PSYCHIATRIA I PSYCHOTERAPIA. 2007; Tom 3, Numer 4: artyku 3.

KLASYFIKACJE MECHANIZMW OBRONNYCH JAKO PRBA

UPORZDKOWANIA OBRONNEGO ASPEKTU FUNKCJONOWANIA EGO
Abstrakt
W literaturze trudno jest o precyzyjn definicj mechanizmw obronnych. Najczciej
spotykane propozycje odnosz si do funkcji jakie pe!ni obrony. "est ona jednak zazwyczaj
okrelana na wysokim poziomie o#lnoci co utrudnia r$nicowanie mechanizmw
obronnych od innych zachowa% cz!owieka. W pewnych warunkach mo$na bowiem przypisa&
funkcje obronne wikszoci zachowa% ludzkich. 'onsekwencj te#o jest niejasny status
teoretyczny mechanizmw obronnych i niewyra(ne #ranice obszaru te#o pojcia.
)nteresujcym prb rozwizania te#o problemu wydaj si by& poznawcze definicje obron.
Nie dostarczaj one jednak jasnych kryteriw ich klasyfikacji. *la zachowania wewntrznej
spjnoci teorii nale$y pamita& aby definiowa& i klasyfikowa& mechanizmy obronne w tym
samym parady#macie. +potykane w literaturze propozycje klasyfikacji obron pos!u#uj si
jako kryterium ich poziomem rozwojowym sposobem dzia!ania oraz (rd!em lku.
+zcze#lnie wartociowe wydaj si by& podzia!y dokonywane w oparciu o kryterium
rozwojowe. )ch atutem jest jasna relacja wz#ldem psychopatolo#ii si!y i zdolnoci e#o do
adaptacji wz#ldem wiata. ,rafno& wykorzystania poziomu rozwojowe#o obron w celu
skonstruowania ich podzia!u wydaje si by& potwierdzona empirycznie dziki wykorzystaniu
analizy czynnikowej. -imo $e pozwala ona wyr$ni& #rupy obron obecnie nie jest jednak
jasna ilo& i tre& tych czynnikw. .rak jasnych wynikw bada% potwierdza trudnoci z
ustaleniem jednolite#o schematu ewolucji obron dajce si zaobserwowa& ju$ na p!aszczy(nie
teoretycznej.
/. +tatus teoretyczny obron i ich klasyfikacji
0odjcie prb porzdkowania mechanizmw obronnych wyma#a uprzednie#o okrelenia
obszaru i #ranic te#o pojcia. 'onieczne jest takie je#o zdefiniowanie ktre pozwoli na
odr$nienie obron od innych sfer funkcjonowania cz!owieka. -o$liwe jest to przez
odwo!anie si do ich jednoznacznej charakterystyki co wyma#a wskazania takiej ich
w!aciwoci ktr prawdziwie mo$na przypisa& tylko i wy!cznie mechanizmom obronnym
1/2. Wydaje si $e znaczna cz& spotykanych w literaturze definicji nie spe!nia powy$sze#o
warunku.
3rze#o!owska 4 'larkowska 152 stwierdza $e wikszo& autorw nie definiuje precyzyjnie
pojcia obron okrelajc je jako techniki s!u$ce redukcji lku i6lub ochrony pozytywne#o
obrazu siebie bd( poczucia w!asnej wartoci. Wskazuje na ne#atywne konsekwencje braku
precyzyjnej definicji jakimi s niejasny status teoretyczny oraz definiowanie mechanizmw
obronnych przez ich funkcj. 7unkcjonalne ujcie sprawia $e pojcie mechanizmw
obronnych mo$e !atwo zyska& zbyt du$y zakres nie r$nicujc obron od mechanizmw
radzenia sobie. 3rze#o!owska 4 'larkowska pisze $e przy szerokim rozumieniu powy$szej
definicji funkcje obronne mo$na przypisa& prawie wszystkim formom zachowania cz!owieka.
*ostrze#a u$yteczno& podejcia funkcjonalne#o zaznaczajc jednak $e opieranie si jedynie
na nim jest niewystarczajce i postulujc branie pod uwa# rwnie$ struktury i determinant
zachowania. +ama proponuje uzna& $e mechanizmy obronne to 8zniekszta!cenia w przebie#u
procesw poznawczych ktre wystpuj w sytuacji nastawienia na ochron 8ja8 lub je#o
antycypacji i ktrych celem jest ochrona 8ja8 przed rzeczywistym lub antycypowanym
za#ro$eniem. 0odstawowe mechanizmy obronne mo# wchodzi& w sk!ad bardziej z!o$onych
czynnoci obronnych 9za ka$da czynno& obronna musi zawiera& w sobie podstawowy
mechanizm obronny:8.
;aproponowana definicja pokazuje $e perspektywa poznawcza wydaje si by& szcze#lnie
u$yteczna w konstruowaniu precyzyjnych definicji mechanizmw obronnych. 0okazuje tym
samym jak wa$ny jest sposb ujcia aktywnoci cz!owieka i le$ce u je#o podstaw za!o$enia
czyli parady#mat wykorzystywany przez badacza. Nale$y jednak pamita& o
psychoanalitycznym rodowodzie mechanizmw obronnych i zwrci& uwa# na fakt $e w
perspektywie poznawczej pojcie obron nie jest wykorzystywane w wyjanianiu zaburze%.
*efiniowanie poj& wywodzcych si z jednej perspektywy w kate#oriach inne#o
parady#matu niesie ze sob za#ro$enie zmiany akcentw lub znaczenia zwizane ze zmian
terminolo#ii za!o$e% teoretycznych i kontekstu w jakim definiowane jest dane pojcie.
'onstruujc definicj dane#o pojcia nale$y tak$e bra& pod uwa# cel ktremu ma s!u$y&
dokonane w ten sposb wyodrbnienie i nazwanie fra#mentu rzeczywistoci. W celu
zachowania wewntrznej spjnoci teorii w ramach ktrej budowana ma by& klasyfikacja
mechanizmw obronnych kryterium podzia!u musi zosta& okrelone w tych samych
terminach w ktrych definiowane s klasyfikowane elementy. <znacza to $e poznawcza
definicja obron poci#a za sob konieczno& podzia!u ich w oparciu o kryterium poznawcze.
;a#adnieniu r$nicy pomidzy mechanizmami obronnymi a innymi formami aktywnoci
cz!owieka szcze#lnie du$o uwa#i powici!a Norma =aan 1>2. <dr$ni!a je od sposobw
radzenia sobie oraz dekompensacji e#o. W pierwszym przypadku widzi ona zachowania
celowe elastyczne zorientowane na przysz!o& lecz uwz#ldniajce wymo#i tera(niejszoci
i zwizane z wtrnymi procesami mylowymi i wiadomoci. W dru#im natomiast
zachowanie jest stereotypowe powtarzajce si opierajce na subiektywnych za!o$eniach i
podstawowo zdeterminowane biolo#icznie. 0rzez mechanizmy obronne rozumie ona
natomiast zachowania sztywne przymusowe determinowane przesz!oci zwizane z
pierwotnymi procesami mylowymi i niewiadomoci. Wi$ si one ze zniekszta!conym
obrazem sytuacji przekonaniem o mo$liwoci ma#iczne#o opanowania zaburzajcych emocji
oraz #ratyfikacj popdw na drodze wybie#u.
5. +posb dzia!ania obron jako kryterium ich podzia!u
Norma =aan dokona!a rwnie$ podzia!u /? mechanizmw obronnych na @ kate#orie
wyr$nione na podstawie o#lnych funkcji jakie obrony te wykorzystuj 1@2. *la ka$dej z
nich osobno okreli!a tak$e szcze#!owy proces jakim pos!u#uje si dana obrona.
,abela /A 0odzia! obron wed!u# Normy =aan.
7unkcjeA 0rocesy zaan#a$owane w przebie# obronyA
/. 0oznawczeA
)zolacja
)ntelektualizacja
Bacjonalizacja
B$nicowanie
<dcinanie si
+ymbolizacja zwizkw przyczynowo4skutkowych
5. <#niskowanie uwa#iA
;aprzeczanie Wybircza uwa#a
>. 7unkcje autorefleksyjno 4 introceptywneA
0rojekcja
;wtpienie i niezdecydowanie
Be#resja
Wra$liwo&
<draczanie reakcji
<dwracanie czasu
@. Be#ulacja afektuA
0rzemieszczenie
Beakcja upozorowana
Wyparcie
;miana kierunku afektu
,ransformacja afektu
0owstrzymanie afektu
'lasyfikacja ta skonstruowana zosta!a na p!aszczy(nie teoretycznej w oparciu o sposb
funkcjonowania obron. ;osta!a ona uzupe!niona nastpnie o analiz czynnikow materia!u z
wywiadw. W jej efekcie wyodrbnione zosta!y 5 #rupyA 9a: ustrukturalizowane mechanizmy
obronne i 9b: prymitywne antypoznawcze obrony. *o pierwszej kate#orii nale$A 9a:
przemieszczenie 9b: racjonalizacja 9c: projekcja 9d: izolacja 9e: reakcja upozorowana i 9f:
intelektualizacja. *ru#a #rupa zawiera natomiastA 9a: wyparcie 9b: zaprzeczenie oraz tylko u
m$czyzn 9c: zwtpienie i odraczanie decyzji. 3rze#o!owska 4 'larkowska 152 wyra$a
wtpliwoci co do trafnoci przyjtych przez =aan kate#orii. ;wraca bowiem uwa# na fakt
$e wszystkie sklasyfikowane przez ni obrony posiadaj aspekt poznawczy a r$nica dotyczy
jedynie stopnia w jakim zaan#a$owane s te procesy. ;auwa$a te$ $e ka$da z tych obron
mo$e re#ulowa& afekty z#adzajc si jednak z tym $e niektre z nich s bardziej
bezporednio zwizane z re#ulacj emocjonaln. 0rzedstawione zastrze$enia poddaj zatem w
wtpliwo& sensowno& pierwszej i ostatniej kate#orii klasyfikacji prezentowanej przez
Norm =aan. 3rze#o!owska 4 'larkowska z#!asza tak$e zastrze$enia co do przeprowadzonej
analizy czynnikowej ze wz#ldu na o#raniczon ilo& obron poddanych analizie mo$liwy
subiektywizm interpretacji i konieczno& odwo!ania si do teorii badane#o zjawiska.
+posb dzia!ania obron sta! si tak$e kryterium klasyfikacji zaproponowanej przez +ymondsCa
1D2. Wyr$nia on siedem kate#orii. 0ierwsz stanowi wyparcie. *o dru#iej nale$
mechanizmy stanowice ucieczk z sytuacji wyzwalajcej lk po#rupowane w >
podkate#orie. *o pierwszej z nich zaliczaA 9a: fobie 9b: fantazj 9c: nadmiern aktywno&
psychoruchow. *o dru#iej zalicza r$ne mechanizmy ucieczkowe. ,rzeci podkate#ori
stanowi ucieczka w aktywno&. <brony z trzeciej kate#orii charakteryzuj si
zniekszta!caniem (rd!a lku. + toA 9a: przemieszczenie 9b: introjekcja 9c: projekcja 9d:
a#resja 9e: r$ne cechy osobowoci rozwinite w celu ukrycia niepewnoci lub tendencji
a#resywnych 9np. narcyzm masochizm: 9f: racjonalizacja. Ezwarta #rupa obron to
mechanizmy s!u$ce modyfikacji impulsuA 9a: sublimacja 9b: reakcja upozorowana 9c:
tendencje obsesyjne 9d: miech i humor 9e: kompensacja. *o pitej kate#orii obron nale$
zabie#i majce na celu wyprbowanie przez jednostk swoich mo$liwoci oraz zbadanie
powa#i za#ra$ajce#o impulsu. +zsta #rupa to obrony pole#ajce na ponoszeniu kary za
niedozwolon ekspresj popduA 9a: autoa#resja i 9b: ekspiacja. <statni kate#ori stanowi
autoerotyzm traktowany jako zastpcze (rd!o przyjemnoci. 3rze#o!owska 4 'larkowska 152
zwraca uwa# na zbyt szerokie spektrum zachowa% jakie +ymonds okrela mianem
mechanizmw obronnych oraz wyra$a wtpliwoci co do wybranych przez nie#o kryteriw
podzia!u. ,raktuje je jako niejednorodne i nieroz!czne. Wykazuje $e zachowanie stanowice
odrbn kate#ori mo$e by& z powodzeniem w!czone w obrb innej kate#orii.
+iek 1F2 uwz#ldniajc technik dzia!ania mechanizmw obronnych dokona! ich podzia!u na
cztery kate#orie. 'ryterium zaproponowanej przez nie#o klasyfikacji sta!a si operacja jaka
dokonywana jest na schemacie rea#owania. 0ierwsza kate#oria opiera si na tamowaniu
reakcji i zawieraA 9a: wyparcie i 9b: t!umienie. *ru#a #rupa obron zwizana jest z
przemieszczaniem schematw rea#owania. +iek zalicza do niejA 9a: przeniesienie 9b:
sublimacj 9c: kompensacj 9d: reakcj upozorowan 9e: uniewa$nienie poprzednie#o
dzia!ania 9f: ascetyzm 9#: twrczo& 9h: intelektualizacj 9i: fiksacj i 9j: re#resj. ,rzecia
kate#oria obejmuje obrony pole#ajce na zniekszta!caniu schematw rea#owania. + toA 9a:
racjonalizacja 9b: zaprzeczanie realnym faktom 9c: izolacja 9d: selektywny brak uwa#i 9e:
dysocjacja i 9f: projekcja. <statnia #rupa dotyczy naladowania i wbudowywania w siebie
schematw rea#owania innych jednostek. Nale$ do niejA 9a: identyfikacja 9b: inkorporacja
9c: introjekcja i 9d: konformizm.
+pord zaprezentowanych koncepcji porzdkujcych obrony w oparciu o sposb ich
dzia!ania szcze#lnie interesujca jest propozycja +ieka. Na tle innych klasyfikacji wyr$nia
si ona wewntrzn spjnoci i jasnymi klasami mechanizmw obronnych. Wskazane jest
jednak empiryczne potwierdzenie trafnoci zaproponowane#o podzia!u oraz prba okrelenia
je#o relacji do adaptacyjnoci i psychopatolo#ii tak aby wspomniana klasyfikacja mo#!a sta&
si podstaw dalszych rozwa$a% w obrbie teorii analitycznej.
>. 'lasyfikacje obron w perspektywie rozwojowej
)stotn prb uporzdkowania mechanizmw obronnych stanowi klasyfikacja opracowana
przez -eissnera 1G2. Autor dokonuje podzia!u >5 obron w oparciu o kryterium poziomu
rozwojowe#o. Wyr$nia @ #rupy obronA 9a: narcystyczne 9b: niedojrza!e 9c: neurotyczne 9d:
dojrza!e. *o mechanizmw narcystycznych zaliczaA 9a: zaprzeczenie 9b: zniekszta!cenie 9c:
prymitywn idealizacj 9e: projekcj 9f: identyfikacj projekcyjn 9#: rozszczepienie
9splitin#:. -echanizmy niedojrza!e toA 9a: actin# out 9b: blokowanie 9c: hipochondryzacja
9d: introjekcja 9e: zachowania pasywno4a#resywne 9f: re#resja 9#: fantazje schizoidalne 9h:
somatyzacja. Najobszerniejsz #rup obron stanowi mechanizmy neurotyczne #dy$ sk!ada
si na nie /5 obronA 9a: kontrolowanie 9b: przemieszczenie 9c: dysocjacja 9d:
eksternalizacja 9e: zahamowanie 9f: intelektualizacja 9#: izolowanie 9h: racjonalizacja 9i:
reakcja upozorowana 9formacja reaktywna: 9j: wyparcie 9represja: 9h: seksualizacja 9i:
odczynianie. 3rupa dojrza!ych mechanizmw obronnych zawieraA 9a: altruizm 9b:
antycypacj 9d: ascetyzm 9e: humor 9f: sublimacj 9#: t!umienie 9supresj:.
)nn klasyfikacj obron opart na kryterium ich poziomu rozwojowe#o jest propozycja
Haillanta 1I2. -echanizmy obronne okrela on jako wrodzone mimowolne procesy
re#ulacyjne. Bedukuj one rozbie$no& poznawcz i minimalizuj na#!e zmiany w
wewntrznym i zewntrznym rodowisku. <dbywa si to przez wp!yw na percepcj
rzeczywistoci. ;miany spostrze#ania mo# dotyczy& w!asnej osoby innych ludzi 9obiektw:
myli i uczu&. 0oziom rozwojowy obron decyduje o stopniu zniekszta!cenia obrazu. Haillant
wyr$ni! @ #rupy obron. 3rup o najni$szym poziomie rozwoju stanowi obrony
psychotyczne. "e#o zdaniem s one charakterystyczne dla dzieci poni$ej pite#o roku $ycia
oraz snw osb doros!ych. Eechuj si ca!kowitym odrzuceniem lub zafa!szowaniem
rzeczywistoci. Nale$ do nichA 9a: projekcja psychotyczna 9b: zaprzeczenie psychotyczne
9c: zniekszta!cenie. Wy$szy poziom rozwoju przedstawiaj obrony niedojrza!e. Wed!u#
Haillanta wystpuj one u osb od > do /D roku $ycia u doros!ych z zaburzeniami
osobowoci i u pacjentw odbywajcych psychoterapi. Wi$ si z lkiem przed blisk
relacj bd( jej utrat. Nale$ do nichA 9a: projekcja 9b: fantazje schizoidalne 9c:
hipochondryzacja 9d: zachowania bierno4a#resywne 9e: actin# out 9f: dysocjacja. Nastpn
#rup obron wyr$nionych przez Haillanta s mechanizmy neurotyczne. ,raktuje on je jako
charakterystyczne dla dzieci od > roku $ycia doros!ych z zaburzeniami okrelanymi dawniej
jako nerwice oraz osb w stanie silne#o stresu. 0ole#aj na zmianie uczu& lub ekspresji
instynktw. + toA 9a: wyparcie 9b: przemieszczenie 9c: formacja reaktywna 9d:
intelektualizacja. Najwy$szy poziom rozwoju przedstawiaj obrony dojrza!e. Wystpuj u
osb zdrowych powy$ej /5 roku $ycia. 0e!ni funkcj inte#racyjne. 0rzez otoczenie s
postrze#ane jako spo!ecznie po$dane. Haillant zalicza do nichA 9a: altruizm 9b: humor 9c:
st!umienie 9d: antycypacj 9e: sublimacj.
! "#$%"ku " &ra'am$ (a) *e+e(,e Sy-e .ue,t$o(($re /o()a 012 &o#,ta
ko-e3(y &o)"$a o4ro(. !ykor"y,tu3%' &$er#ot(% #er,35 *S. # 'e-u
okre6-e($a "a-e7(o6'$ &om$5)"y o4ro(am$, ,to&($em a)a&ta'3$ e8o ora"
&o"$omem ro"#o3u &o))a-$ o($ 4a)a($u &r945 "o7o(% " 1: &a'3e(t9#
&,y';$atry'"(y'; ora" <<< o,94 ")ro#y';. !y($k$ &ot#$er)"$y
r"ete-(o6= k#e,t$o(ar$u,"a $ &oka"ay '"tero'"y(($ko#% ,truktur5 o4ro(.
4 u"y,ka(e ,ty-e o4ro( to: >a? ($e)o3r"ay, >4? "($ek,"ta'a($a o4ra"u,
>'?@,amo&o6#$5'a3%'y@$ >)? )o3r"ay.
*ru8$ &o)"$a me';a($"m9# o4ro((y'; o&ra'o#a(y &r"e" /o()a $ #,&.
0<02 &o,u8u3e ,$5 3 ,ty-am$. Sty- ($e)o3r"ay "a#$era: >a? +a(ta"3e
,';$"o$)a-(e, >4? a't$(8 out, >'? "a';o#a($a 4$er(oA a8re,y#(e, >)?
$"o-a'35, >e? )y,o'3a'35, >+? ,omaty"a'35, >8? )e#a-ua'35, >;?
&r"em$e,"'"e($e, >$? ra'3o(a-$"a'35, >3? &ro3ek'35, >k? "a&r"e'"e($e, >-?
ro","'"e&$e($e. Na ,ty- (euroty'"(y ,ka)a3% ,$5: >a? &,eu)oa-tru$"m, >4?
+orma'3a reakty#(a, >'? o)'"y($a($e $ >)? $)ea-$"a'3a. *o ,ty-u )o3r"ae8o
(a-e7%: >a? ,u4-$ma'3a, >4? ;umor, >'? a(ty'y&a'3a $ >)? tum$e($e.
,abela 5A 0orwnanie klasyfikacji obron -eissnera 9/JJ/: Haillanta 9/JJ5: i .onda 9/JJ>:. 0o#rubienie
oznacza mechanizmy wystpujce w danej klasie obron we wszystkich trzech klasyfikacjach kursywa oznacza
mechanizmy wystpujce w danej klasie obron w dwch klasyfikacjach.


-eissner 9/JJ/: Haillant 9/JJ5: .ond 9/JJ>:
<.B<NK
*<"B;AL
M
humor
S!um"#$"#
A$%&%'(&)(
Su*+"m(&)(
altruizm
ascetyzm
humor
,!um"#$"#
($%&%'(&)(
,u*+"m(&)(
altruizm
humor
,!um"#$"#
($%&%'(&)(
,u*+"m(&)(
<.B<NK
NMNB<4
,KE;NM
-orm(&)( r#(.%/$(
wyparcie
przemieszczenie
intelektualizacja
odczynianie
dysocjacja
eksternalizacja
zahamowanie
izolowanie
racjonalizacja
kontrolowanie
seksualizacja
-orm(&)( r#(.%/$(
wyparcie
przemieszczenie
intelektualizacja
-orm(&)(
r#(.%/$(
idealizacja
pseudoaltruizm

odczynianie

<.B<NK
N)M*<"4
B;ALM
-($(0)# ,&h"0o"1(+$#
(&"$2 ou
0(&ho/($"( *"#r$o3(2r#,%/$#
hipochondryzacja
introjekcja
somatyzacja
re#resja
blokowanie
-($(0)# ,&h"0o"1(+$#
(&"$2 ou
0(&ho/($"( *"#r$o3
(2r#,%/$#
hipochondryzacja
dysocjacja




projekcja
<.B<NK
N)M*<"B;AL
M
-($(0)#
,&h"0o"1(+$#
(&"$2 ou
0(&ho/($"(
*"#r$o3
(2r#,%/$#
izolacja
dysocjacja
somatyzacja
dewaluacja
przemieszczenie
racjonalizacja

'ro)#.&)(

0('r0#&0#$"#


rozszczepienie

<.B<NK
NABEK+4
,KE;NM
'ro)#.&)(
4',%&ho%&0$(5
0('r0#&0#$"#

znieksztacenie
rozszczepienie
(splitting)
prymitywna idealizacja
identyfikacja
projekcyjna
0+KE=<
4
,KE;NM
'ro)#.&)( ',%&ho%&0$(
0('r0#&0#$"#
',%&ho%&0$#
znieksztacenie
B$mo, 7e k-a,yCka'3e Be$,,(era, Da$--a(ta $ /o()a &r"y3mu3% "a kryter$um
&o)"$au &o"$om ro"#o3o#y o4ro( to #yraE($e r97($% ,$5 o) ,$e4$e. R97($'e
)oty'"% ($e ty-ko #y36'$o#e3 -$'"4y o4ro(, a-e te7 -$'"e4(o6'$ $
&r"y(a-e7(o6'$ o4ro( )o &o,"'"e89-(y'; kate8or$$. ! o)($e,$e($u )o
&e#(y'; me';a($"m9# o4ro((y'; #$)o'"(a 3e,t 3e)(ak "8o)(o6=
&re"e(to#a(y'; ko('e&'3$. !,"y,'y autor"y )o o4ro( )o3r"ay'; "a-$'"a3%:
>a? ;umor, >4? ,tum$e($e, >'? a(ty'y&a'35 $ >)? ,u4-$ma'35. ! "akre,$e
o4ro( (euroty'"(y'; ,% "8o)($ # o)($e,$e($u )o +orma'3$ reakty#(e3.
Pr"y3mu3%', 7e o4ro(y ($e)o3r"ae # mo)e-u /o()a "a#$era3% # ,o4$e
8ru&5 o4ro( ($e)o3r"ay'; $ (ar'y,ty'"(y';F&,y';oty'"(y'; # "akre,$e
me';a($"m9# ($e)o3r"ay'; autor"y "8a)"a3% ,$5, 'o )o: >a? +a(ta"3$
,';$"o$)a-(y';, >4? a't$(8 out $ >'? "a';o#aG 4$er(oAa8re,y#(y';. !,"y,'y
tr"e3 &r"eko(a($ ,% tak7e, 7e &ro3ek'35 $ "a&r"e'"e($e (a-e7y "a-$'"y= )o
o4ro( o (a3($7,"ym &o"$om$e ro"#o3u.
Oma#$a3%' k-a,yCka'3e ,ko(,truo#a(e # o&ar'$u o kryter$um ro"#o3o#e
#arto 3e,t &r"y#oa= mo)e- e#o-u'3$ o4ro( autor,t#a /-uma $ Ha--a 0<<2.
H8o)($e " ($m # &$er#,"ym roku 7y'$a )"$e'ka &o3a#$a3% ,$5: >a?
$(tro3ek'3a, >4? &ro3ek'3a, >'? Ck,a'3a, >)? re8re,3a. ! )ru8$m $ tr"e'$m
roku ro"#$3a3% ,$5: >a? reak'3a u&o"oro#a(a $ >4? u($e#a7($e($e
&o&r"e)($e8o )"$aa($a. B$5)"y tr"e'$m a &$%tym rok$em 7y'$a )"$e'ko
u'"y ,$5: >a? ,u4-$ma'3$, >4? #y&$era($a, >'? $"o-a'3$, >)? &r"em$e,"'"e($a,
>e? &r"e($e,$e($a, >+? ,e-ekty#(e8o 4raku u#a8$, >;? )e,truk'3$ $ >$?
ko(+orm$"mu. !e)u8 /-uma okre,$e a)o-e,'e('3$ &o3a#$a3% ,$5
)o)atko#o: >a? a,'ety"m, >4? $(te-ektua-$"a'3a ora" >'? t#9r'"o6=.
R9#($e7 A. Ireu) #,ka"u3e (a ,&e'yCk5 $(te-ektua-$"a'3$ $ a,'ety"mu
3ako o4ro( okre,u a)o-e,'e('3$ 0<22. C;o= autor"y ($e &ro&o(u3%
k-a,yCka'3$ o4ro( # &r"y#oa(ym mo)e-u "#ra'a3% u#a85 r97($'e
#o4e' #'"e6($e3 oma#$a(y'; ko('e&'3$ # "akre,$e u&or"%)ko#a($a
o4ro( # o&ar'$u o kryter$um ro"#o3o#e.
Atutam$ &er,&ekty#y ro"#o3o#e3 # t#or"e($u k-a,yCka'3$ me';a($"m9#
o4ro((y'; #y)a3% ,$5 4y=: >a? ,"erok$ ko(tek,t teorety'"(y $ >4? a,&ekt
em&$ry'"(y "#$%"a(y " #ykor"y,ta($em a(a-$"y '"y(($ko#e3.
Iu(k'3o(o#a($e o4ro((e $ "m$a(y # 3e8o "akre,$e ,% #a7(ym$
e-eme(tam$ #,&9'"e,(y'; ko('e&'3$ &,y';o-o8$'"(y';. J-a,yCka'3e
o&arte (a kryter$um ro"#o3o#ym ';araktery"u3e r9#(o'"e,(e
okre6-e($e a)a&ta'y3(o6'$ o4ro( $ $'; re-a'3$ )o &,y';o&ato-o8$$ ora"
"8o)(o6= " teorety'"(ym re8re,y#(ym mo)e-em +u(k'3o(o#a($a
o4ro((e8o. I,tot(ym &ro4-emem tak$e8o &o)e36'$a )o &o)"$au
me';a($"m9# o4ro((y'; 3e,t 3e)(ak 4rak "8o)(o6'$ teoretyk9#, 'o )o
ko-e3(o6'$ &o3a#$e($a ,$5 &o,"'"e89-(y'; o4ro( # 7y'$u '"o#$eka. A.
Ireu) 0<22 #,&om$(aa o ro"4$e7(o6'$ 3e3 &o8-%)9# # ,to,u(ku )o u35'$a
&r"e),ta#$'$e-$ a(8$e-,k$e3 ,"koy re-a'3$ " o4$ektem # o)($e,$e($u )o
me';a($"mu &ro3ek'3$. !e)u8 J-e$( 0<22 ,ta(o#$ o(a e-eme(t &ro'e,9#
&ro#a)"%'y'; )o ro"r97($e($a m$5)"y e8o )"$e'ka a 6#$atem, &o)'"a,
8)y A.Ireu) $,t($e($e te3 8ra($'y u#a7a "a ko($e'"(y e-eme(t )"$aa($a
&ro3ek'3$. N$e"45)(e #y)a3% ,$5 "atem 4a)a($a ro",tr"y8a3%'e o
ko-e3(o6'$ &o3a#$a($a ,$5 &o,"'"e89-(y'; o4ro( # 7y'$u '"o#$eka 4%)E
kor"y,ta($e " )o)atko#e8o kryter$um &o)"$au. Jor"y,ta($e " #y($k9#
a(a-$"y '"y(($ko#e3 #y)a3e ,$5 4y= u7yte'"(ym ro"#$%"a($em.
@. 'lasyfikacje obron w oparciu o analiz czynnikow
! trak'$e )a-,"y'; &ra' (a) *S. A()re#,, /o() $ S$(8; 0<02 u7y#a3%'
"o7o(e8o " 72 &o"y'3$ $ o&arte8o (a *SB A III A R k#e,t$o(ar$u,"a
&r"e4a)a-$ 3:: o,94 ")ro#y'; $ 324 &a'3e(t9#. ! 'e-u
&r"y&or"%)ko#a($a ka7)emu " 20 me';a($"m9# )#9'; $tem9#
k#e,t$o(ar$u,"a &o,u7y-$ ,$5 o($ : kryter$am$ ,taty,ty'"(ym$ $ )#oma
kryter$am$ )o)atko#ym$. K"y,ka-$ # te( ,&o,94 #er,35 "o7o(% " 40
&o"y'3$ o"(a'"o(% 3ako *S. A 40. /a)a($a "#$%"a(e " #o,k% a)a&ta'3%
k#e,t$o(ar$u,"a 0<32 &r"e&ro#a)"o(e (a 8ru&$e 214 m57'"y"( o
6re)($e3 #$eku 33.33 $ 333 ko4$et o 6re)($e3 #$eku 32.3: # e+ek'$e
a(a-$"y '"y(($ko#e3 )ay 3 '"y(($k$ "4-$7o(e )o ,ty-9# ($e)o3r"ae8o,
"($ek,"ta'a3%'e8o o4ra" $ )o3r"ae8o u"y,ka(y'; # trak'$e &ra' (a)
ory8$(a-(ym (ar"5)"$em. Poka"ay r9#($e7, 7e 3e)y($e ,ka-a '"y(($ka
($e)o3r"ae8o ';araktery"u3e ,$5 r"ete-(o6'$% $ #e#(5tr"(% ,&93(o6'$%
&o"#a-a3%'% (a #ykor"y,ta($e 3e3 # 4a)a($a'; k-$($'"(y';. Autor"y
,u8eru3%, 7e mo7e 4y= to "#$%"a(e " +aktem, 7e "a#$era o(a )#a ra"y
#$5'e3 &o"y'3$ ($7 ,ka-e &o"o,tay'; '"y(($k9#. ! 4a)a($a';
)oty'"%'y'; #er,3$ 3a&oG,k$e3 0<42 &o3a#$y ,$5 #%t&-$#o6'$ #
o)($e,$e($u )o ,truktury '"y(($ko#e3, (atom$a,t # #y($ku &ra' (a)
#er,3% +ra('u,k% 0<L2 u"y,ka(o ,truktur5 4 A '"y(($ko#%. Po)o4(y
re"u-tat o,$%8(5-$ r9#($e7 Ruuttu $ #,&. 0<M2 # o)($e,$e($u )o
a)o-e,'e(t9#, &o)'"a, 8)y Arau3o, Ie-)ma( $ Ste$(er 0<72 #yka"a-$
$,t($e($e u mo)"$e7y 3 '"y(($k9#: >a? ($e)o3r"ae8o, >4? &ro,&oe'"(e8o
$ >'? )o3r"ae8o. R9#($e7 C$'';ett$, Naor $ !o-mer 0<:2 &o,u8u3%' ,$5
a(a-$"% '"y(($ko#%, #yo)r54($-$ 3 ,ty-e, kt9re "e #"8-5)u (a
"a,to,o#a($e o)m$e((e8o (ar"5)"$a A Com&re;e(,$Oe A,,e,,me(t o+
*e+e(,e Sty-e A 4yy $((e ($7 # #y&a)ku k#e,t$o(ar$u,"a *S..
D. 0odzia! obron a psychopatolo#ia i przystosowanie
Oma#$a3%' k-a,yCka'3e me';a($"m9# o4ro((y'; #arto "#r9'$= u#a85 (a
k#e,t$5 re-a'3$ o4ro( )o &,y';o&ato-o8$$ ora" ")o-(o6'$ e8o )o a)a&ta'3$.
!y)a3e ,$5, 7e )o '"y(($k9#, kt9re #&y#a3% (a &o3a#$e($e ,$5
,ym&tom9# o&r9'" #a6'$#o6'$ 'ae8o ,y,temu o4ro((e8o ora"
e#e(tua-(y'; "a4ur"eG # )"$aa($u &o,"'"e89-(y'; o4ro( (a-e7% r9#($e7
&o"$om ro"#o3o#y $ (a,$-e($e me';a($"m9# o4ro((y';. H4yt )u7e
(a,$-e($e o4ro( o $((ym ($7 )o3r"ay &o"$om$e ro"#o3o#ym mo7e
&ro#a)"$= )o &,y';o&ato-o8$$. Pe)(ak &9k$ $'; ,$a ($e &r"ekro'"y &e#(e3
#arto6'$ &ro8o#e3 $F-u4 ($e #y,t%&$% r9#($e7 $((e '"y(($k$, o4ro(y o $((ym
($7 )o3r"ay &o"$oma'; ro"#o3o#y'; mo8% 4y= ,to,o#a(e r9#($e7 &r"e"
o,o4y ")ro#e. N$e)o3r"ae me';a($"my o4ro((e ($e mu,"% "atem
&ro#a)"$= )o &,y';o&ato-o8$$.
O4ro(y &o&r"e" re)uk'35 -5ku mo8% o';ra($a= )o4ro,ta( 3e)(o,tk$ ora"
3ako6= 3e3 +u(k'3o(o#a($a $ a)a&ta'3$ # ,ytua'3$ tru)(e3, # kt9re3 -5k
m984y )o&ro#a)"$= )o )e"or8a($"a'3$ "a';o#a($a. Jo,"tem te8o #
#y&a)ku o4ro( o ($7,"ym &o"$om$e ro"#o3o#ym mo7e 4y= m($e3
a)ek#at(e &o,tr"e8a($e r"e'"y#$,to6'$ $ tym ,amym "m$a(y #
+u(k'3o(o#a($u emo'3o(a-(ym. Sta(o#$ to (atura-(y ,&o,94 )"$aa($a ty';
me';a($"m9#. Bo7(a &r"y3%=, 7e # &e#(y'; oko-$'"(o6'$a'; #y7,"a
3ako6= +u(k'3o(o#a($a &o"(a#'"e8o ($e mu,$ $6= # &ar"e " -e&,"ym
&r"y,to,o#a($em, ';o= ,u,"(o6= te8o "ao7e($a "a-e7(a 3e,t tak7e o)
ro"um$e($a &o35'$a @&r"y,to,o#a($a@ $ 3e8o ,ka)($k9#. /rak #ykor"y,ta($a
(a#et m($e3 )o3r"ay'; o4ro( # ,ytua'3$ -5kot#9r'"e3 ,&o#o)o#a4y
3e)(ak "(a'"($e #$5k,"e ko(,ek#e('3e ($7 ($ea)ek#at(a &er'e&'3a $
"m$a(y # +u(k'3o(o#a($u emo'3o(a-(ym. B984y o( 4o#$em ,kutko#a=
'ako#$t% )e"or8a($"a'3% &,y';$'"(%.
F. 0odsumowanie
,abela >A 0orwnanie klasyfikacji obron pod wz#ldem kryterium podzia!u liczby obron i
liczby uzyskanych klas.
kryterium
Autor Liczba obron Oiczba klas
0oziom rozwojowy
-eissner 9/JJ/: >5 @
Haillant 9/JJ5: /I @
.ond 9/JJ>: 5? >
0rocesy
zaan#a$owane w
obron6sposb
dzia!ania
=aan 9/JGG: /? @
Siek (1986) 5> @
Symonds (1946) /J G
Prd!o lku
A. 7reud 95??@: /? >
+arnoff 9/JF5: /5 >
Analiza czynnikowa .ond 9/JI>: 5@ @
.ond 9/JJ>: 5? >
.ond 95??@: 5? >
.onsack 9/JJI: 5? @
Buuttu 95??F: 5? @
Araujo 7eldman i
+teiner 9/JJF:
/J >
Eicchetti Ooar i
Wolmer 95??/:
5I >
=aan 9/JF>: I6/? 5
I-o6= &ro&o"y'3$ k-a,yCka'3$ me';a($"m9# o4ro((y'; &oka"u3e "o7o(o6=
o4,"aru r"e'"y#$,to6'$, kt9ry ma3% o(e &or"%)ko#a=. !y)a3e ,$5
ko($e'"(ym &o,"uk$#a($e (a 8ru('$e teor$$ $,tot(y'; kryter$9# &o)"$au,
&ot#$er)"o(y'; (a,t5&($e # 4a)a($a'; em&$ry'"(y';. !,ka"a(e 3e,t, a4y
tak ,ko(,truo#a(a k-a,yCka'3a )a#aa mo7-$#o6= ko(,truk'3$ ,&93(e3 teor$$
+u(k'3o(o#a($a o4ro(, u#"8-5)($a3%'e3 r9#($e7 te $'; a,&ekty, kt9re )-a
autor9# $((y'; k-a,yCka'3$ ,tay ,$5 '"y(($k$em &o)"$au me';a($"m9#
o4ro((y';. *oty';'"a,o#e o,$%8($5'$a # ko(,truo#a($u &o)"$au o4ro( #
#y)a3% ,$5 #,ka"y#a=, 7e &er,&ekty#a ro"#o3o#a u"u&e($o(a o
&a,"'"y"(5 em&$ry'"(% ,ta(o#$ (a34ar)"$e3 o4$e'u3%'y k$eru(ek )"$aa($a.
0imiennictwoA
<. A3)uk$e#$'" J. No8$ka &ra8maty'"(a. !ar,"a#a: P!N; <17L.
2. Qr"e8oo#,ka A J-arko#,ka HP. Be';a($"my o4ro((e o,o4o#o6'$. !ar,"a#a: P!N; <1:M.
3. Haa( N. A tr$&art$te mo)e- o+ e8o +u('t$o($(8 A Oa-ue, a() '-$($'a- a&-$'at$o(,. P. NerO. Be(t.
*$,. <1M1; <4:: <4A30. 0"a:2 C$';o'k$ R. Be';a($"my o4ro((e e8o # &r"e4$e8u ,';$"o+re($$.
Jrak9#: K($#er,ytet Pa8$e--oG,k$; 200L.
4. Haa( N. Co&y$(8 a() )e+e()$(8: Pro'e,,e, o+ ,e-+ A e(O$ro(me(t or8a($"at$o(. Ne# York:
A'a)em$' Pre,,; <177. 0"a:2 Qr"e8oo#,ka A J-arko#,ka HP. Be';a($"my o4ro((e o,o4o#o6'$.
!ar,"a#a: P!N; <1:M.
L. Symo(), P. T;e )y(am$', o+ ;uma( a)3u,tme(t. Ne# York: A&&-etto( A Ce(tury; <14M. 0"a:2
Qr"e8oo#,ka A J-arko#,ka HP. Be';a($"my o4ro((e o,o4o#o6'$. !ar,"a#a: P!N; <1:M.
M. S$ek S. Struktura o,o4o#o6'$. !ar,"a#a: Aka)em$a Teo-o8$$ Jato-$'k$e3; <1:M.
7. Be$,,(er !!. C-a,,$C'at$o( o+ )e+e(,e me';a($,m,. !: Ja&-a( HI, Sa)o'k /P. Sy(o&,$, o+
&,y';$atry. /a-t$more: !$--$am, S !$-k$(,; <1:1. 0"a:2 Joko,"ka A. I(re8ru3%'y mo)e- ,ta(9#
&,y';$'"(y';. Jrak9#: CB KP; <117
:. Da$--a(t QE. E8o Be';a($,m, o+ *e+e(,e: A Qu$)e +or C-$($'$a(, a() Re,ear';er,. !a,;$(8to(:
Amer$'a( P,y';$atr$' Pre,, I('.; <112. 0"a:2 C$';o'k$ N. Be';a($"my o4ro((e e8o # &r"e4$e8u
,';$"o+re($$. Jrak9#: K($#er,ytet Pa8$e--oG,k$; 200L.
1. /o() B, Qar)(er ST, C;r$,t$a( P, S$8a- PP. Em&$r$'a- ,tu)y o+ ,e-+Arate) )e+e(,e ,ty-e,. Ar'; Qe(
P,y';$atry. <1:3; 40: 333A33:.
<0. A()re#, Q, S$(8; B, /o() B. T;e *e+e(,e Sty-e .ue,t$o((a$re. P NerO Be(t *$,. <113; <::
24MA2LM. 0"a:2 C$';o'k$ N. Be';a($"my o4ro((e e8o # &r"e4$e8u ,';$"o+re($$. Jrak9#:
K($#er,ytet Pa8$e--oG,k$; 200L.
<<. /-um QS. P,y';oa(a-$t$' t;eor$e, o+ &er,o(a-$ty Ne# York: B'Cro#AH$--; <1M4 0"a:2 S$ek S.
Ro"#93 &otr"e4 &,y';$'"(y';, me';a($"m9# o4ro((y'; $ o4ra"u ,$e4$e. !ar,"a#a: Jra3o#a
A8e('3a !y)a#($'"a; <1:4.
<2. Ireu) A. E8o $ me';a($"my o4ro((e. !ar,"a#a: P!N; 2004.
/>. +an -artini 0 Boma 0 +arti + Oin#iardi H .ond -. )talian Qersion of the defense style Ruestionnaire. Eompr
0sychiatry 5??@S @DA @I>4@J@.
<4. Haya,;$ B, B$(aka#a J, B$yake Y. Re-$a4$-$ty a() Oa-$)$ty o+ t;e Pa&a(e,e e)$t$o( o+ t;e
*e+e(,e Sty-e .ue,t$o((a$re 40. P,y';$atry C-$( Neuro,'$. 2004; L:: <L2A<LM.
<L. /o(,a'k C, *e,&-a() PN, S&a8(o-$ P. T;e Ire('; Oer,$o( o+ t;e *e+e(,e Sty-e .ue,t$o((a$re.
P,y';ot;er P,y';o,om. <11:; M7: 24A30.
<M. Ruuttu T, Pe-ko(e( B, Ho-$ B, Jar-,,o( N, J$O$ruu,u O, He$-a H, Tu$,ku D, Tuu-$oAHe(r$k,,o( A,
Barttu(e( B. P,y';ometr$' &ro&ert$e, o+ t;e )e+e(,e ,ty-e Tue,t$o((a$re >*S.A40? $(
a)o-e,'e(t,. P NerO Be(t *$,. 200M; <14; 1:A<0L.
<7. Arau3o J/, Ie-)ma( SS, Ste$(er H. *e+e(,e me';a($,m, $( a)o-e,'e(t, a, a +u('t$o( o+ a8e,
,eU, a() me(ta- ;ea-t; ,tatu,. P Am A'a) C;$-) A)o-e,' P,y';$atry. <11M; 3L: <344A<3L4
<:. C$'';ett$ *D, Naor N, !o-mer N.200<. T;e 'om&re;e(,$Oe a,,e,,me(t o+ )e+e(,e ,ty-e:
mea,ur$(8 )e+e(,e me';a($,m, $( ';$-)re( a() a)o-e,'e(t,. P NerO Be(t *$,. 200<; <:1: 3M0A
3M.