Liberalizm

Liberalizm ma kilka rnych znacze, midzy innymi okrela si go jako pewn

postaw czy dyspozycj psychiczn lub jako okrelon doktryn ekonomiczn stworzon
przez dama !mitha lub jako "ilozo"i spo#eczn i wyros# z niej ideologi$
Liberalizm - %z #ac$ liberalis & wolnociowy, od #ac$ liber & wolny' ( ideologia,
kierunek polityczny g#oszcy, i szeroko rozumiana wolno) jest nadrzdn wartoci$
*ajoglniej mwic liberalizm odwo#uje si do indywidualizmu, stawia wyej prawa
jednostki ni znaczenie wsplnoty, g#osi nieskrpowan %aczkolwiek w ramach prawa'
dzia#alno) poszczeglnych obywateli we wszystkich s"erach ycia zbiorowego$
Liberalizm wywodzi si z okresu +wiecenia$ !kupia# on zwolennikw tej epoki
i zwizanych z ni nurtw "ilozo"icznych$ ,ostulowa# przeprowadzenie szeregu re"orm
spo#eczno ( politycznych, takich jak- zniesienie ustroju "eudalnego, ograniczenie przywilejw
szlacheckich, zastpienie paszczyzny wolnoci gospodarcz, wprowadzenie rwnoci
obywateli wobec prawa, ograniczenie roli .ocio#a, zniesienie monarchii i absolutyzmu,
wprowadzenie demokracji opartej na konstytucyjnej zasadzie trjpodzia#u w#adzy czy te
respektowanie praw cz#owieka, swobd obywatelskich i zasad tolerancji$ / opozycji do
liberalizmu pojawi#a si ideologia konserwatywna, bronica 0starego #adu1, odrzucajca
indywidualizm, stawiajca wyej znaczenie wsplnoty ni prawa jednostki, krytykujca
demokracj i prby zniesienia hierarchicznego ustroju spo#ecznego, przywizana do tradycji
oraz religii postrzeganej jako 2rd#o wartoci$
Liberalizm kszta#towa# si stopniowo co najmniej od 3455 wieku$ / jego prehistorii
wan rol odegra# 6ohn Locke$ pogeum liberalizmu mia#o miejsce w 353 wieku$
Liberalizm to niewtpliwie swoista "ilozo"ia spo#eczna okrelajca charakter
nowoczesnych spo#eczestw i nowoczesnej myli spo#ecznej$ +jczyzn liberalizmu by#a
nglia, czyli kraj najbardziej zaawansowany na drodze kapitalistycznego rozwoju, ktrego
konsekwencj by#o denie buruazji do zwikszenia zakresu swobd i do walki o wp#ywy
polityczne$
Liberalizm znajdowa# zwolennikw w wielu rnych krajach i rodowiskach, bo-
obiecywa# spo#eczny awans buruazji kosztem dawnych klas uprzywilejowanych,
g#osi# poszanowanie ludzkich godnoci i praw jednostki,
likwidowa# dziedziczenie przywilejw, znosi# wszelkie "ormy samowoli i zniewolenia,
pozycja spo#eczna jednostki zalena od jej osobistych zas#ug,
7
ograniczenie uprawnie rzdu$
8ozrniamy liberalizm ekonomiczny, polityczny i gospodarczy$ *ajpierw by#a idea
wolnoci sumienia i religijnej tolerancji, a potem has#a wolnego rynku$ 9akwestionowano
prawo pastwa do kontrolowania ludzkich sumie$
Przedstawiciele liberalizmu-
:enjamin .onstanta
6ohn !tuart ;ill
Wrd klasykw liberalizmu wymienia si :
6ohna Locke<a,
dama !mitha
.anta$
Liberalizm a Owiecenie
Liberalizm mona uwaa) za kontynuacj myli owieceniowej$ Libera#owie na og#
surowo krytykowali rewolucj, ale obca im by#a idealizacja dawnego ustroju$ 9 zasady
odrzucono idee gwa#townej zmiany spo#ecznej, ale trwano przy wierze w postp i potrzeb
zasadniczej re"ormy$
Liberalizm 353 wieku naley traktowa) jako ideologi porewolucyjn, a nie tylko
jako dalszy cig +wiecenia$ =la libera#w ktrzy mieli za sob dowiadczenia >rancuskiej
8ewolucji g#wnym zagroeniem sta# si despotyzm ludu$ Libera#owie prowadzili walk na
dwa "ronty$
9 jednej strony 2rd#em zniewolenia moe by) nie tylko despotyzm, ale zbuntowana
przeciwko niemu masa$ =ostrzegali take naduycia rewolucyjnych rzdw jak i tyrani
obyczajw i opinii publicznej$ ?harakterystyczne dla liberalizmu 353 wieku jest os#abienie
silnej w +wieceniu wiary w moc instytucji politycznych$
*ajwaniejsz cech liberalizmu jest umieszczenie w centrum uwagi jednostki
ludzkiej$ Liberalizm jest "orm indywidualizmu$ ;yliciele liberalni starali si zrozumie)
spo#eczestwo, pastwo, jego gospodark jako sum dzia#a indywidualnych$ @o w#anie
indywidualizm odrnia liberalizm od innych wielkich ideologii i "ilozo"ii spo#ecznych$
A
Liberalizm uwaa#, e jednostka ma pewne uprawnienia, ktre przys#uguj jej ze
wzgldu na rodzaj ludzki a nie na przynaleno) do okrelonej zbiorowoci$ *ajwaniejszym
zadaniem by#o zapewnienie jednostce optymalnych warunkw do korzystania z uprawnie$
!i#a i trwa#o) zbiorowoci zaley od tego, czy kada z nich ma moliwo) nieskrpowanego
rozwoju$ !po#eczestwo jest cia#em stworzonym z indywidualnych osb, a interes
spo#eczestwa to suma interesw sk#adajcych si na nie jednostek$ @ylko jednostki s
rzeczywicie twrcze i naley zrobi) wszystko aby jednostki te mog#y rozwija) swoj
aktywno)$ 5ngerowanie w naturalny bieg rzeczy prowadzi raczej do nie#adu i zastoju ni
eliminacji z#a$ / liberalnej myli spo#ecznej wolno) jest wartoci nadrzdn$
Samorzutny ad spoeczny
5ndywidualistyczny punkt widzenia libera#w wymaga# przyjcie koncepcji #adu
spo#ecznego, gdzie g#wnymi dzia#aniami by#y dzia#ania jednostek dcych do realizacji
swoich celw indywidualnych$ Libera#owie dopuszczali moliwo) wy#aniania si ze
spo#ecznego #adu jednostek dzia#ajcych czasem z pobudek egoistycznych, ale twierdzili e
i tak na koniec wszyscy na tym zyskuj$ / liberalizmie mamy rwnie do czynienia
z podzia#em pracy, ktry kszta#tuje si ywio#owo dziki przyrodzonym sk#onnociom
jednostek$ =bajc o swj w#asny interes kada jednostka przyczynia si tym samym do
zawizania i utrzymania wizi spo#ecznych$ 8zd jest potrzebny do tego, by jednostk
wyzwala) i chroni)$ ,odstaw #adu spo#ecznego s stosunku kszta#tujce si spontanicznie na
podobiestwo stosunkw rynkowych$ Bad spo#eczny wynikajcy z ruchw jednostek
nazywany by# przez libera#w 0porzdkiem naturalnym1 ktrego "unkcjonowanie utrudnia#o
0szalestwo ustaw ludzkich1$ Cwaano, e spo#eczestwo pozostawione samo sobie poda
zawsze najlepsz drog$ ,orzdek spo#eczny, ktrego broni libera#owie to porzdek
naturalny, a wolno) jednostki wynika z natury ludzkiej$
/ liberalizmie 353 wieku wsp#istnia#y -
6edna polega#a na eksponowaniu uniwersalnego idea#u wyzwolenia cz#owieka
=ruga propagowa#a metod wyzwalania, ktra wyklucza arbitralno) i przemoc$
D
Liberalizm a teoria spoeczna
Liberalizm mia# wp#yw na socjologi z dwch wanych powodw-
ugruntowa# przekonanie o istnieniu samoistnego #adu spo#ecznego niezalenego
w genezie i "unkcjonowaniu od aktw w#adzy politycznej przygotowujc teren dla
socjologii gdzie racja bytu polega#a na uznaniu spo#eczestwa za byt odrbny od
pastwa$
liberalizm stworzy# dwa paradygmaty o wyjtkowej trwa#oci w myli socjologicznej$
tzn$-
indywidualizm metodologiczny,
paradygmat kapitalizmu$
E