zabawki, podkrelanie podobiestwa, wzmacnianie zachowa
dla danej pci itp.). Zatem rodzice pobudzaj do poczucia przynalenoci do danej pci. Rwnie samo
dziecko odkrywa tajemnic swego ciaa i odmienno budowy pci, co w okresie przedszkolnym prowadzi
do poczucia bycia dziewczynk lub chopcem.
Ostateczne zrnicowanie psychiczne pci powstaje w okresie dojrzewania. Zmiany zachodzce w
budowie i w wygldzie ciaa oraz przejawy pciowoci (polucje, wytryski, miesiczki) pogbiaj
poczucie przynalenoci do danej pci, a orodki pobudzenia seksualnego w mzgu oraz hormony
wzbudzaj pocig erotyczny do drugiej pci. Powstaje poczucie bycia mczyznkobiet. W tym
okresie rozwojowym doczaj si" wpywy kulturowe i powstaj zwizki uczuciowe z poczuciem
odrbnoci wasnej pci. Dalsze pogbianie poczucia mskocikobiecoci powstaje dziki zwizkom
uczuciowym. Obie strony przekazuj sobie wiele sygnaw o wzajemnej atrakcyjnoci, oczekiwaniach i
ideaach mskokobiecych. Tak wic ostatecznie mczyzna czuje si mski dziki kobietom i odwrotnie.
Dokadna ilustracja schematu rozwoju mskocikobiecoci ujawnia, e zaburzenia mog powsta na wielu
jego poziomach. Wiemy np., i u niektrych osb powstaj nieprawidowoci w rozwoju podowym. U
innych np. rodzice niezadowoleni z pci dziecka we wczesnym dziecistwie wzmacniaj sygnay typowe
dla pci odmiennej, co zaburza samookrelenie seksualne. Zdarza si rwnie, i rne kompleksy i
zahamowania mog w okresie dojrzewania prowadzi do poczucia przynalenoci do pci odmiennej)
(transseksualizm). U innych moe np. powsta zesp dezaprobaty pci i np. dojrzewajca dziewczyna
odczuwa bunt w przypadku pojawienia si miesiczki, nie akceptuje bowiem u siebie cech pci eskiej
Moliwoci jest wiele i dlatego
69
ROZWJ MSKOCI - KOBIECOCI
J DRA X Y PD X X J AJ NIKI)
HORMONY SEKSUALNE
HORMONY
PODU T
PE wewntrzna czonek, moszna
BIOLOGICZNA: zewntrzna pochwa, wargi sromowe
NARODZINY T" i P'
To jest dziewczynka!
W MZG
'T
Mj syn
SYGNAY
RODZICW on...ona
OBRAZ SWEGO
CIAA
U DZIECKA
-T'l l
J estem OKRES J estem
chopcem PRZEDSZKOLNY dziewczynk l
ZAUWAANIE CHOPCW
ZAUWAANIE DZIEWCZT
Ipolucje DOJ RZEWANIE Mies ic;kaj
J ESTEMMCZYZN
J ESTEM KOBIET
MSKO - KOBIECO
wiele osb ma rnorodne zaburzenia w poczuciu przynalenoci do swej pci. Rwnie konfliktowe zwizki
uczuciowe mog niekiedy prowadzi do wycofania" si z rozwoju seksualnego w okrelonym kierunku i
przemieszczenia go w kierunku drugiej pci.
Mskokobieco jest zatem fenomenem powstajcym w zoonym procesie rozwojowym i w interakcji
midzy czynnikami biologiczno
-psychologicznokulturowymi. 70
Rne typy osobowoci wi si ze zrnicowaniem za
chowa seksualnych. W wielu typologiach charakteru podkrelano specyfik potrzeb i reakcji seksualnych,
charakterystyczn dla danego typu. Przegldajc prace powicone wychowywaniu, wydane w przeszoci,
czsto mona trafi na dokadne wskazwki pedagogiczne, rady, jak postpowa z modym czowiekiem
przynalenym do okrelonego charakterologicznego typu.
Obecnie przedstawi odmienno zachowa seksualnych w bardzo znanej, gdy stosowanej nawet w jzyku
potocznym, typologii J unga, ale skoncentruj si jedynie na typie ekstrawertywnym i inrowertywnym. W
zasadzie bardzo rzadko spotyka si czysty" typ osobowoci, najczciej przewaa w danym osobniku jeden
z nich. Ekstra
wersja cechuje si orientacj yciow skierowan nazewntrz J A, atwym nawizywaniem kontaktw z
ludmi, wizi uczuciowej z innymi, dobrym i szybkim dostosowywaniem si do rodowiska, otwartoci,
uzewntrznianiem swoich uczu, aktywnoci, ruchliwoci. Inrowersja oznacza skierowanie energii
psychicznej do wewntrz J A, nastawienie na tre wasnych przey, poczucie dystansu wobec otoczenia i
wiksz wobec niego niezaleno, wolniejsze powstawanie wizi uczuciowej z innymi, tendencje do
ukrywania wasnych przey. Dokadne omwienie wspomnianych typw osobowoci mona znale w
publikacjach psychologicznych.
J ak wic wynika z powyszego, powierzchownego zreszt opisu dwu typw osobowoci, ekstrawertycy
maj wiksz atwo w nawizywaniu znajomoci, kontaktw erotycznych, w uzewntrznianiu reakcji
seksualnych (m. in. dlatego kobiety eksrawerywne czciej osigaj orgazmy od inrowertyczek i maj
mniej z nim kopotw).
Odmienno zachowa seksualnych jest wic w zasadzie wiksza u mczyzn z rnymi typami osobowoci,
co mona tumaczy silniejszym zwizkiem danego typu z temperamentem i biologi. U kobiet rnice maj
mniejsz rozpito, co wynika z wikszego na ich ycie seksualne wpywu norm kulturowych i ycia
psychicznego. Analiza tych danych moe prowadzi do kilku bdnych wnioskw, np. e ekstrawertycy
maj lepsze" ycie seksualne od introwertykw, e wysze cyfry wi si z pojciem lepszej" normy.
Ot cyfry mwi o zjawisku jako takim, o powszechnoci pewnych reakcji czy zachowa, a nie o kryterium
dobra" seksualnego. Po drugie introwertycy nie s upoledzeni" lub gorsi" w yciu seksualnym, bardzo
czsto bowiem ich mniejszej aktywnoci seksualnej towarzyszy
wiksza intensywno przey i dozna, wynikajcych z wyszego poziomu autorefleksji. Mona posuy
si przykadem. Kobieta eksrawerywna moe atwiej nawiza wi erotyczn, szybciej rozwin zdolno
osigania orgazmu, ktry jest ekspresyjny w uzewntrznianiu. Kobieta introwertywna natomiast pniej
rozwija w sobie zdolno przeywania orgazmu, ale czciej towarzyszy mu gbszy wymiar przey i
poczucia zjednoczenia z partnerem.
W przypadku trudnoci i zaburze seksualnych niektre badania wskazuj, e np. mczyni ekstrawertycy
czciej maj zaburzenia czasu trwania wspycia (zby wczesne lub przedwczesne wytryski nasienia),
natomiast mczyni introwertycy czciej maj zaburzenia wzwodu.
Ekstrawertycy s bardziej konfliktowi, ich reakcje s bardziej burzliwe, ale i atwiej im przechodzi",
natomiast u introwertykw konflikt narasta stopniowo, dojrzewajc do wybuchu, wolniej te ustpuje.
Typologia osobowoci jest zjawiskiem dokadnie zbadanym zarwno co do powszechnoci danych typw,
odmiennoci ich struktur psychicznych, jak i najczstszych przyczyn i form konfliktu i zakresu patologii
seksualnej. Z bada tych wynika np., e bardziej udane
72
zwizki powstaj midzy typami ludzi o mniejszej rozpitoci rnic ni u partnerw ze skrajnymi typami
osobowoci.
J ednym z czsto spotykanych zjawisk jest zazdroszczenie" innym posiadania wyej cenionego typu
osobowoci. W ten sposb wasne J A nie jest akceptowane i w J A idealnym istnieje zesp cech, ktrych si
nie ma. Przypuszcza si, e ycie w innej osobowoci ni wasna byoby atwiejsze i bardziej udane.
Umiejtno akceptacji siebie jest jednym ze rde zdrowia psychicznego i moliwoci realizacji siebie w
roli mskiej i kobiecej. Nie ma lepszych lub ,.gorszych" typw osobowoci, jest tylko mniejsza lub wiksza
akceptacja siebie, wiksza lub mniejsza zgodno J A idealnego z realnym.
* * *
FANTAZJ E SEKSUALNE
Fantazja, marzenia seksualne stay si obecnie
jednym z tematw wielu opracowa
seksuologicznych i wielu prac badawczych.
Okazao si bo wiem, e maj one nie tylko
znacze nie poznawcze, pozwalajce lepiej
wnikn w seksualizm danej osoby, ale wiele te mwi o ukrytych tendencjach i potrzebach, a
nawet
o moliwociach leczenia w przypadku istniejcych zaburze
seksualnych.
73
Sam temat nie jest niczym nowym. Sny seksualne i ich interpretacje znajdujemy w wielu synnych
sennikach, np. w senniku egipskim, chaldejskim. Fantazje i marzenia seksualne znajdujemy rwnie w wielu
dzieach literackich. Naukowo zainteresowaa si nimi psychoanaliza, poczwszy od Freuda. Okazao si, e
marzenia i fantazje seksualne ujawniaj wiele wanych podwiadomych potrzeb, s rwnie powszechnym
fenomenem seksualizmu czowieka niezalenie od kultury, epoki. W czasach wspczesnych rozwj
audiowizualnych bodcw seksualnych zwiksza ,obszar erotyzmu" w psychice, a co za tym idzie rwnie i
fantazji seksualnych.
Rozwj naukowej seksuologii nie mg pomin tak powszechnego i wanego fenomenu
- std wzrost liczby opracowai bada.
Fantazje i marzenia seksualne s badane przez: analiz snw (o jawnej treci seksualnej, symbolicznych),
analiz marze na jawie, towarzyszcych samopobudzaniu (masturbacji), wspyciu seksualnemu,
ogldaniu wydawnictw i fotografii, slajdw i filmw oraz tzw, erotycznej muzyce.
Okazao si, e tre fantazji seksualnych uzaleniona jest od wieku, pci, temperamentu seksualnego,
poczucia zadowolenia ze wspycia seksualnego, istniejcych zaburze. W yciu jednej osoby fantazje
seksualne mog by zmienne, a u innej ujawniaj stao i podobiestwo.
Ciekawe s rwnie badania porwnujce tre marze i fantazji seksualnych w rnych pokoleniach.
Okazao si np., e w starszych pokoleniach wicej byo fantazji symbolicznych, natomiast w modszych
wicej jest fantazji o treci jawnie seksualnej i eskiej. Skonio to niektrych badaczy do stwierdzenia, i w
kulturze Zachodu nastpuje stopniowy zanik tradycji patriarchalnych na rzecz partnerskich lub matriarchatu.
Okazao si jednak, e by to przedwczesny sd, tre fantazji seksualnych uzaleniona jest bowiem m. in. od
najczciej spotykanej ekspozycji erotycznej i dlatego przez wiele lat w tzw. pornofali przewaaa tre
eska.
U mczyzn fantazje seksualne czciej dotycz seksu jako takiego, u kobiet natomiast czciej danej osoby
lub osb. Rwnie sposb ich przeywania jest inny u mczyzn i kobiet. Dla wielu mczyzn fantazje
seksualne s czym zewntrznym, a oni sami wystpuj bardziej w roli widza, natomiast u kobiet czciej
mamy do czynienia z wyobraeniem sobie osobistego udziau w tych obrazach i w akcji.
Nieco inaczej wygldaj sny seksualne u rnych pci. U kobiet sny maj czciej charakter
nieprawdopodobny, yczeniowy, upragniony, natomiast u mczyzn bardziej realny. Istnieje rwnie
powizanie snw seksualnych z biorytmami i tak np. u kobiet w pierwszej poowie cyklu miesiczkowego
przewaaj sny o treci seksualnej, a w drugiej poowie o treci macierzyskiej. U mczyzn brak jest takiej
fazowoci. Potwierdza si zatem prawidowo, i seksualizm kobiety zwizany jest z cyklem przemian
zachodzcych w jej organiz
74
mi w kolejnych cyklach miesiczkowych, z przewag potrzeb seksualnych w pierwszej poowie cyklu. Nie
jest to jednak co trwaego i niezmiennego, i tak
np. kobiety stosujce biologiczne metody zapobiegania ciy mog przestawi" sobie pobudliwo
seksualn na tzw. okresy niepodne, w ktrych istnieje wiksza aktywno seksualna, Zauwaono rwnie
znamienne rnice midzy mczyznami
z du iloci fantazji seksualnych w porwnaniu do mczyzn z bra kiem tych fantazji lub niskim ich
poziomem. U mczyzn ujawniajcych wicej fantazji istnieje te wiksza aktywno seksualna, zdolno
kontrolowania ("zasu wytrysku, bogactwo form w ars amandi, intensywniejsze przeywanie wspycia i
orgazmu.
Bardzo wane dla rozwoju psychoseksualnego okazay si fantazje seksualne towarzyszce masturbacji,
mog one bowiem ukierunkowa nie tylko przysze zachowanie, ale i zainteresowania seksualne. J eeli np.
mody czowiek w trakcie masurbacji rozbudowuje swoje fantazje seksualne, drobiazgowo okrela w nich
zachowanie wasne i partnerki, wyobraa sobie okrelony typ budowy kobiety, to zakodowane reakcje
seksualne mog by tak trwae, i we wspyciu seksualnym z partnerk odczuwana satysfakcja jest
znacznie mniejsza ni w samogwacie, moe te nie by jej wcale. Ten mechanizm bywa przyczyn
paradoksalnego zachowania mczyzny w zwizku - woli nadal uprawia samogwat ni wspy z
partnerk, chocia nic nie potrafi jej zarzuci i zwizek ocenia jako udany. Dla partnerki tego typu
zachowanie partnera wzbudza rozczarowanie, zaenowanie, a nawet uczucie upokorzenia i zazwyczaj usiuje
win" za odrzucenie jej osoby przypisa sobie, jakim wasnym cechom; std atwo powstaj kompleksy.
Fantazje towarzyszce masturbacji mog rwnie prowadzi do powstania rnego typu dewiacji. Wielu
badaczy w nich wanie upatruje genez np. homoseksualizmu, ekshibicjonizmu, triolizmu itp. Musz
przyzna, i u wielu moich pacjentw rwnie udao si rozpozna taki wanie mechanizm rozwoju
dewiacji.
Stwierdzono rwnie duy wpyw pornografii, brutalnoci seksualnej, np. w filmach, w wydawnictwach
ilustrowanych na rozwj agresywnoci seksualnej niektrych mczyzn, dla ktrych byy one treci fantazji
masturbacyjnych. Zostay one zakodowane w ich pniejszym yciu seksualnym.
Zatem ekspozycja scen gwatu seksualnego, brutalnoci moe pobudza niektre osoby do fantazji
seksualnych o zabarwieniu sadystycznym, przenoszonych z masturbacji na pniejsze kontakty
heteroseksualne. Std wielu badaczy alarmuje, i kultura masowa sprzyja wzrostowi brutalnoci seksualnej,
zwaszcza w populacji modziey znajdujcej si w okresie dojrzewania.
Z wynikw wielu bada wynika, i ponad 60 kobiet ma fantazje seksualne; w przypadku mczyzn liczby s
rne - od 35 do 76. Przedstawi obecnie, dla przykadu, wyniki bada Talbota, ktry zajmuje si fantazjami
seksualnymi u kobiet. W badanej przez niego
75
populacji 67 kobiet w wieku od 18 do 50 roku ycia (62) miao fantazje seksualne towarzyszce wspyciu.
Ich tre przedstawiaa si nastpujco:
Wspomnienia z przeszoci - 45 Zgwacenie -
29
Wspycie z wicej ni 1partnerem - 21 Fantazja
abstrakcyjna - 19
Fantazje zoofilne - 10
Wystpowanie w roli widza wspycia innych - 7 Fantazje
sadomasochistyczne - 7
Obserwowanie przez innych we wspyciu - 5 Kazirodztwo - 2
Inne - 10
Wspomniana tre fantazji seksualnych bya czciowo wynikiem wasnych przey, zapamitanych scen z
wydawnictw porno, filmw, a czciowo czystej fantazji. O ile wspomnienia z przeszoci mona atwo
tumaczy faktem ich zakodowania, to wyobraenie gwatu na sobie moe wydawa si dziwne. Po gbszej
analizie okazao si, e ten typ fantazji erotycznych nie oznacza bynajmniej potrzeb masochistycznych, lecz
jest wyrazem aawisycznego modelu kobiecoci - oznacza
pragnienie zdobycia przez mczyznsamca. Dla wielu kobiet idea partnerstwa seksualnego, zn. postula
wzajemnej aktywnoci, potrzeba subtelnoci i wraliwoci ze strony mczyzny, jego dbao o
zrnicowana ars amandi, jest sprzeczna z potrzebami.
yjc w emancypowanym'rodowisku, w ktrym istnieje pomieszanie rl mskokobiecych, zmuszane do
rnej aktywnoci, dominacji, obcione obowizkami, wanie ,w ku" pragn by zdobywane, czu si
kobietami. Dla tych kobiet subtelno partnera, jego delikatno jest utosamiana ze zniewiecieniem. Ten
interesujcy problem wskazuje, i procesy przemian obyczajowych nie s jednoznaczne.
Przez kilka la zajmowaem si zagadnieniem fantazji seksualnych, zbadaem ponad 600 osb. Okazao si,
e niektre wyniki moich bada i innych badaczy s zbiene.
Fantazje seksualne wystpujce w badanej populacji daj si uoy w kilka charakterystycznych grup:
Brak fantazji i marze czciej wystpuje u osb z maym temperamentem seksualnym, zahamowanych lub
majcych zaburzenia seksualne.
Fantazje mog by form przeduenia fu i teraz" w yciu seksualnym, i tak np. w nie seksualnym
odtworzone jest wspycie z partnerem, identyczne w przebiegu (zarwno udane, jak i nieudane).
Fantazje mog wyraa potrzeby i yczenia dotyczce osoby partnera, sytuacji, przebiegu pieszczot,
stosunku itp.
Fantazje s form kompensacji wasnych problemw i trudnoci, i tak np. impotent wyobraa sobie siebie
jako superkochanka.
Fantazje jako wspomnienia: bardziej udanego zwizku ni aktualny lub zotego" wieku aktualnego zwizku.
Fantazje jako ujawnienie drugiej natury", ukrytych tendencji, podwiadomoci, np. potrzeb
homoseksualnych, orgiastycznyh ifp.
Okazao si rwnie, e zwizki bardzo udane, o bogatym yciu uczuciowym i seksualnym, dobrze
przystosowane, maj wsplny, podobny wiat fantazji seksualnych. Wsplnota partnerw moe zatem
przej rwnie i do poziomu fantazji, a w okresach rozdzielenia, nieobecnoci drugiej osoby wiat fantazji
j przyblia, czyni obecn.
WYOBRANIA
SEKSUALNA PE
OSOBOWO
KULTURA
BIOGRAFIA
EROTYCZNA
Seksualne
marzenia, sny, fantazje TEMPERAMENT
PORNOGRAFIA
SEKSUALNE
PROBLEMY
l ZABURZENIA
-wiat fantazji seksualnych jest dobrym rdem poznania seksualizmu danej osoby, wzajemnych potrzeb i
oczekiwa oraz dostarcza wanych informacji i przystosowaniu seksualnym zwizku partnerskiego.
* * *
PRZESTRZE MIDZY KOBIET A MCZYZN
Pojcie przestrze" rozumiem tu jako naturalny dystans
psychiczny midzy kobiet a mczyzn, poprzedzajcy spotkanie midzy nimi. We wspomnianej
przestrzeni istnieje pewna akcja, komunikacja midzy wiatami obu pci, wyraajca postawy wobec siebie,
oczekiwania i nastawienia. Obie strony nadaj okrelone
78
sygnay sowne i niesowne, bdce wypadkow ich uwarunkowa (omwionych w pierwszej czci
pracy), sytuacji, umiejtnoci odczytywania tych sygnaw. Wspomniane sygnay maj okrelone
znaczenie; s informacjami o wasnej osobie, zmierzaj do okrelonej, oczekiwanej reakcji u drugiej osoby.
Zrozumiae, e tego typu komunikacja moe by autentyczna i prawdziwa, ale moe te by
konwencjonalna, lub nawet pozorowana, kryjca prawdziwe intencje i potrzeby.
J ednym z wanych elementw tej komunikacji jest skonno do faworyzacji wasnej osoby. J A odbierane
jest jako centrum, a jego odbir przez drug osob jest oceniany z wasnej perspektywy. Std np. wiele osb
nie zgadza si na ocen wasnej osoby, nie moe pogodzi si z faktem, i taki jest wanie jej odbir.
Zrozumiae, i moemy by odbierani nieprawdziwie i krzywdzco, ale naley nieraz wyciga wnioski z
powtarzajcych si sytuacji. J eeli np. moda, atrakcyjna dziewczyna nie potrafi przyciga do siebie
mczyzn, nie udaje si jej znale sympatii, spotyka si z odrzucaniem, moe reagowa na ten fakt
poczuciem krzywdy, zaskoczeniem, buntem wobec zego losu", moe te jednak zastanowi si nad
przyczynami tego zjawiska i lepiej wczu si w kierowane wobec niej sygnay ze strony mczyzn. Moe
np. okaza si, e brak jej kokieterii, wdziku lub jest zby arbitralna i zadufana w sobie, w swoj
atrakcyjno, moe te jej charakter zniechca do spotkania itp.
Innym przykadem faworyzacji wasnej osoby jest przekonanie, e moje J A ma racj. Takie nieliczenie s'i
ze zdaniem drugiej osoby moe prowadzi do wzajemnego niezrozumienia.
Innym elementem komunikacji midzy wiatem mskiego i kobiecego J A jest trafno odczytywania
sygnaw, mog mie one bowiem inne znaczenie dla danej osoby; np. sowo kocham" dla jednej osoby jest
wyraeniem uczucia, zaangaowaniem, dla drugiej natomiast sloganem, pustosowiem, konwencj pasujc
do danej sytuacji. Podobnie odmienne moe by wyraenie podania, potrzeby
PRZESTRZE MIDZY KOBIET A
MCZYZN KOBIECE
J A
Scena
Lk
Sd
Zabawa
Laboratorium
Partnerstwo
MSKIE
J A
seksualnej. Dla jednej osoby oznacza ono wyraz uczucia dla partnera, bliskoci, dla drugiej osoby natomiast
jest to potrzeba rozadowania napicia seksualnego, a partner jest narzdziem do samozaspokojenia.
Przykady mona mnoy, ale problem jest wany, gdy w wielu
79
zwizkach nawet po wielu latach bycia razem istnieje trudno w odczytywaniu wzajemnych sygnaw i na
tym tle powstaje wiele konfliktw.
Istnieje te zjawisko selekcji informacji, czyli odczytywania ich po wasnej myli", l tak np. z wielu
wzajemnie przekazywanych sobie sygnaw osoba majca poczucie niszoci, kompleksy wybiera takie,
ktre je potwierdzaj, natomiast osoba narcystyczna wybiera te, ktre potwierdzaj jej poczucie wartoci.
Mona
rwnie sygnay znieksztaca i przypisywa im zupenie inne znaczenie, l tak np. impotent moe
autentyczny umiech swej partnerki odbiera jako wymiewanie si z niego i nie wierzy wwczas
wyjanieniom, e mia on zupenie inne znaczenie.
J ak wic wynika z tych rozwaa komunikacja midzy dwiema osobami jest procesem zoonym i dobra
komunikacja, tzn. czytelna, odbierana trafnie, autentyczna, jest wanym elementem waciwego rozwoju
wizi. W procesie psychoterapii par problem poprawy komunikacji naley do najwaniejszych zada
leczenia.
Tak wic u samego startu do poznania drugiej osoby mamy do czynienia z przekazywaniem sygnaw o
zrnicowanym znaczeniu, odbiorze i reagowaniu na nie. Moe to czsto decydowa o szansach nawizania
wizi.
Poza zjawiskiem komunikacji w przestrzeni midzy kobiet a mczyzn istnieje jeszcze inne, rwnie
wane zjawisko, a mianowicie ujawniana postawa wobec drugiej pci, okrelony przebieg akcji
zmierzajcej do spotkania lub uniemoliwiajcej to spotkanie.
Wymiemy kilka moliwoci: Scena
Z tym typem postawy stykamy si wwczas, gdy wobec drugiej pci przyjmuje si rol, zakada odpowiedni
mask; dramatyczn, romantyczn, tajemniczoci, melodramatu itp. W ten sposb ukrywa si prawdziw
postaw wobec pci odmiennej, a stwarza pozorn, w celu zyskania okrelonego efektu. W czasach tzw.
moralnoci mieszczaskiej powszechna bya midzy kobiet a mczyzn scena pena konwenansw, gier,
taktyk. Bez wzgldu na przyczyny scena zawsze jest czym nieautentycznym, a efekt gry zaley m. in. od
talentu aktora i dlatego jeden odnosi sukces, a drugi si omiesza. Zjawisko sceny jest do typowe w okresie
przedmaeskim u osb usiujcych zapa" drug osob lub u osb nawizujcych romans, ale
napotykajcych przeszkody. Praktyka yciowa dowodzi, i z reguy lepszymi aktorami s kobiety, a jedn z
udawanych ich rl jest np. rzekome przeywanie orgazmu.
Lk
Midzy wasnym J A a wiatem drugiej pci moe istnie pole lku, poczucie zagroenia. Wwczas powstaje
bariera utrudniajca dostp
80
do wasnego J A, a kady sygna od drugiej pci jest odbierany jako zagroenie, ocena wasnej osoby. Lk
moe rwnie dotyczy niepewnoci co do odbioru wasnej osoby u drugiej, l tak np. mczyzna majcy
wiele nieudanych kontaktw seksualnych zaczyna si obawia kobiet, wspycia i np. kokieteri,
ujawnienie potrzeb seksualnych wobec niego odbiera jako zagroenie dla siebie. U innych lk ma charakter
pierwotny, tzn. uniemoliwiajcy nawizywanie kontaktw z drug pci; istnieje jakby nieprzekraczalna
bariera dla takiego spotkania. Bez wzgldu na to, czy lk jest wynikiem kompleksw, nerwicy,
rozpieszczenia w domu, zahamowa - wymaga przeamania.
Sd
J est to postawa, w ktrej wobec przedstawicieli drugiej pci wystpuje si w roli oskaryciela i sdziego,
brakuje natomiast obrocy. Przykady tego mamy liczne, a najczciej s one wynikiem doznanych
przykroci, rozczarowa. atwo w takiej sytuacji podcign cay wiat drugiej pci do jednego mianownika,
np.
,wszyscy mczyni to ajdacy" itp. U innych natomiast trybuna oskarycielska zmienia si w kunsztown
retoryk pen erudycji i sypi si cytaty z dzie sfrustrowanych filozofw, literatw potwierdzajcych
niszo drugiej pci.
Poniewa takich byo wicej wrd mczyzn, wic tego rodzaju erudycja czciej jest spotykana w wiecie
mskim. Kobiety natomiast na og posuguj si w tym oskarycielskim dowodzeniu tzw. przykadami z
ycia, czyli przeyciami wasnymi, matki, ssiadki, koleanki.
Tego rodzaju sd, bez wzgldu na przyczyny, stwarza jednak barier midzy pciami, barier obcoci,
nierwnej innoci, utrudnia zatem prawdziwe, pene spotkanie.
Zabawa
Postawa ludyczna jest kolejnym przykadem przestrzeni midzy pciami. Odbywa si w niej karnawa, a
spotkanie jest wyrazem potrzeby rozrywki, przyjemnoci. W wiecie drugiej pci interesujce jest to, co suy
zabawie i co j umoliwia.
J eeli ,zabawa radosna w ku we dwoje" jest jedn z form wielorakiej wizi midzy partnerami, to naley
do ars amandi, jeeli natomiast jest podstawow orientacj yciow, to sprowadza drug osob do wiata
uciechy, przyjemnoci, stwarzajc blokad do nawizania bogatszego spotkania.
Laboratorium
S osoby o silnych tendencjach do unaukowienia wiata pci, seksu i mioci. Dla nich spotkanie z drug
pci ma gwnie charakter poznawczy, sprawdzajcy suszno poznanych teorii. W innym przypadku
nawet wspycie seksualne . nre sta si ,naukowym" laboratorium, w ktrym stosuje si ,naukowe"
techniki wspycia. Znam wiele osb, ktre przed podjciem wspycia seksualnego przeczytay tak duo
fachowych wydawnictw, i strty si niezdolne do swo
6 - Seks partnerski 81
body improwizacji, autentyzmu, a zamieniy si w naukowcw" przeprowadzajcych eksperymenty na
sobie i partnerze.
Partnerstwo
-wiat drugiej pci moe by traktowany jak rwny wasnemu co do wartoci i godnoci. Fakt innoci
psychoseksualnej jest rdem fascynacji. Porozumienie jest autentyczne, prawdziwe, spontaniczne.
Przewaa tendencja ,do". Osoba drugiej pci najpierw jest traktowana jako czowiek, osobowo, a dopiero
pniej jako druga pe. Tego rodzaju postawa umoliwia otwarto, szczero, przestaj istnie uprzedzenia
i stereotypy; zostaj stworzone warunki do rozwoju mioci. Dziki niej wychodzi si z kryjwki wasnego
J A i tworzy nowy, wsplny wiat. Inaczej mwic jest to postawa twrcza, rozwijajca.
Wymienione typy przestrzeni midzy kobiet a mczyzn nie wyczerpuj wszystkich moliwoci, nie
wspomniaem tu jeszcze bowiem o typie przestrzeni neurotycznej, psychopatycznej, dewiacyjnej itp.
Nie wszystko jeszcze wiemy o tym, co si dzieje w tej przestrzeni, np. o bioprdach, intuicji, postrzeganiu
pozazmysowym itp. Nie do jeszcze znamy prawa rzdzce t przestrzeni, istniejce w niej sprzecznoci,
zmiennoci, prawa przycigania i odpychania.
J akkolwiek wiele zjawisk przestrzeni midzy wiatem mskim a kobiecym ocienia tajemnica, jest ona
jednak rzeczywistoci, ktr mona tworzy. Okrelona jest gwnie osobowoci partnerw, ich postaw
do ludzi, ycia, mioci. W ksice prof. Kozieleckiego o samopoznaniu znajdujemy ciekawe stwierdzenie,
i mio do siebie umoliwia mio do innych, istnieje te zwizek odwrotny. W psychologii rozwija si
dynamicznie kierunek powicony porozumieniu, zachowaniom altruistycznym. O typie przestrzeni
decyduje prawdziwe J A partnerw, postawa wobec ludzi, a wymienione kierunki staraj si przybliy nam
te najsubtelniejsze prawidowoci, jakimi s spotkania midzy ludmi.
SPOTKANIE
Spotkania erotyczne z pci
odmienn uwarunkowane s nasz przeszoci, wychowaniem, rodzajem kontaktw z ludmi, rodzicami,
tradycjami kulturowymi, powstaymi potrzebami psychicznymi, poczuciem wasnej wartoci lub jej brakiem
itp. Stajemy wobec partnera uwarunkowani nie tylko nasz osobnicz przeszoci, ale i naszym
rodowiskiem, kultur.
83
Nasze spotkania uzalenione s rwnie od teraniejszoci, czyli od aktualnych potrzeb psychicznych,
naszej aktualnej osobowoci, kultury, od zachowania drugiej osoby, ktre wzbudza w nas okrelone uczucia
i oczekiwania.
To co dzieje si w tym spotkaniu erotycznym rzutuje w przyszo, w nasza postaw wobec pci odmiennej,
w codzienno bycia z partnerem maeskim, w
budowany obraz J A, w nasze pniejsze oddziaywania wychowawcze wobec wasnych dzieci. Nie widzie
tych wymiarw czasu nawet w przelotnym spotkaniu erotycznym
- oznacza nie tylko brak wyobrani, ale i niewiadomo plastycznoci naszej osobowoci, ktra podlega
procesom przemian, jak rwnie niewiadomoci naszego oddziaywania na osobowo drugiej osoby, ktra
w przyszoci bdzie czyim wsppartnerem maeskim, ktra bdzie realizowa swoja mskokobieco
wobec innych.
Posumy si kilkoma przykadami: Pierwsze
uwarunkowania erotyczne
Nasze pierwsze spotkania erotyczne wyzwalaj, zwaszcza u kobiet, pewne zakodowane reakcje uczuciowe i
seksualne. Zwizane to jest z tzw. prawem pierwszych pocze i generalizacji. Sposb, w jaki bylimy
potraktowani, nasze decyzje i zachowania, przebieg ars amandi, forma zerwania wpywaj na nasze przysze
wspycie seksualne, postawy wobec pci odmiennej, poczucie wasnej wartoci. Tu tkwi czsto rda
kompleksw, agresywnoci wobec pci odmiennej, poczucie winy, jak rwnie okrelone oczekiwania i
wymagania wypywajce z porwna tego, co ju otrzymalimy, a co daje nam druga osoba. Inicjacja
seksualna jest zawsze przeamaniem pewnej bariery:
intymnoci, wstydu, granic J A, motywacji.
Przeycia, doznania staj si dowiadczeniami o okrelonej treci i emocji, one zaczynaj formowa nasz
postaw wobec pci odmiennej i ars amandi.
Seksualne ,teraz" staje si przyszoci. Czsto brak wiadomoci tego co si dzieje, czas jakby si zatrzyma,
przyszo jakby nie istniaa, a przecie to
teraz" ju ulego zakodowaniu psychicznemu. J estemy wbudowani w losy tej osoby, jak we wasne.
Przygoda seksualna
Zwyko si przypuszcza, e jeeli dwie osoby maj przelotny romans wypywajcy z umowy midzy nimi,
to ich spotkanie ogranicza si do teraniejszoci. Ono jednak rwnie w istocie czy wszystkie wymiary
czasu. Mwic bardziej obrazowo
- nasze przeycia, dowiadczenia s jakby zapisywane na tamie magnetofonowej mzgu", z tym e tego
zapisu nie mona zmaza. Rzutuje ona na nastpne nagrania", np. przez wpyw na nasze decyzje, postawy
wobec siebie i innych.
Wiemy np., jak czsto nieufno, brak zaufania 84
wobec drugiej osoby, przypisywanie jej okrelonych pragnie jest wynikiem wasnych przey i obserwacji.
Moe rwnie nastpi zmiana w naszym systemie wartoci. atwo podbojw seksualnych moe np.
podway wiar w trwao uczu, stworzy stereotyp, np. niezdolno mczyzn do wiernoci, moliwo
uwiedzenia kadej kobiety itp.
Prawo do wyszumienia si"
Modo czsto bywa czona z rozbujaym erotyzmem psychicznym, niezdolnym do samoopanowania.
Istnieje te stereotyp seksualnej energii, ktra musi si
wyszumie" w modzieczych przygodach. Czsto tak postaw prezentuj sami rodzice, wzmacniajc w
ten sposb okrelone zachowania seksualne swych dzieci, dajc im placet na wyszumienie". Zapomina si
jednak o tym, e wyszumienie" jest z Kim, jest spotkaniem z osob, a waciwie spotkaniem dwu osb,
ktre bd istnie w przyszoci, a t przyszo buduj ju teraz. Wyszumienie" poprzez kogo, dziaa te
na tego kogo.
Rygoryzm moralny
W wielu rodowiskach rodzinnych wizja spotkania z drug pci naznaczona jest wieloma tabu,
zastrzeeniami, wzbudzanymi lkami, jak rwnie rozbudzonym sztucznie poczuciem wasnej wartoci i
godnoci przesaniajcej warto i godno drugiej pci. Czego spodziewa si np. matka mwica
dorastajcej crce:
Uwaaj na mczyzn, im chodzi tylko o twoje ciao; dbaj o swoj godno, gdy jeste kobiet". W ten
sposb przysze spotkanie ju ulega zafaszowaniu, gdy kobieta startuje z pozycji wyszoci, a mczyzna
jest traktowany nieufnie, jako samiec o wikszej lub mniejszej kulturze, ale ktremu i tak chodzi o jedno.
Dlatego spotkania z mczyzn u wielu kobiet wyraaj si obron ich ciaa (pochwica) i psychiki
(ozibo).
Prymat powinnoci i obowizkw
W wyniku okrelonych oddziaywa wychowawczych mona spotkanie pci widzie z perspektywy
obowizkw i powinnoci. Dostaj np. listy od rodzicw, ktrzy uwaaj, e sam fakt spotkania seksualnego
zobowizuje do lubu. Przecie czym innym jest widzenie go w ramach maestwa, a czym innym widzenie
w ramach powinnoci zawarcia maestwa. Te matki popeniaj podobny bd, jak osoby, ktre w
spotkaniu z drug osob widz jedynie seks, a nie osob - i tu wanie seks widzi si jako podstawow form
spotkania mczyzny i kobiety.
Rwnie dla wielu osb spotkanie z partnerem wypywa z obowizku praw maeskich". Tak wic
spotkanie widziane jest z perspektywy umowy prawnej, podpisanej w obecnoci wiadkw.
Spotkanie erotyczne mczyzny i kobiety jest spotkaniem odbywajcym si we wszystkich wymiarach czasu,
staje si bowiem dowiad
85
czeniem i przeyciem wpisanym w osobowo i wpywajcym na ni u obojga partnerw, bez wzgldu na
umow", jak zawarli ze sob partnerzy. Rzutuje ono na pniejsze spotkania nie tylko w sensie
erotycznym. Czy na przykad oznacza to fatalizm popenionych bdw?, omyek?, niezawinionych czy
zawinionych rozczarowa, rozsta? To prawda, e te spotkania ulegaj zakodowaniu, ale nie jestemy
jedynie zaprogramowanym komputerem, ktry musi pracowa na danym programie. Plastyczno i
zoono naszej osobowoci wyraa si m. in. w zdolnoci do rnicowania tych programw, np. przez
wyciganie wnioskw, zmian naszych spotka, umiejtno spojrzenia na siebie z dystansem, tworzenie
altruistycznych postaw, przebudowywanie systemu wartoci.
Warto podkreli t zdolno do zmiany J A i przezwyciania przeszoci, nieraz bowiem dominuje
smutek, niewiara i katastrofizm w widzeniu swej przeszoci i przyszoci. J est to jakby poddawanie si
wasnym zakodowanym uwarunkowaniom, bez wiary w mo
no zmiany. Moe powsta tu refleksja: No dobrze, jeeli nawet nastpi zmiana teraz, to moe to pomc
przyszoci, ale nie zmieni przeszoci? To prawda, e na przeszy wymiar czasu nie mamy ju wpywu, ale
przecie spotkania nasze teraz i w przyszoci s naszym nowym zadaniem. J eeli spotkanie z drug osob
bdzie wzajemnie uszczliwiajce, jeeli bdzie ono wzajemnym dobrem, jeeli wyrazi mio, to ju
oznacza zwycistwo nad przeszoci. Moemy te nie mie wpywu na losy innych ludzi z naszych
przeszych spotka. Znane s dugotrwae poczucia winy wynikajce ze wiadomoci, e nasze przesze
spotkanie z dan osob zawayo negatywnie na jej yciu. Poprzestanie jednak na stwierdzeniu tego faktu i
poczuciu winy niewiele zmieni poza doznaniem egzystencjonalnym. Z procesu psychoterapii wynika, e
wartociowe spotkanie z innymi ludmi teraz" mog przezwyciy cienie przeszoci i odbudowa
poczucie wasnej wartoci.
Inicjacja seksualna
Decyzja o podjciu wspycia seksualnego, jak wynika z bada, jest najczciej przypadkowa, powstaje
nagle, pod wpywem impulsu, podniecenia narastajcego w trakcie pieszczot; czsto towarzyszy jej
dziaanie alkoholu. Niekiedy poprzedzona jest narastajc potrzeb przekroczenia Rubikonu seksualnego w
celu udowodnienia sobie, e naley si do wiata dorosego, e jest si mczyznkobiet. Do
powszechnym stylem" inicjacji seksualnej jest rwnie
udowadnianie" przez mod kobiet swych uczu wobec coraz bardziej natarczywej sympatii. W tych
przypadkach ujawnia si inno seksualizmu pci, inno rozwoju potrzeb erotycznych, co czsto jest
rdem rozczarowa i nieporozumie, nie mwic o moliwoci przedwczesnego zajcia w ci.
Istniej rwnie dwie inne - oprcz dowodw mioci" - po S6
stawy wobec inicjacji, obecnie coraz bardziej powszechne. Pierwsza wie inicjacj z dojrzewajc mioci.
Wspycie seksualne widzi si jako znak i
wyraz mioci. Oczywicie, e nazwanie swych uczu mioci nie musi oznacza, e istnieje ona
naprawd. Nasz jzyk jest stosunkowo ubogi w sownictwie erotycznym i nastrj, podniecenie te nazywa
si mioci.
Natomiast druga postawa charakteryzuje si deniem do wyksztacenia w sobie waciwej motywacji do
wspycia seksualnego, do okrelenia optymalnych warunkw koniecznych przy wspyciu;
widzi je rwnie w perspektywie rozwoju swego erotyzmu, osobowoci i zwizku. Ta refleksyjna postawa
oznacza szukanie prawdy o sensie i celu wspycia widzianego w perspektywie dobra caej osobowoci i
jej przyszoci. Sprzyja jej odpowiedni klimat wychowawczy, prymat wartoci oraz wzrost wiedzy na temat
erotyzmu. Wystarczy przeczyta wydane u nas publikacje powicone yciu seksualnemu, aby przekona
si, jak bardzo jest zoone i jak bardzo rzutuje na ca przyszo czowieka rozpoczynajce si wspycie
seksualne.
Podobne zjawiska mona znale w wydanych pracach na Zachodzie. Entuzjazm seksofali stopniowo opad
i badania powicone pokoleniu z lat rewolucji seksualnej wyranie wskazuj, e przedwczesna inicjacja
wie si z wieloma negatywnymi konsekwencjami (patologia ginekologiczna modych kobiet, trway
rozdzia erotyzmu od uczuciowoci i okrelonego systemu wartoci, trudnoci w przystosowaniu
maeskim, patologia podnoci itp.). Cena zby wczesnej inicjacji seksualnej okazaa si bardzo wysoka,
zwaszcza u kobiet, a pozytywne efekty do iluzoryczne. Std w pracach wielu seksuologw wicej jest
refleksji o warunkach niezbdnych do ksztatowania dojrzaej motywacji wspycia, do wyrabiania
zdolnoci samoopanowania.
Wspycie seksualne jest sztuk wymagajc odpowiedniego przygotowania i pielgnowania, wyrobienia
w sobie koniecznych postaw wobec pci, podnoci, erotyzmu. Denie do udanego i szczliwego
wspycia nie jest tosame jedynie ze sprawnoci odruchw seksualnych, ale oznacza te umiejtno
sterowania swym seksualizmem i liczenie si ze specyfik odmiennoci pci, z dobrem swego zwizku. Nie
raz pisaem o warunkach, jakie s konieczne do inicjacji seksualnej, ale przypomn je teraz jeszcze raz.
Wzajemna mio
Wzajemna mio widziana jest jako co bogatszego ni nastrj, uczucie, podanie, fascynacja erotyczna.
Mio jest pragnieniem uszczliwienia ukochanej osoby, darzenia jej dobrem. Wspycie jest jednym ze
sposobw jej wyraania. Dziki temu rozwijaj si pozytywne emocje towarzyszce wspyciu, a ono samo
suy przekazywaniu sobie fascynacji uczu. Wspycie symbolicznie i realnie
87
wyraa najgbsz wi midzy zakochanymi, wkraczajc w dziedziny trudne do wyraenia sowami.
Dojrzao
Dopiero wspycie z osobowoci w peni rozwinit - nie tylko biologicznie - stwarza moliwoci
wszechstronnej wizi i bogactwa wyrazu. Dojrzao zapewnia poczucie bezpieczestwa, zaspokaja
wielorakie potrzeby psychiczne, daje uczucie peni kontaktu, wie si rwnie ze wspodpowiedzialnoci.
Dziki niej wspycie jest czym wicej ni przyjemnoci, suy bowiem spotkaniu caych osobowoci.
Pozornie tylko wspycie obejmuje okrelony wycinek czasu - jest w nim bowiem przeszo i przyszo.
Obecnie coraz czciej mwi si o poczuciu odpowiedzialnoci za siebie i drug osob. Potocznie rozumie
si j w perspektywie moliwej podnoci, tymczasem jest czym znacznie szerszym.
Stwarzamy przecie okrelon rzeczywisto, uruchamiamy prawa rzdzce wspyciem, rozwijamy
uwarunkowanie rzutujce na ca przyszo seksualn, decydujemy te wwczas o losach tego zwizku.
Wiedza
Najlepsze nawet intencje nie wysczaj, jeeii nie dysponujemy koniecznym minimum wiedzy o
podstawach fizjologii wspycia, podnoci, prawidowoci rozwoju ars amandi. Wspycie jest sztuk, a
nie improwizacj czy zdobywaniem
dowiadcze ,na poligonie seksualnym". Niewiedza zniszczya wiele doskonale lokujcych zwizkw przez
sprawienie zawodu, zaburze seksualnych itp.
Specjalnie zaznaczyem, e chodzi o znajomo podstaw, gdy nadmiar wiedzy przy inicjacji rwnie
szkodzi, powstaje bowiem wwczas przesadna obawa, l k, zagroenie, mylenie kategoriami moliwej
patologii i wwczas wspycie staje si egzaminem wasnego zdrowia, sprawnoci, samooceny.
Komfort psychiczny
Pielgnowanie sztuki wspycia wymaga odpowiednich warunkw:
spokoju, relaksu, intymnoci, piknego ta. Z jednej strony sprzyja to eliminowaniu poczucia zagroenia,
lku i patologii wspycia, z drugiej strony daje opraw wspyciu.
Harmonia z systemem wartoci
Radosna i pikna sztuka mioci powstaje wwczas, gdy angauje si w niej caa osobowo. Poczucie
niezgodnoci ze swymi pogldami, postawami rodzi wewntrzne rozdwojenie, pknicie, a w konsekwencji
poczucie winy wobec siebie. Tu tkwi rda wielu zahamowa, tumie, racjonalizacji faszujcych prawd
o nas, wykrzywiajcych naturalno i spontaniczno odczu i przey seksualnych. Mamy wwczas do
wyboru - albo poczy nasz seks i erotyzm
88
z wewntrznymi konfliktami (co zawsze negatywnie odbija si na wspyciu), albo dostosowa nasze
pogldy i wartociowanie do nowej sytuacji (powstaje nowa" filozofia sytuacyjna), albo te pozosta sob i
wiernym sobie, swemu systemowi wartoci.
Nasze systemy wartoci bywaj oparte na okrelonym systemie wiatopogldowym, w ktrym seks i erotyzm
rwnie poddany jest ocenie. Mona rwnie tworzy system wartoci oparty na wasnej drodze mylowej,
W wielu jednak przypadkach system wartoci jest przypadkowy, nieokrelony, sprowadzony do
podstawowej zasady wygody, przyjemnoci. Decyzja o inicjacji seksualnej i jej motywacja jest zatem testem
naszego systemu wartoci. We wspyciu jednak spotykaj si dwie osoby - std zgodno ich pogldw ma
rwnie znaczenie i wymaga poszanowania stanowiska drugiej osoby. Wspycie nie moe by gwatem
wobec przekona drugiej strony (a najczciej widzi si tylko gwat fizyczny), wyprowadzeniem w pole' W
przypadku istniejcych rozbienoci istnieje przecie mono dialogu i przekonania o susznoci swej
postawy. Tak wic we wsp.yciu mamy rwnie do czynienia ze wspwychowaniem.
MIO
W tradycji kultury europejskiej mamy do czynienia z czterema podstawowymi rodzajami mioci, ktre
zreszt mog wystpowa razem i zachodzi na siebie. Mio seksualna
Mio ta oparta jest gwnie na wizi fascynacji seksualnej. Wspycie staje si radosnym szczciodajnym
misterium. Druga osoba jest wartoci, dobrem, gwnie przez swoje zalety partnerstwa seksualnego. wiat
zainteresowa, najgbszych przey, wiat psychiczny moe by odmienny, ale udana wi seksualna silnie
wie partnerw. Niejedno maestwo startowao" z takiego punktu wyjciowego. Dalsze moliwoci s
rne. Udana wi seksualna moe stopniowo obejmowa i inne cechy i zwizek staje si bardziej
wszechstronny.
J eli jednak seks dominuje, to istnieje niebezpieczestwo stopniowego wypalania si" namitnoci i rodzi
si niedosyt bardziej gbokiej wizi.
Mio erotyczna
Ten typ mioci oparty jest na fascynacji odmiennoci psychoseksualn drugiej osoby. Odnosi si wraenie,
jakby czyy si ze sob dwie potrzebujce uzupenienia natury, powstaje nowa, peniejsza, doskonalsza.
Kady ma jaki ulubiony typ mskocikobiecoci, znalezienie tych cech w danej osobie jest olnieniem,
odkryciem. Tego typu fascynacja moe by trwaa, radosna, ale moe te nie wystarcza. Oczekuje si
wwczas szerszej wizi. Mio erotyczna moe by odkrywanieni bogactwa natury drugiej pci, moe stymi
owa twrczo w tym wzajemnym poznawaniu si.
Mio uczuciowa
Ta mio rozwija si przez wiat uczu i on jest gwnym rdem fascynacji. Poznanie drugiej osoby i
wsplnie przeywane nastroje zmieniaj koloryt uczuciowy na jasny, radosny, promieniujcy na innych.
Zmienia si wiat wewntrzny, wzrasta optymizm, rado, druga osoba przez sam swoj obecno
wzbudza pozytywne uczucia, nastroje. Niektrzy maj w tym przeywaniu co z transu. Uczucia maj
jednak rne prawidowoci, mog si zmienia w rne strony i sama wi uczuciowa moe by
niewystarczajca do powstania trwaego zwizku. J eeli s i inne, wsplne obszary wizi, to istnieje
wiksze prawdopodobiestwo udanego zwizku.
Mio partnerska (oblubiecza)
Mio partnerska jest peniejsza, wielowarstwowa, czy w sobie elementy poprzednich, ale pogbiona jest
przez wsplny wiat zainteresowa, wartoci, fascynacji psychicznej, przyjani, partnerstwa. Ma najbardziej
optymalne warunki do przeobraenia si w mio gbok, prawdziw i trwa.
Tu powstaje najbardziej twrcza wi, dziki ktrej partnerzy doskonal rozwj swych osobowoci, czuj si
dojrzalsi, bogatsi duchowo. Wspycie seksualne staje si wyrazem tego, co si dzieje midzy nimi, jest nie
tyle celem, co rezultatem wzajemnej wizi ycia codziennego. Sytuacje konfliktowe i trudne stanowi
prawdziwy test mioci.
To wszystko nie wiadczy przeciw mioci. Dla wikszoci ludzi jest ona podstawow potrzeb
egzystencjaln, rdem rozkwitu ich osobowoci, rdem twrczoci. Szkoda jedynie, e tak mao obrazw
udanej i prawdziwej mioci spotykamy w literaturze i kulturze masowej. Czciej widzimy j w krzywych
zwierciadach ni w caym jej naturalnym piknie.
Mio nie jest jednoznacznym pojciem, stanowi fenomen w egzystencji czowieka o bardzo zrnicowanej
treci. Mio jest podstawow potrzeb psychiczn, fundamentem zdrowia psychicznego. J ej istnienie czy
si z zaspokojeniem innych wanych potrzeb psychicznych; bezpieczestwa, wizi, rozwoju, akceptacji,
poczucia wasnej
91
wartoci itd. J ej prardem i prawzorem jest mio doznawana od rodzicw, uczenie si jej ujawniania i
dawanie w yciu rodzinnym. J est to jakby pierwszy stopie mioci - jej potrzeba zaistnienia, czyli
oczekiwania. Ni wypenione s marzenia i fantazje we wczesnym etapie okresu dojrzewania. Swoje J A
widzi si jako biorc tej mioci.
Drugim stopniem w rozwoju mioci jest uczynienie z niej wizji ycia, prba okrelenia, jak ma wyglda,
jakie s jej kryteria. Inaczej mwic tworzy si jyj obraz. Tre tego obrazu moe w sobie zawiera
dowiadczenia wyniesione ze rodowiska rodzinnego, lektury, modele kreowane przez kultur oraz, co jest
szczeglnie wane, wasne projekcje. W obrazie mioci znajduj si nasze najgbsze potrzeby psychiczne,
odbija si w nim typ naszej osobowoci. Std bierze si inno startu do mioci, zrnicowanie jej
kryteriw i pragnie. U jednych przewaa obraz mioci romantycznej, u innych opiekuczej, twrczej,
erotycznej. J edni widz w niej gwnie aktywno i rozwj - dziki mioci maj si sa kim - inni chc
ni obdarzy kogo.
Wiele osb zatrzymuje si na jednym z tych stopni, stajc si biorcami mioci, realizujc jej obraz lub
starajc si narzuci wizj innym, ,wychowa do niej" drug osob.
Gbszym stopniem mioci jest uczynienie z niej yciowej, podstawowej wartoci w kontakcie z drug
osob. Mio oznacza wwczas:
pragn Ci uszczliwi, da dobro, bycie z Tob mnie uszczliwia. W tej mioci nastpuje wzajemna
akceptacja i tolerancja z obu stron, rozwija si fascynacja erotyczna. Rosnca blisko psychiczna prowadzi
do wizi seksualnej, ktra jest jednym ze sposobw wyraania swej mioci. Zakochani yj w wiecie
intensywnych uczu, nastrojw, staj si dla siebie przyjacimi, pomagaj sobie w rozwoju swych
osobowoci, rado sprawia imuczynienie czego dobrego drugiej
osobie. Mio staje si postaw, jest wic czym wicej ni uczuciem, jest form kontaktu z drugim
czowiekiem o fascynujcej innoci osobowociowej, erotycznej, seksualnej. Wyraa si we wspyciu
seksualnym, w czuociach, w pomaganiu sobie, w tworzeniu wsplnego systemu wartoci, wizji ycia. J est
w niej dawanie i branie, rado i wsplnie znoszone cierpienie, dobro, yczliwo, dialog i przebaczenie.
Tak realizowana mio szczeglny rozwj znajduje w maestwie i w yciu rodzinnym, wyraa si w niej
bowiem potrzeba bycia razem, utrwalenie poprzez dziecko, wsplny dom. Orodkiem centralnym mioci
staje si wsplny wiat wartoci, wizja ycia, przewaga MY nad J A obu stron. Im wyszy stopie mioci,
tym wiksze s te jej zagroenia. J ednym z nich jest uczynienie z mioci z dan osob gwnej wizji
ycia, jedynego celu i sensu istnienia. Mio do konkretnej osoby staje si podstawowym rdem
samooceny, poczucia bezpieczestwa, perspektyw yciowych. Inaczej mwic, na drugiej osobie buduje
si nie tylko wspln przyszo, ale i wasny sens
92
ycia. W przypadku zawalenia si" tej mioci zburzeniu ulega wszystko, przyszo i wasna osobowo,
traci si cel i sens ycia. Dlatego tak dramatyczne bywaj losy nieszczliwych czy nieudanych
mioci.
J eeli natomiast mio jest jedn z wartoci ycia, jednym z celw i sensw ycia, to ryzyko niepowodzenia
nie daje takiego spustoszenia. Ryzykiem jest budowanie caej wizji ycia i jego sensu na jednej osobie. Moe
zabrzmi to niemile, ale konieczne jest przyjcie ryzyka niepowodzenia.
Mio tworz okrelone osobowoci - std tak rne s jej formy i sposb realizacji. U jednych mio jest
spokojn przystani, u innych burzliw przygod yciow. U jednych dominuje wi intelektualna, u innych
uczuciowa. J edni ceni sobie spokojne barwy i nastroje, inni ywe i barwne. Mio jednych jest staym
wzajemnym rozwojem, innych oaz itp. Im barwniejsze, bogatsze osobowoci, tym wiksze s moliwoci
stworzenia fascynujcej mioci. Podobnie zrnicowany jest wsplny wiat wartoci. Dla jednych jego
istot jest budowanie gniazda rodzinnego, ca energi skierowuj na organizacj domu, wychowanie dzieci.
U innych ten wiat wartoci wyraa bogatsze aspiracje: szczliwy dom, stay rozwj osobowoci, ciekawie
spdzone ycie. S te zwizki, ktre realizuj dziki mioci wartoci zwizane z yciem spoecznym. Ich
mio staje si jakby ,matryc" mioci, ich altruizm suy te i innym. Inaczej mwic mio jednych
ogranicza si do nich samych, do gniazda, ktre tworz, mio innych promieniuje na ich pasje,
zainteresowania, prac czy te na kontakty z ludmi.
Mio jest czym nie znanym. Moe by trwaa, wierna, spokojna, moe te by burzliwa. J ednych zmienia,
czyni lepszymi, inni pozostaj nie zmienni. Moe powsta nagle, z wybuchu i bywa szczliwa. Inni mozol
si w jej tworzeniu, caymi latami pracuj nad ni. U jednych przychodzi ,w por", gdy yaistniao
zapotrzebowanie na ni, u innych nie w por", przeobraajc cae dotychczasowe ycie.
Osobicie nie lubi traktatw powiconych mioci. J est ona zapewne sztuk, ale i czym nieprzewidzianym
w przebiegu. W traktatach mwi si o fazach mioci, o metodach jej wzbogacania itp. Rzeczywisto
wymyka si tym racjonalnym dowodzeniom. Sdz, e to dobrze. Mio jest wielk przygod, majc cos z
tajemnicy. J est szans, moliwoci o nie znanej przyszoci.
Im bogatsze osobowoci, im wicej czy zakochanych, im wikszy jest ich altruizm, im bogatszy wsplny
system wartoci, tym wiksze szans na ich mio, l to napawa optymizmem.
Granice mioci
Denie do wszechstronnej, bogatej, penej ekspresji i barw mioci jest zrozumia tsknot ludzkiego serca,
kady bowiem marzy
93
0 przeyciu pikna i dowiadczeniu szczcia. Waro jednak pamita o tym, e mio powstaje midzy
ludmi, a nie anioami, zrozumiae zatem, e rne wady, bdy, konflikty, trudnoci w porozumieniu s
proz najlepszej mioci. Tak wic naturaln barier mioci jest nasza natura, osobowo z jej wadami i
zaletami. Im bardziej idealizujemy mio, im wiksze stawiamy jej wymagania, tym trudniej j realizowa.
Pierwsz barier dla mioci jest jej wyidealizowana koncepcja, model, utworzone nie na miar realnych
moliwoci czowieka. S jeszcze inne, rwnie czste bariery mioci.
Bariera samotnoci
Mio tylko niekiedy bywa nirwan, zatopieniem si partnerw w przeywanym szczciu. W kadej
mioci dowiadcza si samotnoci. Nie oznacza to umniejszenia mioci, po prostu nasze J A stale nam
towarzyszy i konieczna jest umiejtno bycia z sob. J eeli nasze J A jest formowane gwnie przez wiat
zewntrzny (inne osoby, dwiki, zajcia, sta krztanin), to nic dziwnego, e nie potrafi si przebywa ze
sob. Wiele osb tak dalece ucieka od wasnego J A lub nie potrafi by z sob, e w kadej wolnej chwili
gorczkowo szuka jekiegokolwiek bodca, np. muzyki, radia, alkoholu, czyjej obecnoci.
Osoby z bogatym wiatem we wntrznym, refleksyjne, potrafi nie tylko by z sob, ale prowadz z sob
jakby dialog. Dla nich samotno jest nawet konieczn potrzeb. Tak wic prawdziwa dojrzao psychiczna
1uczuciowa polega na waciwej proporcji naszego J A wewntrznego i J A zewntrznego, samotno staje
si nie ograniczeniem, lecz wartoci. W mioci istnieje nie tylko MY, ale i oddzielne J A.
Dotd mwiem o egzystencjalnym dowiadczeniu samotnoci, istnieje jednak bolesna samotno (a
waciwie poczucie osamotnienia), wynikajce z niezrozumienia, z bariery wzajemnego kontaktu, z rnych
konfliktw.
Wwczas jedynie usiowanie otwarcia si wobec siebie, nawizanie bardziej szczerego kontaktu, moe
eliminowa wspomniane osamotnienie.
Bariera pci
Istniej pewne fenomeny psychiczne i biologiczne, nalece do wiata danej pci, ograniczone tym wiatem,
np. dowiadczenia ciy, porodu, doznania seksualne we wspyciu, znaczenie ciaa, wieku, ojcostwa itp.
Kady z tych fenomenw oznacza inno pci. Nie jest to rwnoznaczne z poczuciem obcoci, samotnoci.
Zdarza si, e partnerzy pozostaj tu w pewnej izolacji i niezrozumieniu dla siebie, ale inni, dziki
umiejtnoci wczuwania si, wraliwoci, interakcji, przekraczaj wspomnian granic innoci. J est to
moliwe rwnie
wtedy, kiedy partnerzy znaj specyfik psychoseksualnej i psychicznej odmiennoci pci. J est to zreszt
konieczny warunek dla dobrego porozumienia maeskiego.
Bariera osobowoci
Kady jest niepowtarzaln indywidualnoci, formowan w innych rodowiskach rodzinnych, z odmiennym
dowiadczeniem yciowym, ze zrnicowanymi zainteresowaniami, cechami charakteru itp. Zrozumiae
zatem, e postrzeganie wiata, emocje, potrzeby, oczekiwania, hobby mog 6y u rnych osb odmienne.
Rzecz jednak w tym, jak na nasz inno reaguje druga osoba. S formy reakcji prowadzce do odczucia
od" w zwizku: np. usiowanie ,wychowania" sobie partnera, omieszanie jego hobby, postaw,
przypisywanie im typowych wad itp. W zwizkach lepiej rozumiejcych si inno partnera wzbudza nie
tylko tolerancj, ale i potrzeb wspuczestniczenia w tej innoci i wwczas zaczyna przewaa tendencja
do" w zwizku.
Zatem osobowo partnerw moe zblia ich do siebie lub oddala w zalenoci od przyjtej postawy
wobec tej innoci.
Bariera przeszoci
W mioci tylko pozornie wszystko zaczyna si od tu i teraz" zwizku, od okrelenia wsplnej przyszoci.
Kady ma swj baga przeszoci, moe by ona bezkonfliktowa, ale moe by i konfliktowa dla zwizku.
rdem konfliktu moe
by np. inno stylw bycia i wzorcw roli kobiety, mczyzny wyniesione z domu, tzw. przeszo
erotyczna, wzbudzajca zazdro, poczucie zagroenia. J akkolwiek nikt nie ma prawa do przeszoci drugiej
osoby, jednak wiele elementw tej przeszoci stwarza zagroenie, napicie. Czsto zauwaa si to np. w
zwizkach, w ktrych kobieta dysponuje bogatym dowiadczeniem seksualnym.
Konflikowo przeszoci moe wynika z gry wyobrani, z trudnoci w aktualnym dostosowaniu si
partnerw, jak rwnie z odczuwalnego cienia tej przeszoci, traktowanej przez partnera jako zoty
okres" swego ycia.
Przezwycienie bariery jest moliwe jedynie wwczas, gdy obie strony czuj, e
tu i teraz" zwizku jest szczliwe i bogatsze od przeszoci. Bariera sygnaw
Partnerzy przekazuj sobie wiele sygnaw sownych i niewerbalnych (mimicznych, dotykowych,
wynikajcych z zachowania itp.), wzbudzajcych okrelone na nie reakcje. Zrozumiae, e istnieje pewna
specyficzna inno tych sygnaw, uwarunkowana rodowiskiem, wyksztaceniem, pci, dowiadczeniem
itp. W dobrym zwizku wspomniane sygnay odczytywane s prawidowo i wzbudzaj oczekiwan, 94 95
podan reakcj. W zwizkach niedostosowanych, konfliktowych sygnay te mog by mao czytelne,
odbierane odwrotnie od swego znaczenia.
Pozytywne uczucia, przeycia mona rwnie uzewntrznia, czego np. mamy liczne przykady w
reakcjach naszego organizmu: wyrazem najwyszego zadowolenia moe by pacz, miech, milczenie,
burzliwa lub powcigliwa reakcja. Podobne zrnicowanie istnieje rwnie i w innych uczuciach, nie ma
bowiem jednej formy ekspresji. Im mniejsza jest wzajemna znajomo partnerw, im uboszy dialog,
wymiana informacji, tym wiksze moe okaza si zagubienie, co do trafnoci odczytywania sygnaw.
J edni ujawniaj swoj mio bardzo burzliwie, wylewnie, inni przez milczenie i dotyk; jedni maj bogat
mimik, inni ,kamienn".
Zdawaoby si, e poruszam sprawy bardzo oczywiste, czsto jednak jestem wiadkiem dramatw
zwizkw, ktre nie potrafiy przeama bariery milczenia, wymiany informacji koniecznej dla wzajemnego
poznania i zrozumienia.
Mio jest potencjaln monoci, tworzeniem, ewolucj. Wspomniane wyej bariery mog by jej
ograniczeniem, rdem zaniku lub tvc eni wzajemnego zrozumienia i wzbogacenia. Decyduje o tym
dialog, wsppraca i wymiana informacji.
START W MAESTWO
Przejcie z okresu przed
maeskiego w mae stwo
stracio wiele ze swych
dotychczasowych typowych
cech, nie stao si jednak
przejciem
agodnym, pynnym. W czasie przeszym istniay pewne okrelone fazy chodzenia ze sob: poznanie,
sympatia, narzeczestwo. Kada z tych faz miaa okrelone kulturowo obyczajowe formy i cechy. Wiemy z
wielu bada, e noc polubna" raczej rzadko bya inicjacj wspycia seksualnego, ale w wyniku
dominujcych norm i tradycji wczeniejsze wspycie byo zakazanym owocem". Analiza wielu
maestw, ktre nie miay wspomnianych typowych faz, wskazuje jednak, e istnieje inno okresu
przedmaeskiego i maestwa, pocztkowo nieuwiadomiona i nieprzewidywana przez samych
zainteresowanych.
Okres przedmaeski jest waciwie okresem oczekiwa, nadziei i marze. Wszystko w przyszoci jest
moliwe, ale ta przyszo jeszcze nie istnieje. Gloryfikacja mioci jako podstawowego motywu
Seks partnerski 97
zawierania maestwa rodzi te pewne mity, np. o mioci przezwyciajcej wszystkie przeszkody.
Teoretycznie jest to moliwe, gdy prawdziwa mio
potrafi by twrcza i przeksztacajca, potrafi tworzy czowieka na nowo. Czy jednak zawsze mamy do
czynienia z tak mioci przez wielkie M"? Zwrmy uwag np. na do powszechny fakt lekcewaenia
rodowisk, z ktrych wywodz si zakochani. Istnieje u nich wiara, e czca ich mio potrafi zatrze
wszelkie rnice.
Czsto jednak ju pierwsze tygodnie wsplnego ycia wskazuj, e cechy uformowane w rodowisku
rodzinnym maj znacznie wikszy zakres oddziaywania, ni to pierwotnie przewidywalimy. Dopiero
ycie codzienne ujawnia z ca si, jak bardzo potrafimy by podobni do swych rodzicw. Spotykam
niekiedy dramatyczne przykady przeywania niechcianej identyfikacji ze swymi rodzicami:
Zawsze chciaem by inny ni mj ojciec, bolenie przeywaem jego stosunek do matki, obiecywaem
sobie, e u mnie bdzie inaczej, tymczasem staem si podobny do niego, nienawidz siebie za to". Czy to
jest jednak takie dziwne? Zapominamy o tym, e nasza osobowo, mskokobieco formuje si nie tylko
przez wyreyserowany przez nas samych scenariusz, ale zawiera te wiele niewiadomych identyfikacji i
naladownictw.
Nie twierdz bynajmniej, e jestemy zawsze wiernymi kopiami naszych przodkw, ale nie bagatelizujmy
ich wpywu na nas i wpywu na naszych przyszych wspmaonkw. Niejeden zwizek rozpad si w
wyniku niemonoci ,przerwania ppowiny" z wasnym rodowiskiem rodzinnym czy te niemonoci
pogodzenia sprzecznych modeli ycia codziennego, kultury codziennej i wpojonych systemw wartoci.
W okresie przedmaeskim istnieje te powszechna i zrozumiaa wiara w przyszy sukces.
Optymizm mioci daje czsto dobre samopoczucie i wiar, e J ako wszystko uoy si dobrze, bo si
kochamy". Nie zawsze jednak jestemy w stanie przewidzie znaczenia spraw mieszkaniowych, wspycia
z teciami, rozoenia obowizkw wynikajcych z narodzenia dziecka. Ciar nowych zada moe okaza
si silniejszy od optymizmu. Czy oznacza to kryzys mioci, czy te kryzys koncepcji wsplnego ycia?
Wydaje mi si, e problem tkwi gdzie indziej. W okresie przedmaeskim fascynacja uczuciowa i optymizm
pozwalaj atwo przezwycia konflikty. Nie umiemy uczy si sztuki optymalnego rozwizywania
konfliktw midzy sob, s one wic najczciej agodzone lub bagatelizowane. Tymczasem w yciu
codziennym, wsplnym, wanie taka umiejtno jest niezbdna. Konflikty s nieuniknione, rzecz w tym,
aby umie je rozwizywa.
Inna prawidowo: Prby wspycia seksualnego mog w okresie przedmaeskim da zudne poczucie
przystosowania seksualnego Niby wszystko przebiega idealnie: fascynujca wzajemnie ars amandi, s
orgazmy, zadowolenie, zainteresowanie, podobne potrzeby i temperamenty. Pniej okazuje si, e owo
przystosowanie byo pozorne i zaczynaj si trudnoci we wspyciu. Wiele impotencji i oziboci ma
charakter wtrny, a nie pierwotny. Udane czy nieudane wspycie przedmaeskie jeszcze niczego nie
przesdza. Wynika to z faktu, ktry mona odnie i do innych sfer ycia we dwoje, e nic tu nie ma
charakteru staego, niezmiennego.
Okazuje si, e ycie we dwoje jest procesem ewolucyjnym, stale zmieniajcym si, a jego przebieg zaley
w rwnym stopniu od naszych cech, dyspozycji, jak i od umiejtnoci przewidywania. Std m. in. w wielu
krajach postuluje si nauki przedmaeskie, przygotowanie do ycia w rodzinie, w ktrych kadzie si
nacisk na rozbudzenie wyobrani i ukazanie ewolucyjnego i zmiennego charakteru ycia we dwoje, podaje
najbardziej typowe prawidowoci, frustracje i konflikty.
Okres przedmaeski charakteryzuje si m. in. pozornoci znajomoci wzajemnych J A - jest to pozorne
MY. Zupenie zrozumiae, e tak si dzieje. W tym okresie silnie wyraa si potrzeba akceptacji, uznania,
widzenia siebie w oczach drugiej osoby jako podanego wsptowarzysza ycia. Tak wic z jednej strony
zakadamy rowe okulary, z drugiej jestemy czsto pozornie prawdziwi, jestemy takimi, jakimi
chcielibymy by w oczach ukochanej osoby. Obraz realny, a idealny to jednak nie to samo i ycie codzienne
odsania prawd o nas - std poczucie
rozczarowania: By zupenie inny przed lubem", to nie ten sam czowiek". J edynie w tych zwizkach,
ktre ju w okresie przedmaeskim czya przyja i dojrzao prawda o J A, z jej wadami i zaletami
ujawnia si wczeniej, a ich znajomo, akceptacja i tolerancja gwarantuj sukces w przyszoci.
Zwrmy uwag na jeszcze inn prawidowo. Okres przedmaeski to przede wszystkim przyjemne
bywanie ze sob. Nie ma jeszcze obowizkw, jestemy tylko dla siebie z naszymi marzeniami,
oczekiwaniami. Mio nas opromienia i grzeje. Na spotkania przygotowujemy si, jestemy nastawieni na
drug osob. W yciu codziennym we dwoje zaczyna przesuwa si akcent na inne treci - budowanie wiata
MY, urzdzanie si, a to wymaga ofiar i powice. Mio okazuje si dwubiegunowa, a nie
jednobiegunowa. l bywa, e nie likwiduje poczucia osamotnienia, niepokojw, e nie jest wiecznotrwa
nirwan. Nie jest to bynajmniej zaprzeczeniem mioci, ale pewnej jej nierealnej koncepcji.
Wiele bada powiconych przystosowaniu maeskiemu wskazuje, e wanie okres przedmaeski
decyduje o przyszych losach zwizku, ale polega to gwnie nie tyle na samej sile uczu czy wizi
erotycznej, co wizi charakterologicznej, rodowiskowej, intelektualnej. Inaczej mwic: im wicej sfer
czy, tym wiksze szans na przyszo. Decyduje tu pewna podstawowa orientacja yciowa: altruisyczna
lub egocentryczna. Ta druga sprzyja powstawaniu konfliktw.
Ciekawe, e takie cechy, jak: dobro, agodno, tolerancja, ciepy stosunek do ludzi, pozytywny wiat
wartoci, ktre przecie stanowi bardzo
98
99
sprzyjajce szczciu maeskiemu predyspozycje, stosunkowo rzadko s wymieniane w litanii cech
idealnego partnera yciowego. Szkoda, e te cechy s doceniane poniewczasie.
Okres maeski stanowi now jako ycia we dwoje, moe tworzy pojcie MY, ale jak wiemy, nie musi.
Nastpuje zmiana priorytetw. Nadal wana jest mio, przystosowanie seksualne, ale dochodz do gosu
potrzeby ustalenia rozkadu dnia i obowizkw, urzdzania si, tworzenia gniazda". Dotykamy teraz nader
istotnego problemu mieszkaniowego. Byoby ideaem, aby w tym trudnym, aczkolwiek piknym okresie
ycia, modzi mogli by sami we wasnym, niekrpujcym mieszkaniu. Daje to wiele szans: oderwania si
od rodziny, stworzenia wasnego modelu ycia, klimatu intymnoci dla lepszego przystosowania
seksualnego, poczucia odpowiedzialnoci za MY. ycie pozbawione warunkw intymnoci albo
doprowadza do nerwic i dysharmonii seksualnej, albo te przeszkadza dostosowaniu seksualnemu i pniej
nawet najpikniejsze mieszkanie moe nie poprawi wspycia.
Mamy tu do czynienia z paradoksaln form Zespou Trisana i Izol
dy. Wspycie seksualne w warunkach skrpowania moe nawet by udane. Warunki pewnego napicia,
okrelonego czasu i zachowania pozorw, e nic si nie dzieje", mog dziaa mobilizujco na czas trwania
reakcji seksualnych i skrcenia ars amandi. W warunkach nieskrpowanego luksusu, jakim jest samodzielne
mieszkanie, brak stymulacji wynikajcej z napicia moe wanie paradoksalnie zaburzy osiganie
satysfakcji seksualnej. Warto pamita o tym mechanizmie trudnoci seksualnych, najczciej bowiem
utosamia si ze warunki mieszkaniowe z nieudanym wspyciem seksualnym. Okazuje si, e jest to
rwnie jedna z przyczyn psucia si kontaktw seksualnych w przyszoci, gdy warunki ju bd dobre.
Wczesna faza ycia we dwoje, miodowy miesic", kryje w sobie bardzo istotny proces ksztatowania
rwnowagi si partnerw. J est to termin moe niezbyt udany, ale zaczerpnity z psychologicznej teorii gier.
Inaczej mwic w tym okresie usaa si ukad wzajemnych zalenoci midzy partnerami, rozkadu
dominacji - ulegoci. Obecnie coraz wicej mwi si o maestwach partnerskich, niektrzy rozumiej ten
termin w sensie absolutnej rwnowagi, rwnoci, co - oczywicie - jest mitem. W kadym zwizku zawsze
jedna ze stron, przynajmniej nieznacznie, dominuje.
W tradycyjnej obyczajowoci najczciej by to proces agodny, przebiegajcy bez wstrzsw. Po prostu
mczyzna i kobieta wchodzili w konkretne role spoeczne ony i ma, z podziaem obowizkw,
powinnoci, przy uznanym spoecznie priorytecie mskim. Obecnie, w epoce emancypacji i nieokrelonoci
modeli mskocikobiecoci jest to proces znacznie trudniejszy i czsto konfliktowy. Z moich dowiadcze
terapeutycznych wynika, e jest to obecnie bardzo powszechna przyczyna wielu konfliktw maeskich.
Nakadaj si tu pewne
sprzecznoci zwizane z przeobraeniami spoecznymi. Z bada wynika, e w wielu domach osob sterujc
yciem rodzinnym, silniejsz" psychicznie, jest matka. Nie pozostaje to bez wpywu na crki, ktre maj
okrelony wzr do naladowania, a jednoczenie same s niezalene w wyniku posiadanego zawodu,
wyksztacenia i aspiracji wasnego awansu. Z kolei synowie, majcy matki wyrczajce ich we wszystkim,
mog oczekiwa matkowania" ze strony swoich on, cho s rwnie dziedzicami pariarchalnego modelu
mskoci. Powstaje oczywisty w tej sytuacji konflikt. J edn z form jego ujawniania jest ycie seksualne, ty
bowiem moe podwiadomie wyraa si protest wobec partnera. Tak wic wiele przypadkw oziboci,
impotencji, ucieczki w samozaspokajanie si ma taki wanie mechanizm.
W badaniach wielu modych maestw powtarza si te jeszcze inny rodzaj skarg: na znuenie szarzyzn i
codziennoci. W okresie przedmaeskim wsplnie spdzony czas by bardziej barwny", drugiej osobie
zaleao na przedstawieniu si w korzystnym, atrakcyjnym wietle. Sam fakt zawarcia maestwa, a w
zwizku z tym poczucie bezpieczestwa, moe podci skrzyda" i zmniejszy zachowania adoracyjne.
Partner jawi si zatem w sposb nagy jako inny, mniej interesujcy, mniej zabiegajcy o wzgldy. Dotyczy
to obu stron. Sztuka ycia maeskiego polega m. in. na umiejtnoci podtrzymywania zachowa
adoracyjnych i uatrakcyjniania wzajemnego ycia, przeciwdziaania nudzie i monotonii. Wymaga to wiedzy
o innoci psychicznej i psychoseksualnej pci, jak rwnie wiedzy o
strategii maeskiej", umiejtnoci komunikowania sobie swych potrzeb. Na zakoczenie zatrzymam si
przy tym ostatnim pojciu. Moe nam si zdawa, e nasze potrzeby, przeycia i oczekiwania powinny by
czym oczywistym dla drugiej osoby; rzekomo powinna ona wiedzie, co si w nas dzieje, l poprzestaje si
na samym oczekiwaniu. J eeli partner nie spenia tych oczekiwa, to przypisuje mu si brak wyobrani",
wraliwoci" itd. Dotyczy to rwnie ars amandi.
Niezbdne jest zatem wzajemne komunikowanie si, ujawnianie swych potrzeb i oczekiwa, ktre nie
zawsze musz by oczywiste dla drugiej osoby.
Wszystkie te rozwaania z wielu punktw widzenia podwaaj stereotyp miodowego miesica", ktry
zazwyczaj przebiega pniej, kiedy zwizek wypracowa sobie stan rwnowagi, jeli oczywicie
jest ona akceptowana i atrakcyjna dla obu stron. 100
DIODOWY MIESIC
Historia obyczajo woci
erotycznej
pena jest mitw, kryjcych w sobie
sprzeczno kulty
wowanego wzorca
z rzeczywistoci. J ednym
z takich
)rzykadw jest mit miodowego miesica. Samo sformuowanie mioiowy" wskazuje, e wspycie
seksualne modej pary utosamia i z najpikniejszym okresem ich wizi seksualnej, ze wiatem najardziej
przyjemnych przey i dozna erotycznych.
J eeli jednak gbiej przyjrze si rozwojowi wspomnianego mitu v obyczajowoci i rzeczywistoci
seksualnej, to przysowiowy mid" zso okazuje si iluzoryczny. Pocztki wspycia modej pary, czym
obecnie ju wiele wiemy, czsto s wanie zaprzeczeniem miodu". Rnorodne trudnoci, zahamowania,
zaburzenia seksualie utrudniaj osiganie przystosowania seksualnego, czste te bywa rozczarowania i
zawody. W wielu zwizkach prawdziwie miodowy skres wspycia seksualnego nastpuje znacznie pniej,
kiedy udaje
102
si - dziki wzajemnemu poznaniu, dostosowaniu swych upodoba i reakcji
seksualnych - stworzy wsplnot erotyczn.
J ak wyglda w modych, wieo zawartych maestwach ich
miodowy miesic"? J akie s jego najczciej spotykane formy i typy?
Na podstawie bada i obserwacji tych zwizkw mona odrni kilka charakterystycznych przykadw.
Legalizacja istniejcej wizi seksualnej
Dla wielu modych par maestwo staje si legalizacj istniejcego ju uprzednio zwizku seksualnego i
uroczyst ceremoni. W ich yciu miodowy miesic" istnia ju przedtem: doszo do przystosowania
seksualnego i sprawdzenia si pod tym wzgldem, l wanie to skonio ich do podjcia ostatecznej decyzji
ycia we dwoje. Tak wic przysowiowy miodowy miesic nie oznacza w tych przypadkach adnej innoci
w kontaktach seksualnych. Czsto jednak rodzice modych udaj, i wierz, e nic midzy modymi nie
byo". Taka postawa jest wyrazem potrzeby zachowania konwenansw, pozorw, potwierdzenia
skutecznoci wpajanych dzieciom norm i zasad. Maestwo niekiedy staje si uczuciem ulgi dla rodzicw,
teraz bowiem seks jest dozwolony", a jego konsekwencje mieszcz si w ramach
maestwa.
Zesp Trisana i l ody
W obyczajowoci europejskiej istnieje interesujcy fenomem - tzw. zesp Tristana i l ody. Wystpuje on
u osb, ktre maj silnie zakodowane normy zakazu wspycia przedmaeskiego z jednoczesn siln
potrzeb zerwania
zakazanego owocu". W okresie przedmaeskim nastpuje zatem zderzenie si sprzecznych potrzeb.
Podjcie wspycia seksualnego prowadzi z jednej strony do odczuwania przyjemnoci i powstania wizi
seksualnej, z drugiej jednak towarzyszy mu pewne napicie i poczucie winy z powodu przekroczenia
wpojonego zakazu, normy. Wspycie seksualne moe by bardzo udane, ale emocje i napicia wynikajce
z przeamania zakazu stanowi specyficzny czynnik dopingujcy.
Inaczej mwic wspycie przebiega na wysokim poziomie wewntrznego napicia, dodatkowej energii.
Atmosfera owocu zakazanego pobudza podwiadomo, aktywno psychiczn, nadaje wspyciu
specyficzny klimat.
Po zawarciu zwizku maeskiego wspycie staje si legalne", dozwolone, nie budzi poczucia winy.
Zdawaoby si, e istotnie bdzie to miodowy miesic zwizku wolnego ju od napi. Okazuje si, e jest
odwrotnie. Pojawia si spadek zainteresowania wspyciem, obnia si poziom odczu i dozna, niekiedy
wyzwala si zniechcenie czy nawet ozibo. Dla modej pary jest to rdem wielkiego zaskoczenia.
Przecie jeszcze niedawno ich wspycie byo udane, dostarczao wiele przyjemnoci, koczyo si
orgazmem, od
103
czuwali potrzeb bycia razem, a teraz bez istotnego powodu nagle przesao ich interesowa, sao si mde,
mao atrakcyjne. Zrozumiae, e szukaj przyczyn tego stanu rzeczy, ale przecie w ich yciu codziennym
nic si nie zmienio, skd zatem ten dramat?
Dokadniejsza analiza takiego zwizku pozwala stwierdzi, e przyczyn pogorszenia ich wspycia
seksualnego saa si owa legalno, zabrako dopingu, klimatu pewnego napicia czy energii psychicznej
towarzyszcej uprzednio wspyciu. Zmaganie si z poczuciem winy, przekraczanie tabu okazao si
bodcem dopindujcym seksualnie; teraz tego bodca nie ma.
l tym m. in. mona tumaczy niezrozumiay dla otoczenia fakt rozpadu niektrych wieo powstaych
maestw, bdcych uprzednio zgranym, udanym zwizkiem, m. in. seksualnym.
Miesic dziecka
Znany jest fakt zawierania maestw w sytuacji przymusowej, z powodu ciy. Nie chodzi mi tu o zwizki,
ktre przez fakt ciy przyspieszyy decyzj zawarcia maestwa. Mam na myli pary, ktre jeszcze nie
miay matrymonialnych planw, ale z powodu naciskw otoczenia, poczucia odpowiedzialnoci i winy
zmusiy si do podjcia takiej decyzji. Dla nich miesic miodowy oznacza praktycznie przygotowanie si do
porodu i ycia rodzinnego. ycie seksualne w takich zwizkach czsto jest zakcone, przede wszystkim, z
racji zaawansowanej ciy, a ponadto - z racji konfliktw powstaych midzy partnerami, odczuwajcymi
przymusowo swej sytuacji. Seks staje si dla nich rdem rozczarowania i niechci, bo przez ni (niego)
wpadem (wpadam)".
Pozytywna ewolucja zwizku
W wielu modych maestwach, w ktrych ju uprzednio istniaa wi seksualna, nowy zwizek jest inn
rzeczywistoci, innym stanem, i to nie tylko z formalnego punktu widzenia. Dziki zawarciu maestwa
powstaa w nich wiadomo rozpoczcia wielkiej przygody yciowej, nadziei. Dao ono poczucie
bezpieczestwa, przynalenoci do siebie, poczucie bycia razem. Nastpia jakociowa przemiana
wiadomoci, potrzeb, odczu. Czsto sam fakt zawarcia maestwa daje poczucie dojrzaoci i dorosoci,
pogbia poczucie odpowiedzialnoci za siebie, drug osob, wspln przyszo. J est to interesujcy
fenomen jakociowej zmiany w psychice partnerw. Wiele osb twierdzi, e ukada sobie ycie dobrze i
tworzy udany zwizek bez prawnej formalizacji, a maestwo nazywa instytucj, aktem dla innych, dla nich
niekoniecznym. Okazuje si jednak, e czsto te same osoby po tej pogardzanej przez nich uprzednio
formalizacji zwizku zaskoczone s zmian swej mentalnoci, jakby narodzio si w nich co nowego i
nieoczekiwanie innego. Mona tu dyskutowa czy to wynik podwiadomoci, wpywu pewnych tradycji, czy
zmiany w struk
104
turze postaw i potrzeb, ale sam fakt wewntrznej przemiany jest odczuwany. Rwnie nieoczekiwanie
zmienia si atmosfera wspycia seksualnego, ktre uprzednio mogo by przecie bardzo udane i
szczliwe. Charakterystyczne s wypowiedzi tych osb:
Nie spodziewaem si, e maestwo jako takie moe tak zmieni moje podejcie do wspycia. Byo nam
przedtem bardzo dobrze i miaem wraenie, e niczego do szczcia nie potrzebujemy. Okazao si, e teraz
przeywam to jako inaczej, chyba gbiej, e czuj si bardziej z Ew zwizany i zjednoczony, e to jednak
co innego, chocia nie potrafi,tego jasno wypowiedzie."
Najwikszym zaskoczeniem byo dla mnie to, e po lubie na nowo odya intensywno naszego
wspycia. ylimy przez 3 laa i byo nam dobrze, bylimy zgrani, powstay przyzwyczajenia, znalimy si
dobrze. Po lubie jakbym na nowo spotkaa Marka, wrciy nasze najpikniejsze dni, wierz, e moe by
miesic miodowy."
Skd takie zmiany odczu? Znamy wiele zagadnie ycia maeskiego, to prawda, ale pewne
egzystencjalne fenomeny s jeszcze niejasne. Na obrazie maestwa zaciya przewaga opracowa
socjologicznych, ekonomicznych, statystycznych, obyczajowych, a badania psychologiczne dopiero
zaczynaj ujawnia gbiej sigajce fenomeny ycia maeskiego.
Renesans miodowego miesica
W przemianach obyczajowych powstaj niekiedy zjawiska zaskakujce, biegnce jakby pod prd"
typowego kierunku przemian. J ednym z nich jest renesans miodowego miesica jako idei, oczekiwania,
wzorca. J akkolwiek nie jest to tendencja dominujca, powszechna, to jej rozwj zasuguje na ocen i
refleksj. Okazuje si, e pewna liczba modych par wiadomie unika wspycia przed lubem (nie chodzi
mi w tym przypadku o pary kierujce si wzgldami religijnymi).
Dokonywany jest wiadomy wybr pewnej postawy, dla innych nieraz niezrozumiaej i nietypowej.
wiadome unikanie wspycia seksualnego i czekanie na jego
inicjacj po lubie, w dodatku motywowane wzgldami pozareligijnymi, wydaje si niezrozumiae i wzbudza
nieufno w otoczeniu. Mam zreszt konkretne tego przykady, kiedy przychodz do mego gabinetu
zaniepokojeni rodzice (l), skarcy si, e ich dzieci s nienormalne", poniewa nie tylko dotd nie
wspyy, ale jeszcze czekaj z tym do lubu. J estem proszony o pomoc, o badanie i ewentualne leczenie.
Po analizie podobnych przypadkw mog pokusi si o podanie kilku typowych mechanizmw rozwoju
wspomnianej wyej postawy:
Potrzeba nonkonformizmu
Dla osb odczuwajcych tego typu potrzeby obiegowe pogldy, postawy ich rwienikw staj si rdem
oporu i chci przeciwdziaania przez stworzenie postawy odwrotnej, nietypowej.
105
Renesans romantycznej mioci
Rne s rodzaje mioci i drogi dochodzenia do niej, jej koncepcja. Nic wic dziwnego, e dokonany wybr
moe by wynikiem koncepcji mioci romantycznej, atrakcyjnej dla obu stron. Zakadaj one sobie
wiadom ewolucj swej mioci, a wspycie pragn rozpocz w pewnej oprawie, poprzedzonej
ceremoni weseln.
Idea mioci, wyznawana przez obie strony, moe ich zjednoczy w dokonywanych wyborach.
Potrzeba bycia wolnym od potrzeb seksualnych
Dziki wiadomie wybranej drodze samoopanowania seksualnego w okrelonym czasie przedmaeskim
niektre osoby pragn da wyraz swej sile charakteru, umiejtnoci bycia psychicznie wolnym. Wspudzia
w tym drugiej osoby jest traktowany jako test charakteru, zdolnoci do zachowania w przyszoci wiernoci
itd. Motywy te s zrozumiae, wiele osb dy bowiem do sterowania sob, do dokonywania w swym yciu
pewnych wyborw.
Bywa jednak i tak, e wspomniany motyw kryje w sobie manicheizm, czyli pogard dla ciaa, seksu, pci, a
uwielbienie dla ducha, woli. Mona zarazi" drug osob deniem do doskonaoci zgodnie ze
wspomnian koncepcj.
Idea piknego wiata erotycznego
S osoby, ktre seks postrzegaj jako pikno, wielk warto, dobro i wanie dlatego opniaj start w
ycie seksualne, aby ten wiat uczyni jeszcze bardziej upragnionym, pontnym. Niekiedy idealizacja jest
tu tak dua, e wspycie seksualne widzi si jako raj erotyczny.
Ukrywane kompleksy, zahamowania, zaburzenia, lk i obawy
Odczuwane problemy seksualne mog prowadzi do rnego typu zachowa obronnych. J ednym z nich jest
racjonalizacja. Odkada si inicjacj seksualn, obudowujc t decyzj rnymi pogldami, aby opni jej
przebieg i nie straci partnera. Czy wspomniany renesans idei miodowego miesica (poza ostatnim
motywem) zaspokaja oczekiwania? Sama koncepcja z pewnoci nie daje gwarancji powodzenia i miodu"
seksualnego.
Miodowy miesic", jak wspomniaem na pocztku, jest pewnym mitem, ale kryjcym w sobie nadzieje na
szczcie, chociaby to szczcie miao by tak krtkie.
Obecnie wiemy, 70 idea miodowego miesica jest ide realn, ale naley j widzie w szerszej
perspektywie. Miodowe maestwo" to takie, ktre potrafi stworzy sobie udane przystosowanie
seksualne, udan wi psychiczn, wsplny wiat wartoci, umiejtnoci radosnego bycia z sob w
codziennym yciu, wzajemnego pomagania sobie, 106
pielgnowania uczucia i nastawienia na wzajemne uszczliwianie siebie. J est ono moliwe, chocia u wielu
Czytelnikw taka teza wzbudzi zwtpienie. W yciu maeskim u jednych okres miodowy jest sta
realnoci, w yciu innych wspomnieniem z przeszoci lub stworzonym miraem na przyszo. Smak
miodu maeskiego" jest nastpstwem znalezienia optymalnego towarzysza ycia i pewnej sztuki ycia we
dwoje, co na og nie dzieje si przypadkiem, a wymaga stara.
Powyszych rozwaa nie naley rozumie jako koniecznoci pojawiania si problemw w miodowym
miesicu", ich nieuchronnoci. Zdarza si, i niejeden
zwizek rzeczywicie przeywa pikno harmonijnego zjednoczenia, rado bycia z sob, szybko powstae
przystosowanie seksualne w tym okresie. Dla niego okres ten realnie jest przeywany jako miodowy". Ale
tego typu wariant nie naley do powszechnych. Trudno oceni, dlaczego jedni maj rzeczywisty miodowy
miesic", a inni pozorny, zbyt mao jeszcze wiemy o prawach rzdzcych spotkaniem kobiecocimskoci.
106
PERSPEKTYWY MAESTWA
Z pewnoci nie ma recepty ani idealnego modelu li maestwa: s np. zwizki maeskie udane, mimo e
wspycie seksualne nie ukada si najlepiej UB ale s rwnie udane wanie dziki obustronnie
zadowalajcemu wspyciu, chocia maonkw dziel rne inne
sprawy.
Istnieje wiele bada powiconych analizie szczcia maeskiego i wiele kryteriw udanego doboru
wsppartnerw. Wyaniajce si z nich prawidowoci dotycz wikszoci badanej populacji, nie obejmuj
jednak wszystkich wariantw udanych zwizkw. Przedstawi jedynie typowe, powtarzajce si
prawidowoci. Maestwa udane
S to zwizki uczuciowe, w ktrych istnieje wzajemna akceptacja partnerw, poczucie radoci, udanego
wyboru tego wanie towarzy
108
sza ycia. W maestwach udanych najczciej ujawnia si nastpujca konstelacja cech:
Osobowo partnerw:
Dojrzao psychiczna, uczuciowa. Bogactwo
osobowoci.
Refleksyjno, wytrwao, tolerancja, poczucie humoru. Przyjacielsko.
Umiejtno rozadowywania konfliktw i napi.
Zainteresowanie* innymi ludmi, ofiarno i yczliwo wobec nich. Kierowanie si systemem
wartoci.
Stawianie sobie i drugiej osobie wymaga. Mskokobleco:
Wzajemna atrakcyjno
Zdecydowane cechy mskie i kobiece, dajce poczucie uzupeniania si rnych wiatw psychicznych.
U kobiet: inteligencja, praktyczno, zdolno do samokontroli, kierowanie sprawami gospodarstwa
domowego, dbania o siebie (wygld, ubir), kokieteria, wdzik, macierzysko.
U mczyzn: refleksyjno, stao, partnerstwo, umiejtno bycia niezalenym, ciepo uczuciowe,
posiadanie jakiej stale rozwijanej pasji, sia woli i przekona.
Seks
Podobne temperamenty, udana wi seksualna. Posiadanie
wasnego mieszkania.
Wsplne spdzanie wolnego czasu w sposb aktywny. Brak nudy,
monotonii, barwne ycie.
Zgodny podzia rl, kompetencji, obowizkw. rodowisko
rodzinne partnerw:
Udane zwizki rodzicw, szczliwe domy rodzinne.
Okazywanie dzieciom zainteresowania, ciepa, zrozumienie, przy jednoczenie istniejcej dyscyplinie,
stawianie wymaga.
Uwiadomienie seksualne w domu.
Wspomniane wyej cechy powtarzay si najczciej, i to w rnych badaniach przeprowadzanych w
rnych krajach (w Polsce np. w badaniach M. BraunGakowskiej). Istniej jednak rnice w akcentowaniu
wanoci i
pierwszoplanowoci danej cechy, co wynika z rnic wyksztacenia i rodowisk kulturowych badanych
populacji.
Maestwa nieudane
Analiza maestw nieudanych nie wskazuje, e wystpuj w nich cechy bdce dokadn odwrotnoci
przedstawionych wyej. Maestwa nieudane to takie, w ktrych partnerzy czuj si nieszczliwi, pragn
zmieni osob partnera, w ktrych przewaaj sytuacje konfliktowe, napicia.
W zwizkach tych najczciej powtarzaj si nastpujce cechy: Osobowo partnerw:
Niedojrzao psychiczna, uczuciowa, brak poczucia odpowiedzialnoci. Egocentryzm,
obojtno wobec ludzi, zamykanie si w swoich sprawach. Ubstwo wiata uczuciowego.
Brak wraliwoci, subtelnoci.
Brak ambicji yciowych, nastawienie na mae, dorane cele. Zachowanie agresywne. Neurotyzm.
Niech do dzieci lub brak postaw rodzicielskich. Mskokobieco:
Uczucie wzajemnego niezrozumienia, obcoci. Brak fascynacji
mskocikobiecoci partnera.
U kobiet: cechy silnej dominacji, zachowania rywalizacyjne, ozibo i oscho uczuciowa.
U mczyzn; brak wytrwaoci, pobudliwo, podejrzliwo, nieumiejtno zachowania si, nudna
osobowo, postrzeganie u kobiet jedynie wartoci seksualnych i walorw gospodyni domowej.
Seks:
Rnice temperamentw seksualnych, potrzeb, oczekiwa, upodoba. Nieprzystosowanie seksualne i
zaburzenia seksualne.
Ubstwo form pieszczot, klimat nudy i monotonnej rutyny. Brak kultury
wspycia seksualnego.
Koncentracja jedynie na wasnych potrzebach. ycie
codzienne:
Ze warunki mieszkaniowe i materialne.
Klimat rywalizacji, walkf, pretensji, obwiniania drugiej osoby. Nuda, monotonia,
szaro.
Alkoholizm.
rodowisko rodzinne partnerw:
Due rnice rodowiskowe, rnice stylw bycia rodzin partnerw. Matki; dominujce, wcibskie,
nadopiekucze, domagajce si wdzicznoci, podkrelajce swoje powicenie.
Ojcowie: nieobecni w domu, niemscy lub agresywni, nadmiernie karzcy. Brak jakiejkolwiek
dyscypliny lub klimat strachu, kary.
Wikszo badaczy stwierdza, e na og wyej wspomniane cechy maestw nieudanych ujawniaj si
jeszcze przed lubem, s jednak niedoceniane lub liczy si, e , jako to bdzie".
J akkolwiek powszechna jest wiara w moc mioci, czsto jednak zaamuje si ona i ginie, jeli nie ma
sprzyjajcych warunkw do jej rozwoju. Omwione cechy s pewn ram, klimatem dla rozwoju lub regresu
mioci. '
Przedstawione cechy maestw udanych i nieudanych ujawniaj pewn wspln waciwo - wikszo z
nich jest w zasigu moliwoci partnerw. Oni sami bowiem mog, wiadomi budowania wzajemnego
szczcia, sterowa swymi zachowaniami, tworzy baz" udanego zwizku, rozumie inno potrzeb pci
itp. Tego typu skorowidze" cech zwizkw mog wzbudza niepokj, jeeli szuka si w nich diagnozy
wasnego zwizku, ale mog by rwnie bodcem do poprawy w zwizku partnerskim.
Osignicie sukcesu, jakim jest udany zwizek, nie zaley od czynnikw zewntrznych, losu, fatum, lecz
spoczywa w sercach i poczynaniach partnerw. J eeli pozna si zesp czynnikw mogcych negatywnie
wpywa na wi
partnersk, to zyskuje si olbrzymi szans przeciwdziaania nim. Czsto syszy si w psychoterapii
partnerskiej wypowiedzi typu jake inaczej wygldaby nasz zwizek, gdybymy wczeniej wiedzieli o
tych sprawach... dlaczego nikt nam o tym nie mwi". Wszelkie studia o patologii maeskiej i seksualnej
mona odbiera jako niepokojce i wzbudzaj one wwczas lk, e i mnie moe si to przytrafi", ale
mona rwnie odbiera jako ostrzeenie, e warto przemyle, co si dzieje teraz w naszym zwizku, jak
stworzy mu dobre szans.
W zasadzie nie ma takich cech, ktre determinuj niepowodzenie zwizku w sposb bezwzgldny,
nieuchronny, odbierajc mu wszelkie szans. W naszej naturze istnieje tak dua elastyczno, potencjalna
szansa rozwoju, przeobraenia, i popularnie mwic wady mona zmieni w zalety, braki w wartoci.
rdem tego optymistycznego pogldu nie jest jaka wydumana teoria ycia partnerskiego, lecz praktyka
lekarska. Partnerzy motywowani do stara o wzajemne uszczliwienie siebie potrafi przeciwdziaa
wszystkim zagroeniom, ur uchomi potencjay twrcze tkwice w osobowoci. Zatem perspektywy
maestwa, zwizku partnerskiego znajduj si w rkach samych partnerw.
110
FENOMENY PARTNERSTWA SEKSUALNEGO
8 - Seks partnerski
SKRA l SEKS
Fenomeny partnerstwa seksualnego obejmuj
fascynacj partnerem, reakcje seksualne w kontakcie z partnerem, ktrych uwieczeniem jest orgazm.
Istnieje w nich ,mowa ciaa" midzy partnerami. Dlatego te pewn cz tego rozdziau powiciem
opisowi zjawisk psychofizjologicznych i biologicznych. Szczeglnie duo miejsca powicam zjawisku
orgazmu, jest ono bowiem uwieczeniem wizi seksualnej, a jednoczenie istnieje wiele niejasnoci i
nieporozumie co do drogi jego powstania, formy przebiegu i wystpujcych w nim przey.
i Nasze tradycje obyczajowoci erotycznej kultywoway pikno ciaa kobiecego i Polki od dawna znane
byy z urody, elegancji, dbaoci o ciao. Wobec mczyzn kierowane byy oczekiwania natury
duchowej", zwizanej z cechami charakteru - obecnie czciej erotycz
8 115
ne - ale niezmiernie rzadko dotyczce ich ciaa (w sensie dbaoci o nie). Trwao tych tradycji,
wywodzcych si z czasw sarmackich, utrzymuje si nadal, wystarczy chociaby przyjrze si najczciej
deklarowanym cechom idealnego partnera.
Wielu mczyzn okrelajc cechy idealnej partnerki podkrela atrakcyjno fizyczn, kobieco,
uczuciowo itp. Czsto dominuje kryterium atrakcyjnoci rozumianej jako uroda, zgrabna budowa, adne
ciao, zadbana i pielgnowana skra. Tymczasem wiele kobiet w doborze mczyzn ceni cechy charakteru,
umiejtnoci seksualne, ,przystojno". Natomiast ciao mczyzny w wietle tych bada rzadko jest
cenionym i oczekiwanym bodcem erotycznym. W populacji kobiet wymieniajcych atrakcyjno ciaa
mczyzny jako wany element ich oczekiwa najczciej chodzi o harmonijn budow, czysto.
Nic zatem dziwnego, e okrelone oczekiwania ze strony drugiej pci dopinguj kobiety do stara o swoj
atrakcyjno zewntrzn i wygld ciaa. U mczyzn s to sprawy trzeciorzdne. Porednio prawidowoci
te ujawniaj si w kulturze wspycia seksualnego. J akkolwiek wiele si ju w niej zmienio i rosn
wzajemne oczekiwania co do troski o przebieg ars amandi i wzajemn aktywno we wspyciu, to jednak
dominuje w niej nastawienie na ciao kobiece, a ciao mczyzny rzadko bywa rdem ekscytacji
seksualnej. Wiele kobiet z bardzo udanym yciem seksualnym stwierdza, e ciao mczyzny jest dla nich
obojtnym bodcem erotycznym.
W obrazie mskoci kreowanym przez wiele kobiet istnieje nawet negatywna ocena zainteresowania
mczyzn wasnym ciaem utosamiana ze ,zniewiecieniem", z podejrzewaniem o tendencje
homoseksualne. Nic zatem dziwnego, e stwarza to
antydoping i dlatego ciao znika z perspektywy mylenia mczyzn o sobie. Mona zaryzykowa
stwierdzenie, i niewiele si zmienio od czasw Marii Kazimiery, ktra na dworze J ana III Sobieskiego
budzia niech, poniewa wprowadzaa
,rozwize obyczaje" polegajce na nakanianiu do cotygodniowej kpieli panw, ktrzy na co dzie skraplali
si perfumami, a kpali si 23 razy w roku.
W yciu seksualnym wachlarz dziaajcych bodcw erotycznych obejmuje m. in. skr, dotyk, zwaszcza
doni. Atrakcyjno zewntrzna mczyzny jest jednym z wielu wanych bodcw zmysowych. Coraz
czciej zauwaa si wielu nawet modych mczyzn z wydatnym brzuchem. Nie cierpi oni z tego powodu
na kompleksy, tak dalece perspektywa ciaa umkna im z pola potrzeb psychicznych. Ich partnerki nie
wzbudzaj tych potrzeb, cenic zalety innego typu.
Ewolucja kultury seksualnej i oczekiwa erotycznych przechodzi przez pewne fazy. Przez wiele
dziesicioleci, rzekbym wiekw, dojrzewaa idea pielgnowania pieszczot, ars amandi ukierunkowanej na
seksualn specyfik pci. A teraz ujawniane s oczekiwania wobec mczyzn, aby we wspyciu
seksualnym bardziej cenili potrzeb pieszczot, czuoci, miych sw, pewnej improwizacji dostosowanej
116
do indywidualnoci erotycznej kobiet, a do kobiet wanie adresowane s oczekiwania na wspaktywno w
ars amandi. Po osigniciu tego poziomu ewolucja kultury seksualnej bdze ewoluowa w kierunku dalszego
wzrostu wzajemnych oczekiwa i upodoba. Ciao mczyzny w ars amandi to dla wielu zwizkw sprawa
przyszoci.
Uderzajce jest, e w terapii partnerskiej zagadnienie atrakcyjnoci mskiego partnera rzadko przewija si
jako problem, jeszcze rzadziej jako sprawa pierwszoplanowa. J eeli obieta skary si, e rozczarowaa si
osob partnera, dotyczy to najczciej jego kultury uczuciowej i seksualnej Czasem kobiety mwic o
utracie atrakcyjnoci seksualnej partnera stwierdzaj, e stao si to w wyniku np. utraty wosw lub przez
porwnanie z innym partnerem. Kobiety krelc obraz idealnego mczyzny znacznie jednak rzadziej ni
mczyni w stosunku do kobiet zwracaj uwag na jego aparycj, atrakcyjno
zewntrzn.
Podtrzymywany jest pewien oglny stereotyp obrazu prawdziwego mczyzny. Wiele jednak kobiet nie
umie sprecyzowa, jakie konkretne cechy partnera im odpowiadaj. Dopiero po pewnym czasie wspycia
ujawniaj one niezadowolenie, np. z powodu braku troski partnera o higien osobist, schludny wygld w
domu, o zachowanie dobrej sylwetki i pozbycie si osawionego brzucha, ktry tak czsto prezentuj modzi
jeszcze mczyni.
Zdarzaj si jednak i takie przypadki, e mowie dbajcy o siebie, o swj wygld, Uprawiajcy intensywne
wiczenia fizyczne w celu zachowania zgrabnej, wysportowanej sylwetki, spotykaj si niekiedy z niechci
i przejawami zazdroci ze strony on, podejrzewajcych, e te starania czynione s w celu podobania si
innym kobietom. Partnerki te lapidarnie stwierdzaj, e ,mczyzna moe by pikniejszy od diaba". Tego
typu postawa kobiet nie dziaa na mczyzn mobilizujco.
Czsto przyczyn zbyt maej troski mczyzn o wasny wygld jest
zwyke wygodnictwo, zaniedbywanie higieny osobistej ciaa i stara o zachowanie zgrabnej i wysportowanej
sylwetki czy pewnej elegancji, koniecznej, aby si podoba, zwrci na siebie uwag.
Przez wiele lat uwaao si, e w seksualizmie mczyzn wane s bodce wzrokowe, zapachowe, a w
seksualizmie kobiet - raczej suchowe i dotykowe. W konsekwencji kobiety czuy si wewntrznie
mobilizowane do stara o to, aby cieszy oko mczyzny. Obecnie wiadomo, e nastpuje zacieranie si
tych rnic w zapotrzebowaniu na bodce erotyczne. Zmiany w ars amandi powoduj, e mczyni bd
musieli zwrci wiksz uwag na swoj atrakcyjno zewntrzn. W jednym z orodkw
seksuologicznych zrobiono ciekawy eksperyment dotyczcy wpywu nikotyny na atrakcyjno partnera.
Okazao si, e ,okopcony" tytoniem
mczyzna, z zaconymi paznokciami i zbami jest przez wiele kobiet oceniany jako ,mski", a podobne
cechy u kobiet zostay ocenione jako antybodziec seksualny. Powt
117
rzone po kilku latach badania wykazay, e cz wypowiadajcych si kobiet uwaa palenie tytoniu
za anybodziec seksualny u mczyzn, ktrzy staj si znacznie mniej atrakcyjni, a czasami wrcz
odpychajcy.
Mona zatem sdzi, e w niedalekiej przyszoci atrakcyjno zewntrzna mczyzny bdzie podobnie
wysoko ocenianym bodcem erotycznym, jak to jest obecnie w stosunku do kobiet, l starania o to, aby si
podoba, bd w rwnym stopniu dotyczyy partnerw pci eskiej, jak i mskiej.
W rozdziale powiciem wicej uwagi atrakcyjnoci mczyzn, wydawao mi si bowiem, e jest to
bagatelizowana sprawa. Natomiast w przypadku kobiet ich wasna natura, zakodowane nawyki itp.
sprzyjaj oczywistym staraniom o wasn atrakcyjno, jeeli nawet dana kobieta nie uwiadamia sobie ich
erotycznego mechanizmu. Nie jest to zreszt jedyny mechanizm, drugim, o podobnym znaczeniu, jest
jakby wrodzona u kobiet potrzeba estetyzmu, ktra obejmuje rwnie ich ciao, ars amandi. Naley jednak
zaznaczy i w wyniku zmian trybu ycia, odywiania, ubierania si wielu kobiet (a rwnie i przeobrae
psychicznych) u czci ich ciao traci atrakcyjno dotykow, jest zblione do mskiego.
Zacieraj si w pewnym stopniu granice mskocikobiecoci, i na tym poziomie, jakim jest specyfika
skry, rwnie wrae dotykowych. Moe to by rdem zaniku atrakcyjnoci seksualnej i std
konieczno dbania o atrakcyjno ciaa jest jednym z waniejszych czynnikw seksu partnerskiego.
EREKCJ A
Erekcja (wzwd) polega na wypenieniu cia jamistych
czonka (prcia) krwi w wyniku rozszerzenia naczy. Istnieje kilka drg" powstania erekcji. Najbardziej
typowa to pobudzenie seksualne. Orodki sterujce odruchami seksualnymi znajduj si u czowieka na 3
poziomach: pierwszy obejmuje orodek rdzenia krgowego, drugi orodek znajduje si w strukturach
podkorowych mzgu, a trzeci to kora mzgowa. Stymulacja kadego z tych orodkw moe wyzwoli
erekcj. Bodce seksualne, ktre przyczyniaj si do pobudzenia tych orodkw, s bardzo zrnicowane:
dotykowe, wyobraeniowe, wzrokowe, psychiczne itd. Erekcja moe rwnie nastpi w wyniku
nieseksualnego pobudzenia, np. podranienia przez ubranie, kpiel, ruch, we nie. Erekcja powstajca z
przyczyn pozaseksualnych moe mie charakter patologiczny (choroby rdzenia krgowego).
119
Erekcja moe wystpowa od urodzenia do pnej staroci (znane s przypadki erekcji i w wieku okoo 90
lat). We wczesnym dziecistwie ma ona, co oczywiste, charakter nieseksualny.
Czy istnieje zwizek midzy wielkoci czonka w sanie spoczynku a w sanie erekcji?
J ako prawidow dugo czonka w sanie spoczynku przyjmuje si nastpujce wielkoci:
1. Maa: 6,57 cm.
2. rednia: 7,58,5 cm 3.
Dua: 8,510,0 cm
Okazao si jednak, e powysze spoczynkowe wielkoci czonka nie maj wpywu na dugo w stanie
erekcji. Czonek o dugoci 7,59 cm wydua si o 7,58 cm, a czonek o dugoci 1011,5 cm wydua si o
77,5 cm Tak wic wielko czonka w stanie spoczynku nie oznacza wielkoci w stanie erekcji, co jednak
jest powszechnie ignorowane. Wielko ta nie ma rwnie zwizku z oglnym rozwojem fizycznym
mczyzny.
Prawidowo erekcji
Czas powstania erekcji od momentu pobudzenia wynosi 38 sekund; u starszych mczyzn czas ten ulega
pewnemu wydueniu.
Czas trwania erekcji w ars amandi w duym stopniu zaley od fascynacji seksualnej osob partnerki,
zaangaowania we wspycie, techniki wspycia. Czas ustpowania erekcji rwnie w duym stopniu
zaley od techniki wspycia. U mczyzn umiejcych przeduy wspycie (techniki wyduone,
Carezza itp.) erekcja nie tylko trwa duej, ale i ustpuje wolniej, agodniej. Podobnie jest z zakoczeniem
wspycia. J eeli po ejakulacji (wytrysku) nastpuje gwatowne, szybkie wysunicie czonka z pochwy, to
erekcja zanika szybciej ni w przypadku pozostawienia czonka w pochwie.
Po wytrysku u wielu mczyzn erekcja zanika, u innych moe utrzymywa si nadal. Podobnie
zrnicowany jest czas ponownego jego wystpienia: u jednego szybko i bez bezporedniej stymulacji
seksualnej, u innych po duszej przerwie.
U wielu mczyzn nastpuje osabienie erekcji w trakcie trwania ruchw frykcyjnych, w wyniku
odczuwalnego luzu w pochwie". U innych mczyzn osabienie to wynika z uwarunkowania na
samozaspokojenie si, kiedy przyzwyczaili si do okrelonej siy i zakresu dotyku. Powstaje wwczas
pogld, e istnieje niedopasowanie seksualne z partnerk lub te niezdolno do wspycia w wyniku
samozaspokajania si (kompleks onanisyczny).
W przypadku powstania uczucia luzu" w pochwie wskazana jest zmiana uoenia (pozycji) na tak, ktra
daje wiksze poczucie zjednoczenia, lub te ukierunkowania ruchw na jedn ze cian pochwy. Aktywno
partnerki - w formie pieszczot rcznych czy te ruchw miednic - moe mie rny wpyw na czas
trwania i jakoci erekcji, moe przyspieczy ejakulacj, a w konsekwencji skrci czas erekcji. Zwizki
dobrze znajce swoj psychofizjologi seksualn, wspaktywne w ars amandi, potrafi wietnie
dostosowa rytm pieszczot i ruchw w celu wyduenia czasu trwania erekcji i zwikszenia jej
intensywnoci.
Zabarwienie odzi czonka w sanie erekcji zmienia si u okoo
20 mczyzn, nie jest to jednak cecha saa i niezmienna.
Na zmniejszenie erekcji wpywaj nastpujce czynniki; niskie temperatury, stan wyczerpania, zmczenia,
starszy wiek, rnorodne choroby, nadmiern czstotliwo wspycia (niedostosowana do
moliwoci optymalnych danego mczyzny).
Dokadne badania wykazay rwnie, e erekcja jest mniejsza
w przypadku utrzymujcej si impotencji u danego mczyzny, jeeli trwa ona 24 lata, jak rwnie w
powtarzajcej si serii nieudanego
wspycia.
Wielko erekcji zmniejsza si rwnie u naogowych palaczy tytoniu i w wyniku naduywania alkoholu. W
tych przypadkach moe
to by zmniejszenie trwajce dugo, a nawet trwae.
Konieczno dopasowania si wielkoci narzdw pciowych partnerw jest mitem, pochwa bowiem
przystosowuje si do rnych rozmiarw czonka, a w przypadku subiektywnego odczucia niedopasowania
mona je usun przez zmian pozycji wspycia.
Kompleks maego czonka
Kompleks ten jest bardzo rozpowszechniony wrd modych mczyzn i najczciej powstaje w wyniku
nakadania si na siebie bdnego przewiadczenia o decydujcej roli wielkoci czonka w pobudzeniu
seksualnym kobiety oraz na skutek porwnania dugoci czonka w stanie spoczynku z czonkami innych
mczyzn.
Priapizm
Priapizm jest to okrelenie dla patologicznie dugo trwajcej erekcji (dni, tygodnie). Nazwa wywodzi si z
mitologii greckiej. Afrodyta urodzia Dionizosowi Priapa - brzydkie dziecko z olbrzymimi genitaliami. J ak
wic wida, nazwa niedokadnie odpowiada istocie zaburzenia. Priapizm moe powsta w wyniku zmian
organicznych (po urazach, w chorobie nowotworowej itd.), jak rwnie moe mie charakter nerwicowy,
kiedy nagle zadziaa bodziec stresowy. Wymaga leczenia specjalistycznego.
Zesp Koro
Okrela si nim ostry stan lkowy, charakteryzujcy si gwatownym uczuciem zmniejszania si czonka i
wcigania go do jamy brzusznej. J est to jedna z form nerwic lkowych, typowych zwaszcza dla kultur
poudniowowschodniej Azji. 121
120
Znaczenie wielkoci erekcji
W pimiennicwie i w publicystyce seksuologicznej dominuje pogld, e jakkolwiek istnieje zrnicowanie
wielkoci narzdw pciowych, to nie ma ono znaczenia we wspyciu seksualnym, plastyczno pochwy
umoliwia bowiem przystosowanie si do rnej budowy czonka. Przytaczane rwnie bywaj
nieporozumienia na tym tle, kiedy rzekomemu niedopasowaniu fizjologicznemu przypisywano zaburzenia
seksualne zwizku, tymczasem ich przyczyny tkwiy w zupenie innych problemach. Okazuje si jednak, e
nie jest to takie bezproblemowe zagadnienie. W gabinecie analiza niektrych zwizkw potwierdzia
istnienie ,kompleksu wielkoci czonka" u kobiet, ktre porwnujc aktualnego partnera z poprzednim
odczuwaj dyskomfort seksualny. Dokadna analiza tych sytuacji wskazuje, e mamy tu do czynienia z
kilkoma typowymi mechanizmami:
Fascynacja pciowoci msk
U czci kobiet czonek, zwaszcza w stanie erekcji, jest jednym z najsilniejszych bodcw erotycznych,
wyzwalajcych podniecenie seksualne. Dziaa tu najczciej zsumowanie bodcw wzrokowych i
dotykowych. Zrozumiae, e w tych sytuacjach wiksze rozmiary czonka s silniej dziaajcym bodcem,
std porwnywanie partnerw. Rzadko si zdarza, aby tylko ten jeden bodziec erotyczny decydowa o
przebiegu wspycia, zazwyczaj sumuj si i nakadaj rnorodne bodce, cho moe si zdarzy, e
wanie ten dziaa najsilniej.
Uwarunkowanie seksualne
J eeli wspycie seksualne z danym partnerem przebiega pomylnie, jeeli jest on pierwszym partnerem
wyzwalajcym orgazmy, powstaj rnorodne uwarunkowania wobec typu mskoci, jaki reprezentuje,
wobec ars amandi, a rwnie wobec jego budowy. Uwarunkowania dotycz tu rwnie bodcw
wzrokowych, dotykowych.
Powstaje jakby pami wypenienia" w stosunku, tzn. gboko immisji, stopnia rozszerzenia pochwy itp.
Moe si zdarzy, e inny partner dysponujc odmiennym typem budowy wyzwoli mniejsze podniecenie w
wyniku porwnania z zakodowanymi informacjami.
Wraliwo zmysowa
Niektre kobiety dysponuj wysokim poziomem wraliwoci zmysowej, odbieraj wiele bodcw
dotykowych, wzrokowych i innych o znacznie szerszym zakresie w porwnaniu z przecitn populacj
kobiet. Wynika to m. in, z bogatszego unerwienia pochwy, z wikszej wraliwoci dotykowej i
wzrokowej, z wikszego stopnia koncentracji w ars amandi, z wyszego poziomu temperamentu
seksualnego itd. Inaczej mwic, tego typu kobiety bardzo subtelnie potrafi odczuwa rne typy
budowy mczyzny i ich reakcje s w zwizku z tym bardziej zrnicowane, niezalenie od stopnia wizi
uczuciowej.
Biologiczny model mskoci
Wiadomo, e istnieje due zrnicowanie modeli i wzorcw mskoci u kobiet. Cz z nich w ideale
mczyzny ceni gwnie wartoci biologiczne, jak budowa, wielko narzdw pciowych, ,samczo".
Niekiedy ten model partnera seksualnego bywa rozbieny z modelem ma, partnera yciowego. J eeli m
nie jest tym typem seksualnym, powstaj trudnoci we wspyciu seksualnym.
Kompleks pozorny
Czsto jako ars amandi bywa utosamiana z budow partnera, tymczasem wynika ona z innego przebiegu
wspycia, stylu zachowania partnerw. Miaem np. przypadek, kiedy dana kobieta wspya w jednej
pozycji z partnerem A, a w innej z partnerem B. Rnice dozna seksualnych tumaczya wanie
zrnicowaniem budowy, a okazao si, e to inno pozycji wspycia zadecydowaa o jakoci odczu. W
innych przypadkach nastpio zudne
uzalenienie wielkoci czonka w stanie spoczynku z wielkoci w stanie erekcji i std subiektywne pniej
odczucie innoci budowy midzy partnerami, a tymczasem wielko erekcji w tych przypadkach bya
prawie identyczna.
Podobnie subiektywnie moe by tumaczona inno potencji partnerw. Wiksza potencja utosamiana jest
z wiksz budow czonka, co nie jest prawd, ale moe przecie powsta takie skojarzenie.
122
EJ AKULACJ A
Ejakulacja (wytrysk nasienia) jest odru
chem zoonym, sterowanym przez orodek ejakulacji pooony w odcinku ldwiowym rdzenia krgowego.
Orodek ten naley do wspczulnej (sympatykotonicznej) czci tego ukadu, tymczasem orodek erekcji
do przywspczulnej (parasympatykotonicznej).
Wspomniany orodek pobudzany jest przez dopywajce z odzi czonka bodce (ich zsumowanie do
pewnego poziomu wyzwala ejakulacj) lub przez wysze orodki seksualne pooone w strukturach
podkorowych i korowych mzgu. Tak wic nie tylko pobudzenie bezporednie odzi czonka wyzwala
ten odruch. Przykadem innej drogi pobudzania s chociaby tzw. polucje, kiedy sny o treci erotycznej
pobudzaj orodek erekcji i ejakulacji.
Pobudzenie orodka ejakulacji prowadzi do skurczu nasieniowodw, gruczow krokowych (dziki czemu
zostaje wypchnita do cewki moczowej wydzielina gruczow oraz plemniki stanowice podstawowy skad
nasienia). Nastpuje rwnie otwarcie przewodu wytryskowego, seria skurczw mini miednicy miejszej
oraz wyrzucenie nasienia z cewki moczowej. Mwimy wwczas o orgazmie.
Wiele elementw tego procesu niezupenie jeszcze poznano, rwnie wiele zjawisk ma charakter
hipotetyczny, o czym bdzie pni)
mowa.
Orgazm jest procesem zoonym z 5 nastpujcych po sobie faz:
Pierwsza faza - uczucie zbliajcego si wytrysku, ktrego nie mona ju powstrzyma. Poprzedza ona
waciwy wytrysk na kilka sekund, ale moe teiby wyduona, np. u mczyzn stosujcych tzw. techniki
wyduonego stosunku.
Natomiast u mczyzn ze skonnoci do zbyt wczesnych lub przedwczesnych wytryskw nasienia moe
ulec skrceniu. Wwczas wszystkie fazy orgazmu przebiegaj w bar
dzp krtkim czasie.
Rwnie u starzejcych si mczyzn ta faza moe by skrcona, wyduona lub moe jej nie by wcale.
Warto rwnie wspomnie o tym, e u okoo 25 mczyzn pojawia si w tej fazie tzw. pyn
przedejakulacyjny, w ktrym s plemniki mogce doprowadzi do zapodnienia. Std nieskuteczno u wielu
mczyzn stosunku przerywanego, subiektywnie bowiem wydaje si, e wycofanie si z pochwy nastpio
we waciwym czasie, gdy tymczasem plemniki ju rozpoczy swoj wdrwk w kierunku komrki
jajowej.
Druga faza - uczucie skurczw w cewce moczowej. Jej trwanie
rwnie jest zrnicowane i zalene od wieku, czasu trwania wspycia, stopnia intensywnoci dozna i ich
odbioru.
Trzecia faza - uczucie ,wdrwki nasienia", jego objtoci
Zazwyczaj jest ono przyjemne (u wielu mczyzn znacznie przyjemniejsze anieli wytrysk nasienia).
Rwnie intensywno i czas trwania tych dozna s bardzo zrnicowane, zalene od wieku i
indywidualnej wraliwoci. J eli wspycie jest rzadsze, a ilo nasienia wiksza, to uczucie objtoci jest
intensywniejsze.
Czwarta faza - wytrysk nasienia na zewntrz i uczucia temu towarzyszce. Wytrysk moe nastpowa pod
cinieniem i towarzysz mu wtedy intensywne skurcze ciaa, ng. Moe te wystpi w formie wycieku, a
sarg orgazm moe by mao zauwaalny. U starzejcych si mczyzn coraz czciej wystpuje wyciek przy
zmniejszonym cinieniu lub jego braku.
Pita faza - uczucie po wytrysku nasienia. Mog one mie charakter przyjemnoci ,lokalnej", tzn.
uczucia rozadowania napicia w narzdach
pciowych lub te przyjemnoci zgeneralizowanej, o rnym stopniu intensywnoci; jego maksimum - to
uczucie bogostanu, szczcia.
U niektrych mczyzn moe wystpowa uczucie przykroci, a nawet smutku po wytrysku. Niekiedy jest to
cecha cile indywidualna. wynikajca ze struktury zwizku z partnerk.
124
Prawidowoci ejakulacji:
Mczyni bywaj zdolni do wielokrotnej ejakulacji, u niektrych przedzielonej krtkimi odstpami czasu.
J est to typowe u modych mczyzn. W przeciwiestwie do kobiet z wielokrotnym orgazmem, ktre 2 lub
3 orgazm odczuwaj jako przyjemniejszy i silniejszy, u mczyzn wanie pierwszy wytrysk jest
najintensywniej przeywany.
Zdolno do ponownej ejakulacji jest zjawiskiem indywidualnym, np. u jednych mczyzn moe ona
wystpi po kilku minutach przerwy we wspyciu, a u innych dopiero po kilku godzinach, mimo e s oni
w tym samym wieku.
W miar upywu wieku zmniejsza si zdolno powtrzenia ejakulacji.
Wytryski w czasie stosunku, podczas snu, w samozaspokajaniu si nie daj adnych negatywnych nastpstw
(z wyjtkiem przypadkw, gdy s wyzwalane po wymuszonym wspyciu).
Mczyni niepodni mog mie prawidowe orgazmy, ejakulacj, a jedynie wynik laboratoryjny badania
nasienia jest negatywny.
Skadniki nasienia maj pozytywny wpyw na stan zdrowia kobiety zarwno w jej biologii narzdw
pciowych, jak rwnie dla jej rwnowagi psychicznohormonalnej (znaczenie skadnikw wchanianych z
pochwy). Niedawno odkryto w nasieniu skadnik antybakeryjny o duej sile (seminaplazmin).
Niektre cechy nasienia zale od diety, np. zapach.
Naogowe palenie papierosw uszkadza zarwno orodek erekcji, jak i orodek ejakulacji w rdzeniu
krgowym.
Trwaj badania neurofizjologiczne, andrologiczne, biochemiczne oraz seksuologiczne powicone
ejakulacji. Mona spodziewa si wic jeszcze niejednej rewelacji.
Polucje (inaczej zwane zmazami nocnymi)
Polucje s to mimowolne wytryski nasienia podczas snu nie zawierajcego na og treci erotycznej.
Pojawiaj si w okresie dojrzewania biologicznego, a niekiedy sporadycznie, ju w 1112 roku ycia. W
miar upywu lat staj si coraz powszechniejsze, w wieku la 15 wystpuj prawie u poowy chopcw, a w
wieku lat 1819 prawie u wszystkich. Moment wystpienia pierwszej polucji przypada wic na rne okresy
ycia.
Polucje s objawem dojrzaoci biologicznej narzdw pciowych. Zupeny brak polucji do 20 roku ycia,
mimo wstrzemiliwoci seksualnej, moe oznacza pewne opnienia dojrzewania biologicznego. W takich
przypadkach wskazana jest wizyta u lekarza.
Polucje wystpuj u mczyzn rwnie w okresach duszych przerw we wspyciu - s wwczas
przejawem samoregulacji organizmu.
Dlatego wanie polucje nie s zjawiskiem charakterystycznym tylko dla okresu dojrzewania, a wystpuj
podczas caego ycia seksualnego mczyzny. W miar jednak upywu la pojawiaj si coraz rzadziej, a u
mczyzn prowadzcych ustabilizowane wspycie seksualne mog nawet wcale nie wystpowa.
Czstotliwo polucji moe by bardzo rna; u chopcw i modych mczyzn czsto wystpuj one
codziennie, w innych przypadkach istnieje pewna charakterystyczna czstotliwo - nie ma wic
praktycznie adnych regu i prawidowoci w tej kwestii.
Dopiero w wieku W zaczto traktowa polucje jako zjawisko zupenie prawidowe i bdce wyrazem
samoregulacji organizmu. W wiekach poprzednich kryo mnstwo mrocych krew w yach opowieci o
tzw. polucjonizmie, gronej rzekomo
chorobie, wyniszczajcej organizm i osuszajcej rdze krgowy. Podobne pogldy wystpoway ju w
medycynie staroytnej Grecji, a literackie opisy polucjonizmu spotyka si bardzo czsto w literaturze
XVIIXVIII wieku. Miay one rdo w tym, e wanie rdze krgowy traktowany by jako zbiornik nasienia,
a nasienie - jako najwaniejszy skadnik organizmu - produkowane byo wedug AIkeona w mzgu. Do II
wojny wiatowej niektrzy uczeni twierdzili, e i u kobiet wystpuj polucje. Na przykad Adier dowodzi,
e polucje nigdy nie wystpuj u dziewic i niewinnych kobiet, jedynie u tych, ktre wspyy seksualnie,
lecz zmuszone s do wstrzemiliwoci: polucje te nazwano nawet ,cierpieniem modych wdw".
Inni uczeni dowodzili z ca powag, e polucje prowadz do neurastenii. W celu przeciwdziaania im
zalecali specjaln diet, wyjazdy na wie lub w gry, leczenie natryskami wodnymi, masae, preparaty
bromowe i inne, przeznaczone do miejscowego wprowadzania do cewki moczowej. atwo sobie wyobrazi,
do czego doprowadzi mogy takie pogldy: rosa liczba rzekomych chorych, a doszo nawet do
humorystycznych przejaskrawie i skrajnoci. Konstruowano np. specjalne przyrzdy do uciskania narzdw
pciowych.
Sumujc zatem, mona stwierdzi, e:
Polucje s mimowolnymi wytryskami nasienia, wystpujcymi podczas snu. Polucje s zjawiskiem
zupenie prawidowym, wyrazem zdrowia i dojrzaoci biologicznej: wystpuj z rn
czstotliwoci w okresie dojrzewania i w okresach przerw we wspyciu.
126
Podniecenie seksualne kobiety m. in. wyraa si nawile
niem cian pochwy - zw. lubricatio. Niestety nie ma w jzyku polskim odpowiednika nazwy aciskiej dla
tego zjawiska. Literackie nazwy, np. pyn miosny", nektar erotyczny" lub popularne np. nawilgotnienie",
naoliwienie",
mokra pochwa" w pewnym
sensie odpowiadaj prawdzie. Lubricatio jest bardzo czuym testem podniecenia seksualnego kobiety.
Umoliwia odbycie stosunku seksualnego, gdy zwilenie cian pochwy uatwia ruchy frykcyjne.
Lubricatio naley do podstawowych zjawisk fizjologicznych, ale dotd niewiele jeszcze wiemy o jego
pochodzeniu. Prawdopodobnie jest to pyn przesikowy. W miar poznawania zjawisk biologicznych
dotyczcych seksualizmu czowieka dowiemy si zapewne wicej o skadzie chemicznym, waciwociach
biofizycznych i rdach
lubricaio.
Pojawia si ono w 1030 sekund od pobudzenia seksualnego
kobiety, w wyniku dziaania bodcw seksualnych. Mog to by 128
bodce konkretne", jak np. dotyk, sowa, widok podanego partnera, lub bodce wyobraeniowe,
psychiczne.
Istnieje kilka charakterystycznych prawidowoci lubricatio: Zrnicowanie lubricatio u
poszczeglnych kobiet
U jednych pojawia si ono szybciej, jest bardziej gste", obfite, u innych natomiast pojawia si wolno, jest
rzadkie", skpe. Mona powiedzie, i kada kobieta ma typowe dla siebie lubricatio. Wspomniane
zrnicowanie jest wynikiem waciwoci biologicznych organizmu danej kobiety, jej temperamentu
seksualnego, reaktywnoci
seksualnej itd.
Zrnicowanie w zalenoci od fazy cyklu miesiczkowego kobiety
W okresach podnych, kiedy charakterystyczne zwilenie pochwy uzalenione jest od cyklu przemian
hormonalnych, lubricatio nakada" si na istniejce ju zwilenie i moe by odbierane jako rnice si
od okresw niepodnych,
suchych". Inaczej mwic jedynie w okresach niepodnych mona rozpozna typowe dla danej kobiety
cechy lubricatio.
Waciwoci zapachowe i konsystencja
U jednych kobiet lubricaio jest gste, o wyranym indywidualnym zapachu, u innych natomiast jest
pozbawione zapachu i rzadkie. We wspyciu seksualnym
partner wyczuwa wspomniane waciwoci i mog by one czynnikiem pobudzajcym lub odpychajcym
seksualnie. Zdarzaj si zaburzenia lubricatio, np. nadmiernie obfite wydzielanie sprawiajce we
wspyciu wraenie pywania", co utrudnia przebieg stosunku. U innych kobiet moe by np. lubricatio
przypominajce wat, co jest wynikiem nieprawidowoci wydzielniczych i wwczas odczucia seksualne
mog by przykre. W rnych chorobach ginekologicznych zdarza si, e wystpujce lubricatio ma
nieprzyjemny zapach, co rwnie ma due znaczenie we wspyciu
seksualnym.
Intensywno wydzielania
Na og lubricatio jest najbardziej nasilone w fazie orgazmu u kobiety i bezporednio przed nim. Wydzielina
moe by nawet tak obfita, e w okresie skurczw, w trakcie orgazmu, lubricatio jest wydalone na zewntrz
w formie przypominajcej wytrysk u mczyzny. Std np. niektre osoby s przekonane, i istnieje
odpowiednik wytrysku u kobiet. Miaem pacjentki, ktre zostay skierowane do mnie przez swoich
partnerw zarzucajcych im, e nie przeywaj orgazmu, poniewa nie maj wytrysku z pochwy.
U niektrych kobiet, zwaszcza silniej podnieconych, lubricatio utrzymuje si nadal po
orgazmie, a nawet wydzielane jest do dugo. 129
9 - Seks partnerski
Uawia to im ponowne przeycie orgazmu w kolejnych nastpujcych po sobie stosunkach.
Sprawa jest nieco niejasna w przypadku kobiet majcych seri orgazmw, jeden po drugim. Zazwyczaj ich
lubricatio utrzymuje si przez cay ten czas, ale zdarza si, i ostatnie orgazmy mog nastpi ju w okresie
ukoczenia wydzielania i staj si przez to bolesne. J est to jednak do rzadkie zjawisko.
Bodziec wyzwalajcy
U jednych kobiet wystarczy zadziaanie bodca psychicznego, np. wyobraenie kontaktu ze swoim
partnerem, u innych do powstania lubricatio konieczne jest bezporednie pobudzanie fizyczne sfer
erogennych.
Prg wraliwoci zmysowej
Niektre kobiety maj lubricaio po duszym czasie pobudzenia seksualnego, inne natomiast ju na sam
widok swego partnera.
Poziom temperamentu seksualnego
W przypadku tzw. kobiet namitnych lubricaio jest czste i towarzyszy wyobrani erotycznej, a nawet moe
zaistnie bez konkretnego bodca seksualnego. W przypadku zw. kobiet ,chodnych" powstaje jedynie w
sytuacji dugotrwaego pobudzania seksualnego, relaksu i komfortu psychicznego.
Lubricaio jest zatem z jednej strony indywidualn waciwoci danej kobiety, ale te i reakcj na osob
partnera. ,Seksowny" partner u namitnej kobiety moe wyzwala lubricatio na zasadzie samego faktu bycia
obok niej. Poza wymienionymi czynnikami wany te jest fakt poziomu zaspokojenia potrzeb seksualnych.
W przypadku ich niezaspokojenia podniecenie seksualne moe by stae, dugie i wwczas lubricaio wyraa
nienasycenie seksualne. W przypadku sytoci" seksualnej, czyli penego zaspokojenia potrzeb seksualnych
danej kobiety, lubricatio powstaje z trudem, mimo waciwego pobudzania ze strony partnera.
Niekiedy due zainteresowanie budzi fakt czstego wspycia prostytutek i powstaje pytanie, jak wyglda u
nich wydzielanie si lubricatio. Okazuje si, e zaley to od danej kobiety. U jednej lubricaio powstaje na
zawoanie" i nie ma adnego zwizku z osob partnera; jest to wynik odruchu sytuacyjnego. Natomiast u
innych jest ono wyzwalane przez wyobraeniow stymulacj lub te pozorowane przez uycie specjalnych
kremw.
Zaburzenia wydzielania lubricatio nie nale do rzadkich. Wywouj je choroby ginekologiczne,
hormonalne, choroby infekcyjne drg rodnych, rzsiskowica itp. Szczeglnym rodzajem zaburze jest
dyspareunia, w ktrej stosunki s bolesne,
pochwa jest bowiem sucha, lub awersja seksualna do partnera. Wwczas najlepsze nawet
130
formy stymulacji seksualnej uniemoliwiaj pojawienie si lubrica_ tio Zatem brak lubricatio moe by
efektem rnych chorb lub ez
:iSS"
.e.SS
padkach na stosowaniu specjalnych preparatw, ktre obecn.e w w.e '"WMch2
nShprzystosowanych seksualnie rico
jest wyrazem prawidowego podniecenia seksualneokoblesea),e si te nektarem erotycznym", dziaajcym
pobudza)co na partnera.
WRALIWO NA BODCE SEKSUALNE
W warunkach ustabilizowanego
i satysfakcjonujcego wspycia seksualnego wraliwo na bodce seksualne uzaleniona jest od typu
temperamentu seksualnego. Inaczej mwic - rnimy si zdolnoci odbioru sygnaw seksualnych i ich
odczytywania w naszym otoczeniu. Cay proces odbierania bodcw wie si rwnie ze zdolnoci do
samokontroli, struktur uczuciowoci, ukierunkowaniem zainteresowa seksualnych. Osoby
specjalizujce si" w problematyce seksualnej atwiej odczytuj ukryte sygnay seksualne, reaguj
skojarzeniami nawet przy do wtpliwej symbolice, np. Freud bardzo czsto odkrywa w treci marze
sennych symbole o treci seksualnej, ktre w obecnym rozumieniu mogy oznacza co innego. W tzw.
projekcyjnych testach psychologicznych ujawnia si nieraz tumiona, wypierana sfera seksualna. J ej
interpretacja i odczytywanie rwnie jednak jest uzalenione od postawy wobec seksu osoby badajcej.
W obecnych rozwaaniach bd mwi nie tyle o wraliwoci w normalnych warunkach, co o obnieniu jej
progu, np. w przypadkach niezaspokojenia potrzeb seksualnych czy erotyzacji psychiki w okresie
dojrzewania. W tych przypadkach taki czy inny prg
132
wraliwoci jest rwnie wypadkow poziomu temperamentu, samokontroli, zainteresowa. Osoby
obdarzone wysokim poziomem temperamentu seksualnego w warunkach niezaspokojenia potrzeb
seksualnych maj znacznie niszy prg wraliwoci ni osoby z przecitnym lub niskim poziomem libido.
Czym charakteryzuje si obnienie progu wraliwoci seksualnej)
Zaostrzeniem odbioru wszystkich bodcw seksualnych, np. przyjacielski, obojtny dotyk moe by
odbierany erotycznie. Obojtnym bodcom przypisuje si wic podwiadomie erotyczne znaczenie. Podobna
sytuacja dotyczy wszystkich bodcw, w tym szczeglnie wzrokowych i suchowych, czyli tych, ktre maj
szczeglne znaczenie w ars amandi. Obojtne bodce wzrokowe mog nabiera znaczenia erotycznego i z
tego punktu widzenia ,wszystko moe by pornografi" - jak twierdz jej zwolennicy.
Podobne znieksztacenia mog dotyczy np. przebiegu rozmowy. Przy obnieniu progu wraliwoci
seksualnej nie tylko atwiej schodzi ona na zagadnienia jawnie lub skrycie seksualne, ale i same sygnay
sowne: barwa gosu, intonacja mog przybiera charakter erotyczny.
Intensyfikacj marze sennych o treci jawnie lub symbolicznie seksualnej, fantazji, skojarze, czyli tego
wszystkiego, co oddaje tre podwiadomoci, ukrytych i niezaspokojonych potrzeb. J u klasyczne badania
fizjologiczne wyranie potwierdzaj zasad, e niezaspokojenie jednej z podstawowych potrzeb
psychicznych wie si z jej uaktywnieniem w tzw. drugim yciu psychicznym, czyli w marzeniach, snach,
skojarzeniach. Czasem dochodzi do powstania tzw. fatamorgany seksualnej, kiedy u osb z wysokim
poziomem temperamentu, a niezaspokojonych seksualnie, powstaj stany bliskie iluzji, halucynacji z
treciami seksualnymi. Wiele tego typu informacji dostarcza obserwacja osb przymusowo odosobnionych
- ich reakcja jest bardzo zrnicowana a do wspomnianej fatamorgany wcznie.
Wspomniane prawidowoci psychofizyczne ycia seksualnego s rwnie powizane z czynnikami
kulturowymi. Erotyzm europejski przez wiele wiekw formowa skomplikowan symbolik seksualn,
system zakazw i nakazw, i w ten sposb wydua czasoprzestrze" midzy bodcem seksualnym a jego
realizacj w ars amandi. J eeli dla porwnania signiemy np. do wiata z Bani z 1001 nocy", to widzimy
skrcenie tej czasoprzestrzeni".
W erotyce okresu dojrzewania wspomniana czasoprzestrze" jest skrcona (szczeglnie u chopcw), co
wynika z ich maej zdolnoci do samokontroli - samozaspokajanie staje si rodkiem zastpczym.
Taka czy inna wraliwo ma rwnie powane konsekwencje wychowawcze i dlatego konieczna jest
indywidualizacja wychowania. Osoba z wysokim poziomem temperamentu, ale sabym systemie
samokontroli, ma wiksze trudnoci z opanowywaniem swych potrzeb seksualnych i prg wraliwoci jest
u niej niszy ni u innych.
133
J eeli system kulturowy przez erotyzacj kultury masowej i zmniejszenie wymaga pogbia t trudno, to
powstaje prawdziwy dylemat wychowawczy (dotyczy to szczeglnie postulatu powcigliwoci seksualnej).
J est rwnie i odwrotny biegun wraliwoci seksualnej - podwyszenie jej progu, np. u osb z zaburzeniami
hormonalnymi, ze spadkiem temperamentu w miar upywu lat, w zrutynizowanym i stereotypowym
wspyciu, w nadmiernej aktywnoci seksualnej. Intensyfikacja bodcw, ich kojarzenie z innymi, pozwala
wwczas na przekroczenie progu wraliwoci. Niektrzy ,pomagaj" sobie przez pornografi, inni przez
wyrafinowanie czy perwersyjne tendencje - zgodnie z prawem eskalacji bodcw.
Podwyszony prg wraliwoci zmysowej, ktry wie si z potrzeb silnej stymulacji seksualnej, moe by
zatem cech indywidualn danej osoby, zwizan z jej osobowoci lub stanem organizmu w oglnym
pojciu tego sowa. Podobnie zreszt bywa w zakresie innych reakcji zmysowych: s np. osoby o znacznie
obnionym lub podwyszonym progu blowym. Tego rodzaju indywidualne cechy nie maj charakteru
patologii, jakkolwiek s rzadko spotykanym fenomenem. W wyjtkowych przypadkach przeprowadza si
leczenie farmakologiczne.
Podwyszony prg wraliwoci zmysowej moe wiza si z bardzo dyskretnymi zaburzeniami
hormonalnymi, neurologicznymi oraz z miejscowymi zmianami, np. w stanach pozapalnych. Rwnie
niektre choroby w sanie utajenia ujawniaj osabienie reakcji zmysowych, np. cukrzyca.
Masochizm w czystej postaci jest rzadko spotykany, czciej mamy do czynienia z tendencjami
masochistycznymi osobowoci. J ednym z ich objaww jest podwyszony prg wraliwoci zmysowej -
dopiero bodce seksualne na granicy blu zaczynaj dziaa podniecajco.
Tak wic samo zjawisko podwyszonego progu wraliwoci zmysowej kryje rne moliwoci. J eeli
trafia do mnie pacjent z tego rodzaju problemem, najpierw staram si znale przyczyn, a nastpnie przez
ewentualne leczenie obniy ten prg Najczciej spotykam si z dyskretnymi zaburzeniami organizmu i
wwczas mae dawki hormonw, witamin lub lekw dziaajcych na autonomiczny i orodkowy ukad
nerwowy prowadz do obnienia progu wraliwoci zmysowej. J eeli natomiast jest to cecha
indywidualna, specyfika reaktywnoci danego organizmu, to leczenie najczciej jest niepotrzebne, chyba
e wymaga tego dobro danego zwizku erotycznego.
J eli prg wraliwoci zmysowej zostaje podwyszony na skutek uwarunkowa psychicznych, to dziki
specjalnym metodom badania i testom mona ujawni wyzwalajce to zjawisko mechanizmy psychiczne i
rozwiza problem przez porad lub psychoterapi.
Warto te na marginesie tych rozwaa poruszy inny problem. Wyczucie stopnia wraliwoci zmysowej
partnera jest bardzo potrzebne
134
i wymaga pewnej spostrzegawczoci. Osoby majce dowiadczenie seksualne dobrze wiedz, e w zasadzie
kady partner ma nieco odmienny prg wraliwoci zmysowej; rwnie poszczeglne sfery erogenne rni
si stopniem wraliwoci. Na przykad delikatne pieszczenie i pobudzanie u jednej osoby moe wywoa
podniecenie, u drugiej moe okaza si nieskuteczne. Lk przed sprawieniem blu, posdzeniem o
brutalno sprawia, i unika si silniejszego pobudzania partnera. Wiele kobiet jest przekonanych o swej
rzekomej oziboci, tymczasem problem tkwi w zbyt sabym pobudzaniu ich sfer erogennych. Nieraz
trudno powiedzie to partnerowi, ktry postpuje zgodnie z zasadami sztuki miosnej. W ten sposb jego
styl pobudzania staje si ukadem odniesienia, pojcia normy w pobudzaniu. Problem jest o tyle delikatny,
e w wyniku porady, kiedy wyniki bada przedstawiam partnerowi, okazuje on zaniepokojenie
nienormalnoci" partnerki, przypisujc jej cechy masochistyczne. Tak wic podwyszony prg
wraliwoci zmysowej moe by rwnie pozornym problemem.
RYTMY BIOLOGICZNE
W seksuologii wzrasta za
interesowanie rytmami biologicznymi. Okazao si bowiem, e wiele problemw seksualnych zwizanych z
dostosowaniem partnerw wie si z charakterystyk ich rytmw fizjologicznych. Zjawisko to jest
powszechnie znane i ujawnia si np. w zakresie rnic potrzeb seksualnych, sprawnoci seksualnej.
Uprzednio tumaczono to zbienoci lub rozbienoci temperamentw, obecnie wiemy, e jest to bardziej
zoone zagadnienie.
Kady czowiek ma specyficzne dla siebie rytmy biologicznej
sprawnoci, przemian hormonalnych, natenia ycia uczuciowego, intelektualnego itd. S to rytmy dobowe,
tygodniowe, miesiczne, roczne. Posuymy si przykadami. Dana osoba niezalenie od pci, ma najwyszy
poziom aktywnoci seksualnej w godzinach popoudniowych, natomiast jej partner w godzinach nocnych.
Dochodzi zatem do sytuacji, kiedy jeden partner dy do wspycia w nocy, podczas kiedy drugi odczuwa
wwczas scino, zmczenie, ujawnia natomiast sprawno w godzinach, ktre partnerw': nie odpowiadaj.
Podobne rnice dotycz rwnie rytmu tygodniowego, np. jeden z partnerw odczuwa wzrost potrzeb
seksualnych co 3 dni, a drugi co 5 dni. Moe zatem istnie biologicznie odmienna potrzeba wspycia
seksualnego u partnerw. Sprawa wyglda na jeszcze bardziej skomplikowan, jeeli uwiadomimy sobie
fakt, i s np. osoby majce powiedzmy 2tygodniowe okresy wzrostu aktywnoci seksualnej, przedzielone
okresami spadku potrzeb seksualnych, a ich partnerzy maj rytmy tygodniowe. Podobne rnice mog
dotyczy rytmw rocznych, a nawet kilkuletnich.
Wiele konfliktw midzy partnerami wynika z nieznajomoci wasnych
rytmw biologicznych - std atwo o zudzenie, i istnieje ,niedopasowanie" seksualne. Obecnie panuje
nawet moda na poznawanie wasnych rytmw i wioJ e osb powica temu zagadnieniu wiele uwagi. Na
pewno poznanie wasnych rytmw i rytmw partnera pozwala lepiej zrozumie indywidualne rnice. Nie
oznacza to bynajmniej, i optymalnym zwizkiem moe by taki, w ktrym biorytmy partnerw idealnie
zachodz na siebie. Bywaj takie zwizki, ale stanowi one rzadko.
Trudno rwnie wyobrazi sobie ide dobierania si partnerw przez wiadome szukanie ,podobnego"
biorytmu. Waciwe przystosowanie seksualne partnerw oznacza m. in. uznanie istnienia zrnicowanych
biorytmw, umiejtno ich odczytania oraz brania ich pod uwag. Fakt, i w danym dniu partner odczuwa
brak potrzeby wspycia, a druga osoba znajduje si akurat w wyu biorytmu seksualnego, nie musi
przecie prowadzi do nieuchronnego konfliktu. Zwizek przystosowany i udany to taki, w ktrym obie
strony uatwiaj sobie wzajemne zaspokajanie potrzeb, nie tylko zreszt seksualnych. Podkrelam to dlatego,
i do czsto jedna ze stron - odczuwajc brak potrzeby wspycia seksualnego - poprzestaje na odmowie
zblienia z partnerem, a rwnie czsto partner potrafi wymusi zblienie. Okresowy spadek potrzeb
seksualnych utosamiany bywa
przedwczenie z zaburzeniami seksualnymi lub rodzi podejrzenie co do lojalnoci partnera. W wielu
zwizkach wzajemnie usiuje
si narzuci partnerowi swoj wol i potrzeby.
W udanym zwizku partnerskim mamy zatem do czynienia z sytuacjami, kiedy biorytmy obu stron nakadaj
si na siebie. Partnerzy odczuwaj wwczas rado z bycia razem, z poczucia dopasowania poi trzeb,
temperamentw. S jednak i takie sytuacje, w ktrych jedna ze stron czyni pewien wysiek, aby uszczliwi
drug, nie udczuwajc ! potrzeby zblienia. W udanym zwizku s to sytuacje naturalne, oczy
wiste.
Biorytmy seksualne s zagadnieniem bardzo interesujcym, niedokadnie jeszcze poznanym. S one
powizane nie tylko z indywidualnymi cechymi danej osoby, ale i z procesami klimatycznymi i
kosmicznymi. Istnieje rwnie bardzo interesujca hipoteza, i v wielu udanych zwizkach nastpuje
upodobnienie biorytmw partnerw. Powierdza
; aby si zatem obserwacja, i zakochani i szczliwi z biegiem ciosu upodabniaj si, tworz jedno.
136
Badania socjologiczne s zgodne co do
kwestii, e najwiksza intensywno wspycia przypada na por wieczorn. Istnieje jakby rytua nocy,
sprzyjajcy intymnej bliskoci, ma on zreszt gbokie tradycje obyczajowe, ktrych prarda sigaj
zapewne do form ycia naszych praprzodkw. Koloryt wieczoru i nocy sprzyja mioci seksualnej, m. in.
przez potgowanie nastroju, intymnoci, skupienie na sobie, oddalenie od codziennoci, obowizkw, prac.
Mona zatem powiedzie, e barwa nastrojowa nocy sprzyja zblieniu i potguje dziaanie bodcw
erotycznych. U wielu ludzi ich biorytmy seksualne rwnie dostosowane s do tego nastroju;
natura i nastrj wspdziaaj na siebie.
Moe si jednak zdarzy, e rytmy bioseksualne maj inny przebieg, np. osoby ciko zapracowane padaj
dosownie ze zmczenia, nie
odczuwaj kuszcego zewu nocy i jedynie pragn snu, rano natomiast, po nocnym wypoczynku, ich
potrzeby seksualne ujawniaj si. U wielu mczyzn ranne erekcje s typow reakcj fizjologiczn,
wynikajc z przewagi dziaania ukadu przywspczulnego po nie i parcia na pcherz. Moe si jednak
zdarzy, e reakcji fizjologicznej towarzyszy wzrost potrzeb seksualnych i zainteresowa wspyciem. U
mczyzn z zaburzeniami potencji wanie te naturalne ranne erekcje umoliwiaj im odbywanie udanych
kontaktw seksualnych, wypywa to jednak nie tyle z nastroju, co z koniecznoci. W przypadku jednak
biorytmu seksualnego, w ktrym nasilenie potrzeb erotycznych ujawnia si rano, inno biorytmu partnera
moe sprawia trudnoci.
Gdyby przyj zasad idealnego przystosowania seksualnego, to okazaoby si, e wikszo partnerw jest
nieprzystosowanych, rni si bowiem nie tylko biorytmami, ale i zmiennoci potrzeb seksualnych, w
zalenoci od wieku biologicznego, stanu zdrowia, nastroju, wyobrani, oczekiwa itp. Idealna zbieno
biorymw i potrzeb seksualnych jest raczej wyjtkiem ni regu, a przecie nie decyduje to o poziomie
satysfakcji ze wspycia. Wprawdzie skrajne rnice midzy partnerami s raczej rzadziej spotykane, ale i
tu moliwe jest stworzenie modus vivendi. Akceptacja innoci psychofizjologii seksualnej partnera jest
pierwszym stopniem przystosowania w zwizku. Drugim jest stworzenie modelu wspycia
zaspokajajcego oczekiwania, upodobania i potrzeby obu stron. Dziki niemu partnerzy nie tylko mog
wyraa sw inno, ale ucz si rwnie podstawowej sprawy w maestwie - wzajemnej ofiarnoci i
wspdziaania. Trudno niekiedy wprost zrozumie, w imi czego narzuca si drugiej osobie upodobania, nie
liczc si z odmiennoci ich u partnera. Czy to mona tumaczy jedynie egoizmem? Czy te brakiem
wyobrani i zrozumienia, e kady jest inny?
Wielu terapeutw zmuszonych jest do przyjmowania roli adwokata
obu stron i przez ujawnienie rnic midzy partnerami powoduje ich akceptacj, potrzeb wzajemnoci i
dialogu, wspdziaania, czyli rzeczy podstawowych we wspyciu dwojga ludzi. J edn z technik
psychoterapii partnerskiej jest zw. metoda wit, czyli np. dni nieparzyste s ,jego witami", a parzyste
jej" witami. W dniu , wita" danej osoby druga stara si uczyni co dla niej dobrego, myle z
perspektywy jej upodoba, potrzeb. O ile ta technika jest w zwizkach rywalizacyjnych, penych
dugotrwaych konfliktw i zalegajcych negatywnych uczu metod przeamania impasu, okopania si
wok wasnego J A, o tyle w zwizkach modych staem czciej
jest ,szko" altruizmu i przeamania egocentryzmu. 138
DEFLORACJ A
Przerwanie bony dziewiczej (defloracja)
jest nie ylko zjawiskiem biologicznym, ale te psychologicznym i kulurowym. U wikszoci kobie przed
pierwszym wspyciem istnieje obawa zwizana z przekonaniem, e defloracja jest czym bardzo
przykrym, bolesnym. Lk ten jest niejednokrotnie pogbiony przez matki, ktre istotnie mogy niekiedy
przykro odczu deforacj oraz przez samych partnerw, ktrzy nastawiaj si na trudnoci w pierwszym
stosunku kobiety.
Cz moich pacjentek to mode kobiety, nierzadko wieo zamne, ktre odczuwaj bardzo silny lk
przed swym pierwszym stosunkiem; u niektrych z nich rozwija si zw. pochwica, czyli bolesny skurcz
mini uniemoliwiajcy immisj (wprowadzenie czonka do pochwy). Brak oczekiwanych objaww,
dowodw deforacji (blu, krwawienia) moe by powodem posdzenia ze strony partnera o rzekom
niewierno, oszukanie - niekiedy koczce si porzuceniem kobiety.
U pewnej czci kobiet bona dziewicza zostaje niewiadomie przerwana w trakcie zabiegw higienicznych,
u innych - w niektrych
140
formach samozaspokajania si. U pewnej liczby kobiet bona dziewicza jest tak zbudowana, e jej
przerwanie nie wie si z adnymi objawami. Nie zawsze wic w pierwszym wspyciu seksualnym
kobiety mamy do czynienia z jakimi wyranymi objawami.
Istniej rwnie przypadki, e bona dziewicza jest nadmiernie zgrubiaa i wwczas rzeczywicie jej
przerwanie moe by bardzo bolesne, a nawet utrudnione; niekiedy niezbdny jest nawet zabieg
chirurgiczny.
J ak z tego wynika - wskazane byoby ginekologiczne badanie przedmaeskie kafdej modej kobiety,
pozwalajce stwierdzi cechy bony dziewiczej. W przypadku stwierdzenia nadmiernie grubej bony
naleaoby j przerwa przez dokonanie specjalnego zabiegu. W ten sposb mona by wyeliminowa
niektre przypadki pniejszej pochwicy czy bolesnych urazw seksualnych.
W zdecydowanej wikszoci przypadkw bona dziewicza jest tak delikatna, e jej przerwanie powoduje
tylko niewielki bl i mae krwawienie. W takich przypadkach po pierwszym wspyciu wskazane jest
zrobienie okoo dwutygodniowej przerwy w stosunkach Ten okres zupenie wystarcza do zagojenia si
niewielkiej ranki i usuwa ewentualny bl podczas nastpnych kontaktw.
J eeli obawy zwizane z defloracja s bardzo nasilone, nie jest wskazane rozpoczynanie wspycia. J edynie
badanie lekarskie moe usun rda niepokoju. Bardzo wiele rwnie zaley od kultury partnera. J ego
egoizm, prymitywizm moe by przyczyn urazu deforacyjnego - jednej z przyczyn pniejszej oziboci
pciowej, wstrtu lub pochwicy. Delikatno, serdeczno, czuo, zapewnienie poczucia bezpieczestwa -
to najbardziej wskazane elementy takiej kultury. J u wtedy powinno istnie poczucie wsplnoty,
zainteresowanie przeyciami drugiej osoby. J est to o tyle wane, e w yciu seksualnym kobieta ma
subiektywne uczucie oddawania si, a nawet - jak twierdz psychoanalitycy - kobieta oddaje mczynie
cz swego terytorium, swego JA". Interesujco o tym pisze Hedwig Rohde:
,.Pocztkowo bronisz si na wskro instynktownie, wszystko si w tobie buntuje przeciw wtargniciu obcego
ciaa w sfer najbardziej wraliw. To ma by mio? Nie czujesz nic prcz przemocy. A on oczuwa
rozkosz i samotnie spieszy ku krainie wyzwolenia i pozostawia ..bezradn kobiet, ktra jest dla niego
jedynie rodkiem do celu. Niewiele brakuje, aby znienawidzie tego bezwzgldnego poszukiwacza rozkoszy
i prawdopodobnie znienawidzisz go, jeli go ju nie kochasz."
Skala przey w czasie defloracji jest wypadkow wzajemnego uczucia partnerw, postawy kobiety i jej
partnera wobec dziewictwa drugiej pci i samego przebiegu wspycia. Elementy te s oczywiste i
niejednokrotnie byy tu poruszane.
Warto na chwil zatrzyma si przy postawie kobiety wobec swego 141
dziewictwa. J eeli traktuje je jako przeszkod, rdo kompleksu (motyw obecnie nie taki rzadki), to
deforacja jest traktowana jako uwolnienie z kompleksu i przyjmowana z ulg. W pamitnikach wielu
dziewczt mona znale wtek uczucia wstydu, e jeszcze jest si dziewic. Warto przy okazji wspomina,
e motyw ten nie bierze si z powietrza - w przekonaniu niektrych mczyzn (z czym si nie kryj) bona
dziewicza zmniejsza warto kobiety.
W postawie narcystycznej deforacja traktowana jest jako dar niegodny mczyzny i zazwyczaj stawia mu
si wiele wstpnych warunkw w celu udowodnenia swych uczu. aden jednak z tych dowodw nigdy nie
bdzie do cenny i ostatecznie wyraenie zgody na pierwsze wspycie staje si aktem aski
Najjaniejszego Majestatu.
Podstawa waciwa to uczucie daru dla ukochanego mczyzny, ch dania mu siebie. Wwczas deforacja,
nawet jeeli byaby nieco bolesna, wie si z pozytywnymi uczuciami.
W rnych kulturach przywizywano rn wag do deforacji. W kulturach zdominowanych przez
mczyzn bya ona godziwa jedynie w warunkach instytucjonalnego maestwa i musiaa wiza si z
wyranymi dowodami. Byy one nawet przedstawiane publicznie miejscowej spoecznoci. W wielu innych
kulturach defloracja bya dokonywana sztucznie przez stare kobiety szczepu (np. Indian Pane - noem
bambusowym przy wietle ksiyca), przez matki (Indianie z Kolumbii), przez przyszego ojca chrzestnego
(u Indian Yuracare) itd. W kulturach, w ktrych kobieta zostaa dowartociowana i staa si partnerk
rwnoprawn, defloracja przebieraa cile indywidualny charakter, wicy si z okrelonym systemem
wartoci dziewictwa jako takiego.
ORGAZM
Orgazm (szczytowanie", ,punkt kulminacyjny", ,satysfakcja") do XX wieku opisywano w konwencji
literackiej. Wystarczy przejrze dziea literatury piknej, poezje - poczwszy od Grecji homeryckiej do
czasw wspczesnych - aby rozpozna do podobne konwencje w opisie orgazmu: sodycz", sodki
bezwad",
rozkosz", radosny spazm", szczyt upojenia miosnego" itp. Istnieje pewne interesujce zjawisko wice
si z obrazem orgazmu w literaturze; dotyczy ono nie tylko krgu kultury Zachodu, ale i Wschodu -
zbieno opisu orgazmu i ekstazy mistycznej. Psychoanalitycy tumaczyli ten fakt rzekom tosamoci
tych przey, a ekstaza mistyczna bya dla nich zastpcz form orgazmu psychicznego. Obecnie nieco
wicej wiemy na ten temat i dostrzegamy nie tyle tosamo co podobiestwo w niezwykle silnym nasyceniu
uczuciowoci przy zawonym polu wiadomoci w obu tych stanach. Odmien
143
ne natomiast s przyczyny, jak i cele tych dozna. Podobne mog by procesy przebiegajce w mzgu.
O ile np. w kulturze Indii denie do przeywania orgazmu naleao do kanonu sztuki miosnej i widoczna
jest cigo tradycji obyczajowych, o tyle w kulturze Zachodu zauwaalne s zmienne postawy wobec
faktu przeywania orgazmu przez kobiety. W epoce wiktoriaskiej, w obyczajowoci mieszczaskiej, fakt
przeywania orgazmu by przez kobiety ukrywany, a nawet tumiony, wiza si
bowiem z nieufnoci wobec rozkoszy ciaa, przy jednoczesnym stereotypie modelu ,porzdnej kobiety".
W modlitewnikach XIX wieku znajdujemy teksty wiadczce o pogardzie wobec ciaa, o tumieniu
wszelkich pozytywnych dozna. Natomiast w czasach nam wspczesnych istnieje mit koniecznoci
przeywania orgazmu i to w formach bardzo ekspresyjnych. Wielu kobietom wydaje si, e im wicej
bdzie ruchu, wypowiedzi, haasu w momencie przeywania orgazmu, tym lepiej wiadczy to o ich
seksownoci. Istnieje nawet przekonanie, e s ,gorsze" i ,lepsze" orgazmy. ,Lepszym" orgazmem np. jest
ten doznawany podczas stosunku.
W XX wieku badacze postanowili zaj si bliej i bardziej naukowo fenomenem orgazmu. Powstao wiele
specjalistycznych dzie opisujcych orgazm z punktu widzenia zasad fizjologii, biochemii, statystyki.
Wiemy obecnie, co si dzieje dosownie w kadym centymetrze ciaa osoby przeywajcej orgazm. Wiemy
rwnie, jaki odsetek kobiet przeywa orgazm, w zalenoci od ich wieku, pochodzenia, wyksztacenia,
wyznania, statusu spoecznego itp. Badania socjologiczne ujawniy rwnie czstotliwo przeywania
orgazmu w poszczeglnych kategoriach wieku, drogi jego wyzwalania itp. J ak zwykle midzy badaczami
rozgorzay spory. Hie np. dowodzi, e kobieta jest samowystarczalna i gosi wyszo orgazmu
wyzwalajcego przez samopobudzanie echtaczki. Mczyzna jest zatem zbyteczny i zosta sprowadzony do
roli trutnia. Wspczeni psychoanalitycy, kontynuujc myli Freuda, twierdz, e wanie orgazm tzw.
echtaczkowy jest niedojrzay, a prawdziwy seksualizm kobiety wyraa si w orgazmie wyzwalanym przez
stosunek.
Zauwaamy obecnie interesujce zjawisko. O ile w przeszoci wiele osb miao trudnoci z przeywaniem
orgazmu w wyniku niewiedzy i pyncych z niej bdw, o tyle obecnie trudnoci wynikaj raczej z
przeuczenia w tej dziedzinie. Niektre zwizki badaj swoje biorymy seksualne, dobieraj si na zasadzie
znakw Zodiaku i np. spotykam si w gabinecie z sytuacjami, kiedy moda kobieta pyta si, czy radz jej
zwizek z partnerem ze znaku Skorpiona, co wie si z wikszym temperamentem, ale i trudniejszym
charakterem, czy te z partnerem z innego zr.aku na niekorzy temperamentu, ale na korzy charakteru itp.
W wielu krajach Zachodu istniej biura matrymonialne oparte na ,naukowych" podstawach i partnera
dobiera komputer. W podtekcie mona odczyta kult orgazmu, jako podstawowej wartoci w doborze
partnerw. Tak wic z jednej skrajnoci powstaa druga.
W niektrych zwizkach istnieje tendencja do traktowania partnera jako robota do wyzwalania orgazmu.
Partner staje si maszyn, majc dostarcza mocnych i czstych wrae seksualnych, a podrczniki
seksuologii dostarczaj pomysw.
Istnieje podstawowa rnica midzy kultur Wschodu i Zachodu w postawie wobec orgazmu. W tradycjach
kultur Wschodu (Indie) orgazm jest naturalnym elementem caej sztuki miosnej. Denie do rozkoszy
seksualnej poprzedzone jest ascezn i wiczeniem ciaa, istnieje silna koncentracja na wszelkich bodcach
seksualnych, przeduaniu gry miosnej, rosncym zespoleniu psychicznym partnerw. Sam orgazm jest
jednym z wielu elementw ars amandi, a nawet bywa opniany lub hamowany w imi rozcignicia w
czasie innych dozna erotycznych. Natomiast w kulturze Zachodu mamy do czynienia z seksem
prometejskim, w ktrym orgazm jest celem traktowanym jako zadanie do wykonania, a jego istnienie jest
testem sprawnoci i wartoci partnerw.
J akkolwiek wiele ju wiemy o orgazmie, nadal pozostaje on w krgu pewnych tajemnic. Mam na myli
choby olbrzymie zrnicowanie zarwno co do form, jak i intensywnoci przeywania. Orgazm
uwarunkowany jest osobowoci partnerw, postawami wobec ciaa i seksu, stylem kultury seksualnej,
fizjologi, sytuacj, nastrojem itd. U niektrych osb orgazm graniczy z ekstaz miosn, u innych jest
intensywnym doznaniem fizycznym, ale sabszym psychicznie. J edna osoba potrafi traci wiadomo w
orgazmie, inna rejestruje wszystkie przeycia i umie je dokadnie odtworzy. Orgazm moe by rny co do
czasu trwania - od sekund do kilku minut, a nawet i duej. Moe wiza si z osob partnera, ale potrafi te
dotyczy osoby wyimaginowanej, z wyobrani. Niektrym wyobrania pomaga, innym
przeszkadza. S osoby majce zawsze taki sam orgazm, s inne, ktre maj rne orgazmy, w zalenoci
od osoby partnera, sytuacji itp.
144
Seks partnerski
* * *
ORGAZM KOBIETY
Fenomen orgazmu u kobiet jest bardziej
zrnicowany ni
u mczyzn. J akkolwiek
u mczyzny jest on dany
z natury" i najczciej po
wstaje w momencie wytrysku, to jednak zakres form wyzwala nia jest mniejszy
ni u kobiety.
Do niedawna sdzono, e orgazm
u kobiety powstaje przez
wyuczenie, obecnie
wiemy, e nie zawsze tak jest. S kobiety,
ktre potrafi prze ywa orgazm ju w
pierwszym kontakcie z partnerem, inne
dopiero po pewnym czasie.
Najbardziej zrnicowane s u kobiet
drogi wyzwalania or gazmu.
Najczciej powstaje on w wyniku
pobudzania ech
taczki (tzw. orgazm echtaczko wy).
Pobudzanie to u jednych kobiet wymaga
silnych bod cw, u innych bardzo
delikat nych, mamy wic do czynienia
ze zrnicowanym rodzajem stymulacji - od lekkiego do granicy blu. U jednych orgazm moe powsta po
pobudzaniu echtaczki ruchami okrnymi, u innych natomiast po pobudzaniu podunym - ograniczonym od
samejechtaczki lub te poszerzonym o wzgrek onowy i wargi mniejsze. Stymulacja optymalna echtaczki
moliwa jest jedynie wtedy, kiedy partner dobrze pozna map" ciaa partnerki. Niekiedy ona sama powinna
mu w tym pomc przez sygnalizowanie, jaka forma pobudzania najbardziej jej odpowiada. Dotychczas
sdzono, i orgazm w wyniku pobudzania echtaczki jest nastpstwem samozaspokajania si kobiety (np.
przez strumie wody, pobudzanie rczne) lub pettingu - w trakcie pieszczot przez partnera. Obecnie wiemy,
e sprawa nie jest a tak prosta. S kobiety majce fizjologicznie uwarunkowane, wiksze unerwienie
echtaczki i u nich moliwy jest jedynie orgazm w wyniku pobudzania echtaczki. Natomiast u innych kobiet
moliwe jest czenie pobudzania echtaczki i pochwy, np. w trakcie stosunku partner rwnoczenie pobudza
rcznie echtaczk.
Orgazm echaczkowy moe by wyzwalany przez rczne pobudza 146
nie przez partnera, pieszczoty oralnogenitalne lub te w wyniku pobudzania w czasie stosunku, kiedy ruchy
czonka jednoczenie pobudzaj echtaczk, np. w pozycji klasycznej. Zdarza si jednak, e niektre
kobiety - z nawykiem masurbacyjnym - jedynie same mog pobudzi si do orgazmu, a wszelkie
pobudzenia partnera s nieskuteczne. Problem jest niekiedy jeszcze bardziej zoony. Kobiety z tzw.
orgazmem echtaczkowym mog dochodzi do orgazmu w wyniku skutecznego pobudzania przed
stosunkiem i dopiero kiedy osign orgazm, partner przechodzi do stosunku. W innych przypadkach
konieczne jest przerwanie pobudzania echtaczki, odbycie stosunku, a dopiero po nim nawrt do
pobudzania echtaczki. Istnieje jeszcze inna prawidowo. S kobiety, ktre w momencie przeywania
takiego orgazmu pragn obecnoci czonka w pochwie, w przeciwnym razie odczuwaj orgazm jako
niepeny czy bolesny. Natomiast innym kobietom obecno czonka w pochwie przeszkadza, rozprasza je.
J ak wic wynika z powyszych rozwaa, orgazm w wyniku pobudzenia echtaczki wymaga niekiedy
dobrej znajomoci wasnego ciaa przez kobiet, poznania go przez partnera i wsppracy partnerw.
U czci kobiet orgazm wystpuje w wyniku stosunku (tzw. orgazm
pochwowy). Tu mamy rwnie do czynienia z duym zrnicowaniem. U jednych kobiet najbardziej
optymalne s silne, gwatowne ruchy czonka w pochwie, innym potrzebne s ruchy wolne i delikatne.
Wana rwnie jest pobudliwo poszczeglnych okolic pochwy, l tak np. s kobiety najsilniej reagujce na
pobudzanie grnej ciany pochwy (optymalna jest wwczas pozycja od tyu), inne reaguj najsilniej przy
pobudzaniu tylnego sklepienia pochwy (optymalna jest wwczas pozycja ,na jedca" lub z uniesionymi
wysoko nogami). Potocznie mwic s zw. kobiety ,gbokie", wymagajce gbokiego wprowadzenia
czonka, i
,pytkie", ktrym bardziej odpowiada pytkie wprowadzenie.
Rwnie czas trwania stymulacji jest zrnicowany. J edne kobiety
potrzebuj dugiego stosunku, inne krtkiego. U niektrych pobudzanie musi by stae, u innych zmienne.
J ednym kobietom najbardziej odpowiada ruch wzdu linii pochwy, innym ruch poprzeczny. Rwnie
wasna aktywno kobiety jest zrnicowana. Niektre wol bierno, inne wykonuj ruchy miednic.
Istnieje te typ kobiet, ktre osigaj orgazm po 1lub nawet 2 wytryskach u partnera, inne natomiast wol
osiga orgazm w tym samym czasie, w ktrym nastpuje wytrysk u partnera, inne jeszcze wol przed
wytryskiem.
J ak wic wida, istnieje due zrnicowanie w stymulacji pochwy, wynika to u jednych kobiet z poprzednich
uwarunkowa, a u innych z ich indywidualnej wraliwoci zmysowej. Podobnie wyglda sprawa w
przypadku pozycji wspycia. Niektre kobiety osigaj orgazmy w kadej pozycji, inne natomiast maj
kilka optymalnych, ale bywaj i takie, ktre mog osign orgazm tylko w jednej pozycji.
147
Poza wspomnianymi wyej typami wyzwalania orgazmu istniej rwnie inne, np. mieszana
(ecztaczkowopochwowa), oraz takie, ktre wi si z poszczeglnymi strefami erogennymi. l tak np. s
kobiety osigajce orgazm w wyniku caowania w usta, pobudzania
piersi itd.
Warto zapamita podstawow prawidowo - bez wzgldu na rodzaj koniecznej stymulacji orgazm jako
taki jest jeden. Obejmuje on zesp zachodzcych przemian w caym organizmie kobiety. Pojcie orgazm
echtaczkowy, pochwowy, mieszany, ustny, piersiowy jest jedynie wskazaniem, pod wpywem jakiej
stymulacji powstaje. Nie mona zatem twierdzi, i istnieje ,lepszy" lub ,gorszy"
rodzaj orgazmu.
Sposb osigania orgazmu nie zawsze jest rwnie trway. U niektrych kobiet przez cae ycie tylko
okrelony rodzaj pobudzania doprowadza do orgazmu, u innych zmienia si to w zalenoci od osoby
partnera, wieku, dowiadczenia itd. Bywa rwnie i tak, e wszystkie metody wyzwalania orgazmu istniej u
jednej kobiety, ale
to rzadko.
Zrnicowane s rwnie formy przeywania orgazmu przez kobiety. Mog one by rne zarwno pod
wzgldem intensywnoci fizjologicznej, jak i psychicznej.
Przeywanie zmysowe moe obejmowa skale orgazmu - od poziomu szczytowego napicia ciaa, przez
skurcze pochwy mniej lub silniej odczuwane - a do skurczw caego ciaa. Przeywanie psychiczne moe
przebiega od poziomu przyjemnoci a do poziomu utraty wiadomoci, stanu ekstazy. Moe to by poziom
say u danej kobiety lub zmienny, zaleny od osoby partnera, stanu organizmu itp. Istniej wic - w
rozumieniu potocznym - kobiety ,gorce", ktre szybko ulegaj podnieceniu i osigaj intensywny orgazm,
oraz kobiety chodne", u ktrych dominuje
orgazm sabiej wyczuwalny.
Seksualizm kobiety jest tak specyficzny, i nie zawsze partner jest
w sanie stwierdzi, czy przeya ona orgazm. S bowiem orgazmy bardzo wyrane, ekspresyjne, ale s i
niewyczuwalne przez partnera. Orgazm fizjologiczny i
psychiczny mog przebiega na podobnych poziomach intensywnoci, ale moe te poziom psychiczny
dominowa
nad fizjologicznym i odwrotnie.
Cae zagadnienie komplikuje fakt, i nie wiemy, dlaczego dana
kobieta ma dany rodzaj orgazmu. Usiowano bada profile osobowoci kobiet z rnymi typami orgazmw,
ale niewiele z tego wyniko. Wiadomo jedynie, e orgazm jest zjawiskiem bardzo indywidualnym i
zrnicowanym. Botyczy to rwnie reakcji w orgazmie. U pewnych kobiet przewaaj reakcje skupione:
milczenie, poczucie oddalenia, nieobecnoci, zamknicia w sobie, u innych - reakcje mimiczne, i to bardzo
rne: grymasy zadowolenia, jakby blu, umiech, pacz, bogostan itp.
Niektre kobiety zachowuj si spokojnie, inne obejmuj partnera, odsuwaj si od niego, mocno go ciskaj
itp. Najbardziej zrnicowane bywaj reakcje sowne; spotyka si krzyki, pytania, zaprzeczenia, wyznania,
wulgaryzmy, pochway, polecenia, imiona witych. Niekiedy te reakcje s zaskoczeniem dla partnera, ktry
niepotrzebnie doszukuje si w nich jakiego sensu, znaczenia.
Bywaj rwnie reakcje wzbudzajce poczucie niepokoju u partnera, np. gryzienie, szloch, drapanie, gone
krzyki, utrata przytomnoci itp. Szczeglnie wane jest to, aby partner nie usiowa ingerowa w wiat
przey orgazmowych kobiety, spotykam si bowiem z sytuacjami, kiedy proszony jestem o ,wyleczenie"
partnerki z uywania wulgarnych sw podczas orgazmu, z czego kobieta zreszt nie zdaje sobie sprawy.
Nie jest moliwe wpywanie na wiat tych przey i moe to jedynie doprowadzi do utraty zdolnoci
przeywania orgazmu.
Trudno rwnie wyciga wnioski z wypowiadanych deklaracji. Wyznanie: kocham ci" moe by
rzeczywicie wyraeniem uczu do partnera, ale moe to te by spontaniczna wypowied, niezalena
od osoby partnera.
Chciabym rwnie poruszy jeszcze jedno zagadnienie. Utar si stereotyp, i tylko mczyzna
moe przey orgazm z niekochan kobiet,
natomiast ona musi by przynajmniej troch zaangaowana uczuciowo. Nie jest to takie oczywiste u
wszystkich kobiet. Niektre z nich potrafi przeywa orgazm niezalenie od tego, jakie uczucia
wzbudza w nich osoba partnera.
Osoba ta ma wane znaczenie w przeywaniu orgazmu kobiety..
S partnerzy pobudzajcy do bardziej zmysowych dozna, inni natomiast do bardziej lirycznych,
opiekuczych. J edni mczyni wzbudzaj poczucie oddania si, inni natomiast poczucie zdobywania ich. W
ars amandi wyrazem postawy wobec partnera jest przebieg i forma pieszczot. Wiadomo np. e dana kobieta
jednemu mczynie pozwala dosownie na wszystko i daje te wszystko z siebie, a wobec innego
zachowuje si jak krlewna lub te kopciuszek. Tak wic poza sta
149
148
sfer" ars amandi istnieje zrnicowanie wobec osoby partnera. Wielu mczyzn sdzi, i wyrazem uczu
partnerki wobec nich s stopnie gbokoci orgazmu, bardziej jednak prawdziwym testem tych uczu jest
zachowanie kobiety w ars amandi.
Orgazm w stosunku
Orgazm osigany przez kobiet w wyniku ruchw frykcyjnych jest bardziej ceniony i lubiany przez
mczyzn. Dotyczy to oczywicie mczyzn bez zaburze seksualnych, gdy w przypadku impotencji, zbyt
wczesnych wytryskw, wanie orgazm wyzwalany przez pobudzenie zewntrzne nie stwarza problemw z
osigniciem przez kobiet satysfakcji. Wspomniane upodobanie mczyzn jest przyczyn odczuwanej przez
kobiety - podwiadomie i wiadomie - potrzeby posiadania ,orgazmu pochwowego", widzc w nim poczucie
wartoci wasnego seksualizmu. Druga przyczyna potrzeby orgazmu osiganego w stosunku wynika ze
stereotypu, ktry powsta w czasach Freuda, gdy psychoanaliza ortodoksyjna jako niedojrzay i
niepenowartociowy traktowaa orgazm osigany przez kobiety w
wyniku stymulacji zewntrznej, tymczasem tzw. orgazm pochwowy mia wyraa peni kobiecoci.
Tego typu pogld do gboko zapuci korzenie w obyczajowoci, a nawet w nauce. W wielu publikacjach
mona do tej pory znale pogldy o peni, jak jest orgazm ,pochwowy". Dla przykadu zacytuj fragment
ksiki, wydanej przez IW PAK, napisanej przez autork wielu prac na temat rodziny - Ingrid Trobisch - pt.
By kobiet":
J estem cakowicie pewna tego, e istnieje dwojaki sposb przeywania przez kobiet przyjemnoci
zmysowych. J eden sposb porwnaabym do chlapania dziecka w brodziku, co sprawia mu pewn
przyjemno, cho nie umie jeszcze pywa. Drugi przypomina nurkowanie i pywanie w gbokich czystych
wodach jeziora grskiego. Ten bardziej powierzchowny sposb polega na manipulowaniu echtaczk...
Kobiety opisuj to jako powierzchowny nerwowy skurcz wynikajcy z ostrej kulminacji, ktra nie daje
penego zadowolenia. Dojrzewajca zmysowo kobieca polega na przeniesieniu dozna z okolicy
echtaczki na pochw... W zasadzie doznanie echtaczkowe jest w swej istocie dowiadczeniem mskim...
dziaaczki ruchu kobiecego zaprzeczaj przeyciom pochwowym, co idzie w parze z ich zaprzeczeniem
kobiecoci... Gdyby poznay gbsze przyjemnoci seksualne, doprowadzioby to je do akceptacji i
pokochania swej kobiecoci."
Trudno zatem si dziwi, e gabinety seksuologw pene s sfrustrowanych kobiet, proszcych o leczenie ich
,niepenej wartoci" kobiecej, a wiele z nich orgazm wyzwalany poprzez stymulacj echtaczki traktuje jako
patologiczny, chorobowy!
Badania powicone psychofizjologii seksualnej kobiet wyranie dowodz, co potwierdza zreszt i ycie
praktyczne, e podobnie jak
150
rne s sposoby wyzwalania orgazmu u kobiet, podobnie s rne poziomy intensywnoci ich przey w
orgazmie. Bywa i tak, e kobieta osigajca orgazm w stosunku przeywa go bardzo powierzchownie, bez
wikszych dozna, a niejedna kobieta z orgazmem echtaczkowym osiga bardzo wysoki poziom swych
przey i dozna; podobnie zrnicowane s cechy ich kobiecoci. O gbi orgazmu decyduje nie tyle
sposb jego wyzwalania, ile osobowo kobiety, jej partnera i poziom ich wizi uczuciowej. S rwnie
kobiety, ktre maj zdolno osigania orgazmu w wyniku rnych form stymulacji. Nie zawsze tzw.
pochwowy *orgazm okrelaj one jako lepszy od innych.
Presja obyczajowa jednak sprawia, e jest on przez wiele kobiet wyej ceniony; poczucie wasnej wartoci
wynika wwczas ze spenienia oczekiwa ich partnera i
normy" obyczajowej.
Wielu seksuologw pomaga kobietom w rozwiniciu zdolnoci przeywania orgazmu pochwowego, kieruj
si jednak nie tyle pojciem normalnoci tej formy stymulacji, ile istnieniem takich moliwoci wyzwalania
orgazmu. Po prostu mona pomc w rozwijaniu u danej kobiety szerokiego wachlarza moliwoci
seksualnych. Tego typu forma pomocy sprowadza si np. do poradnictwa; zaleca si rne pozycje i formy
stymulacji, niekiedy przez rodki farmakologiczne zwiksza si wraliwo erogenn pochwy. Inne, obecnie
szeroko upowszechniane porady, dotycz pewnych wicze zalecanych kobietom. Przykad takiego
wiczenia podany jest w wyej cytowanej ksice: jej autorka mwi o metodzie dr Kegla, badacza minia
onowoguzicznego. J ak sdzi dr KegI wikszym rdem dozna seksualnych kobiety jest grny brzeg
obszaru, ktry otacza ujcie pcherza, pochwy i odbytnicy - u wielu kobiet jest on zbyt wiotki, mao
rozwinity.
J eeli przekrj pochwy porwnamy do tarczy zegara, to liczba 12 bdzie oznacza ko onow, liczba 6
ko guziczn, a miejsca najmocniejszych dozna seksualnych wyraayby liczby 4 i 8. Aby wzmocni ten
wany misie, naley:
,zrobi taki wysiek, jak przy powstrzymywaniu strumienia moczu... Trzeba wiczy to regularnie, trzymajc
przy tym lekko rozchylone nogi. Mona tak robi przez kilka minut, wiele razy w cigu dnia... Wzmacniany
w ten sposb misie zwykle zwa i wydua pochw..., a narzdy miednicy zostaj podcignite." Dr
Kegel proponuje, aby kade oddanie moczu sao si okazj do tego wiczenia.
Podczas tej czynnoci kobieta powinna powstrzyma mocz i znowu go odda i czynno t powtrzy
wielokrotnie... Rzadko si zdarza, aby nie udao si kobiecie znacznie podnie swej sprawnoci seksualnej
przez zrozumienie mechanizmw fizjologicznych i nauk techniki wspycia... ona powinna by rwnie
aktywna. Majc wyrobiony misie Kegla" moe obejmowa czonek ma swoj pochw... Naley
wiedzie, e to nie ruchy w przd i w ty daj kobiecie najwicej przyjemnoci, ale agodny nacisk na boki w
kierunku cianek pochwy, gdzie znajduje si cyfra 4 i 8 na
151
tarczy zegara, jak to zostao wczeniej opisane... tarcie boczne wzbogaca doznania kobiety i podnieca
mczyzn".
Wspomniane wiczenie wskazane jest dla kobiet ze sabo rozwinitym miniem Kegla". Nie musz go
wykonywa jedynie kobiety majce ju dowiadczenia seksualne.
Dla innych jest to jedna z wielu form przygotowania do pniejszego wspycia w maestwie.
Chciabym jednak jeszcze raz wyranie podkreli, e wspomniane wiczenie nie moe by traktowane jako
,lek na brak orgazmu pochwowego", a jedynie jako moliwoci zwikszenia moliwoci fizjologicznych
kobiety.
U wielu kobiet orgazm echtaczkowy daje im pen satysfakcj i jest jednym z elementw harmonii zwizku,
u innych natomiast orgazm pochwowy staje si rdem tych wartoci. W obu jednak przypadkach nie yp
orgazmu powinien by rdem poczucia wasnej wartoci w roli kobiecej, a realizacja wielu innych
wartoci: osobowociowych, rodzicielskich, rozwijanie umiejtnoci tworzenia harmonii psychicznej z
partnerem itd.
Warunki przeycia orgazmu
Podrcznikowe" warunki przeycia orgazmu przez kobiet to:
optymalny stopie rozbudzenia seksualnego, ars amandi, zachowana intymno, wi uczuciowa z
partnerem, poczucie bezpieczestwa i brak lku, np. przed ci, umiejtno zrelaksowania si i
,zapomnienia".
Te oglne teoretyczne warunki s istotnie wane dla wielu kobiet, ktre z natury swej psychofizjologii
ucz" si przeywania orgazmu. Nie dla wszystkich s one jednak konieczne. Blisze poznanie specyfiki
seksualizmu kobiety wskazuje, e niejedna kobieta potrafi osiga orgazm nawet w niesprzyjajcych
warunkach.
Podkrelam to dlatego, e niepotrzebnie wiele kobiet martwi si, i specyfika przeywania orgazmu jest
rzekomo nietypowa lub nieprawidowa.
Posu si kilkoma przykadami. Najczstszym jest nieakceptowanie orgazmu wywoanego poza
stosunkiem. Przypisuje mu si niedojrzao", niepen warto, a waciwy" ma by rzekomo jedynie
orgazm osigany w wyniku stosunku, ktry zreszt wystpuje u mniejszoci kobiet.
Istnieje te pogld, i kobieta rozbudza si wolniej od mczyzny i wymaga zrnicowanych pieszczot
poprzedzajcych stosunek. Nie jest to jednak powszechna prawidowo. Wiele kobiet potrafi osiga
orgazm w bardzo krtkim czasie, nawet bez pieszczot wstpnych. Dla innych natomiast dugotrwae
pieszczoty s warunkiem koniecznym.
Czasem kobiety osigaj orgazm jedynie w okrelonej pozycji stosunku, najbardziej odpowiadajcej ich
budowie, inne wtedy, gdy stale pozycj si zmienia. Podobnie wyglda problem intymnoci. Dla jednych
kobiet nastrj, spokj, cakowita intymno s konieczno
ci, dla innych natomiast nawet obecno innych osb w pobliu nie stanowi adnej bariery.
J eszcze wiksze zrnicowanie mamy w przypadku bodcw erotycznych. Gama rozpitoci jest bardzo
rna. Cz kobiet dobrze reaguje na szeroki wachlarz rnych bodcw, inne natomiast potrzebuj
jedynie dotykowych. Dla jeszcze innych konieczne s bodce wzrokowe, suchowe itp. Znane s przypadki
uwarunkowa na zapachy, okrelony rodzaj towarzyszcej wspyciu muzyki, owietlenie lub ciemno
itp.
Nawet zdawaoby si oczywisty dla seksualizmu kobiety konieczny poziom wizi uczuciowej wobec
partnera wyglda rnie. Bywa, e warunkiem przeywania orgazmu jest silna wzajemna wi uczuciowa z
partnerem, a wszelkie napicia i konflikty uniemoliwiaj jego osiganie. Bywa jednak i tak, e orgazm
moe by przeyty z partnerem nie darzonym adnym uczuciem, obojtnym.
Podobnie wyglda problem towarzyszcej wspyciu seksualnemu wyobrani. U jednych kobiet istnieje
silne zespolenie z osob partnera i jego osoba wypenia wiadomo, uczucia. U innych natomiast kobiet w
trakcie wspycia pojawiaj si wyobraenia kontraktu z kim innym, bycia zdobywan si itp.
Rny jest te czas przeywania orgazmu przez partnerw. W wielu zwizkach jest on przeywany wsplnie,
w tym samym czasie, w innych natomiast najpierw przeywa go jedno z partnerw, a pniej drugie. Moe
by i tak, e warunkiem przeycia orgazmu jest powtrzenie stosunku przez partnera, jego ponowny orgazm
itp.
Rnorodne uwarunkowania seksualne z pierwszych kontaktw w yciu sprawiaj, i zakodowane reakcje
okazuj si trwae, l tak np. dla jednych kobiet poczucie bezpieczestwa i relaksu jest bezwzgldn
koniecznoci, a innym potrzebny jest wanie pewien poziom napicia i zagroenia.
Tego typu przykady mona mnoy. Sprowadzaj si one do kilku podstawowych wnioskw: istnieje due
zrnicowanie warunkw koniecznych do przeycia orgazmu przez kobiet i w zasadzie kada kobieta jest
inna". Nie ma zatem typowego modelu ars amandi.
Druga prawidowo to znaczenie zakodowanych reakcji seksualnych z pocztkowego okresu wspycia
seksualnego. Istnieje te zjawisko zmiennoci warunkw przeywania orgazmu w biografii seksualnej danej
kobiety. To, co byo najwaniejszym warunkiem w pierwszej fazie trwania zwizku, pniej przestaje by
wane i powstaj nowe warunki. Wiele zaley rwnie od osoby partnera. J edne kobiety przeywaj swoje
wspycie tak samo z kadym partnerem, inne z kadym inaczej.
Warunki przeywania orgazmu okazuj si zatem bardzo indywidualne i specyficzne dla danej kobiety i dla
danego zwizku, a take dla fazy trwania tego zwizku. Wielu niepotrzebnych problemw i frustracji mona
by unikn, gdyby wspomniane zrnicowania byy rozumiane jako prawidowoci.
152
153
Stereotypy orgazmu u kobiet
Wiele dramatw rodzi si z niewiedzy o prawidowociach ycia seksualnego. Obecny rozdzia powicony
bdzie typowym mitom orgazmu, ktre zaciyy na szczciu i harmonii niejednego zwizku.
Kult orgazmu wyzwalanego przez stosunek
Wiele osb wszelkimi sposobami stara si wyzwoli orgazm w wyniku stosunku, traktujc go jako jedyny
normalny. J eeli nawet znane s inne formy wyzwalania orgazmu i dana kobieta osiga np. orgazm
echtaczkowy, mimo wszystko pochwowy jest przedmiotem stara, utosamiany te bywa z ,wysz form
orgazmu".
Niewtpliwie jest to wynik utosamiania stosunku z koniecznoci wyzwalania orgazmu i wynik starych
pogldw, ktre orgazm echtaczkowy traktoway jako
niedojrzay", a pochwowy" jako dojrzay i peny". Prawda jest taka, e orgazm osigany w stosunku
dotyczy okoo 1015 kobiet. Orgazm ten wie si z pewn innoci fizjologiczn tych wanie kobiet
(wiksze unerwienie pochwy), z uwarunkowaniami na stymulacj pochwy oraz z innoci przey
psychicznych (poczucie oddawania si partnerowi, agodniejszy przebieg reakcji fizjologicznych,
intensywniejszy przebieg odczu psychicznych).
Orgazm echtaczkowy
W synnym raporcie Hite" z USA goszony jest pogld, e istnieje jedynie orgazm echtaczkowy, a kobieta
jest istot samowystarczaln seksualnie. Raport ten okaza si przydatny dla skrajnych ruchw
feministycznych. U nas pogld ten nie jest zbyt popularny i wiele kobiet raczej cierpi na kompleks niszoci
z powodu osigania orgazmu w ten wanie sposb. Dokadne badania wskazay na pewn
inno psychoseksualn kobiet z tym typem orgazmu: s one np. bardziej niezalene, nastawione na
partnerstwo, maj bardziej intensywne reakcje fizjologiczne.
Intensywno orgazmu
Dla wielu osb orgazm jest rwnoznaczny z omdlewaniem z rozkoszy", z utrat wiadomoci i z bardzo
silnymi widocznymi reakcjami fizjologicznymi. Kobiety przeywajce go sabiej" maj poczucie niszoci.
Wynika to z porwnywania si do innych kobiet lub te z wypowiedzi ich partnerw, ktrzy zarzucaj im
zbyt sabe reakcje. Zapomina si natomiast o tym, e poziom intensywnoci jest spraw bardzo subiektywn
i indywidualn i nie mona skrajnie intensywnych form traktowa jako wzorcowych, modelowych. Kady
ma swoj inno psychoseksualn; moe by ona cech sta lub te zalen od osoby partnera, nie ma
natomiast modeli docelowych.
Czstotliwo orgazmu
Popularny jest pogld, e orgazm powinien wystpowa w kadym wspyciu seksualnym lub te
wielokrotnie w danym kontakcie. Zapomina si o tym, e kady ma wasny optymalny rytm wspycia,
zaleny od poziomu temperamentu i wielu innych czynnikw (nastrj, stan zdrowia, zachowanie partnera...).
J eeli partnerzy rni si poziomem temperamentu seksualnego, to moe si zdarzy, e wspycie jest
dostosowane do wikszych potrzeb, np. mczyzny, i wwczas jest oczywiste, e nie kady kontakt musi
prowadzi do orgazmu u kobiety. Zdolnoi do kilkakrotnego orgazmu w trakcie jednego wspycia jest
cech indywidualn danej kobiety, inne mog osiga tylko jeden orgazm. Sam fakt chcenia" nie przesdza
efektu, nie mona oczekiwa tego, co nie znajdzie si w granicach moliwoci danej osoby.
Automatyzm orgazmu
Orgazm bywa nieraz traktowany jako efekt bodcw seksualnych
na zasadzie przyczynaskutek. Nie dostrzega si wwczas zoonoci czynnikw warunkujcych powstawanie
orgazmu (nastrj, uczucie do partnera, odczuwana potrzeba wspycia, intymno, brak zmczenia, lku
przed ci...). To prawda, e s kobiety, ktre osigaj orgazm na zasadzie odruchu, niezalenie od ich
stanu emocjonalnego, potrzeb, s to jednak wyjtki. Tak wic skargi, e
wszystko przebiega jak naley, staram si o pieszczoty, a ona nie ma orgazmu", nie musz
oznacza zaburze seksualnych. Dusze
pobudzanie kobiety
Pewn statystyczn prawidowo, e czas narastania podniecenia i osigania orgazmu jest krtszy u
mczyzn, utosamia si niekiedy z powszechnie obowizujcym prawem. Bywa przecie i tak, e wanie
ten czas jest krtszy u kobiety, a duszy u partnera. W konsekwencji powstaje poczucie nienormalnoci"
lub przypisywania kobiecie mskiej natury". Wszystkie t" rozwaania dotycz oczywicie prawidowego
czasu trwania wspycia, a nie patologicznie wyduonego. Tak wic czas poszczeglnych 4 faz wspycia
jest
spraw indywidualn.
Konieczno orgazmu
Dla wielu osb konieczno i normalno seksualna" rwna si osiganiu orgazmu,
niezalenie od czynnikw warunkujcych jego rozwj:
wielokrotnie spotykam si z tego typu skarg: Miaam ju 3 kontakty, a jeszcze nie mam orgazmu, jestem
chyba oziba". Inny przykad: Wspyj z nim kilka miesicy i nie mam orgazmu" (a w wyniku pyta
dowiedziaem si, e partner nie jest w jej typie i czuje do niego jedynie sympati). Moe to zaskoczy
niektrych 155
154
Czytelnikw, ale znam maestwa, w ktrych kobieta ani razu nie przeya orgazmu, a mimo to czuje si
szczliwa. Nie znaczy to, e ten przykad godny jest upowszechnienia, ale nie dajmy si na tym punkcie
zwariowa. Naley natomiast zna czynniki warunkujce moliwo jego powstania, a z wielu bada
wynika, e do takich podstawowych czynnikw nale: wi uczuciowa z partnerem, intymno, potrzeba
wspycia, przyjemny nastrj, zadowolenie estetyczne z siebie, akceptacja swej pci i fascynacja mskoci
partnera, traktowanie wspycia jako radosnego bycia z sob.
Na zakoczenie chciabym wspomnie, e badania wskazuj na istotn rol ojca w rozwoju
psychoseksualnym kobiet. Okazuje si, e kobiety majce bardzo udane ycie seksualne, z bogactwem form
przey, miay ojcw interesujcych si ich wychowaniem i umiejtnie stosujcych kary i nagrody,
wprowadzajcych pewne ograniczenia i zasady.
Szczcie bez orgazmu
Wiele kobiet nie doznajcych orgazmu potrafi odczu tyle radoci we wspyciu, e daje im ono poczucie
szczcia. wiadomo zjednoczenia, przyjemno pynca z pieszczot, zachowania partnera, przekonanie o
istnieniu mioci wynagradza" im brak orgazmu.
Obecnie jednak coraz czciej syszy si mit o koniecznoci orgazmu. Sam fakt braku jego przeywania dla
wielu kobiet oznacza jakby niepene poczucie wasnej wartoci i w rezultacie poczucie szczcia ulega
zmceniu. Problem doznawania orgazmu jest tak rozbudowany w oczekiwaniach (zapewne wpyna na to
rwnie popularyzacja wiedzy na te tematy), e jego brak staje si rdem kompleksw. Naley zatem
postawi pytanie, czy kada kobieta, ktra wspyje seksualnie, musi osiga orgazm? Czy brak orgazmu w
udanym yciu erotycznym jest chorob?
Anorgazmia (brak orgazmu) staje si problemem wwczas, gdy jest bolenie przeywanym dowiadczeniem
i wie si z negatywnymi konsekwencjami dla harmonii zwizku. Inaczej mwic, sam fakt braku orgazmu
nie jest patologi. J eeli brak orgazmu danej kobiecie nie przeszkadza i nie odbija si niekorzystnie na
zwizku, to nie ma koniecznoci , leczenia" tego stanu rzeczy. Zapewne doznawanie orgazmu jest
korzystnym, radosnym przeyciem, dowiadczeniem, staje si bowiem rdem wielu nowych dozna,
poszerza zakres wrae erotycznych, ale nie jest to jednak bezwzgldna konieczno.
W wielu zwizkach brak orgazmu wie si jednak nie tylko z ujemnymi nastpstwami dla harmonii
zwizku, ale rwnie z przykrymi nastpstwami zdrowotnymi, rozdranieniem i napiciem u kobiety.
Zrozumiae, e w tych przypadkach pomoc lekarska staje si potrzebna.
Mit koniecznoci orgazmu, tak obecnie wyrany w obyczajowoci erotycznej, prowadzi do kompleksw,
rozdranie i zmienia przebieg wspycia seksualnego. Przestaje ono by radosnym zblieniem, by
156
ciem z sob, wymian spontanicznych pieszczot i uczu. Wspycie staje si zadaniem zmierzajcym do
konkretnego celu: wyzwolenia orgazmu. On jest punktem centralnym, orodkiem zabiegw, a pieszczoty
staj czym wtrnym, gr miosn". Zmienia si zatem struktura wspycia. J eeli orgazm jest celem, to
wspycie staje si rdem frustracji w przypadku braku wystpienia orgazmu.
Pogo za orgazmem moe przyczyni si do wystpienia negatywnych nastpstw: niezadowolenia ze
wspycia, osabienia reakc)i seksualnych, poczucia winy ze strony partnera lub partnerki, rozczarowania
zwizkiem itp.
Naley zatem odpowiedzie sobie na pytanie, czy naley za wszelk cen dy do wyzwolenia orgazmu?
J eeli dotychczasowe wspycie jest w peni udane, daje wzajemne poczucie szczcia to koncentracja na
by lub nie by" orgazmu moe to szczcie zaburzy.
* * *
ORGAZM MCZYZNY
Orgazm mczyzny do dugo nie
budzi zainteresowania ba daczy.
Powstaa w seksuologii do
paradoksalna sytuacja ukazyway si
kolejne monogra
fie dotyczce orgazmu u kobiet, a jednoczenie brakowao opra cowa dotyczcych
orgazmu
u mczyzn. Nie mona tego zjawiska
tumaczy faktem, i wielu seksuologw
to mczy ni, a zatem bardziej ich intere
sowaa pe odmienna. Dopiero
w ostatnich 5 latach sytuacja si
poprawia i pojawia si wi cej prac
powiconych seksu alizmowi mczyzn.
Przyczyn byo kilka; rosnca luka midzy
znajomoci seksualizmu kobiet a
mczyzn, interesujce spos trzeenia ze
strony kobiet seksuologw obalajce
istnie
jce miy oraz opr mczyzn wobec nacierajcego ruchu feministycznego na Zachodzie, odzierajcego pe
msk ze wszystkich wartoci.
Przez dugi czas seksualizm mczyzny objty by kilkoma stereotypami: mniejszej uczuciowoci, ubstwa
ekspresji seksualnej, tosamoci
157
orgazmu z wytryskiem, wikszej biclogizacji. Okazao si, e nazbyt uproszczono seksualizm mski. Po
pierwsze trudno przypisa mczynie mniejsz uczuciowo; nie jest ona mniejsza ni u kobiet, tylko
inaczej jest wyraana. W wychowaniu mczyzny dominowa przez wieki nacisk na ukrywanie uczu,
ujawnianie
,twardoci" i siy. Za tumienie uczu pacili mczyni chorobami psychosomatycznymi, a zwaszcza
zawaem serca i chorob wiecow. Nie ma zatem mniejszej uczuciowoci, lecz inne s jej kierunki oraz
ekspresja.
Ubstwo ekspresji seksualnej okazao si rwnie stereotypem. Na ten pogld wpyn take model
wychowania, narzucajcy mczynie msko" w ku, czyli pewno siebie, zdobywczo, kult iloci
nad jakoci. W zwizkach partnerskich wyzwolonych z konwencji i tabu ekspresja seksualna mczyzn
ma szerok skal i czsto dorwnuje kobiecie. Inaczej mwic seksualizm mczyzny w znacznym stopniu
jest pochodn, nie tyle jego natury, co kultury i wychowania.
W ars amandi przypisywano mczynie wiksz wraliwo na
bodce wzrokowe, a kobiecie na suchowe i dotykowe. Stereotyp ten naleao zmieni, jakkolwiek
statystycznie rzecz biorc tak jest w wikszoci przypadkw. Wynika to jednak w duej mierze z tradycji, a
nie z natury psychoseksualnej pci. Wielu mczyzn potrafi ujawnia wysok wraliwo na wszelkiego
typu bodce zmysowe i wspczesna kultura seksualna podkrela potrzeb rozwoju wszechstronnoci w tej
dziedzinie. Inny stereotyp - biologizacja seksualizmu mskiego - ju dawno zosta rozpoznany jako bdny,
okazao si bowiem, e erotyzacj okresu dojrzewania rozcignito na cay okres seksualnego ycia
mczyzny. Okazao si, e biologizm seksualny nie zaley od pci, lecz od typu osobowoci i wychowania.
Nie osta si rwnie inny stereotyp - orgazmu utosamianego z wytryskiem. Okazao si, e u mczyzn
rwnie istnieje zjawisko orgazmu biologicznego i psychicznego, niekoniecznie zwizanego z faktem
wytrysku. S bowiem mczyni przeywajcy orgazm psychiczny bez
wytrysku i odwrotnie.
W porwnaniu do kobiet zakres form stymulacji seksualnej prowadzcych do orgazmu jest u mczyzn
mniejszy, gdy podstawow form jest stymulacja czonka (rczna,
oralna, podczas stosunku). Bywaj jednak mczyni osigajcy orgazm w wyniku wyobrani oraz
dranienia innych sfer erogennych, np. brodawek piersiowych, pobudzania karku. Przewaa jednak potrzeba
pobudzenia czonka.
Reakcje w orgazmie rwnie s zrnicowane. Mimika moe wyraa bogostan, zadowolenie, rzadsze s
grymasy. Wielu mczyzn w wyniku nieujawniania swych uczu zachowuje ,kamienn" twarz. Niektrzy w
momencie wytrysku maj drgawki caego ciaa, inni jedynie miednicy, ale wielu nie ujawnia adnej ekspresji
ruchowej. Bywaj rne reakcje sowne, czciej proste (mruczenie), rzadziej w formie zda. Intensywno
dozna w orgazmie rwnie jest zrnicowana - od spazmu, zadowolenia - do drgawek ciaa, przejciowej
utraty wiadomoci.
U wielu mczyzn intensywno przey jest najwiksza tu przed
wytryskiem, sam orgazm jest obojtny lub nawet dranicy. U innych natomiast najsilniejsze s doznania w
czasie wytrysku. Przeycia psychiczne mog obejmowa np. uczucie rozadowania napicia, przyjemno o
rnym stopniu natenia, stan ekstazy, poczucie
zjednoczenia z partnerk albo obco i dystans wobec niej.
Osobowo mczyzny w sferze przey seksualnych ma pewne stae cechy, a sfery yczu zalene s od
osoby partnerki. J edne partnerki dziaaj bardziej zmysowo, inne pobudzaj do uczu opiekuczych,
romantycznych. J edna kobieta potrafi wzbudzi wzniose uczucia, inna prowokuje do figlarnoci, a jeszcze
inna do agresywnoci, a nawet sadyzmu. Dany mczyzna moe by zatem rny w kontaktych z rnymi
kobietami. Im bardziej prymitywny jest mczyzna, tym wiksza jest stao form jego przeywania. Im
bardziej natomiast zoona jest jego osobowo, tym wiksza jest jego zdolno do indywidualizowanej
reakcji wobec danej kobiety.
W zwizku partnerskim kobieta moe prowokowa mczyzn do zaspokajania rnych potrzeb
psychicznych przez wspycie. Zachowanie jednej kobiety prowokuje potrzeby ambicjonalne, ch
wykazania si" sprawnoci, natomiast inna wciga partnera w gbsze zakresy przey.
Czstym fenomenem mczyzny jest autoerotyzm seksualny, czyli
przeywanie orgazmu dla siebie", w oderwaniu od osoby partnerki. Inaczej mwic wspycie jest
przedueniem samozaspokajania si, a osoba partnerki staje si narzdziem do wyzwolenia orgazmu.
Przezwycienie autoerotyzmu jest warunkiem stworzenia partnerstwa
seksualnego.
W miar upywu czasu u wielu mczyzn stopniowo zmniejsza si
fizyczna zdolno czstotliwoci orgazmw. O ile w modym wieku moe mie ich kilka w cigu jednej
nocy, o tyle pniej ta czstotliwo si zmniejsza. U niektrych mczyzn problem ten jest bolenie
przeywany i traktuj oni modo jako zoty wiek" swego erotyzmu. Z punktu widzenia bogactwa form
przeywania orgazmu czstotliwo nie ma znaczenia. Bogate kultury seksualne wyranie podkrelaj, i
bardziej jest wartociowe wzbogacania form ars amandi i pogbianie przey ni wiksza czy mniejsza
czsto kontaktw. Ich wielo prowadzi raczej do spycenia ni wzbogacenia
przey w orgazmie.
Innym wanym zagadnieniem seksualizmu mczyzny jest zdolno
do sterowania reakcjami seksualnymi i opniania momentu orgazmu. Z wielu bada wynika, i jest to
problem wikszoci mczyzn, nie potrafi oni bowiem przedua wspycia i ich reakcje s zbyt krtr kie,
a zatem i orgazm jest tylko w czci rozwinity. Bogactwo i peni orgazmu mona przey jedynie w
warunkach bogatej i dugiej
159
158
ars amandi. Nie jest to moliwe, kiedy rozpoczyna si wspycie po duej przerwie i czsto zmienia
partnerki. Postpowanie takie prowadzi do wzrostu pobudliwoci, przez co utrwala si nawyk krtkiego
czasu wspycia. Pniej nawet nawizanie staego zwizku i czste wspycie moe niewiele zmieni.
Zby
wczesne wytryski nasienia zdarzaj si ponad poowie mczyzn. J ak ju wspomniaem, zuboa to zakres
przeywanych dozna. Wyduenie czasu trwania wspycia wymaga zatem specjalnego wysiku i
odpowiednich warunkw, ktre zapewni jedynie staa partnerka i ustabilizowane co do
czstoci wspycie. Tak wic pogld, i orgazm jest w sposb naturalny dany mczynie jest tylko w
poowie prawdziwy, gdy penia przey w orgazmie rwnie wymaga czasu, pielgnowania, kultury
wspycia
i optymalnej wizi partnerskiej. Stosunek
przedsionkowy
Nie jest to rzadki styl wspycia u mczyzn. Przyczyny jego wyboru i trwaoci bywaj rne. Posu si
kilkoma przykadami rozwoju tego typu upodobania seksualnego u mczyzn, opierajc
si na najczciej spotkanych przypadkach:
Uwarunkowania fizjologiczne wynikajce z
samozaspokajania si
Dugotrwae samozaspokajanie si mczyzny prowadzi do przyzwyczajenia si do okrelonej intensywnoci
bodcw dotykowych, dajcych poczucie ciasnoci". W normalnym stosunku, z gbok immisj, moe
powsta uczucie nadmiernego luzu w pochwie i w konsekwencji ruchy frykcyjne s zbyt sabe, aby
wyzwoli wytrysk.
Wwczas stosunek pytki daje wiksze uczucie tarcia, umoliwiajc w ten sposb
osignicie wytrysku.
Uwarunkowania wynikajce z pettingu, ze wspycia z dziewic
Zdarza si, e w danym zwizku dochodzi jedynie do pytkiego stosunku, partnerka pragnie bowiem
zachowa bon dziewicz lub z innych przyczyn nie moe doj do defloracji. Powstaje w ten sposb
przyzwyczajenie do tego stylu wspycia i pniej trudno ,przestawi si" na normalny stosunek. Moe on
zreszt nie dawa optymalnego uczucia tarcia.
Niedostosowanie seksualne
U czci mczyzn wspyjcych z zw. wskimi kobietami lub majcych may obwd czonka w stanie
wzwodu normalny stosunek z pen immisj moe dawa subiektywne odczucie luzu w pochwie i std
wybr wspomnianego stylu wspycia. Gboka immisj nie daje uczucia tarcia, nie dziaa zatem
podniecajco.
160
Przeciwdziaanie zaburzeniom wzwodu
W przypadku istnienia ww. przyczyn lub przykrych dowiadcze
z zaburzeniem wzwodu, niepena immisja moe stanowi doping do wzmoenia odczu dotykowych w
trakcie ruchw frykcyjnych, umoliwiajcych zachowanie penego wzwodu.
Podwiadome lub wiadome tendencje walki z partnerk
Zdarza si, e wspycie seksualne staje si form podwiadomej lub wiadomej walki z partnerk,
motywowanej rnymi przyczynami. Istot wspomnianej postawy moe by unikanie tego, czego
oczekuje partnerka, niezaspokojenie jej potrzeb. J est ona dziki temu ,ukarana".
Po stosunku
W dyskusjach na tematy seksualne kobiety czsto opisuj typowe
ich zdaniem zachowania seksualne mczyzn: ,staraj si zdoby kobiet, ale po zdobyciu staj si zimni, a
nawet nieprzyjemni". Tumaczy si to w tych dyskusjach rnie: ,mczyni s prymitywniejsi", rola
mczyzny w ewolucji uksztatowaa z niego zdobywc, to jest jego celem", mczyzna typowy niewiele
wie o psychice
kobiety".
Fakt czstego powtarzania si skarg na zachowania mczyzn po stosunku wymaga
zajcia si tym zagadnieniem.
Badania powicone zachowaniom erotycznym ujawniy ich zrnicowanie, w zalenoci od pci. Kobiety
po stosunku znamiennie czsto oczekuj dalszych pieszczot, czuoci, wyzna. Krzywa podniecenia
seksualnego opada u nich wolniej. J eeli zasypiaj, to najczciej instynktownie przytulaj si i
obejmuj partnera. Dla wielu kobiet zasypianie w objciach ukochanego mczyzny jest jednym z
najpikniejszych przey. U czci kobiet natomiast pierwszy stosunek i pniejsze pieszczoty s
wprowadzeniem do nastpnego wspycia, ktre przeywaj peniej, silniej i wwczas krzywa
podniecenia opada szybciej.
U mczyzn natomiast krzywa podniecenia po stosunku zazwyczaj
opada szybciej, pojawia si zobojtnienie erotyczne, potrzeba snu. U mniejszoci mczyzn ich reakcje
upodabniaj si do kobiecych. Istnieje jeszcze jedna kategoria mczyzn, u ktrych po stosunku rodz si
niemie odczucia obrzydzenia seksualnego, smutku, zniechcenia wraz z potrzeb dystansu wobec partnerki.
Wyjanienie przyczyn zrnicowania zachowa po stosunku jest bardzo trudne, nakadaj si tu bowiem
mechanizmy fizjologiczne, podwiadome i wiadome, uczuciowe, kultura i poziom wiedzy erotycznej.
Indywidualnie mona tumaczy, dlaczego po stosunku jeden mczyzna odwraca si i zasypia, drugi
nagle trzewieje" i zajmuje si czym innym, trzeci staje si smutny i przygnbiony, czwarty przy161
11 _ Seks partnerski
tul si, pieci, pity oczekuje pochway za to, co zrobi", nastpny za wszelka cen dy do powtrzenia
wspycia itp. Podobne zachowania mog kry za sob odmienne motywy.
Z punktu widzenia ars amandi partnerzy powinni zna specyfik odmiennoci psychoseksualnej pci,
wzajemne potrzeby i oczekiwania, w celu tworzenia kultury wspycia, dajcej pene wzajemne
zadowolenie. W typowym modelu wspycia wskazane jest po stosunku kontynuowanie pieszczot i
czuoci, wzajemne dostosowywanie si do potrzeb i oczekiwa.
J eeli nawet s naturalne mechanizmy fizjologiczne i uczuciowe zniechcajce mczyzn do kontynuowania
pieszczot po stosunku, to nie mona poprzesta na poddaniu si im. W wiadomoci powinno istnie
nastawienie, e istnieje druga osoba, ktra co przeywa, oczekuje.
Tak wic konkretne zachowanie partnera po stosunku ujawnia nie
tylko specyfik jego reakcji seksualnych, ale rwnie poziom jego kultury seksualnej, uczuciowej,
wraliwoci, jest rwnie testem prawdziwej postawy wobec partnerki. Mona z tych zachowa odczyta:
niewiedz, obojtno, lekcewaenie, fascynacj, narcyzm, mio.
Wspycie jest sztuk seksualn, ale rwnie i sprawdzianem wzajemnego kontaktu uczuciowego. Zapewne
brak uwiadomienia seksualnego jest znaczn przeszkod.
J eeli jednak wiedzy nie brakuje, a zachowania pozostawiaj osad rozgoryczenia i alu u drugiej osoby, to
przyczyn takiego, a nie innego zachowania partnera naley szuka
gdzie indziej.
Podkrelam to dlatego, e zbyt czsto pokada si ufno w samym uwiadomieniu, w informacjach.
Tymczasem w zachowaniach seksualnych wicej znaczy postawa wobec partnera, umiejtno
odczytywania wzajemnych oczekiwa i potrzeb. Partner moe by prawdziwym encyklopedyst
seksualnym, mimo to daje z siebie o wiele za mao:
bo nie moe, bo nie chce, bo nie czuje takiej potrzeby wobec danej osoby.
* * *
ORGAZM Z WYOBRANI SEKSUALNEJ
Wrd rnych form pobudzania
seksualnego prowadzcego do orgazmu
istnieje - wprawdzie rzadko, ale jednak
spotykana naturalna wyobrania.
Najcz ciej znaczenie wyobrani seksu
alnej polega na rozbudzaniu
i potgowaniu podniecenia, jest ona jedyna z
wielu bodcw seksualnych w ars amandi.
Czasem wyobrania naley do
wiata marze, oczekiwa, poprzedzajcych wspycie seksualne, prowadzi do
podnie
cenia, rozbudzenia. W okresie
poprzedzajcym inicjacj seksu aln
wiele osb uruchamia swo j
wyobrani i buduje fanta
zje seksualne, w ktrych spenia
j si marzenia, pragnienia, idealny partner itp. Wyobrania seksualna ,wprowadza" wic
do wyidealizowanego i oczekiwanego wspycia. Najczciej treci tego wiata wyobrani s wasne
fantazje, zapamitane sceny erotyczne z filmw, fotografii, tekstw literackich, opowiadania i zwierzenia
innych.
Badajc ycie seksualne wielu moich pacjentw mogem si rwnie przekona, e u czci z nich
tworzywem wiata wyobrani seksualnej bya lektura publikacji z zakresu seksuologii (w ostatnim okresie
szczeglnie ,Sztuki kochania" dr M. Wisockiej). Opis technik seksualnych, pieszczot, zachowa partnera
rozbudza wyobrani, dostarczajc jej wielu nowych informacji. W konsekwencji prowadzi to do nowych
oczekiwa i potrzeb. Dobrze, jeeli partner rwnie ,dojrza" do tych nowych oczekiwa, wwczas bowiem
wsplna lektura moe pomc parze we wzbogaceniu ich ars amandi. Czsto jednak si zdarza, i tylko jedno
z pa merw poznaje wspomniane lektury, a drugie uznaje, e s one zbdne: nic nowego dla mnie".
Powstaje rozbieno oczekiwa, potrzeb i paradoksalnie - lektura moe przyczyni si do powstania
rozdwiku midzy partnerami. wiat wyobrani seksualnej moe zatem sprzyja pogbieniu lub
powodowa rozlunienie wizi seksualnej partnerw.
Innym wiatem wyobrani seksualnej s fantazje towarzyszce samo pobudzaniu seksualnemu,
czyli masturbacji. W typowych sytuacjach 163
silna potrzeba rozadowania napicia seksualnego prowadzi do pobudzania narzdw pciowych, a
wyobrania jes u jednym z wielu bodcw, drugim" co do wanoci po mechanicznym dranieniu.
Osatnie badania wskazuj, ze wyobrania towarzyszca masturbacji ma due znaczenie dla pniejszego
ycia seksualnego.
Im bardzie) jest ona drobiazgowa, dokadna, obrazowa, tym wiksze mog powsta problemy w realnym
wspyciu z konkretn osob. Wyobrania moe bowiem stwarza oczekiwania i scenariusz ycia
seksualnego, nie zawsze moliwy do zrealizowania w praktyce. Partnerowi mog nie odpowiada
adresowane do niego potrzeby, pragnienia, moe tez reagowa zupenie inaczej ni ,partner z fantazji". Tego
typu mechanizm jest jedn z przyczyn braku zadowolenia ze wspycia. Na szczcie w wikszoci
przypadkw wyobrania towarzyszca samozaspokajaniu ogranicza si do oglnego ta wspycia, do
samego faktu kontaktu z drug osob, co nie daje pniejszych nastpstw w realnym wspyciu
seksualnym.
Omwione wyej fenomeny wyobrani seksualnej sprowadzaj si do ograniczenia jej roli do jednego z
bodcw erotycznych, czsto wanego w prawidowym rozwoju ars amandi.
Wyobrania seksualna moe tez odgrywa w yciu seksualnym rol pierwszoplanow, odpowiedzialn za
fakt przeywania orgazmu. Czciej to si zdarza w samozaspokajaniu si, w ktrym dla dane) osoby
dranienie mechaniczne narzdw pciowych spada do ,drugiej" rangi. Wyobrania tak dalece rozbudza
podniecenie, i dranienie mechaniczne jest jedynie elementem towarzyszcym. Czasem nie osoba partnera,
a wanie wyobrania i dostarczane przez ni bodce dziaaj najsilniej podniecajco. Osoba partnera staje
si czsto drugoplanowa, sprowadza si do roli narzdzia lub substytutu (podstawia si inn osob). Tego
typu przykady nie s rzadkie i tak np. partnerka rozczarowana swoim partnerem woli wspomina innego,
znanego z jej przeszoci erotycznej i w zasadzie nadal z tamtym wspyje, chocia ogranicza si to do
wiata wyobrani. Istnieje zatem w jej wspyciu partner realny, sprowadzajcy si do roli pobudzacza"
mechanicznego, oraz partnerkochanek (w wiecie wyobrani) fascynujcy erotycznie.
Innym przykadem pierwszoplanowe) roli wyobrani seksualne) jest reakcja na stymulacj audiowizualn,
np. podczas ogldania wydawnictw porno. Moe doj do orgazmu bez adnego fizycznego pobudzenia, bez
dranienia sfer erogennych.
Badania wskazay, e tego typu orgazm czciej jest spotykany u mczyzn ni u kobiet, chocia czstsza
stymulacja pornografi u kobiet moe rwnie wyzwoli u nich zdolno przezywania orgazmu. W tych
przypadkach wyobrania seksualna jest pobudzana z zewntrz, jej tworzywem s ogldane sceny erotyczne.
Mona zatem tu mwi o orgazmie z wyobrani wzbudzone) z zewntrz.
Niektre osoby obdarzone bogatym wiatem fantazji mog rw 164
nie przey orgazm w wyniku rozbudzenia wasnej wyobrani, bez bodca z zewntrz. Istnieje w nich tak
silna koncentracja na wyobraonych bodcach erotycznych, i zaciera si granica midzy wiatem realnym a
wiatem fantazji. Nastpuje pobudzenie sfer erogennych z poczuciem konkretnoci i realnoci, np. dana
kobieta wyobraajc sobie stosunek moe mie uczucie wypenienia pochwy, ruchw frykcyjnych, jakby to
si dziao w rzeczywistoci. Prowadzi to u niej do orgazmu i wraenia prawdziwego fizycznego kontaktu.
Sprowokowao to niektrych badaczy do goszenia pogldu o samowystarczalnoci seksualnej czowieka,
ktry szybko podchwyciy ruchy feministyczne na Zachodzie. J eeli jednak dokadniej zbada si to zjawisko
to okae si, ze tak przezywany orgazm jest odczuwany jako niepeny. W przypadku kobiet skurcze pochwy
w momencie orgazmu odbierane s jako przykre, dranice. Dopiero wwczas odczuwa si
niepenowartociowo wiata wyobrani seksualnej.
U innych natomiast osb przeyte w wyobrani wspycie i orgazm wyzwalaj potrzeb kontynuacji
pieszczot i stosunku z realn osob. Orgazm staje si zatem me tyle satysfakcj seksualn, co pocztkiem jej
osignicia. Brak realne) osoby staje si wwczas rdem przykroci, smutku, wewntrznego rozdarcia.
Idea samowystarczalnoci seksualne) z pozoru tylko jest prawdziwa U e rde tkwi bdny pogld, i
rdem radoci seksualnej jest orgazm. Kult orgazmu doprowadza do tego, ze coraz wiece) partnerw
doskonali odruchy seksualne, fizjologi, techniki wspycia, a nie docenia partnerstwa, wizi psychicznej
z drug osob, zjednoczenia z ni. W ten sposb - paradoksalnie - mamy coraz doskonalsz, pen perfekcji
technik wspycia z coraz gbszym towarzyszcym je) smutkiem i brakiem zadowolenia psychicznego.
Mona by coraz bardziej sprawnym seksualnie, a zarazem coraz bardziej smutnym we wspyciu.
Orgazm w wyobrani seksualnej jest jednym z fenomenw seksualizmu czowieka, wskazujcym na
znaczenie te) wyobrani, na moliwoci tkwice w psychofizjologn seksualnej, ale nie jest w stanie zastpi
peni fascynacji erotyczne), )ak si realizuje w zwizku partnerskim opartym na mioci.
* * *
POZYCJ E WSPYCIA
Pozycje wspycia seksualnego maj kilka znacze:
fizjologiczne, psychologiczne oraz kulturowe. Znaczenie fizjologiczne wynika z ypu budowy partnerw
oraz z ich wraliwoci zmysowej. Inne zatem bd optymalne pozycje w przypadku np. kobiety z dug,
wsk pochw, reagujc najsilniej na pobudzanie tylnego sklepienia pochwy, ni kobiety z pochw krtk
i szerok, uwraliwionej na dranienie okolicy szyjki macicy. Znaczenie psychologiczne pozycji wynika z
rodzaju partnerstwa i struktury zaspokajanych potrzeb
psychicznych we wspyciu - inne pozycje ceni np. mczyni nastawieni na maksimum bodcw
wzrokowych i traktujcych obojtnie osob partnerki, inne natomiast wybieraj ci, ktrzy pragn zespolenia
ciaa i wymiany czuoci. Znaczenie kulturowe pozycji wynika z przyjtych postaw wobec drugiej pci. l tak
np. w niektrych tradycjach kulturowych pozycja klasyczna wyraaa dominacj mczyzny i ulego
kobiety, w innych - pozycja wzajemnie siedzca lub boczna wyraaa partnerstwo pci.
Wiele informacji na ten temat znajdujemy w dzieach historii sztuki erotycznej, a czsto pojawiania si
danej pozycji daje nam porednie dane o
rodzaju postew midzy pciami. Znane s rwnie atlasy pozycji seksualnych - od
90 do 160 - chocia podstawowych jest w zasadzie 12; inne - to ich warianty. Pozycje wspycia mona
traktowa jako sztuk dla sztuki i znam takich, ktrzy poczucie wasnej mskiej atrakcyjnoci bior z faktu
,zaliczania" wszystkich po kolei.
Kultura wspycia seksualnego zakada, i kady zwizek partnerski znajduje optymalne dla siebie pozycje,
dostosowane do wzajemnej budowy, typu wraliwoci zmysowej i potrzeb psychicznych. Zdarza si jednak,
i w niektrych zwizkach stosowana jest jedynie 1lub 2 pozycje, inne bowiem traktowane s jako
,wynaturzenie". Mam nieraz do czynienia z partnerami, ktrzy po wielu latach pierwszy raz przeywaj
udane wspycie dziki doborowi optymalnej
pozycji.
Pozycja klasyczna
Partnerka ley na plecach, a partner jest pochylony nad ni. Oboje zwrceni s twarzami do
siebie. Bodce dotykowe z pochwy i czonka s
przecitnie silne. Lepiej pobudzana jest przednia ciana pochwy. echtaczka jest sabo draniona. Pozycja
sprzyja pieszczeniu kobiety, zjednoczeniu cia, opiekuczemu objciu gowy partnerki. Dla wielu kobiet jest
cenna ze wzgldu na oczekiwany kontakt caego ciaa, uczu. ci ciaru mczyzny na sobie. Wyraa
tradycyjny podzia rl - dominacj mczyzny i ulego kobiety. Trzeba przyzna, i wielu
osobom dlatego wanie ona odpowiada. 166
Wariant l
Partnerka lekko unosi nogi i zgina je w kolanach. Zwiksza si wwczas zakres pobudzania pochwy,
uatwione jest zapodnienie. Dranienie echtaczki jest nieco silniejsze. Pozycja uatwia ruchy frykcyjne oraz
ruchy miednic.
Wariant 2
Partnerka przesuwa nogi na ramiona partnera. Immisja czonka jest gboka, co jest przydatne w
maksymalnej wraliwoci sklepienia pochwy (tzw. kobiety gbokie) lub przy krtkim czonku. Zwiksza
zdolno zapodnienia. Umoliwia aktywno mczynie oraz bierno kobiecie.
Wariant 3
Uda partnerki s midzy udami partnera. Le pasko. Pozycja jest korzystna przy dugim czonku,
czciowo bowiem pozostaje on midzy udami. Przydatna jest rwnie przy sabych wzwodach, gdy
wszechstronny ucisk na czonek poprawia ukrwienie. Zwikszone jest dranienie echtaczki. Nie jest
wskazana przy krtkim czonku.
Wariant 4 *
Partnerka ley na plecach, partner unosi si na rkach Pozycja i~;ana orzez mczyzn
cenicych bodce wzrokowe przy ,wchodze Wariant 4
rariiKi"
lubiana przez mczyzn niu" do
pochwy.
Pozycja klasyczna odwrotna
Partnerka ley na mczynie. Mczyzna ley na plecach Uatwia
aktywno kobiecie, ktra moe swobodnie porusza miednic w rnych kierunkach i drani echtaczk
przez pocieranie. Czsto stosowana w zwizkach, w ktrych nie jest wskazana aktywno partnera (np. w
chorobach ukadu krenia). Lubiana przez partnerw zwizku, w ktrym istnieje odwrcenie tradycyjnych
rl pciowych.
168
Pozycja leca tylna
Partnerka ley na brzuchu, a partner wykonuje ruchy lekko nad ni uniesiony. Pozycja utrudnia utrzymanie
czonka w pochwie, ktry czsto wysuwa si. Bardziej przydatna przy silnym tyozgiciu pochwy. Pozycja
lubiana przez mczyzn z fetyszyzmem kobiecych poladkw lub cenicych harmoni budowy poladkw.
Utrudnia pieszczoty. W zasadzie moliwa jest tylko aktywno partnera. Pozycja boczna
przednia
Uatwia wspycie przy mniejszym wysiku fizycznym, moliwa jest wiksza aktywno obojga
partnerw, wymiana pieszczot. Partnerzy mog mocno do siebie przylega, moe te partnerka grne udo
przenie na udo partnera. Wskazana w pierwszym okresie ciy, zmniejsza bowiem ucisk na brzuch. W
pozycji tej, przy zczonych udach partnerki, jej ruchy uatwiaj utrzymanie wytrysku, moliwe jest
rwnie lepsze cignicie napletka.
Pozycja boczna tylna
Partnerzy le na boku, kobieta tyem do mczyzny, odchylona od niego, ze zgitymi kolanami. Stopie
jej odchylenia reguluje gboko immisji; im bardziej jest odchylona, tym gbsza immisja. Pozycja ta
pozwala na aktywno obojgu. Korzystna przy orgazmie mieszanym lub echtaczkowym, umoliwia
bowiem dobre rczne pobudzanie echtaczki przy jednoczesnym dranieniu czonkiem przedniej ciany
pochwy.
Pozycja na jedca"
Partner ley na plecach, a partnerka siedzi na nim. Pozycja obecnie bardzo popularna, lubiana przez
partnerw oczekujcych pieszczot i bodcw wzrokowych, ktrych dostarcza zgrabna w tej pozycji figura
kobiety (ona sama musi by raczej szczupa). Umoliwi? aktywno kobiecie, ktra moe wykonywa ruchy
miednic we wszystkich kierunkach. Immisja czonka jest gboka i dranienie moe obejmowa wszystkie
ciany pochwy. Przydatna dla kobiet z orgazmem pochwowym i dla mczyzn z zaburzeniami erekcji,
osabionych.
Pozycja naley do jednej z najbardziej podniecajcych, przez wszechstronn zmysow stymulacj,
zwaszcza wzrokow. Zalecana przez seksuologw do leczenia impotencji i anorgazmii.
170
Pozycja ginekologiczna
Partnerka ley na podwyszeniu (tapczan, niski st) z szeroko rozwartymi udami, a partner klczy lub stoi
midzy jej udami. Pozycja zalecana przez seksuologw w przypadkach zaburze wzwodu, umoliwia
bowiem wprowadzenie czonka do pochwy nawet w stanie maego wzwodu przy pomaganiu sobie rk.
Przydatna rwnie dla mczyzn zaczynajcych wspycie seksualne, uatwia bowiem immisj, oswaja z
budow kobiety i pozwala delikatnie wprowadzi czonek do pochwy. Inaczej mwic jest to pozycja
terapeutyczna. Przez kobiety jest ona mao lubiana, utrudnia bowiem pieszczoty, czsto jest te odbierana
jako enujca.
Pozycja od tyu (kolankowookciowa)
Kobieta klczy, a partner wprowadza czonek od tyu, trzymajc partnerk rkami za biodra. Uatwia
aktywno mczynie. Przydatna do pobudzania echtaczki, sprzyja zajciu w ci. Obecnie rzadziej
stosowana, ma bowiem mao walorw erotycznych. Bya czciej spotykana w kulturach antycznych,
agrarnych (naladownictwo wiata przyrody).
Pozycja siedzca przednia
Partner siedzi na krzele, a partnerka na nim, twarzami do siebie. Immisja czonka jest gboka. Pozycja
sprzyja pocieraniu echtaczki. Uatwia przytulenie. Zakres ruchw jest ograniczony. Pozycja stosowana
najczciej w przypadku duej rnicy wzrostu midzy partnerami (wysoki mczyzna, niska kobieta).
172
173
Pozycja stojca
Pozycja a uatwia dranienie echtaczki i odzi czonka. Przydatna jest u partnerw podobnych wzrostem.
Spotykana czciej w przypadkach braku odpowiednich warunkw do wspycia. Immisja pytka. Pozycja
rzadko stosowana.
Pozycja stojca bardziej jest ceniona przez mczyzn ni ich
partnerki, daje bowiem specyficzne bodce wzrokowe,
moliwo szybkiego kontaktu seksualnego. Kobiety wy
bieraj t pozycj w zasadzie wwczas, gdy odpowiada ich
budowie pochwy, uczuciowo natomiast jest ona mao przez nie
ceniona.
Trzeba przy okazji wspomnie, i w przy
padku powyszych pozycji do czsto istnieje subiektywne
poczucie ,panowania" lub
bycia zdobywanym" u partnerw, a wybr pozycji przez
drug osob bywa oceniany jako postawa wobec wasnej
osoby, np. wyraz szacunku lub jego braku. Nie jest to
takie irracjonalne, jakby si zdawao.
Pozycja buddyjska (seksualnej medytacji)
Nie tyle wana jest sama pozycja, co technika kontaktu i jej idea. Partnerzy mog siedzie odchylajc si od
siebie do tyu, podpierajc si rkami. Zasad pieszczot, duszego zjednoczenia w bezruchu, a nastpnie
delikatnych, wolnych i dugotrwaych ruchw jest umiejtno koncentrowania si na danej fazie pieszczot,
kontaktu. Akt przebiega jak na filmie o zwolnionych obrotach.
Stosowa j mog partnerzy z umiejtnoci technik kontemplacyjnych. Dziki nim potgowane s wraenia
zmysowe, przeycia psychiczne, rozszerza si zakres bodcw. J ogici porwnuj to przeywanie do
ogldania kwiatu. Mona go podziwia krtko, koncentrujc si na wygldzie, zapachu i szybko wraenie
ginie albo przyglda si duej i zauway nie dostrzegane uprzednio odcienie barw i zapachu. Mona
rwnie w trakcie trwania tej koncentracji i medytacji dalej potgowa zakres wrae i przenie
przeywanie pikna kwiatu do pikna i harmonii caej przyrody, bytu. W spotkaniu seksualnym mona
wanie przej od prostego wraenia i przeycia o peni zjednoczenia z partnerem, do ekstazy mistycznej.
Wspomniana technika jest jednak elitarna, wymaga bowiem wicze medytacyjnych, bogatej i wraliwej
osobowoci, dobrego partnerstwa oraz wielu tygodni wicze.
174
ORALIZM
Oralizm, czyli pieszczoty oralnogenitalne, zwane jeszcze inaczej mioci francusk, nadal s jeszcze
oceniane kontrowersyjnie. Z jednej strony wszystkie dane socjoseksuologiczne ujawniaj ich powszechno,
z drugiej jednak strony nadal w wielu zwizkach dochodzi do konfliktw na ich tle. rdem tych
konfliktw moe by przypisywanie tym pieszczotom cech dewiacji seksualnej,
zaenowanie i niech do tego typu pieszczot, a najczciej odmienne ich traktowanie przez partnerw. Dla
jednego z nich wspomniane pieszczoty s odczuwan potrzeb, dla drugiego natomiast czym
nieprawidowym, wyrafinowanym. Bywaj rwnie opory natury moralnej, estetycznej i uczuciowej.
Pieszczoty oralnogenitalne maj rne formy; dranienie ustami narzdw pciowych partnera (od lizania
do gryzienia), poykanie na
176
sieni, formy jednostronne lub wzajemne. Najczciej mamy do czynienia z dwiema postaciami tych
pieszczot - wzajemnym dranieniem narzdw pciowych przez partnerw przy bocznym uoeniu ciaa lub
te naprzemiennym dranieniu. Partner pobudza jzykiem wargi mniejsze, ecztaczk (do czsto dochodzi
wtedy do orgazmu), pochw, a partnerka drani czonek ustami, pobudzajc jego odi, imitujc ruchy jak
w stosunku; niekiedy w tym samym czasie pobudza trzon czonka rk (w tym przypadku rwnie moe
doj do wytrysku nasienia). Wytrysk moe by na zewntrz, ale moe te by
wypluwany lub poykany.
Naley odrnia pieszczoty oralnogenitalne jako jedn z form
pieszczot poprzedzajcych stosunek, ale nie majcych na celu doprowadzenie do orgazmu, od oralizmu, w
ktrym wspomniana forma pobudzania doprowadza do orgazmu i jest ona form podstawow. W tym
drugim przypadku powstaj zakodowane reakcje i oralizm staje si niekiedy jedyn form osigania
satysfakcji seksualnej.
Pieszczoty oralnogenialne s bardzo specyficzn form partnerstwa seksualnego i kryj w sobie
zrnicowane motywy. W niektrych zwizkach s one wyrazem ewolucji wizi uczuciowej, seksualnej i
wwczas cae ciao partnera jest odbierane jako dobro, nie ma w nim miejsc ,gorszych' ani ,lepszych".
Pieszczoty staj si wyrazem penej akceptacji ciaa, osoby partnera, jedn z wielu form ars amandi. W
innych zwizkach natomiast mog by wyrazem narcyzmu jednej ze stron, potrzeby ponienia partnera,
potrzeb orgiastycznych. W zwizkach dugo trwajcych wspomniane pieszczoty bywaj metod dopingu
seksualnego w przypadku osabienia reakcji seksualnych, lub te nawet metod leczenia impotencji.
Zdarza si, e pieszczoty oralnogenitalne rozwijaj si jako naturalna potrzeba u partnerw, ale niekiedy s
one moliwe wobec niektrych tylko osb. Sysz nieraz w gabinecie sowa; M domaga si tych
pieszczot, ale nie potrafi si przeama. Kiedy je stosowaam wobec innego partnera, ale wobec ma nie
mog". W tego typu postawie ujawnia si jaka bariera midzy partnerami. Opr wobec tych pieszczot moe
by wynikiem dyskomfortu estetycznego, ale i uczuciowego.
Mao pocigajcy partner, odbierany jako niemski, utrudnia przeamanie si co
do akceptacji tych pieszczot.
Niekiedy wspomniany opr bierze si std, i odczytuje si oczekiwania partnera jako zagraajce,
orgiastyczne. Odczuwa si je nie jako potrzeb wyraania uczu, fascynacji, lecz jako potrzeb sztuki dla
sztuki, wyraenia dominacji, prymatu wasnej pci.
Dochodzimy teraz do kolejnego wanego zagadnienia. Zdarza si
do czsto, i w zwizku jedynie jedno z partnerw domaga si tych pieszczot, ale nie potrafi i nie chce ich
odwzajemnia. Z moich bada wynika, i postawa biorcy tych pieszczot czciej wystpuje u kobiet, dla
ktrych ciao mczyzny jest neutralne seksualnie. W innych zwizkach pieszczoty oralnogenitalne s
wyrazem pod
177
177
12 _ Ski partnerski
daswa, cakowitego oddania partnerowi i wwczas stanowi swoist form hodu wobec niego. Bywa i tak,
e s one dokonywane dla witego spokoju", z potrzeby zaspokojenia nieakceptowanych potrzeb partnera,
z lku, i mgby on szuka ich zaspokojenia gdzie indziej.
W trakcie przeprowadzania bada w jednym rodowisku modzieowym mogem si przekona np., i
modzi mczyni znali kobiety stosujce ten styl pieszczot i
obdarzali je mao pochlebnymi epitetami, argonowymi okreleniami. Dotyczyo to tych kobiet, ktre chtnie
i bez oporu stosoway te pieszczoty w pierwszych kontaktach z danym partnerem.
Pieszczoty oralnogenitalne, jako jedna z form pieszczot, mog by zatem wyrazem rosncej wizi
uczuciowej i erotycznej zwizku i wtedy pogbiaj partnerstwo, s zatem tendencj do". W innych jednak
przypadkach mog by wyrazem tendencji
od" w zwizku i niekiedy znajduje epilog w sdzie, w ktrym druga osoba jest oskarona o dewiacyjne
zachowania, brak taktu i delikatnoci. Granica midzy ich znaczeniem ,do" i od" bywa nieraz bardzo
subtelna i rozpoznawana jest subiektywnie. Podkrelam to dlatego, i nazbyt czsto poprzestaje si na
samym ocenianiu pieszczot, a nie na ocenianiu towarzyszcych immotyww. Zdarza si rwnie, i
partnerzy z lku przed ocen, odrzuceniem, nie ujawniaj swych potrzeb wobec drugiej osoby.
W niektrych przypadkach pynna jest rwnie granica midzy tymi pieszczotami a oralizmem; partnerzy
musz sami j wyczu i oceni, jakie to ma znaczenie dla ich wizi.
Sumujc: pieszczoty oralnogenialne mog by wyrazem pogbiajcej si wizi partnerskiej i jej
bogactwa, mog by rwnie wyrazem anyparnerswa, uprzedmiotowienia osoby partnera i
sprowadzenia seksu do zasady przyjemnoci. r
J ak zwykle bywa w takich sytuacjach, rozpoczy si dyskusje co do kwalifikacji tych zachowa, poniewa
uprzednio byy one zaliczane do
dewiacji seksualnych.
Analizm obejmuje zachowania seksualne rnego typu. W czystej" postaci oznacza wycznie osiganie
satysfakcji seksualnej w wyniku kontaktu doodbyniczego.
Czciej wystpuj inne formy analizmu, np. naprzemienne wspycie analne ze stosunkiem pochwowym
lub kontakt analny w okresie miesiczkowania partnerki. Istniej rwnie pobudzania analne, np. w trakcie
stosunku w pochwie partner
,wspomaga" pobudzanie seksualne przez rczne dranienie odbytu. W tym ostatnim przypadku pobudzanie
analne ma na celu zwikszenie zakresu dozna powstajcych w stosunku pochwowym. J est to forma
pobudze stosowanych w przypadku kobiet ze zbyt szerok pochw lub bardzo wraliwych na dranienie
ciany pochwy znajdujcej si bliej odbytu.
Podobnie jak w pieszczotach oralnogenitalnych ta forma kontaktw seksualnych wzbudza skrajne
oceny i emocje. Dla jednych partnerw jest to
,wstrtne", graniczy z najwikszymi zboczeniami", u innych wzbudza dyskomfort estetyczny i uczuciowy,
odbijajcy si nastpnie na osobie partnera i prowadzcy a do odrzucenia uczuciowego r wstrtu. Rwnie
czsto zachowania analne kojarzone s z homoseksualizmem (pederasia) i partnera ocenia si jako
biseksualist lub ewoluujcego do homoseksualizmu.
Analiza motywacji, skaniajcych do zachowa analnych we wspyciu seksualnym, skania do oceny
nastpujcych, najczciej spotykanych potrzeb l motyww: Tendencje homo i biseksualne
Potrzeba kontaktw analnych bywa nieraz jedynym wyrazem takich skonnoci.
Konformizm i naladownictwo
Wiadomo, e wiele osb prbuje ,wszystkiego", o czym usyszy. Dlatego tego typu rozdzia zachci
niektrych Czytelnikw do ,sprbowania" rzeczy uprzednio im nie znanej.
Potrzeba eskalacji bodcw seksualnych
W wielu zwizkach powstaje uczucie znudzenia i monotonii i w celu uatrakcyjnienia wizi seksualnej
stosowane s rne formy dopingu erotycznego; jedn z nich jest wanie kontakt analny.
Forma zastpcza
Partner, ktry nie potrafi wyksztaci w sobie samoopanowania seksualnego, przy jednoczesnym do
wysokim poziomie temperamentu seksualnego, bdzie usiowa w okresie przerw we wspyciu
seksualnym dopochwowym" stosowa rne formy zastpcze w celu zaspokojenia wasnych potrzeb.
Wiadomo, e takimi formami bywaj wwczas np. pieszczoty oralnogenitalne, stosunek tzw. udowy lub
wanie kontakty analne.
Formy uzupeniajce, stosowane we wspyciu nie dajcym peni satysfakcji.
W przypadkach zmian poporodowych u kobiety moe powsta
u partnera uczucie nadmiernego luzu w pochwie i wwczas kontakt analny daje wraenie wikszego
cienienia. Inny przykad, to potrzeba wzrostu podniecenia seksualnego u kobiety w wyniku jednoczesnego
dranienia pochwy z kilku stron" jednoczenie.
Forma antykoncepcyjna
W niektrych zwizkach kontakty analne s traktowane jako metoda capobiegania ciy.
Zmiana postawy wobec partnera lub ujawnienie si wobec niego postawy agresywnej,
lekcewacej, pogardliwej, odrzucajcej Fiksacja analna
Psychoanalitycy mwi o zatrzymaniu si rozwoju psychoseksualnego na tym wczesnodziecicym poziomie
rozwoju i wwczas potrzeby
kontaktw analnych staj si wyrazem tej (iksac)i rozwojowej. O ile w rozdziale
powiconym oralizmowi (pieszczotom oralno
-genitalnym) rnicowaem formy i motywy tych zachowa znajdujc i pozytywne wartoci w niektrych
sytuacjach, to w przypadku analizmu interpretacja motywacji, jak i kryteriw estetycznych (nie mwic ju o
innych sprawach zwizanych z wartociowaniem wspycia) skania mnie do traktowania analizmu jako
nieprawidowej formy
wspycia seksualnego. 180
TYPY PARTNEREK
Gamologia (nauka zajmu jca si
maestwem) opisuje rnorodne
typo logie zwizkw partner skich
oraz typy partnerw.
Przedstawiam w rozdziale
wasn propozycj typologii partnerek, ktra, moim zdaniem, we wspczesnej obyczajowoci erotycznej
jest do powszechna. Zakadam rwnie, e nie ma typu ,czystego", najczciej bowiem mamy do
czynienia ze wspistnieniem jakby
kilku natur w jednej osobie. Warto rwnie wspomnie, e kobieta moe by wobec jednego mczyzny
,matk", a wobec drugiego przyjmie rol partnerskoprzyjacielsk. Nie mona zatem zaoy, e dany typ jest
stay i niezmienny.
Obserwacja wielu zwizkw pozwala jednak stwierdzi, e postawy kobiet wobec ich partnerw daj si
sprowadzi do nastpujcych typw:
Przyjaciel
Postawa przyjani moliwa jest w zwizkach opartych na zasadzie partnerstwa, mioci, wzajemnej
dojrzaoci i wspodpowiedzialnoci. We wsplne') drodze yciowej taka postawa umoliwia
osignicie sukcesu maeskiego, penego rozwoju osobowoci, kultury seksualnej. Dziki nie")
istnieje nastawienie na dobro partnera, wzajemna yczliwo, okazywanie sobie pomocy. Idea ony -
przyjaciela opiewana bya w kulturze staropolskiej jako synonim szczcia maeskiego i mioci,
najlepszego skarbu. Rzeczywicie, nie ma cenniejszej wartoci w maestwie od wzajemnej przyjani.
Dyplomata
Ten yp postawy jest charakterystyczny dla dojrzaych kobiet, znajcych inno pci i umiejcych znale
klucz" do psychiki partnera. Dziki tej umiejtnoci, dobrze wyraonej w przysowiu o gowie i szyi w
maestwie, zwizek zachowuje
harmoni i osiga dobre przystosowanie. Waciwie w kadym zwizku wskazana jest pewna strategia" w
zachowaniach wobec drugiej osoby. Skuteczna strategia z jednej strony wyraa dojrzao, z drugiej - dobr
znajomo innoci pci i osobowoci swego partnera.
Kochanka
Wspczesna obyczajowo, wysoko cenica zalety seksualne kobiety i kultur wspycia, skania wiele
kobiet do odgrywania roli kochanki. Niektre z nich
maj j we krwi", inne udaj, jeszcze inne wierz, e ta rola najbardziej gwarantuje sukces maeski, co
moe by prawdziwe w przypadku partnerw wysoko cenicych udan wi seksualn. Wspomniana
postawa wyraa traktowanie seksu jako podstawowej wizi midzy partnerami, a z niej wypywaj inne.
Badania sukcesu maeskiego wskazuj, e ideaem w maestwie byoby
poczenie przez kobiet roli przyjaciela i kochanki. Matka
Typ kobietymatki jest coraz czciej spotykany, co wynika z przemian obyczajowych i braku dojrzaoci u
wielu mczyzn. Ukad maeski matka - dziecko, jakkolwiek moe zaspokaja potrzeby obu stron, na
dusz met staje si do mczcy, zwaszcza gdy w tym ukadzie pojawi si rzeczywicie dziecko.
Typowe staj si rozczarowania obojga partnerw. Moim zdaniem jest to czste rdo wielu konfliktw
maeskich i zniechcenia do partnera.
Ksiniczka
Postawa ksiniczki sprowadza mczyzn do roli bluszcza i ta, co jest typowe dla nierzadkiego w naszej
kulturze narcyzmu wielu kobiet. W takim zwizku powstaje ukad dawca - biorca, uniemoli183
182
wiajcy rozwj partnerstwa i mioci, a w yciu seksualnym dominuje branie ze strony kobiety, potrzeba
kultu jej ciaa i doznawania pieszczot bez wzajemnoci wobec partnera.
Rywal
W wyniku emancypacji i walki o dominacj w zwizku niektre kobiety przyjmuj wobec partnera postaw
rywala, ktra obejmuje wiele dziedzin wsplnego ycia, w tym i seksualnego. Wspomniana postawa
stwarza stan napicia i chwiejnej rwnowagi w zwizku, a czsto i dugotrwaej walki.
Dziecko
Kobiety niedojrzae, wygodne, z nie zaspokojonymi potrzebami opiekuczo ze strony ojca, mog przenie
swoje potrzeby na osob partnera. Powstay ukad rodzicdziecko moe by udany, jakkolwiek nie ma w nim
partnerstwa. Sukces tego zwizku m. in. zaley od faktu, czy partner jest autorytetem w dziedzinie
seksualnej, ekscytujcym erotycznie. Wiele takich zwizkw jest szczliwych, a dojrzaa postawa
mczyzny moe uatwi rozwj penej osobowoci kobiety.
Echo
Postawa echa jest typowa dla kobiet z tzw. jani odzwierciedlon, czyli pozbawionych wasnej
indywidualnoci. Sensem ich ycia i wiatem psychicznym staje si osoba partnera. Przyjmuj jego styl
mylenia, przeywania, jego wiat wartoci. W takim zwizku istnieje waciwie jedna osobowo -
mczyzny, a partnerka jest jej widzem i klakierem. Skrajn form tej postawy jest typ kobiety dumnej ze
swego samca", adorujcej jego mylenie i styl zachowa, imponujcego jej stylem bycia. Zewntrznym,
chocia moe niekiedy nieprawdziwym, przykadem takiej postawy jest znany wielu kierowcom styl
zachowania kierowcy - pirata, ktry agresywnie reaguje na susznie zwrcon uwag i znajduje echo i
klakiera u zachwyconej ,wyczynem" towarzyszki podry.
Niewolnica
W niektrych zwizkach partner tak dalece zdominuje swoj partnerk, wzbudzi w niej zagroenie i lk, e
jej rola sprowadzi si do roli niewolnicy. Postawa ta bywa spotykana w rodzinach patologicznych,
psychopatycznych partnerw. Sensem ycia takiej kobiety staje si uniknicie konfliktu, przeycie w spokoju
dnia za
cen ustpstw, a nawet poniewierania sob. Marzeniem staj si dla nich oczekiwanie raju i innego ycia.
Gracz n.owadzenia podwjnego est to typ kobiety z potrzeb Przyprawianie rogw S.ff
fewo.......
n,. rlnorod sterMlypy
s M
W!od d0 "
w yciu rnie mona tratic 184
mu poczucie znaczenia, siy i pewnoci siebie. W przypadku pojawienia si zaburze seksualnych wpada w
panik i jest to yp pacjenta [reagujcego histerycznie na niepowodzenia w yciu seksualnym.
Fachowiec
Fachowiec jest to typ mczyzny oczytanego w seksuologii, podchodzcy ,naukowo" do wspycia
seksualnego. We wspyciu jest badaczem" reakcji seksualnych partnerki i przeprowadza na niej
eksperymenty seksualne. Oczytanie sprzyja argumentacji, potrafi zatem sugestywnie przekonywa. W
zwizku partnerskim ujawnia pewien chd uczuciowy, dystans wobec partnerki, nie potrafi by
l autentyczny, naturalny. Go
Niektrzy mczyni traktuj dom jak hotel i pojawiaj si w nim
kiedy chc. Podobnie wyglda ich wspycie seksualne: zaley ono od ich widzimisi. Niekiedy mog po
kilka miesicy nie wspy bez podania motyww,
,bo nie chce ;m si". W zwizku istnieje tendencja do zdominowania partnerki i narzucenia jej wasnej woli.
Pan i Wadca
' mum - swoje
Style zachowa seksualnych mczyzn, jakkolwiek zr
nicowane w zalenoci od osobowoci, mona jednak sprowadzi do kilku typowych, najczciej si
powtarzajcych.
SexMan
SexMan jest to okrelenie sportowca seksualnego. rdem jego mskiej wartoci jest liczba zaliczonych"
partnerek, kontaktw seksualnych w cigu jednej nocy, znanych pozycji i technik pobudzania. Podobnie jak
w sporcie inni mczyni s dla niego rywalami, ktrych pragnie zdystansowa. Natomiast widowni s
kobiety i od nich oczekuje wawrzynw. wiadomo uzyskanych sukcesw" daje
Ten"*' _ swoje "fi
ffsS"
;ie koniecznoci P
. no podstaw psycho
'9" la si tYP P33 nie TSzeT krgw i rr_a,c We wsp
"". c,y p'" &s'
ys "
K,' p"sob" "
skania go do spenienia jej ycze, a nawet ich uprzedzania. W domu wykonuje wszelkie narzucone sobie
prace, pragnie okaza si dla partnerki niezbdny.
Impotent
Impotentem nazywamy mczyzn majcego zaburzenia sprawnoci seksualnej lub reagujcego lkiem
wobec wspycia seksualnego. Zachowania jego bywaj bardzo zrnicowane i skrajne: od agresji do
ulegoci, od walki o zachowanie twarzy" do roli chorego i nic nie wartego" partnera. Niektrzy wacza o
zachowanie zwizku, wchodzc w rol pazia", inni prowokuj rozstanie nie chcc narazi si na
upokorzenie. Leczenie czsto odbywa si w tajemnicy przed partnerk.
J ednoczenie istnieje wyczulenie wobec reakcji partnerki, draliwo i w
konsekwencji powstaj zadranienia. Niekiedy impotencja prowadzi do powstania mechanizmw obronnych
i np. nastpuje wzrost aktywnoci zawodowej, potwierdzanie swej wartoci w innych formach dziaania,
sprawdzanie" si w innych zwizkach. Kochanek
Kochanek to yp mczyzny dbajcego o udany przebieg ars amandi, powicajcy jej wzbogaceniu duo
uwagi. Satysfakcja seksualna u partnerki naley do podstawowych celw jego zabiegw. Uzyskana wysoka
ocena w roli kochanka podbudowuje jego poczucie wartoci. Msko jest dla niego najwaniejsz
wartoci i rol w yciu. Dziki nastawieniu na przeycia partnerki czsto zyskuje akceptacj z jej strony i
wiele zwizkw z tym typem partnera jest udanych, na zasadzie dobrego przystosowania seksualnego.
Przyjaciel
Okrelamy tak typ mczyzny dcego do wszechstronnej wizi z partnerk, partnerstwa. Troszczy si on
zarazem o wi intelektualn, uczuciow, erotyczn, potrafi prowadzi dialog, okazuje altruizm, czuo,
wraliwo. Stwarza kobiecie poczucie bezpieczestwa, daje oparcie i zrozumienie. Seks jest dla niego
jednym z wyrazw wizi uczuciowej i form okazywania czuoci. Wobec kobiety przyjmuje rwnie
zasad rwnoci, godnoci, szacunku. J est to typ mczyzny dojrzaego psychicznie i stwarzajcego dobre
podstawy do trwaoci i satysfakcji w zwizku.
Wymienione typy partnerw seksualnych najczciej zachodz na siebie i wspistniej (nieraz 2 lub 3 typy
znale mona w zachowaniu jednego mczyzny). Zdarza si rwnie, i dany mczyzna jest rnym
typem w zalenoci od osoby partnerki. O przynalenoci mczyzny do danego typu decyduje zatem nie
tylko rodowisko, wychowanie, obraz wasnej mskoci, poziom dojrzaoci, ale i wpyw
188
partnerki. Typ partnera jest w pewnym stopniu odpowiedzi na za Sro zwizkach
wynika, i najbardziej
ceniony i poszukiwany przez kobiety jest typ przy)ac,ela, partnerskiego mskFego, umiejcego nawiza
dialog z "
odmienno psychiczn pci, nastawionego; na m"3 00
Wiele rozczarowa kobiet wynika z tego, z ch partnerzy "mkmo s w krgu wasnej mskoci i nie s zdolni
do odczytania adresowanych do nich oczekiwa.
Obraz kultury seksualnej danego spoeczestwa mona
przedstawi kierujc si rnymi kryteriami. J ednym z nich s wyniki bada socjoseksualnych. Dziki
danym o powszechnoci rnych form zachowa seksualnych, wieku inicjacji seksualnej, motywacji
inicjacji, czstoci samozaspokajania si, poziomie zadowolenia z ycia seksualnego itd. rodzi si obraz
pewnej przecitnej kultury seksualnej, porwnywanej z wynikami bada innych krajw oraz z danymi
z przeszoci.
Innym kryterium jest obraz obyczajw, modeli i wzorcw seksualnych danej kultury; takie badania byy
rwnie przeprowadzane np. w rodowiskach wiejskich, robotniczych lub te w rnych regionach kraju.
Dane te prezentuj okrelone rodowisko lub te region i mona je porwnywa z podobnymi,
przeprowadzanymi w innych kulturach. Seksuologia transkulturowa przeywa obecnie rozkwit i stanowi
rozleg dziedzin wiedzy.
190
Istnieje natomiast jeszcze jedno kryterium kultury seksualnej - wyodrbnienie pewnych, specyficznych,
najczciej spotykanych subkultur erotycznych, obejmujcych zachowania i motywacje seksualne
okrelonych grup ludzi. Tego rodzaju obraz przypomina barwn mozaik, ukazujc zrnicowanie
spoeczne i dominujce subkultury.
Na podstawie licznych bada mona wyodrbni nastpujce subkultury
seksualne:
Analfabetyzm seksualny
Z analfabetyzmem seksualnym mamy do czynienia wwczas, gdy partnerzy nie znaj podstawowych
prawidowoci ycia seksualnego i psychofizjologii pci. Ich poziom wiedzy seksualnej ksztatuje si
znacznie poniej niezbdnego minimum. Obraz seksu, pci, wspycia tworz na podstawie wasnych
dowiadcze i powielania stereotypw, a czsto enujcych bdw. W rezultacie we wspyciu powstaj
problemy wyzwalajce konflikty. Mimo wieloletniego uwiadamiania, wielu publikacji, nadal seks dla wielu
osb jest , bia plam" w ich wiadomoci, realizowany jest jedynie na poziomie fizjologii, a problemem
staje si wwczas, gdy zwizek przeywa konflikt.
Gwaty seksualne
W niektrych zwizkach wspycie wymuszane jest si bd jeden z partnerw nie liczy si z potrzebami i
odczuciami drugiego. Czasem poczone jest ono z wulgaryzacj postaw wobec pci, seksu, partnera.
Powstaj wwczas sytuacje dajce si porwnywa z przysowiowym dantejskim piekem. Maltretowane
partnerki niekiedy ponad 10 razy przeryway ci, do wspycia i partnera czuj odraz, lk. S niezdolne
do oporu wobec brutalnego traktowania. Wbrew pozorom gwaty tego rodzaju wystpuj nie tylko w
rodzinach alkoholikw, psychopatw, nie s charakterystyczne jedynie dla osobowoci prymitywnych i
brutalnych.
Nie s to bynajmniej przypadki wyjtkowe, a z wielu wzgldw udzielenie pomocy jest
niemoliwe.
Ukryta prostytucja
Wcale nie s tak rzadkie sytuacje, przy ktrych jawna prostytucja pozostaje daleko w cieniu. Nie chodzi mi
tu o tzw. prostytucj maesk, ktr okrela si zwizek zawarty dla kariery, pienidzy lub wspycie jest
za co (prezent, ustpstwo). Raczej mam na myli zwizki seksualne, ktre powstaj niejako w sytuacji
przymusowej, np. za cen znalezienia pracy, awansu, premii, zaatwienia mieszkania, kariery naukowej.
Ostatnim stadium tej prostytucji s rne prywatne haremy, rowe" i bkitne" baleciki itp. Osoba
poddana presji seksualnej dokonuje wyboru midzy powiedzeniem nie" a zaatwieniem swej
kariery czy sprawy. 191
Sport seksualny
Subkultura sportu seksualnego polega na kulcie ilociowej sprawnoci seksualnej. Poprzez zaliczanie"
kolejnych partnerw seksualnych, rnych technik i pozycji wspycia, sprawdzanie maksymalnej potencji
i czstotliwoci wspycia, mnoenie kontaktw z pornografia formuje si obraz J A seksualnego. Im wicej
tych dowiadcze i rekordw", tym wiksze jest poczucie wasnej atrakcyjnoci erotycznej. Wobec osoby
partnera przyjmuje si charakterystyczne postawy.
Partner jest widzem" popisw seksualnych, ktre go maja olni i przekona co do wysokiej wartoci
dowiadczonego wsppartnera. Inna postawa, to sprowadzenie partnera do roli fantomu do wicze
seksualnych, dziki ktrym mona powikszy zakres dowiadcze i rekordw". Zwizek jest
zdominowany przez seks i J A, a druga osoba staje si przedmiotem manipulacji i rdem potwierdzenia
podziwu dla samego siebie. Wizja seksu, pci, erotyzmu jest zdominowana przez kryterium przyjemnoci i
biologi. Stad np. niech do wszelkich rozwaa o psychologii i etosie seksu, o partnerstwie widzianym
jako zwizek midzyosobowy. W publikacjach seksuologicznych cenione s jedynie stronice powicone
rysunkom technicznym i pozycjom, technikom ars amandi, natomiast wszelka humanistyka jest traktowana
jako czcza gadanina".
Tego typu mentalno sportowa" jest najbardziej typowa dla osb, ktre realizuj siebie jedynie w seksie i
w konsumpcji yciowej. Czsto jest te wyrazem infantylizmu, osobowoci partnera.
Mentalno sportowa" moe rwnie sta si wtrn, np. w wyniku oddziaywania rodowiska
rwieniczego lub powstania kompleksu braku dowiadczenia seksualnego.
Pacjenci o wspomnianej mentalnoci pojawiaj si w gabinecie najczciej w wyniku niepowodzenia we
wspyciu i domagaj si leczenia wzmacniajcego" utracon sprawno seksualn.
Subkultura erotomanska
Szwedzi nazwali kiedy subkultur eroomask chorob dobrobytu", czyli typow dla osb majcych duo
czasu, wymienite warunki yciowe i nudzcych si. Cech typow tej subkultury jest potrzeba mnoenia
dopingu erotycznego, przyjemnoci seksualnej jako celu samego w sobie i rozrywki. W tym celu przez seks
zbiorowy, wymian partnerw, rne sex party" i formy perwersyjne poszerza si zakres przyjemnoci
seksualnej. Innym motywem dla rozwoju tej subkultury jest potrzeba
elitarnoci seksualnej", czyli robienia tego, czego nie zna wikszo. Niekiedy takie potrzeby wzbudza
okrelone rodowisko, a niekiedy ujawniaj si w nich tendencje ekshibicjonistyczne lub pigmalionizm.
Obskurantyzm seksualny
W subkulturze obskuranckiej dominuje wrogo wobec seksu, pci, nadmierne wyczulenie na wszystko to, co
si z nimi wie. Najczciej dotyczy ona osb bardzo sztywnych, rygorystycznych, moralizatorskich, z
jednoczesnym niskim poziomem wiedzy seksualnej i zahamowaniem seksualnym. Sfera seksu staje si
swoist idee fixe w ich myleniu, i std bior si gwatowne ataki na wszystkie publikacje seksuologiczne,
koncepcj wychowania seksualnego jako takiego, bezwzgldno w ocenianiu nieakceptowanych zachowa
seksualnych, domaganie si rygorystycznego oceniania moralnego tych wszystkich, ktrzy
przekraczaj okrelone normy i zasady.
Niekiedy usiuje si postaw obskuranck przenie na paszczyzn wiatopogldow i wwczas wasne
odczucia i oceny uzasadnia si zasadami mdrzejszymi, religijnymi. Postawa obskuranck moe te by
bardziej ukrya, subtelniejsza w wyrazie, np.: rdem degradacji spoeczestwa zawsze jest seks, a
uwiadomienie seksualne prowadzi modzie do rozbudzenia seksualnego i odhamowania niskich popdw.
Naley zlikwidowa wszelkie publikacje na ten temat, a modzie zachci do nauki, sportu. Po lubie
mog pozna sprawy seksualne, ale i wtedy nie potrzeba im adnych rad. Leczenie jest niepotrzebne, bo
trudnoci seksualne same min w kochajcym
si maestwie".
Wspomniana postawa obecnie coraz wyraniej ulega zanikowi, traktowanie bowiem seksu i pci jako dobra,
wartoci, stao si powszechn orientacj i tematem spotykanym w publikacjach' o rnej orientacji
wiatopogldowej. W przeszoci obskurantyzm seksualny by zwizany z mentalnoci tzw. kouswa,
obecnie jest wyrazem osobliwych kompleksw, zahamowa i sumie seksualnych. Tak wic z patologii
obyczajowej sa si patologi osobowoci.
Eros powany i monotonny
Wspycie seksualne o rutynowym, monotonnym przebiegu, pozbawione lekkoci, figlarnoci, dialogw
erotycznych, odbywajce si bez sw, z powag, traktowane czsto jako obowizek maeski" naley do
jednej z bardziej rozpowszechnionych subkultur seksualnych w naszej obyczajowoci. Siedzc jej rodowd
dojdziemy do wpyww kultury mieszczaskiej i purytaskiej na postawy wobec seksu i pci.
Pciowo i seks byy w nich podporzdkowane interesom instytucji maestwa i prokreacji, a relacje
midzy partnerami traktowane byy na zasadzie powinnoci i obowizkw. Wobec seksu i pci dominowaa
postawa nieufnoci, wyczulenia i
wietrzenia za". W ocenie blinich dominowaa analiza ich obyczajowoci seksualnej. W publicystyce XIX i
pierwszej poowy XX w., powiconej obyczajowoci erotycznej i psychofizjologii wspycia seksualnego,
dominowa klimat pitnowania zgubnego ulegania podliwoci", 193
)3 - Seks partnerski
powielane byy wzorce obyczajnego" zachowania, w ktrych odseksualizowano relacje midzy pciami,
nawet w ramach maestwa. Wszelkie prby urozmaicenia wspycia w maestwie utosamiano z
wynaturzeniem i zboczeniami.
J akkolwiek tego typu wzorce i modele obyczajowe stay si przeszoci, jednak ich wpywy nadal s
wyrane, i to nie tylko w pokoleniach starszych wiekiem.
Mamy zatem liczne maestwa, ktre nigdy nie rozmawiaj z sob na tematy seksu, wspycia, a we
wspyciu seksualnym stosuj pozycj klasyczn utosamian z
normaln", natomiast pieszczoty sprowadzaj si do pocaunkw i penego zaenowania dotyku sfer
erogennych. W wychowaniu rodzinnym seks jest tematem tabu, a wszelkie przejawy erotyzmu dziecicego
utosamiane bywaj z patologi; std np. samogwat czy ciekawo seksualna wieku dziecicego s
traktowane jako ujawnienie si cech zboczonych".
W odczuciu partnerw ich wspycie ma w sobie co niedobrego, biologicznego, jest ono jakby
ustpstwem na rzecz zwierzcej" natury czowieka. Nic zatem dziwnego, e wspomniana postawa wobec
seksu i wspycia czsto prowadzi do zahamowa i stumie seksualnych, czyli genezy wielu przypadkw
oziboci pciowej. U innych natomiast stumione potrzeby daj zna w swoistym wyczuleniu na tematy
seksualne, w marzeniach i fantazjach seksualnych lub w znamiennej ich realizacji w nieformalnych
zwizkach. Przeprowadzone badania seksuologiczne ujawniy, e osoby skrpowane i zahamowane w
swych zwizkach, wanie w zwizkach nieformalnych szukaj innych form wspycia, mno pozycje i
techniki, realizuj styl orgiasyczny.
Dla wieki innych zwizkw dziedzina seksu i wspycia pozostaje stumiona i zahamowana.
Model dawcabiorca
Najczciej model ten jest utosamiany ze znanym stereotypem aktywnoci mczyzny i biernoci kobiety
we wspyciu. J est to jednake jeden z moliwych wariantw. Model dawcabiorca mona porwna z
zasad hierarchii w przyrodzie.
Osobnik stojcy wyej w hierarchii jest adorowany i prowokowany seksualnie przez osobniki znajdujce si
niej w hierarchii, one s dawcami" wobec przyjmujcego hody b iorcy". W wielu zwizkach istnieje
rwnie specyficzna hierarchia midzy partnerami, np. krlowa - pa, krl - pa, partner i jego bluszcz.
Wspomniana hierarchia moe wynika z rnych przyczyn, np. z postrzegania wasnej atrakcyjnoci
seksualnej, wynikajcej z pozycji, ze statusu materialnego.
Biorc" moe by rwnie osoba wywalczona" dla maestwa, przestrzegajca siebie jako bardziej
atrakcyjn i waniejsz" od partnera. Niekiedy synowie s wychowywani przez matki na biorcw", a ich
ony maj by dawcami", oczywicie nie tylko w sensie erotycznym.
194
We wspyciu seksualnym biorca" przyjmuje postaw oczekiwania na inicjatyw drugiej osoby, na jej
aktywno w ars amandi, na reakcj skadanych hodw, na sterowanie podnoci itd. W roli dawcy" moe
by zarwno kobieta, jak i mczyzna.
We wspomnianym modelu brak jest partnerstwa, i to nie tylko w sensie seksualnym. Rozciga si on i na
inne dziedziny codziennego ycia, wie si z ponoszeniem odpowiedzialnoci, obcieniem obowizkami
itd.
Model neurotyczny
Osoby majce cechy neurotyczne lub zaburzenia seksualne we wspyciu seksualnym szukaj
potwierdzenia swej wartoci, akceptacji ze strony partnera, koncentruj si na przebiegu wspycia
seksualnego. Zatem wspycie seksualne staje si
zadaniem" dla obu stron, czsto te ma charakter manipulacyjny. Istnieje tak silna koncentracja na wasnym
J A, e ono wanie decyduje nie tylko o przebiegu wspycia, ale i o relacjach midzy partnerami.
Subkultura elitarna"
U wielu osb z bogatym dowiadczeniem seksualnym, oczytanych w publikacjach na tematy seksualne,
znajcych pornografi, sexshopy", inne tego rodzaju instytucje na wiecie, moe powsta poczucie
wtajemniczenia" i wyszoci wobec
szarego" tumu. Sam fakt stosowania rnych technik seksualnych, bogatych form wspycia, znajomoci
najnowszych bada z tej dziedziny, stwarza poczucie dystansu wobec mniej wtajemniczonych i
dowiadczonych. Postawa taka moe by
zrozumiaa, istnieje bowiem tak due zrmcowanie spoeczne w zakresie kultury seksualnej, e wasna
inno jest oczywistym dowiadczeniem. Skrzywienie tej postawy polega jednake na tym, e poczucie
elitarnoci zbyt czsto moe si sprowadza do poziomu wiedzy i dowiadczenia praktycznego. Tymczasem
w kulturze seksualnej istnieje co wicej anieli behawior seksualny i poziom uwiadomienia. Istotnym
kryterium kultury seksualnej s: umiejtno tworzenia wsplnoty psychicznej i erotycznej, wraliwo i
delikatno we wspyciu, wzajemne zaspokojenie rnych potrzeb psychicznych i seksualnych,
stwarzanie poczucia bezpieczestwa, budowanie mioci, realizowanie wiata wartoci. Kiedy tego typu
kulturze seksualnej towarzyszy wysoki poziom wiedzy seksualnej i bogactwo form ars amandi, wtedy
moemy mwi o istotnej elitarnoci, rozumianej tu jako bogactwo osobowoci i wsplnoty partnerskiej.
Subkultura elitarna" moe by zatem pozorna lub prawdziwa. Kryterium rnicujcym jest wicej
mie" czy te wicej by".
S osoby, ktre nie przeczytawszy Sztuki kochania" czy wielu artykuw na temat seksu, pozbawione
wieloci dowiadcze, potrafi jednak stworzy elitarn kultur wspycia i fascynujco bogaty zwizek,
obdarzone s bowiem intuicj, postaw twrcz i wszech
13'
195
stronn osobowoci. Dla wielu innych osb natomiast kolejne ich dowiadczenia i lektury niewiele
wzbogacaj ich formacje psychoseksualne i zwizek. Tego typu skrajne przykady nie neguj oczywicie
wartoci poznania; rzecz w tym, czemu ma ono suy i na jaki
grunt" pada. Przystosowanie
seksualne
W wielu zwizkach wspycie seksualne jest ustabilizowane, udane, wyzwala poczucie satysfakcji, dziki
zaspokojeniu wzajemnych potrzeb erotycznych. Partnerzy nie maj w tej dziedzinie wikszych problemw,
osigaj orgazm, stworzyli nawyki i przyzwyczajenia seksualne. Mogli mie w przeszoci dowiadczenia z
innymi partnerami, ale aktualny zwizek okrelaj jako bardziej udany. Wobec seksu nie adresuj wikszych
oczekiwa, s zadowoleni z tego, co jest. W miar upywu czasu ich wspycie, jakkolwiek nabiera cech
rutyny, nadal jednak dostarcza satysfakcji. Na tematy wspycia w zasadzie nie rozmawiaj, wystarczy im
wiadomo, e drugiej osobie jest dobrze. J eeli dojdzie do sytuacji przysowiowego trjkta, to jest ona
traktowana jako niewiele znaczcy epizod, a zwizek jako taki nadal zachowuje trwao, dziki zbienoci
wielu potrzeb, instytucji domu i rodziny. Seks jest jedn z wielu wartoci ycia codziennego, do ktrej nie
przywizuje si nadmiernego znaczenia. Blisza analiza tego modelu wizi erotycznej wskazuje, e w
zasadzie kade z partnerw jest silnie skoncentrowane na sobie, na zaspokojeniu wasnych potrzeb, we
wspyciu dominuje potrzeba przyjemnoci, rozadowania napicia seksualnego, motyw wspycia dla
zdrowia", przyzwyczajenie. Inaczej mwic - przez wspycie zaspokajane s wasne potrzeby, a harmonia
ukadu wynika z braku konfliktw na tym tle. Rozwaania o twrczym i wiziotwrczym znaczeniu
wspycia traktowane s jako poezja i nieco wymylna filozofia prozaicznych spraw". Trudnoci seksualne
innych ludzi najczciej interpretowane s jako wynik niezrwnowaenia psychicznego, pogoni za uud
szczcia, oderwania od ziemi (e te mona mie takie
kopoty").
Wymieniony model kultury seksualnej, jakkolwiek pozbawiony pewnej fantazji, artyzmu, gbszego
znaczenia sensu wspycia daje poczucie zadowolenia, jest harmonijny, spokojny, nieco zdrowo rozsdny,
ale nie stwarza problemw.
Twrcza ekspresja
W wielu zwizkach seksualizm, erotyzm, wspycie s sprzone z ide rozwoju osobowoci i mioci.
Wspycie zaspokaja, poza potrzebami seksualnymi, wiele innych potrzeb mioci, samorealizacji,
twrczoci, ma rwnie charakter
wiziotwrczy, partnerski, nastawiony jest na wzajemn satysfakcj, poczucie szczcia. Nie ma w tym
modelu oddzielenia sfery seksu od osobowoci, uczu, istnieje cise
196
sprzenie. Std m.in. partnerzy przywizuj wag do jakoci kultury wspycia, wzbogacenia jej form,
prowadzenia dialogu, wymiany informacji, szukania optymalnych form wspycia. 2ycie seksualne jest
nastrojowe, bardzo uczuciowe, dziki wzajemnej delikatnoci, wraliwoci, nastawieniu na zaspokojenie
oczekiwa i potrzeb drugiej osoby. Wspycie staje si wyrazem uczu, wzajemnych do siebie postaw, jest
cenn wartoci. W procesie wychowawczym przyjta jest zasada wychowania seksualnego dzieci,
pokazania im sfery seksu z perspektywy wartoci i dobra. Partnerzy nie tylko sami szukaj optymalnego
modelu wspycia, kultury seksualnej, ale korzystaj rwnie z lektur, dyskusji. Wobec seksu s otwarci,
okazuj zainteresowanie. W przypadku powstania trudnoci czy niesprawnoci we wspyciu udzielaj
sobie pomocy, okazuj takt, cierpliwo, wyrozumiao.
W ars amandi potrafi odczytywa swe wzajemne potrzeby, nastrj, s peni fantazji i finezji. Wspomniany
typ kultury seksualnej jest obecnie coraz bardziej rozpowszechniony, dziki niemu wzbogaca si osobowo,
zwizek, pogbia si mio. Harmonia seksualna i uczuciowa wpywa na harmoni osobowoci i
yczliwo. Tego typu ludzie s w kontaktach z innymi pogodni, serdeczni, nastawieni na wspprac. Udane
ycie osobiste, seksualne przez generalizacj obejmuje inne sfery ycia, kontaktw z ludmi. Ta od dawna
znana prawidowo w wielu krajach zostaa wykorzystana do spraw zawodowych, np. na funkcje zwizane
z kierowaniem zespoami ludzi dopuszczani s ludzie majcy udane ycie osobiste. Podobne s rwnie
oczekiwania wobec niektrych zawodw, np. psychoterapeutw poradnictwa maeskiego i rodzinnego. W
omawianym modelu kultury seksualnej poziom jej bogactwa i twrczoci koreluje z poziomem bogactwa
osobowoci i mioci, wszechstronnoci kultury ycia codziennego. Niektre zwizki potrafi tworzy
wzajemne szczcie w mioci w bardzo gbokim wymiarze. Tego rodzaju zwizki mona rwnie nazwa
przyjacielskimi, wszechstronnie partnerskimi, opartymi na systemie wartoci, z gbok postaw
wzajemnego szacunku
i oddania.
Szkoda, e w kulturze masowej mamy rzadko do czynienia z tego
typu przykadami, a nawet w literaturze piknej nie znajduj one odpowiedniego odbicia. W publicystyce
seksuologicznej spotykane s rzadko, najczciej bowiem pisz ci, co maj problemy, a nie szczliwi. Std
m. in. istnieje pewien brak proporcji i nazbyt czste widzenie seksu od strony patologii i trudnoci, a nie
szczcia i sukcesu.
Omwione typy kultur erotycznych ujawniaj w istocie postawy wobec parntera i rda tych postaw. W
relacjach mczyzna - kobieta moe wic dominowa postawa instrumentalna, manipulaywna,
podporzdkowania, ekspansji wasnego J A. Moe te ujawnia si
197 f
postawa partnerstwa osobowego. rdem wspomnianych postaw zawsze jest system wartoci, orientacji
yciowej i rodzaju mioci (lub jej braku). W konsekwencji powstay typ kultury erotycznej pogbia
wspomniane postawy niekiedy w sposb trway. Std sfera seksu u jednych prowadzi do destrukcji ich
osobowoci i zwizku, u innych do ich wzbogacenia i rozwoju. Innych moliwoci nie ma.
Usiowanie sprowadzenia kultury seksualnej do techniki jest wielkim nieporozumieniem, podobnie jak
widzenie jej jedynie w kontekcie uczu i wartoci. Ars amandi jest zarwno sztuk czuoci, pieszczot,
techniki, jak i wizi uczuciowej, rozwoju mioci i tworzenia wzajemnego dobra, wyraa do" lub
od" partnerw. Istnieje pokusa wprowadzenia jednego kryterium kultury erotycznej, jeli dla obu stron
wspycie jest satysfakcjonujce. J eeli jest
takie, to typ kultury nie ma znaczenia i nie naley go wartociowa. Prawdziwym kryterium kultury
erotycznej jest jej wpyw na rozwj osobowoci zwizku.
WI PSYCHICZNA WE WSPYCIU SEKSUALNYM
Fakt innoci naszych przey w przebiegu wspycia
z rnymi osobami jest oczywisty. To, co dzieje si teraz, zaley przecie od stopnia wizi uczuciowej,
fascynacji drug osob, realizowanych w tym zwizku potrzeb, uczu wzbudzanych przez zachowanie i
osobowo partnera. Tak wic z rnymi partnerami mona mie odmienne doznania i przeycia. Rwnie w
zwizku staym, ustabilizowanym i udanym bywaj zrnicowane formy wzajemnej wizi psychicznej.
J edne osoby maj jakby sta dyspozycj do wizi z partnerami, s ukierunkowane na niego, w innych s
ukierunkowane
199
na siebie. Mog by rwnie znane przeycia wynikajce z naszych przey codziennych, ze spontanicznej
wyobrani, z odbicia si w nas rnych dowiadcze itp. Rzadko si zdarza, aby we wspyciu z dan osob
dominowaa jedyna forma wizi psychicznej z ni. Podajc niej rne formy takiej wizi naley zatem
widzie je niekoniecznie jako co staego, trwaego, bywaj to bowiem stany naprzemienne wystpujce po
sobie. Tylko u czci osb rodzaj ich wizi psychicznej z partnerami ma charakter stay, trway, co wynika ze
stopnia gbokoci tej wizi, jej rodzaju, jak i samej osobowoci.
Wsplnota z partnerem
Wspycie seksualne jest zjednoczeniem z osob, ktra darzona jest uczuciem, wyzwala fascynacj.
Wszystko, co si dzieje we wspyciu, oznacza wi z t osob, ona jest podmiotem, obiektem i rdem
przey, dozna, fascynacji. J ej rado wyzwala nasz, jej podniecenie mobilizuje nasze, wchodzi si
wsplnie na coraz wysze pitra wzajemnych przey i orgazm jest penym, ,szczytowym" zjednoczeniem
partnerw. Wprawdzie intensywno tych przey moe by zmienna, pozostaje jednak niezmienno
wzajemnego
zjednoczenia i wiadomo bycia z sob. Homoerotyzm
Wspycie seksualne jest ukierunkowaniem na wasn osob. Nasze przeycia, doznania, przyjemnoci
odbierane s jako wasne, dla siebie. Tu co si dzieje z moim J A, ono przeywa, odbiera bodce, reaguje,
osiga szczyt przyjemnoci.
Partner jest widziany jako osoba niezbdna dla wyzwolenia wasnych odczu, jest niejako instrumentem
wyzwalajcym rozkosz. Podobnie zreszt moe to odbiera i partner i wwczas jest to wzajemny
homoerotyzm. Pozornie jest wsplne zjednoczenie, orgazm, jedno reakcji seksualnych, ale w
rzeczywistoci kady samotnie doznaje, odbiera, przeywa i kry w zakamarkach swej jani psychicznej.
Podstawianie osoby partnera
Wspycie seksualne pozornie, zewntrznie, jest zjednoczeniem z osob partnera. W wyobrani i w
pragnieniach istnieje jednak inna osoba. Moe to by ko w przeszoci, niedawno poznany, upragniony, ale
niezdobyty, posa poznana w obrazie filmowym itp. Moe rwnie to by wytwr fantazji, jaki idea,
osoba nierzeczywista. Partner darzcy pieszczot, pobudzajcy, bdcy z nami jest w istocie widziany jako
nie on. Naprawd to ko inny dotyka, pieci, pobudza.
Partner nie wie nawet, e udane wspycie byo nie z nim. Badania seksuologiczne wykazay, e
podstawienie innej osoby bynajmniej nie jest tak rzadkie, obejmuje podobno okoo 2640 kobiet i do
podobn liczb mczyzn. Nazywa si to ,zdrad psychiczn".
Podstawienie innej osoby moe by wyrazem znudzenia, rozczarowania osob partnera, ruynizacji
wspycia, tumion namitnoci do
kogo innego, niespenieniem marze itp. Wyczanie si
Istnieje zjednoczenie cia, ale nieobecno ducha. To, co dzieje si
we wspyciu, dotyczy jedynie ciaa, a psychika staje si obserwatorem przebiegu wspycia lub bka si
gdzie indziej, np. wybiega do pracy, treci lektury, filmu, do tego, co naley jeszcze dzi zrobi itp. W
zwizkach, ktre nie maj wizi uczuciowej, ktre przeywaj konflikt ub w zwizkach z innym"
partnerem takie wyczenie si" stanowi wyraz powicenia dla drugiej osoby, poddanie si obowizkowi
wspycia (prawo maeskie), pragnienie zyskania spokoju itp. S rne stopnie tego wyczania si. W
najlejszych dochodzi nawet do orgazmu odbieranego jako biologiczny. Sta si on po prostu wynikiem
odruchw, bodcw, bez wewntrznego zaangaowania i obecnoci. W innych partner przeywa satysfakcj,
ale jego J A jest nieobecne, partnerowi oddawane jest ciao, ale istnieje dysocjacja ciaa od psychiki.
Szczeglnym typem wyczenia si jest niezdolno do odbycia stosunku, np. pochwica, dyspareunia,
impotencja. Wwczas nastpuje wyczenie psychofizyczne.
Dereallzaca wizi
Zjednoczeniu cia, narastajcemu podnieceniu, szczytowaniu towarzyszy zmiana scenerii wspycia
przebiegajca w wyobrani. Oto jestemy w niej kim innym, jestemy gdzie indziej. Mona np. widzie we
wspyciu gwat, ktry ko popenia w jakiej scenerii, mona widzie jakby fragment filmu z innymi
aktorami itp. Nie ma tu innego J A ani J A partnera, wystpuj inne osoby. W skrajnych przypadkach
derealizacji zatraca si nawet poczucie wizi osb, widzi si jakby gigantycznie powikszone zjednoczenie
narzdw lub nawet prac maszyny itp. Derealizacja najczciej wynika z frustracji seksualnej, uczuciowej,
z orgiastycznych potrzeb, moe te by szukaniem analogii, podobiestw, podem bujnej wyobrani itd.
Zmiana roli J A
Istniej osoby obdarzone jakby podwjn natur, staj si Kim
Innym we wspyciu i inny jest wwczas sens tego zwizku. Inna jest zatem rzeczywisto zwizku w
pozaseksualnych relacjach, inna we wspyciu. Posumy si przykadem zwizku sadomasochi stycznego.
Cechy te niekoniecznie musz wystpowa we wzajemnych codziennych relacjach. Zwizek moe by np.
partnerski, ale w sytuacji seksualnej zmienia si J A partnerw na sadystyczne dla jednej osoby i
masochistyczne dla drugiej osoby.
Czciej jednak formy zmiany roli nie s tak skrajne, nastpuje bowiem jej odwrcenie,
np. partner ulegy, podporzdkowany wa201 200
nie we wspyciu, staje si dominujcy, aktywny, sterujcy, a druga osoba odwrotnie. Trudno wwczas
powiedzie, jaka jest prawdziwa struktura tego zwizku, jaki jest obraz autentyczny, moe oba?
W niektrych zwizkach, w ktrych mczyzna jest podporzdkowany kobiecie sterujcej yciem
codziennym, dominujcej, aktywnej, wanie we wspyciu sytuacja zmienia si - wwczas on staje si
mczyzn i waciwie tylko tu realizuje swoj msko. Moe to zreszt odpowiada i jego partnerce.
Wi zadaniowa
We wspyciu seksualnym zaczynaj ujawnia si okrelone postawy, mechanizmy partnera, ktry przez
wspycie co chce osign, uzyska co, udowodni, pokaza, sprawdzi itp. Mona np. ,testowa"
drug osob, czy jest dobra w ku", czy ma ju dowiadczenie. Mona te chcie udowodni jej swoj
msko, sprawno seksualn, czyli co pokaza i przekona o tym. Niektre kobiety pragn utrzyma
przy sobie partnera, ,udowadniajc" mu w ten sposb swoj mio, swoj niezbdno. Spotykam si np. z
sytuacjami, kiedy partnerka ujawnia niebywa wprost biego seksualn jedynie w celu zniechcenia do
szukania innych kobiet (poka mu, e adna mnie nie zastpi"). Niejeden mczyzna pragnie olni"
partnerk sw potencj, sprawnoci itp.
Najczciej zdajemy sobie spraw z tego, jaki rodzaj wizi psychicznej wystpuje w naszym zwizku. W
wielu jednak przypadkach jest to trudne do odkrycia, a nawet sami zainteresowani nie potrafi okreli
swego prawdziwego J A we wspyciu.
Istnieje zawsze potencjalne niebezpieczestwo, e lektura tego typu
diagnostycznych" artykuw sprowokuje do usiowania zdiagnozowania" swego partnera, budzc np.
niepokj, e by moe podstawia on kogo". Lepiej byoby jednak tworzy taki rodzaj wizi, ktry dby
maksymalne zjednoczenie psychiczne.
ROZWJ PARTNERSTWA
SEKSUALNEGO PARTNERSTWO
SEKSUALNE
Idea zwizku
partnerskiego upowszechniana jest od wielu ju la. Zwizek ten ma opiera si na zasadzie rwnoci pci,
braku dominacji kogokolwiek z partnerw, podziale obowizkw, wsplnym podejmowaniu decyzji,
wspaktywnoci seksualnej, postulacie jednej moralnoci (a nie jak poprzednio - innej dla kobiet, innej dla
mczyzn). W dziedzinie ycia seksualnego zwizek partnerski to taki, w ktrym istnieje aktywno
seksualna obu stron, podobiestwo przywilejw i obowizkw, rwne traktowanie pci (a nie np. domaganie
si dziewictwa ze strony ony, przy jednoczesnym prawie do swobody seksualnej mczyzny),
wspodpowiedzialno za przebieg wspycia seksualnego, zapobieganie ciy itp. Bardziej praktyczny
obraz zwizku partnerskiego polega na aktywnoci zawodowej obu stron, wsplnym prowadzeniu
205
gospodarstwa domowego, wychowywaniu dzieci, egalitaryzmie partnerw, wyraaniu swoich potrzeb i
oczekiwa seksualnych, a tzw.
przeszo seksualna jest bez znaczenia".
Idea zwizku partnerskiego, upowszechniana w oddziaywaniach wychowawczych, w publicystyce, w
kulturze masowej, opiniach naukowcw staa si czci wiadomoci spoecznej i racjonalnego
traktowania ycia.
J ednoczenie wiele danych dowodzi, i tradycje kulturowe, rodowiskowe, uwarunkowania indywidualne
wielu osb bywaj sprzeczne z postulatem partnerstwa i na tym tle dochodzi do konfliktw. Upraszczajc
problem mona by powiedzie, e ,stare walczy z nowym". Czy rzeczywicie?
Przyjrzyjmy si bliej niektrym z tych konfliktw: Postulat rwnowagi si,
braku dominacji stron
Okazuje si, e idealna rwnowaga, wsplnota w podejmowaniu decyzji jest rzadko spotykana. Najczciej
jedna ze stron z racji swych waciwoci psychicznych, kompetencji, sprawnoci nieco bardziej dominuje.
Istnieje podzia kompetencji i uprawnie. Problem powstaje wwczas, gdy kada ze stron dy do
dominacji i toczy si walka, a idea partnerstwa bywa traktowana wwczas jako teoretyczny postula,
intelektualny or.
Postulat rwnoci pci
Rwno pci polega na podobnej godnoci, wartoci, a nie ma rwnoci psychofizycznej. Trudno mwi o
rwnoci pci w podnoci, skoro to kobieta ponosi wiksze konsekwencje wynikajce z jej podnoci. wiat
mski i kobiecy rni si w wielu przejawach ycia psychicznego, w ywotnoci. W yciu seksualnym
mczyzna ,naturalnie" doznaje orgazmu, a kobieta musi si go nauczy przeywa. Odmienna jest rwnie
specyfika seksualizmu pci. Nie mona zatem sdzi, i oba wiaty pci rni si jedynie budow, a inne
rnice s wynikiem jedynie kultury i wychowania.
Postulat wspaktywnoci seksualnej
W wielu zwizkach wzajemna aktywno seksualna partnerw, spontaniczno, wyraanie swych potrzeb i
oczekiwa istotnie tworzy partnerstwo, ale w wielu innych realizowane s odmienne modele aktywnoci.
Wielu mczyzn, podobnie jak i ich partnerki, woli model wasnej aktywnoci i biernoci partnerki we
wspyciu. Po prostu obu stronom nie odpowiada aktywno seksualna kobiety.
Niekiedy dochodzi do konfliktw na tym tle, kiedy aktywno seksualna kobiety doprowadza do
zniechcenia seksualnego u jej partnera. Idea wzajemnej aktywnoci
musi by akceptowana i oczekiwana przez obie strony, nie moe natomiast by wynikiem przymierzania si
do teoretycznego
postulatu. 206
Przeszo seksualna partnerw
W tradycjach obyczajowych dominowa obraz dowiadczenia seksualnego mczyzny i dziewictwa kobiety
w chwili zawierania zwizku maeskiego. Std m. in. istniaa podwjna moralno i znane s dramaty
wielu kobiet, ktre nie mogc udowodni faktu dziewictwa, byy odrzucane przez partnerw, ktrzy sami
mieli ju dowiadczenia seksualne. We wspczesnej obyczajowoci istnieje postulat rwnoci pci pod
tym wzgldem. Zdarza si jednak, i to do czsto, i tradycyjny stereotyp nadal istnieje i nadal kobiety
wchodzce w maestwo z wasnym dowiadczeniem seksualnym wzbudzaj poczucie zagroenia i
niechci u partnerw, podobnie zreszt, jak i mczyni bez dowiadcze seksualnych nie maj u swych
partnerek autorytetu. Istnieje w tych zwizkach rozbieno midzy rzeczywistymi a deklarowanymi
postawami wobec tzw. przeszoci seksualnej.
Pomoc partnerki w trudnociach seksualnych partnera
W wielu zwizkach pomoc taka traktowana jest jako naturalne zjawisko i czste s wizyty u seksuologw
partnerw, ktrzy oznajmiaj gotowo do pomocy w leczeniu ze strony partnerki. Niekiedy taka wizyta nie
jest potrzebna, dziki bowiem umiejtnej pomocy ze strony kobiety mijaj zaburzenia seksualne u jej
partnera. Czsto jednak bywaj te i konflikty na tym tle. W jednych zwizkach partner nie wyobraa sobie
takiej pomocy ze strony partnerki i woli unika wspycia lub ukrywa fakt swego leczenia, aby ,nie straci
twarzy". W innych natomiast zwizkach udzielajca pomocy partnerka zaczyna ujawnia lekcewaenie dla
partnera. Zbierajc wywiady od mczyzn z zaburzeniami seksualnymi czsto sysz, e wprawdzie
partnerka zachowaa si spokojnie i nie zareagowaa na niepowodzenie partnera, ale wanie sam fakt
milczenia z jej strony zosta odebrany bardzo przykro i wywoa poczucie zagroenia.
Wszechstronna wi partnerw
W kreowanym modelu partnerstwa istnieje obraz wsplnoty intelektualnej, uczuciowej i erotycznej
partnerw, dopasowania charakterologicznego itp. Istniej jednak zwizki nie majce wielu z tych cech, a
jednoczenie udane. Okazuje si, e satysfakcja z ycia maeskiego moe wypywa z rnych jego sfer.
Maonkw cz rne subiektywne potrzeby, a zarazem rnice, np. w poziomie intelektualnym, ktre
bywaj rdem wzajemnej atrakcyjnoci. Moe si rwnie zdarzy, i zwizek ma wszechstronn
wsplnot i nie czuje si szczliwy. Nie mona zatem tych postulatw traktowa modelowo, w sposb
sztywny.
Bogactwo ars amandi
Istniej rne poradniki seksualne, opisujce style i techniki kontaktw seksualnych, pozycji, pieszczot.
Okazuje si, e w wielu zwiz
207
kach ypowe jest zrnicowanie postaw wobec wspycia. W jednych rzeczywicie wzbogacenie form
pieszczot i technik seksualnych ma znaczenie wiziotwrcze, w innych natomiast jest to zbyteczne. S
szczliwe, udane zwizki, w ktrych bya stosowana tylko jedna pozycja wspycia, te same formy
pieszczot, a nawet partnerka nie przeywaa orgazmu. W innych natomiast rdem sukcesu zwizku bya
wanie rozbudowana ars amandi. Podkrelam to dlatego, i wiele osb usiowao w wyniku lektur
wprowadzi na si" rne urozmaicenia do swojego wspycia, przestawia reakcje seksualne z
negatywnym skutkiem dla wizi maeskiej. Typowym tego przykadem jest traktowanie orgazmu
wyzwalanego przez stymulacj echtaczki jako mao wartociowego, ,gorszego" i usiowanie jego
przestawienia" na orgazm wyzwalany w stosunku. Niejeden zwizek przeywa kopoty z tego powodu i
utraci poprzednio udan wi.
Postulat dialogw erotycznych
Mwi si o potrzebie prowadzenia przez partnerw dialogw erotycznych, ujawniania swych oczekiwa,
potrzeb i przey. W wielu zwizkach tego typu dialogi day wiele dobrego i poprawiy wi seksualn. W
innych natomiast day efekty odwrotne od zamierzonych i sysz niekiedy, i odarcie seksu z pewnej
tajemniczoci, przegadanie" go zmniejszyo atrakcyjno wizi seksualnej. W niektrych rwnie
ujawniono informacje, ktre partner odczu bolenie i zinterpretowa jako grone dla siebie, chocia
wypowiedziane byy z potrzeby szczeroci, poprawienia wizi, otwarcia si.
Wymienione przykady bywaj rdem konfliktw partnerskich, rozczarowa, poczucia zagroenia, a nawet
i trudnoci seksualnych. Niekiedy prowadz do przyjmowania biegunowo skrajnych postaw, np.; Teraz ju
wiem, e nigdy nie naley rozmawia na te tematy", Powinnam udawa przeywanie orgazmu", Nie
powinnam mu
pomaga", Nie naley nigdy ujawnia przed kobiet wasnych trudnoci" itp. Powyszych rozwaa nie
naley traktowa jako negowanie idei partnerstwa zwizku, byy to tylko ilustracje pewnych sytuacji
yciowych, W codziennym yciu zwizku kreowane s, niekoniecznie teoretycznie, modele najbardziej
optymalne dla osignicia wzajemnej satysfakcji.
J akkolwiek idea partnerstwa opartego na rwnoci w godnoci, w prawach, moralnoci, egalitaryzmie jest
suszna, naley zawsze pamita o pewnych prawidowociach:
Udane ycie zwizku opiera si na dobrej znajomoci wasnego J A i osoby partnera. Kady zwizek
wymaga improwizacji i indywidualizacji. To, co w jednym suy jego dobru, w drugim moe szkodzi.
208
nie mog jednak by bezkrytycznie przyimowane )ako idealna matry ca" dla wsplnego ycia.
Scr0
"'IT;... odc,y;.re g,dnc, md,y l' kacji. ,M S S'
jako recepty na szczcie. ... piprdza si w tym wszystkim oglnie znana zasada, i ycie
seksainefmaSsk.ejest szJ k wymagajc mdroci i improwizacji.
14 - Seks partnerski
POROZUMIENIE
SEKSUALNE Zwizek
uczuciowy
jest zawsze startem w
nieznane. Dotyczy to
rwnie wizi ero
tycznej i seksualnej. Obecnie
stwierdza si coraz czstsze
zjawisko wiadomego przygo
towania si do przy
szej roli seksualnej, m. in. przez lektury, refleksj, dyskusje rwienicze itp. Oznacza to powstawanie
potrzeby ksztatowania przyszego ycia seksualnego, stworzenia szans sukcesu i powodzenia.
Dowartociowanie seksu w obyczajowoci polega m. in. na tym, e harmonia wizi seksualnej, ars amandi
przepojone wspln radoci z bycia razem, stay si oczekiwanym dowiadczeniem. Partnerzy tworzcy
zwizek wprowadzaj do niego owe oczekiwania, marzenia i usiuj stworzy porozumienie seksualne, czyli
taki wiat wizi seksualnej, ktry daje wzajemn satysfakcj z poczucia dobrego przystosowania i
zjednoczenia.
Wane jest ujrzenie perspektywy tego porozumienia. Wspycie seksualne jest spotkaniem obu osobowoci
bardzo zrnicowanych pod wzgldem psychicznym, dowiadcze yciowych, wychowaw
210
czym i wiata wartoci. Inaczej mwic w tym spotkaniu wspistniej, poza rnymi osobami i pciami,
rwnie i rne wymiary czasu. Czas przeszy, to
wpywy wychowania, okresu dojrzewania, urazy, kompleksy, uformowane postawy. Czas teraniejszy, to
charakter interakcji midzy partnerami, budowany przez nich wiat, nastroje, a czas przyszy, to cele tego
zwizku. Im bardziej zoone i bogate s wspomniane wymiary czasu, tym wiksza zoono procesu
porozumienia seksualnego.
Osignicie porozumienia seksualnego jest sukcesem, a waciwie
jednym z sukcesw zwizku, oznacza bowiem stworzenie dobrego fundamentu dalszego wsplnego ycia,
uatwia i umoliwia rozwj
wzajemnej mioci i opromienia codzienno tego zwizku.
Rne s poziomy osiganego porozumienia seksualnego, im jest ich wicej, tym wiksze jego bogactwo i
poczucie wzajemnej satysfakcji, tym wiksza szansa bogatego ycia seksualnego.
Do poziomw porozumienia seksualnego nale: Poziom
fizjologiczny
Poziom fizjologiczny oznacza zgodno poziomw temperamentw seksualnych midzy partnerami,
zgodno lub podobiestwo poziomu potrzeb seksualnych, reakcji seksualnych, jak rwnie subiektywne
poczucie dobrego dopasowania.
Istnieje rwnie jakby ,harmonia cia", czyli poczucie wzajemnej atrakcyjnoci, fascynacji,
podania, penej akceptacji swej cielesnoci przez drug osob.
We wspyciu seksualnym powstaje harmonia reakcji seksualnych ze wzajemnym
osiganiem orgazmu.
U wielu osb porozumienie seksualne na tym poziomie przebiega
bez problemw na zasadzie optymalnego dobrania si partnerw, jakby przycigania podobnych biorytmw
seksualnych. J u od pocztku wspycie moe ukada si bardzo pomylnie, dajc przyjemne poczucie
zaskoczenia tak udanym ,zgraniem".
Inne osoby osigaj ten poziom dziki stopniowej pracy nad kultur wspycia, przystosowania si, jakby
uczenia si jedno od drugiego.
Poziom porozumienia fizjologicznego czsto jest utrudniany przez
liczne istniejce stereotypy i mity, np. co do dopasowania na zasadzie zgodnoci wielkoci budowy czy te
,dopasowania temperamentw" ocenianych na podstawie kilku (a nawet jednego) kontaktw seksualnych.
Inna przeszkoda, to niecierpliwo oczekiwania szybkiego ,zgrania" temperamentw i sztuki miosnej.
Porozumienie fizjologicznego poziomu bywa okresowo utrudniane, np. w wyniku wielu chorb, zmian
ukadu hormonalnego w okresie przed przekwitaniem, zmian po porodzie. S to jednak w zdecydowanej
wikszoci procesy przejciowe.
211
Poziom erotyczny
Poziom erotyczny oznacza optymalne dopasowanie si typu mskoci z kobiecoci. Inaczej mwic
zwizek tworz osoby oceniajce siebie jako ulubiony yp". Kady ma jaki idea drugiej pci, ulubiony typ
mskocikobiecoci, wyraajcy si w wygldzie, sposobie bycia, w uczuciowoci, w rnych cechach
psychicznych.
Optymalne dopasowanie si w tych cechach uatwia wyzwalanie fascynacji, potrzeb erotycznych, daje wiele
codziennego zadowolenia z bycia razem. Uatwia zatem ars amandi i tworzenie kultury wspycia.
Wi z partnerem, ocenianym jako rozbieny od oczekiwanych cech, stwarza ryzyko nieporozumienia
seksualnego. Niszy poziom fascynacji erotycznej, brak wewntrznego zadowolenia, tsknota za
niespenionym oczekiwaniem itp. w konsekwencji zmniejszaj poziom odczu seksualnych.
Poziom intuicyjny
Poziom intuicyjny oznacza spontaniczn i naturaln aktywno w ars amandi, wyzwalan przez wyczucie
oczekiwa i potrzeb partnera. J est to twrczy proces osb czujcych" siebie i dziki temu tworzcych
optymaln sztuk miosn. Bez sw, wywiadu, pyta i odpowiedzi potrafi si odczyta potrzeby,
przewidzie reakcje. Tego typu poziom porozumienia seksualnego znamionuje wielkich kochankw, ludzi
bardzo wraliwych, obdarzonych intuicyjnym poznaniem. Moe on
te powsta w wyniku bliszego wzajemnego poznania osb. Musz przyzna, e ten poziom przeywa
obecnie kryzys. O modelu wspycia seksualnego coraz czciej zaczynaj decydowa rnego rodzaju
poradniki seksualne - lektury, z ktrych przenosi si poznane wzorce i modele zachowa seksualnych do
wasnego zwizku. Drugim rdem utrudnienia jest silna koncentracja na sobie, uniemoliwiajca otwarcie
si ku drugiej osobie.
Porozumienie intuicyjne jest jednym z pikniejszych przey w sztuce erotycznej, daje ono bowiem
partnerom poczucie niezwykle silnej wizi, wzajemnego poznania, kultury, delikatnoci i wraliwoci. J est
ono rwnie postaw partnersk, czyli nastawion na wzajemne dobro i szczcie. Mowa bez sw" ma
szczeglne znaczenie w sztuce miosnej, ktra przecie jest wanie sztuk, a nie rutynow, odruchow
czynnoci. Poziom porozumienia intuicyjnego wyzwala twrczo i tworzy sztuk miosn.
Poziom uczuciowy
Uczuciowe porozumienie seksualne najoglniej oznacza stworzenie optymalnego nastroju, klimatu, podobne
jego odczuwanie, oznacza rwnie przeywanie psychiczne reakcji i dozna seksualnych na podobnych
poziomach intensywnoci i bogactwa. Czsto si zdarza, i partnerzy maj odmienny wiat przey
seksualnych; jedna osoba
212
osiga stan nirwany, ekstazy miosnej, a druga stan umiarkowanego zadowolenia. Dla jednej osoby orgazm
oznacza zawrt, oderwanie od rzeczywistoci, a dla drugiej krtk przyjemno zmysow. Rne s stopnie
orgazmw, rne skale dozna i przey we wspyciu. J ednak zblienie si poziomw tych odczu i
podobiestwa reakcji psychicznych daj silne poczucie wizi - s specyficznym jej wyrazem i pogbieniem.
Std tak wane jest spotkanie partnerw o zblionym poziomie uczuciowoci. Nie jest to jednak warunek
konieczny dla powstania waciwej wizi. Czsto zwizek powstaje midzy partnerami o bardzo rnej
wraliwoci nastrojowej, rnym stopniu uzewntrzniania uczu, ich intensywnoci. J ednak w udanych
zwizkach zwykle spotyka si zjawisko wzajemnej indukcji uczuciowej, czyli takiego wzajemnego
wspoddziaywania partnerw na siebie, e ich wiaty uczuciowe zbliaj si do siebie. Podobnie czsto
jedno z partnerw uatwia drugiemu zblienie jego wiata uczuciowego do siebie przez stymulacj
uzewntrzniania uczu i ich rozbudzenie. Moe w tekcie brzmi to nieco niejasno, ale w rnych treningach
interpersonalnych prowadzonych z parami wyranie wida, jak po pewnym czasie nabieraj oni zupenie
nowych waciwoci uczuciowych. Tego typu rol trenera" moe rwnie peni partner. Im wyszy jest
poziom uczuciowego porozumienia seksualnego, tym gbsza jest wzajemna
wi partnerw.
Poziom werbalny (sowny)
W naszej obyczajowoci erotycznej poziom ten ma bardzo nike tradycje, zazwyczaj jest saby lub nie ma go
w ogle. Wynika to przede wszystkim z faktu ubstwa sownictwa erotycznego w jzyku polskim. Obecnie
zauwaa si wprawdzie wzrost kontaktu werbalnego w kulturze wspycia, ale pozostawia on wiele do
yczenia. Bywa to bowiem sownictwo zbyt race fachowoci, terminologi medyczn.
Szkoda, e w ewolucji jzyka polskiego zakres sownictwa obejmujcego przeycia i reakcje seksualne
nadal pozostaje niezmieniony i zby jest zabarwiony pojciami medycznymi. Dla ucha s to po prostu
sowa race i niezbyt przyjemne.
Niekiedy sownictwo sprowadza si do jzyka uczuciowego, czyli
przenosi si na sfer erotyki i seksu zwroty z innego rodzaju kontaktu, np.
kocha si" oznacza wspycie, a zarazem to sowo jest bardzo wieloznaczne i oznacza wiele rodzajw
mioci. Czsto spotykam si z tym, e ludziom trudno wypowiedzie swoje odczucia i przeycia seksualne,
brakuje im poj, sw. Tak wic ubstwo jzykowe sprawia, e ten tak wany dla kultury erotycznej poziom
porozumienia jest
niezmiernie prymitywny.
Mamy rwnie przejawy nadmiaru kontaktu werbalnego, sprowadzonego do swoistego wywiadu
seksuologicznego. Partner przez pytania usiuje zdoby informacje od drugiej osoby o jej przeyciach,
orgazmie. Erudycyjne gadulstwo, z zastosowaniem terminologii facho213
wej wyniesionej z podrcznikw czy z artykuw, moe niekorzystnie odbija si na wspyciu seksualnym,
powodujc u drugiej osoby uczucie odarcia erotyzmu z intymnoci, tajemniczoci, delikatnoci. J estemy
zatem w obyczajowoci rozdarci midzy biegunem erotycznym fachowego gadulstwa a biegunem milczenia
lub niewaciwej
terminologii.
Odwoywanie si seksuologw do jzykoznawcw jak dotychczas
pozostaje bez echa. Sowo w ars amandi nie jest jedynie bodcem erotycznym (szczeglnie w seksualizmie
kobiety), ale stwarza rwnie odpowiedni klimat nastrojowy, kontakt, pozwala wyraa swoje przeycia.
Porozumienie werbalne, oparte na sownictwie erotycznym, figlarne, lekkie, delikatne, jest pikn form
dialogu nadajcego kontaktowi
erotycznemu adn opraw.
Istnieje rwnie pewien nurt w naszej obyczajowoci, nurt sownictwa spronego, zwulgaryzowanego,
najczciej ograniczajcego si do mskich pogaduszek; rzadziej jest przenoszony do wizi erotycznej
midzy partnerami w znaczeniu bodcw seksualnych. Nie
wszystkim on jednak odpowiada.
Tak wic seksualne porozumienie werbalne pozostaje spraw otwart i w naszej obyczajowoci naley do
przyszoci.
Poziom wartoci
Poziom wartoci oznacza zjednoczenie we wsplnym etosie seksualnym, w podobnym celu i sensie
wspycia seksualnego, w jego gbokim powizaniu z mioci, z dobrem wzajemnym, rozwojem
osobowoci partnerw, z ich postawami rodzicielskimi. Seks, erotyzm moe suy rnym celom:
przyjemnoci, zaspokojeniu wasnych potrzeb biologicznych, ambicjonalnych, potwierdzaniu siebie w roli
mskiej i kobiecej, moe rwnie sta si form wyraania swych uczu, mioci, wzajemnego
uszczliwiania, specyficznego bycia z sob. Im gbszy jest ten poziom i tre jak wyraa, tym wyszy jest
poziom porozumienia seksualnego i wbudowania go w oglne porozumienie midzy partnerami wsplnie
realizujcymi cel
i sens swego ycia.
Odnosz wraenie, e w wielu publikacjach istnieje rozdwik
midzy podkrelaniem znaczenia poziomu fizjologicznego porozumienia oraz poziomu wartoci. Kady z
nich jest wany i mieszne byoby mwienie, ktry jest
,waniejszy". Porozumienie seksualne powinno przebiega na wszystkich omwionych wyej poziomach.
PRZYSTOSOWANIE SEKSUALNE
HHgB
Wspycie seksualne jest wartoci wzbo
gacajc wzajemn mio, jest jedn z form jej wyraania i pogbiania, sprzyja wszechstronnemu
rozwojowi osobowoci i tworzeniu wielowachlarzowej wsplnoty zakochanych. Wartoci te prawie zawsze
s wiadomie lub intuicyjnie odczuwane przez zakochanych i nic dziwnego, e wzbudzaj w nich potrzeb
harmonii seksualnej, szczliwego obustronnie wspycia, pomylnej i atrakcyjnej wizi erotycznej.
J ednym z wyrazw tego denia i oczekiwania jest zagadnienie przystosowania seksualnego.
Fakt, e startuj w nie znan przyszo, znajduj si na etapie
wzajemnego poznania z poczuciem tajemnicy drugiej osoby rodzi pewien niepokj i niejasno co do
przyszoci wizi erotycznej. J est to jednak niepokj twrczy, mobilizujcy do stara, aby wsplne MY
uczyni szczliwe, udane. Przystosowanie seksualne jawi si nam zatem jako proces twrczy, cel, nadzieja,
cho powizana z niepewno215
ci i niepokojem. Popularne stwierdzenie, e mio wszystko moe" ma i tu swoje znaczenie. Prawdziwa,
dojrzaa mio stwarza poczucie bezpieczestwa, stwarza warunki do powstania dobrego przystosowania
seksualnego, ktre nie jest traktowane jako pierwszoplanowy, gwny cel, ale jedno z gwnych zada. Im
mniejsza mio, dojrzao, tym wiksza niepewno i skonno do kadzenia nadmiernego nacisku na
przystosowanie seksualne, ktre moe sta si gwnym rdem zabiegw. Wyzwala si wwczas
poczucie zagroenia, niepewnoci, obaw przed wspyciem, zachowaniem drugiej osoby, przekonanie, e
jako wspycia bdzie stanowi o by lub nie by zwizku. W celu bliszego poznania tych zagadnie
konieczne jest zasygnalizowanie pewnych prawidowoci i postaw.
Zaoenia podstawowe
Przystosowanie seksualne nie jest czym statycznym, jest potencjalna monoci
Sam fakt podobiestwa temperamentw seksualnych i upodoba erotycznych, a nawet udanego wspycia,
nie decyduje jeszcze o dobrym przystosowaniu seksualnym.
Nasze ycie uczuciowe, erotyczne, nasze osobowoci znajduj si w staym procesie przemian, w
dynamicznej interakcji czynnikw od" i ,do" w zwizku i dlatego musimy by nastawieni na ycie twrcze,
zmienne, wymagajce aktywnej, wzajemnej wsppracy, dialogu, pomocy. Dobre przystosowanie seksualne
oznacza, e wzajemna satysfakcja z udanej wizi erotycznej wynika z naszej umiejtnoci wsppracy,
wzajemnej troski o nasze MY, w tym i seksualne MY. Podkrelam to dlatego, e dla wielu osb sam fakt, e
obecnie, teraz, mamy udane wspycie seksualne czy si z pewnoci e jestemy dobrze zgrani",
dostosowani". J est to tylko pozorna prawda, mwica o tym, e teraz jestemy zgrani, a przyszo jest
niepewna i nie mamy gwarancji, e bdzie udana, jakkolwiek mamy na ni wpyw i moemy j ju teraz
formowa, przygotowywa.
Przystosowanie seksualne jest procesem ewolucyjnym
Nie chodzi tu o zmienno, a o pewne prawidowoci wynikajce z samego przebiegu naszego wsplnego
ycia, upywu lat, etapw ycia maeskiego, rwnowagi procesw od" i do" w naszym zwizku.
Sprbujmy przyjrze si temu bliej. Inne znaczenie ma wspycie seksualne w pocztkowej fazie trwania
danego zwizku, kiedy, silna jest wzajemna atrakcyjno erotyczna, dua intensywno uczu,
docieranie" si charakterw. Wspycie przybiera wwczas charakter poznawania siebie, jest intensywnie
uczuciowo przeywane, spenia rol wiziotwrcz, wspomagajc formowanie naszego wsplnego wiata
MY. W pniejszych latach ycia maeskiego moe przybra charakter bardziej przyjacielski, jest
miejscem azylu i relaksu w radosnym przebywaniu ze sob.
W pierwszej fazie ycia maeskiego przystosowanie seksualne 1bdzie miao raczej charakter
dostosowania rytmw potrzeb fizjologicznych i bdzie zmierzao do stworzenia wasnego stylu wspycia,
rwnowagi tendencji bior" i daj". W pniejszych fazach ycia maeskiego przystosowanie to bardziej
suy realizacji uformowanej ju wsplnoty psychicznej, zaspokajaniu potrzeb psychicznych, wyraaniu
maeskiej przyjani. Nie s to cechy bezwzgldnie zdeterminowane staem maeskim, kade bowiem
maestwo ma swj rytm przemian.
Warto jednak zapamita sam ide ewolucji przystosowania
seksualnego.
Przystosowanie seksualne jest procesem wielorako uwarunkowanym
Naley tu waciwie wyj od okrelenia, czym jest przystosowanie seksualne. Nie ma jednej definicji, a
najczciej jest ono rnie ujmowane. Wydaje mi si, e przystosowanie seksualne naley rozumie jako
osignicie harmonijnej, udanej, wzajemnie satysfakcjonujcej wizi erotycznej, zaspokajajcej potrzeby
erotyczne. Takie rozumienie przystosowania seksualnego wcza w nie zarwno zagadnienia typowo
fizjologiczne, jak i psychiczne. Warto si im
bliej przyjrze.
Uwarunkowania fizjologiczne
Budowa moe mie znaczenie dla wizi seksualnej, aczkolwiek
jest w popularnym myleniu wyranie przeceniana. Rne s wielkoci narzdw pciowych. U kobiet do
powszechne s tyozgicia, przodozgicia macicy itp. Podobnie rne s u mczyzn rozmiary czonka w
stanie erekcji. W zdecydowanej wikszoci przypadkw budowa nie jest adnym problemem w osiganiu
dobrego przystosowania seksualnego. Wynika to z elastycznoci cian pochwy, dostosowujcej si do danej
budowy mskiej. Niekiedy dany typ budowy jednej ze stron, zmiany poporodowe u kobiety, mog
pocztkowo utrudnia powstanie fizjologicznego dopasowania seksualnego, ale
odpowiednie uoenie eliminuje moliwe trudnoci.
Chciabym to wyranie podkreli z dwu wzgldw. Po pierwsze
dlatego, e do powszechny jest mit moliwej dysproporcji biologicznej budowy, rzekomo
uniemoliwiajcej wspycie, a po drugie dlatego, e uoenie ciaa (inaczej zwane pozycjami wspycia)
jest niekiedy traktowane nieufnie, z podejrzeniem o wyrafinowanie. Prawda jest taka, e zdecydowana
wikszo maonkw nie ma trudnoci z dostosowaniem fizjologicznym co do budowy, niekiedy tylko
konieczne staje si odkrycie optymalnego uoenia. Niekiedy spotyka si zaburzenia, ale jest to zjawisko
rzadkie, cho wskazuje na potrzeb
bada przedmaeskich. Uoenie cia (pozycje) moe mie zatem charakter wymogu naturalnego,
fizjologicznego, a to, e niekiedy staj si rdem postaw zabawowych, wyrafinowania wynika ju z innych
mechanizmw (postawy wobec seksu i wspycia jako takiego). 217
216
Innym z zagadnie fizjologicznych jest zapach erotyczny. Podkrelam to dlatego, e niekiedy syszy si
przesadzone i podawane w sensacyjnej atmosferze sdy o jego znaczeniu w dopasowaniu seksualnym. J est
to tak dalece marginalny problem, e statystycznie wrcz nieistotny. Spotykane niekiedy zaburzenia
zapachu wynikaj z procesw chorobowych, w wikszoci moliwych do wyleczenia.
Uwarunkowania wynikajce z fzw. temperamentw seksualnych
Temperament seksualny jest cech indywidualn, okrelon przez czynniki genetyczne. On wanie nadaje
naszemu seksualizmowi odpowiedni poziom fizjologiczny. Dla dobrego przystosowania seksualnego wane
jest podobiestwo temperamentw obu stron, rzecz jednak w tym, e nie ma obiektywnego kryterium dla
temperamentu. Rwnie zbyt wiele innych czynnikw (zdrowie, nastrj, intymno, potrzeby psychiczne,
postawa wobec drugiej osoby) determinuje wspycie seksualne, aby sam temperament mia decydujce
znaczenie.
Na pocztku trwania zwizku zazwyczaj dominuj potrzeby seksualne mczyzny, po kilku latach sytuacja
zmienia si na odwrotn, a prawidowo ta wynika nie z cech temperamentu, a z wielu przemian
hormonalnych i fizjologicznych. Nie oznacza to bynajmniej, aby temperament tak dalece by nieuchwytny do
okrelenia, e staje si nieistotny. Sam ,dobr" obu stron, rozumiany w kategoriach pocigu erotycznego,
wzajemnej atrakcyjnoci seksualnej, najczciej ma charakter instynktowny i podwiadomy, wanie dziki
podobiestwom przycigajcych si temperamentw. Brzmi to moe mao konkretnie, ale dopiero niedawno
odkryto pojcie tzw. biopola (biologiczne promieniowanie u kadego czowieka), bdcego
m. in. cech temperamentu. Usiowanie ,sprawdzenia" temperamentw przez kontakt seksualny jest zatem
pozornie prawdziwym testem.
Uwarunkowania wynikajce z mskocikobiecoci
Wzajemny pocig erotyczny, upodobanie w sobie, wspycie seksualne to formy komunikacji midzy
mczyzn a kobiet. Popularnie mwi si, e mamy ,ulubiony typ" drugiej pci, co praktycznie oznacza
podane i oczekiwane cechy formujce wanie msko kobieco. Dobre przystosowanie seksualne
oznacza zatem potrzeb wizi z takim ,ulubionym typem".
Niekiedy w motywacji zawarcia maestwa przewaaj motywy pozaseksualne i pozauczuciowe (potrzeba
posiadania domu, usamodzielnienie si, lk przed samotnoci itp.). J eeli nie ma pocigu erotycznego do
drugiej osoby, nie wzbudza ona atrakcyjnoci erotycznej, to przystosowanie seksualne staje si wtpliwe i
rodzi niebezpieczestwo co do przyszoci zwizku. Im wiksza
atrakcyjno mskocikobiecoci ukochanej osoby, tym wiksze prawdopodobiestwo stworzenia dobrego
przystosowania seksualnego.
218
Uwarunkowania wynikajce z postaw wobec seksu, wspycia
Gdy zakochani maj podobne postawy wobec wartoci seksualnych, podobne widzenie celu i sensu
wspycia, wwczas atwiej dochodzi do dobrego przystosowania seksualnego. J est to zrozumiae, gdy
podobne widzenie seksu sprzyja powstawaniu wsplnoty erotycznej, staje si w danym zwizku tendencj
do". J eeli natomiast obie strony ujawniaj tendencje rozbiene, to nawet istnienie mioci i podobiestwa
temperamentw moe nie wystarcza dla dobrego przystosowania.
Posuzny si typowym przykadem. J eeli dla jednej osoby seks jest pozytywn wartoci i dominuje w
nim afirmacja ukochanego, a dla drugiej seks jest niebezpieczn, brudn i grzeszn" sfer, to wsplne
ycie przybiera charakter ,od" zwizku, inne bowiem wyraa nastawienie. Nie oznacza to bynajmniej,
e ujawniajce si rnice na pocztku powstawania danego zwizku maj charakter trway. Mio i
wzajemny dialog potrafi doprowadzi do powstania wsplnej ideologii" seksualizmu. J edynie
osobowoci stumione,
zahamowane, o trwaych negatywnych postawach wobec pciowoci mog uniemoliwi powstanie
przystosowania seksualnego. Dlatego mwi si, e jak nie kady jest zdolny do mioci, maestwa, tak
samo nie kady jest zdolny do udanego wspycia seksualnego.
Uwarunkowania wynikajce ze struktury potrzeb erotycznych
Potrzeby erotyczne maj kilka poziomw. Pierwszy z nich nazwijmy umownie poziomem biologicznym.
Wwczas wspycie suy
potrzebie zdrowia, rozadowuje napicia seksualne, zaspokaja podniecenie. Drugi z poziomw jest
ukierunkowany na realizacj siebie w roli kobiecejmskiej.
Wspycie staje si wwczas rdem akceptacji siebie i drugiej osoby w tej roli, daje poczucie satysfakcji
z siebie - J estem prawdziwym mczyzn, prawdziwa kobiet". Trzeci poziom jest ukierunkowany na
potrzeby wiziotwrcze, rozwoju obu osobowoci, wyraania mioci, stwarzania wsplnego wiata
wartoci. Wszystkie z omawianych poziomw mog i powinny by realizowane przez wspycie i im
wiksza ich zgodno, tym wiksze jest przystosowanie seksualne. J eeli jednak jedna ze stron jest
zakodowana" na poziomie pierwszym, a druga dojrzaa do realizacji wyszego poziomu, to przystosowanie
seksualne staje si niepene i inne zaspokaja potrzeby. Samo wspycie moe by obustronnie udane i
satysfakcjonujce, nie ma jednak warunkw do tworzenia wsplnoty erotycznej, wsplnego poziomu
przey i dozna. Wspomniane rozbienoci rwnie s typowe i czsto w pocztkowym etapie danego
zwizku dopiero rozwj wsplnoty maeskiej, wzajemne dojrzewanie i pogbiajca si mio rozwijaj
struktur potrzeb erotycznych w kierunku osigania dobrego przystosowania seksualnego.
219
Uwarunkowania wynikajce z systemu wartoci
Wsplny wiat wartoci, np. religijnych, widzenia wiata, postaw wobec ludzi, wsplna filozofia ycia,
rodzicielstwa - sprzyjaj powstawaniu dobrego przystosowania seksualnego. Wspycie staje si wwczas
nie tylko jeszcze jednym z wanych czynnikw jednoczcych, ale i sposobem wyraania wsplnoty
wartoci. W nim mona ujawni postaw wobec drugiego czowieka, wobec wartoci ycia. Wi religijna
znajduje swoje odbicie w widzeniu seksu w innej panoramie; wkraczamy tu w istot i fenomenologi
sakramentu maestwa. Szkoda, e u wielu wierzcych osb te wartoci s tak trudne do poczenia, widz
je rozbienie lub neutralnie wobec siebie. Wynika to moe z pewnej rezerwy wobec pciowoci, trudnoci
harmonijnego ich powizania. Brak wsplnoty religijnej nie oznacza bynajmniej niemonoci osignicia
odpowiednio wysokiego poziomu wsplnoty wartoci, reprezentuj one po prostu pewn inno. Wana jest
sama zasada, cel, jakim jest wsplnota wiata wartoci i jej harmonijne powizanie ze sfer pciowoci i
seksualizmu.
Wspomniane uwarunkowania wskazuj, jak zoona jest droga tworzenia dobrego przystosowania
seksualnego. Wkraczamy na ni uwarunkowani swoj natur, ca przeszoci, wychowaniem,
nastawieniami i pogldami.
To, e osigamy dobre przystosowania i wsplnot erotyczn, na
pozr wydaje si czym niecodziennym i trudnym. Wielka jest jednak potga mioci i prawd jest, e mio
wszystko moe", e jest najsilniejszym czynnikiem przeksztacajcym nas samych. Ona wanie umoliwia
powstanie jednoci nawet z przeciwiestw i rnic. Dlatego tak wana jest motywacja zawierania
maestwa z mioci, jej stae pielgnowanie i rozwj. Dziki niej - jeeli nawet przystawanie seksualne
pocztkowo b dzie przebiegao z trudnociami
- stopniowo staje si wsplnie stworzon wartoci. To, co byo potencjaln monoci, staje si realnym
faktem. Zarazem dobre przystosowanie seksualne jest pewnego rodzaju testem mioci i tego, co czy obie
strony. J est dowodem, e partnerzy potrafili stworzy jedno i buduj swoje szczcie. Udane ycie
seksualne staje si rdem przey i dozna trudnych do wypowiedzenia, przekazania. J akkolwiek wiele
powstao miosnych traktatw, jednak ich autorzy przyznawali, e to za mao, aby odda rzeczywisto.
Wkraczamy tu bowiem w sfer czego niewyraalnego sowem. Istnieje pewna analogia do stanw
kontemplacyjnych i mistycznych - wchodzi si w bogaty wiat, wobec ktrego jake nieporadne wydaj si
sowa. SaintExupery powiedzia w ,Maym Ksiciu", e najwaniejsze jest niewidoczne dla oczu, dobrze
widzi si tylko sercem. Ma to swoje dobre odzwierciedlenie w udanym przystosowaniu seksualnym, kiedy to
niewyraalne jest silniejsze od sw, kiedy powstaje wi nazywana obecnie niewerbaln, pozasown,
niewyraaln, o bardzo dyym nateniu i intensywnoci. Dlatego suszna jest stara prawda, 220
ze zakochani nie musz do siebie mwi, e wicej ni sowa potrafi powiedzie ich milczenie,
spojrzenie, gest.
Niekiedy syszy si stwierdzenie, e przystosowanie seksualne jest
dla wybranych, nie kademu jest dane. Pozornie jest to prawdziwe. Wielo rozmaitych zaburze
seksualnych, sytuacji konfliktowych, oziboci zdaje si potwierdza t wtpliwo. J ednak prawda jest
taka, e wspomniane zaburzenia nie tyle mwi o niemonoci osigania dobrego przystosowania co o
trudnociach na tej drodze. Waciwie kady zwizek oparty na dojrzaej, prawdziwej mioci dysponuje
tak potencjaln monoci.
Przystosowanie seksualne w procesie tworzenia
Zakochani tworzcy wsplnot mioci, wkraczajcy w wiat ycia erotycznego staj u progu procesu
przystosowania seksualnego. Wany wpyw na ten proces maj wymienione ju uwarunkowania i
prawidowoci, wzajemna mio, dojrzao, rodzaj pozaseksualnych wizi, wiedza o podstawach ycia
seksualnego, podnoci, naturze psychoseksualnej kobiety i mczyzny, wsplny wiat wartoci, typ
osobowoci, cechy charakterologiczne, oglna kultura itp. Obecnie chciabym dokadniej przeanalizowa nie
tyle wyej wspomniane determinanty, przekraczaoby to bowiem granice tego rozdziau, co bardziej
erotyczne i seksualne prawidowoci.
Kultura wspycia seksualnego
J akkolwiek kultury wspycia nie mona oddzieli od kultury ycia jako takiej, s one bowiem ze sob
nierozerwalnie zwizane, dla wikszej przejrzystoci wykadu wprowadzam taki wanie termin. Kultura
wspycia najoglniej oznacza trosk o waciwy przebieg ars amandii, wyksztacenie prawidowego i
wzajemnie satysfakcjonujcego stylu wspycia sucego wyraaniu mioci, zaspokajaniu potrzeb
erotycznych obu stron oraz nastawienia na przekroczenie granic swego J A w stron formowania wsplnoty
erotycznej MY.
Nie ma doskonaego, typowego wzorca wspycia seksualnego. Waciwie kady zwizek wyksztaca
swj wasny styl wspycia, ktry jest oparty na wzajemnych relacjach, potrzebach, wraliwoci i
oczekiwaniu. Wiedza seksualna jest tu bardzo pomocna i wskazana, ale nie daje wszystkiego. Znajomo
stref erogennych kobiety i mczyzny, drg wyzwalania orgazmu u kobiety, pozycji czy technik nie
daje jeszcze kultury wspycia. Kady zwizek musi najpierw pozna swoje wasne oczekiwania,
prawidowoci, natur psychoseksualn. Tak wic poznanie siebie i drugiej osoby jest jedn z podstaw
kultury wspycia. Przez pieszczoty, dialog erotyczny, mwienie o swych odczuciach i doznaniach,
oczekiwaniach i potrzebach zakochani poznaj map" erotyczn swego ciaa i struktur swych potrzeb. Do
tego konieczna jest wraliwo, subtelno, delikatno i szczero. Moe si np. okaza, e bodce
wzrokowe
221
s w danym zwizku wskazane i potrzebne do tworzenia odpowiedniego klimatu do wspycia, w innym
natomiast zwizku pocztkowe zaenowanie i skrpowanie mog eliminowa potrzeb takich bodcw.
Udane wspycie seksualne rzadko bywa dane od razu, tworzy si je najczciej stopniowo. Zdolno do
przeywania orgazmu u wielu kobiet rozwija si stopniowo i jego brak w pocztkach wspycia jest czym
naturalnym i prawidowym. Sprzyja jednak jego powstawaniu nie tylko oglny klimat psychiczny i wi
midzy zakochanymi, ale i poznanie specyfiki seksualnoci danej kobiety i dlatego pieszczoty, ujawnianie
odczu przez kobiet pozwalaj odkry" drog wyzwalania orgazmu. Mczyzna w pocztkach wspycia
jest z natury swej skonny do przyspieszonych reakcji seksualnych. J est to uwarunkowane fizjologicznie oraz
zwizane z samym faktem pocztku wspycia. W miar poznawania siebie i upywu pewnego czasu obie
strony ,przystosowuj" do siebie czas swych reakcji seksualnych. Podobnie bywa i z rodzajami, formami
pieszczot, uoe ciaa. W miar postpujcej ewolucji wizi erotycznej zakochani wyksztacaj swj
wasny, indywidualny styl wspycia, dostosowany do ich natur, wraliwoci, fizjologii.
W procesie tym konieczny jest dialog erotyczny. Polega on na wzajemnym ujawnianiu wasnych reakcji i
potrzeb. Nadal zbyt czsto spotyka si osoby, ktre uwaaj, e to partner powinien zna ich natur
seksualn i przyjmuj postaw biern, wyczekujc. J est to oczywisty bd, utrudniajcy powstanie
przystosowania seksualnego. Innym stereotypem jest mit aktywnoci seksualnej mczyzny (rzekomo
typowy dla jego natury) i bierno kobiety (rwnie rzekomo naturalnej). Mit taki zrodzi si w wyniku
pewnych tradycji kulturowych i obyczajowoci seksualnej.
We wspyciu powinnimy wyraa siebie, a nie konwencje, stereotypy i dlatego aktywno powinna
wypywa z potrzeby, a nie z konwencji. W niejednym zwizku wiksz aktywno moe przejawia kobieta
i wynika to z potrzeb obu stron. J est to wwczas zupenie prawidowe i naturalne zjawisko. Kultura
wspycia wymaga autentyzmu. J estemy w nim sob, wyraamy siebie i swoje potrzeby. Dla niektrych
osb wszelkie odstpstwa od typowoci wspycia s traktowane jako patologia, wyrafinowanie. J ak ju
wspomniaem, uoenie ciaa jest spraw potrzeb i uwarunkowa fizjologicznych i dlatego np. tzw. pozycje
boczne czy inne nie musz by ,gorsze" lub ,lepsze" od tzw. pozycji klasycznej. Wyrafinowanie pojawia si
wwczas, gdy pozycja suy jako cel sam w sobie, jest rozrywk dla wzbudzenia podziwu i przekonania o
posiadaniu bogactwa
technicznego.
Tak wic postawa wobec danej pieszczoty czy uoenia decyduj
o ich wartoci czy braku wartoci. Kultura wspycia oznacza rwnie wraliwo i tolerancj wobec
drugiej osoby, liczenie si z jej potrzebami, zdaniem. Nie mona myle jedynie o realizowaniu
swych wasnych upodoba i potrzeb kosztem drugiej osoby. J eeli jej np. nie odpowiada dany typ pieszczot,
to nie mona do nich nakania, zmusza. Podobnie istotne jest dostosowanie czstotliwoci wspycia
seksualnego. J ak ju wspomniaem, jest ona zrnicowana przez temperament seksualny, nastrj, potrzeby.
Kultura wspycia oznacza wypracowanie pewnego optymalnego modelu czstotliwoci wspycia, co
wymaga tolerancji, porozumienia i wzajemnego powicenia. Ideaem byoby doskonae zgranie tych
potrzeb, ale nie zawsze jest to moliwe, s to bowiem rzeczy zmienne i bogato rnicowane. Celem"
wspycia jest te dobro drugiej osoby i dlatego kultura wspycia zawsze polega na
braniu pod uwag tego, co si dzieje w drugiej osobie. Na pocztku rwnowaga jest tu prawie zawsze
chwiejna. Udane przystosowanie seksualne oznacza uformowanie bogatej kultury wspycia,
dostosowanej do natury obu
stron. Wzajemna
pomoc
J edynie cz zwizkw ma udane, harmonijne wspycie seksualne. Wiele innych przeywa okresy
przejciowych niepowodze, trudnoci, zaburze, wynikajcych z osabienia rytmw fizjologicznych, stanu
zdrowia, wielu czynnikw sytuacyjnych, stresw itp. Najczciej te przejciowe trudnoci bywaj traktowane
z lkiem, jako zapowied powaniejszych zaburze, kiedy indziej s rdem napi prestiowych i
ambicjonalnych (zwaszcza u mczyzn). Waciwie kady rozpoczynajcy wspycie seksualne powinien
przyj ryzyko przejciowych niepowodze, a przynajmniej spodziewa si okresowego ich wystpowania.
J eeli zwizek ma waciwy ,podkad", jakim jest mio, kultura, blisko, stwarza to poczucie
bezpieczestwa. Niepowodzenia mog przemija samoistnie lub wymagaj niekiedy pomocy ze strony osoby
drugiej. Pomoc taka polega nie tylko na tolerancji i cierpliwoci (chocia jest to bardzo wane), ale i na
aktywnym wczeniu si we wspycie: mona np. uatrakcyjni przygotowanie do wspycia, relaksowa
drug osob przeywajc aktualnie kryzys. W wielu publikacjach podawane s konkretne przykady
pomocy ze strony wsppartnera w danego typu zaburzeniach seksualnych. Naley przyzna, e obecnie
coraz wicej maestw korzysta wiadomie z tych informacji, traktujc wskazan pomoc jako co
naturalnego i oczywistego. J edynie w okrelonych przypadkach wymagana jest pomoc specjalistyczna, ale i
wwczas wskazana i potrzebna jest wspaktywno drugiej osoby. Dobre przystosowanie seksualne
wymaga wiadomego przyjmowania takiej postawy.
Musz przyzna, e podobne wskazwki, jak zachowywa si
i pomaga w ujawniajcych si niepowodzeniach seksualnych, s bardzo potrzebne w popularnych
wydawnictwach. Oszczdzioby to z pewnoci wielu dramatw i zmniejszyoby liczb potencjalnych
pacjentw.
223
Praca nad sob
J eeli przystosowanie seksualne traktujemy jako zadanie, cel, to zrozumiaa jest konieczno jego
formowania, pewnego wysiku. W tym procesie niezbdna jest praca nad sob. Obejmuje ona wiele rnych
zagadnie. J ednym z nich jest pogbienie wiedzy na te tematy. Na podstawie swojej dotychczasowej pracy
mog wyranie stwierdzi, e ponad poowa wszystkich spotykanych rudnos'ci seksualnych i konfliktw w
maestwach wynika z niewiedzy co do prawidowoci wspycia, natury seksu, pciowosci, ewolucji
erotycznej zwizku. Niewiedza, stereotypy, mity, irracjonalne kompleksy staj si rdem dramatw, gdy
tymczasem niekiedy sama lektura moe by wystarczajcym lekarstwem" dla ich usunicia. Nie znaczy to,
e kade maestwo ma zdobywa jakie specjalne kwalifikacje. Wystarczy poznanie zasad fizjologii
wspycia z jednej popularnej ksiki, podrcznika powiconego yciu maeskiemu, aby wypeni luk.
J ak wiele daa wielu ludziom lektura np. O sztuce mioci" E. Fromma. Rwnie nowe raporty
seksuologiczne wyranie potwierdziy fakt poprawy jakoci i kultury wspycia seksualnego dziki
procesowi uwiadamiania seksualnego.
Innym elementem pracy nad sob jest poznanie siebie, tzn. swej natury psychoseksualnej, mechanizmw
sterujcych naszymi zachowaniami, uwarunkowa wypywajcych z naszego ycia i dowiadcze. U kobiety
szczeglnie wane jest poznanie natury podnoci, co przecie jest tak wane w przyjmowaniu postawy
sterujcej wasn podnoci, a nie lku przed ni (co rwnie odbija si na przystosowaniu seksualnym).
Dalszym etapem jest wiadome formowanie siebie, zn. wyksztacenie pozytywnych postaw wobec
pciowosci, seksualizmu, wspycia, uformowanie siebie jako twrcy, wypracowanie czynnej i aktywnej
postawy wobec kultury seksualnej.
Dla dobrego przystosowania seksualnego wane jest ksztatowanie umiejtnoci sterowania reakcjami
seksualnymi - podstawowego warunku dla kultury wspycia (co jest zwaszcza zadaniem mczyzny).
Wwczas dziki pracy nad sob uatwiamy tworzenie wsplnoty z drug osob.
Przeszkody w tworzeniu przystosowania seksualnego
W procesie formowania przystosowania seksualnego przeszkod mog by tak rne czynniki, jak np.
niewiedza, niedojrzao, brak dbaoci o kultur wspycia, rne postawy wobec seksu i pciowosci,
zaburzenia seksualne itd. Obecnie zatrzymamy si nad najczciej spotykanymi przeszkodami, najbardziej
typowymi. Nastawienie na dane, gotowe
Wiele osb oczekuje we wspyciu seksualnym szybkich sukcesw. Pierwszy kontakt traktuj jako
sprawdzian dostosowania" i jeeli
224
prby wypadn niepomylnie, zrywaj wi, przeywaj kompleksy, wpadaj w poczucie winy, poczucie
choroby. Niejednokrotnie do poradni zgaszaj si osoby ju po pierwszych kontaktach, domagajc si
leczenia w wyniku rzekomych zaburze. J est to mechanizm bardzo rozpowszechniony w naszej
obyczajowoci.
Wynika on zarwno z rosncego popularyzowania zagadnie seksualnych, jak i z wyczulenia na osiganie
powodzenia i sukcesw w roli mskiejkobiecej czsto sprowadzanych jedynie do seksualnego wymiaru.
Niekiedy ci zakochani, ktrzy s autentyczni w swych uczuciach, we wspyciu seksualnym graj rol
namitnych kochankw", chcc sprosta zadaniu wykazania si wobec drugiej osoby. Kobiety wwczas
udaj np. przeywanie orgazmu. Rwnie podczas wykadw w rodowiskach modzieowych do czsto
spotykam podobn postaw oczekiwania na sztuk seksualn dan natychmiast, a nie wypracowan.
Podobne nastawienie moe nawet uniemoliwi powstanie przystosowania seksualnego, gdy wobec drugiej
osoby przyjmuje si postaw oczekiwania, aby wykazaa si". Wydaje mi si, e jest to zagadnienie, ktre
naley koniecznie podkrela w pedagogice seksualnej i w poradnictwie zbiorowym.
Egocentryzm seksualny
Okrelenie seksualny" nie jest przypadkowe. Egocentryzm moe wynika z oglnej postawy yciowej, jest
totalny, ale moe te sprowadza si do sfery seksualnej, np. w wyniku pewnych uwarunkowa z
przeszoci. J eeli np. rozpocznie wspycie seksualne osoba, ktra w przeszoci naogowo
samozaspokajaa si i roso u niej wci ukierunkowanie na samoobserwacj i koncentracj na siebie
(inaczej nazywamy to homoerotyzmem), to wspycie moe by naturalnym kontynuowaniem tej postawy.
We wspyciu egocentryzm polega na potrzebie realizowania wasnych potrzeb erotycznych, osiganiu
przyjemnoci, natomiast osoba partnera staje si narzdziem, instrumentem (postawa instrumentalna).
Wspycie suy dobru wasnego J A, nie ma natomiast wymiaru wiziotwrczego, wsplnotorowego.
Egocentryzm moe przybiera rne formy: od denia do uzyskania wasnej przyjemnoci do realizowania
upodoba (np. wyrafinowanych, perwersyjnych), przy braku liczenia si z uczuciami drugiej osoby. Czst
form egocentryzmu jest np. narzucanie wasnej czstotliwoci wspycia, bez liczenia si z odmiennymi
potrzebami drugiej osoby. Postawa egocenryczna uniemoliwia powstanie przystosowania seksualnego lub
daje zudzenie jego istnienia. Inn, bardziej zawoalowan form egocentryzmu jest przyjmowanie wasnych
dowiadcze i upodoba jako prawidowych i waciwych. Do czsto np. spotyka si jeszcze sytuacje, e
mczyni uznaj jedynie stosunek jako waciw drog wyzwalania orgazmu u kobiety, a form
wyzwalania orgazmu przez pieszczoty traktuj jako
nienormaln", niewaciw. Moe to w konsekwencji
15 - Seks partnerski 225
prowadzi do powstania wtrnej oziboci pciowej u kobiety. Dobre przystosowanie seksualne oznacza
wyksztacenie MY - wsplnoty erotycznej bdcej wypadkowa wzajemnych potrzeb, oczekiwa i upodoba.
Nieautentyczne motywy wspycia seksualnego
Dla niektrych osb rozpoczcie wspycia jest motywowane nie tyle potrzeb wyraania mioci do
drugiej osoby, potrzebami wiziotwrczymi, co manipulacyjnymi, np. chci pozyskania drugiej osoby,
utrzymania jej przy sobie, ucieczk od samotnoci, rozadowania swoich neurotycznych napi, posiadanie
dziecka (jako celu samego w sobie, w oderwaniu od ukadu partnerskiego). Inne motywy s bardziej ukryte,
podwiadome, np. wspycie moe sa si okazj do rywalizacji, dominacji, a nawet karania, ujawniania
swojej przewagi nad drug osob. Nieautentyczne motywy wspycia s szczeglnie typowe dla osb
neurotycznych, ktre maj zachwian zdolno wykraczania w granic swego J A. Przedstawionych motyww
nie mona ocenia w kategoriach dobre" - ze", s one bowiem czsto niewiadome, trudne do odkrycia.
Rwnie czsto towarzysz motywom wiziotwrczym wypywajcym z mioci, ale wwczas jest istotne,
ktra z tych tendencji dominuje. Motywy nieautentyczne nie oznaczaj w konsekwencji nieudanego
wspycia, np. osoby sadomasochistyczne mog by bardzo usatysfakcjonowane swoj wizi erotyczn,
ale wwczas nie realizuje si w niej pena, dojrzaa mio, wsplnota MY, przekraczajca granice J A.
Inne nieautentyczne motywy wynikaj z wielu popularnych stereotypw, np. wspyje si po to, aby
zaspokoi potrzeby seksualne partnera - aby nie poszed do innej" - lub po to, aby mie spokj w domu".
Konflikty i napicia w yciu maeskim
Zrozumiae, e nieporozumienia midzy maonkami, tumione urazy, nawarstwiajce si uczucia
negatywne, rozczarowania, spicia znajduj swoje odbicie w yciu seksualnym. Nieprawdziwe jest
twierdzenie, e dzie dzieli, a noc czy", jest to bowiem moliwe tylko na krtki okres lub wwczas, kiedy
wspycie suy jedynie potrzebom biologicznym. Wszystkie tendencje od" zwizku zakcaj proces
przystosowania seksualnego i jeeli nawet byo ono niegdy udane, to nacisk sytuacji konfliktowych moe
rozbi wi erotyczn i doprowadzi do wtrnych zaburze, np. impotencji w odniesieniu do okrelonej
osoby, oziboci itp. Tak wic to wszystko, co dzieje si midzy maonkami, ma powizanie ze sfer
seksualn, odbija si na niej. Niejednokrotnie sygnaem narastajcych tendencji od" zwizku s wanie
pojawiajce si trudnoci seksualne w pozornie udanym zwizku. Maonkowie nieraz mwi: wszystko
midzy nami ukada si dobrze z wyjtkiem ycia seksualnego" - dopiero
226
dokadniejsza analiza ich zwizku wskazuje, e trudnoci seksualne nie wziy si z powietrza, ale maj
swoje rda w tumionych motywach, czsto nawet niewiadomych.
Patologia seksualna
Nerwicowe reakcje seksualne i nerwice seksualne s do czstym zjawiskiem w wielu zwizkach. Rne s
ich przyczyny i mechanizmy rozwoju, ale sam fakt istnienia takich zaburze moe zakci lub uniemoliwi
powstanie przystosowania seksualnego. Niektre osoby czekaj a min sane", naraajc w ten sposb
zwizek na nasilenie tendencji od" i wzbudzenie negatywnych, wtrnych reakcji u drugiej osoby. Wane
byoby wprowadzenie poradnictwa przedmaeskiego, gdy start do maestwa przy istniejcych
zaburzeniach seksualnych (zahamowania, stumienia, lki, urazy, ozibo) moe by rdem pniejszej
patologii wspycia. Podobnie niektre osoby z wyranymi tendencjami homoseksualnymi traktuj
maestwo jako form ucieczki od swoich skonnoci i usiowania bycia normalnym". Rodzi to jedynie
trudnoci i dramaty. Sam fakt wystpienia patologii wymaga leczenia, a nadal niestety spotyka si w
gabinecie maestwa z wieloletnim staem, ktre przychodz wyczerpane czekaniem na samoistn
popraw.
Zagadnienie regulacji urodzin
Kady zwizek zaczynajcy wspycie staje przed zagadnieniem regulacji urodzin. Sterowanie podnoci
jest zadaniem obu stron i wymaga wsplnych decyzji i wspodpowiedzialnoci. Do czsto spotykam si z
tendencj do przerzucania
odpowiedzialnoci na jedn ze stron, postaw beztroski - , jako to bdzie" - lub dziaa doranych. Lk
przed ci, obcienie odpowiedzialnoci za regulacj urodzin, narzucenie metody przez drug osob,
wybr metody zakcajcej fizjologi wspycia seksualnego, postawa antykoncepcyjna, mog zakca
rozwj przystosowania seksualnego. Odpowiedzialne rodzicielstwo, poznanie podnoci, wzajemna
wsppraca i wiadoma wspodpowiedzialno s podstawowymi zaoeniami w procesie tworzenia
udanego przystosowania seksualnego.
15"
FAZY YCIA PARTNERSKIEGO
ycie we dwoje, wsplnota partnerska, zaczynajca si od tzw. chodzenia ze sob, a koczca si w staroci,
obejmuje wiele etapw tworzcych pewn lini ewolucyjn. Maj one specyficzne cechy, stawiaj nieco inne
wymagania, wyraaj rne potrzeby. Wprowadzenie takiego zrnicowania jest potrzebne dla
dokadniejszego omwienia wsplnoty maeskiej.
Okres pierwszych miesicy
Tradycyjnie zaczyna si po obrzdach lubnych, obejmowa tzw. miesic miodowy, zagospodarowywanie
si. W obyczajowoci ludowej towarzyszyy mu pewne rytuay, czynnoci magiczne, r
np. uroczyste wprowadzenie panny modej do domu pana modego. l W wielu
maestwach zapocztkowywa wi seksualn.
Obecnie ten okres jest znacznie bardziej zrnicowany. Dla niek rych maestw oznacza kontynuowanie
dotychczasowego stylu ycia, ktry zosta oficjalnie zalegalizowany. Dla innych oznacza pocztek l
wsplnego zamieszkania, tworzenia gospodarstwa domowego; zdecy1 dowana mniejszo kontynuuje
tradycyjne obyczaje. J akie s podstawowe cechy i trudnoci tego okresu!
-wiadomo zostania maestwem zwiksza poczucie bezpie
czestwa, stabilizuje mio, wyzwala optymizm, ch urzdzenia si.
U osb zamieszkujcych wsplnie jest rdem rnorodnych dowiadcze, poznawania przyzwyczaje,
koniecznoci uoenia planu dnia, rozdzielenie czynnoci. Im mniej znalimy siebie poprzednio, tym
wiksze mog by rozczarowania; najczciej wtedy wanie zaczyna si ,walka o wadz", o
kierownictwo. Prawdziwa rado z moliwoci staego przebywania ze sob czsto powoduje, ze podzia
rl i funkcji odbywa si bezkonfliktowo.
i Oddzielne, samodzielne mieszkanie byoby najlepszym zapocztkowaniem ycia maeskiego.
Zamieszkiwanie u rodziny ktrego z maonkw stanowi potencjalne niebezpieczestwo i tylko wyjtkowo
; w takich warunkach wspycie ukada si zgodnie.
Tworzy si wiadomo MY, zapocztkowuje nowy okres ycia, wielkiej przygody. W przeyciach wielu
osb jest to okres najmilej
wspominany.
Czas do urodzenia pierwszego dziecka jest powicony na przyjemnoci, rozrywki, hobby, wzajemne
przebywanie w nowym zaciszu
domowym.
ycie seksualne jest wanym elementem wzajemnego poznawania, wyraania swej mioci, pragnienia
bycia szczliwym. Nieudane, konfliktowe wspycie seksualne bywa bolesnym dowiadczeniem;
cz maonkw pomaga sobie, inni licz, e samo minie, wszystko si uoy, ale bywaj sytuacje, e
nieudane wspycie seksualne prowadzi do rozejcia si, wyzwolenia wstrtu, niechci, agresji.
Okres pierwszego dziecka
Coraz wyraniej zarysowuj si dwie tendencje; dziecko przychodzi na wiat wkrtce po lubie, czsto
przyspieszajc decyzje zawarcia maestwa. Trzeba przyzna, e nie jest to sytuacja optymalna. Druga
tendencja, to oddalanie narodzin pierwszego dziecka. W poradni modzi maonkowie deklaruj okres 57
la. Najczciej podawane motywy, to obiektywna sytuacja materialna,
mieszkaniowa, ch przeduenia beztroskiego ycia, obawy zwizane z posiadaniem dziecka itp. Warto
jednak zaznaczy, e odkadanie narodzin dziecka
229
228
wie si z pewnym zagroeniem: moe min wiek biologicznie najbardziej wartociowy dla pierwszej
ciy kobiety (do 25 lat), wi maeska moe rozluni si w wyniku ycia dla przyjemnoci",
atrakcyjno seksualna moe ulec osabieniu i wwczas dalsze trwanie maestwa staje pod znakiem
zapytania; uroki ycia, pewna wygoda mog zniechci do posiadania dziecka w ogle. Wydaje si, e
najbardziej optymalnym modelem jest posiadanie dziecka w pierwszych 3 latach maestwa, J akie bywaj
wtedy problemy!
Trudnoci zwizane z wychowaniem dziecka, zorganizowaniem opieki.
Brak przygotowania rodzicw do rl rodzicielskich. Dominuje poczucie bezradnoci, stany
podenerwowania i niepokoju modych matek pozbawionych jakichkolwiek dowiadcze z wasnych
domw rodzinnych.
Zmiana w'konstelacji rodzinnej. U niektrych kobiet dziecko oznacza odsunicie od siebie ma,
przeniesienie go na dalszy plan, co rodzi u niego frustracj, wyczulenie. Szczeglnie duym bdem jest
tworzenie ukadu matkadziecko obok lub przeciw mowi. Kobieta musi tu wykaza duo taktu, rozsdku, a
nawet strategii, aby nie zrazi sobie ma, a wprost przeciwnie, jeszcze bardziej zwiza
go ze sob.
Trudnoci seksualne wynikajce z okresw przerwy we wspyciu, z koniecznoci zapobiegania ciy. U
niektrych kobiet przejciowo zanikaj lub znacznie s sabsze potrzeby seksualne, inne przez zaniedbanie,
nieprzywizywanie wagi do wasnego wygldu mog utraci atrakcyjno seksualn. Szczeglnie duo
potrzeba taktu i wyrozumiaoci ze strony ma.
Podzia funkcji w gospodarstwie domowym. Cz mczyzn przeprowadza ostry podzia zaj domowych
na mskie" i niemskie", z tym e znacznie wicej jest tych ostatnich. Zaczynaj si pierwsze
konflikty, ale, wypominania.
W wielu kulturach dzieci niejako nobilituj rodzicw, a samo ich narodzenie jest wielkim witem,
wyzwalajcym nieukrywan dum rodzicw. W cywilizacjach Wschodu niepodno bya wyrazem kary
niebios, haby, choroby, a podno przedmiotem dumy, powaania.
Okres funkcji wychowawczych
W tym okresie maonkowie utworzyli ju lepsz lub gorsz wsplnot, ich mio osiga peni wyrazu,
znaj ju dobrze siebie i swoje przyzwyczajenia, wyksztacili pewien styl ycia codziennego, specyficzny
klimat domu. Wzajemne poznanie, wsplnota umoliwiaj coraz czciej porozumiewanie si bez sw,
przez mimik, gesty, spojrzenie, J edn z najwaniejszych funkcji ycia maeskiego staje si proces
wychowania dzieci. J est to nowa rola o wielkiej i doniosej randze. Tu wanie formuje si przysza
osobowo czowieka, gdy okres dziecistwa jest najwaniejszy w modelowaniu i formowaniu
osobowoci; zwaszcza wane s pierwsze laa, pierwszych 5 lat. Na rodzicach spoczywa zaem wielka
odpowiedzialno za ksztat i typ
przyszej osobowoci.
J akie s najczciej spotykane postawy maonkw wobec funkcji wychowawczych)
Postawa spontaniczna, ywioowa, charakteryzujca si dziaaniem
na zasadzie spontanicznych reakcji, najczciej mao przemylanych. Uwaa si wwczas, e najwaniejsze
jest postpowanie naturalne", a umiejtnoci wychowawcze istniej same przez si. Tu maonkowie
ujawniaj swoje prawdziwe cechy, bdy popenione przez swych wasnych rodzicw, aspiracje i denia.
Osoby nerwowe, impulsywne szybko np. karz dzieci, traktuj je jako istoty w peni odpowiedzialne, nie s
wyrozumiae, a jednoczenie przejawiaj skrajnie zmienne stany nastrojowe. W zalenoci od nich
przejawiaj takie lub inne
zachowania wobec dzieci. Tego typu postawy atwo doprowadzaj do powstania zaburze nerwicowych u
dzieci, lkw, zahamowa
lub postaw buntowniczych, aspoecznych.
Postawa perfekcjom styczna charakteryzuje si powanym traktowaniem przez maonkw obowizkw
wychowawczych. J edni postpuj zgodnie z zasadami zawartymi w podrcznikach, traktujc je dosownie,
skrupulatnie, bez cech plastycznoci, nie usiujc dostosowywa ich do wasnej sytuacji. Chc wychowa
przyszych
wielkich" ludzi i dlatego pozbawiaj swoje dzieci wszelkich urokw dziecistwa, obarczajc je ju od
wczesnych lat wieloma obowizkami i pniej chwal si osigniciami, np. w formie popisw przed
znajomymi. Inni pragn wychowa dzieci na porzdnych" ludzi, ale rozumiej przez to rygorystyczne
nakanianie do porzdku, przestrzegania planu dnia, surowo. Tego typu postawa rwnie wywouje
niepokojce konsekwencje w rozwoju modych osobowoci, prowadzc do postaw legalistycznych,
zahamowa rozwoju, tumie, a zatem nerwic, przecienia.
Postawa racjonalna, w ktrej wychowanie jest rezultatem przemylanych dziaa, plastycznoci, klimatu
ciepa, serdecznoci, dostosowywania takich lub innych form wychowawczych w zalenoci od typu
psychicznego dziecka, w ktrej przewaaj nagrody nad karami, a i te s dostosowane do typu zasug i
przewinie. Staroytni uwaali, e funkcje spoeczne mog sprawowa tylko ci, ktrzy we wasnym domu
potrafi waciwie postpowa. Sofokles mwi;
Kto w swoim domu potrafi si rzdzi, ten sterem pastwa pokieruje dobrze".
231
230
J akie wyaniaj si tu problemy!
Dzieci absorbuj czasowo, domagaj si kontaktu z rodzicami, ktrym trudno niekiedy godzi rnorakie
obowizki z tymi potrzebami.
Dzieci bywaj inne od nas, zaznaczaj swoj osobowo, nie zawsze nam mi, mog
by impulsywne, nudne, co wymaga cierpliwoci.
Typ wsplnoty maeskiej jest atwo rozszyfrowywany przez dziecko; im jest on gorszy, tym wiksza jego
frustracja, poczucie
zagroenia.
Konflikt midzy potrzebami zawodowymi, rozrywkami, czasem dla siebie a oczekiwaniami dzieci moe
doprowadzi do izolacji spoecznej dziecka, do traktowania go jako przeszkody, intruza. J est to niestety
sytuacja do czsta, prawdziwy dramat naszych czasw. M. Czerwiski pisze: Dzi dopiero w modszych
rocznikach zjawia si nowy dramat, ktrego opowieci starszych nie zawieraj: zej mioci do rodzicw i
zej do dzieci, mioci le odwzajemnianej, w ktrej brak
zrozumienia, brak elementu przyjani.
Przetrwanie egocentryzmu utrudnia, a nawet uniemoliwia bycie rodzicami.
Upowszechniajce si jedynactwo jest problemem spoecznym, moe bowiem w powanym stopniu
utrudnia uspoecznienie i dobre
rozwijanie si osobowoci.
J ednym z testw ycia rodzinnego jest sposb spdzania wolnego
czasu. Rodziny, w ktrych brak jest udanej wsplnoty, po prostu zabijaj" czas. Natomiast rodziny
szczliwe ceni sobie kad woln chwil, kiedy mog przebywa ze sob.
Okres funkcji wychowawczych nie oznacza bynajmniej zatracenia si w powiceniu dla dzieci, wana jest
rwnie mio, rozwijanie wsplnoty maeskiej.
Cakowite powicenie si dzieciom jest sygnaem niebezpieczestwa, objawem kryzysu wsplnoty
maeskiej. Podstawowym celem i zadaniem tego okresu jest stworzenie szczliwego domu, w ktrym
czuj si dobrze maonkowie, ich dzieci, ktry dla obcych jest atwy do odczytania i odczucia dziki swemu
specyficznemu klimatowi i atmosferze.
Lata rednie maestwa
Laa te s okresem stabilizacji yciowej, dokonywania bilansu swych osigni i niepowodze, odchodzenia
dzieci z domu, ich usamodzielniania si. O ile w okresach poprzednich mona byo mie zudzenie,
oczekiwania, e jeszcze mona wiele zmieni, osign, o tyle obecnie jest si bardziej realnym. J eli byy
rzeczywiste, upragnione sukcesy, atwiej o zdrowie psychiczne. Niezaspokojenie rnorodnych,
upragnionych potrzeb i oczekiwa rodzi stan frustracji, niezadowolenia z siebie lub obwiniania okolicznoci,
otoczenia, a najczciej wspmaonka.
W codziennym poyciu wane staj si przyzwyczajenia i nawyki;
jeeli s one uciliwe, przykre, niemie, staj si rdem rnorodnych konfliktw.
Sfera seksualna przybiera niejednokrotnie charakter stabilizacji, monotonii, sereotypowoci, moe nawet
utrudnia osiganie wzajemnej harmonii, s bowiem okresy wzmoenia potrzeb seksualnych, ktrych nie
dostrzega, nie rozumie druga osoba, podejrzewajc
istnienie kogo trzeciego.
-wiadomo, e wiele ju jest za nami, a coraz mniej przed nami, wiksza ilo wolnego czasu, stabilizacja
materialna, dokonanie podsumowania dotychczasowych sukcesw i poraek - mog niejednokrotnie
rodzi popoch, niepokj, al
straconego ycia". Odczuwamy brak wdzicznoci ze strony dzieci, ich odejcie, zaoenie rodziny. Czste
niezrozumienie, pragnienia emancypacyjne modych pogbiaj ten stan niepokoju. Rne s wyjcia,
sposoby reagowania: Moralizowanie, prawienie kaza, owe synne i zawsze znane wybrzydzanie na
teraniejszo, gloryfikacja przeszoci tamtego"
spoeczestwa, utyskiwanie na stan moralnoci.
Szukanie zapomnienia przez zwikszenie iloci pracy, zaj. Izolowanie si, zamykanie si w krgu swych
nawykw, przyzwyczaje, wspomnie z przeszoci. Pogo za przyjemnoci, smakowaniem ycia za
wszelk cen, nadrabianie zalegoci".
Niejednokrotnie poszukuje si nowych przey miosnych, ktre pomagaj sprawdzi siebie, sw
atrakcyjno; mog rwnie by form ucieczki, zapomnienia si, zemsty wobec wsppartnera za jego
niech do wspycia itd.
Wiele jednake osb wkracza w ten okres ycia z optymizmem, radoci ycia, chci bycia wrd modych,
z usiowaniem rozumienia ich. Im wikszy zakres kultury, zainteresowa, akceptacji wartoci ycia,
umiejtnoci wspycia z innymi, tym lepsza psychiczna harmonia. Niektrzy odnajduj rado przez
przebywanie wrd modych, zajcie si dziemi, inni przez podre itd. Troska o wzajemne doznania i
przeycia seksualne moe utrzymywa pozytywn
wi seksualn. Okres
przekwttania
Przekwianie jest okresem ycia zwizanym z wieloma irracjonalnymi zachowaniami, obawami,
stereotypami co do rzekomego zaniku potencji, zdolnoci odczuwania przyjemnoci seksualnych, zaniku
mioci itd. Innym, do rozpowszechnionym bdem, jest utosamianie przekwitania z pci kobiec, gdy
tymczasem wystpuje ono i u mczyzn, chocia bez tak wyranych przemian fizjologicznych, 233
232
Przyczyn do czstej frustracji seksualnej okresu przekwiania jest bdne ujmowanie psychofizjologii.
Biologiczne widzenie spraw seksu (hormony +czynno narzdw pciowych +odruchy seksualne)
prowadzi do przekonania, ie przekwianie jest u okresem przeomowym. l istotnie, mamy przecie do
czynienia z osabieniem czynnoci hormonalnej, sprawnoci narzdowych. Nie pamita si jednak, e
yciem seksualnym kieruj orodki pooone w mzgu, a wiat psychiczny ma wiksze znaczenie ni
narzdy. J akkolwiek istnieje pojcie wieku biologicznego, waniejsze jest odczuwanie wieku psychicznego.
Inn przyczyn frustracji jest kultura masowa, gloryfikujca modo, pikno, sprawno seksualn, du
wialno. Wiek tzw. redni nie ma wzmocnie" i nic zatem dziwnego, e w praktyce usiuje si moliwie
jak najduej pokaza sobie i innym, e si jest modym, prnym, sprawnym.
Wyduanie si w tym okresie ycia, wolnego czasu, zmniejszenie dzietnoci, aktywno zawodowa - to
czynniki modyfikujce w duym stopniu obraz przekwiania. Dawniej przekwiajca kobieta bya matron,
ktra wikszo dotychczasowego ycia powicaa macierzystwu i wchodzia w rol babci. Obecnie
maonkowie maj znacznie wicej czasu dla siebie. Zwiksza to oczekiwania co do wizi partnerskiej,
uczuciowej, seksualnej.
Okres staroci
Interesujce s zmienne modele kulturowe i postawy wobec
staroci. W kulturach Wschodu staro oznacza szacunek, powaanie, autorytet, a dodanie la jest jednym z
najlepszych komplementw. We wspczesnej kulturze europejskiej staro nie jest ceniona, znalazo to
zreszt odbicie i w naszej publicystyce. Maonkowie s sobie nawet bardziej potrzebni, chociaby w
przeciwdziaaniu poczuciu osamotnienia. Wierny towarzysz ycia i jego przyja, a czsto i mio - to
jedna z rozjaniajcych stron staroci. Zote czy diamentowe gody maj specyficznie uroczysty charakter, s
bowiem dowodem trwania mioci, mimo wszystko, dowodem, e jest jednak moliwe ycie we dwoje.
Przygotowanie do ycia we
dwoje zakada m. in. przygotowanie do rodzicielstwa, co obejmuje postawy wobec podnoci, posiadania i
wychowania dziecka, konieczno kierowania swoj podnoci, realizowanie macierzystwa i ojcostwa,
osiganie na tej drodze satysfakcji. Wrd wielu modych maestw zauwaa si due zainteresowanie tym
tematem. Wynika ono z kilku przyczyn: upowszechnianie si maestw partnerskich, potrzeba dobrego
wywizywania si z tych zada, uwiadomienie sobie wanoci pierwszych la ycia dziecka dla rozwoju
caej osobowoci, niejasno roli macierzyskoojcowskiej, czyli usiowanie znalezienia odpowiedzi na
pytania: co to znaczy by dzisiaj ojcem matk?, jaka wynika z tego faktu satysfakcja?, czy ta rola
rzeczywicie jest pierwszoplanowa czy te drugoplanowa wobec roli zawodowoksztaceniowej?
235
Wielorakie przemiany obyczajowe zmieniy pewne tradycyjne schematy, wartociowania. Zaczyna
odchodzi w przeszo tradycyjna, szeroka, wielopokoleniowa, wielodzietna rodzina, inna jest wi
rodzinna, inne s oczekiwania. Wiele mwiono o kryzysie rodzicielstwa, o unikaniu odpowiedzialnoci
rodzicielskiej, o enujcej kulturze antykoncepcji. Wydaje si, e zby mao pisze si natomiast i mwi o
fenomenologii rodzicielstwa, o jego istocie, wartoci. Sdz, e wycinkowe i z koniecznoci uproszczone
rozwaania mog by
przydatne w formowaniu postaw rodzicielskich.
W kulturze zachodnioeuropejskiej naoyy si na siebie rne tradycje kulturowe, np. staroytnego Rzymu,
judeochrzecijaskie, narodowe i dlatego warto chocia na krtko zatrzyma si na niektrych z nich. W
republikaskim Rzymie rodzina miaa wielk rang. Pater familias (ojciec rodziny) by waciwym
wychowawc dziecka poczwszy od 7 roku ycia. W okresie wczesnego dziecistwa wiodc rol miaa
matka, widziana jako straniczka domowego ogniska". J erome Carcopino pisze, e rodzina miaa by
ostoj i straniczk tradycji narodowej, kuni cnt obywatelskich i twardych zasad moralnych". W miar
rozkadu Cesarstwa Rzymskiego zmienia si i struktura rodziny. Powanie osaba wadza ojcowska, zasady
moralne zaczy zanika, coraz wicej maestwa miao negatywny stosunek do rodzicielstwa, wiadomie
doprowadzano siebie do trwaej niepodnoci, znane byy przypadki porzucania dzieci. J edynie w
prowincjach odlegych od Rzymu pielgnowano stare wzory rodzinne, o czym mamy przekazy jeszcze z
IVVI w.
W kulturze judajskiej mczyzna by typowym pater familias - niekiedy despotycznym, samowadnym, ostro
egzekwujcym prawa wynikajce z IV przykazania (Czcij ojca swego i matk swoj"). Kobieta, jakkolwiek
wedug prawa traktowana bya jako niepenoletnia, miaa wielki wpyw na wychowanie dziecka, powicaa
si zupenie yciu rodzinnemu. Dzieci byy traktowane jako skarb i bogosawiestwo. Niepodno w ogle
bya hab, a wiadoma - jednym z najwikszych przestpstw. Akceptacja dziecka bya tak dua, e w
tradycyjnych uroczystociach obrzezania, nadawania imienia uczestniczya caa mikrospoeczno. Wiksza
liczba dzieci wyzwalaa dum, dowodzia o peni kobiecoci.
W kulturze polskiej rodzicielstwo byo du wartoci, a przekazy wiele nam mwi o kulcie ycia
rodzinnego. Do niedawna w rodowiskach wiejskich dominowa tradycyjny model wielopokoleniowej,
wielodzietnej rodziny. J akkolwiek jestemy wiadkami wielu przeobrae spoecznych i obyczajowych, to
jednak nasza swojska rodzinno
nadal jest cech uderzajc.
Macierzystwo, ojcostwo s elementami natury czowieka (rozumianej w kategoriach
biologicznopsychologicznokulturowych), kontynuacj i wypenieniem
mskocikobiecoci". Rodzicielstwo naley do najwikszych wartoci osobowoci czowieka, co wynika z
racji
236
biologicznych (prokreacja, przeduanie gatunku, trwanie ycia), pedagogicznych (dziki rodzicielstwu
dzieci s wprowadzane w wiat wartoci kultury, w ycie spoeczne), psychologicznych (zaspokaja potrzeby
samorealizacji, celu i sensu ycia, mioci). Rodzicielstwo nadaje wsplnocie maeskiej now rang,
znaczenie, a zarazem
doprowadza do jej peni.
Rodzicielstwo w przyrodzie to nie tylko przeduenie gatunku, prokreacja. Im wyej w rozwoju
ewolucyjnym, tym gbsze i szersze jest jego znaczenie, wystarczy chociaby przeledzi ycie rodzinne
wysoko zorganizowanych ssakw. Rodzicielstwo czowieka rwnie wynika z tej linii ewolucyjnej, podlega
przecie wewntrznej ewolucji w rnych systemach kulturowych w kierunku rodzicielstwa z wyboru, z
potrzeby, z powoania, jako partnerstwa macierzystwa
ojcostwa, partnerstwa w relacji rodzicedzieci.
Macierzystwo jest najblisze yciu, egzystencji czowieka, ma naj
' wikszy wpyw na formowanie si osobowoci czowieka. Matka jest synonimem ciepa, pokarmu, penego
bogoci stanu zadowolenia, poczucia bezpieczestwa, czyli zaspokaja najbardziej podstawowe i wane
potrzeby psychiczne osobowoci, aby moga by ona ludzka, aby moga istnie. E. Frornm tak okrela wzr
mioci matczynej:
J estem kochany, poniewa jestem", czyli samo moje istnienie jest rdem radoci dla matki. Sumienie
matczyne mwi: Nie ma karygodnego czynu, nie ma zbrodni, ktra mogaby pozbawi ci mojej mioci,
mego pragnienia, aby y i by szczliwy". Brak matki we wczesnym dziecistwie, brak czasu,
niedorozwj jej macierzystwa s najbardziej urazowymi, frustrujcymi czynnikami w rozwoju
osobowoci. Wiele o tym mwi analizy tzw. marginesu spoecznego, gbokich zaburze osobowoci.
J ednym z zada mczyzny jest pomc onie dostosowa si emocjonalnie do wizji macierzystwa, jednym
z zada ony jest pomc mowi w przygotowaniu si do ojcostwa, poniewa dziki mioci maeskiej
rodzicielstwo nabiera waciwego sensu, ktry powinien by podkrelony przez ukochan osob. Jej postawa
moe
wzmocni" postaw rodzicielsk, osabi j lub nawet wyeliminowa.
Ojcostwo jest naturaln kontynuacj i wypenieniem mskoci. W yciu psychicznym dzk ka wpyw ojca
ronie i zaznacza si w tzw. okresie edypalnym (;5 la).
Ojcostwo zakada: samowiedz, pragnienie i potrzeb bycia ojcem, uznanie specyficznych potrzeb dziecka.
Ojciec wskazuje dziecku nowe drogi, wartociowanie. E. Fromm mwi, e mio ojcowska jest
uwarunkowana: Kocham
ci, poniewa speniasz moje oczekiwania, poniewa jeste taki, jak ja". Oznacza to w praktyce, e na mio
ojcowsk trzeba sobie zasuy, e jest ona w zasigu moliwoci dziecka, co pozwala i umoliwia
wyzwalanie jego twrczoci.
Elementem zdrowia psychicznego, prawidowego rozwoju dziecka jest ewolucja mioci od
matki do ojca i synteza ich obu. 237
Specyfika wartoci rodzicielstwa
Zastanwmy si, jakie wartoci wnosi w ycie rodzicw dziecko, co ono daje rodzicom, co jemu
zawdziczamy, jakie s paszczyzny tych wartoci.
Mona wyrni nastpujce wartoci: Aspekt
biologiczny rodzicielstwa
Wiemy, e popd zachowania gatunku jest oprcz popdu samozachowawczego najsilniejszym
mechanizmem w yciu czowieka. Wystpujcy u kobiet instynkt gniazda" jest przejawem tego
mechanizmu. Mona zatem powiedzie, e rodzicielstwo daje zaspokojenie jednego z najsilniejszych
mechanizmw yciowych. Rozwj biologiczny
Ta warto rodzicielstwa dotyczy gwnie kobiety. Z wielu bada wynika, e macierzystwo przyczynia si
do rozkwitu biologicznego kobiety, jej rwnowagi hormonalnej, do wzmocnienia si obronnych,
odmodzenia witalnoci. Organizm kobiecy jest przystosowany do specjalnego jego obcienia, ktrego
brak przyczynia si do przedwczesnego starzenia si, zaburze hormonalnych, zmniejszenia si
odpornociowych itd. Z tego punktu widzenia najbardziej optymalne jest pierwsze macierzystwo do 25
roku ycia, odmadza ono biologicznie kobiet i pomaga jej speni wiele funkcji biologicznych.
Rozwj roli erotycznej
Mskokobieco dziki rodzicielstwu zyskuje nowe znaczenie, jest jego wypenieniem, daje wewntrzne
poczucie wasnej wartoci. Przez rodzicielstwo subiektywnie stajemy si w peni kobiet", w peni
mczyzn".
Rozwj osobowoci rodzicw
Dziecko poszerza i pogbia osobowo swoich rodzicw o wiele nowych wymiarw. Uatwia formowanie
postawy dawcy, altruistycznej, przez uczenie bezinteresownej mioci. Objawia wasn warto rodzicielsk,
wyzwala nowe potrzeby psychiczne, opiekucze, pedagogiczne, rozwija poczucie odpowiedzialnoci, daje
poszerzenie granic J A w nieskoczony wymiar dalszych pokole; std uczucie:
non omnis moriar (nie wszystko umiera"). Rozwj mioci
partnerskiej
Dziki dziecku mio staje si uniemiertelniona, tworzy inn warto, now wi uczuciow. Wiele
obserwacji wskazuje, e udane rodzicielstwo staje si renesansem mioci i rdem jej odwieenia,
utrwalenia.
238
Rozwj wsplnoty partnerskiej
Dziecko stawia rodzicom pewne zadania jednoczce ich w ich spenianiu; maestwo staje si rodzin,
czyli wsplnot poszerzon, z wikszym zakresem wspoddziaywa, zada, celw. Maonkowie jednocz
si w wielu nowych celach i dziecko staje si jednym wicej z ukadw dorodkowych, do" zwizku.
Rozwj postaw wychowawczych
Dziecko przyczynia si do powstania nowej orientacji psychowychowawczej. Rodzice "wprowadzaj je w
wiat wartoci, tradycji kulturowych, formuj jego osobowo. Dziecko staje si wic potencjalnym rdem
wielu wartoci i satysfakcji.
Rado przebywania z sob
Umiech dziecka, jego gesty, formy zwracania si do rodzicw, ufno, podziw, sympatia s niezastpionymi
i wyjtkowymi wartociami. Rwnie obserwacja jego rozwoju, powstawania jego indywidualnoci wyzwala
zdumienie i podziw. Dziecko moe sta si radoci dnia codziennego. Wiele osb przyznaje, e to prawda,
ale do okrelonego wieku, pniej zaczyna si proces odwrotny. J est to mit.
Wiele bada wskazuje, e tzw. konflikty rodzinne wcale nie musz prowadzi do niezrozumienia i obcoci
midzy pokoleniami. W wielu rodzinach silne i pozytywne uczucia istniej we wszystkich fazach
rozwojowych osobowoci dziecka, a okres dojrzewania nie musi prowadzi do rozdwikw. Istnieje wiele
rodzin radosnych, pogodnych, penych humoru. Inna rzecz, e ten klimat nie powsta sam z siebie; jest on
rezultatem postawy i osobowoci rodzicw i ich wzajemnych uczu. Oni w zasadzie tworz klimat
psychiczny w domu;
wymaga to jednak pewnej sztuki.
Dochodzimy zatem do pojcia sztuki ycia rodzinnego, podobnie jak istnieje sztuka mioci, seksualna,
maeska.
J ak wynika z tych rozwaa dziecko stanowi warto poznawcz, emocjonaln, egzystencjaln, suc
rozwojowi osobowoci rodzica, rozwojowi wsplnoty maeskiej; jest te wartoci autonomiczn.
wiadomie pomijam jeszcze inny wiat - wartoci spoecznej. Uwidocznienie tych wartoci, ich
dowiadczenie wymaga m. in. wyksztacenia w sobie odpowiednich postaw rodzicielskich, sztuki ycia
rodzinnego. Mona tu dopatrywa si analogii z mioci. J est ona niewtpliwie wartoci, ale brak
pielgnowania mioci moe doprowadzi do jej zaniku. Podobne wartoci, jakie daje dziecko, mog sa si
przejciowe, a nawet mog subiektywnie sa si antywartociami, kiedy traci si kontakt z dzieckiem i
rodzina przybiera charakter konfliktowy. Dochodzimy zatem do pojcia pielgnowania wartoci, jakie
reprezentuje dziecko, inaczej mwic do sztuki ycia rodzinnego.
BARIERY W PARTNERSTWIE
SEKSUALNYM J A l WIAT
Nasze kontakty i zwizki uczuciowe z ludmi
w duej mierze wywodz si z wczeniejszych faz rozwoju: z dziecistwa, wieku szkolnego i okresu
dojrzewania. Kontakt z matk w niemowlctwie i w okresie przedszkolnym wpywa na uksztatowanie
pniejszych uczu i stosunku do ludzi. Rozwj przebiega na wielu poziomach: intelektualnym,
uczuciowym, seksualnym, estetycznym itp.
Do czsto - w wyniku bdw wychowawczych, niekorzystnych wpyww, wadliwego samorozwoju i
samowychowania - czowiek zatrzymuje si na jakim poziomie i mwimy o nim, e jest infantylny.
Infantylizm (niedojrzao) moe dotyczy wszystkich sfer rozwoju lub jednej z nich. Mamy liczne
przykady wszechstronnie wyksztaconych ludzi, o wysokich walorach intelektualnych, ktrych rozwj
uczuciowy ksztatuje si na poziomie pitnastolatkw. Spotykam si czsto z problemem niedojrzaoci w
terapii maeskiej. Maonkowie dojrzali wiekiem i staem, po studiach, dobrze wykonujcy swj zawd,
w stosunku do siebie ujawniaj zachowania infantylne, a poziom ich ycia seksualnego odpowiada
okresowi dojrzewania.
Zajm si obecnie kilkoma przykadami zatrzymania si w rozwoju psychoseksualnym i konsekwencjami
infantylizmu we wspyciu dwojga ludzi.
243
Mylenie magiczne
Mylenie magiczne charakterystyczne jest dla wieku dziecicego. Dziecko uwaa si za ppek wiata",
nie liczy si z realiami ycia, yczenie traktuje jako rzeczywisto. Taki sposb mylenia moe jednak
trwa do pnego wieku, l wwczas zakceniu ulegaj kontakty z ludmi, a szczeglnie z pci
odmienn. Swemu J A przypisuje si nadmiern warto, a partner ma gra rol ,satelity". Wobec ycia
przyjmuje si postaw pen wymaga i oczekiwa. Inni maj zaspokaja potrzeby J A, ktre ogranicza
si do postawy biorcy. W yciu seksualnym oczekuje si realizacji ycze, bez liczenia si z
moliwociami. Mit Tytani!
Dziewczce fantazje przepojone s narcyzmem. Oto ma zjawi si wspaniay ksi z bajki, uosobienie
mskoci, wzr cnt. W wyobrani widzi si nie tylko jego posa, ale i jego zachowanie. Siebie natomiast
we wspaniaej scenerii ciekawego ycia. Ksi si nie zjawia, a ten, ktry staje si mem, nie dorasta do
tego
ideau i pniej odpowiada" za to. Fantazje owe nie tylko mog przetrwa, lecz take znieksztacaj
rzeczywisto. Niejeden m syszy, jakich to mia konkurentw, jakie wspaniae perspektywy zostay
zniweczone. Mona rwnie innym przypisywa nieistniejce uczucia i motywy. Oto ko podobny do
wymarzonego ksicia z bajki umiechn si, powiedzia co miego. Budzi to na niczym nie oparte
przekonanie, e si zakocha, jego gesty nabieraj innych znacze. Mona powiedzie, e u tak
odczuwajcych kobiet rozwj zatrzyma si na poziomie wczesnego dojrzewania.
Marzenia seksualne
Budzca si zmysowo w okresie dojrzewania, lektury, filmy sprzyjaj marzeniom o wspyciu
idealnym". Powstaje dokadny scenariusz ars amandi, zachowania partnera, wasnych reakcji, ktre s
powielaniem zasyszanych lub poznanych sytuacji z lektur, z filmw. Rzeczywisto czsto odbiega od tego
ideau.
Wwczas wini si partnera, e to nie takie przeycia, nie taka sceneria, nie takie zachowanie. Zaburzenia
seksualne mog nawet rozwin si w wyniku rozminicia si rzeczywistoci z marzeniami. W wielu listach
czytamy:
Chciaabym, aby m przed wspyciem zaprosi mnie na dansing, eby wykaza czuo,
zainteresowanie mn, a we wspyciu, aby da mi to wszystko, co powinien da prawdziwy kochanek.
Zupenie inaczej wyobraaam sobie wspycie. Podsunam mu Maestwo doskonae", ale on nic si
nie zmieni". Oczywicie, e lepiej byoby nawet rzadziej wspy za cen wzbogacenia scenerii i ars
amandi, ale wiat marze zawsze moe by bogatszy od moliwoci, jakimi dysponujemy.
244
Moja pe, druga pe
Tak naprawd, to chyba do koca pe odmienna pozostanie dla nas jak zagadk, l to dobrze. Czym innym
jednak jest zagadkowo, a czym innym poczucie dystansu i obcoci. Znamy typowe obrazki z okresu
szkolnego, kiedy chopcy i dziewczta maj wasne paczki, a wobec pci odmiennej przyjmuj postaw
lekcewac, pogardliw, pen dystansu. Dziki temu okresowi rozwojowemu rodzi si poczucie
tosamoci wasnej pci, model zachowa i reakcji. Moe to jednak przetrwa i do wieku dojrzaego. W
wielu zwizkach istnieje nieprzekraczalna barierS innoci, prowadzca do dystansu, niezrozumienia i braku
przyjani. Kobieta potrafi swej przyjacice opowiedzie z najwikszymi detalami intymne sprawy swego
wspycia, lecz nigdy nie przemoe si, aby porozmawia na ten temat z mem.
Zastanawiajcy jest paradoks, e przyjaciel mczyzny czy przyjacika kobiety wiedz wszystko o ich
maestwie, wspyciu, s ich doradcami, powiernikami, ba, instruktorami, a wieloletnie maestwo
pozostaje na poziomie nastolatkw (w sensie kontaktu psychicznego)
x nie potrafi doj ze sob do porozumienia. J A realne i J A
Idealne
Dla okresu dojrzewania typowe s kompleksy zwizane z wygldem, budow ciaa. Przewanie nie maj one
uzasadnienia. Wikszo kompleksw jest irracjonalna i wynika z niezadowolenia z siebie, z rozbienoci
midzy tym, co jest, a tym, co chciaoby si mie. Mczyzna moe np. marzy o muskularnej budowie,
obfitym owosieniu, wysokim wzrocie itp. Natura obdarza nas jednak niezalenie od naszych chci. Istnieje
wic konieczno akceptacji samego siebie, swego temperamentu, budowy (z wyjtkiem, rzecz jasna,
wyranych wad, zaburze, nieprawidowoci). Stae niezadowolenie z siebie prowadzi do poczucia niszoci,
smutku, braku samoakceptacji. Niekiedy w kontaktach z innymi usiuje si te kompleksy kompensowa lub
te steruje si" z poczuciem niszoci. Ile to atrakcyjnych kobiet uwaa siebie za kopciuszkw. Inni ludzie
natomiast odwrotnie
- bdc przecitnymi - staraj si udowodni ponadprzecitno. Akceptacja samego siebie oparta na
znajomoci swego J A, zblienie J A realnego do idealnego, to warunki zdrowia psychicznego
i autentyzmu w kontaktach z innymi.
Powysze przykady, bynajmniej nie tak rzadkie, wskazuj na utrzymanie si u wielu ludzi poziomu rozwoju
z ich lat modzieczych. Konsekwencje tego typu mylenia rzutuj na kontakty z innymi, pozbawione
autentyzmu, naturalnoci i zwykego, ludzkiego szczcia. Natomiast czym innym jest budowanie wiata
marze i fantazji, aby osign dalszy rozwj. Trudno przecie poprzesta na tym, co jest. We wspyciu
midzy dwojgiem ludzi mona dy np. do rozkwitu ars amandi, stworzenia zwizku bogatego w doznania
uczuciowe
245
i seksualne. Lekury akich podrcznikw jak np. Sztuka kochania" lub
Maestwo doskonae" mog pomc w urzeczywistnieniu tych planw. Czym innym jednak jest
wzbogacenie rzeczywistego, realnego ycia, a czym innym naginanie go do dziecicych i modzieczych
fantazji.
Udana wi partnerska wymaga dojrzaego J A partnerw i realnego widzenia wiata. Wanie wspomniana
potrzeba realizmu moe mobilizowa zwizek do budowy wasnego wiata, ktry poza poczuciem
koniecznoci adaptacji do rzeczywistoci obejmuje i wsplny wiat marze, fantazji, nonkonformizmu,
szczypty szalestwa. Inne jednak jest znaczenie tych marze, snw powstaych spontanicznie w zwizku,
czym innym wejcie z nimi w zwizek, jako wyraz posagu psychicznego".
POCZUCIE NISZOCI
U wielu osb prawdziwym problemem jest po
czucie niszoci. Rzutuje to na nasze kontakty z ludmi, ktrzy mog odczuwa sprzeczno midzy
obrazem naszej osoby nadanym" przez nas a obrazem stwarzanym przez nich samych i prowadzi do
sytuacji konfliktowych.
Nie bd tutaj zajmowa si genez poczucia niszoci, jest to obszerne zagadnienie. Sygnalizuj tylko, e
moe ono powsta w wyniku niewaciwego rozwoju psychicznego, bdw wychowawczych, rozbienoci
midzy wyidealizowanym i nierealnym J A a rze
247
czywistoci, jak rwnie w wyniku sytuacji stresowych, ktre odbieramy jako kompromitujce (do to
powszechny mechanizm u mczyzn majcych zaburzenia sprawnoci seksualnej).
Istota poczucia niszoci polega na zdeformowaniu sygnaw odbieranych od otoczenia w wyniku innego
widzenia J A.
Do typowych znieksztace nale:
Nadwraliwo wobec ocen otoczenia
Czowiek majcy prawidow samoocen ksztatuje j m. in. poprzez odbir siebie przez otoczenie,
przyjmowanie ocen, opinii. W tym przypadku waniejsze si staje, co widzi u mnie otoczenie, przewaa
widzenie siebie przez pryzmat innych. Wyczulenie na sposb traktowania
Zrozumiae, e w kontaktach z ludmi stany zmczenia, rozdranienia, euforii, nastroju wpywaj na nasz
sposb porozumiewania si z nimi. Nieraz powiemy to, czego nie chcielimy powiedzie itd. Czowiek z
poczuciem niszoci kade zachowanie wobec siebie analizuje i wyciga wnioski co do tego, jak jest
oceniany. Nie potrafi abstrahowa od swej osoby, tylko kade zachowanie innych wie ze sob.
Nadmuchiwanie" negatywnych postaw i ocen
Wiemy, e nie wszyscy nas lubi, ceni, nie wszystkie nasze cechy i zachowania odpowiadaj innym. W tym
jednak przypadku kada negatywna ocena, reakcja odbierana jest jako totalne odrzucenie (nic nie znacz", ,
jestem nic nie wart"). W skrajnych przypadkach poczucie niszoci nawet przypadkowe reakcje mimiczne
drugiej osoby s znieksztacane i np. umiech kobiety moe by odebrany jako omieszenie, zlekcewaenie,
skrzywienie brwi, grymas - jako nienawi, niech, powiedzenie ,musz ju pj" - jako niech do
przebywania razem, znudzenie itd.
Bagatelizowanie ocen pozytywnych
Pochway, pozytywne oceny, wyrazy wdzicznoci s odbierane jako wyrazy nic nie znaczcej grzecznoci
czy te litoci, wspczucia, a nawet subtelnej, acz
zjadliwej ironii. Obojtno odbierana jest natomiast jako wrogo. Dla czowieka z poczuciem niszoci nie
ma pojcia obojtnoci, wszystko ma mie konkretny znak uczuciowy. Obojtno zatem odbierana jest jako
forma ukrywanej wrogoci czy niechci. Nieraz istnieje denie do zmuszenia takiej osoby do ujawnienie
bardziej jasnych uczu, prowokuje si j do powiedzenia wprost, co o mnie myli"
Tego typu znieksztacenia informacyjne w kontaktach z ludmi najczciej prowadz do lkw, poczucia
wrogoci, izolacji, dystansu.
248
Inni s odbierani jako ci, ktrzy zagraaj. Ujawnienie wobec nich wrogoci najczciej przyjmuje form
obrony przez atak, wyprzedzajcy przewidywan wrogo i negacj. Powstaje nadmierna koncentracja na
sobie, okopywanie si na pozycjach obronnych. Inni staj si obcy", s potencjalnymi agresorami. Nic
wic dziwnego, e odbija si to na kontaktach seksualnych.
Najczciej mamy do czynienia z nastpujcymi formami zwizkw seksualnych:
Postawa rezygnacyJ na
Unika si nawizywania sympatii, kontaktw seksualnych. Potrzeby seksualne bywaj gboko tumione
lub realizowane w formie samozaspokajania si.
Otoczeniu, zaniepokojonemu takim stanem rzeczy, deklaruje si pozorne motywy, wyjanienia. Niekiedy
obiera si sposb ycia umoliwiajcy trwa izolacj od zwizkw erotycznych.
Zwizki bez zaangaowania uczuciowego
Chodzi tu o zwizki typu zdroworozsdkowego", umowne, z uprzedzajcym nastawieniem na nie" co do
mioci. Mog to by zwizki typu towarzyskiego, ale bywaj te i erotyczne, w ktrych realizuje si swoje
potrzeby seksualne.
Zwizki z zaburzeniami seksualnymi
Z psychopatologii seksualnej wiemy, e wele przypadkw oziboci pciowej, pochwicy, impotencji ma
poczucie niszoci jako punkt startowy". Istnieje niewiara w swoje moliwoci, w bycie atrakcyjnym dla
drugiej osoby. Tego typu postawa wyjciowa oczywicie potwierdza to przekonanie i wspycie jest
nieudane, co z kolei staje si potwierdzeniem nastawienia i mamy do czynienia z typowym bdnym koem.
Erotomania
Erotomania to znany mechanizm przezwyciania swego poczucia niszoci. Liczne przygody erotyczne,
prowokowanie innych, porzucanie ich pniej, zachowania cyniczne bywaj nieraz wyrazem ukrywanego
poczucia niszoci. W ten sposb dokonuje si staego sprawdzania siebie i innych.
Zwizki homoseksualne
Niejeden z tych zwizkw jest form rozwizywania swego poczucia niszoci. Osoba pci odmiennej jest
odbierana jako kto budzcy poczucie zagroenia, lk. Osoba ze wiata wasnej pci stwarza natomiast
poczucie swoistego bezpieczestwa.
Rne s drogi wyzwalania si z kompleksu niszoci. Znamy przykady kompensowania tego poczucia na
innym polu i np. impotent
249
moe zdobywa sukcesy i uznanie w innych sferach dziaalnoci. Oziba pciowo kobieta moe stara si o
zyskanie uznania w roli zawodowej, w byciu idealn ona i matk itp. Innym przykadem wyzwolenia jest
poznanie mechanizmu powstawania poczucia niszoci u siebie, co moe prowadzi do powstania wobec
niego dystansu.
W procesie psychoterapii czsto omawia si z pacjentem obraz wasnej osoby i wskazuje na to, e kady
czowiek ma swoje sabe i mocne strony, a obraz J A skada si z wielu sfer: intelektualnej, uczuciowej,
moralnej, zawodowej, erotycznej itd. Podkrela si to co dobre, pozytywne. Sam fakt, e w sferze seksualnej
mam trudnoci, nie oznacza, e jako czowiek nie przedstawiam wartoci. Istot wyzwolenia jest przeamanie
znieksztacenia odbioru przez
innych. Czsto odbywa si to bez pomocy z zewntrz. Przyjaciel lub zakochana osoba moe przeama ten
impas. Przeamanie poczucia niszoci ma znaczenie nie tylko dla poprawy zwizkw uczuciowych, ale i dla
lepszego rozumienia innych, pozwala bowiem przyj postaw tolerancji i zrozumienia.
KOMPLEKS ONANISTYCZNY
Auoeroyzm (samogwat, onanizm, ipsacja, samozaspokajanie si) oprcz zoonej problematyki wspycia
przedmaeskiego, nerwic seksualnych stanowi bardzo rozpowszechniony temat wszelkich pyta. Osoby
majce we wspyciu zaburzenia typu nerwicowego najczciej wi je z samogwatem. Ponad poowa
modziey uprawiajcej samogwat przejawia niewaciwe wobec niego postawy;
albo nadmiernie przecenia jego nastpstwa, albo lekceway problem, nie dostrzegajc rnorodnoci
przyczyn i form samogwatu.
251
Obecnie chciabym zastanowi si nad tzw. kompleksem ona
nistycznym, ktrego rda sigaj do okresu dojrzewania, a nastpstwa jeszcze dugo daj zna o sobie (np.
w poczuciu maowartociowoci seksualnej, w prbach tumaczenia pniejszych niepowodze we
wspyciu seksualnym).
Kompleks ten rozwija si u czci modziey, ktra styka si z samogwatem. Najczciej dotyczy to osb,
ktre uprawiay samogwat naogowy, do czsto, z jednoczesnym poczuciem winy. J est rwnie
sporadycznie spotykany i u tych, ktrzy przelotnie praktykowali samozaspokajanie si.
Kompleks onanisyczny polega na przekonaniu, e samogwat zawsze wyzwala patologiczne nastpstwa,
uniemoliwiajce lub powanie utrudniajce wspycie seksualne. Samogwat jako taki traktowany jest jako
rodzaj perwersji, zboczenia, powanej patologii. Kompleks wie si z uczuciem lku, niepokoju, z
poczuciem maowartociowoci. Tego typu uczucia s tak trwae, e nawet racjonalne prby wyjanienia,
rozmowy z lekarzem, lektura nie s w stanie ich wyeliminowa. Moe zmieni si werbalna strona
kompleksu, ale pozostaje emocjonalna. Kompleks prowadzi w rezultacie do zaamania si obrazu J A w roli
seksualnej. Lki, obawy zwizane z kompleksem onanisycznym mog zablokowa wszelkie prby
nawizania kontaktw heteroseksualnych. Wobec przedstawicieli pci odmiennej odczuwa si strach,
niepewno, niemiao. Przewiduje si ju z gry swoj niezdolno do wspycia, niepowodzenie we
wspyciu, impotencj, niezadowolenie ewentualnego partnera. Zaczyna si wyklucza moliwo podjcia
wspycia seksualnego.
J eeli nawet dojdzie do sytuacji sprzyjajcej czy prowokujcej wspycie, nastpuje reakcja ucieczki,
wycofania si.
Niekiedy dokonywane s prby przeamania kompleksu przez
tzw. sprawdzenie si w moliwie najbezpieczniejszej sytuacji". Bezpieczestwo ma zapewni brak wizi
uczuciowej z partnerem, wykluczenie trwalszego zwizku. Najczciej jest to tylko przelotna prba z
anonimowym partnerem. W trakcie
prby" caa uwaga jest koncentrowana na czynnoci narzdw pciowych, analizowaniu podniecenia
seksualnego, samoobserwacji swych dozna. Oczywicie w takiej sytuacji niepowodzenie utrwala kompleks.
J eeli nawet osoba z kompleksem nawie trway kontakt uczuciowy i rozpocznie wspycie seksualne,
nadal bdzie jej towarzyszy niepewno, ukryty lk, potrzeba kontrolowania siebie. Tego typu postawa
sprzyja powstawaniu zaburze i reakcji nerwicowych, ktre staj si rzekomym potwierdzeniem kompleksu.
Kompleks onanistyczny zdecydowanie czciej jest spotykany u mczyzn ni u kobiet. J ego utrwalenie si
moe rwnie wynika z wybirczego i subiektywnego korzystania z lektury. Wyczulenie jest tak due, e
wszelkie rozwaania na temat ewentualnych nastpstw autoerotyzmu s przyjmowane do siebie", a wszelkie
rzeczowe
252
prby ukazania rnych stron samozaspokajania si s wypierane, nie przyjmowane i omijane.
Co sprzyja rozwojowi tego kompleksu, dlaczego powstaje on tylko u czci dojrzewajcych osobowoci?
Aby odpowiedzie na to pytanie, przeanalizujmy przyczyny, ktre najczciej sprzyjaj rozwojowi
kompleksu.
Niewaciwa atmosfera wychowawcza w domu, w ktrym samogwat jest naznaczony pitnem
zboczenia", choroby"; stwarza to oczywiste pogotowie" lkowe i pierwsza prba samogwatu wyzwala
lk, a nastpnie przeradza si w kompleks. Niewaciwa lektura, w ktrej samogwat jest kwalifikowany
jako zboczenie o powanych nastpstwach.
J ednostronnie negatywne ujmowanie autoerotyzmu modzieczego przez wychowawcw, prelegentw.
Poczenie si w krtkim czasie praktyk samozaspokajania si z nieudanymi prbami wspycia
seksualnego; nastpuje powizanie obu tych zjawisk na zasadzie przyczyny i skutku.
Poczucie winy, niesmaku, niechci do samej formy samozaspokajania si z jednoczesnym
niezadowoleniem z siebie; u dojrzewajcych osb niezadowolenie z siebie jest czstym i prawidowym
odczuciem wynikajcym z przebudowywania swojego J A, z tzw. dezintegracji pozytywnej tego okresu, ale
naoenie si na siebie tych rnych negatywnych emocji sprzyja rozwojowi kompleksu.
Trudnoci w nawizywaniu kontaktw z odmienn pci, wynikajce z rnych przyczyn, s niekiedy
przenoszone, rzutowane na samozaspokajanie si.
Kompleks onanistyczny czsto mija dziki sprzyjajcym okolicznociom - aktywnej, rozumiejcej,
uczuciowo zaangaowanej partnerce, zmianie postawy dziki dobrej lekturze, dyskusji. Niekiedy jednak tkwi
tak gboko, e wymaga specjalistycznej porady, a nieraz - leczenia psychoterapeutycznego.
Najlepszym przeciwdziaaniem jest odpowiednia atmosfera wychowawcza, w ktrej osoba rozwijajca si
jest uwiadomiona i uprzedzona o pokusie samozaspokajania si jeszcze przed samym dojrzewaniem, oraz
waciwie przeprowadzone uwiadomienie i wychowanie seksualne w szkole. Z pewnoci daoby si w ten
sposb uatwi ycie niemaej liczbie osb, ktre niepotrzebnie czuj si maowarociowe seksualnie.
KOMPLEKSY AMAZONKI l PALIASATENY
Udane partnerstwo seksualne
wymaga m. in. spotkania osb z
uformowan mskoci i ko
biecoci, dla ktrych wiat
drugiej pci jest fascynujc od miennoci,
potrzeb zjedno
czenia z ni. Mskokobieco formuj si gwnie w rodowisku rodzinnym i uczcia wobec rodzicw, ich
naladownictwo i identyfikacja z nimi stanowi baz,
, matryc" do widzenia siebie jako mczyzny i
kobiety.
Zoone mechanizmy zwizkw uczuciowych w rodzinie wi
si niekiedy z rozwojem pewnych postaw, zachowa okrelanych mianem kompleksw, ktre rzutuj
pniej na nawizywanie kontaktw z pci odmienn. Powszechnie ju znane s kompleksy Edypa i
Elektry, u podstaw ktrych tkwi zazdro dziecka o rodzica pci odmiennej. Mniej natomiast s znane inne
kompleksy, majce rwnie znaczenie w formowaniu postaw wobec pci odmiennej. Dla przykadu opisz
krtko dwa kompleksy wystpujce u kobiet.
254
Kompleks amazonki powstaje w wyniku nadmiernej identyfikacji crki z matk. wiat kobiecy jest wyej
wartociowany ni mski, dochodzi nawet do rozwoju swego rodzaju narcyzmu. W zachowaniach ujawniana
jest mska" forma bycia, pewno siebie, sia, samowystarczalno. Mczyzna zostaje sprowadzony do roli
inseminatora, inaczej mwic zapadniacza, i waciwie na tym si koczy widzenie jego wartoci w yciu
takiej kobiety. Zrozumiae, e tego typu postawa wobec mczyzn, poczona z potrzebami seksualnymi,
kobiecymi stwarza rnorodne napicia. Istnieje sprzeczno midzy do" i od" mczyzn, midzy potrzeb
mioci a agresywnoci. Czsto obiektem uczu staje si kobiecy" mczyzna,
ktremu partnerka matkuje, ale nad ktrym jednoczenie dominuje. Agresywno wobec wiata mskiego
czsto bywa pozorowana powiceniem i wspczuciem: oni s tacy biedni i sabi, potrzebuj opieki".
We wspyciu seksualnym ujawnia si denie do ujarzmienia mczyzny, narzucenia mu okrelonego
zachowania. Wynikiem istniejcych sprzecznoci w postawie wobec mczyzn bywaj do typowe dla
kobiet z kompleksami Amazonki zaburzenia seksualne, np. bolesne wspycie (dyspareunia), brak
orgazmu, sprzeczne uczucia w trakcie stosunku. Istnieje rwnie jeszcze inna ciekawa prawidowo
dotyczca marze i fantazji seksualnych - mczyni s w nich umiercani, okaleczani, pozbawieni
atrybutw mskoci (kastracja).
Sprzeczno dotyczy nie tylko postaw wobec wiata mskiego, _ale i macierzystwa; z jednej strony jest
ono wyrazem kobiecej potrzeby, z drugiej jednak strony budzi opr wobec odczuwanego w nim
ograniczenia swej wolnoci. Kobiety z kompleksem Amazonki s wadcze, dominujce, agresywne wobec
mczyzn, wychwytuj wszelkie sygnay potwierdzajce ich postaw wobec mczyzn, tak wic pozornie
jest ona dla nich uzasadniona. Wspomniana identyfikacja z matk powstaje atwiej wwczas, gdy rola ojca
w domu bywa drugorzdna. Tak wic kompleks Amazonki ujawnia zwizek wczesnodziecicych
mechanizmw rozwoju z pniejszym typem kontaktu z mczyznami.
Kompleks PallasAeny powstaje w wyniku identyfikacji z obrazem Ojca lub innych Wanych Mczyzn.
wiat mski jest odczuwany jako swojski", bliszy psychicznie anieli wiat kobiecy. Nieraz jest on
zauwaalny w wikszej rodzinie, kiedy crka nie tylko podkrela swoje podobiestwo psychiczne do ojca,
ale i wobec modszych wiekiem braci przyjmuje postaw ojcowsk". Wspomniany mechanizm powstaje
niekiedy rwnie w wyniku rywalizacji crki z matk o wzgldy ojca.
Wwczas podkrelanie swego podobiestwa wobec niego moe zyska akceptacj ojca, wyrnienie.
Badania wspomnianego kompleksu wskazuj, e tego rodzaju
kobiety zazwyczaj s inteligentne, maj cechy mskiej mentalnoci, chopic sylwetk, ze sabo
zaznaczonymi cechami kobiecoci. Nie
255
stwierdza si jednak nieprawidowoci genetycznych ani nieprawidowoci w budowie narzdw
pciowych.
W yciu seksualnym tych kobiet rwnie ujawniaj si trudnoci i zaburzenia. Zrozumiae, e mski typ
psychiczny rzutuje na rozwj potrzeby dominacji, aktywnoci. W powstaych zwizkach uczuciowych
partner zazwyczaj jest zdominowany, istnieje rwnie due poczucie bliskoci i podobiestwa psychicznego.
S to niekiedy wietne zwizki - tzw. kumplowskie. We wspyciu seksualnym ujawnia si jednak niekiedy
pochwica lub ozibo, istnieje bowiem wewntrzna bariera, uniemoliwiajca oddanie si partnerowi.
Mwic obrazowo - ciao kobiety mwi nie" zdobywaniu go przez
mczyzn. Pozornie mogoby si wydawa, e odwrcenie roli we wspyciu rozwie problem. Przecie
kobieta moe przyj rol aktywn i zdobywa mczyzn. Okazuje si jednak, e nie jest to takie proste.
Sam fakt aktywnoci seksualnej ze strony kobiety nie zmienia faktu, e jej ciao oddaje si partnerowi,
,oddaje mu ona cz swego terytorium, cz swego J A" - jak mwi psychoanalitycy. Specyfika przey
seksualnych kobiety polega rwnie na tym, i w miar nasilania si podniecenia, zwa si u niej obszar
wiadomoci, powstaje poddanie si narastajcej fali podniecenia, a orgazm jest kulminacyjnym tego
wyrazem. Kobiety z kompleksem PallasAteny majc msk mentalno z trudem poddaj si tej fali;
podwiadomie d one bowiem do panowania nad sytuacj.
Kompleks Amazonki i kompleks PallasAeny s wyrazem skrajnych identyfikacji z matk lub z ojcem.
Obie skrajnoci, jak wida, utrudniaj rozwj kobiecoci i seksualizmu. Rozwj ten wymaga udanej
wizi uczuciowej z obojgiem rodzicw.
Przeczy to stereotypom typu: syn jest dla ojca,
a crka dla matki".
NIEPEWNO W ROLI SEKSUALNEJ
Wspycie seksualne zawsze jest poprzedzone okrelo
nym nastrojem, widzeniem siebie jako partnera. Dla jednych wspycie jest pogodnym, fascynujcym
misterium, w ktrym czuj si pewnie, w ktrym s wolni od lku i niepokoju, a przejciowe
niepowodzenia traktuj jako zjawisko naturalne i przemijajce. Dla innych wspycie jest przede
wszystkim poszukiwaniem przyjemnoci;
w zwizkach tego typu partnerzy mog mie wysokie mniemanie o sobie, o swej sprawnoci; w ars amandi
s zbyt pewni siebie.
Wiele osb oczekuje jednake wspycia z niepokojem, obaw, z napiciem. S rozdarci midzy
sprzecznymi uczuciami: chc i nie chc, bo si boj".
Wspycie staje si sfer zagraajc, wyzwala - Seks partnerski 257
ajc nadmiern koncentracj, samoobserwacj swych funkcji fizjologicznych, zachowa partnera. W
postrzeganiu siebie jako partnera seksualnego dominuje niepewno, poczucie zagroenia. Wspycie nie
jest radosnym misterium i rdem satysfakcji, lecz staje si staym sprawdzaniem siebie i sprawdzaniem
przey drugiej osoby, jej stosunku do nas.
Opisane zachowania charakteryzuj niekiedy osoby, ktre mogyby mie zupenie sprawne, udane
wspycie, ale cica przeszo, rnorodne kompleksy, frustracje zmieniaj koloryt uczuciowy
wspycia. W tych przypadkach najczciej dochodzi do zaburze nerwicowych i trudnoci z osiganiem
orgazmu. We wspyciu nastpuje przesunicie w kierunku samoobserwacji, autoanalizy ,na gorco".
Pieszczoty nie speniaj swej naturalnej funkcji - fascynacji ciaem drugiej osoby, spontanicznoci,
przekazywania uczucia, lecz staj si technik majc gwarantowa powodzenie. Akt moe przebiega
sprawnie, moe nawet wyzwoli orgazm, ale w wiecie przey istnieje skupiona czujno,
samoobserwacja, szukanie potwierdzenia u partnera i np. w bardzo zaawansowanej fazie aktu pada pytanie:
podobam ci si?" lub czym to jest dla ciebie?". Padajce w takim momencie pytania potwierdzaj
rozszczepienie midzy fizjologi a przeyciami.
J eli partner nie ma takich neurotycznych potrzeb i traktuje wspycie waciwie, to tego typu sytuacja
moe by coraz bardziej uciliwa. Pocztkowa akceptacja partnera, wi uczuciowa i erotyczna mog w
wyniku braku wspbrzmienia, wspodczuwania penego partnerstwa ewoluowa w kierunku zniechcenia,
rosncego zobojtnienia, poczucia bezsilnoci, skoro kolejne zapewnienie czy potwierdzenie udanej wizi
nie zmniejszaj niepewnoci partnera. J akie s najczstsze przyczyny niepewnoci seksualnej!
Kompleksy z okresu dojrzewania
We wczesnej fazie okresu dojrzewania do powszechne s
kompleksy zwizane z budow, wygldem, widzeniem siebie jako kobietymczyzny. J eeli ulegn one
utrwaleniu lub potwierdzeniu, to powstaje niepewno, potrzeba akceptacji. Nie wystarcza obiektywna
ocena, istnieje rdze niewiary, nieufnoci. Bardzo czsto dotyczy to mczyzn z tzw. kompleksem maego
czonka. Niekiedy nie wystarcza uspokojenie w wyniku badania lekarskiego, ktre wyklucza nieprawidow
budow. Szuka si wwczas porady u kolejnych specjalistw, a ich zgodne opinie wyzwalaj przekonanie:
Mwi tak, bo nic tu nie mona pomc". We wspyciu stale obserwuj reakcje swoich partnerek i kada
trudno, zaburzenie, przejciowe nawet zniechcenie tumacz wad swej budowy. Tego typu kompleksy
wyczulaj na sposb traktowania przez partnera i wwczas kady umiech, gest moe by odbierany jako
potwierdzenie kompleksu.
258
Niepowodzenia w pocztkach wspycia seksualnego
Mechanizm polega na tym, e prestiowe, ambicjonalne przeywanie pierwszych niepowodze seksualnych
(ktre s czym zrozumiaym i naturalnym w pocztkach wspycia) zaczyna wyzwala gbokie poczucie
niepewnoci. Utrwala si lk przed ponownym pojawieniem si niepowodze.
W takiej sytuacji najczciej powstaje bdne koo: lk wyzwala zaburzenia, a zaburzenia pogbiaj lk.
Niepewno swej atrakcyjnoci jako mczyznakobieta
J eli powstanie niepewno w roli seksualnej, wspycie staje si sprawdzianem swej atrakcyjnoci.
Zachowania, gesty, reakcje mimiczne partnera interpretowane s wedug jednego kryterium; Podobam si -
nie podobam si". To, co dla innych byoby czytelne i zrozumiae, tu wymaga wyranego potwierdzenia,
wielokrotnego powtarzania, udowadniania. W nieskoczono mog trwa rozmowy typu: Dlaczego jeste
ze mn?", co waciwie podoba ci si we mnie?". Kada wypowied moe by uznana za zbyt racjonaln,
nieautentyczn, pocieszajc. Niekiedy dochodzi do kolejnych zmian partnerw i mimo to nadal utrzymuje
si niedosyt akceptacji, niepewno. Wspycie seksualne zmienia si w obserwacj zachowa drugiej
osoby, jej reakcji, sposobu traktowania, otrzymywania pieszczot.
Dua rozbieno midzy J A idealnym a realnym
Model J A idealnego w roli seksualnej formowany jest w wyniku oddziaywa, pogldw, wzorcw
rodowiska rwieniczego, kultury masowej, publikacji, oczekiwa partnerw, wasnych wyobrae o
sobie. U niektrych ludzi istnieje bardzo dua dysproporcja midzy tym wymarzonym, wyidealizowanym,
perfekcjonistycznym J A w roli partnera a tym, ktre istnieje aktualnie. Moe to rzutowa na innych i
wwczas przypisuje si im takie wygrowane potrzeby i oczekiwania, ktrych nie s w stanie zaspokoi. W
takiej sytuacji partnera obwinia si o rzekome rozczarowania sob, ma si poczucie niewywizywania z
roli partnera" itp.
Niewiara w zaspokojenie potrzeb seksualnych partnera
Niewiara ta moe by rezultatem ww. czynnikw, ale bywa te i skutkiem subiektywnej oceny rnic
temperamentu, porwna z innymi partnerami. J eeli np. w pierwszych swych dowiadczeniach seksualnych
mczyzna pozna partnerk z intensywnym, wyranym typem przeywania orgazmu, to inne formy
orgazmu bdzie traktowa jako rzekomy brak satysfakcji, objaw swojej niezdolnoci doprowadzenia
partnerki do okrelonego typu szczytowania. Mimo e wspycie jest
17'
259
najzupeniej normalne i udane, moe jednak zrodzi si niepewno zmieniajca charakter wizi na
konfliktow.
W wymienionych formach i rdach niepewnoci czsto powtarza si motyw irracjonalnoci, przewagi
nastawienia uczuciowego nad rozsdkiem. W wielu potencjalnie udanych zwizkach te wanie przyczyny
powoduj narastanie konfliktw. Najczciej potrzebna jest pomoc specjalistyczna.
Niepewno w roli seksualnej jest obecnie zjawiskiem rosncym, co m. in. jest wynikiem niepenej
identyfikacji z wasn rol mskokobiec oraz poczuciem zagroenia wobec drugiej pci, odbieranej jako
wymagajcej, oceniajcej. W przypadku powstania zwizku partnerskiego, osoba niepewna w swej roli rne
moe wzbudza uczucia: opiekucze, lito, rozczarowanie, agresj, sama rwnie ujawnia rne uczucia do
,pewnej siebie" osoby partnera. Mamy zatem do czynienia z rnym ukadem wizi uczuciowej, ktrej
porednim , testem" jest wspycie seksualne. J eeli np. partner w swych marzeniach sennych ujawnia, i
jest gwacony, zdobywany si, moe to oznacza, i kontakt z osob niepewn w swej roli seksualnej nie
daje satysfakcji uczuciowej. W innych przypadkach partner
matkuje" osobie niepewnej i wspycie seksualne ujawnia tkliwo, opiekuczo. Osoba niepewna w
swej roli seksualnej nie zawsze wystpuje w roli
sabszej", czsto dla kompensacji poczucia niszoci ujawnia zachowania agresywne. Niekiedy taki
mechanizm pojawia si w gwatach seksualnych.
Niepewno w roli seksualnej wymaga poznania, jakie pozaseksualne mog by jej nastpstwa, jakie w
relacjach partnerskich.
LK PRZED INICJ ACJ
Inicjacja seksualna
staa si problemem wychowawczym, etycznym i obyczajowym, widzianym przez pryzmat przedwczesnej
decyzji, niewaciwe) sytuacy)nej motywacji, zupenego niezrozumienia odmiennego startu obu pci do
dojrzaego ycia seksualnego.
Rozwaania na te tematy dominuj w spotkaniach z rodzicami, znajduj rwnie odbicie w postawach
samych zainteresowanych, usiujcych okreli wiek: Kidy l"2 mona...". Problemem natomiast mniej
dostrzeganym jest lk przed inicjacj. Coraz czciej spotykaj si z jego skutkami lekarze seksuolodzy i
psychiatrzy. Lk przed rozpoczciem wspycia traktowany jest u kobiet )ako prawidowo, ie si on z
obaw przed defloracj, rzekomym
261
blem, a take zajciem w ci. Obserwacje potwierdzaj powszechno tych wanie przyczyn, ktre
opniaj inicjacj seksualn. Obawa przed odrzuceniem za zy wynik" wspycia, postawy neurotyczne,
zahamowania psychiczne wystpuj rzadziej. Obyczajowa akceptacja sprawia, e lk przed inicjacj u
kobiet uwaa si za objaw naturalny. Sama zainteresowana moe si go pozby, jeeli poczucje si
bezpieczna i zaufa partnerowi.
Zupenie inaczej wyglda ta sprawa u mczyzn, inne ma rda, przebieg i nastpstwa. Po pierwsze: nie
mona ukry jego moliwych konsekwencji (impotencji), ktre pogbiaj istniejc frustracj.
Istniej u mczyzn rne stopnie lku przed inicjacj, ktre wi si z mechanizmami obronnymi:
Unikanie stosunku przy istniejcym pettingu
Ten typ lku jest postaci najlejsz. Mczyzna doprowadza do wizi erotycznej, a pieszczoty s testem
sprawnoci. Partner staje si obserwatorem swego wzwodu, nie ma jednak odwagi na posunicie si dalej".
Partnerka pocztkowo wierzy, e wszystko jest dobrze, dopiero w miar przeduania si tej formy
wspycia zaczyna wtpi w sprawno partnera. Niekiedy jej inicjatywa rozwizuje problem. Unikanie
sytuacji mogcych prowadzi do wspycia
Zwizek jest utrzymywany na etapie koleeskim. Mczyzna unika wszelkich intymnych sytuacji.
Pocztkowo postawa jego' budzi uznanie partnerki, pniej niepokj, a wreszcie niecierpliwo. Zdarza si,
e partner stwarza sztuczny parawan norm moralnych,' wie inicjacj z maestwem (nie dotyczy to osb,
ktre majc takie normy, pozbawione s lku). Moe to odroczy lkowrcz sytuacj. W wielu innych
przypadkach kobieta sama zrywa zwizek lub jest do tego sprowokowana.
Unikanie kontaktw z kobietami
Czsto przychodz do mnie zaniepokojeni rodzice skarc si na nienormalne" ycie syna. Dorosy
czowiek unika wszelkich kontaktw z kobietami, yje samotnie lub w gronie kolegw (ktrzy stopniowo si
wykruszaj). J edni mczyni niczym tego nie tumacz, po prostu milcz lub przerywaj dyskusje
otoczenia.
Inni stwarzaj rne parawany racjonalne, wygaszaj opinie, teorie, stwarzaj pozory itp. Niekiedy sami
wierz w te zasony dymne. Przeduajca si sytuacja zaczyna im ciy. U jednych mczyzn prowadzi to
do nasilenia si konfliktu neurotycznego, inni stosuj prb skoku w przepa", czyli podejmuj
rozpaczliw prb wspycia. J ej negatywny przebieg potwierdza ich diagnoz o sobie i pogbia
kompleks niszoci. Wizyta u lekarza, ktra moe ukierunkowa leczenie i doprowadzi do rozwizania
problemu, z reguy traktowana
262
jest jako ostateczno, stale odkadana. Sam jej fakt przeywany jest jako wydanie wyroku na siebie, wie
si rwnie z lkiem. J eeli nie idzie si do lekarza, to widzi si jak szans lub yje si w zudnym wiecie
swych faszywych interpretacji. Wizyta staje si przyznaniem" - std jej urazowy charakter.
Moje obserwacje wskazuj, e lk przed inicjacj u mczyzn staje si coraz czstszym zjawiskiem. Wynika
to z kilku przyczyn. Wymieni najbardziej typowe. Synowie emancypartek
Synowie wychowani przez dominujc, zaradn matk, nie maj warunkw identyfikacji si z rol msk,
ktra jest przeywana jedynie teoretycznie. Efekt oczytania z zakresu seksuologii
Dziedzina seksu traktowana bya przez naszych przodkw nieco rubasznie, naturalnie. Nie robiono z niej
problemu, nie stanowia te sresorodnej sytuacji. Obecnie odnosi si czasem wraenie, e udane wspycie
wymaga ukoczenia niemal uniwersytetu seksuologicznego". Dziedzina seksu jawi si jako bardzo
zoona, biorc pod uwag cechy dziedziczne, tradycj, rne mechanizmy psychiczne. Orgazm sta si
podstawowym warunkiem wspycia. Oczywicie, e pojmowanie seksu niemal jako dyscypliny naukowej,
trudnej do opanowania, wystpuje najczciej u mczyzn niemiaych, zakompleksionych, niepewnych
swej mskoci. Tak wic nadmiar teorii moe prowadzi do impotencji.
Postawy kobiet
Przyjmowanie postawy wymagajcej, wyczekujcej, nastawienie na konieczno doznania orgazmu, rosnce
dowiadczenia praktyczne wielu kobiet s silnym mechanizmem lkotwrczym u mczyzn. Kobieta staje
si rdem zagroenia. Mczyzna niepewny swej mskoci, saby, usiuje je zneutralizowa przez gwat
lub unikanie wspycia.
Podane przyczyny nie wyczerpuj istoty zagadnienia. Zapewne czytelnicy oczekuj ode mnie rodkw
zaradczych, przykadw neutralizowania lku. Odpowiem krtko: widz jedynie drog poradnictwa i
leczenia. Wszelkie inne sposoby nie daj wikszych rezultatw. Niekiedy partnerka staje si
uzdrowicielem, ale nie ma gwarancji, e si na tak trafi. Odkadanie wizyty lekarskiej nasila z czasem
konflikt i nawarstwia rnego rodzaju lki. Pniej trudno nawet dociec, jaki lk by pierwotny. Lk przed
inicjacj u mczyzn jest m. in. rezultatem zachodzcych przemian obyczajowych i wychowawczych,
stanowi problem okrelonej populacji mczyzn i wymaga konkretnej pomocy. Im szybciej jest ona
udzielona, tym jest skuteczniejsza.
263
WCZESNE ZWIZKI
Nasze ycie seksualne, erotyzm, zwizki uczuciowe, mio przede wszystkim s uwarunkowane
dowiadczeniami wyniesionymi ze rodowiska rodzinnego oraz poszczeglnymi fazami rozwoju
psychoseksualnego. J edn z nich jest tzw. faza homoerotyczna, kiedy tworz si ,paczki", grupy zoone z
przedstawicieli tej samej pci. Dziki niej rozwija si samookrelenie w roli pciowej, poczucie odrbnoci
wiata mskiego i kobiecego, poczucie przynalenoci do tego wiata. Wczesny okres dojrzewania
wprowadza zmiany biologiczne i psychiczne zwizane z przejawami pciowoci, zainteresowaniami
seksualnymi.
264
Nasz start w zwizki heteroseksualne, jakkolwiek jest w duym stopniu uwarunkowany przez poprzednie
fazy rozwoju, zaley od kontaktu z rwienikami, postaw wobec pci odmiennej i wasnej. Najbardziej
optymaln baz" dla rozwoju przyszej mioci, zwizku erotycznego, s zwizki koleeskie i przyjanie.
Inaczej mwic, dobro rozwoju psychoseksualnego i przyszego zwizku, kontaktu z obiema pciami zaley
od tych nieseksualnych zwizkw rwieniczych. W typowych zwizkach koleeskich uczymy si
poznawania wiata obu pci, znaczenia pozaseksualnych wizi, powstaj przyjanie, widzi si rwnie
warto ponadseksualn czowieka. Rwnie wsppraca z przedstawicielami wasnej pci i zwizki
koleeskie z nimi daj poczucie solidarnoci, przynalenoci do tej pci, umiejtno wspycia i
wspdziaania. Dziki zwizkom koleeskim jestemy zdolni do przyjani, rozwijaj si w nas postawy
obecnie zwane prospoecznymi (altruizm, ofiarno, wsppraca). J ednoczenie wielo kontaktw
koleeskich i ich rnorodno uatwia obycie towarzyskie, poznanie rnych typw mskich i kobiecych,
dziki czemu moemy uformowa swj ulubiony typ, czyli oczekiwane cechy partnera w przyszoci.
Oswojenie z pci odmienn uatwia te bardziej obiektywne ocenianie partnera i widzenie jego wad i zalet,
mamy bowiem moliwo porwnywania.
W obecnej obyczajowoci zauwaa si upowszechnianie wczesnych zwizkw heteroseksualnych, czyli
inaczej ,chodzenia parami", na niekorzy zwizkw koleeskich. W pocztkowym okresie dojrzewania
coraz wicej osb tworzy zwizek izolujcy ich od rwienikw lub te ,koleestwo", polegajce na
wsplnym przebywaniu kilku par. W ten sposb z fazy dziecistwa wchodzi si w pseudodoroso z
pominiciem fazy modzieczoci. Powstawanie wczesnych zwizkw jest wynikiem pewnej mody, ale
speniaj one te inne wane znaczenia. W wielu rodzinach istnieje niedosyt wizi uczuciowych, brak w nich
czasu na zajmowanie si dziemi, ograniczanie opieki rodzicielskiej do spraw bytowych, nic wic
dziwnego, e rozwijaj si okrelone potrzeby i oczekiwania, zaspokajane we wczesnych zwizkach. W
wielu wypadkach s one ucieczk od poczucia samotnoci.
Sam fakt powszechnoci wczesnych zwizkw wymaga zwrcenia uwagi na wice si z nimi moliwe
konsekwencje:
Wzrost potrzeby akceptacji, uznania, dowartociowania
Wzrost tych potrzeb powoduje uzalenienie od swego partnera, jego widzenia naszego J A, co staje si
rdem przey, zabiegw. Moe to stwarza poczucie zagroenia, niepewno, obawy.
265 f
ROZWJ postaw rywalizacyjnych wobec przedstawicieli wasnej pci
Potrzeba posiadania partnera ,do chodzenia" stwarza pewien doping rywalizacyjny, przecie wane s cechy
atrakcyjnoci takiego partnera. Std bior si rnorodne przejawy rywalizacji, konkurencji. Moe to
prowadzi do utrwalenia tej postawy i wwczas w przyszoci ujawni si te postawy niezalenie od
kontekstu. Wiemy z codziennego dowiadczenia, e coraz czciej jestemy tego wiadkami.
W wywiadzie czsto mona spotka tego typu sformuowania wypowiadane przez kobiety: Nie lubi kobiet,
wol mczyzn"; ich ycie to potwierdza. Ten problem czsto wystpuje u kobiet, konkurencja jest tu
bowiem bardziej zacieka i wynika z wanoci ich cech zewntrznych, atrakcyjnoci wizualnej.
Wczesne inicjacje seksualne
Oczywiste jest, e trway zwizek po pewnym czasie ,dojrzewa" do wizi seksualnej i odczuwa si potrzeb
wspycia. Zwizki koleeskie, jakkolwiek nie s wolne od potrzeb seksualnych, maj jednak inny
przebieg.
Przejawy walki o partnera, odbijanie" go innym, polowania"
W klimacie rywalizacji i konkurencji pierwotne potrzeby uczuciowe i wiziotwrcze, problemy samotnoci
mog zej na dalszy plan. Zdobycie partnera wszelkimi dostpnymi metodami (m. in. poprzez seks) suy
potrzebie samopotwierdzenia, wyrniania si wrd rwienikw, przyjemnoci ze
zwycistwa" nad innymi. Pogbia si rozdwik z wasn pci, poczucie dystansu wobec niej, znikaj
przyjanie (lub s tylko pozorne). Znajomo wasnej pci i owe pozorne przyjanie dostarczaj jedynie
informacji przydatnych w walce rywalizacyjnej. Dziki tej znajomoci poszerza si wachlarz metod, poznaje
si sabe punkty przeciwnika", lepiej wyczuwa si szans u pci odmiennej. Tak wic ch zdobycia"
partnera i odniesione zwycistwo nie ma zwizku z potrzebami mioci, przyjani, wiziotwrczymi, suy
natomiast prestiowi, pokazaniu si", potwierdzeniu swej pozycji w rodowisku rwieniczym. Im bardziej
partner jest cenny, tym wiksze starania o zatrzymanie go przy sobie; zakres metod jest powszechnie nam
znany.
Wczesne zwizki mog zatem prowadzi do swoistej formy walki o byt", o presti, o poczucie wasnej
wartoci. W rezultacie szkodzi to formuujcym si postawom wobec pci wasnej i drugiej.
Utrwalenie si zwizku, a jego ewolucja w wi maesk
Znane s liczne przykady, kiedy dugotrwae chodzenie z pierwsz sympati zakoczyo si na lubnym
kobiercu. Nie jestem przeciwny tym zwizkom, warto jednak zaznaczy, e jedynie cz z nich bya
wyrazem udanej ewolucji i optymalnego doboru partnerw. Moe si
zdarzy mio od pierwszego spojrzenia", ktra okae si jedyn i szczliw. Czciej jednak do
maestwa dochodzi dlatego, e powstao zby silne przywizanie, przyzwyczajenie, psychiczne
uzalenienie. Zwizek staje si jakby koniecznoci bycia razem. Czste s przypadki rozpadu tych
zwizkw, ale w nastpnych partnerzy maj nieporwnywalnie wiksze trudnoci - patrz przecie z
perspektywy tego jednego.
Tak wic, jakkolwiek rne mog by przyczyny wczesnych zwizkw, bywaj one przeszkod w rozwoju
psychoseksualnym.
PRZEDWCZESNA INICJ ACJ A SEKSUALNA
- Z raportw socjoseksuologicznych wynika, e
okoo 10 modziey rozpoczyna zbyt wczenie wspycie seksualne - od 15 roku ycia. Inna populacja
modziey zaczyna natomiast wspycie pno, ale w stosunku do poziomu swego rozwoju biologicznego
i psychicznego rwnie przedwczenie. Wiele osb sdzi, i sam fakt biologicznej zdolnoci do wspycia
seksualnego jest wystarczajcy do podjcia kontaktw.
Najwicej danych o skutkach przedwczesnej inicjacji seksualnej dostarczaj badacze z USA, ktrzy ledzili
losy pokolenia modziey z tzw. rewolucji seksualnej. Okazao si, e wczesne przekroczenie Rubikonu
seksualnego prowadzi do charakterystycznych nastpstw. Wymieni kilka z nich:
268
Zakcenie rwnowagi ukadu hormonalnego
Inicjacja seksualna wie si z pobudzeniem ukadu hormonalnego, ktry zaczyna pracowa na ,nowych
obrotach". Zakca to bardzo subteln struktur tego ukadu i w konsekwencji powstaj zaburzenia
hormonalne.
U wielu modych dziewczt przedwczesna inicjacja wie si z nastpstwami w rwnowadze
biochemicznej narzdw pciowych i std wiksza ich podatno np. na naderki szyjki macicy. Podobne
zjawisko obserwuje si w przypadku czstych zmian partnerw seksualnych. Wynika* to z faktu, e kady
czowiek ma pewn specyficzn odrbno biochemiczn i np. mczyni rni si midzy sob skadem
nasienia. Inn przyczyn zmiany rwnowagi biochemicznej jest stosowanie rodkw antykoncepcyjnych, l
tak np. tabletki hormonalne, kremy plemnikobjcze maj inne dziaanie na organizm dorosej kobiety, a
inne na organizm modej dziewczyny. Zakcenie tej rwnowagi poza stanami zapalnymi moe prowadzi
do zaburze w podnoci i w rwnowadze hormonalnej, ktra u kobiet ma szczeglnie subteln struktur.
Przedwczesne macierzystwo
Wystarczy sign do danych demograficznych, aby przekona si, ile jest matek w poszczeglnych
kategoriach wieku. Wczesne macierzystwo to nie tylko problem biologiczny, ktry zmienia ukad
rwnowagi hormonalnej i biologicznej kobiety, ale i problem psychologiczny oraz spoeczny. Zmiana linii
yciowej dziewczyny, wynikajca z macierzystwa, prowadzi do wielu rozczarowa i frustracji, a w
konsekwencji do rozpadu zwizkw lub rosncej liczby tzw. rodzin niepenych, w ktrych brak jest ojca.
Fakt, i dany mczyzna znajdujc si w przymusowej sytuacji zgodzi si na zawarcie maestwa i
formalne uznanie ojcostwa jest doranym wyjciem z sytuacji. Znane powszechnie s losy tego typu
zwizkw poczonych przymusow sytuacj. Najbardziej poszkodowani s moda matka i dziecko. Przy
okazji chciabym zwrci uwag na do czsty jeszcze fakt zaskoczenia modych kobiet faktem swej
podnoci, ktre dopiero po wspyciu
przypomniay" sobie, i mog zaj w ci i z lkiem oczekuj terminu miesiczki, modlc si lub
oczekujc szczliwego losu. Dla nich chwilowe
zapomnienie si" oznacza dugotrway stres. Ich modzi partnerzy albo dopytuj si, jak mona pozna
wczesn ci, albo pytaj, czy mona j profilaktycznie" uszkodzi, w jaki sposb mona si od tej caej
sprawy wykrci", czyli jakie s moliwoci zaprzeczenia ojcostwa. Niekiedy to ojcostwo jest rzeczywicie
problematyczne, nie wszystkie bowiem kontakty odbyway si z tym samym partnerem i potencjalnych
ojcw jest kilku.
266
Zahamowanie procesu dojrzewania psychoseksualnego
Proces ten obejmuje rozwj biologiczny, dojrzewanie psychiczne i spoeczne. Przedwczesna inicjacja
seksualna moe rozdzieli dojrzao biologiczn od psychicznej, uczuciowej. J est to akurat proces odwrotny
do zakadanego. Sdzi si bowiem, i fakt rozpoczcia wspycia seksualnego jest pasowaniem na
mskokobieco, doroso. Zapomina si o tym, e proces dojrzewania psychicznego jest pniejszy od
biologicznego i struktury mzgowe sterujce yciem psychicznym czowieka rozwijaj si innym rytmem.
Przedwczesna inicjacja moe zakci proces rozwoju psychicznego, uruchomi funkcje niektrych z
orodkw mzgowych na niekorzy innych. ycie seksualne inicjuje bowiem pewien lawinowy proces w
ukadzie nerwowym, uruchamia prawa rzdzce yciem seksualnym, zwaszcza zw. prawo pierwszych
pocze. Polega ono na tym, e pierwsze dowiadczenia seksualne prowadz do trwaych uwarunkowa,
rzutujcych na przyszo seksualn danej osoby. W ten sposb ,teraz" w yciu seksualnym wpywa na czas
przyszy. Przedwczesna inicjacja seksualna z koniecznoci, przy niedojrzaej psychice i niedojrzaym
systemie nerwowym, prowadzi do uboszych uwarunkowa i w ten sposb zubaa przysze ycie seksualne i
uczuciowe danej osoby.
Przedwczesna inicjacja seksualna zakca rozwj systemu wartoci, przypada bowiem na okres
pocztkowego rozwoju tego systemu. Wiadomo, e nasza praktyka yciowa ma wpyw na nasze odczuwanie,
mylenie i wartociowanie, na nasze postawy wobec pciowoci, seksu i drugiej pci. W przedwczesnej
inicjacji seks wpywa na system wartoci, a nie odwrotnie, odwraca si zatem naturalny porzdek rzeczy.
O tym, e takie s nastpstwa przedwczesnej inicjacji seksualnej wypowiadaj si sami zainteresowani. Z
perspektywy czasu inaczej bowiem oceniaj swoje wczesne dowiadczenia seksualne i sami stajc si
rodzicami staraj si uchroni wasne dzieci od popenienia bdw bdcych ich udziaem.
Potwierdza si w ten sposb prawda, e dobro rozwoju osobowoci, mioci i seksu wymaga liczenia si z
pewnymi warunkami i zdrowiem psychicznym. Ostatecznie kady jest kowalem swego losu" i ponosi
odpowiedzialno za swj rozwj.
Niekiedy jednak zapomina, e odpowiedzialno ta obejmuje rwnie i drug osob. PARTNER BEZ
DOWIADCZE
Czsto zdarzaj si rozczarowania brakiem
,mskoci" partnerw, nie kiedy poczone z
lekcewaeniem
niedowiadczonego seksualnie partnera, nierwn jego ocen, np. uznanie za wartoci moralne,
charakterologiczne, a krytyczne ocenianie jego roli seksualnej. Istnieje do czsto rozdzielenie wartoci
partnera - jest np. idealny jako m, opiekun, ojciec, a nisko ceniony lub wcale w roli kochanka. Podobne do
opisanych postawy kobiet, ktre maj dowiadczenia seksualne z innymi mczyznami, mona tumaczy
porwnywaniem partnerw. J eden by idealny w roli seksualnej, ale fatalny w roli kandydata na ma, inny
mia krysztaowy charakter, ale nie wzbudza adnej fascynacji, u jeszcze innego atrakcyjnoci zewntrznej
towarzyszya wewntrzna jaowo itd. Poniewa rzadko spotyka si ideay, to wybrany na towarzysza ycia
partner moe mie zalety dystansujce innych mczyzn, ale miewa te braki okrelonych cech, ktre z kolei
mieli inni. Idealny partner miaby czy poszczeglne walory rnych mczyzn, ale taka konfiguracja cech
nie zawsze jest moliwa w jednej osobie. Dokonuje si zatem wyboru takiej osoby, ktra odpowiada
271
przyjtej koncepcji ycia we dwoje. J est to zatem wybr w miar i optymalny, ale nie idealny.
Inaczej wyglda jednak ten problem, jeeli dana kobieta nie ma moliwoci porwna, l tu spotykamy si z
interesujcym fenomenem obyczajowym. Okazuje si, e dla czci kobiet typowe jest rozdzielenie cech
idealnego ma i idealnego
269
mczyzny. Obraz idealnego mczyzny bywa pierwowzorem mskoci dowiadczonej seksualnie, pewnej
siebie, dominujcej i interesujcej w ars amandi. Wspomniany pierwowzr mskoci jest dziedzictwem
przeszej obyczajowoci, ktra wyrniaa model dziewiczej kobiecoci i model dowiadczonego i
seksualnie mczyzny. On wprowadza on w arkana sztuki miosnej, by jej nauczycielem" w tej roli i ta
wanie rola formowaa jego autorytet w oczach kobiety. W pierwowzorze tym kryje si rwnie pewna
potrzeba narcystyczna kobiety - oto wie si z mczyzn, ktrego zdobya", zwyciajc inne
rywalkikobiety w jego dotychczasowym yciu. J est to potwierdzenie jej wartoci kobiecej. Z grona kobiet
zostaa wybrana i ten wanie fakt podbudowuje poczucie wasnej wartoci. Brak dowiadcze seksualnych
ma moe by zatem odczuciem braku rywalizacji z innymi kobietami. Naley tu jeszcze wspomnie, e
rdem tego pierwowzoru moe by nie tylko tradycja obyczajowa, ale i model mskoci wasnego ojca.
Pierwowzr mskoci nie jest bynajmniej jedynym moliwym wyjanieniem wspomnianej postawy kobiet.
Inny moliwy mechanizm rozwoju tej postawy, to brak podstaw do zazdroci, dopingu rywalizacyjnego.
Zasady ma mog wzbudzi pewno jego staoci, wiernoci, ale brak jest tu czynnika zagroenia,
mobilizujcego do stara o niego.
Znajdujemy jeszcze inny mechanizm rozwoju tej postawy, wynikajcy z poczucia winy wobec partnera.
Mona np. odczuwa rnice postaw moralnych - oto m jest dobrym i kierujcym si w yciu pewnymi
zasadami i normami czowiekiem, jest autorytetem moralnym, a jednoczenie odczuwa si wobec niego
wasn inno moraln (np. wewntrzn gotowo do zdrady). Poczucie niszoci moralnej wobec niego
niekiedy wzbudza agresj poczon z poczuciem winy. Mona zatem cay ten problem przenie na
dziedzin wspycia seksualnego i wwczas wasne potrzeby seksualne tumaczy si brakiem jego
dowiadczenia, nieporadnoci we wspyciu. Spotyka si rwnie jeszcze inny motyw - oto w wielu
publikacjach, zwierzeniach innych osb mona znale przykady bardziej atrakcyjnego wspycia ni
istniejcy we wasnym zwizku. Powstaje poczucie braku czego wanego i atrakcyjnego. Partner na
zasadzie porwna z tymi przykadami zaczyna traci swoj atrakcyjno msk. Mg j rwnie utraci w
wyniku niespenionych oczekiwa i pragnie seksualnych.
We wszystkich wspomnianych przykadach rola seksualna partnera staje si rol podstawow w ocenie
jego wartoci. Tego typu przesunicie akcentw oceny moe prowadzi do gbokich konfliktw
w zwizku i sprowokowania zdrady. Ta z kolei nie rozwizuje problemu, gdy nowy partner, bdcy
bardziej atrakcyjny w roli seksualnej, bywa czsto mniej atrakcyjny w roli ma i pogbia si rozdwik
midzy tymi rolami. Waciwym rozwizaniem problemu jest okrelenie swoich oczekiwa od maestwa.
Udane maestwo z pewnoci wymaga dobrego i satysfakcjonujcego przystosowania seksualnego, ale
nie jest to jedyna i podstawowa sprawa. Udany zwizek opiera si na wzajemnej mioci, przyjani, wizi
psychicznej, a ich realizacja w duym stopniu jest uzaleniona od cech charakterologicznychpartnera i
wsplnoty*wartoci i zasad. J eeli istnieje rozdzielanie roli seksualnej od roli partnerskiej we wsplnym
yciu, to tego typu dysocjacja ujawnia niedojrzao do ycia maeskiego.
272
8 - Seks partnerski
Przedstawi obecnie niektre trudnoci w przystosowaniu
seksualnym partnerw. Wspomniane trudnoci nie maj charakteru chorobowego, ale budz wtpliwoci i
niepokj, przekonanie, e mog by wyrazem patologii lub
niedopasowania" zwizku, ktremu moe nawet z tego powodu zagraa rozkad. Wraenie lunej pochwy
Uczucie luzu w pochwie we wspyciu seksualnym moe mie przykre nastpstwa. Dla mczyzny brak
silniejszej stymulacji czonka moe oprcz uczucia dyskomfortu osabia wzwd lub opnia wytrysk.
Natomiast kobieta, jeeli osiga orgazm w wyniku stymulacji pochwowej, moe w takim przypadku straci
zdolno jego odczuwania. U kobiet z orgazmem w wyniku stymulacji echtaczki
uczucie luzu w pochwie nie przeszkadza w osiganiu orgazmu, ale rwnie daje uczucie dyskomfortu oraz
wraenie niedopasowania z partnerem.
274
Wraenie nadmiernego luzu w pochwie najczciej powstaje w nastpujcych przypadkach:
Nawyk masturbacyjny mczyzny
W wyniku przyzwyczajenia si do okrelonej intensywnoci bodcw dotykowych w trakcie
samozaspokajania si, moe w stosunku powsta uczucie nadmiernego luzu. Niektrzy mczyni uciekaj
si wwczas do pomagania" sobie przez samopobudzanie po stosunku. W takich przypadkach najbardziej
wskazane jest, aby partnerka pobudzaa czonek rcznie (w cetu zmiany istniejcego nawyku), a po kilku
takich spotkaniach koczcych si wytryskiem, powinna nastpi prba wspycia w pozycjach z
zacinitymi udami partnerki. Po pewnym czasie moe to wystarczy do zmiany nawyku.
Zmiany w budowie kobiety
Zmiany takie, np. poporodowe, mog powsta w wyniku starzenia si, chorb ginekologicznych itd.
Wwczas zmiana pozycji wspycia (jak wyej) pozwala zmieni odczucia.
Fizjologiczna niewspmierno budowy
Niewspmierno ta spotykana jest bardzo rzadko i polega na tym, e minimalna, w granicach normy,
wielko czonka moe da uczucie luzu w stosunku z kobiet majc pochw szerok i dug. W takich
przypadkach zmiana pozycji wspycia moe zmieni odczucia. Niekiedy konieczne jest badanie obu stron
w celu dostosowania najbardziej wskazanych pozycji wspycia.
Rnice czasu podniecenia seksualnego
Potocznie mwic s osoby wolno rozbudzajce si" i pobudliwe. Rnica czasu podniecania moe
doprowadzi do jego spadku u osoby pobudliwej lub przedwczesnego zakoczenia wspycia. Wolne
rozbudzanie si moe by cech indywidualn lub te by wynikiem warunkw, w jakich przebiega
wspycie.
Przyczyny mona rwnie szuka w zakresie umiejtnoci w ars amandi. J eeli jest to cecha indywidualna,
to wszelkie sposoby przyspieszenia" tej reakcji mog okaza si nie tylko nieskuteczne, ale i szkodliwe.
Konieczne jest w takich przypadkach samoopanowanie seksualne partnera i wyduenie reakcji seksualnych.
Istnieje wiele technik" prowadzcych do celu, np. rytmiczny przebieg pobudzania i pieszczoty z krtkimi
przerwami. Nie jest to bynajmniej trudne do zrealizowania.
Rnica biorytmw seksualnych
Rne s jej objawy, np. dana osoba woli wspycie pnym wieczorem, a druga rano po obudzeniu si, w
innym przypadku J edna osoba woli czste wspycie w krtkich przerwach po sobie (godzinnych,
dziennych), a druga woli ustabilizowan czstotliwo.
275
W takich przypadkach wszelkie usiowania zmiany biorytmu drugiej osoby nie s podane, konieczny jes
kompromis i naprzemienne spenianie oczekiwa i upodoba.
Brak rwnoczesnego orgazmu
Oddzielne osiganie orgazmu jes przez wielu partnerw przykro odczuwane, woleliby wsplnie przeywa
zjednoczenie w orgazmie. J eeli jest to niemoliwe z powodu rnic temperamentu, cech indywidualnego
pobudzania itd., wskazana jest akceptacja wspomnianej innoci. Z punktu widzenia psychofizjologii
seksualnej rnoczasowo osigania orgazmu jest stanem prawidowym, a czsto i pozytywnie odbieranym,
podwaja bowiem rado w byciu z sob.
Libido owulacyjne
U czci kobiet stosujcych kalendarzyk maeski, metod termiczn lub metod Billingsa (luzow) w
zapobieganiu ciy maksimum potrzeb seksualnych przypada akurat na okres owulacji. W takich
przypadkach moliwe jest doprowadzanie ich do orgazmu w wyniku pieszczot (w orgazmie wyzwalanym
przez pobudzanie echtaczki)
lub przez zw. praktyk Carezza (w wypadku kobiet osigajcych orgazm w stosunku). W tym ostatnim
wypadku partner rezygnuje z osigania orgazmu u siebie. J est to jednak technika wspycia przydatna
jedynie u mczyzn ze zdolnoci do samoopanowania i wietnie znajcych wasn fizjologi seksualn, w
celu wyeliminowania zw. kropelkowania nasienia.
Rnice w aktywnoci seksualnej
W niektrych zwizkach kobieta lubi np. wolne i agodne ruchy frykcyjne, a jej partner szybkie i silne.
Innych moliwoci jest wiele. W takich przypadkach konieczny jest kompromis i najpierw np. doprowadza
si partnerk do orgazmu w wyniku jej ulubionych form stymulacji, a pniej partner realizuje wasne
upodobania w celu wyzwolenia orgazmu u siebie.
Uwarunkowanie pieszczot
Zdarza si, e w wyniku uprzednio powstaych przyzwyczaje kada ze stron przyzwyczaia si do
odmiennego stylu pieszczot, form pobudzania. Niekiedy partnerka nie chce ujawni ich partnerowi, aby ,nie
byo mu przykro" lub nie domyli si jej przeszoci". Wspycie seksualne wymaga czsto taktu i taktyki
w celu poznania swych reakcji i upodoba u obu partnerw i wwczas albo udaje si stworzy
kompromisow ars amandi, albo konieczne jest jej naprzemienne zrnicowanie, dostosowane do upodoba
obu stron.
Orgazm lechtaczkowy z nastpowym zniechceniem do stosunku
Kobiety osigajce orgazm w wyniku stymulacji echtaczki mog przykro odczuwa stosunek po orgazmie,
zniechcaj si do niego, oczekuj szybkiego jego zakoczenia. W takich przypadkach wskazane jest, aby
najpierw orgazm osign partner, a dopiero pniej partnerka w wyniku stymulacji echtaczki.
Podaem kilka przykadw trudnoci z przystosowaniem seksualnym. Wariantw jest znacznie wicej. W
zasadzie mniejszo jest tak idealnie dopasowana, e w peni nakadaj si na siebie ich fizjologie,
upodobania, oczekiwania. W wikszoci zwizkw konieczny jest kompromis, takt, wsppraca; s to zreszt
typowe elementy kultury wspycia seksualnego.
TEATR SEKSUALNY
Partnerstwo seksualne po wstaje
w warunkach auten tyzmu,
naturalnoci i we wntrznej
wolnoci w kon
taktach midzy pciami. J edn z czciej spotykanych barier w powstaniu partnerstwa jest zjawisko teatru
seksualnego. Partner staje si odtwrc narzuconej roli, obie strony graj, a poziom aktorstwa bywa rny.
Przyczyn narzucenia sobie odgrywania okrelonej roli jest potrzeba ukrycia prawdziwych motyww
zainteresowania partnerem, potrzeba wywarcia na nim oczekiwanego wraenia, spenienia jego oczekiwa
lub te samooszukiwanie wasnego JA. Zaryzykuj stwierdzenie, e wikszo osb gra role w yciu
seksualnym. Posumy si typowymi przykadami.
W wielu zwizkach nawizanie kontaktu seksualnego motywowane jest mioci", tymczasem prawdziwym
motywem jest prosta potrzeba rozadowania napicia seksualnego, doznania przyjemnoci lub zapanie"
chopaka na ma. Obie strony odgrywaj zatem mio", wiele o niej mwi, nawet w ku, a tymczasem
sprawdzaj, na ile to ko ju procentuje w zaspokajaniu wasnych potrzeb. Bywa nieraz i tak, i kada ze
stron jest przekonana, e druga gra, ale udaje brak rozeznania. W ten sposb partnerzy realizuj konkretne
wasne potrzeby, ale ukrywajc je, odgrywaj co innego.
Innym przykadem "jest udawanie orgazmu przez kobiety pragnce w ten sposb sprawi satysfakcj
partnerowi, a zarazem dostarczy mu dowodu swej 100 kobiecoci. Wrodzone uzdolnienia aktorskie kobiety
uatwiaj jej odegranie orgazmu i w zasadzie jedynie bardzo dowiadczony mczyzna moe by
przekonany o istnieniu lub braku orgazmu u jego partnerki. J edne kobiety odgrywaj przeywanie orgazmu
na sposb filmowy, czyli podpatrzony w kinie. Inne szukaj natchnienia w lekturach, a jeszcze inne
korzystaj z rad przyjaciek. Ile
mgbym powiedzie o odgrywaniu przez kobiety roli dziewic pozbawionych dowiadcze seksualnych.
Nieraz je same bawi taka gra wobec mczyzny.
W zwizkach rwieniczych wiksza dojrzao psychiczna kobiet i ich uzdolnienia aktorskie sprawiaj, i w
zasadzie mczyzna jest bezbronny i moe by wyprowadzony w pole zarwno co do faktu rzekomego
orgazmu, jak i rzekomego braku dowiadczenia seksualnego, rzekomej seksownoci kobiety itp. Tym
rwnie naley tumaczy fakt, e wszelkie romanse lepiej potrafi ukry kobiety ni mczyni. Zatem
prawdziw broni kobiec" jest nie tyle seksapil, co uzdolnienia aktorskie, umiejtno taktyki.
Role odgrywane przez mczyzn najczciej sprowadzaj si do kilku typowych: maskowania
prawdziwych motyww nawizania kontaktu seksualnego (odgrywanie zakochanego, altruisty,
pokrzywdzonego przez ycie, mecenasa itp.), gdy tymczasem prawdziwym motywem jest romans kowy.
Inn typow gr msk jest rzekoma opiekuczo, np. szefa wobec podwadnej, obiecywanie maestwa,
udawanie obojtnoci, ktra drani pe odmienn itp. Specyfika gier mskich polega rwnie na tym, e
czsto oszukuj oni samych siebie lub sobie samym usiuj co udowodni, l tak np. mnoenie liczby
partnerek ma im udowodni
msko", przynaleno do elitarnoci seksualnej", ma im potwierdzi normalno tendencji
dewiacyjnych.
W teatrze seksualnym gra polega nie tylko na okrelonym stylu zachowania, ale gwnie na argumentacji
sownej, przekonywaniu drugiej osoby. W tego typu monologach rzuca si argumentami z dzie
seksuologw, filozofw, psychoterapii, z gazet, z tego, co si dzie na postpowym" Zachodzie itp. Mona
si przerzuca od socjologii do biofizyki i do bioprdw, wzywa si na pomoc przezna
278
279
czenie, los itd. Tymczasem ukryty prawdziwy podtekst jest do prosty: pragn si z tob przespa, zdoby
ci, posiada.
Istnieje rwnie jeszcze inna typowa konwencja teatru seksualnego - zasaniania si dziaaniem np. alkoholu:
Nie wiem, co si ze mn dziao". J est to o tyle wygodne, i pniej mona si wykrca z faktw
dokonanych.
Szczeglnym rodzajem teatru seksualnego jest odgrywanie partnerstwa. Obie strony traktuj siebie z
pozornym szacunkiem, intymnoci, pozornie s bardzo sobie bliskie, a wiat zewntrzny jest odbierany jako
inny wobec ich MY. Tymczasem niewiele pniej w kontakcie koleeskim z przedstawicielami tej samej
pci pyn dokadne, drobiazgowe wrcz zwierzenia z intymnego kontaktu i udzielane s rady. W ten sposb
partner jest ustawiany w roli nalecego do innego wiata pci, ktry traktuje si z dystansem, niekiedy z
ironi. Otoczenie poznaje niekiedy bardzo pikantne szczegy ars amandi, a nawet cechy budowy
anatomicznej partnera. J akkolwiek mona to lapidarnie nazwa brakiem kultury, jednak istot kontaktu
midzy partnerami jest teatr seksualny.
Obecnie czstym rodzajem teatru seksualnego jest seks naukowy". Partnerzy przenosz na swoje
wspycie rady i wskazwki z lektur ksiek seksuologicznych. Moe to zabrzmi wrcz niewiarygodnie,
ale znam pary, ktre dosownie kartka za kartk praktykuj rady ze Sztuki kochania". O ile wiele innych
zwizkw znajduje tam pomoc dla siebie, o tyle te odczuwaj fachowo" swej ars amandi. Inaczej
mwic s to manekiny seksualne, ktre przez lektury narzucaj sobie naukowy" styl wspycia.
J eeli do tych rozwaa dodamy rnorodne taktyki i strategie wiadomie stosowane w celu manipulowania
partnerem, np. oddawanie si mowi za prezent, to staje si jasne, e teatr seksualny nie jest egzotycznym
zjawiskiem. Brzmi to moe pesymistycznie, ale jest to przecie zjawisko, ktrego nie mona pomin.
Nie wiemy, ile zwizkw jest prawdziwie partnerskich, a ile pozornie partnerskich. Fakt teatru seksualnego
mona rwnie tumaczy tym, e w kontaktach midzy pciami duo jest konwencji, pozorw, ale i lkw,
oporw. S rwnie mody, subkultury. Czy demonstrowana w niektrych rodowiskach modzieowych
swoboda seksualna rwnie nie jest teatrem seksualnym? Droga do
autentyzmu w kontakcie midzy pciami jest podstaw partnerstwa, a ono wymaga wzajemnego szacunku i
oparcia na okrelonych wartociach.
RYWALIZACJ A
Od czasu, kiedy zacz si kruszy fundament patriarchalnego modelu maestwa czciej mwi si o
rywalizacji, walce o dominacj midzy maonkami.
Antyfeminici upatruj rda rywalizacji w emancypacji kobiet, w daniu im nadmiernej (ich zdaniem)
swobody, niezalenoci, wyksztacenia. Faktem jest, e wiele bada potwierdza czsto wystpowania
napi rywalizacyjnych we wspczesnych maestwach, ale ich przyczyny sigaj znacznie dalej ni sdz
ci, 281
ktrzy ich upatruj w podwaaniu tradycyjnego modelu ycia mae j skiego.
O rywalizacji czciej moemy usysze w rozwaaniach naukowych ni w publicystycznych. Wynika to m.
in. z tego, e wiele przejaww rywalizacji ma charakter nieczytelny, a nawet ukrywa si przed pozornie
odlegymi sprawami. Rwnie w procesie terapii maeskiej mechanizm rywalizacji ujawnia si z trudem,
jest on bowiem podwiadomie blokowany, a odkrycie go bywa duym zaskoczeniem dla
samych maonkw.
Nie oznacza to bynajmniej, e rdem wikszoci skarg na trudne poycie maeskie i konflikty midzy
partnerami jest rywalizacja, ale jest ona na tyle czsta, i warto przyjrze si jej bliej.
Istota rywalizacji w maestwie jest znieksztacenie wizi midzy partnerami. Druga osoba staje si
konkurentem, zagroeniem dla J A, a nawet przeciwnikiem. Prowadzi to do zachowa polegajcych na
usiowaniach zdominowania partnera, denia do osabienia jego pozycji. Zwizek znajduje si w chwiejnej
rwnowadze, staje si wypadkow de dominacyjnych, partnerzy s dopingowani przez swoje pragnienia
wyprzedzenia" drugiej osoby, konc entruj si na bilansie swych sukcesw i poraek, pozycji w stosunku do
partnera, jego sukcesw. Uniemoliwia to stworzenie wsplnoty z nadrzdnymi wartociami MY.
Wyksztacone w ten sposb postawy mog istnie nawet wwczas, kiedy partnerzy osigaj pny wiek,
stay si one bowiem si napdow ich ycia psychicznego.
J akie przyczyny tkwi najczciej u rde zachowa rywalizacyjnych? Czy rzeczywicie zawinia tu
przemiana modelu maestwa? Czy te wina" tkwi w naturze psychicznej obu pci?
Z wielu danych i z wasnych dowiadcze terapeutycznych wysuwaj si na plan pierwszy nastpujce
przyczyny zachowa rywalizacyjnych:
Cechy wyksztacone'w yciu rodzinnym
Nasze kontakty z pci odmienn formowane s przede wszystkim na matrycy" stosunkw rodzinnych.
Zachowania rywalizacyjne i walka o dominacj midzy rodzicami mog wzbudzi podobne nastawienie u
ich dzieci. Zblione ukady mog powsta midzy siostrami. Wielu badaczy podkrela np. fakt, e
najbardziej optymalne wizi uczuciowe i postawy formuj si midzy rodzestwem rnopciowym, a
najbardziej rywalizacyjne midzy siostrami. Innym mechanizmem moe by napicie w kontaktach matka -
dojrzewajca crka. Staj wobec siebie dwie kobiety, z ktrych jedna nie czuje si ju dzieckiem i pragnie
pewnej niezalenoci, a druga broni si przed faktem wyrastania przy jej boku innej kobiety, modszej i
rnicej si pogldami, wchodzcej w wiat romansowania i adoracji ze strony mczyzn. Im boleniej
przeywa si upyw czasu, tym trudniejsze
282
jest pogodzenie si z rywalem" w kobiecoci. Wspomniane mechanizmy s bardzo zawoalowane i subtelnie
ukryte.
Istnieje rwnie zjawisko jedynactwa, ktre w czci przypadkw wie si z postawami rywalizacyjnymi
wobec innych, nie tylko wobec swego partnera yciowego. W obu przypadkach istnieje potrzeba
walki o zachowanie pierwszoplanowej pozycji.
Oddziaywanie rodowiska
Postawy rywalizacyjne ksztatuj si rwnie w rodowisku szkolnym, rwieniczym. Powstaj one w
wyniku kompleksw, porwna na swoj niekorzy. Przyczyny bywaj rne. J eli modzie pochodzi ze
rodowisk o zrnicowanym poziomie ycia, to podkrelanie przez innych ubiorem, standardem ycia itp.
lepszej pozycji moe wzbudzi zazdro i potrzeb dorwnania. atwo o generalizacj tego typu nastawie i
na swoje ycie prywatne, uczuciowe. Rwnie w systemie owiatowym mog tkwi mechanizmy
prowokujce do zachowa rywalizacyjnych. Przecie np. lepsze oceny, wysza pozycja w oczach
przeoonych mog by postrzegane jako otwierajce drog na przyszo - wygrywa przecie
lepszy" (w okrelonych kryteriach). Zaindukowana w ten sposb pocztkowo zdrowa rywalizacja, jeli nie
bdzie wyrwnana wsplnymi celami i wsplnymi formami ycia modziey, moe przerodzi si w
postawy rywalizacyjne.
Cechy osobowociowe
Kady czowiek ma jakby garb" psychiczny (dawniej mwio
no - wad), moe nim by np. zazdro. Ta ostatnia rwnie moe ulec generalizacji i zaczyna prowadzi do
bezinteresownej zawici w spoeczestwie, skierowanej wobec wybijajcych si, rnicych jak innoci,
sukcesem. Zawsze istnieje moliwo przeniesienia tego
na grunt prywatny.
Rywalizacja indukowana przez partnera
Kady zwizek okrela si jakoci postaw midzy partnerami. Kiedy jedna osoba ujawnia postawy
rywalizacyjne, wwczas i u drugiej mog one by wzbudzone. Znam przykady zwizkw, w ktrych stae
wysuchiwanie kaza na temat wasnej doskonaoci, zalet, wspaniaoci, aski dawanej partnerowi
rozbudzio potrzeb rywalizacji, pocztkowo w celu udowodnienia, e i mnie sta na podobne zalety";
pniej idzie to si rozpdu" dalej, zwaszcza e partner nie zamierza straci swej upatrywanej pozycji.
Walka pci
Czsto spotykamy si z przejawami udowadniania wyszoci jednej pci nad drug; pomocne s w tym
rozmaite mity i stereotypy. Niekiedy wie si to z poczuciem zagroenia w swej tradycyjnie
widzianej roli. 283
Posuymy si przykadem. Zwizek maeski midzy niedowiadczonym mczyzn a dowiadczon
kobiet moe zrodzi u mczyzny poczucie zagroenia i lku wobec moliwoci porwna z
poprzednikami. Stwarza te pewien kompleks niszoci.
Wzbudzona w ten sposb postawa rywalizacji moe by skierowana na udowodnienie" partnerce, e nie jest
si gorszym". Rwnie saba identyfikacja z wasn pci moe rodzi potrzeb zdominowania partnera,
powstaje bowiem potrzeba konkurencji z nim.
Cienie pariarchalnego modelu maestwa wyzwolio u niektrych kobiet utosamienie tzw. cech mskich
z czym lepszym, przyjcie zatem mskiego stylu bycia za wasny pozwala poprawi poczucie wasnej
wartoci. Skrajnym przykadem tego rodzaju postaw jest zw. kult falliczny, kult waginalny, o czym pisaem
ju poprzednio.
Wymienione przyczyny nie wyczerpuj wszystkich moliwoci, ale s do czsto spotykane. Tkwi one
czciej w podwiadomoci, ni w wiadomoci, steruj zatem konkretnymi zachowaniami, ktrym
przypisuje si zupenie odmienne znaczenie.
W celu lepszego ujawnienia zachowa rywalizacyjnych warto przyjrze si Ich najczciej spotykanym
formom.
Rywalizacje prestiowe
Mona dy do bycia nad" partnerem dziki zdobytym kwalifikacjom, pozycji, stanowisku, a nawet przez
wysoko zarobkw. Znam przykady maestw, w ktrych podstawowym motywem zrobienia doktoratu,
ukoczenia studiw, zmiany miejsca pracy bya rywalizacja. W niektrych zwizkach istnieje nawet jakby
wycig, kto bdzie wicej zarabia, zdobdzie lepsze stanowisko, wyszy cenzus.
Szczeglnie zagroony czuje si w swej pozycji mczyzna, jeeli jego ona osigna wyszy puap
pozycji zawodowej, naukowej lub zarobkowej. J est to o tyle zrozumiay mechanizm, e wyszo
mczyzny w tych rolach bya przez stulecia prawidowoci. Nawet niedawno robione badania autorytetu
mczyzny wskazyway, e dla wielu kobiet s to istotne cechy autorytetu mczyzny. Z wasnego
dowiadczenia mog powiedzie, e jest to istotna konfliktogenna sytuacja w maestwach. Ujawnia si
jednak wzrost czstoci potrzeby wyszoci w tych rolach i u niektrych kobiet.
Nieraz trudno zorientowa si, czy u podstaw owego wicej mie", wicej znaczy" i potrzeby
samorealizacji istnieje autentyczny motyw samorozwoju, poprawy standardu, czy te kryje si motyw
rywalizacyjny.
Rywalizacja towarzyska
W tego typu rywalizacji aren" staj si inni, a zwycistwem okrela si wiksze uznanie, podobanie si,
akceptacje ze strony innych. Niekiedy zachowania zmierzaj do omieszenia drugiej osoby
284
w oczach innych. Tu nie wystarcza wasne poczucie bycia nad", potrzebni s widzowie. Mog te oni by
niezbdni w przypadku niepowodzenia w walce o bycie nad". Niech przynajmniej w ich oczach to tak
wyglda. Sysz nieraz w gabinecie pene zdumienia wypowiedzi: On (ona) w towarzystwie staje si
zupenie kim innym, nie mog pozna, e to ta sama osoba, z ktr przebywam na co dzie, kiedy
wrcimy do domu, wszystko zmienia si, jak za
dotkniciem rdki".
Niekiedy w tej rywalizacji ujawniaj si rne wasne kompleksy i potrzeba
kompensacji*. Przykadw mona dostarczy mnstwo.
Rywalizacja kompensacyjna
0 tym typie rywalizacji wspomniaem wyej. W przypadku poczucia niszoci wobec partnera, zwaszcza
gdy on akcentuje swoj przewag, wyszo w jakiej sprawie, np. w pozycji, w zarobkach, w
wyksztaceniu, w seksownoci itp., moe powsta postawa rywalizacyjna w tej sferze, w ktrej ma si
poczucie przewagi. Posumy si przykadami. Mona np. podkrela wyszo swego pochodzenia
spoecznego, wraliwoci w postpowaniu moralnym, w znajomociach itp. Daje to poczucie wyrwnania
wobec partnera, a moe te i przerodzi si w kompensacyjne poczucie wyszoci.
U niektrych osb ta forma rywalizacji przybiera charakter fantazyjny, marzeniowy. Widzi si np. siebie
jako ksiniczk, kogo wanego, przy boku kogo wanego itp. Moe ez wiat fantazji przerodzi si w
okrelone zachowanie, nie przystajce do rzeczywistoci, np. przyjmuje si wielkopaskie maniery.
Wwczas zmieniajcy si styl bycia i zachowa ujawnia to, co si dzieje w sercu
1w wyobrani. Rywalizacja
erotyczna
Istnieje bardzo wiele form i rodzajw rywalizacji erotycznej. Podam kilka bardziej typowych przykadw.
Przy okazji te wspomn, e w tej formie wikszo zachowa rywalizacyjnych przybiera charakter
podwiadomy, symboliczny, ukryy.
Rywalizacja moe np. zmierza w stron konfrontacji i temperamentw seksualnych, podwysza si puap
wasnych potrzeb i oczekiwa a do osignicia przez partnera niemonoci sprostowania zapotrzebowaniu.
Zaburzenia mog ujawni si w negacji wartoci drugiej osoby w roli partnera seksualnego, np.: Nie
osigam orgazmu, bo nie potrafisz mnie rozbudzi", jestem sprawny we wspyciu, ale nie daje mi ono
zadowolenia, nie jestemy dopasowani". Skrajn form moe by zaburzenie seksualne we wspyciu z tym
jednym tylko partnerem (,,z innym mczyzn osigam orgazm", przy innej kobiecie jestem sprawny") itp.
Nie oznacza to bynajmniej, e u podstaw wszystkich zaburze tkwi mechanizm rywalizacji, ale warto
zapamita i tak moliwo.
Chciabym te zaznaczy jeszcze inny, obecnie czsto spotykany 285
przykad rywalizacji, jakim jes wspieranie si auorytetami. Drugiej osobie podsuwa si np. ksik M.
Wisockiej, artyku seksuologa, z sugesti, e naleaoby to przeczyta i zastosowa w praktyce, bo tak
powinna zachowa si prawdziwa kobieta... prawdziwy mczyzna". W konsekwencji niejeden nasz
czytelnik patrzy na nas wilkiem".
Rywalizacja w rodzicielstwie
Dziecko rwnie staje si centrum zachowa rywalizacyjnych i przetargw. Wciga si je w rnego rodzaju
manipulacje w celu przecignicia na wasn stron i zyskanie w ten sposb sprzymierzeca. U innych
przedmiotem rywalizacji staj si koncepcje wychowawcze i metody wychowania. J est to zapewne
najbardziej dramatyczna w skutkach forma rywalizacji, odbijajca si niekorzystnie na psychice dziecka.
J ak ju wspomniaem, formy rywalizacji czciej przyjmuj charakter ukryty, pozorowany czym innym,
nawet altruizmem, powiceniem, zaburzeniem itp. J est to rwnie motywacja, przed uwiadomieniem ktrej
bardzo partnerzy broni si, usiuj zaprzecza, przekonywa, e tak nie jest, a nawet staj si agresywni.
J est to zreszt zrozumiae, trudno przecie uwiadomi sobie fakt, e deklarowany altruizm np. wobec
dziecka ma tak wiele motyww rywalizacyjnych, e nie chodzi o dobro dziecka, ale o dobro wasne.
Trudno rwnie przyj do wiadomoci fakt, e towarzysko, liczne przyjanie mog wyraa potrzeb
zyskiwania sprzymierzecw i moliwo zdyskredytowania partnera w oczach innych.
Obecnie istnieje moda na autoanaliz, auopsychoterapi, poznawanie swej podwiadomoci. To poznawanie
niekoniecznie bywa przyjemne. Zreszt wiele naszych motywacji ma charakter podwiadomy i nie ma w tym
nic problematycznego. Niemoliwe jest stae analizowanie siebie i dochodzenie do gbin swych motyww,
nie jest to zreszt potrzebne. J ednake w przypadku, kiedy nasze cechy, zachowania staj si rdem napi,
konfliktw, trudnoci, taki proces jest poyteczny, moe bowiem poprawi sytuacj.
Czsto u niektrych Czytelnikw istnieje pokusa przymierzenia" si do poruszanych zagadnie, co moe
da faszywe rozpoznanie wasne i faszyw ocen innych. Powysze rozwaania o rywalizacji mona
dopasowa do wielu autentycznie nierywalizacyjnych motyww i zachowa. Warto si jednak zastanowi,
jak wiele znacze mog mie nasze zachowania: u jednych bd wyrazem alru i stycznych motyww, u
innych natomiast s ich przeciwiestwem.
We wspyciu wielu
ludzi czsto spotykamy
skraj no zachowa
i postaw. Niewiedza, brak podstawowego rozeznania psychofizjologii seksualnej kobiety i mczyzny
powoduj, e wspycie w wyniku popenianych bdw nie daje zadowolenia drugiej osobie, a wiele
potencjalnych moliwoci pozostaje ukrytych, jak nie znany ld. Ars amandi w takim aosnym wydaniu
nie daje zwizkowi przystosowania seksualnego i prowadzi do oziboci, rozczarowa, znudzenia sob.
Czasem biegunowo odmienn skrajnoci we wspyciu seksualnym jest przerost mylenia nad
odczuwaniem. Obecnie otrzymuj listy od czytelnikw, ktrzy nazbyt dosownie potraktowali ksik
287
M. Wisockiej Sztuka kochania". Staa si ona dla nich podrcznikiem, kry naley strona po stronie
realizowa praktycznie. S te czytelnicy innych podrcznikw, ktrzy bez wyobrani i z poddacz
wiernoci wobec autorytetu realizuj w swym yciu przeczytane teksty. W ten sposb ywi ludzie
zamienili si w seksualne komputery z odpowiednim zaprogramowaniem. Ars amandi pozbawiona zostaa
spontanicznoci, improwizacji, a w konsekwencji wzajemnej fascynacji. Obawiam si, e ta druga ze
wspomnianych skrajnoci zacznie by coraz bardziej rozpowszechniana. Wynika to m. in. z
przeinelekualizowania naszej kultury, z braku rozwoju uczuciowoci i wraliwoci, z tumienia naszej
biologicznej natury
(tzn. utraty zdolnoci reagowania zmysowego). Wspycie seksualne przestaje by radosnym i
fascynujcym spotkaniem zakochanych w sobie ludzi, umiejcych przeywa pikno. Staje si zadaniem do
spenienia, potwierdzeniem siebie, osigniciem celu, jakim jest techniczna sprawno i orgazm. Postawie
tej sprzyja rwnie oglna przemiana obyczajowoci i wzrost dowiadcze seksualnych partnerw. Wielu
mczyzn wiadomych przeszoci erotycznej swych partnerek chce
pokona" swych poprzednikw i eliminowa ewentualne porwnanie na ich niekorzy. Rwnie i wiele
kobiet, dopingowanych przez rywalizacyjne przeycia i skoncentrowanych na ukazaniu siebie jako
seksownych", czyli atrakcyjnych dla partnera, zmusza siebie do rnych form aktywnoci seksualnej w
celu wywarcia odpowiedniego wraenia i akceptacji. Tak wic obie strony znajduj si w sytuacji
zagroenia i dopingu, co musi przecie odbija si na wspyciu jako takim. J ednoczenie coraz bardziej
rozbudowana literatura na tematy seksualne i publicystyka ujawniajca nieprzystosowania seksualne,
trudnoci i rozwody rwnie stwarzaj psychiczny doping ze wspistniejcym lkiem przed negatywnym
wypadniciem" wobec partnera. Wspycie seksualne zaczyna by widziane jako bardzo trudna i zoona
sztuka, ktra w przypadku niepowodzenia zakoczy si odrzuceniem lub zdrad. Std powstaj tak
paradoksalne formy, jak zbieranie
wywiadu" sytuacyjnego przed wspyciem.
Konsekwencje takiej postawy sprowadzaj si do kilku typowych form: Utrata fascynacji
erotycznej
Dugotrway trening w samoobserwacji, w samokontroli, nastawieniu na sprawno i wyzwolenie
okrelonych reakcji partnera daje zahamowanie odczu, zanik naturalnoci przey i fascynacji erotycznej.
Traci si w ten sposb t bezcenn umiejtno tak potrzebn we wspyciu i stanowic jego fundament.
W zwizku z tym pojawiaj si dalsze konsekwencje.
Rozwj oziboci pciowej u kobiet
Ozibo ta moe by zarwno wynikiem zachowa partnera, jak i wyej wspomnianej negatywnej
samokontroli samej kobiety. Tak czy inaczej, utrata fascynacji erotycznej to droga do oziboci.
Utrata zdolnoci przeywania orgazmu przez mczyzn
Moe by zachowany orgazm biologiczny, czyli wytrysk, zanika natomiast orgazm w sensie psychicznym.
U innych mczyzn moe wystpi tzw. orgazm opniony lub te cakowity jego zanik. Wynika to nie
tylko z "utraty fascynacji, ale i ze zmczenia staym wysikiem samoobserwacji i samokontroli,
psychicznego
wyczenia" si z przey niekontrolowanych i spontanicznych. W gabinecie czsto sysz, e zapewne
jest to wynik zaburze hormonalnych, wyczerpania organizmu; niejednokrotnie wini si za to partnerk.
Dokadna analiza wskazuje, e prawdziw przyczyn w tych przypadkach sta si negatywny trening,
tumicy wasne reakcje i przeycia.
Zawenie zakresu odczu i dozna
Nadmierna racjonalizacja i kontrola we wspyciu seksualnym prowadzi do zawenia odbioru dozna
zmysowych. Nastpuje ostra rozbieno midzy oczekiwaniem a rzeczywistoci. Wspycie dostarcza
coraz mniej dozna i nastpuje znudzenie, zanik orgazmu.
Zawenie mioci do jej chcenia i brania
Skoro umiejtno dawania i fascynacji ulega atrofii, a we wspyciu dominuje
zadaniowo", powstajc w konsekwencji pustk wypenia oczekiwanie na przeycie mioci, na jej
otrzymanie. Istnieje przecie nadal naturalna potrzeba przeywania fascynacji, czego piknego.
Wspomnian luk ma wypenia inny partner. Staje si nim osoba nie wzbudzajca zagroenia w erotyce,
moe niezbyt biega, ale za to naturalnie prawdziwa i spontaniczna.
Powysze rozwaania potwierdzaj znan zreszt prawd, e prawdziwa ars amandi wymaga harmonijnego
wspudziau caej osobowoci. Wszelki przerost intelektu, zmysowoci, nastrojowoci, oczekiwa moe
prowadzi do jej unicestwienia. To prawda, e coraz wicej osb jest przeintelekualizowanych, ma to jednak
swoje konsekwencje we wspyciu, ktre zawsze wymaga dla swego rozkwitu umiejtnoci
przeywania pikna, zachowania naturalnoci, spontanicznoci oraz wzajemnej fascynacji.
' - Seks partnerski
PROBLEMY Z OPNIANIEM WYTRYSKU
U mczyzn dominuj problemy wynikajce z ich nerwic
seksualnych, a zwaszcza przedwczesnych wytryskw nasienia. J est to bardzo czsto spotykana forma
zaburze seksualnych, ktra w wielu przypadkach prowadzi w zwizkach do konfliktw. Dla kobiet
przezywajcych satysfakcj seksualn w wyniku dranienia zewntrznego, fakt przedwczesnego wytrysku
nasienia ich partnera me jest istotnym problemem, jednak dla mczyzny jest to zawsze rdem poczucia
mniejszej wartoci seksualnej, kompleksu.
Ciekawe, e po wielu latach upowszechniania publicystyki seksualnej nadal wielu mczyzn nie zdaje sobie
sprawy z tego, ze czas trwania wspycia jest zdecydowanie zbyt krtki dla ich partnerek, ktre z tego
powodu nie osigaj satysfakcji seksualnej, staj si coraz bardziej rozdranione, a wreszcie po kilku latach
potrati ostro wyrazi swoje niezadowolenie zaskoczonemu tym wybuchem
partnerowi.
Wyduanie czasu trwania wspycia jest dla wielu mczyzn dramatycznie przeywanym problemem, z
ktrym nie mog si upora. Warto zwrci uwag na
techniki", jakie stosuj mczyni w celu wyduenia czasu swoich reakcji seksualnych. J edn z nich jest.
- alkohol. To prawda, e u czci mczyzn mae dawki alkoholu wyduaj czas reakcji seksualnych. Taka
metoda moe by przydatna w pocztkach wspycia z dan partnerk, ale istnieje niebezpieczestwo
powstawania uwarunkowania seksualnego i wwczas wspycie bdzie uzalenione od alkoholu, co z
wielu wzgldw nie jest waciwym rozwizaftiem.
U niektrych mczyzn poprawa czasu trwania wspycia nastpuje w drugim stosunku, ktry przebiega po
pewnej przerwie. wiadomie pierwszy stosunek
odpisuj na straty". Wspomniana metoda jest z powodzeniem stosowana przez wiele zwizkw, ale w
wielu innych jest trudna do realizacji: mczyzna nie jest w stanie powtrzy po raz drugi stosunku, niekiedy
partnerka ulega zniechceniu i odmawia kontynuacji wspycia. Nie jest to zatem metoda optymalna dla
wszystkich przypadkw zby krtkiego czasu wspycia.
Wielu mczyzn usiuje wyduy czas trwania reakcji, np. przez odwracanie uwagi od wspycia, mylenie
o czym innym, robienie przerw w stosunku itd. Ta metoda rwnie daje sukces jedynie w czci
przypadkw, ale w konsekwencji prowadzi do nadmiernej koncentracji na przebiegu wspycia" i wasnej
reaktywnoci seksualnej, moe te zakci przebieg reakcji u kobiety.
Do czsto spotykan inn technik" jest zwielokrotnienie prb wspycia seksualnego, co moe da
dobre efekty, gdy czste stosunki po pewnym czasie prowadz do pewnego zmczenia fizjologicznego,
wyduenia czasu reakcji, ale i tu wiele zaley od postawy partnerki, ktrej moe nie odpowiada zbyt
czste wspycie.
Istnieje rwnie popularna metoda wyduania czasu wspycia, np. przez przyjmowanie lekw
psychotropowych lub od wielu lat zalecanej Lupuliny. Podobnie jak w innych przypadkach jest to metoda
wzgldna, gdy tylko u niektrych mczyzn daje dobre rezultaty. Czasem jednak leki psychotropowe
prowadz do wyduenia czasu, ale i zaburze erekcji. Rwnie i ta metoda nie jest dla wszystkich.
W ostatnich latach upowszechnia si metoda przewarunkowania seksualnego, w wyniku stosowania tzw.
ucisku przez kobiet. Polega ona na tym, e partnerka przez rczn stymulacj czonka prowadzi do wzrostu
podniecenia i zbliajcego si wytrysku, nie dopuszcza jednak do niego w wyniku ucisku czonka rk
poniej odzi. Po kilku minutach powtarza t czynno, wreszcie czas stymulacji jest
na tyle dugi, e mona przej do prb wspycia - najpierw w pozycji ,na jedca" - a nastpnie w
ulubionej.
Naley przyzna, e wspomniana metoda jest coraz czciej zalecana w lecznictwie seksuologicznym i daje
trwa popraw, ale i w niej s pewne ograniczenia dla niektrych zwizkw, wynikajce
290
291
z postaw partnerki. Niektre kobiety nie akceptuj takiej roli, inne czuj si jak laboratoria do wicze
seksualnych i szybko rezygnuj, inne wreszcie zaczynaj krytycznie ocenia takich partnerw, ktrym
musz pomaga". J est to zatem metoda zalecana w przypadkach, kiedy partnerka jest pozytywnie nastawiona
do swego partnera i skonna do udzielenia mu pomocy, a zaburzenia seksualne mczyzny traktuje jako
niewiele znaczce przejciowe zaburzenia.
Z rozwaa tych wynika, e jakkolwiek istnieje wiele metod przeduania czasu trwania wspycia u
mczyzn, wymagaj one jednak umiejtnego dostosowania do danego zwizku, ukadu uczuciowego
midzy partnerami, postaw partnerki. Nie ma metody uniwersalnej dla wszystkich i byoby wskazane, aby
wybr takiej czy innej metody by wynikiem konsultacji specjalistycznej oraz moliwoci wsppracy
partnerki.
Trzeba przyzna, e w lecznictwie seksuologicznym przedwczesne lub zbyt wczesne wytryski nasienia s
jedn z najatwiejszych do leczenia postaci zaburze seksualnych, a dobre rezultaty osiga si w okoo 80
przypadkw. W innych leczenie wymaga bardziej skomplikowanych metod, np. hipnozy, seansw
seksualnych ze wspudziaem partnerki itp.
Powszechno zbyt krtkiego czasu trwania reakcji seksualnej u mczyzn wynika
m. in. z tego, e pocztki ich wspycia seksualnego lub podejmowane prby s sprzeczne z zasadami
psychofizjologii seksualnej. Oto kilka takich przykadw: Wielu mczyzn w wyniku niepowodzenia
seksualnego czuje si skompromitowanych, zrywa wic zwizek szukajc sprawdzenia si" z inn
partnerk. Nowy zwizek ju sam przez si jest dodatkowym dopingiem erotycznym i sytuacja powtarza si,
powodujc pogbienie zaburzenia i kompleksu oraz niewiar w moliwo poprawy.
Dla przykadu przedstawi schemat rozwoju impo
tencji opracowany przez Ch. Lobiza. Ma on kilka zalet: jest do czsto spotykany w praktyce, przejrzysty i
zrozumiay. Naley go traktowa jako jeden z wielu moliwych wariantw rozwoju impotencji. Przy okazji
wspomn, e w wielu podrcznikach seksuologii podawane s takie schematy i najczciej opieraj si one
na teorii, ktrej wyznawc jest autor.
Istnieje wiele teorii eiopaogenezy impotencji, np. psychoanalityczne, behawioralne, kulturowe itp.
Praktyka jednak wskazuje, e trafno ich sprawdza si w poszczeglnych grupach pacjentw i std u
niektrych potwierdzenie znajduje model psychoanalityczny, 293
u innych np. behawioralny. Wynikaj z tego konsekwencje terapeutyczne, czyli koniecznoci dostosowania
optymalnej metody leczenia u pacjenta. Schemat Lobitza polega na ukazaniu impotencji jako wyniku
naoenia si na siebie i interakcji wielu czynnikw.
Kiedy chc, to mog wyzwoli erekcj" Wszyscy zdrowi mczyni ma) erekcj kredy
chc"Seks polega na aktywnoci"Niewiadomo jednego z partnerw co do seksualnego
behawioruZadawniony lk
Cechy osobowoci Mczyzna wczuwa si w twardo czonka w ars amandiSkpe lub zbyt sabe
pobudzanie mczyzny przez kobiet Wzrost lku, depresjaiBrak reaktywnoci
J estem chory" "S"Zaburzenia wzwodu ;. *
J ak wynika z przedstawionego schematu rozwoju impotencji, wpywaj na ni czynniki poznawcze,
uczuciowe i okrelone zachowania.
Kiedy chc, to mog wyzwoli erekcj" - jest to postawa wielu mczyzn, przekonanych, e moe sobie
nakaza" wzbudzenie erekcji, ktra jest cakowicie zalena od ich woli. J eeli kto nie ma adnych
problemw seksualnych, to
rzeczywicie moe ulec zudzeniu, e organizm go sucha". Prawda jest jednak taka, e czynnoci
wegetatywne nie s bezwzgldnie zdeterminowane wol i dlatego stan erekcji tylko czciowo wynika z
chci".
Wszyscy zdrowi mczyni maj erekcj, kiedy chc" - jest to podobny mechanizm mylowy do wyej
przedstawionego i jako kryterium zdrowia seksualnego widzi dowolno w wyzwalaniu erekcji. Prawda jest
taka, e zdrowi seksualnie mczyni najczciej maj erekcj, ale tylko czciowo jest ona uzaleniona od
ich woli.
Seks zwykle polega na aktywnoci" - w krgu naszej kultury seks bardzo czsto utosamiany jest z
aktywnoci i dlatego poczucie
294
wasnej wartoci i sprawnoci mskiej utosamiane jest z praktyk seksualn. J est to tylko w czci
prawdziwe, gdy seks przekracza granice aktywnoci i obejmuje sfer caej osobowoci. Bywa, e seks jest
prawidowo rozwinit psychofizjologi i struktur potrzeb, a niekoniecznie realizowan w praktyce.
Powysze postawy wobec seksu wpywaj na powstanie tzw. zadaniowego lku.
Inaczej mwic, wspycie seksualne jest widziane jako potrzeba wykazania si, potwierdzenia mskoci.
Stwarza to pewien stan napicia* i samoobserwacji reakcji seksualnych. Nadmierna koncentracja na stanie
erekcji sprawia, e sabnie reaktywno na bodce erotyczne w wyniku przecienia" ukadu
autonomicznego. Zaburzenie erekcji jest odpowiedzi na powysze mechanizmy, czsto pogbion w
wyniku braku waciwej postawy partnerki. J ej niewiadomo psychofilozofii seksualnej mczyzny,
niemiao, bierno wi si z brakiem optymalnej aktywnoci we wspyciu (niedostateczne pieszczenie
partnera, unikanie pobudzania czonka itp.). wiadomo zaburzenia wzwodu najczciej wzbudza
zaniepokojenie, nawet panik i przekonanie - J estem chory". Prowadzi to w konsekwencji do nasilenia
samoobserwacji i lku, a przy utrzymywaniu si zaburze - do stanu przygnbienia i poczucia niszoci.
Nasilenie si tych odczu i zachowa pogbia powstay mechanizm nerwicowy. Sytuacyjne zaburzenie
wzwodu moe si utrwali i powstaje impotencja jako nerwica.
Zasygnalizowane w schemacie cechy osobowoci dotycz mczyzn, ktrzy np. nadmiernie ambicjonalnie
traktuj wasne dowiadczenia seksualne lub mczyzn ze skonnociami hipochondrycznymi, niepewnych
swej mskoci, lkliwie nastawionych wobec wspycia, kobiet, seksu.
Rola partnerki z jednej strony moe by nazwana profilaktyczn", czyli jej kultura, intuicja, wiedza o seksie,
umiejtna aktywno we wspyciu mog przeciwdziaa powstaniu impotencji. Dobra partnerka moe te
peni rol
terapeutyczn", co oznacza przyjcie postawy wzbudzajcej poczucie bezpieczestwa i umiejtnej
aktywnoci nie tylko w pieszczotach, ale i w stworzeniu pewnego dystansu u mczyzny wobec
niepowodzenia we wspyciu. Bywa jednak, e nawet jej najlepsze zachowania i postawy okazuj si
nieskuteczne w wyniku nadmiernie prestiowego przeywania swych niepowodze przez partnera.
U czci moich pacjentw partnerki peni rol rwnie neurogenn", gdy ich negatywne reakcje,
omieszajce lub lekcewace partnera, mog wyzwoli powstanie lub utrwalenie nerwicowego koa.
J ak wic wynika z przedstawionego wyej schematu, w zasadzie proces leczenia zaburze seksualnych
powinien czy si ze wspuczestnictwem w programie terapeutycznym osoby partnera.
295
Przedstawiony schemat rozwoju impotencji nie wyczerpuje bynajmniej wszystkich moliwoci, jest po
prostu jednym z przykadw czsto spotykanej impotencji psychogennej, czyli powstaej w wyniku
mechanizmw psychicznych. Impotencja psychogenna towarzyszy rwnie czsto rnorodnym
zaburzeniom nerwicowym, moe te mie charakter sytuacyjny, wystpujcy wobec konkretnej osoby.
Wystpuje ona wwczas, kiedy mczyzna majc dotychczas udane wspycie seksualne w kontakcie z
nowa partnerk jest nadmiernie podniecony lub czuje si zagroony czy te po prostu nie wychodzi" mu
pierwszy z ni kontakt, co przecie jest zrozumiae. W dalszych prbach wspycia z t partnerk poczucie
zagroenia moe by na tyle
silne, i powtarzaj si niepowodzenia, ktrych nie ma w przypadku kontaktw z innymi partnerkami.
Warto rwnie pamita o tym, e istnieje wiele przypadkw impotencji wywoanych innymi przyczynami,
np. zaburzeniami neurologicznymi, kreniowymi, hormonalnymi. Niejednokrotnie trudno zdecydowanie
rozpozna impotencj na tle somatycznym lub psychicznym, bywaj zreszt i mieszane postacie. W zasadzie
mona powiedzie, e zaburzenia wzwodu wystpujce jedynie w sytuacji wspycia, przy istnieniu
penych wzwodw rannych, nocnych lub w masturbacji, przemawiaj za impotencj psychogenn. J eeli
natomiast brak jest rwnie wzwodw rannych, we nie, w masturbacji, to mona podejrzewa istnienie
przyczyn somatycznych.
Niekiedy mona pozna dokadnie przyczyny impotencji psychogennej i jej rozwj, ale w wielu
przypadkach przewlekych trudno znale pocztek zaburzenia, na ktre naoyy si pniej czynniki
nerwicowe. J akkolwiek mona o impotencji pisa podrczniki, to jednak praktyka wskazuje, e nie tyle ona
sama jest grona, co przesadnie lkowa wobec niej reakcja.
Czsto wystpowania impotencji (w odsetkach) (McCary's)
ROZWJ OZIBOCI PCIOWEJ U KOBIET
do 35 lat
do 45
do 55
do 65
do 7?
do 91
2
4
10
22
50
prawie 100
Ozibo pciowa utosa miana
jest z brakiem or gazmu,
tymczasem obejmu je ona
rwnie spadek potrzeby
kontaktw sek
sualnych, reakcji na bodce seksualne i
satysfakcji uczu ciowej ze wspycia z
partnerem Odrnia si
ozibo pierwotn - czyli od pocztku rozpoczcia kontaktw seksualnych - oraz wtrn, kiedy przez
pewien okres wspycie seksualne byo udane, a pniej pojawia si ozibo. Warto rwnie pamita i o
tym, e do powszechna jest tzw. ozibo rzekoma;
dotyczy to np. tych kobiet, ktre maj zdolno osigania orgazmu w wyniku pobudzania echtaczki, ale do
tego pobudzenia nie dochodzi, gdy obie strony lub jedna z nich uwaa takie pobudzanie za nieprawidowe
lub te nie kontynuuje go do koca, czyli osignicia orgazmu. Natomiast dy si do osignicia orgazmu
w stosunku i brak tego utosamiany jest z oziboci. W konsekwencji po serii nieudanych prb powstaje
poczucie choroby i do braku orgazmu doczaj si spadek zainteresowania wspyciem i zniechcenie.
297
Rne s rwnie poziomy nasilenia oziboci. W l stopniu wystpuj rzadkie orgazmy, dugi czas reakcji
seksualnych, przyjemno ze wspycia z partnerem. W 11 stopniu nie ma orgazmu, partnerka obojtnieje
na wspycie, brak pozytywnego uczucia z faktu bliskoci z partnerem (wi jest uczuciowa i zarazem
seksualna). Will stopniu poza brakiem orgazmu pojawiaj si negatywne uczucia w
kontaktach seksualnych i wobec partnera, a w IV stopniu docza si do tego niech do wiata mskiego,
seksu jako takiego. Zrozumiae, e im gbszy poziom oziboci, tym bardziej skomplikowane bdzie
leczenie. Istnieje rwnie jeszcze inna posta oziboci - wyodrbniona jako inne zaburzenie - awersja
seksualna (wstrt do seksu, wspycia).
Przyczyny oziboci s bardzo zrnicowane i najoglniej rzecz biorc mona je wyodrbni w kilku
podstawowych grupach:
Przyczyny somatyczne
Przyczynami somatycznymi mog by np. zaburzenia hormonalne. U niektrych kobiet powstaj one z
dysfunkcji poszczeglnych narzdw produkujcych hormony (przysadka, tarczyca, jajniki...). Przyczyn
mog by rwnie doustne tabletki antykoncepcyjne. Istnieje rwnie wiele innych chorb prowadzcych do
oziboci, np. neurologiczne, ginekologiczne itd.
Przyczyny inrapsychiczne
Przyczyny inrapsychiczne s to takie przyczyny, ktre stwarzaj blokady seksualne, uniemoliwiaj
optymalny rozwj podniecenia seksualnego w wyniku istnienia barier psychicznych. Nale do nich np.
urazy wyniesione z domu rodzinnego, szoki seksualne (np. kontakt w dziecistwie z ekshibicjonist),
zahamowanie, lk przed ci. Obecnie coraz czciej zauwaa si problem orgazmu u kobiet z bardzo
dominujc osobowoci, nadmiernie kontrolujcych si, niezdolnych do oddania si w peni partnerowi.
Rwnie okoo 30 kobiet majcych zaburzenia nerwicowe ma te trudnoci z osigniciem orgazmu.
Przyczyny diadyczne
Chodzi tu o przyczyny wynikajce z ukadu partnerskiego, np. konflikty midzy partnerami, bdy
popeniane przez nich we wspyciu, walka o dominacj w zwizku, rywalizacj oraz opr wobec
partnera. Ozibo jest wwczas form negacji osoby partnera, braku jego akceptacji. Przyczyny diadyczne
s bardzo typowe w oziboci wtrnej i zdarza si, e dana kobieta majca orgazmy z innymi partnerami,
nie ma ich w aktualnym zwizku, lub te miaa orgazmy w tym zwizku, ale w wyniku narastania napi
zacza odczuwa ozibo.
298
Przyczyny sytuacyjne
Do przyczyn sytuacyjnych moemy zaliczy np. brak warunkw zapewniajcych intymno we wspyciu,
poczucie zagroenia, e kto moe wej, usysze itp. Przyczyny kulturowe
Wrd tych przyczyn mona wymieni np. wizj orgazmu jako zapadanie si w nico, utrat przytomnoci
lub te efekt rnych stereotypw, mitw, o czym bya mowa w pierwszej czci ksiki.
Warto rwnie wspomnie o tym, i do czsto ozibo rozwija si w wyniku braku kultury wspycia w
danym zwizku oraz na skutek stosowania niektrych metod zapobiegania ciy, np. stosunku
przerywanego.
Ozibe kobiety przeywajce poczucie swej niepenej wartoci kobiecej mog pogbia w sobie poczucie
niszoci, czuj si gorsze od innych, s zakompleksione, niektre ukrywaj fakt braku orgazmu, co zreszt
nie jest takie trudne. Inne natomiast, niewiadome przyczyn oziboci, widz j w swej
naturze" i np. s przekonane, e to dziedziczne, bo moja matka te nie miaa orgazmu". Bywa i tak, e
obcia si win partnera, co nieraz jest zreszt prawd, ale w wielu przypadkach ta wina" partnera jest
wyimaginowana. Z kolei on sam wpada w kompleks, przychodzi si leczy i okazuje si, e nie tylko nie ma
adnych zaburze swej sprawnoci seksualnej, ale jako kochanek i partner yciowy czyni to wszystko, co
potrzeba. Ozibo moe rwnie prowadzi do rnych zachowa kompensacyjnych i np. negliowanie si
kobiety, ekspresja rzekomego temperamentu, ukazywanie si jako seksowej ma na celu popraw samooceny
oraz wywarcie odpowiedniego wraenia na mczyznach. Inn postaw obronn jest negacja wartoci seksu,
moralizatorstwo, ulatywanie w wiat marze, duchowoci itp. Znane s rwnie przypadki, i w wyniku
oziboci rozwijaj si
rnorodne zaburzenia nerwicowe i choroby psychosomatyczne, jak np. zaburzenia ze strony pcherzyka
ciowego, wtroby itp.
W wielu przypadkach histerii mamy rwnie do czynienia z ukryt oziboci, ale nie wiemy nieraz, czy
ozibo bya pierwotna, a histeria jest wtrna, czy te odwrotnie.
Obecnie leczenie oziboci, zwaszcza w krtkim czasie po jej ujawnieniu, jest wysoce skuteczne. Trudniej
natomiast leczy si jej gbsze postacie i wymagaj one zoonej psychoterapii. Niekiedy leczenie wymaga
lekw, w innych przypadkach porady i zalecenia treningw ze wspudziaem partnera lub te wymaga
psychoterapii.
czyzny, rzadziej 2 mczyzn i 1kobiety.
Zjawisko jako akie znane ju byo w wielu kulturach seksualnych, przedstawione jest rwnie na wazach
greckich i malowidach odkrytych w Pompei. Naleao do kanonu zabaw erotycznych zote) modziey".
Praktykowa go rwnie synny Casanov twierdzc ze w takiej sytuacji atwiej jest uwie kobiet, jej opr
bowiem szybcie) jest zamany dziki rywalizacji midzy kobietami. Twierdzi rwnie, i w naturze kobiecej
ley atwo do grzeszenia w grupie
300
Triolizm nalea zatem do formy zabawy seksualnej w okrelonych subkulturach. W czasach nam
wspczesnych jest rwnie spotykany. Nierzadko zgasza si do mnie jedno z partnerw zaniepokojone
faktem ujawniania przez wsppartnera potrzeby takiego wspycia. Zaniepokojenie wynika z niejasnoci
co do oceny riolizmu z perspektywy patologii czy wyrafinowania oraz z konsekwencji na wi midzy
partnerami.
Trudno powiedzie jak czsto triolizm praktykowany jest przez rne zwizki. W badaniach ankietowych
zainteresowani rzadko wypowiadaj si szczerze na ten temat. Osoby akceptujce triolizm nie zgaszaj si
do lekarzy, chyba e pojawia si problem, ale i wtedy nie s skonne do ujawnienia prawdy, istnieje bowiem
poczucie, i nie jest to w peni prawidowa forma zachowa.
Badaem kilka par biorcych udzia w kontaktach typu triolizm l udao mi si ujawni kilka typowych
motyww wyboru tej formy t wspycia:
i Potrzeba dopingu seksualnego
j W wielu zwizkach wspycie seksualne prowadzi do znudzenia, s monotonii, chocia partnerzy staraj
si, aby je urozmaici. S po prostu osoby na dalsz met niezdolne do wycznoci wspycia z jedn
osob i moliwo zachowania zwizku zaley m. in. od wprowadzenia rnych form dopingu seksualnego.
Niekiedy taki mechanizm ujawnia si w zwizkach, ktre yj jak maestwo, ale wolne s od obowizkw
rodzicielskich i wielu innych, zwizanych z codziennym gospodarstwem domowym. Sytuacja taka nie
mobili(zuje do wysiku, a pene zaspokajanie rnych potrzeb w zwizku (prowadzi do znudzenia.
Uatrakcyjnieniem wizi bywa wwczas sfera i seksualna.
Potrzeba dominacji
t U niektrych mczyzn triolizm ujawnia potrzeb jakby panowania i nad pci kobiec, wyraania mskiej
dominacji, gwnie w sferze (Seksualnej, ale kryje si w tym gbsza postawa wobec kobiet. S one tylko
pozornie traktowane w sposb partnerski, naprawd istnieje wobec nich dystans, urzeczowienie,
sprowadzenie do roli poddania wobec mczyzny. W riolizmie satysfakcj daje mczynie fakt
manipulowania uczuciami i podaniem partnerek, dla ktrych jest
panem i wadc", chocia pozornie mog one tego nie wyczuwa. Podobny zreszt mechanizm potrzeby
dominacji, dystansu, panowania istnieje w triolizmie ze wspudziaem 2 mczyzn i jednej kobiety.
Potrzeba wyraenia wasnej mocy
-wiadomo wasnej atrakcyjnoci seksualnej dla partnerki, zaspokajanie jej potrzeb, wzbudzenie w niej
podziwu dla siebie mog nie
301
wystarcza partnerowi oczekujcemu wyszego poziomu podziwuj swego J A we wasnych oczach.
Triolizm staje si dla niego esemj wasnej mskoci, mocy
samczej, siy erotycznego J A. Dopiero wiaj domo zaspokojenia potrzeb seksualnych wicej ni jednej
partnerki j zaspokaja wspomniane potrzeby, j Potrzeba nowoczesnoci", konformizm wobec zachowa
seksuaM nych traktowanych jako elitarne j
Znacznie rzadziej wystpuje motyw sadomasochistyczny. Znane mi s j 3 przypadki, w ktrych mczyzna
oddawa" swoj partnerk j innemu, sam biorc udzia w grupowym kontakcie. Dziki niemu] zaspokaja
masochistyczn potrzeb, gdy to inny mczyzna przez j wspycie z jego sta partnerk wyzwala
poczucie cierpienia, blu. j Zaspokaja rwnie potrzeby sadystyczne, zmusza bowiem wasn partnerk do
ulegoci wobec innego partnera, a czsto bywa nimi jego przyjaciel, l
Triolizm zatem moe wyraa zaspokajanie rnych potrzeb, czsto zreszt ukrytych, a nawet
podwiadomych.
DEWIACJ E SEKSUALNE
Zaburzenia seksualne, zwane dewiacjami, nadal wzbu
dzaj silne emocje w opiniach i postawach ludzi. J ako biegy sodwy mam czsto mono obserwowania
tych ocen, ale i w badaniach postaw spoecznych potwierdza si fakt duego rygoryzmu wobec dewiantw.
Syszy si opinie, i naley ich kastrowa, fizycznie likwidowa, zapdza do cikiej pracy itd. Opinie takie
wygaszaj zdawaoby si wiatli ludzie, od ktrych mona by oczekiwa wikszej tolerancji i potrzeby
rozumienia dewiacji w kategoriach choroby, zaburzenia. Dla wielu innych osb problem dewiacji to gwnie
sensacja, a dewiant to osoba, ktra byaby chtnie ogldana jak zwierz w ZOO.
J eeli nawet dane osoby uznaj specyfik zaburze seksualnych, jakimi s dewiacje, to zakadaj, e s one
nieuleczalne, wrodzone
303
i nic u nie mona pomc poza konieczn izolacj od spoeczestwa. Natomiast osoby oczytane w dzieach
inspirowanych psychoanaliz przyjmuj ide, e w kadym czowieku istnieje skonno do dewiacji, a jej
ujawnienie to sprawa okolicznoci, wychowania, zdarze.
Sdz, e warto powici nieco refleksji temu zagadnieniu, nie jest ono bowiem tak rzadkie, jak mogoby
si wydawa, a zarazem
wzbudza szeroki rezonans.
Rzeczywicie istnieje wiele form dewiacji, obecnie zwanych
innociami psychoseksualnymi. Ich lista obejmuje ponad 30 rnych rozpozna. W wielu klasyfikacjach
homoseksualizm wyodrbniony jest jako oddzielny problem. Mona wyrni rne formy cikoci
dewiacji, od skrajnych do takich, ktrych objawy znajduj si na pograniczu pojcia normy", jak np.
ekshibicjonizm, fetyszyzm - gdzie nie zawsze mona powiedzie, czy to jeszcze norma", czy ju patologia.
Naley rwnie odrnia zdecydowane dewiacje, w ktrych dane zachowanie seksualne jest jedyn form
uzyskiwania satysfakcji seksualnej, od form porednich, tendencji towarzyszcych normalnemu"
wspyciu seksualnemu. Warto jeszcze wspomnie, e dewiacje mog mie charakter pierwotny, zn.
zwizany z patologicznym rozwojem psychoseksualnym danej osoby lub s zjawiskiem wtrnym,
wynikajcym np. z rozwoju choroby psychicznej. W tym ostatnim przypadku dewiacja jest jednym z wielu
jej objaww.
Nie chciabym wkracza w dziedzin rozwaa teoretycznych istoty dewiacji, jej genezy, form itp., s to
bowiem bardzo zoone zagadnienia, trudno rwnie w kadym przypadku okreli ostr granic midzy
norm a patologi seksualn.
Warto natomiast przyjrze si bliej osobom, zw. dewiantom, i przeywaniu przez nich wasnych
zachowa seksualnych.
U czci tych osb istnieje poczucie jakby podwjnej, sprzecznej
natury wasnej osoby, przypominajcej w pewnym stopniu posa dr. J ekyl i mr Hyde'a. Posumy si
jednym z przykadw. Oto wzorowy pracownik, dobry m i ojciec, okrelany w swym rodowisku jako
agodny i dobry czowiek, w ukryciu realizuje swoje potrzeby ekshibicjonisyczne wzbudzajce szok i uraz u
innych.
Dla jednych osb jest pozytywnie ocenianym czowiekiem, dla innych postaci wzbudzajc wstrt, szok,
uraz. Rodzina nie daje wiary oskareniu, uznajc je za tragiczn pomyk. Sam zainteresowany mczy si ze
swoj podwjn natur i czuje si zamknity w zaczarowanym krgu sprzecznoci wasnej osoby. Pragnie
temu przeciwdziaa, ale im silniej angauje si w tumienie swoich nieakceptowanych potrzeb seksualnych,
tym bardziej one si nasilaj i dochodzi do nowego zdarzenia dajcego odczucie, e to jest silniejsze ode
mnie". W wielu przypadkach udaje mu si kontrolowa te potrzeby, ktre przez duszy czas nie ujawniaj
si. Wystarczy jednak niekiedy troch alkoholu, sprzyjajca sytuacja i ponownie uaktywniaj si.
W innych przypadkach wiadomo wasnej innoci psychoseksualnej 304
wzbudza bolesne poczucie izolacji spoecznej, nieprawidowoci tkwicych u siebie. W tej sytuacji
uruchamiane bywaj rne mechanizmy, np. u jednych rozwija si poczucie niszoci, zakompleksienie,
izolacja wobec rodowiska. U innych powstaj zachowania auoagresywne, prowadzce niekiedy do
tendencji samobjczych, masochistycznych. S i tacy, ktrzy ujawniaj zachowania agresywne i
destrukcyjne wobec spoeczestwa i bliskich osb, obwinianych za te skonnoci. W ten sposb poczucie
winy i odpowiedzialnoci przerzuca si poza granice wasnego J A, obciajc nim innych. Dziki temu inni
s karani za przeywane przez siebie trudnoci, a zachowania destrukcyjne spoecznie s wyzwaniem wobec
spoeczestwa; zazwyczaj s one tym gwatowniejsze i silniejsze, im wyszy jest rygoryzm danej
spoecznoci. Zachowania agresywne i destrukcyjne mog by rwnie kierowane do ofiar,
poszkodowanych, na nie przerzucane jest poczucie winy. l tu rwnie im silniejsze jest poczucie winy i
wasnej innoci, tym gwatowniejsza bywa agresja wobec ofiary.
Warto rwnie wspomnie o jeszcze jednym do charakterystycznym zachowaniu dewiantw -
prowokowania przez nich kary.
Popeniane przez nich czyny maj taki przebieg, e uatwiaj schwytanie i oskarenie, a ono samo wie si z
poczuciem ulgi, e ju si to sao". W tych przypadkach oskareni sami uatwiaj przebieg dochodzenia,
ujawniajc wszystkie dotychczasowe i sprzeczne z prawem czyny, chc za nie wszystkie odpowiada.
Mona takie zachowanie zaliczy do auoagresji, ale nie tylko, moe te kry si w nim potrzeba izolacji,
bezpieczestwa przed sob samym.
Powysze formy postaw wobec wasnej innoci psychoseksualnej nie s jednak jedyne, s jeszcze inne i one
wanie stwarzaj o wiele wiksze niebezpieczestwo spoeczne. Naley do nich np. adaptacja i akceptacja
wasnych potrzeb seksualnych u osb psychopatycznych. Brak jest tu poczucia winy, wspczucia wobec
ofiar, a wasne zachowania daj poczucie satysfakcji, radoci. Brak jest rwnie potrzeb zmiany siebie,
reorientacji zachowa seksualnych, tak bowiem wysoki jest poziom ich akceptacji i osiganej przyjemnoci.
W tych przypadkach zaspokajaniu wasnych potrzeb seksualnych towarzyszy potrzeba ich ukrycia, zatarcia
ladw i uniknicia odpowiedzialnoci. Bardziej skrajn form takiej postawy jest mora insaniy, czyli ycie
bez jakichkolwiek norm i zasad,
wyzucie z czowieczestwa". J akkolwiek ta postawa w przypadku dewiacji nie jest najczstsza, jednak to
ona wanie rzutuje na oceny spoeczne i postawy wobec dewiantw, na traktowanie ich jako gronych i
bezwzgldnych przestpcw.
Inaczej natomiast wyglda problem dewiantw, ktrych potrzeby i zachowania seksualne s jednym z
objaww choroby psychicznej. J akkolwiek w przypadku chorb psychicznych zachowania dewiacyjne s
rzadko spotykane, budz one jednak wiele emocji i agresji wobec psychiatrw. Syszy si nieraz opinie, e
dewiant nie zosta przykadnie
20 - Seks partnerski 305
ukarany, wpad bowiem w apy psychiatrw i ci zrobili z niego wariata". Kryje si w takiej postawie pogld,
i psychiatrzy s skonni do rozpoznawania chorb psychicznych nawet tam, gdzie ich nie ma. J est to zreszt
jeden z przejaww
nieufnoci do psychiatrii i rzekomej tendencji rozpoznawania ,na si" patologii. Uczestniczc ju od wielu
la w sprawach karnych musz lojalnie przyzna, e nie stwierdziem u psychiatrw tendencji
rozpoznawania na si" patologii tam, gdzie jej nie byo. W wielu sprawach uczestnicz nie tylko zespoy
biegych, ale istnieje obszerna dokumentacja lekarska, a nawet ostrono w rozpoznawaniu choroby
psychicznej. Zrozumiae jest jednak, e w przypadku choroby psychicznej zupenie inaczej wyglda
problem dewiacji i odpowiedzialnoci za ni.
W zwizku z omawianym problemem bardzo wany jest program postpowania w przypadku dewiacji. J ak
ju wspomniaem na samym j pocztku, istnieje mit nieuleczalnoci dewiacji i rzekomego jej ako dowania
w genach. Trzeba przyzna, e wyniki leczenia rzeczywicie nie s za wysokie, ale przecie w wielu
przypadkach s i dlatego naley je podejmowa. Coraz czciej zdarza si, e sami zainteresowani zgaszaj
si z prob o pomoc, a wasna potrzeba zmiany jest dobr i obiecujc szans wyleczenia. Mniej natomiast
jest ono skuteczne w przypadku, gdy motywacja do leczenia wynika z przymuszenia, groby, kary.
Istnieje problem skutecznoci kary w dewiacji. Zrozumiae, i
w przypadku gronych przestpstw, wyej omwionych przykadw psychopatycznych osobowoci o
specyficznym profilu mora insaniy, istnieje konieczno odosobnienia dla ochrony dobra spoeczestwa
oraz prba reorientacji w takich wanie warunkach. Dla niektrych osb sama kara lub jej groba potrafi
skutecznie zablokowa realizacj swych potrzeb seksualnych, ale w wielu innych przypadkach odbycie kary
nie tylko niczego nie zmienia, ale wrcz nasila zachowania dewiacyjne. Istnieje zatem potrzeba
zrnicowania form postpowania nie tylko leczniczego, ale i reedukacyjnego w niektrych przypadkach
dewiacji. Prawdopodobnie ten problem bdzie rozwizany w przypadku postpu prac nad ustaw o ochronie
zdrowia
psychicznego.
Warto jeszcze zastanowi si nad zapobieganiem dewiacji - dotyczy to osb, u ktrych potrzeby i
zachowania dewiacyjne rozwijaj si w niekorzystnych warunkach socjalizacji w rodzinie, w przypadku
zakompleksienia i poczucia wasnej wartoci, co prowokuje rozwj zastpczych form zaspokajania potrzeb
seksualnych w formie dewiacji. Wtedy okazana wczeniej pomoc mogaby przeciwdziaa rozwojowi
choroby. Posumy si typowym, nierzadkim przykadem. Niektrzy rodzice okazuj beztrosk wobec
dorosego ju dziecka, ktre wyranie stroni od rwienikw, jest zahamowane, nie ma adnych zwizkw
uczuciowych, a po pracy przychodzi prosto do domu i obcuje tylko z sob, ujawnia zainteresowanie
seksem, ale nie miao
306
dotd adnej sympatii, zbiera mas wydawnictw na ten temat. Czego si waciwie spodziewaj? Nie
oznacza to, e musi wwczas doj do rozwoju dewiacji, moe to by nerwica, stumienie osobowoci, ale
mog te rozwin si zaburzenia seksualne. Wikszo zachowa dewiacyjnych rozwija si stopniowo,
powoli i otoczenie bywa wiadome, e co tu nie jest w porzdku" ze sfer seksu, ale pruderia, faszywe
poczucie wstydu, bagatelizowanie mog pogbi poczucie osamotnienia u osoby przeywajcej trudnoci w
tej dziedzinie, dla ktrej zachowania dewiacyjne mog sta si jedyn form zaspokajania wasnych potrzeb
protycznych. Rwnie wychowawcy, rwienicy bywaj te wiadomi, e dana osoba ma problemy
seksualne, ale przyjcie postawy tabu i zaenowania moe by utrat szansy udzielenia pomocy. Ciekawe
rwnie, e wiele dewiacji rozwija si w yciu maeskim tych osb, a wspmaonkowie bagatelizujc
sprawy seksualne, uatwiaj rozwj tych zachowa. W wielu przypadkach dewiacja to inno, do ktrej sami
si przyczynilimy.
20
PEDAGOGIKA l TERAPIA PARTNERSTWA
Przygotowanie do partner stwa
seksualnego, mae
stwa, ycia rodzinnego jest
. ** ju dawno postulowane jako palca konieczno. Nie mona bowiem tak wanej sfery ycia
pozostawia impulsom, przypadkowi, losowi. Przygo
towujemy si przez wiele la
do naszej roli zawodowej, zdobywajc kolejne szczeble wyksztacenia, a przecie ycie we dwoje jest sztuk
znacznie trudniejsz.
Istniej programy minimum i maksimum przygotowania do partnerstwa seksualnego. Programy maksimum
polegaj na wszechstronnym wychowaniu seksualnym, poczwszy od rodowiska rodzinnego, przez
oddziaywanie systemu owiatowego, rodki masowego przekazu, rne ,szkoy" ycia, narzeczonych itp.
Wizj takiego programu
311
przedstawiem w swojej publikacji ksikowej p. Seksuolog radzi", wydanej przez MAW w 1981 r.
Podobne ambicje znajdujemy w synnym programie przygotowania do ycia w rodzinie, ktry mia by
wprowadzony w szkolnictwie, w programie opracowanym przez Koci itd.
Czciej natomiast spotykamy si z programem minimum", ograniczajcym si do serii pogadanek w
urzdzie stanu cywilnego, w szkoach, w naukach przedmaeskich, w publikacjach prasowych. Nie
zamierzam tu ocenia przyczyn ograniczania si do programu minimum ani jego jakoci, jest to bowiem zby
zoony problem. Chciabym jednak podkreli, e przygotowanie do partnerstwa seksualnego nadal
pozostaje otwartym problemem. Uwiadomienie seksualne jest wprawdzie konieczne, ale stanowi jedynie
jego fragment. Konieczne jest wprowadzenie w ycie programu wychowania seksualnego, poczwszy od
domu rodzinnego, a' koczc na publikatorach. Miaoby to wiele znacze: profilaktyczne, wychowawcze
oraz zwyczajnie uatwiajce wielu zwizkom szans porozumienia i przystosowania.
Wspomniany program przygotowania do ycia partnerskiego powinien si opiera na idei wszechstronnego
rozwoju osobowoci, systemie wartoci, rozwijaniu sztuki bycia razem i to we wszystkich relacjach. Wana
zwaszcza jest umiejtno przekraczania granic egocentryzmu wasnego J A i tworzenia wiata MY. Na nic
si zdadz najlepsze podrczniki z zakresu seksuologii i ycia maeskiego, jeeli nie bdzie si
wykraczao z wasnej kryjwki, z krgu wiata wasnych potrzeb, nastawienia na branie. Na szczcie
naturalnym otwarciem si wobec drugiego czowieka jest mio, wi erotyczna, ale i one wymagaj
pielgnowania, zabiegw i okrelonej wizji. Std m. in. mwimy o sztuce mioci, sztuce kochania, sztuce
seksualnej. Ich fundamentem jest system egzystencjalny (poczucie sensu ycia, etos, postawa wobec
czowieka, siebie). Drugim fundamentem jest umiejtno wspycia z innymi i rozwizywania
konfliktw, od ktrych przecie nie jestemy w stanie si ustrzec. Kolejnym fundamentem jest poznanie
siebie i drugiej osoby oraz umiejtno wzajemnego przystosowania.
Przygotowanie do ycia partnerskiego jest zatem wieloletnim procesem, w ktrym musi istnie
samowychowanie, wspdziaanie partnerw oraz wzajemna pomoc.
Osoby wspomagajce ten proces, a wic wychowawcy, seksuolodzy, personel orodkw poradnictwa
przedmaeskiego i maeskiego obcione s wielk odpowiedzialnoci i dlatego szczeglnie wana jest
ich wasna formacja psychoseksualna, udane ycie osobiste, specjalne kompetencje zawodowe.
W licznych spotkaniach autorskich zadawano mi
wiele pyta, ktre wymagay konkretnej i szybkiej odpowiedzi. Miaem do wyboru: albo odpowiedzie na 12
pytania wyczerpujco, albo na wszystkie skrtowo.
Dokadniejsze informacje mona uzyska w publikacjach, tymczasem krtka odpowied te ma swoje
zalety, zmusza bowiem do maksymalnej koncentracji na problemie. Wiele pyta powtarzao si, nale one
do podstawowych zagadnie seksu i pci. Wanie na nie zamierzam teraz odpowiedzie w skrconej
wersji.
Sdz, e ta forma odpowiedzi, jakkolwiek powierzchowna, 313
moe si jednak przyda, cho naley j traktowa jako mj osobisty pogld. Czy samogwat jest
szkodliwy)
Samozaspokajanie si jest typowym zjawiskiem w rozwoju psychoseksualnym okresu dojrzewania. Ocena
tego typu zachowania seksualnego zaley od tego, czy samozaspokajanie si jest epizodycznym zjawiskiem,
czy te nawykowym, jaka jest jego motywacja i jaka jest jego sceneria. W zdecydowanej wikszoci
przypadkw samozaspokajanie si ma charakter epizodyczny, wynika z sytuacyjnego podniecenia
seksualnego, a jego przebieg, technika" wykonania ma charakter zastpczy, imitujcy wspycie
seksualne. Tego typu samozaspokajanie si jest przejciowym zjawiskiem, nie pozostawiajcym nastpstw
w rozwoju seksualnym. J eeli jednak samozaspokajanie si ma charakter przymusowego czstego nawyku,
towarzyszy mu rozbudowana fantazja erotyczna oraz skomplikowane formy pobudzania, to moe prowadzi
do powstania uwarunkowa seksualnych, utrudniajcych pniej wspycie seksualne. Przykadem takiego
uwarunkowania moe by np. Zesp HavelockEllisa, w ktrym kobieta pobudza siebie do orgazmu
strumieniem wody.
Kiedy mona rozpocz wspycie seksualne!
Nie ma adnego cile oznaczonego wieku, w ktrym naley ju rozpocz wspycie seksualne. O tym,
kiedy moe si ono rozpocz, decyduje kilka podstawowych warunkw: wzajemna mio partnerw,
dojrzao psychiczna, poczucie odpowiedzialnoci za siebie, partnera i konsekwencje wspycia, klimat
nieskrpowanej intymnoci, minimum wiedzy o seksie i wspyciu, rozwizanie problemu podnoci oraz
zgodno z wyznawanym systemem wartoci, aby wspycie nie wzbudzao poczucia winy z przekraczania
akceptowanych norm i zasad.
Czy budowa partnerw ma jakie znaczenie dla wspycia!
W zdecydowanej wikszoci przypadkw budowa narzdw pciowych i ich wielko nie ma wpywu na
przebieg wspycia seksualnego. Nie dotyczy to oczywicie osb z nieprawidowociami w rozwoju
biologicznym. Zdarza si niekiedy, i partnerzy majcy budow i wielko narzdw pciowych mieszczce
si w granicach normy musz poszukiwa pozycji wspycia dajcych im uczucie optymalnego
zjednoczenia seksualnego. Nie ma zatem problemu z zw. niedopasowaniem fizjologicznym, gdy
plastyczna budowa kobiety ma zdolno przystosowania si do rnych typw budowy mczyzny.
Czy pierwsze kontakty seksualne decyduj o przyszoci)
Pierwsze kontakty seksualne, szczeglnie u kobiet, wi si z powstaniem uwarunkowa seksualnych oraz
generalizacji emocji
314
wobec seksu, wspycia i wiata drugiej pci. Nie jest zatem spraw obojtn, jaki jest scenariusz tych
kontaktw, jakie powstay w nich uczucia i co wie ze sob partnerw.
Czy alkohol i palenie maj wpyw na ycie seksualne)
Z licznych bada wynika, e nasz ,narodowy styl picia" alkoholu, zn. due dawki jednorazowe
wysokoprocentowego alkoholu, prowadzi do impotencji u mczyzn.
Palenie papierosw ma niekorzystny wpyw na nasienie, pogarsza zatem podno, sprzyja rwnie
pogorszeniu sprawnoci seksualnej. Dotyczy to oczywicie osb naogowo pijcych i palcych. Mona si
czsto spotka z argumentami typu:
S tacy, co pij i pal do pnej staroci i to im nie zaszkodzio". Tego typu argument jest mieszny, gdy
sprawno seksualna m. in. zaley od czynnikw genetycznych i stanu zdrowia i dlatego osoby obdarzone
du wialnoci mog nie odczu w yciu seksualnym konsekwencji naogw. Nie jest to jednak regua i
praktyka stwierdza szkodliwo wspomnianych naogw, niestety powszechnie lekcewaonych.
Czy s Istotne rnice seksualizmu kobiety l mczyzny)
Istnieje kilka zasadniczych rnic. Po pierwsze sfery erogenne kobiety s liczniejsze ni u mczyzny i m.
in. dlatego w yciu seksualnym tak wane jest dla niej pieszczenie caego ciaa. Po drugie istnieje
zrnicowanie co do wraliwoci na bodce seksualne. Wikszo kobiet jest wraliwa na bodce
dotykowe oraz suchowe, a wikszo mczyzn na wzrokowe. Po trzecie kobieta moe doj do orgazmu
w wyniku pobudzania rnych sfer erogennych, zwaszcza echtaczki (wikszo kobiet!), ruchw czonka
w pochwie. U mczyzn typow
drog osignicia orgazmu jest stosunek. Istniej rwnie rnice zwizane z wiekiem i tak np. wiele kobiet
ulega rozbudzeniu seksualnemu w kocu lat 20 i pniej ich potrzeby seksualne rosn;
std kobiety w wieku 3040 lat maj przewanie wiksze potrzeby ni uprzednio. Tymczasem u wielu
mczyzn maksimum potrzeb seksualnych przypada na lata 1725, a pniej ich poziom stopniowo opada.
Czy orgazm echaczkowy wymaga leczenia)
Orgazm jest jeden, a drogi jego wyzwalania u kobiet s rne, jedn z nich, do powszechn, jest
pobudzanie echtaczki. J est to zupenie naturalna i powszechna forma osigania orgazmu u kobiety.
Dlaczego tak wielu modych mczyzn ma zby szybkie wytryski nasienia)
Wynika to z typowych bdw. J ednym z nich jest rzadkie wspycie oraz zmienianie partnerki w
przypadku niepowodzenia. Ambicjonalna postawa mczyzny sprawia, i jest on wyczulony na sprawno
315
seksualn i dlatego dla zachowania twarzy" zrywa znajomo i nawizuje now. Innym bdem jest
oczekiwanie, i samo przejdzie" i dlatego nieraz caymi latami czeka si na samoistn popraw,
tymczasem nawyk szybkiego wytrysku utrwala si. Optymaln form wspycia seksualnego jest jego
kontynuowanie ze sta partnerk, w warunkach poczucia bezpieczestwa i czste powtarzanie prb. J eeli
natomiast istnieje nadal tendencja do zbyt szybkich reakcji, to mona wyduy ich czas przez uycie
agodnych lekw uspokajajcych (Neospazmin, lupulina itp.). Niekiedy powtrzenie stosunku po krtkiej
przerwie pozwala na wyduenie czasu reakcji. J eeli i to nie pomoe, mona szuka bardziej
specjalistycznej pomocy
u lekarza.
Czy s rodki dajce gwarancj sprawnoci seksualnej u mczyzny]
Wielu mczyzn sdzi, i np. johimbina czy inne leki gwarantuj im sprawno seksualn i prosz np. o
danie czego, co zapewni im udane pierwsze wspyc ie seksualne z dan partnerk. Ot nie ma adnych
takich magicznych lekw i w zasadzie kady rozsdny partner, jak rwnie kada rozsdna kobieta powinni
by przygotowani na to, e pierwsze kontakty seksualne mog si nie uda i nie jest to adna patologia.
Poziom podniecenia i napicia na pocztku wspycia z dan partnerk s tak wysokie, i istnieje skonno
do zby wczesnych wytryskw lub te niepenych erekcji. J eeli nadal kontynuuje si wspycie i obie
strony nie dramatyzuj, to sprawno seksualna poprawia si.
J ak czste powinno by wspycie seksualne!
Nie ma okrelonych norm co do czstotliwoci wspycia dla danego wieku, s jedynie statystyczne opisy.
W zasadzie kady czowiek ma swoj indywidualn norm fizjologiczn i np. jeden mczyzna 30letni
moe wspy codziennie, a drugi 12 razy w tygodniu. Zatem rwnie prawidowe s codzienne stosunki,
jak rwnie raz w tygodniu. Czstotliwo wspycia zaley m. in. od temperamentu, stanu zdrowia,
atrakcyjnoci zwizku i wspycia. Sygnaem, i dzieje si co nieprawidowego, moe by szybka zmiana
aktywnoci seksualnej u danej osoby lub te bardzo niewielkie potrzeby wspycia.
Czy homoseksualizm jest wrodzony)
Okrelone dane wykazuj, i pewien odsetek orientacji homoseksualnej powstaje w wyniku mechanizmw
powstaych w rozwoju podowym. Zdecydowana jednak wikszo przyczyn rozwoju homo
seksualizmu wie si z pniejszym wiekiem (okres przedpokwianiowy i pokwiania).
316
Czy defloracja jest bolesna l wystpuje krwawienie)
Krwawienie w defloracji nie zawsze wystpuje i dlatego wiele kobiet niesusznie oskarono o wczeniejsz
utrat dziewictwa. Defloracja nie zawsze rwnie bywa
bolesna, zaley to od budowy bony dziewiczej, stanu podniecenia w trakcie stosunku oraz nastawienia
psychicznego kobiety.
Czy mio francuska jest zboczeniem)
Mio francuska, czyli pieszczoty oralnogenialne, s nieprawidowym zjawiskiem jedynie wwczas, gdy
jest to jedyna forma osigania orgazmu. O tym, czy jest to wyrafinowanie, czy te forma pieszczot
wyraajca peni akceptacji przez partnerw, decyduje ich wewntrzna postawa. W wielu zwizkach
wspomniane pieszczoty nale do kanonu ars amandi i s rdem wzbogacenia wizi erotycznej. W innych
mog natomiast dziaa destrukcyjnie na wi, jeeli staj si sztuk dla sztuki.
Czy seks jest mono czy poligamiczny!
Seksualizm czowieka jest z natury poligamiczny, oznacza bowiem fascynacj erotyczn wobec okrelonego
typu przedstawicieli pci odmiennej, jest reakcj na atrakcyjno drugiej pci. Natomiast realizacja
seksualizmu moe by mono lub poligamiczna i zaley od wyznawanego systemu wartoci, tradycji
kulturowych i spoecznych. Najpeniejsz i najbogatsz form realizacji seksualizmu jest udany zwizek
monogamiczny.
J aka jest najlepsza metoda zapobiegania ciy!
Nie ma jednej cudownej" metody. O wartoci danej metody
decyduj nastpujce kryteria: skuteczno, bezpieczestwo, atwo oraz wpyw na wi erotyczn i
uczuciow.
Najbardziej skuteczne s metody: tabletka doustna, metoda Billigsa i metoda termiczna cisa, spirala
domaciczna.
Najmniej skuteczne, to stosunek przerywany, pukanie pochwy po stosunku, kalendarzyk maeski.
Najbardziej bezpieczne s metody maksymalnie opierajce si na fizjologii: metoda Billingsa i metoda
termiczna.
Najatwiejs za w stosowaniu jest spirala domaciczna, a najtrudniejsze: kapturki dopochwowe, metoda
termiczna. Natomiast wpyw danej metody na wi seksualn i uczuciow jest bardzo zoony i
zrnicowany. Na przykad w wielu
zwizkach prezerwatywa dziaa hamujco na doznania erotyczne i stwarza poczucie bariery, w innych
natomiast zblia partnerw metoda biologiczna, a w jeszcze innych - metody maksymalnie skuteczne.
J ak wic wida, sprawa nie jest prosta. W zasadzie kada kobieta, ktra jeszcze nie rodzia, powinna
stosowa metody biologiczne lub
317
mechaniczne miejscowe (kapturek). Waciwie kada metoda ma wskazania i przeciwwskazania do jej
stosowania i spraw naley indywidualizowa, kierujc si stanem zdrowia kobiety, dobrem podnoci,
wizi midzy partnerami oraz wyznawanym systemem
wartoci.
Czy zboczenia s dziedziczne!
Tego typu pogld, i dewiacje seksualne mog by dziedziczne, ujawnia wiele ludzi. Badania naukowe nie
stwierdziy tego typu faktu. W innych przypadkach, kiedy np. ona dowiaduje si, e jej m jest oskarony
o ekshibicjonizm, poza postpowaniem rozwodowym zmierza do ograniczenia wadzy rodzicielskiej i
uniemoliwienia kontaktu ,zboczeca" z dzieckiem. Tumaczy to moliwoci ujawnienia si cech
dziedzicznych, ktre dziecko ju zapewne ma, chocia jeszcze w ukryciu. Tego typu lki s zrozumiae, ale
moliwo pojawienia si tendencji ekshibicjonistycznych u syna dewianta nie bd wynikiem dziedziczenia,
lecz zupenie innych mechanizmw. Musz jednak przyzna, e ja osobicie nie spotkaem si z faktem
pojawienia si dewiacji w tej samej rodzinie, w kolejnych pokoleniach, w jakiej
znaczcej liczbie.
Czy w yciu seksualnym powinno si by szczerym!
W zasadzie partnerzy powinni szczerze, acz taktownie, informowa siebie o wasnych przeyciach,
doznaniach i trudnociach seksualnych. Uwaam natomiast,
i nie powinni informowa o faktach z wasnej przeszoci seksualnej, do ktrej partner nie ma prawa, a
czsto ujawnienie tego moe odczu przykro, zagraajce.
Zaburzenia sek sualne
oraz kon flikty partnerskie
do XX wieku
byy rzadko u jawniane
poza
krgiem wtajemniczonych czonkw rodziny. Niekiedy tzw. lekarz domowy suy rad, podstawowymi
lekami. Wiele osb godzio si ze swoj oziboci, impotencj czy innymi zaburzeniami, nieraz dochodzio
do rozpadu zwizku lub te nawizywano romanse nie chcc doprowadzi do rozbicia rodziny. Natomiast
wiele innych osb kierowao si tzw. zdrowym rozsdkiem, medycyn ludow, praktycznymi radami
dowiadczonych osb.
Od czasw Freuda zacza upowszechnia si psychoterapia, problemy seksualne byy rozpatrywane w
kategoriach teoretycznego modelu danej szkoy psychoterapeutycznej. Natomiast specjalistyczne techniki
leczenia zaburze seksualnych i konfliktw partnerskich rozwiny si gwnie po II wojnie wiatowej.
Obecnie jest to dziedzina wiedzy z bogatym dowiadczeniem, opara na wielu modelach leczenia. Ukazao
si wiele monografii specjalistycznych, istnieje rwnie wyszkolona kadra lekarzy i orodki lecznicze.
319
l
Najoglniej rzecz biorc leczenie zaburze seksualnych sprowadza si do kilku podstawowych form: treningi
behawioralne, metody psychoterapii indywidualnej, partnerskiej oraz grupowej. Konflikty partnerskie
rozwizywane s przez rnorodne techniki psychoterapii par, grup zoonych z par. Znacznie rwnie
udoskonalia si diagnostyka tych zaburze, wprowadzono bowiem obiektywne metody pomiarw
fizjologicznych, kwestionariusze, skale, testy. Inaczej mwic mamy do czynienia z dziedzin, wiedzy o
zrnicowanej metodologii
diagnostycznej i terapeutycznej.
Upowszechnienie informacji na ten temat wpywa rwnie na oczekiwania szukajcych pomocy. J edni
oczekuj cudownego" rodka w celu uzyskania poprawy ich sprawnoci seksualnej i np. wielu mczyzn
traktuje johimbin jako magiczny lek przywracajcy erekcj, a lupulin jako lek poprawiajcy czas trwania
stosunku. Inne osoby oczytane w psychoterapii nie chc adnych preparatw, oczekujc hipnozy itp. Istniej
rwnie mody na metody leczenia; obecnie popularna jest np. akupunktura. Zwizki przeywajce konflikty
rwnie ujawniaj rne oczekiwania - jedne rozumiej konieczno psychoterapii, inne sam fakt szukania
pomocy u kogo z zewntrz traktuj jako nieporozumienie, ,bo kto moe mi pomc poza mn
samym".
W miar upywu czasu zauwaam jednak przyrost liczby osb
szukajcych pomocy, zgasza si rwnie wiele par. Istniejca w kraju kadra specjalistw nie moe nawet
sprosta tym oczekiwaniom.
W popularnej publikacji nie jestem w sanie rozwin rozwaa na temat leczenia zaburze seksualnych i
konfliktw partnerskich. Przedstawi jedynie kilka refleksji i przykadw na ten temat.
Zasad leczenia jest indywidualizowanie dostosowane do osoby, jej zwizku, sytuacji. Std u jednych osb
waciwe bdzie leczenie farmakologiczne jako podstawowe, u innych seanse treningw seksualnych ze
wspudziaem partnera, u jeszcze innych gboka psychoterapia ukierunkowana na zmian postaw wobec
seksu, pci, partnera itd. Technik leczenia jest kilkadziesit i dlatego terapeuci nie s w sanie ani stosowa,
ani zna ich wszystkich - std oczywiste rnice. Z wielu bada np. wiadomo, i wielu terapeutw, mimo
stosowania rnych metod leczenia, osiga podobne wyniki. Wana jest nie tyle technika leczenia, co
kompetencje terapeuty, nastawienie pacjenta wobec leczenia oraz zw. czynniki
rokownicze. Czynniki rokownicze okrelaj szans leczenia. Posu si przykadem: J eeli dany mczyzna
ma zaburzenia erekcji i stale zmienia partnerki, to sam fakt zmiany utrudnia proces leczenia, w kadym
bowiem zwizku istnieje specyficzna inno tego zwizku, inno sytuacji. Zmiany partnerek utrudniaj
zatem leczenie.
Inny przykad: J eeli dana kobieta od pewnego czasu nie ma orgazmu we wspyciu z partnerem, a
jednoczenie odczuwa do niego wstrt fizyczny i decyduje si z nim zosta jedynie ze wzgldu na
320
dzieci, nie majc adnych pozytywnych uczu do niego, to rwnie utrudnia to, a nawet moe uniemoliwi
uzyskanie poprawy. Seksuolog nie jest cudotwrc, nie moe zmieni uczu wobec partnera, jeeli one
wygasy i zastpiy je negatywne. Innym utrudnieniem procesu leczenia jest oczekiwanie latami na
samoistn popraw", gdy zaburzenia utrwalaj si, zainteresowana osoba w kocu zgasza si, ale nie
wyraa zgody na kontakt z jej partnerem.
S rwnie pacjenci oczekujcy natychmiastowej pomocy. Zgasza si np. pacjent z zaburzeniami erekcji i
mwi mi, e za dwa dni jedzie na weekend z nowo poznan sympati. Domaga si ode mnie szybko i
skutecznie dziaajcego leku gwarantujcego mu 100 sukcesu w tym spotkaniu.
S zaburzenia atwiejsze do wyleczenia, np. zby wczesne wytryski nasienia, pochwice oraz trudniejsze, np.
ozibo pciowa kobiet poczona z awersj seksualn do mczyzn. Std leczenie jednych zaburze
moe trwa krtko, a innych rozciga si na cae miesice.
Podobnie rzecz wyglda z leczeniem konfliktw partnerskich. W niektrych przypadkach proces destrukcji
zwizku jest tak gboki, i nic ju w nim nie czy partnerw, w innym natomiast pomoc w poprawie
komunikacji prowadzi do poprawy wspycia partnerw.
Optymaln sytuacj w leczeniu zaburze seksualnych i konfliktw partnerskich jest wsplne zgoszenie si
partnerw. Bywa jednak i tak, i jedna z osb ukrywa swoje zaburzenia przed partnerem i wwczas
terapeuta ma do czynienia z inn sytuacj, chocia i wwczas mona wiele pomc.
Drugim sprzyjajcym warunkiem leczenia jest zgoszenie si pacjenta w krtkim czasie po wystpieniu
zaburzenia. Wwczas niekiedy wystarcza porada, a leczenie jest niepotrzebne.
20 - S*kx prnrxki
Choroby seksualne bywaj nie
kiedy traktowane jako inne", nietypowe, a poczucie wyjtko
woci czsto jest wynikiem przekonania o rzadkoci zaburze seksualnych. Wielu pacjentw wchodzc do
gabinetu wyraa zdziwienie. e w poczekalni czeka a tyle osb z problemami". Gdyby znali dane
statystyczne, to mogliby si przekona, e zaburzenia seksualne s bardzo rozpowszechnione i to rwnie w
modych populacjach. Nie s zatem osamotnieni.
W rozdziale omwi wic skuteczno leczenia nerwicowych zaburze seksualnych, opierajc si na
badaniach populacji ponad 600 pacjentw leczonych w warunkach ambulatoryjnych.
U kobiet czstszym zaburzeniem jest brak orgazmu. Skuteczno leczenia tego zaburzenia m. in. wynika ze
stopnia jego gbokoci. Forma najlejsza (kiedy w wikszoci stosunkw brak orgazmu) ma
322
najwysz skuteczno - 89,1 , a forma najgbsza (brak orgazmu poczony z negatywnymi postawami do
mczyzn) - okoo 60. Innym czynnikiem wpywajcym na skuteczno leczenia jest fakt pierwotnego lub
wtrnego charakteru zaburzenia. W przypadku wtrnego charakteru (kiedy brak orgazmu odczuwa si po
okresie udanego wspycia) - szans leczenia s bardzo wysokie, sigaj bowiem ponad 90.
Szans wyleczenia z pochwicy (skurcz mini uniemoliwiajcy odbycie stosunku) sigaj 90, a dyspareunii
(bolesne wspycie) okoo 82.
U mczyzn czstym zaburzeniem jest przedwczesny wytrysk nasienia (przed immisj, co uniemoliwia
odbycie stosunku). Skuteczno leczenia wynosi - 81,7. Natomiast skuteczno leczenia zby wczesnego
wytrysku nasienia (po kilku lub kilkunastu ruchach frykcyjnych) jest rwnie wysoka - 78.
Kolejnym czstym zaburzeniem wystpujcym u mczyzn s
zaburzenia wzwodu. J eeli wystpuj one w czasie przebiegu stosunku, to skuteczno leczenia wynosi
okoo 70. W przypadku zaburze wzwodu uniemoliwiajcych odbycie wspycia
okoo 55.
U mczyzn z nerwic lkow uniemoliwiajc podjcie inicjacji seksualnej skuteczno leczenia wynosi
okoo 68, a pacjenci z niechci i zobojtnieniem do wspycia (przy zachowanej sprawnoci seksualnej)
uzyskuj popraw w okoo 80
%.
J ak wic wynika z cytowanych danych, globalna skuteczno leczenia nerwic seksualnych w warunkach
ambulatoryjnych jest do wysoka. Leczenie nieskuteczne nie oznacza natomiast, e jest ono niemoliwe, e
zaburzenie ma charakter nieodwracalny. Taka skrajno jest raczej wyjtkowo spotykana, leczenie jest w
tych przypadkach bardziej zoone i wymaga pobytu w specjalistycznych orodkach leczenia nerwic.
Warto rwnie pozna warunki sprzyjajce leczeniu, jego szybszemu przebiegowi. U wszystkich pacjentw,
niezalenie od pci i rozpoznania, leczeniu sprzyja krtki czas trwania zaburzenia (do kilku miesicy).
U kobiet pozytywny wpyw na czas oraz przebieg leczenia maja m. in. nastpujce czynniki:
Dobra samoocena siebie w roli kobiety, poczucie wasnej wartoci. Pozytywne uczucie wobec
partnera, zadowolenie ze zwizku. Pozytywne nastawienie wobec leczenia, ch wsppracy z
lekarzem.
Warunki wspycia zapewniajce intymno, komfort psychiczny. Bogata wyobrania erotyczna,
zainteresowanie sprawami seksu, pci.
21'
323
Brak zahamowa seksualnych, tumienia i awersji wobec pciowoci wasnej i partnera.
U mczyzn pozytywny wptyw na przebieg oraz wyniki leczenia maj m. In. nastpujce czynniki:
Wywaona samoocena siebie w roli partnera, czyli ani poczucie braku wartoci, ani nadmierne wymagania
wobec siebie.
Pozytywna postawa wobec leczenia, wolna od magicznego oczekiwania na byskawiczny sukces.
Optymalne uwiadomienie seksualne, czyli ani brak uwiadomienia, ani erudycyjne oczytanie w
specjalistycznych publikacjach.
Brak kompleksu onanistycznego, czyli trwaego poczucia winy z faktu modzieczego samozaspokajania
si, traktowania go jako rda swych trudnoci seksualnych.
Unikanie sprawdzania si" z coraz to nowymi partnerkami, a w przypadku niepowodzenia szybkie zrywanie
zwizku i szukanie nowej moliwoci
wyprbowania" sprawnoci seksualnej.
Unikanie stosunku przerywanego jako metody zapobiegania ciy.
Wychowanie w rodowisku rodzinnym, w ktrym rodzice wsplnie zajmowali si wychowaniem, a ojciec
by postrzegany jako atrakcyjny model mskoci.
Powysze prawidowoci nie oznaczaj, e brak ww. czynnikw uniemoliwia przebieg leczenia i jest
odpowiedzialny za nieskuteczno, wszystko bowiem zaley od tego, jaki jest zasig braku tych czynnikw
oraz poziom kadego z nich.
Niezalenie od omwionych prawidowoci procesowi leczenia sprzyja fakt udanego zwizku uczuciowego i
moliwo wprowadzenia partnera pacjenta do programu
leczenia; w tym ostatnim przypadku leczenie jest znacznie szybsze, a wyleczenie bardziej trwae.
Przedstawione w rozdziale dane o skutecznoci leczenia oparte s na wynikach moich bada i dotycz
jedynie pacjentw leczcych si w przychodni. Inaczej wygldaj takie dane w przypadku leczenia si
pacjentw w orodkach psychoterapeutycznych. Nie mona rwnie z tych danych wyciga wniosku, i
cytowany odsetek wyleczenia jest say i niezmienny. Bywa i tak, e dana osoba nie uzyskaa poprawy
sprawnoci seksualnej, dozna seksualnych, gdy w jej zwizku okazao si to trudne do spenienia.
Inna jest natomiast skuteczno leczenia zaburze seksualnych tzw. organicznych, czyli wynikajcych z
rnych chorb wpywajcych negatywnie na funkcje seksualne. W tych przypadkach szans leczenia
zwizane s z wyleczeniem podstawowej choroby.
Wiele osb interesuje skuteczno leczenia homoseksualizmu. Ot czsto leczenie nie jest stosowane, gdy
zainteresowana osoba akceptuje swj homoseksualizm i nie czuje si chora, jest po prostu
inna w swej formacji psychoseksualnej. Leczenie moe dotyczy jedynie tych osb, ktre nie akceptuj
swego homoseksualizmu, cierpi z jego powodu; w tych przypadkach leczenie polega albo na uatwieniu
akceptacji swej formacji, albo na usiowaniu jej przewacunkowania, o ile istniej do niego wskazania.
Homoseksualizm nie jest choroba, lecz innoci psychoseksualn.
Dewiacje seksualne to zoony problem i skuteczno ich leczenia jest trudna do okrelenia. J eeli
towarzysz zaburzeniom psychicznym, to ich leczenie jest spraw podstawow. J eeli natomiast dewiacja
wynika z uwarunkowa seksualnych, podejmuje si prby leczenia, czsto zreszt skuteczne. Nie jest jednak
tych zaburze k duio. jak si potocznie sdzi.
324
Utrzymanie i rozwijanie wzajemnej mioci, wi seksualna,
szczcie rodzinne, dobre wychowa nie dzieci to podstawowe
cele i zadania
maestwa. Ich realizacja, oprcz dobrej woli, codziennego obcowania ze sob, wzajemnego rozumienia si,
wymaga rwnie odpowiedniej taktyki, strategii.
Wiedziay o tym dobrze poprzednie pokolenia przekazujc sobie bardzo praktyczne wskazania, w jaki
sposb postpowa z druga osoba, jak si zachowa w sytuacjach konfliktowych, kiedy przymkn, a kiedy
szeroko otworzy oczy. W pierwszej chwili mogoby si odnie wraenie, e jes to jaka perfidia,
sztuczno, nieszczero i niektrzy sdz, e bdem jest stosowanie jakiejkolwiek taktyki. Tymczasem
wanie umiejtno postpowania z innymi ludmi w taki sposb, aby zawsze growao dobro, naley dc
jednej z najtrudniejszych sztuk, zawiera wiele tej treci, ktr nazywamy potocznie mdroci yciow".
W dzisiejszych szybkich zagonionych" czasach mniejsz rol odgrywaj owe przekazy midzy
pokoleniami, czsto zreszt nie rozumicicymi si nawzajem, kady jednak staje wobec koniecznoci
zastosowania okrelonej taktyki. J edni dziaaj na wyczucie", inni szukaj pomocy w rnych poradnikach
ycia codziennego, seksualnego, w poradniach przedmaeskich i rodzinnych. Tego typu poradnie nie s
bynajmniej czym zupenie nowym. Rol powiernikw i nauczycieli sprawowali kiedy kapani rnych
religii, filozofowie i mdrcy", a na codzienny uytek wydawano uczone ksigi, np. Plutarcha Zalecenie
maeskie", w ktrych m. in. czytamy:
Przede wszystkim na pocztku powinni si nowoecy strzec sporw i zadranie, wiedzc, e i
przedmioty zoone ze spojonych ze sob czci z pocztku atwo si rozpadaj dla byle przyczyny, a z
czasem, gdy si spojenia umocni, ledwie ogie i elazo dadz im rad".
Alfons Mdry twierdzi, e jedno wrd maonkw mona utrzyma, gdy kobieta jest we waciwym
czasie niema, a mczyzna we waciwym czasie guchy" - w tym stwierdzeniu podkrelona jest istota
najsilniejszego ora kobiet i czuego miejsca mczyzn i potrzeba ich okolicznociowego wyczenia" z
uycia.
J ak ju wspomniaem, wiele osb staje si samoukami w zdobywaniu tej trudnej wiedzy, jak jest taktyka
ycia codziennego. Dobrym przykadem i wartym dalszej popularyzacji s wypowiedzi ankietowe, np. M
i ona", w ktrych znajdujemy tego typu uwagi: maestwo wymaga codziennej dyscypliny, wane jest
posiadanie podobnych zainteresowa i upodoba, istnieje potrzeba dwustronnych kompromisw, wielk rol
w yciu codziennym odgrywaj drobiazgi, w sytuacjach zagraajcych mioci pomocna moe by
rerospekcja, u kobiety zawsze istnieje potrzeba bycia adorowan, nie naley przecenia roli rozumu, ale
wana jest intuicja i uczucie, du rol odgrywa umiejtno dobrej organizacji ycia codziennego, nuda jest
wielkim wrogiem maestwa, podobnie jak monotonia, sereotypowo.
Potwierdzenie wanoci tej taktyki, a jednoczenie konsekwencji wynikajcych z braku jednoci
maeskiej, odnajdujemy w twrczoci Mauriaca, w Ukadzie" Kazana czy w Podry do rde czasu"
Alejo Carpeniera: ,... Moja ona ulega automatyzmowi narzuconej pracy, tak jak ja poddaem si temu... W
niedziel pnym rankiem spdzaem chwil w jej ku, wypeniajc to, co uwaaem za swj obowizek
maeski, ale nie byem pewien, czy moja inicjatywa odpowiada rzeczywistym pragnieniom Ruh.
Prawdopodobnie ona rwnie uwaaa, e powinna si poddawa tej codziennej praktyce na mocy
zobowizania podjtego w chwili zoenia swego podpisu na blankiecie w urzdzie stanu cywilnego".
J eden z najwybitniejszych prawnikw francuskich, specjalista od rozwodw, uwaa, e rozwody byyby
sporadyczne, gdyby maonkowie stosowali si do nastpujcych wskaza:
326
ony:
Unilcanie rozrzutnoci.
Saa troska o porzdny wygld, zwaszcza w domu, w codziennym yciu.
Unikanie zalotnoci wobec innych mczyzn w sposb, ktry denerwuje jej ma. Spdzanie jak najmniej
czasu ze swoj matk.
Nieopowiadanie znajomym o sprawach rodzinnych. Niemwienie
nikomu o wadach i bdach ma.
Ustpliwo w rzeczach drobnych.
Zachowanie taktu, delikatnoci, pogody w kadej sytuacji. Mowie:
Troska o przypodobanie si swej onie, traktowanie jej jakby bya zawsze narzeczon, zblione do
traktowania z okresu narzeczestwa. Zachowanie uprzejmoci, pogody, grzecznoci, taktu we wszystkich
sytuacjach.
Unikanie drobiazgowoci i sprzeczania si o drobiazgi. Troszczenie si o
wypoczynek i rozrywk dla ony.
Traktowanie ony jak rwnego sobie partnera.
Pomaganie onie w wypenianiu prac domowych, w opiekowaniu si dzieckiem.
W upowszechniajcej si psychoterapii maeskiej m. in. uczy si maonkw umiejtnoci poznawania
mechanizmw swych zachowa, rzeczywistych przyczyn ich konfliktw, a nawet przeprowadzania zw.
konstruktywnej ktni, ktra po fazie przekazania sobie alw, pretensji i fazie dyskusji przechodzi do
prby przeamania konfliktu, znalezienia cech pozytywnych u drugiej osoby. Ramy rozdziau nie pozwalaj
na szersze omawianie tych zagadnie, ale warto zaznaczy, jak rnorodne s sposoby uczenia si" trudnej
i potrzebnej sztuki, jak jest taktyka, strategia ycia maeskiego.
SZANS SUKCESU W ZWIZKU PARTNERSKIM
Lektura publikacji
zajmujcych si yciem
seksualnym i
rodzinnym moe nieraz
prowadzi
do przekonania, i
jest to k trudna i zoona dziedzina ycia, i trzeba by psychologiem lub seksuologiem, aby da sobie
rad w yciu codziennym. Niepokj wzbudzaj rwnie opisy zaburze i trudnoci seksualnych,
konfliktw, oczekuje si bowiem ich u siebie, w zwizku. Niekiedy osoba przeywajca np. trudnoci z
osiganiem orgazmu, czua si bardziej szczliwa" przed przeczytaniem jakiego tekstu na ten temat,
sdzia bowiem, i wystarczy jaka porada lub lek i problem przesanie istnie. Natomiast lektura moe
wywoa panik, i to tak trudny problem, e nie wiadomo, co si da zrobi. Wydawnictwa majce w
zaoeniu uatwienie ludziom ycia paradoksalnie przyczyniaj si do wzrostu liczby pacjentw. Na
szczcie jednak wielu osobom pomagaj i zapobiegaj wystpieniu zaburze, daj bowiem mono
przeciwdziaania im.
329
Sukces w partnerstwie seksualnym nie wymaga ukoczenia uniwersytetu" psychologicznego lub
seksuologicznego, gdyby tak bowiem byo, wszyscy fachowcy z tych dziedzin mieliby nad wyraz udane
ycie osobiste. Nie mona zatem reagowa przesadnie na lektury z tych dziedzin i wpada w niepokj.
Poprzednie pokolenia nie miay tak dalece rozbudowanej publicystyki i jako potrafiy da sobie rad ze
swymi problemami. Nie chciabym rwnie wywoa wraenia, i publicystyka na te tematy jest
niepotrzebna i sprzyja wystpieniu urazw, byoby zatem lepiej, gdyby w ogle jej nie
byo.
W czasach nam wspczesnych wzrost zainteresowania publi
cystyk na tematy seksualne i partnerskie wynika z faktu, i samo ycie sao si bardziej skomplikowane, a
wymagania co do ycia osobistego s coraz wiksze. Wyduy si rwnie czas trwania wizi partnerskiej,
co wynika z faktu wyduenia si ycia populacji oraz skrcenia okresu rodzicielstwa; ma si zatem wicej
czasu dla
siebie, ale i wicej wymaga, oczekiwa.
Publicystyka na wspomniane tematy suy zatem potrzebie informacji w stale wzbogacajcym si poznaniu
natury czowieka, suy rwnie potrzebie bardziej racjonalnego uoenia sobie ycia, zapobiegania
trudnociom i zaburzeniom seksualnym, partnerskim. Oczywicie, e u osb podatnych na kompleksy,
zalknionych moe budzi uczucie
zagroenia.
Szans partnerstwa seksualnego zale jednak nie od przeczytania
takiej lub innej liczby lektur, lecz od wiadomego wpywania na wzajemne uszczliwianie siebie,
nastawienia na wzajemne dobro. Partnerzy startuj we wspln przyszo z potencjaln moliwoci
osignicia sukcesu, jakim jest udany zwizek, wspycie, rozwijajca si mio. J eeli bliej przyjrze si
tego typu sukcesom, to fakt osignicia go przez dwie rne osobowoci, wywodzce si z rnych
rodowisk, yjce razem przez wiele la, zmagajce si z trudnociami ycia codziennego, zakrawa wrcz na
cud, nie jest jednak cudem, lecz wyrazem umiejtnoci bycia ze sob, opartej na wizi uczuciowej,
seksualnej, partnerskiej. Wspomnianej umiejtnoci nie nabywa si w wyniku lektury - moe ona jedynie j
uatwia - lecz w wyniku nastawienia na wzajemne uszczliwianie siebie, a wi z osob partnera
umoliwia wybory takich zachowa, ktre oka si
optymalne.
Fakt istnienia poj: sztuki mioci, sztuki seksualnej, sztuki ycia maeskiego potwierdza tylko
konieczno czenia umiejtnoci i refleksji, widzenia ycia ewolucyjnie, dynamicznie, jako szansy
osignicia sukcesu. J edni osigaj wspomniane sztuki dziki mdroci yciowej, inni dziki dobrym
wzorcom wyniesionym z domu rodzinnego, jeszcze inni dochodz do nich dopingowani przez lektury.
Mona zatem powiedzie, e samo ycie jest uniwersytetem, rozumianym jako zdobywanie mdroci i
umiejtnoci.
330
Nieraz warto przyjrze si otoczeniu i zastanowi, jaka bya przyczyna sukcesu partnerstwa w danym
zwizku. Pomocne tu mog by rwnie lektury pamitnikw, wypowiedzi rnych maestw, osb.
Wychodzia przed kilku lay caa seria publikacji typu: Modzi po lubie", 2ycie rodzinne", Nas dwoje"
itp. Z obserwacji tych wynika, e nie ma jakiego generalnego klucza, jednej recepty na sukces. W jednym
zwizku pomocne okazao si udane ycie seksualne, w innym rodzicielstwo, a w jeszcze innym czas dla
siebie itp.
W pracy staraem si w kilku rozdziaach ukaza panoram spraw uatwiajcych osignicie sukcesu, ktrym
jest udany zwizek partnerski. Mona te warunki osignicia sukcesu sprowadzi do kilku podstawowych:
mio, dojrzao, udana wi seksualna, dialog i wspdziaanie, wsplny system wartoci, sztuka bycia z
sob, dostosowana do osobowoci partnerw.
ZAKOCZENIE
wspycia seksualnego, to byoby to dla mnie najwysza satysfakcja. J eeli naomias pobudzi do
sprzeciwu, to w peni go uszanuj, gdy tak intymna sfera ycia i jej bogactwo znacznie przekraczaj
zdolnoci interpretacyjne autora i jego kompetencje.
Chciabym rwnie podkreli, e niektre fragmenty pracy mogy by trudniejsze w odbiorze ze wzgldu
na zagszczenie" treci interpretacyjnych. Kierowaem si w tych przypadkach potrzeba zamieszczenia
maksimum tego, co mona w ramach koniecznej objtoci. Mam nadziej, e czytelnik wybaczy mi taki
zabieg.
Czytelnik, ktry cierpliwie przebrn przez tekst ksiki, sam oceni jej przydatno i warto. Moim
zamiarem byo przedstawienie kilku wanych zagadnie wicych si z seksem partnerskim na poziomach:
biologicznym, psychologicznym oraz kulturowym. Wasne refleksje i dowiadczenia terapeutyczne skoniy
mnie do zajcia stanowiska w rnych sprawach, ale wyraajc osobisty pogld, zdaj sobie spraw z tego,
e jest on jedn z propozycji. J eeli ta praca uatwi komu ycie, porozumienie z partnerem, popraw
332
SEKS PRZYSZOCI
Na podstawie danych z rnych bada socjoseksuologicznych nie mona przedstawi rzetelnej wiedzy co do
kierunku przemian obyczajowoci seksualnej. Po pierwsze wspomniane badania s nieliczne i byy
przeprowadzane w kilku zaledwie krajach. Po drugie naley wyniki bada ankietowych w tej dziedzinie
ocenia nader ostronie, najczciej bowiem wypowiadaj si w nich ci, ktrzy odczuwaj tak potrzeb i w
taki sposb, ktry czsto ujawnia ich podwiadome potrzeby. Badacze miewaj te swoje, niekoniecznie
obiektywne, pogldy. Natomiast wypowiedzi seksuologw, oparte na generalizacji ich praktyki
terapeutycznej, dotycz jedynie maej czci populacji, ktra szuka u nich pomocy, nie s zatem wyrazem
obiektywnej i dokadnej wiedzy. Istniej rwnie mechanizmy spoeczne, ktre w sposb nieprzewidziany
wpywaj na dane zjawiska i tak np. w 1982 r. Polska znalaza si na pierwszym miejscu w Europie w
przyrocie naturalnym, a przecie prognozy przewidyway co odwrotnego.
W obyczajowoci seksualnej mamy take do czynienia z mechanizmami spoecznymi, ktre wprowadzaj
rne mody. Na podstawie wynikw rnych bada mona hipotetycznie stwierdzi, e w obyczajowoci
seksualnej nasilaj si nastpujce zjawiska:
1. Ronie rywalizacja pci jako skutek procesw emancypacyjnych; prowadzi ona do
konfliktw partnerskich i patologii seksualnej.
2. Zdecydowanie wzrastaj wymagania i oczekiwania seksualne kobiet, ktre porednio wynikaj z
emancypacji i z edukacji seksualnej. Wspomniane zjawisko jest obecnie jedn z najczstszych przyczyn
zaburze seksualnych mczyzn.
3. Znacznie poszerza si zakres ars amandi i zjawiskiem powszechnym jest stosowanie
zrnicowanych pozycji wspycia, pieszczot oralnogenitalnych, wyduenie czasu wspycia.
4. W Polsce wzrasta liczba impotencji wynikajcej z picia alkoholu i naogu palenia, co zaczyna by
problemem ju u modych mczyzn.
5. Obnia si wiek inicjacji seksualnej, co wynika ze zjawiska akceleracji oraz przemian obyczajowych.
6. W kulturze seksualnej mczyzn dotychczasowe nastawienie na ilo zaczyna zmienia si na
jako wspycia, egocentryzm seksualny zmienia si w partnerstwo. O tym zjawisku donosz zgodnie
wszystkie raporty socjoseksuologiczne z ostatnich la.
7. Upowszechnia si zjawisko wymiany informacji, dialogw erotycznych midzy partnerami,
atwo w ujawnianiu swych przey, potrzeb.
8. W ars amandi zaczynaj zanika typowe zrnicowania reaktywnoci seksualnej pci i tak kobiety
zaczynaj ceni rwnie bodce wzrokowe, wasn aktywno, a mczyni ujawniaj wzrost oczekiwa na
pieszczoty, wraliwo i subtelno.
9. W wyniku rywalizacji midzy pciami nasilaj si tendencje feministyczne u czci kobiet,
antyfeministyczne u czci mczyzn. J ednym z nastpstw jest wzrost samozaspokajania si u obu pci,
mimo posiadania partnera seksualnego, demonstrowanie obojtnoci seksualnej, tworzenie nieformalnych
zwizkw, a take pojawianie si agresywnoci wobec drugiej pci i zachowa przestpczych.
10. W sterowaniu podnoci wzrasta poczucie wspodpowiedzialnoci mczyzn oraz renesans
takich metod, jak np. prezerwatywa, metody biologiczne, rodki dopochwowe.
11. Samozaspokajanie si (onanizm, masurbacja) jest traktowane jako zjawisko fizjologiczne i coraz
rzadziej spotyka si kompleks onanistyczny (poczucie winy i lk przed rzekomymi nastpstwami
zdrowotnymi).
12. J akkolwiek oglnie ronie liczba partnerw seksualnych w biografii seksualnej, jednak
wikszy dynamizm tego zjawiska obserwuje si u kobiet.
13. Wzrasta tolerancja i liberalizm wobec takich innoci psychoseksualnych, jak np. homoseksualizm,
biseksualizm.
14. Poszerza si zakres wychowania seksualnego w publikatorach, w systemie owiatowym, w
rodzinach (ale w Polsce w maym jeszcze stopniu).
15. W rodowiskach modzieowych istnieje coraz wiksze zrnicowanie postaw wobec norm i
wartoci seksualnych; konformizm rodowiskowy jest czciej wypierany przez wiadomy wybr norm
i zasad.
16. Wzrost patologii seksualnej, ginekologicznej w narzdach pciowych wie si czciej z wczeniejsz
inicjacj seksualn, zmianami partnerw, zabiegami przerwa ciy oraz stosowaniem metod zapobiegania
ciy o wyszym wskaniku ryzyka biologicznego (metody hormonalne, spirale).
W spotkaniach z modzie zauwaa si przesunicie akcentu na problemy ars amandi, techniki seksualne,
zjawisko orgazmu, patologi seksualn, zmniejszenie si zainteresowania fenomenem dziewictwa, normami
zwizanymi ze wspyciem przedmaeskim - wiernoci, samoopanowaniem. J akkolwiek by tumaczy
to zjawisko, niepokojcy jest fakt pomijania okrelonego systemu wartoci, zmniejszania zainteresowania
nim.
334
335
Czytelnik sam oceni, czy wymienione zjawiska naley uzna za pozytywne, czy negatywne. Niektre z nich
s wyrazem dowartociowania seksu, partnerstwa, inne natomiast - wyrazem zagubienia w systemie
wartoci, napi midzy pciami w wyniku przemian obyczajowych. Historia oceni nasze pokolenie i jego
obyczajowo seksualn. Czy jest to droga w stron rozwoju, czy kryzysu?
SOWNICZEK TERMINW
Akceptacja - przychylna, pozytywna postawa wobec danej osoby.
Ambiwalencja - rwnoczesne wystpowanie pozytywnych i negatywnych uczu wobec tej samej osoby.
Androgeny - mskie hormony pciowe, np. testosteron. Apatia - obojtno,
spadek aktywnoci.
Archetyp - tkwice w podwiadomoci wyobraenia i dowiadczenia ludzkoci; wyraaj si one w formie
mitw, symboli.
Ars amandl - sztuka wspycia seksualnego.
Atrofia - zanik.
Autoerotyzm - pobudzenie seksualne bez uczestnictwa drugiej osoby. Badanie andrologiczne -
badanie podnoci u mczyzny.
Behawioryzm seksualny - zachowania seksualne; kierunek seksuologii opary na teorii uwarunkowa i
uczenia si.
BIseksualIzm - skierowanie zainteresowa i potrzeb seksualnych na przedstawicieli obu pci.
Carezzapraktyka - technika przeduonego stosunku, w ktrym wiadomie nie doprowadza si do wytrysku
nasienia.
Determinacja pici - uwarunkowania rozwoju cech pci - genetyczne, hormonalne i somatyczne.
Dewiacja (zboczenie, perwersja) - potrzeby i zachowania seksualne skierowane ku obiektom erotycznym
spoecznie nieakceptowanym.
Dominacja - denie do kierowania innymi osobami, zapewnienia rozdzielenie tego, co powinno
by zczone.
- odczuwanie bolesnoci w trakcie stosunku seksualnego swej przewagi.
Dysocjacja
Dyspareunia
nego.
Egocentryzm - traktowanie wasnej osoby jako centrum, przecenianie wasnej wartoci i wanoci,
nieliczenie si z innymi.
Ejakulacja - wytrysk nasienia.
Ekshibicjonizm - obnaanie narzdw pciowych w obecnoci innych osb w celu zaspokojenia swych
potrzeb seksualnych.
Empatia - zdolno wczuwania si w sany uczuciowe innych osb. Erekcja - wzwd,
usztywnienie echtaczki, prcia (czonka).
Erotyzm - odczuwanie przyjemnoci seksualnej i podniecenia jako wyraz reakcji na atrakcyjno pci
odmiennej. Atrakcyjno ta obejmuje poza cechami fizycznymi rwnie cechy mskocikobiecoci.
Estrogeny - eskie hormony pciowe.
Fetyszyzm - osiganie satysfakcji seksualnej w wyniku kontaktu z czciami ubioru, nalecego do obiektu
zainteresowa erotycznych.
FIksacja - utrwalenie si zachowa, motyww, charakterystycznych dla wczeniejszej fazy rozwojowej.
337
Frustracja - stan emocjonalny, powstay w wyniku niezaspokojenia potrzeb, napotkania przeszkd.
Heteroseksualizm - skierowanie potrzeb i zachowa seksualnych na przedstawicieli pci odmiennej.
Homoseksualizm - skierowanie potrzeb i zachowa seksualnych na przedstawicieli tej samej pci.
Identyfikacja - utosamianie si z dan osob. Immisja - p.
intromisja.
Intromisja - wprowadzenie czonka do pochwy. Inicjacja -
rozpoczcie wspycia seksualnego.
J A - w pracy obejmuje kilka znacze: 1) poczucie wasnej osoby, jej innoci i niepowtarzalnoci, 2) realne
wyobraenie wasnej osoby (jaka jest rzeczywicie), yczeniowe (jaka pragnie by), idealne (jaka powinna
by).
Kompleks - przesadna reakcja na wasne myli, zachowania, odczucia, cechy zwizane z budow (np.
kompleks maego czonka).
Kompleks Edypa - podwiadoma i stumiona potrzeba erotyczna syna wobec matki poczona z
traktowaniem ojca jak rywala.
Kompleks Elektry - podwiadome i stumione potrzeby erotyczne crki wobec ojca, poczone z
traktowaniem matki jak rywalki.
Kompleks Kaina - uczucie rywalizacyjne wobec rodzestwa, ktre staj si rdem rywalizacji z innymi
ludmi.
Kompleks onanistyczny - przesadna obawa przed rzekomymi nastpstwami
samozaspokajania seksualnego (samogwatu).
Konformizm - bezkrytyczne upodobanie i naladownictwo zachowa otoczenia, mody, pogldw.
Libido - witalno, energia yciowa.
Matriarchat - forma spoeczestwa, w ktrym gwn rol sprawuje kobieta (w obyczaju, w yciu rodzinnym
i spoecznym).
Manicheizm - postawa wroga wobec ciaa i seksu powstaa w III w. w
ruchu religijnym Manesa.
Masochizm - 1) osiganie satysfakcji seksualnej w wyniku doznawanego blu, 2) postawa prowokujca
innych do zadawania cierpienia
i blu.
Mit - 1) przekonanie o susznoci wasnej postawy uformowanej przez tradycje danego krgu
cywilizacyjnego, 2) typowe dla danej kultury typy postaw i zachowa wobec pci odmiennej i wasnej, 3)
kulturowo uwarunkowane podanie opisujce bohatera seksualnego, wiat pci i kontaktw seksualnych.
Mit miodowego miesica - przekonanie, e pierwsze kontakty seksualne s od pocztku rdem harmonii,
szczcia, e s bezkonfliktowe.
Mora insanity - brak norm, zasad etycznych. Narcyzm -
samouwielbienie, zachwycanie si sob. Neurastenia - jedna z
postaci nerwicy.
Neurotyzm - 1) objawy chorobowe o charakterze czynnoci
powstae w wyniku konfliktw psychicznych, 2) zmiana zacr_ ocen i odczu wobec siebie i innych w
wyniku uruchomienia tzw. chanizmw obronnych.
Niedojrzao emocjonalna - ujawnienie uczu nieadekwatnych do danego wieku, niezdolno kierowania
uczuciami.
Patriarchat - ustrj spoeczny z dominujc rol mczyzny w obyczaju, yciu rodzinnym i spoecznym.
Petting - osiganie orgazmu w wyniku pieszczn* ze wiadomym unikaniem stosunku. Pigmalionizm -
osiganie satysfakcji seksualnej w wyniku podniecenia si widokiem np. rzeb, obrazw itp.
Pieszczoty oralnogenialne - styl francuski; dranienie ustami narzdw pciowych partnera.
Pciowo - reakcje biologiczne charakterystyczne dla danej pci. Podwiadomo - 1) treci psychiczne
poza wiadomoci, 2) procesy psychiczne wpywajce na ycie psychiczne jednostki, ale nieczytelne dla
niej, 3) procesy psychiczne wyparte, stumione, ktrych pozornie nie ma w yciu psychicznym
teraz".
Pornografia - wydawnictwa majce na celu wyzwolenie podniecenia seksualnego. Prawo eskalacji bodcw -
w miar powtarzania si tych samych bodcw sabnie reakcja na nie; w celu wzrostu tej reakcji stosowane
s coraz silniejsze bodce. Prawo pierwszych pocze - utrwalenie si pierwszych bodcw, form kontaktu
seksualnego.
Postawy manipulacyjne - zachowania majce na celu kierowanie innymi ludmi przez stwarzanie u nich
zudzenia, i chodzi o inne motywy, ni te, ktre istniej rzeczywicie.
Sadyzm - 1) osiganie satysfakcji seksualnej w wyniku zadawania cierpie drugiej osobie, 2) zadowolenie
powstae w wyniku cierpienia innych, Sadomasochizm - wspistnienie cech sadyzmu i masochizmu
(przyjemnoci osiganej w wyniku doznawaiiia cierpienia).
Sfery erogenne - miejsca najbardziej wraliwe na bodce seksualne.
Temperament seksualny - genetycznie uwarunkowany poziom potrzeb i
aktywnoci seksualnej.
338
SPIS TRECI
Wstp........................................... 3
Dojrzewanie do partnerstwa seksualnego.........................................7
Uwarunkowania rodzinne ...................................... 9
Uwarunkowania spoeczne .......................................14
Uwarunkowania kulturowe .....................................18
Mity seksualne............................................. 22
Mit raju erotycznego......................................... 23
Mit kobiety fatalnej............................................26
Mit Pandory........................................29
Mit don J uana........................................31
Mit Casanovy........................................34
Mit raju mioci........................................... 37
Przesady seksualne........................................39
Samowychowanie seksualne.................................... 43
Samowiadomo seksualna..................................45
Samookrelenie seksualne........................................48
Poczucie wstydu........................................51
Samorealizacja seksualna.........................................53
Norma seksualna.........................................56
Seks jako warto............................................ 59
U progu partnerstwa seksualnego............................................ 63
Dojrzao psychoseksualna..........................................65
Rozwj mskocikobiecoci.......................................68
Osobowo i seks........................................... 71
Fantazje seksualne........................................... 73
Przestrze midzy kobieta a mczyzna.......................................78
Spotkanie.............................................83
Mio.............................................90
Start w maestwo..........................................97
Miodowy miesic........................................102
Perspektywy maestwa 108
Fenomeny partnerstwa seksualnego.......................113 Skra i seks
...................................................................115
Erekcja............................................119
Ejakulacja..............................................124
Lubricatio ........128
Wraliwo na bodce seksualne 132
. 136
. 138
Rytmy biologiczne Rytua
nocy
Defloracja..............................................140
Orgazm
143
Orgazm kobiety....... 146 341
Orgazm mczyzny......................................157
Orgazm z wyobrani seksualnej........................................163
Pozycje wspycia.......................................... 166
Oralizm............................................176
Analizm........................................179
Typy partnerek.......................................... 182
Typy partnerw.........................................186
Subkultury seksualne...........................................190
Wi psychiczna we wspyciu seksualnym.....................................199
Rozwj partnerstwa seksualnego........................................... 203
Partnerstwo seksualne..........................................205
Porozumienie seksualne.........................................210
Przystosowanie seksualne...........................................215
Fazy ycia partnerskiego............................................ 228
Rodzicielstwo............................................ 235
Bariery w partnerstwie seksualnym........................................... 241
J a i wiat ............"3 Poczucie niszoci
...........247 Kompleks onanistyczny 251
Kompleksy Amazonki i PallasAteny.................................... 254
Niepewno w roli seksualnej.........................................257
Lk przed inicjacj.........261
Wczesne zwizki 264
Przedwczesna inicjacja seksualna............................................ 268
Partner bez dowiadcze ..,......271
Trudnoci w przystosowaniu seksualnym.......................................274
Teatr seksualny ........278 Rywalizacja
281 Zmierzch fascynacji .287
Problemy z opnieniem wytrysku..................................... 290
Rozwj impotencji.........293
Rozwj oziboci pciowej u kobiet 297 Triolizm ...........300
Dewiacje seksualne..........................................303
Pedagogika i terapia partnerstwa..............................................309
Przygotowanie do ycia partnerskiego.........................................311
Praktyczne kompendium seksualne.................................... 313
T erapia partnerstwa............................................ 319
Skuteczno leczenia............................................322
Taktyka" partnerska..........................................326
Szans sukcesu w zwizku partnerskim................................329
Zakoczenie..........................................332
Seks przyszoci..............................................334
Sowniczek terminw.........................................337
mo l i w o c i UZYSKANIA PORADY i LECZENIA
Porad przedmaeskich, maeskich, w tym rwnie i z zakresu seksuologii, udzielaj rne placwki.
Specjalistyczne leczenie z zakresu zaburze seksualnych i wizi partnerskiej podobnie jest zrnicowane i
dlatego na zakoczenie chciabym przedstawi moliwoci uzyskania pomocy w tym zakresie:
1. Placwki poradryane i terapeutyczne Towarzystwa Rozwoju Rodziny: Specjalistyczne
Przychodnie Lekarskie
Krakw, ul. Rynek Gwny 6 Wocawek, ul.
Toruska 85 Warszawa, Plac Trzech Krzyy 16
Poradnie Przedmaeskie i Rodzinne Cieszyn,
ul. Bielska 37
Katowice, Plac Dworcowy 3 Konin,
ul. Mickiewicza 11 Krakw, Plac
Wiosny Ludw 6
KrakwNowa Huta, Osiedle Modoci 1
oma, ul. Swierczewskiego 10 Opole, ul.
Ozimska 20
Pozna, Plac Wolnoci 18 Radom, ul.
Lekarska 1
Ruda lska, ul. Wincentego Lipa 2 Sosnowiec, ul.
Wawel 15
Tarnw, ul. Waowa 2 Warszawa, ul.
Karowa 31 Wocawek, ul.
Mickiewicza 3
2. Placwki suby zdrowia:
a. Zakady seksuologii: Krakw, ul.
Waryskiego 712 Warszawa, Al. B.
Bieruta 216
b. Poradnie seksuologiczne przy zespoach opieki zdrowotnej. c. Poradnie zdrowia psychicznego (na
terenie caego kraju). Nie podaj dokadnych adresw, mona bowiem je uzyska w placwkach zdrowia na
danym terenie.
Nie wyczerpuje to jeszcze wszystkich moliwoci, istniej bowiem jeszcze r6l poradnie i przychodnie
przyszpitalne, w instytutach naukowych, resortowe, wy niowe, przy organizacjach spoecznych,
akademickiej suby zdrowia itp.
3. Telefony Zaufania:
Wiele porad i informacji z zakresu spraw seksualnych, partnerskich, prze skich mona uzyska przez
Telefony Zaufania, istniejce w wikszoci ot wojewdzkich, a ich numery i czas pracy podaje regionalna
prasa.
Pastwowy Zakad Wydawnictw Lekarskich
Warszawa 1983
KONIEC