You are on page 1of 17

www.arquiideas.com.

ar
PRECURSORESDELA
ARQUITECTURAENELSIGLOXX
LaArquitecturadelMaquinismo.
AfinalesdelsigloXVIIIyalolargodetodoelsigloXIXseproduceunhechodeenormetrascendencia:
laaparicindelagranindustria.Elavancedelatcnicaprocuraeldesarrollodelmaquinismo:las
maquinas,cadavezmspotentesycapaces,ofrecenlaposibilidaddeunaproduccinrpida,
abundanteyeconmica.
Lafabricacindejadeserfuncinexclusivadelapequeaindustriafamiliarparapasaramanosdel
capital,lnicoquepuedefinanciarlasgrandesinstalacionesprecisasparaunaproduccindegrandes
perspectivas.Estanovedadoriginalaconcentracindeobrerosymaquinasenlugaresadecuadosy,
portanto,lanecesidaddegrandesespacioscubiertosyconvenientementeiluminados.
SeproduceunagranconmocinentodaEuropayenAmricadelNorte.Elviolentocambiodelas
estructurassocialesylasnuevasnecesidadeshacenqueseplanteenunosproblemasestticosqueno
puedensersatisfechosporlasformasartsticastradicionales.
Msquelosarquitectos,sonlosingenierosloscaractersticosrepresentantesdelaconstruccinde
estapocadelarevolucinindustrial.
Enunprincipiolosgrandestramosdecubiertasesostienenmediantegruesasvasdemadera,hasta
queempiezanautilizarseparaestolasestructurasdehierrofundido.Estefueelpuntodepartida.Muy
prontosevioqueelhierroconstitualagransolucinqueexiganlasgrandescubiertasdelasfabricas,
estacionesdeferrocarril,localesparaexposicionesindustriales,etc.
DondeseiniciaestarevolucinarquitectnicaesenInglaterra,porserelpasqueconmsmpetuse
lanzoalaindustrializacin.
Losedificiosdehierroyvidriofueronlosquemejorcumplieronlasnuevasexigencias.Ensubaseestos
edificiostenandecomnconelneogticolapreocupacinmecnicaylasolucinplsticaporlo
lineal.Aellocontribuanlaspropiedadesdelhierro.Laposibilidaddetrabajarestematerialnoslopor
presinsinotambinportensin,facilitaestasconstruccionesuncarcterlinealmuchomaspatente
queenlasneogticas.
Todoquedabaconvertido,simplemente,enunesqueletoestructuraldelgadsimo,y,sinduda,paradar
mejoraentenderestasposibilidadesyelaspectoestticoqueproducan,setendaacerrarlos
espaciosentrehierrosconlafrgilycasiinmaterialaparienciadelvidrio.

EstaarquitecturaconsiguesusmayoreslogrosenlatorrelevantadaenParsporelarquitectoEiffel,
www.arquiideas.com.ar
consus333metrosdealtura,lamsaltadelmundoenaquelentonces,yenlagigantescasalade
Mquinas,proyectodeDufertyContaminconlanavecentralde420metrosdelongitudy115metros
deluz.
LaArquitecturaModernista.
ElmovimientoArts&Crafts.
En1861WilliamMorrisfundaenLondres,conungrupodeartistasyarquitectos,lasociedadMorris&
Co.destinadaalaconstruccinyfabricacindeobjetosartsticosydeusoscorrientes.Dichasociedad
fueelpuntodepartidadeunmovimientodepropsitosmsambiciososqueculminveintisieteaos
mstardeconlaconstruccin,porC.R.Ashbee,delaArts&CraftsSociety(SociedaddeArtesy
Oficios).
Morrisluchporlaperfeccinyoriginalidaddelasobrasdeartesanaeindirectamenteporla
arquitectura.Comomodelotomlaartesanadelaedadmedia.Suluchaibadirigidacontrala
decadenciaquesuponalaproduccinindustrial,demenosvalorquelamanual,ycontralosobjetos
fabricadosenserieporlasmquinasqueacausadesupreciomsbajo,conquistaronelmundo,
sustituyendolabellezaylaverdadporlafalsedadyelengao.
Perolaproduccinindustrialnoeraunhechoquepudieradesconocerseen1888,aoenelquese
fundalaArts&CraftsSociety.AsloentendiAshbeeyacept,porlomenos,lateoradeltrabajoen
comn.Conellaintrodujoelmtododeldiseoindustrial,quedesdelaconstruccindelpalaciode
Cristalcorrespondealaeradelmaquinismo.
DelesprituqueaportalaArts&CraftsSocietyderivaunnuevotipodearquitectura,elmodernismo,
apoyadoenunsentidodecorativodelaconstruccin,querompeconlaestticadelsigloXIX,
cambiandototalmenteelartepropiodelmismo.
ElModernismo.
ElModernismosedifundientrelosaos1890y1910portodaEuropa.Sermaosdetransicin
entreelcierredeloshistoricismosyeliniciodelasvanguardias.Aosdeintensaactividadeconmica
ligadaauncambiodeideas.Encadapasrecibiunnombredistinto:ArtNoveauenBlgicay
Francia;ModernStyleenInglaterra;JugendstilenAlemania;etc.Tambinselellamestilo1900.
Surgienluchacontralacadavezmspoderosaindustrializacinqueseveacomounafuerza
deshumanizadora,yporlavoluntaddecrearfrentealafaltadeestilodelsigloXIX,unestilonuevo.Se
haconsideradoelmodernismocomounmovimientoromntico,individualistaeantihistrico.A
pesardetenersuorigenenlapintura,lasmejoresrealizacionesdelmodernismoseobtuvieronen
arquitecturayenlasartesdecorativas.
Lasformastpicamentemodernistashuyendelngulorectoyutilizan,encambio,elarabescoylas
lneassinuosas,ondulantesyasimtricasdelanaturaleza.Aslleganaunpreciosicismoyauna
artificiosidaddegranrefinamiento.Entodaslasobrasabiertamentemodernistaslosarquitectos
renunciasexpresamenteaimitarlosestilosanteriores,introduciendounaconstruccinbasadaenel
ornamento.
Losarquitectosmodernistasutilizantodoslosmaterialesdeconstruccinconocidos,desdelapiedra
labradaylatierracocidahastaelhierroyelvidrio.Lascombinacionesquesehacenentredichos
materialesnoobedecennuncaareglasgeneralesfijadasdeantemano,sinoaparticularesfinesque
cadaarquitectopretendeobtener.
www.arquiideas.com.ar
Laelaboracindelosdistintosmaterialesescuidadaconsumaatencin,segnlosprincipios
tradicionalesmsestrictosafindeconseguirdeterminadastexturasycalidades.Porlogeneral,el
arquitectodeestapocaesunhombreconampliosconocimientostcnicosdesdeelpuntodevista
artesanoyquerechazadeplanotodafalsificacinenlapreparacindeloselementosprimariosque
vanaintervenirenlaobra.Sereleje,quienlodisearatodoademsdelosedificiosylasviviendas:
muebles,objetosmenores,vestidos,calzado,etc.
Juntoalosmaterialesmsclsicoscomolamaderayposteriormenteelhierro,aplicanotrosque
tuvieronprestigioendeterminadaspocas,comolacermica,laporcelana,elbarrococido,los
escayoladosrabes,etc.
LaprimeraobramssignificativadeestemovimientoserlaCasaTassel,deVctorOrta,construidaen
Bruselas.Elarquitectoladisearaconunagranactividadformaleideolgica.VctorOrtase
considerarelfundadordelmodernismoenEuropa,influenciadopormuchosarquitectosanteriores.
LaEscueladeChicago:
Enrealidad,elracionalismoseoriginaantesenEstadosunidosqueenEuropa,aldesarrollarlallamada
EscueladeChicagounanuevatareaarquitectnicadegranciudad:eledificiodegranalturadestinado
aalmacenescomercialesuoficinas,orascacielos.
LafiguramsimportantedelaEscueladeChicago,comoarquitectoycomoterico,fueLuisSullivan
(18561924).Lafrmulaenlaqueresumasumododeentenderlaarquitectura,laformadebeseguir
alafuncin,constituyeunpuntodereferenciadetodalaarquitecturaracionalista.
Sullivanseopusoalaarquitecturaqueenmascarabalasfachadasconelementosestilsticosasimilados
superficialmente.Estasfachadasdeefectodecorativonoguardabanunaautnticarelacinconel
interiordeledificioydehechonegabansuconcepcin.ParaSullivanelexteriordeledificiodebe
formarconsuinteriorunaunidadindivisible,demodoqueaparezcaunapuraaplicacin.Cadaedificio
haderepresentaruntodoorgnico,inconfundible,alquenadasepuedeaadirosuprimir,ycadauna
desuspartesdebereflejarlasfuncionesquelecorresponden.
CaberesaltarcomoobrasimportantesdeestegrupodearquitectoselMonadnockBuilding,
construido,entre188991porDanielHudsonBurnharmyJohnWellbornRoot,encompacta
mampostera.Eneledificioseprevyaunnuevocriterioconstructivoquepasasereldelclsico
rascacielosamericano.OtraobradelosmismosarquitectoseselRelianceBuilding,unatorredecristal
detrecepisosabasedeunesqueletodeacero.HenryHobsonRichardsonconlasencilla
monumentalidaddelosgrandesalmacenesMarshallField,depesadamampostera,marcaunnuevo
rumboenlaarquitectura.TambinesdestacableelAuditoriumBuildingolosAlmacenesCarson,
ambosdiseadosporSullivanenChicago.
EnEuropanosetuvoalprincipioencuentalaevolucindelaarquitecturanorteamericana.AdolfLoos
parecehabersidoelnicoarquitectoque,afinalesdesiglo,tuvoconocimientodeelloporhaber
permanecidotresaosenEstadosUnidos.Yensurechazodetodaformaornamental,expuestaensu
trabajoAdornoycrimenquepublicaen1908,vamuchomslejosqueSullivan.

www.arquiideas.com.ar
ARQUITECTURAENELSIGLOXX
ElRacionalismo.
DuranteelsigloXIXlaarquitecturasedivideendoscorrientes:laarquitecturadeestilosqueprevalece
comolapropiamenterepresentativaylaarquitecturaque,motivadaporlaaparicinycrecimientode
lagranindustria,desarrollanlosingenieros.Mientrasquelaarquitecturaacadmica(neoclasicismo,
neogtico,etc.)serecreaenestilosanteriores,laarquitecturadelmaquinismoaplica,comohemos
dichoantes,materialescomoelhierroyelvidrioyconsiguelasmximasrealizacioneseneldominio
delanaveindustrialyenelmonumentoarquitectnico.
Hacia1890elmodernismoefectuelprimerintentoderupturaconlosestilosdelpasado.Peroal
fundarlarenovacinelornamentoy,conformealosprincipiosdelmovimientoArts&Crafts,en
oposicinconlasindustrializacin,prontoseprodujocansancioysuxitodurpocotiempo.Elnuevo
estilofueelque,aprovechandoloshallazgosestructuralesdelaarquitecturadelmaquinismo,se
enfrentconelproblemadedesarrollarunanuevabellezadelaformaqueseadaptasealas
condicionesmaterialesyconstructivas.Elracionalismoalcanzsumadurezenlosaosanterioresala
segundaguerramundial.
Caractersticasdelracionalismo:
Laadopcindeestructurasdeaceroodehormignyparedesligeras,muchasvecessimples
superficiesdecristal.
Laausenciadeornamentacin.
Unaestrecharelacinentrelaformaylafuncin.
Elempleodelasnuevastcnicas.
Laintencinsocial.
Influenciadelasartesplsticas:
ElRacionalismoestestrechamenteligadoconlasartesplsticas,especialmenteconlapintura.Todos
losmovimientosquedesdeprincipiosdesigloseirnsucediendoenlapintura,dejarnsuinfluencia
eneltrabajodelosarquitectosque,enmuchoscasos,seguirnlosprincipiosdeaqulla.Influyen
sobretodolossiguientesmovimientos:
ElCubismo,quetrataderepresentarlosobjetosentodossusaspectosdesdetodoslospuntos
devistaposiblesyreducidosasuscomponentesgeomtricosmssimples.
ElFuturismo,quetratadeconseguirundinamismoplstico;sepretendecaptarelmovimiento
delosmodelosencadaunadesussituacionesytodassimultneasanteelespectador.
ElExpresionismo,quebuscaunafuertevaloracindelaformayelcolor,tendenteala
consecucindeunnaturalismodefuerzavital.
ElNeoplasticismo,quereducelapinturaasumselementalexpresin:rectngulosdecolores
primariospurosconjugados(rojo,azulyamarillo).

www.arquiideas.com.ar
PrimerosArquitectos:
PeterBehrens,arquitectoydiseadoralemn.NacienHamburgoen1868yfallecien1940.Fueuno
delosprimerosexponentesdelracionalismo,seencuentraenelmovimientoalemndenominado
Werkbund,cuyaorientacingeneraltiendeaunafusindelosprincipiosdelArts&Craftsconlas
nuevasinnovacionesmecnicas,frutodelempleodelosnuevosmaterialesysuscondicionestcnicas.
Inicisucarreracomografista,dentrodelacorrienteArtNouveau,apartirde1900comenza
practicartambinlaarquitectura.Behrensevolucionmuyprontohaciaunestilogeomtricoy
austero,queconeltiemposeimpondracomoelarquetipodelaarquitecturaindustrial.
FuecontratadoporlaempresaAEG,empresaparalaquediseunagrancantidaddeproductos,
comoproyectista,constructorydiseadordelosproductosquefabricalacasa,en1909construye
paraellalafamosafbricadeturbinasdeBerln.Losmaterialesqueempleaparasuconstruccin,
hierroyvidrio,noerannuevos,aunqueporprimeravezfueronutilizadosaqudemaneraapropiadaa
sufuncinyalaestructuradelconjunto,conloqueseelevaronacategoraartstica.EnlaHchster
Farbwerke,cercanaaFrankfurt,construidaenladrillo,seacercalacorrienteexpresionista,aunque
fuemenosradicalenelusodelosmateriales.
Ensuestudiotrabajarontresjvenesquemstardeseconvirtieronenlosmaestrosdelmovimiento
moderno:WalterGropius,LudwigMiesVanderRoheyLeCorbusier.
AdolfLoos,arquitectoaustraconacidoenBrnoen1870yfallecidoen1933enViena,fueunodelos
primerosarquitectosqueserebelaroncontralastendenciasdecorativasdelmodernismo.Recibila
influenciaracionalistadelaescueladeChicagoyreaccioncontralasuperficialidaddelestiloArt
Nouveau,demodaensupoca.SufuertecrticaquedplasmadaenelconocidoensayoOrnamentoy
delito(1908)yenlaCasaSteiner(Viena,1910),unedificiocbicoliso,despojadodetodoadorno,que
fueunadelasprimerasviviendasconstruidasenhormignarmado.Niegaradicalmentetodo
decorativismo:labellezadebeconseguirsepormediodeunjuegoarmnicodesuperficiesy
volmenes.Estaeconomademedioseselexponentedeunamadurezexpresivaquedesprecialos
elementosornamentalessuperpuestos,noesenciales.Laconsecucindebellezadebelograrseapartir
deloselementosbsicoseimprescindiblesdelaconstruccin,todocuantoseaadanotieneraznde
sereindicaincapacidad.
Propugnaunaarquitecturasimplebasadaenplanos,combinadosdetalmodoquedeterminenun
espacioenmarcadoentreellos,peronocerrado,sinoencontactoconlanaturaleza.Elvolumendel
edificionoseenfrentaalespacioexterior,sinoslolaestructura.
LasideasradicalesdeLoostuvieronunaimportanteinfluenciaentrelosarquitectosvanguardistasde
lasiguientegeneracin,sobretodoenAustriayAlemania.
LeCorbusier,seutilizalapiedra,lamaderayelcemento,yconestosmaterialesselevantancasasy
palacios:estoesconstruccin.Elingeniotrabaja,Versunearchitecture,1923.
En1907vaatenercontactoconHoffmannenViena,luegopasaralestudiodeGarnier,dondeconoce
laciudadindustrial.EstartambinmuchotiempocolaborandoconPerret,aproximadamenteaoy
medio,letransmitirsusconocimientossobreelhormignarmadoylastcnicasparasuutilizacinen
estructuras.En1910entrarencontactoconPeterBehrens,conelqueaprendercualidades
artsticas.Hizovariosviajes,loqueleaportarnuevosconocimientossobrediversostiposde
arquitectura.SuviajealaToscanaledaconocimientosmedievalesyporelMediterrneo,conelque
aprenderdelaarquitecturatradicionalblanca,conluminosidad.
www.arquiideas.com.ar
LeCorbusierresumesuarquitecturaencincopuntos:
1.Laplantalibre,reivindicalaindependenciaentreestructura,cerramientoyladistribucininterna
delacasa,solicitandoparalaplantasucarcterdeobradearte.
2.Lafachadalibre,reivindicalafachadacomoobradearte,comounlienzoouncuadroquele
permitatrabajarconlibertad.
3.Lasventanasenlongitud,sustituyelasventanastradicionalesporestetipodeventanasque
recorrenlongitudinalmentetodalafachadadelacasa,podrdoblarlasventanasenlasesquinas.Deja
elcerramientocomoaislante.Todoestoserunfactorimportanteyaquelecambiaralailuminacina
suscasas.
4.Eledificiosobreunaestructuradepilotis.Ubicaralacasasobrepequeospilaresredondos,dando
lugaralaausenciadelzcalo.
5.Laterrazajardn,lautilizarentodassusobrascomopartedelacasa.VAaserunespacioenelque
ubicarelementosfigurativosdemaquinistas,querecuerdanalostemasdelaproduccinindustrial.
Unadesusprincipalesaportaciones,apartedelrechazoalosestiloshistoricistascompartidoconotros
arquitectosytericosdelmovimientomoderno,eselentendimientodelacasacomounamquinade
habitar(machinehabiter),enconsonanciaconlosavancesindustrialesqueincorporabanlos
automviles,losgrandestransatlnticosylosnuevosaeroplanos.Definilaarquitecturacomo"el
juegocorrectoymagnficodelosvolmenesbajolaluz",fundamentadaenlautilizacinlgicadelos
nuevosmateriales:hormignarmado,vidrioplanoengrandesdimensionesyotrosproductos
artificiales.Unadesuspreocupacionesconstantesfuelanecesidaddeunanuevaplanificacinurbana,
adecuadaalasnecesidadesdelavidamoderna.Duranteladcadade1920propusonumerosos
proyectosurbansticosyresidenciales,peroslopudoconstruirunaseriedevillasunifamiliares
cercanasaPars.
ParaLeCorbusier,arquitecturayurbanismoeranlomismo.Elurbanismoseproduceconel
ordenamiento,clasificacinyrepeticindepiezasarquitectnicas.Usandoestosconceptoscrearuna
ciudaddetresmillonesdehabitantes.Destacaelcentroformadoporrascacielos,losalrededorespor
reasresidenciales.Lomsdestacadoeslafigurageomtricaformadaenelcentroporloscuatro
rascacieloscentrales,unespaciovaco,centrosimblicodelaciudadcontempornea.
Susescritosmsimportantesserecogenenvarioslibros,entrelosquedestacanVersunearchitecture
(Haciaunaarquitectura,1927),Lamaisondeshommes(Lacasadeloshombres,1942)yQuandles
cathdralestaientblanches(Cuandolascatedraleseranblancas,1947).
AugustePerret,arquitectofrancsquenacienBruselasen1874yfallecien1954,enPars.Inicila
construccindeedificiosmedianteestructurasdehormignarmado,comomuestraeledificiode
viviendasdelarueFranklin(19021903)enPars,laprimeraobraresidencialconstruidaeneste
material.Perretsiempreintentmostrardeunaformaexpresivalaestructuradesusedificios.
Destacarporsuinnovacinenelusodelhormignarmado,lousardemuydiversasformas,loque
implicarunanuevaarquitectura:optimizarydisearlosesqueletosoretculosgenerandonuevas
posibilidadesformalesyconstructivas.Desarrollaunnuevolenguajellegandoarealizargrandes
apuestas.Coneltiempo,susproyectosevolucionaronhaciaelestudiodelasproporcionesclsicas,
msrelacionadasconsusantecesores,comoseobservaenlaiglesiadeNotreDameduRaincy(1923).
Despusdelaguerramundialrealizlareconstruccindeciudadesenteras.

www.arquiideas.com.ar
Arquitecturadeentreguerras.
Cincogruposdeartistas,surgidosarazdelaprimeraguerramundial,influirandecisivamenteenla
arquitecturaqueseibaadesarrollardurantelosaosprecedentesalasegundaguerramundial:
constructivismo,DeStijl,futurismo,expresionismoyBauhaus.
ElConstructivismo:
EmpezenMoscpocodespusdelaprimeraguerramundialytuvosuorigenenlasobrasyteoras
deloshermanosescultoresNaumGaboyAntoinePrevsner.Amboslanzaronen1920unManifiesto
realistaenelcualexplicabanlasideasdelconstructivismo.Aestemovimientoseadhirieronotros
artistasrusoscomoVladimirTatlin,KasimirMalevitchyElLissitzky.
Elconstructivismorenunciabaalaestticadelamasa,reemplazndolaporlaestticadelneasy
planos.Afectabaatodaslasartesplsticas,peropartiendosobretododelaescultura.
Estemovimientohasidorepetidamenterelacionadoconelcubismo.Tambinelarteconstructivista
presentabarelacionessimplesdeformasgeomtricas,alascualespuedenserreducidastodaslas
formasnaturales,segnelenunciadodelpintorCaznnedeque,enlanaturaleza,todoseaproximaa
laesfera,alconooalcilindro.
Enlaarquitectura,elconstructivismopuedeserconsideradocomounapartedelfuncionalismoque
abandonladecoracincindosealaconstruccinyenelqueelefectoestticovienedado
solamenteporlarelacinmasaespacio.
En1922tuvolugarunaInternacionalconstructivistallevadaatrminoporElLissitzkyyelholands
TheovanDoesburg,queproclamaralaimportanciadelamquinaenlaestructuradelaconstruccin.
SepuedencitarcomoejemplosdelconstructivismoelproyectodemonumentoqueVladimirTatlin
presentenMoscparalaIIIInternacional;elcroquisparaeledificiodelperidicoPrawda,en
Leningrado(1923),porloshermanosAlexanderyVladimirVesmin;oelproyectoEstiranubesdeEl
LissitzkyyMartStam.
CabecitartambinlasarquitecturassuprematistasdelpintorKasimirMalevich,construccionesde
maderaplsticoarquitectnicas,conlascualessuautorformasencilloscubos.Malevichdabael
nombredesuprematismoalartedelapuraabstraccin.
DeStijl:
ElgrupoholandsDeStijl,queeditabaunarevistadelmismonombre,seformen1917,enLeiden.
Pertenecanalpintores,arquitectos,escultoresydiseadoresdeobjetosindustriales.
Eldarforma,principioconductordelStijl,estabadominadoporelneoplasticismodelospintores
MondrianyTheovanDoesburgysignificabalatotalrupturaconlatradicin.
Enlaarquitecturapredominalalnearectayaunquelabasedeledificioeselcubo,tratadeimaginarse
lasparedesinterioresdeseparacinprolongadasenelexterior,rehusndosetodadelimitacindelas
fachadasinteriores,posterioresylaterales.Lostrescoloresprimarios,rojo,azulyamarillodeben
cubrirtodaladiversidaddeformas,aadindose,comocoloresdecontrate,blanco,negroygris.El
cuerpodeledificioesabierto,yanoestrodeadodeunmuro,sinoarticuladoporlaformay
diferenciadoporelcolor.
www.arquiideas.com.ar
EjemploscaractersticosdelaarquitecturadelStijleslacasaScheder,diseadaenUtrech(1924)por
GerritThomasRietvelayelcafDeUnie,enRotterdam,construidoporJacobusOuden192425y
destruidoenelbombardeode1940.
Caractersticas:
Llegaralaabstraccinmediantelaarticulacindelalneahorizontalconlavertical,elngulo
rectoylostrescoloresprimarios.
TuvounainfluenciadeF.L.Wright.
Futurismo:
Pertenecealgrupodelasvanguardias.Comenzen1909siendounmovimientopoticooliterarioque
pasaserpictricooescultricoparafinalmenteacabarsiendounmovimientoarquitectnico.
ElpoetaMarinettiescribiunprimermanifiestosocialista,aunqueterminsiendofascista.Sealaba
dosaspectosimportantes:
Eliminarlotradicionalenlacultura(loclsico).
Impulsarlosvaloresdeunambientemecanizado.
Elmanifiestodelapinturaylaesculturaproclamaeldinamismocomounodeloselementosbaseenla
composicin.Enlaarquitectura,elarquitectoqueloimpulsaserAntoniodeSant'Elia.
AntoniodeSant'Elia,arquitectofuturistaitalianocuyaobra,sobretododespusdesuprematura
muerte,ejerciunainfluenciaimportanteenlaevolucindelaarquitecturamoderna.NacienComo
el30deabrilde1888.EstudienMilnyBoloniayen1912volviaMilnparaabrirsupropioestudio.
Acometimuypocosencargos,ylosquellegacompletarfueronmstardedemolidoso
transformados.En1914expusomuchosdesusdibujosarquitectnicos,reunidosbajoelttuloCitt
Nuova(Nuevaciudad)yseunialmovimientofuturistalideradoporelpoetaFilippoTommaso
Marinetti.Desdesumilitanciaescribidosensayostericos:Mesagio(Mensaje,1914)yelManifesto
dell'architetturafuturista(Manifiestodelaarquitecturafuturista),elaboradojuntoconMarinettiy
CarloCarr.AldesencadenarselaIGuerraMundialsealistenelejrcitoitalianoyperdilavidael10
deoctubrede1916enunaaccinmilitarcercadeMontefalcone.Ensusproyectosrecogilainfluencia
delaSecesinvienesaenespecialladeOttoWagner,yladelosrascacielosestadounidenses,pero
encualquiercasosiemprerechazlatradicinclsicaeuropea.Susdibujosmuestranedificios
marcadamenteverticales,enocasionesconascensores(elevadores)exterioresysurcadosporcalleso
avenidaselevadas.Estosproyectosutpicos,ascomosusexhortacionessobreelusodelosnuevos
materialesindustriales,hacenqueseaconsideradocomounodelospionerosdelmovimiento
modernoenlaarquitectura.
Laciencia,latcnicaylasposibilidadesdelaelectricidadharnposiblesnuevosedificios.Nohabr
catedralesoacademiasporponerunejemplo,sinoquelosgrandesedificiossernestacionesde
ferrocarril,puertos,...Seconstruirunagranciudadconinmensosastillerosuotrosedificiosdegran
actividad,dinmicos.Eledificiosercomounagranmquinaconstruidaconhormign,hierroyvidrio.
Serunaarquitecturasinornamentos,nitalladosopintados.Labellezarecaersobrelasimplicidad
formal.Losedificiosseconstruirnadiferentesniveles,yconcuerposcilndricosoprismasyplanos
inclinados.

www.arquiideas.com.ar
Expresionismo:
En1914,PaulScheerbartpublicasuobraGlassarchitectur(arquitecturadecristal),debidoal
necesitadocambiofuncional,perosobretodoesttico.Scheerbartpensabaquelaarquitecturade
cristalnosintroduciraenunanuevaculturaquemejoraralaactual,realizaracambioscomola
construccindecasasconmurosdecristalparacambiarelcarctercerradodelashabitacionesydejar
pasarlaluzensutotalidad,yaspoderobservarelmaravillosomundodecolores.
BrunoTaut,en1914,construylaCasadeCristal,inspiradaporScheerbart.Todoenellaestaba
destinadoaunafuncindidctica,detalformaquecuandoseestabaenellaseiniciabaunviajede
conocimientoytransformacindelaspersonas,purificndolas.
Afinalesde1916,Tautorganizunacorrespondenciaepistolarentreartistasyarquitectos,enellase
exponanlasvisionespersonalesendibujosycomentarios.Estoconstituyundesarrollodel
expresionismo,porelquehanpasadotodoslosarquitectosalgunavezensucarrera.
Peroelexpresionismonollegasloconelcristal,hayotrosarquitectoscuyaarquitecturamantiene
relacinconlanaturaleza.Mendelsohn,unodeestostrececomponentes,usellenguaje
expresionistaconunavisinmediadorahacialanuevaeramaquinista,perotermincontrastandolo
viejoconlonuevo,loqueleprodujounefectodechoque,yenestadireccinsefueolvidandodel
mundomecnico.
LaBauhaus:
Bauhauseselnombredeunaescueladediseo,arquitecturaeindustria,fundadaen1919enWeimar
(Alemania)porelarquitectoWalterGropius,trasladadaaDessauen1925ydisueltaenBerlnen1933.
Puededecirsequeelesprituylasenseanzasdeestainstitucinseextendieronportodoelmundo.
CreacinehistoriadelaBauhaus:
1fase)1922.Seconsolidacomoescueladeartistasyarquitectos.Fueunapocacaracterizadaporla
adopcindetodoellenguajedeDeStijl,tuvounaincidenciaimportantedeVanDeosburg.
2fase)1924.Reconocidainternacionalmenteaunquevaatenerataquespolticos,tantodeladerecha
comodelaizquierda.
3fase)1925.SetrasladaaDessauyseconstruyeunnuevoedificiodiseadoporGropius.Estasera
unapocadegranproduccin.
4fase)1928.WalterGropiusdejaalBauhausdespusdenueveaos,susiguientedirectorser
HannesMeyer,queestarenlaescuelahasta1931,sultimodirectorserMiesVanderRohe.
Gropiussostenaqueelartistayelarquitectodebansertambinartesanos.Segnl,unedificio
terminadohadeserelresultadodelalaborconjuntadelosartistasyartesanos,cadaunodeloscuales
habraportadosutrabajo.Gropiuspropugnabaeltrabajoenequipoparalaconstruccin,el
mobiliario,lacermicayparatodaslasdemsartesrelacionadasconlaarquitectura.Tambinla
formacinindustrialentrabaenelplandeenseanzadelaBauhaus.Gropiusnoeraenemigodel
empleodelasmquinas,sinoquelassubordinabaalaaccincreadoradelartista.
Logrreunirunprofesoradomagnifico,quealcanzungranxitoensumisin.Loformabanpintores,
escultores,decoradores,arquitectos,etc.
www.arquiideas.com.ar
Comoarquitectosasealardelaescuela,debemoscitaralosquefuerondosdesusdirectores:Walter
GropiusyMiesVanderRohe.
WalterGropius,nacienBerlnen1883yfallecien1969enBoston.Estudiarquitecturaenlas
universidadesdeMunichyBerlnCarlottenburg.Entre1907y1910trabajenelestudiodelarquitecto
PeterBehrens.En1911seunialDeutscherWerkbund,institucincreadaparacoordinareltrabajode
losdiseadoresconlaproduccinindustrial.DespusdelaIGuerraMundialdirigidosescuelasde
arteenWeimar,hastaquelastransform,en1919,enlanuevaBauhaus.Susprincipaleshiptesis,
queformabanpartedelosprincipiosideolgicosdeestaescuela,fueronlaeconomaexpresivayla
adecuacinalosmediosproductivosparatodaslasformasdediseo,unaespeciedeuninentreel
arteylaingeniera.Estosconceptostambinseplasmanensusedificios,queejercieronunaenorme
influenciaenlaarquitecturamoderna.GropiusabandonsucargocomodirectordelaBauhausen
1928ycontinusucarreracomoarquitecto.Suoposicinalpartidonazileobligaabandonar
Alemaniaen1934,ydespusdepasarvariosaosenGranBretaaemigraEstadosUnidosparadar
clasesenlaUniversidaddeHarvard.
Paral,loimportanteeralaformulacindeunnuevolenguajecomounnuevomtodo,nosepueden
darsolucionespreparadas,sinomtodospararesolverlosproblemaspasoapaso.Esdecir,la
arquitecturanoesunproblemaexclusivodeformas,loimportanteeselmtodo,atravsdel,se
consiguelaforma.
LudwigMiesVanderRohe,(18861969),arquitectoalemnnacionalizadoestadounidense,unodelos
maestrosmsimportantesdelaarquitecturamodernaycontodaprobabilidadelmximoexponente
delsigloXXenlaconstruccindeaceroyvidrio.
LaarquitecturadeMiessecaracterizaporunasencillezesencialistayporlasinceridadexpresivadesus
elementosestructurales.Aunquenofueelnicoqueintervinoenestosmovimientos,suracionalismo
ysuposteriorfuncionalismosehanconvertidoenmodelosparaelrestodelosprofesionalesdelsiglo.
Suinfluenciasepodraresumirenunafrasequelmismodict,ysehaconvertidoenelparadigma
ideolgicodelaarquitecturadelmovimientomoderno:"menosesms".Suobrasedestacaporla
composicinrgidamentegeomtricaylaausenciatotaldeelementosornamentales,perosupotica
radicaenlasutilmaestradelasproporcionesyenlaeleganciaexquisitadelosmateriales(en
ocasionesemplemrmol,nice,travertino,acerocromado,bronceomaderasnobles),rematados
siemprecongranprecisinenlosdetalles.Susprimerasobrasyamuestranelcaminoquecontinuara
duranteelrestodesucarrera.Entrelosproyectosnoconstruidosmsemblemticosestnuna
coleccinderascacielosdeaceroyvidrio,queseconvirtieronenelsmbolodelanuevaarquitectura.A
finalesdeladcadade1920acometidosdesusobrasmaestrasmsrepresentativas:elpabelln
alemnparalaExposicinUniversaldeBarcelonade1929ylacasaTugendhat(1930)enBrno.En
ambosedificiosutilizunaestructuradepequeospilaresmetlicoscruciformesqueliberabanelrea
delaplanta,compuestaporespaciosquefluyenentreligerospanelesdenice,mrmolomaderade
bano,delimitadosporgrandescristalerasqueocupantodasualtura.Seconsideraunodelos
maestrosmsimportantesdelaarquitecturamoderna,juntoconelsuizofrancsLeCorbusieryel
estadounidenseFrankLloydWright.SuhuellahasidoespecialmenteprofundaenEstadosUnidosyla
mayoradelosrascacielosconstruidosportodoelmundosiguenparcialototalmentesus
planteamientoscompositivos.

www.arquiideas.com.ar
ArquitecturaOrgnica.
Frentealfuncionalismo,arquitectosimportantescomoFrankLloydWrightenNorteamrica,Henry
vandeVelde,EricMendelshonyAlvarAalto,eneuropa,sehanesforzadoporconseguiruna
arquitecturaqueseparecieraenformaocarcteraunorganismonaturalyquetuvieselamisma
unidad.
PeseaqueelorganicismoesunatendenciapropiadelsigloXX,yaVasariyMiguelAngelhablabande
unaarquitecturadeproporcionesorgnicasconelcuerpohumano.Losarquitectosmodernos
concibenlaarquitecturaorgnicacomolafusindelasdiferentespartesoelementosdeunedificioen
untodoorgnicoqueimitalanaturalezayseinsertaenellacomoparteintegrantedelamisma.
EnestohainsistidoFrankLloydWright:unedificionodebeestarsobreunacolina,sinoformarparte
delacolina,comosihubieranacidodelatierra.
FrankLloydWright,unodelosprincipalesmaestrosdelaarquitecturadelsigloXX.Naciel8dejunio
de1867enRichlandCenter(Wisconsin).EstudiingenieracivilenlaUniversidaddeWisconsinyen
1887viajaChicagoparatrabajarcomodibujanteenelestudiodeAdler&Sullivan.Unodelossocios
deestacompaa,LouisHenriSullivan,ejerciunaimportanteinfluenciaenlaobradeWright,que
siempreleconsidersumaestro.En1893abrisupropioestudiodearquitecturaenChicago.Wright
acueltrminodearquitecturaorgnica,cuyaideacentralconsisteenquelaconstruccindebe
derivarsedirectamentedelentornonatural.Desdelosiniciosdesucarrerarechazlosestilos
neoclasicistasyvictorianosqueimperabanafinalesdelsigloXIX.Siempreseopusoalaimposicinde
cualquierestilo,convencidocomoestabadequelaformadecadaedificiodebeestarvinculadaasu
funcin,elentornoylosmaterialesempleadosensuconstruccin.Esteltimosiemprefueunodelos
aspectosdondedemostrmayormaestra,combinandoconinteligenciatodoslosmaterialesde
acuerdoconsusposibilidadesestructuralesyestticas.
Otradesusaportacionesfundamentalesalaarquitecturamodernafueeldominiodelaplantalibre,
conlaqueobtuvoimpresionantesespaciosquefluyendeunaestanciaaotra.Esteconceptoes
evidenteenlasllamadasprairiehouses(casasdelapradera),entrelasquedestacanlaMartinHouse
enBuffalo(NuevaYork,1904),laCoonleyHouseenRiverside(Illinois,1908)ylaRobieHouseen
Chicago(1909).
Wrightfueelpioneroenlautilizacindenuevastcnicasconstructivas,comolosbloquesdehormign
armadoprefabricadosylasinnovacionesenelcampodelaireacondicionado,lailuminacinindirectay
lospanelesdecalefaccin.ElLarkinBuildingenBuffalo(NuevaYork),proyectadoen1904,fueel
primeredificiodeoficinasendisponerdeaireacondicionado,ventanasdobles,puertasvidrierasy
mueblesmetlicos.Entresusinnovacionesestructuralesdestacaelsistemaantissmicodesarrollado
enelenormeHotelImperialdeTokio:paraganarflexibilidad,empleunaestructuradevoladizos
apoyadaenunoscimientosqueflotansobreunlechodebarro.Eledificioseconcluyen1922yno
sufriningndaoenelterribleterremotodelaosiguiente.
Entre1909y1910seautoexilienEuropa,acosadoporproblemaspersonalesyenemistades
profesionales.AsuregresoseestablecienTaliesin,dondeconstruysupropiacasayunestudio
escuelainspiradoenlasrelacionesmaestrodiscpulo.Pocoapocofueobteniendoelmerecido
reconocimientointernacional,aunquelosencargosmsimportantestardaronenllegar.En1959
concluyeledificiohelicoidalparaelMuseoSolomonGuggenheimenNuevaYork.
Entresusaportacionestambindestacansusnumerososescritos,entrelosqueseincluyenAn
Autobiography(Autobiografa,1932,revisadaen1943),AnOrganicArchitecture(Arquitectura
www.arquiideas.com.ar
orgnica,1939),yNaturalHouse(Casanatural,1954).Wrightmuriel9deabrilde1959enPhoenix
(Arizona).
AlvarAalto,arquitectoydiseadorfins,unodelosmsdestacadosdelsigloXX,logrdotaral
racionalismopuro,tantoensusedificioscomoensusmuebles,deunencantoycalidezpococomunes.
SusprimerosedificiosfamosossonlasoficinaseimprentadeunperidicoenTurku(19271930),
clebreporlascolumnasafiladasquesostieneneltechodelasaladeprensa;labibliotecadeViipuri,
quesehaconvertidoenejemplodeestetipodeedificiosparalaarquitecturamoderna;yelsanatorio
antituberculosodePaimio(19291933),donde,ademsdelosavancestecnolgicos,lospacientes
disfrutandeelementosarquitectnicoscomolossoleadosbalcones,abiertoshaciaunasmagnficas
vistas.Parasteyparaotrosmuchosedificios,Aaltoysuprimeramujer,AinoMarsio,disearonla
decoracinylosmuebles,casisiempredemaderalaminada.
En1935fundaronlaempresaArtek,quetodavahoyproduceunmobiliarioinnovador.Lareputacin
internacionaldeAaltocreciconunaseriedeedificiosanterioresalaIIGuerraMundial,todosellos
realizadosconestructurasdemadera,comoelPabellndeFinlandiadelaExposicinInternacionalde
Parsde1937olaVillaMairea(19381939),construidaparaunclienteacomodado,endondeadems
consigue,siguiendolosprincipiosdelaarquitecturaracionalista,unasensacindelujohastaentonces
nuncalograda.
LlegalosEstadosUnidosen1940comoprofesorinvitadoporelMassachusettsInstituteof
Technology(MIT),yallpermaneciochoaos,duranteloscualesproyectlaBakerHouse(1947),una
sorprendenteresidenciacuyaplantaserpenteajuntoalroCharles.
AaltoregresaFinlandiaen1948paradirigirlaOficinadeReconstruccindeestepas,despusdela
devastacinproducidaporlaIIGuerraMundial.IdeparaSyntsalo,unavillaislea,elAyuntamiento
(19501952),deladrilloymadera,elevadosobreunpodium.DelosedificiosdeAaltoenHelsinki,el
msimpresionanteeslaCasadelaCultura(19671975),situadaalaorilladellago.
HenryvandeVelde,diseadorytericobelga.Seestrencomoarquitectoycomodiseadoren1895
cuandoproyectyconstruyunacasaparasmismoenUccle,cercadeBruselas.Conellapretenda
ponerdemanifiestolasntesissupremadetodaslasartes.
VandeVeldecreaenlareformadelasociedadmedianteeldiseodelentorno.Paral,lacasa
unifamiliareraelprincipalvehculosocialmedianteelcualpodantransformarsegradualmentelos
valoresdelasociedad.Aunqueseesforzabaporlograrunaculturadelaformaquefueseempticay
vital,noeraconsciente,sinembargo,delatendenciainnatadetodaslasarquitecturashaciala
abstraccin.Enestecontexto,susempiternorespetoporelGticopuedeconsiderarsecomonostalgia
porunaarquitecturaenlaquelavitalidadinmediatadelaformafuerzallegabaasersuperadaporla
sublimeabstraccinestructuraldelconjunto.
Hizounasutildistincinentreornamentacinyornamento,afirmandoquelaprimera,debidoaque
eraaplicada,notenarelacinconelobjeto,mientrasqueelsegundo,debidoaquevenadeterminada
funcionalmente,quedabaintegradoenl.
LaconversinapolneadeVandeVeldecoincidiconelclmaxdesucarreraenWeimar,en1904fue
nombradoprofesordelarecincreadaEscueladeArtesyOficios,diseolasnuevasdependenciasde
laescuela,elncleodeloquecatorceaosmstardeseconvertiraenlaBauhausdeWeimar.Sin
embargo,estemomento,elmstriunfaldesucarrera,estabaensombrecidoporprofundasdudas
interioresconlasqueempezacuestionarlaprerrogativadelosartistasparadeterminarlaformade
losobjetos.
www.arquiideas.com.ar
Sumayorobrafue,quizs,eladmiradoteatrodelaExposicindelWerkbund,ltimaformulacindela
estticadelaformafuerzadeVandeVelde.Fundiendoalosactoresconelpublicoyelauditoriocon
elpaisaje,sepresentabacomounasingularexpresinemptica.
EricMendelshon,arquitectoalemncuyosdiseoscurvilneosyexpresionistasrepresentaronuna
alternativaalestilofuncionalistaimperanteenelsigloXX.Llamlaatencinen1918conunaseriede
bocetosqueaportabanunanuevamaneradehacerarquitectura.Sebasabaenlautilizacin
expresionistadediseoscurvostantoenlneascomoenvolmenes.Todoestosecompruebaenel
observatoriodeEinsteinenPotsdam(1921).Duranteladcadade1920unaseriedeencargospara
tiendasycinesleayudaronaevolucionaryafirmarsuexpresin.Estosedificiosmuestranlainfluencia
quetuvoFrankLloydWrightensuobra.Fachadascurvas,lneasmarcadasylargosventanales
horizontales.EnelpabellnDeLaWarr(1935,BexhillonSea,Inglaterra)incluyeunaescalerade
caracolencerradaenunatorredecristal.Sumaterialpreferidofueunhormignmuyfluidoquese
ajustabaconprecisinasuestiloexpresionista
ArquitecturaposterioralaIIGuerraMundial.
ApartirdelfinaldelaIIGuerraMundialsepresentanalosarquitectostareasdemximaenvergadura:
lareconstruccindelasciudadeseuropeasdestruidas,lacreacindecentrosurbanosculturalesy
comercialesenlasgrandesurbesnorteamericanasylafundacindenuevascapitalesenAsia
(Chandigard)yenSudamrica(Brasilia).
Latcnicadegrandesconjuntossucedialaedificacinaisladadeaosdeentreguerras.Estecambio
semanifiestaclaramenteenlainteraccinquecomienzaadarseentrelaarquitecturatradicionalde
edificiosylaarquitecturadecomunicaciones(puentes,autopistas,aeropuertos),conloqueel
arquitectopasaaactuarenlaplanificacindelpaisajeydelespacio.
Seponenarevisinlosprincipiosdesarrolladosporlaarquitecturadurantelosaosveinteytreinta.En
eltranscursodeesteprocesoelfuncionalismoqueseatribuaalngulorectoexperimentaun
considerableretroceso.Lareflexincreadorasevuelvecadavezmshaciaunanuevainterpretacin
delaarquitecturaorgnica.
EntretantoMiesvanderRohe,queen1937emigraEE.UU.,hallevadoelrascacieloshastaunnivelde
refinamientoestructuralenelquesecompaginan,dentrodeunasolucinclsica,lafuncin,la
produccintcnicamentenormalizadaylainvencindeformas.Consideracionesdeordentcnicoy
prctico,comosonlaproduccinenserieyelcrecimientodemogrfico,aconsejanquesiga
utilizndoselaedificacincelular,resueltasegnelsistemarigurosodeverticalesyhorizontales,en
aquelloslugaresdondehayandealojarsegrandesconcentracioneshumanas,estoes,edificiosde
oficinasyedificiosdeviviendas.Comoventajasdeesteprocedimientosesealaunmayornmerode
zonasverdesydeespacioparaeltrfico.
Encontrasteconlasencillezdeformasdeestaarquitecturautilitariaseconstruyeunaseriedeobras
monumentalesnicas,paracuyarealizacinserecurrecadavezmsalasformaslibres,orgnicasy
plsticas.Setratafundamentalmentedeedificiosreligiosos,teatros,salasdeconciertoseinstalaciones
deportivas.
Deestapocaresaltancuatrograndesarquitectosconsusdiferentesestilosysusmanerasdeenfocar
laarquitectura:losSmithon,AldoVanEyck,RossiyVenturi.
Smithson,AlisonyPeter,parejadearquitectos,maridoymujer,primerosdefensoresdelespritu
brutalista.Aprincipiosdelosaoscincuentaelesteticismoantropolgicopusoencontactoalos
SmithsonconelfotgrafoNigelHendersonyconelescultorEduardoPaolozzi.Losaos19511954
www.arquiideas.com.ar
fueroncrucialesparasuformacinarquitectnica.Yaplenamentededicadosarealizacindelaescuela
palladianaymiesianadiseadaen1949paraHunstanton,enNorfolk,terminadaunoscincoaosms
tarde,losSmithsonprolongaronsuxitoinicialconunasecuenciadepropuestasdeconcurso
sumamenteoriginales,unosproyectosqueslopuedenversecomointentosdeinventarunaclasede
arquitecturatotalmentedistinta.
Elespritusubyacentedelasensibilidadbrutalistaoriginalsehizopblicoporprimeravezconla
exposicinParalelodelavidayelarteinstaladaenLondresen1953.En1956disearonlaCasadel
Futuro,presentadaenlaExposicindelHogarcomocasaideal.
Durantelasegundamitaddeladcadadeloscincuenta,seapartarondesusimpatainicialporel
estilodevidadelproletariadoparaaproximarsemsaunosidealesdelaclasemediaquebasabansu
atractivotantoenelconsumoostentosocomoenlaposesingeneralizadadelautomvil.Almismo
tiempo,seguansiendomuypocooptimistasconrespectoalpotencialevidentequeesamovilidad
recindescubiertamostrabaparadestruirtantolaestructuracomoladensidaddelaciudad
tradicional.EnsuestudiodeLondres,de1956,intentaronresolverestedilemaproyectandola
autopistaelevadacomonuevasolucinurbana.LosSmithsonestabanenestapocaobsesionadospor
lapromesaliberalizadoradelamovilidadenmasa,cuyaconsecucinqueranexaltarconunapropiado
marcoarquitectnico.
AldoVanEyck,arquitectoqueencabezjuntoalosSmithsonlageneracinqueenelIXCIAM
cuestionlascuartocategorasfuncionalistasdelaCartadeAtenas:vivienda,trabajo,diversiny
circulacin.Estegrupobuscabalosprincipiosestructuralesdelcrecimientourbanoylasiguiente
unidadsignificativaporencimadelaclulafamiliar.
LacarreradeAldoVanEyckestuvodedicadaensutotalidadaldesarrollodeunaformadellugarque
resulteapropiadaparalasegundamitaddelsigloXX.Desdeelprincipio,VanEyckabordtemasquela
mayoradelTeamXhabrapreferidopasarporalto,ymientrasqueelgrupomantenasuvigorinicial
graciasaunoptimismoingenuo,VanEyckestabaanimadoporunimpulsocriticoquerayabaenel
pesimismo.Supreocupacinpersonalporlasculturasprimitivasyporlosaspectosintemporalesde
laformaconstruidaqueinvariablementerevelabantalesculturas,databadeprincipiosdelosaos
cuarenta,demodoquecuandoseunialTeamXyahabaadoptadounaposturasingular.
Suintersporlarelacininteriorexteriorycasaciudadsehizopatenteensupropiaobraafinalesde
losaoscincuenta,ydemodoparticularenelhogarinfantildeAmsterdam.Enestaescuelapusode
manifiestosuconceptodeclaridadlabernticamedianteunasecuenciainterconectadadeunidades
familiaresabovedadas,unidastodasbajounacubiertacontinua.
Rossi,arquitectonacidoenMiln.DurantelaIIGuerraMundialestudioenlaescueladelospadres
SomaschienellagoComo,ytiempodespusenelColegioenLecco.Trasterminaralaguerra,ingreso
enelPolitcnicodeMilnpararecibirsutitulodeArquitectoen1959.
Publicen1966untextosingularmentetrascendenteparaelracionalismoL'architetturadellacitt,
resaltabaelpapelquedebandesempearlostiposedificatoriosyaestablecidosenladeterminacin
delaestructuramorfolgicadelaformahumanaamedidaquestasedesarrollaeneltiempo.
Rechazabaelprincipiosegnelcualsesuponequelaformasucedealafuncin.Conscientedequela
racionalidadinteresadatenatendenciaaabsorberydistorsionarcualquiergestoculturalsignificativo,
Rossiestructursuobraentornoaloselementostectnicoshistricosquepodanrecordary,sin
embargo,trascenderlosparadigmasracionalesperoarbitrariosdelaIlustracin:laformapura
propugnadaenlasegundamitaddelsigloXVIII.
www.arquiideas.com.ar
SiguiendolatesisexpuestaoriginalmenteporLoosensuarticuloArchitektur(1910),Rossireconoca
quelosprogramasmsmodernoseranvehiculosinadecuadosparalaarquitectura,yparalesto
significabarecurriraunaarquitecturallamadaanalgicacuyosreferentesyelementosdeban
abstraersedelovernculoenunsentidolomsamplioposible.
Unaccidenteautomovilsticoquesufrien1971lecambiolavidacasialterminarsujuventudylo
inspiroaproyectarelcementeriodeModenayelcementeriodeSanCataldo.Cincoimportantes
proyectosfueroncompletadosen1988elPalazzoRegionaleenPerugia;unacapillafunerariaen
GiussanoconstruidaparalafamiliaMolteni;uncentrocvicoparalaciudaddeBorgoricco;elCentro
TorriShoppingenParma;lacasaAuroraylasoficinascentralesdeGFT.Conlaconstruccindeestos
importantesproyectos,Rossiganoclientesentodoelmundo,porejemploconstruyo:CanaryWharf
OfficesenLondres,unagaleradearteenJapn,ungrancomplejodeedificiosenLaHaya,la
restauracindeunmonasterioenSevilla,Espaa,yensupropiopasunestadioymuchosotros
proyectosms.Asmismoen1989ganoelconcursoparaeldiseodelDeutschesHistorisches
MuseuminWestBerlin.Aldo.
Rossihaalcanzadounniveldedistincincomoterico,escritor,artista,maestroyarquitectotantoen
sunativaItaliacomoanivelmundial.AlgunoslocomparanconLeCorbusier,perotodosestnde
acuerdoenqueesunpoetaquehacearquitectura.
Venturi,arquitectoitaliano,seguidordelpopulismo:Elreconocimientodelaprdidadelaidentidad
culturalaparecidoenlaesteladelprocesodeurbanizacin,retornconfuerzaamediadosdelosaos
sesenta,cuandolosarquitectosempezaronadarsecuentadequeloscdigosreduccionistasdela
arquitecturacontemporneahabanllevadoaunempobrecimientodelentornourbano.
Conlapublicacinen1972deLearningfromLasVegas,escritoporelpropioVenturi,DeniseSCOTT
BrownySteveIzenour,laevolucinsensibleyjuiciosadeVenturiacercadelasrealidadesculturales
conlasqueseenfrentabalaprcticacotidiana,lanecesidaddeponerelordenfrentealdesordeny
viceversa,pasdelaaceptacinelmalgustoasuglorificacin.VenturiestabadecididoapresentarLas
Vegascomounautnticoarrebatodefantasapopular.
COMENTARIOPERSONALOENVOLVENTE
AunqueeltrabajoenstratasedelaArquitecturaenelsigloXX,comoasmuestrasutitulo,empece
tratandoeltemaretrasndomeunosaos,parapoderexplicaryquesecomprendieselaevolucinde
laarquitecturaensteltimosiglo.
ElsigloXIXfueelsiglodelairrupcinlasmquinas,graciasalallegadayutilizacindenuevos
materialescomoelhierroyelvidrio.Unidosaunasnuevastcnicasdeconstruccinyalaaparicinde
unanuevaformadeestructuras:elhormignarmado,materialprcticamenteindispensablehoyen
da,llevaronalaaparicindeunanuevaarquitectura:elModernismo.Suprincipalintencinera
romperconlaarquitecturadelpasadoydejaraunladotodaunaseriedehistoricismosquehabanido
surgiendoalolargodelahistoria.SurgienAmricaconLaEscueladeChicagoyaosmstarde
aparecienEuropabajolacorrientedelArtNouveau.
Laintencindelmodernismoeracrearunanuevaarquitectura,unnuevoestilo,quemezclasela
utilizacindetodotipodemateriales,muycuidadoporlosarquitectos,consiguiendodiversasformasy
texturas,laslneasondulantesyasimtricasalanaturaleza,ybasndoseenlaornamentacinyenel
decoro.
EntrandoenelsigloXX,encontramoselRacionalismo,unnuevomovimientoquerecogelosembrado
porelModernismo,utilizalosnuevosmateriales,nuevasestructurasdeacerouhormign,aparece
www.arquiideas.com.ar
unnuevoconcepto:lautilidad;losedificiossediseandeunaformaconcretadependiendodeluso
quevallanatener.Almismotiemposeproduceunrechazoalaornamentacin,yanoesnecesaria,si
construimosunedificioparaalgoconcreto,noesnecesarioqueseaespecialmentebello,yademsun
edificiosimpletambinentraaunabellezasingular.Segnseavanzaenelmundodelacienciayla
tcnica,sevanintroduciendonuevastcnicasyavancesenelmundodelaarquitectura,seemplean
nuevasformasdeconstruir.
DeestapocamepareceimportanteresaltaraarquitectosdelatalladePeterBehrens,fundadordela
Werkbundalemana,exponentedelaarquitecturaindustrial;AdolfLoos,elprimerarquitectoque
intentaromperconeldecorodelModernismoyqueinfluirenposterioresarquitectosyvanguardias;
LeCorbusierysusnuevoscincopuntossobrelaarquitectura,aspectostotalmentenuevosy
revolucionariosquesignificaronunantesyundespusyquecambiaronelconceptodeedificio,ste
hasidoconsideradounodelosmaestrosdelaarquitecturamodernayAugustePerret,quindestacar
porlautilizacindelhormignarmadoyporcrearnuevasformasestructurales.
DespusdeestaentradaarquitectnicaenelsigloXX,mepareciconvenientehacerunaseparacin
cronolgica:durantelasdosguerrasmundialesporunaparte,ydespusdelaIIGuerraMundialpor
otra.EntremediosapareceenAmrica,unanuevamaneradehacerarquitectura:LaArquitectura
Orgnica,encabezadaporFrankLloydWright,proyectaunaarquitecturaexcepcional,entotalarmona
conlanaturaleza.Sivesunpaisajetotalmentenaturalenelqueseencuentraunacasadeeste
maravillososarquitectonotedarscuentadesuexistencia,seracomounrbolms,encambiosila
casafuesedeotroestilo,seguramenteseveracomounpegote,eseeselresumenyloquepretenda
Wrightconsuarquitectura.TambinaparecenotrosarquitectoseuropeoscomoAlvarAalto,Enryvan
deVeldeoEricMendelshon,quetuvieronunagraninfluenciadelmaestroWright.
Volviendoatrs,enlaetapaquetranscurreduranteIylaIIGuerraMundial,aparecenunosgruposo
vanguardiasqueintentancrearnuevasarquitecturas,estosseran:elconstructivismoruso,elgrupo
neoplasticistaDeStijl,elfuturismo,elexpresionismoylaescuelaBauhausconGropiusyMiesvander
Rohealacabeza.
Generalmentelasvanguardiaspartandelasartesplsticas,laseesculturaopintura,yutilizaban
mucholalnearectaylosplanos,utilizandodiversasformasgeomtricas,elcuboseraelejemploms
significativo.Conesteestilopartanelconstructivismo,queserelacionymuchoconelcubismo,yel
grupoDeStijl.Porotraparteelfuturismoqueraacabarcontodolaanterior,loclsico,para
introducirsemsenunaarquitecturadelfuturo,valgalaredundancia.ElExpresionismovenecesario
uncambiofuncional,perosobretodoesttico.Paraello,utilizalosmurosdecristal,quecambianuna
imagendelacasacerradaposibilitandolaentradadeluzylosespaciosabiertosencontactoconel
exterior.
LaescuelaBauhausfundadaporGropius,semereceestepuntoyaparte,eslaculminacindelas
vanguardias.Suideaescrearunaescuelaenlaqueseenseeanosersloarquitectos,sinotambin
artesanosdelarte,quefabricantodotipodeobjetosparasusedificios.Reuniungranprofesorado
conloquefueposiblequesalieranmuchosjvenesconungranaprendizajeasusespaldas.
Paraterminar,comoyahemencionado,encuadrealultimogrupoenlaArquitecturadespusdelaII
GuerraMundial.Elgranpapelquetuvieronqueaceptarlosarquitectosfuelaconstruccino
reconstruccindeciudades,secambiolaformadeconstruir,ahoramasenserie,ascomola
distribucinyordenacindelasciudades,creandounaredrectangulardegrandesavenidasy
distribuyendolaciudadenbarrios.Aparecetambinunanuevafuncindelarquitecto,relacionadacon
lacomunicacinyeltransportedepersonas,secreanautopistas,puentes,puertos,aeropuertos,etc.
Enresumen,secreaunaciudadnuevaconrasgosdiferentesalosanterioresmtodosdeenfocarlas.
www.arquiideas.com.ar
Dentrodeestapocaheenglobadoalosarquitectosmsimportantesdela3y4generacin:Alison
yPeterSmithson,AldoVanEyck;RossiyVenturi.

You might also like