Poradnik Kandydata 2014 PDF

Fundacja im. Stefana Batorego ul. Sapieyska 10a, 00-215 Warszawa, maszglos@batory.org.
pl

PORADNIK KANDYDATA
--- Wybory samorzdowe 2014 ---

Tegoroczne wybory samorzdowe odbd 16 listopada. Druga tura wyborw na wjtw,
burmistrzw i prezydentw miast zostanie przeprowadzona dwa tygodnie pniej 30
listopada. Ju teraz ewentualni kandydaci powinni pozna swoje prawa i obowizki
zwizane ze startem w wyborach. Dotyczy to zwaszcza maych, lokalnych komitetw
wyborczych, ktre przygotowujc si do wyborw, nie mog skorzysta ze wsparcia
partyjnych ekspertw czy doradcw.

REGUY SYSTEMU WYBORCZEGO
Wybory bezporednie wjta, burmistrza lub prezydenta miast
Od 2002 r wybieramy wjtw, burmistrzw i prezydentw miast w wyborach bezporednich
na tych samych zasadach co w wyborach na Prezydenta RP. Zwycizc jest kandydat, ktry
uzyska wicej ni poow wanie oddanych gosw. Inaczej ni w przypadku referendum
dotyczcego odwoania wjta, burmistrza czy prezydenta miasta, wano wyborw nie
zaley od frekwencji wyborczej.
Jeeli aden kandydat nie uzyska poparcia wicej ni poowy wyborcw, konieczne
jest przeprowadzenie drugiej tury gosowania, do ktrej kwalifikuje si dwch
kandydatw z najlepszym wynikiem w pierwszej turze. Druga tura odbywa si
podobnie jak w wyborach prezydenckich po dwch tygodniach, czyli w tegorocznych
wyborach 30 listopada 2014 roku.
Jeeli ktrykolwiek z dwch kandydatw zakwalifikowanych do drugiej tury zrezygnuje z
kandydowania, utraci prawa wyborcze (zostanie ubezwasnowolniony, pozbawiony praw
publicznych itp.) albo umrze, w jego miejsce do wyborw w ponownym gosowaniu
dopuszcza si kandydata, ktry otrzyma kolejno najwiksz liczb gosw w pierwszym
gosowaniu. W takim przypadku termin ponownego gosowania odracza si o kolejne dwa
tygodnie.
Wybory do rad gmin (z wyjtkiem miast na prawach powiatu)
System wyboru radnych w wikszoci gmin (z wyjtkiem miast na prawach powiatu) jest
bardzo prosty. Gmina jest podzielona na tyle okrgw wyborczych, ile mandatw jest do
obsadzenia w danej radzie. Liczba mandatw zaley od liczby mieszkacw w danej gminie.
Wybieramy:
pitnastu radnych w gminach do 20.000 mieszkacw
dwudziestu jeden w gminach do 50.000 mieszkacw
dwudziestu trzech w gminach do 100.000 mieszkacw

Fundacja im. Stefana Batorego ul. Sapieyska 10a, 00-215 Warszawa, maszglos@batory.org.pl

Podzia gminy na okrgi wyborcze dokonywany jest przez rad gminy na wniosek wjta.
Podzia powinien respektowa tzw. jednolit norm przedstawicielstwa. Oznacza to, e w
kadym okrgu liczba wyborcw przypadajca na jeden mandat radnego powinna by
zbliona, aby zapewni kademu z nich rwn si gosu.
Podzia gmin na okrgi wyborcze wedug zasad Kodeksu wyborczego zosta ju
przeprowadzony, a mapy okrgw zostay opublikowane w wojewdzkich dziennikach
urzdowych. Ponadto, informacj o okrgach wyborczych, ich granicach i numerach wjt
musi poda do publicznej wiadomoci w formie obwieszczenia najpniej w 70. dniu przed
dniem wyborw, czyli do pocztku wrzenia. W praktyce informacje o okrgach wyborczych
s take publikowane na stronach internetowych wielu urzdw gmin. W wyjtkowych
sytuacjach, kiedy doszo do istotnej zmiany liczby mieszkacw poszczeglnych okrgw,
mona jeszcze modyfikowa map okrgw wyborczych. Rady gminy mog wprowadza
zmiany najpniej na trzy miesice przed upywem kadencji, czyli do 21 sierpnia 2014.
W kadym okrgu jednomandatowym wybieramy tylko jednego radnego. Zostaje nim
kandydat, ktry uzyska najwiksz liczb gosw. Nie musi jednak otrzyma poparcia
wikszoci gosujcych czy uprawnionych do gosowania w danym okrgu.
Wybory do rad miast na prawach powiatu
Miasta na prawach powiatu (zwane take powiatami grodzkimi), cz w sobie zadania i
kompetencje dwch szczebli samorzdu terytorialnego gminy i powiatu. Miasta na prawach
powiatu obejmuj wycznie terytorium jednej gminy miejskiej. Nie posiadaj odrbnych
organw gminy i powiatu wybieramy w nich wycznie rad miejsk oraz prezydenta
miasta. W miastach na prawach powiatu wyborca otrzymuje zatem tylko trzy, a nie cztery
karty do gosowania: na prezydenta miasta, na radnych miejskich oraz radnych sejmiku
wojewdztwa.
W wyborach do rad miast na prawach powiatu obowizuje system proporcjonalny.
Gosujemy w okrgach wielomandatowych, a podziau mandatw pomidzy listy kandydatw
dokonuje si proporcjonalnie do cznej liczby wanie oddanych gosw na kandydatw
danej listy. Ponadto, obowizuje 5-procentowy prg wyborczy, po przekroczeniu ktrego
dany komitet wyborczy moe uczestniczy w podziale mandatw. S to zasady analogiczne
do obowizujcych w wyborach sejmowych.
Gosujemy w okrgach, w ktrych do podziau moe by od 5 do nawet 10 mandatw.
Decyzja o wielkoci okrgu naley do rady miasta, ktra musi oczywicie zachowywa
jednolit norm przedstawicielstwa. Wielko okrgu, czyli liczba przypadajcych mu
mandatw nie decyduje o tym, ile gosw ma w rku wyborca. W kadym przypadku mamy
do dyspozycji jeden gos, tak jak w wyborach do rad gmin niebdcych miastami na prawach
powiatu.
Ustalenie wynikw wyborw w kadym okrgu polega w pierwszej kolejnoci na
przydzieleniu okrelonego liczby mandatw komitetom, ktre w skali caego miasta
przekroczyy 5-procentowy prg wyborczy. Mandaty przydziela si z zastosowaniem tzw.
metody dHondta dzielc liczb gosw oddanych na kad list kolejno przez 1,2,3,4 i w
razie potrzeby dalsze liczby. Z takiego zestawienia wybieramy kolejno tyle najwikszych


liczb, ile mandatw mamy do obsadzenia w danym okrgu wyborczym. Przedstawmy to na
przykadzie:
w okrgu wyborczym nr 2 do obsadzenia mamy siedem mandatw radnych miasta na
prawach powiatu. Cakowita liczba wanych gosw oddanych w tym okrgu wyniosa 21
tysicy. Ich rozkad pomidzy cztery startujce w tym okrgu komitety wyborczych by
nastpujcy:
Komitet Wyborczy Wyborcw DOBRE MIASTO 2400
Komitet Wyborczy Wyborcw LEPSZE MIASTO 3600
Komitet Wyborczy Wyborcw JESZCZE LEPSZE MIASTO 6000
Komitet Wyborczy Wyborcw NAJLEPSZE MIASTO 9000
Stosujc metod dHondta moemy teraz rozdzieli nasz pul mandatw na poszczeglne
komitety wyborcze. Zakadamy, e kady z nich w skali caego miasta przekroczy 5-
procentowy prg wyborczy, a w zwizku z tym moe uczestniczy w podziale mandatw.

Dzielnik KWW DOBRE
MIASTO
KWW LEPSZE
MIASTO
KWW
JESZCZE
LEPSZE
MIASTO
KWW
NAJLEPSZE
MIASTO
1 2400 3600 6000 9000
2 1200 1800 3000 4500
3 800 1200 2000 3000
4 600 900 1500 2250

Poniewa w okrgu mamy do obsadzenia 7 mandatw, z naszej tabeli wybieramy 7
najwyszych rezultatw. W efekcie, otrzymujemy podzia mandatw pomidzy poszczeglne
listy wyborcze. Jak widzimy, podzia ten wyranie premiuje zwycizc, czyli KWW
NAJLEPSZE MIASTO. Otrzymuje on dwa razy wicej mandatw ni drugi komitet KWW
JESZCZE LEPSZE MIASTO, pomimo, e rnica w liczbie oddanych na te komitety gosw
wynosia tylko 2:3. System dHondta premiuje zwycizcw, aby uatwi stworzenie w radzie
stabilnej wikszoci, jednak ogranicza proporcjonalno wyborw.
Gdy wiemy ju, ile mandatw przypadnie kademu komitetowi, moemy przej do ich
rozdzielenia pomidzy poszczeglnych kandydatw. Tutaj decydujce znaczenie ma
dorobek kadego z kandydatw. Wbrew obiegowym opiniom, polski system proporcjonalny
opiera si jednoczenie na gosowaniu osobistym. Nie jest wic prawd twierdzenie, e
gosujemy na partie, a nie na ludzi. Kady wyborca udziela poparcia konkretnemu
kandydatowi, a jednoczenie komitetowi wyborczemu, ktry on reprezentuje. W momencie,
gdy na podstawie opisanej wyej procedury przydzielono ju komitetowi okrelon pul


mandatw, o ich podziale decyduje ju wycznie liczba gosw oddanych na
poszczeglnych kandydatw z danej listy. Nie decyduje przy tym kolejno umieszczenia
tych kandydatw na licie przez ich komitet. Odwoujc si do naszego przykadu, do rady
miasta z ramienia KWW NAJLEPSZE MIASTO trafi czterech kandydatw z najlepszym
wynikiem wyborczym, a nie np. czterech pierwszych z listy. Oczywicie, niektrzy wyborcy
sugeruj si propozycjami komitetw i niejako z automatu skrelaj jedynk z listy, ale
kandydaci z pierwszych miejsc nie s w aden formalny sposb faworyzowani przez
procedury wyborcze.
Wybory do rady powiatu
W wyborach do rad powiatu rwnie obowizuje system proporcjonalny z 5-procentowym
progiem wyborczym. W okrgach wybiera si od 3. do 10. radnych. W sumie wybieramy
pitnastu radnych w powiatach liczcych do 40 000 mieszkacw i po dwch na kade
kolejne rozpoczte 20 000 mieszkacw, ale nie wicej ni 29. radnych. W powiecie
liczcym sobie 65 tysicy mieszkacw wybierzemy zatem 19. radnych itd.
Podziau powiatu na okrgi wyborcze dokonuje rada powiatu, przy czym przyjmuje si
zasad, e okrgiem wyborczym jest jedna gmina. Biorc pod uwag, jednolit norm
przedstawicielstwa przydziela si liczb mandatw proporcjonaln do liczby mieszkacw.
Wybory do sejmiku wojewdztwa
Radnych sejmiku wojewdztwa wybieramy take w okrgach wielomandatowych i w
systemie proporcjonalnym z zastosowaniem 5-procentowego progu wyborczego. Okrgi
wyborcze mog si bardzo rni swoj wielkoci. Mog liczy od 5 do 15 mandatw.
Wybieramy w sumie 30. radnych w wojewdztwach liczcych do dwch milionw
mieszkacw (np. lubuskie, opolskie, witokrzyskie czy warmisko-mazurskie) oraz po
trzech dodatkowych na kade rozpoczte 500.000 mieszkacw. Sejmik wojewdztwa
decydujc o podziale wojewdztwa na okrgi musi oczywicie respektowa jednolit norm
przedstawicielstwa.

KTO MOE KANDYDOWA?
Prawo do kandydowania w wyborach samorzdowych przysuguje obywatelom polskim,
ktrzy najpniej w dniu gosowania ukocz 18 lat. Jedynie w przypadku wyborw na wjta
(burmistrza lub prezydenta miasta) od kandydatw wymaga si ukoczenia 25 lat.
Prawa do kandydowania pozbawione s osoby:
pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sdowym
pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunau Stanu
ubezwasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sdowym


GDZIE MOG KANDYDOWA?
W wyborach samorzdowych moemy kandydowa jedynie do organw jednostek
samorzdu terytorialnego, na obszarze ktrych stale zamieszkujemy. Miejscem staego
zamieszkania jest miejscowo, w ktrej dana osoba przebywa z zamiarem staego pobytu.
Kady moe mie tylko jedno miejsce staego zamieszkania. Miejsce zamieszkania nie musi
pokrywa si z miejscem zameldowania, ale w praktyce to wanie dane z rejestrw
meldunkowych w pierwszej kolejnoci decyduj o tym, gdzie moemy kandydowa. Na ich
podstawie urzdnicy gminni sporzdzaj bowiem tzw. stay rejestr wyborcw, w ktrym ujci
s wszyscy wyborcy uprawnieni do gosowania w danej gminie. Do rejestru wpisywane s z
urzdu (automatycznie) wszystkie osoby stale zameldowane w danej gminie. Nie jest zatem
potrzebny z naszej strony jakikolwiek wniosek o dopisanie do rejestru trafiamy do niego z
chwil ukoczenia 18. roku ycia.
Powizanie prawa do kandydowania z miejscem zamieszkania oznacza, e moemy
kandydowa wycznie do rad gminy, na obszarze ktrej stale zamieszkujemy. Podobnie nie
moemy kandydowa do rady powiatu czy sejmiku wojewdztwa poza powiatem czy
wojewdztwem, gdzie mieszkamy na stae.
UWAGA! W wyborach na wjta, burmistrza czy prezydenta miasta moemy kandydowa
poza miejscem staego zamieszkania. Przykadowo, na prezydenta Warszawy moe
kandydowa osoba zamieszkujca stale w Gdasku i tam wpisana do rejestru wyborcw.
Trzeba przy tym pamita, e kandydowa na wjta (burmistrza, prezydenta miasta) mona
tylko w jednej gminie.
Moemy kandydowa wycznie do jednego z organw samorzdowych rady gminy, rady
powiatu albo sejmiku wojewdztwa. Moemy natomiast poczy kandydowanie do jednego
z tych organw z jednoczesnym kandydowaniem na wjta, burmistrza czy prezydenta
miasta. Po wyborze na wjta (burmistrza, prezydenta miasta), mandat radnego
automatycznie wygasa.

JAK ZAOY KOMITET WYBORCZY?
Warunkiem startu w wyborach jest zgoszenie naszej kandydatury przez jeden z
zarejestrowanych komitetw wyborczych. Komitety wyborcze mog by tworzone przez
partie polityczne, ale nie tylko. Zgodnie z Kodeksem wyborczym, w wyborach
samorzdowych komitety wyborcze mog by tworzone take przez stowarzyszenia i
organizacje spoeczne, a take samych wyborcw.
Komitety wyborcze organizacji spoecznych
Funkcj komitetu wyborczego organizacji peni organ upowaniony do jej reprezentowania
na zewntrz (np. zarzd stowarzyszenia). Organ ten powouje penomocnika wyborczego
komitetu wyborczego organizacji uprawnionego do wystpowania na rzecz i w imieniu
komitetu wyborczego oraz penomocnika finansowego. Zawiadamia rwnie komisarza
wyborczego waciwego ze wzgldu na siedzib organizacji, o utworzeniu komitetu oraz o


zamiarze zgaszania kandydatw na radnych.
Co do zasady wic komitet wyborczy organizacji nie podlega jak w przypadku komitetw
partyjnych zgoszeniu do PKW, ale do organu wyborczego niszego stopnia komisarza
wyborczego (dziaaj w kadym wojewdztwie). Jedynie w przypadku, gdy komitet wyborczy
organizacji zamierza zgosi kandydatw na radnych w wicej ni w jednym wojewdztwie,
powstaje obowizek zawiadomienia Pastwowej Komisji Wyborczej. Zawiadomienia w obu
przypadkach mog by dokonane w terminie od dnia ogoszenia rozporzdzenia o
zarzdzeniu wyborw do 70 dnia przed dniem wyborw, czyli do pocztkw wrzenia. Do
zawiadomienia naley doczy:
owiadczenia penomocnika wyborczego i penomocnika finansowego komitetu
wyborczego o przyjciu penomocnictwa
uwierzytelniony odpis z Krajowego Rejestru Sdowego
wycig ze statutu albo regulaminu dziaalnoci organizacji wskazujcy organ
upowaniony do jej reprezentowania na zewntrz
Komitety wyborcze wyborcw
Utworzenie komitetu wyborczego wyborcw wymaga inicjatywy co najmniej 15. osb, ktre
wejd w skad komitetu. Spord nich naley wyoni penomocnika wyborczego oraz
penomocnika finansowego. Nastpnie komitet powinien zebra co najmniej 1 000 podpisw
obywateli uprawnionych do gosowania popierajcych utworzenie danego komitetu. Dopiero
wtedy mona zgosi zawiadomienie o utworzeniu komitetu. Podobnie jak w przypadku
komitetw organizacji, mona to zrobi najpniej na 70 dni przed wyborami. Do
zawiadomienia naley doczy:
owiadczenie o utworzeniu komitetu
owiadczenia penomocnika wyborczego i penomocnika finansowego komitetu
wyborczego o przyjciu penomocnictwa
wykaz obywateli, ktrzy poparli utworzenie komitetu wraz z ich adresami
zamieszkania, numerami PESEL i wasnorcznymi podpisami

[Komitet wyborczy wyborcw zgaszajcy kandydatw tylko w jednym wojewdztwie]
agodniejsze wymogi dotyczy bd wikszoci lokalnych komitetw wyborczych. Komitet,
ktry zamierza zgosi kandydatw tylko w jednym wojewdztwie moe liczy sobie 5, a nie
15 czonkw. Ponadto, nie musi gromadzi podpisw 1 000, a jedynie 20 wyborcw.
[Komitet wyborczy wyborcw zgaszajcy kandydatw tylko do rady gminy niebdcej
miastem na prawach powiatu] Poza powyszymi udogodnieniami, w komitetach
zgaszajcych kandydatw tylko do rady gminy niebdcej miastami na prawach powiatu
penomocnik wyborczy peni jednoczenie funkcj penomocnika finansowego (nie ma
potrzeby powoywania dwch penomocnikw), a zawiadomienie o utworzeniu komitetu w
ogle nie wymaga zebrania podpisw.
Komitety wyborcze wyborcw, ktre zgaszaj kandydatw wycznie na obszarze jednego
wojewdztwa, rejestrujemy u wojewdzkich komisarzy wyborczych (a nie w PKW). W
przypadku odmowy przyjcia przez komisarza zawiadomienia (np. zakwestionowania


prawdziwoci podpisw), penomocnik komitetu moe wnie odwoanie do PKW w terminie
trzech dni od dorczenia postanowienia komisarza. Na rozpatrzenie odwoania PKW ma
rwnie trzy dni, a od jej rozstrzygnicia nie przysuguje ju adne odwoanie do sdu czy
innego organu.

JAK ZAREJESTROWA KANDYDATW?
Utworzenie i zarejestrowanie komitetu wyborczego umoliwia prowadzenie kampanii
wyborczej, ale take pozwala przej do jeszcze waniejszego etapu procedur wyborczych,
tj. rejestracji kandydatw.
Ilu kandydatw?
Komitety zgaszaj kandydatw w formie list. W kadym okrgu wyborczym komitet moe
zgosi tylko jedn list. Liczba kandydatw zaley od organu samorzdowego, do ktrego
ich zgaszamy. Do rady gminy niebdcej miastem na prawach powiatu zgaszamy w okrgu
list zawierajc tylko jedno nazwisko. Wybory odbywaj si tam bowiem w okrgach
jednomandatowych, gdzie mandat radnego uzyskuje tylko jeden kandydat z najwysz liczb
gosw.
Wiksz liczb kandydatw moemy zgosi w wyborach do pozostaych organw. W
wyborach proporcjonalnych do rady miasta na prawach powiatu minimalna liczba
kandydatw w okrgu to 5. Maksymalna zaley od tego, ile mandatw jest do obsadzenia w
danym okrgu. Moe to by od 5 do nawet 10 mandatw w zalenoci od wielkoci okrgu
ustalonej wczeniej przez rad miasta. Komitet moe zgosi maksymalnie dwa razy tylu
kandydatw ile mandatw jest do obsadzenia. Obowizuje te kwota pci na licie musi
si znale co najmniej 35% kobiet.
W wyborach do rad powiatw i sejmikw wojewdztw obowizuj reguy analogiczne do
zasad tworzenia list kandydatw w wyborach do rad miast na prawach powiatw. Zgosi
mona nie wicej ni dwukrotno liczby radnych wybieranych w danym okrgu. Trzeba przy
tym pamita, e w kadym okrgu wyborczym w wyborach do rady powiatu wybiera si od
3 do 10 radnych. W zwizku z tym, minimalna liczba kandydatw wynosi 5, za maksymalna
20 (tam, gdzie wybiera si 10 radnych powiatowych). Trzeba przy tym pamita, e w okrgu
wyborczym wybiera si od 5 do 15 radnych. W zwizku z tym, minimalna liczba kandydatw
wynosi 5, za maksymalna 30 (tam, gdzie wybiera si 15 radnych sejmiku). Obowizuje
take kwota pci na poziomie 35%.
Ile naley zebra podpisw poparcia?
Kada lista kandydatw musi uzyska poparcie okrelonej liczby wyborcw:
co najmniej 25 podpisw poparcia dla listy kandydatw do rady gminy niebdcej
miastem na prawach powiatu
co najmniej 150 podpisw poparcia dla listy kandydatw do rady miasta na prawach
powiatu
co najmniej 200 podpisw poparcia dla listy kandydatw do rady powiatu
co najmniej 300 podpisw poparcia dla listy kandydatw do sejmiku wojewdztwa


Wyborca moe udzieli poparcia nieograniczonej liczbie list kandydatw. Nie moe te
wycofa raz udzielonego poparcia. Poparcie jest wane, gdy zawiera obok wasnorczny
czytelny podpis take numer PESEL i adres zamieszkania osoby udzielajcej poparcia.
Procedura zgoszenia
Gotowe listy kandydatw mona zgasza do 40 dnia przed wyborami do godz. 24.00, czyli
najpniej 7 padziernika do pnocy.
Zgoszenia skada si do waciwej terytorialnej komisji wyborczej, ktr jest:
gminna komisja wyborcza waciwa do przyjcia zgosze i rejestracji list
kandydatw na radnych w wyborach odpowiednio do rady gminy, rady miejskiej i rady
miasta na prawach powiatu
powiatowa komisja wyborcza waciwa do przyjcia zgosze i rejestracji list
kandydatw na radnych do rady powiatu
wojewdzka komisja wyborcza waciwa do przyjcia zgosze i rejestracji list
kandydatw na radnych do sejmiku wojewdztwa
Zgoszenia dokonuje penomocnik wyborczy komitetu. Zgoszenie listy kandydatw zawiera
podstawowe informacje na temat komitetu wyborczego i jego kandydatw (w tym nazw i
adres jego siedziby), a take nazw rady i numer okrgu wyborczego, dla ktrego zgaszana
jest lista. Lista zawiera nazwiska i imiona oraz miejsce zamieszkania kandydatw w
kolejnoci ustalonej przez komitet.
Ponadto do kadego zgoszenia naley doczy pisemne owiadczenia kandydatw o
wyraeniu zgody na kandydowanie oraz o posiadaniu prawa wybieralnoci (biernego prawa
wyborczego) do danej rady. Zgoda kandydata na kandydowanie w wyborach powinna
zawiera dane: imi (imiona), nazwisko, wiek oraz numer ewidencyjny PESEL kandydata;
zgod na kandydowanie kandydat opatruje dat i wasnorcznym podpisem. W przypadku
zgoszenia kandydatury osoby urodzonej przed dniem 1 sierpnia 1972 r. do pisemnej zgody
kandydata na kandydowanie docza si rwnie owiadczenie lustracyjne. Do zgoszenia
listy kandydatw naley rwnie doczy dokument potwierdzajcy przyjcie przez waciwy
organ wyborczy zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego.
Komisja wyborcza, przyjmujc zgoszenie, niezwocznie bada, czy zgoszenie jest zgodne z
przepisami Kodeksu wyborczego. Jeeli stwierdzi, e zgoszenie nie uzyskao wymaganego
poparcia wyborcw, wwczas odmawia jego przyjcia, wskazujc stwierdzone wady i zwraca
penomocnikowi zgoszenie. Jeeli usunicie wskazanych wad zgoszenia nie jest moliwe w
terminie ustalonym dla dokonywania zgosze, komisja odmawia rejestracji zgoszenia i
niezwocznie zawiadamia o tym penomocnika.
Powysze rozstrzygnicia komisji podlegaj kontroli sdowej w drodze skargi do waciwego
sdu okrgowego wnoszonej w terminie 3 dni od daty dorczenia uchway komisji. Sd
rozpoznaje skarg, w terminie 3 dni w postpowaniu nieprocesowym w skadzie 3 sdziw.
Na postanowienie sdu nie przysuguje zaskarenie.
Jeeli komisja wyborcza stwierdzi inne wady zgoszenia, anieli zwizane z brakiem
dostatecznej liczby podpisw, wwczas wzywa penomocnika do ich usunicia w terminie 3
dni. W przypadku nieusunicia wskazanych wad w terminie komisja odmawia rejestracji


zgoszenia w caoci lub co do poszczeglnych kandydatw. W razie odmowy rejestracji w
odniesieniu do niektrych kandydatw zgoszenie rejestruje si w zakresie nieobjtym
odmow, o ile liczba kandydatw nieobjtych odmow nie jest nisza ni minimalna
wymagana liczba kandydatw na licie.
Od uchway podjtej przez komisj w tym zakresie, penomocnikowi przysuguje prawo
odwoania do komisarza wyborczego w terminie 3 dni od daty jej dorczenia, ktry rozpatruje
odwoanie w terminie 3 dni i wydaje postanowienie. Na postanowienie wydane w wyniku
rozpatrzenia odwoania przysuguje jeszcze prawo wniesienia skargi do Pastwowej Komisji
Wyborczej.
Zgaszanie kandydatw na wjta, burmistrza i prezydenta miasta
Podobnie jak w przypadku kandydatw na radnych, do zgaszania kandydatw na wjta,
burmistrza i prezydenta miasta uprawnione s wycznie komitety wyborcze. Istotne
ograniczenie polega jednak na tym, e prawo zgoszenia ma wycznie komitet wyborczy,
ktry zarejestrowa listy kandydatw na radnych w co najmniej poowie okrgw
wyborczych w danej gminie. W kadym z tych okrgw liczba zarejestrowanych przez ten
komitet kandydatw na radnych nie moe by mniejsza ni liczba radnych wybieranych w
tym okrgu. Taki wymg oznacza, e kandydatem na stanowisko wjta (burmistrza,
prezydenta miasta) moe by wycznie osoba z politycznym zapleczem.
Duszy ni w przypadku wyborw na radnych jest termin na zgoszenie kandydatw na
wjta - zgasza si ich do gminnej komisji wyborczej najpniej w 30 dniu przed dniem
wyborw do godziny 24, czyli do 17 padziernika.
Zgoszenie zawiera imi (imiona), nazwisko, wiek, wyksztacenie i miejsce zamieszkania
zgaszanego kandydata, wraz ze wskazaniem przynalenoci do partii politycznej, o ile
kandydat jest czonkiem partii politycznej. Ponadto, wskazuje si oznaczenie komitetu
dokonujcego zgoszenia oraz imi (imiona), nazwisko i adres dziaajcego w jego imieniu
penomocnika. Do zgoszenia naley doczy pisemne owiadczenie kandydata o
wyraeniu zgody na kandydowanie oraz o posiadaniu prawa wybieralnoci (biernego
prawa wyborczego), a w przypadku kandydata urodzonego przed dniem 1 sierpnia 1972 r.
- take owiadczenie lustracyjne.

KAMPANIA WYBORCZA
Samorzdowa kampania wyborcza rozpoczyna si z dniem ogoszenia rozporzdzenia
Prezesa Rady Ministrw o zarzdzeniu wyborw, co nastpi midzy 21 lipca a 21 sierpnia.
W praktyce jednak kampania ruszy pen par po przyjciu przez organy wyborcze
zawiadomie o utworzeniu komitetw wyborczych, czyli po ich rejestracji. Od tego momentu
dopuszczalne bdzie prowadzenie agitacji wyborczej, ktr Kodeks wyborczy definiuje jako
publiczne nakanianie lub zachcanie, do gosowania w okrelony sposb lub do gosowania
na kandydata okrelonego komitetu wyborczego.


Formy agitacji wyborczej czego nie wolno?
Prowadzenie agitacji wyborczej jest zabronione m.in. na terenie urzdw administracji
rzdowej i administracji samorzdu terytorialnego oraz sdw, na terenie zakadw pracy w
sposb i w formach zakcajcych ich normalne funkcjonowanie, a take na terenie
jednostek wojskowych. Niedopuszczalna jest take agitacja na terenie szk wobec uczniw,
przy czym nie jest agitacj prowadzenie przez szko zaj z zakresu edukacji obywatelskiej
polegajcych na upowszechnianiu wrd uczniw wiedzy o prawach i obowizkach
obywateli, znaczeniu wyborw w funkcjonowaniu demokratycznego pastwa prawa oraz
zasadach organizacji wyborw.
W ramach kampanii wyborczej nie mona organizowa loterii fantowych i innych gier, w
ktrych wygranymi s nagrody pienine lub przedmioty o wartoci wyszej ni warto
przedmiotw zwyczajowo uywanych w celach reklamowych lub promocyjnych.
Niedozwolone jest take oferowanie alkoholu bezpatnie lub po zanionych celach, np. w
trakcie imprez promujcych danego kandydata.
Plakaty i inne materiay wyborcze powinny by wyranie oznaczone nazw komitetu
wyborczego, od ktrego pochodz. Na cianach budynkw, przystankach komunikacji
publicznej, tablicach i supach ogoszeniowych, ogrodzeniach, latarniach, urzdzeniach
energetycznych, telekomunikacyjnych i innych mona umieszcza plakaty i hasa wyborcze
wycznie po uzyskaniu zgody waciciela lub zarzdcy nieruchomoci, obiektu albo
urzdzenia. Wane, by zamieszczone materiay byy atwe do usunicia po wyborach, bez
powodowania szkd. W cigu trzydziestu dni po wyborach penomocnicy wyborczy
komitetw powinni usun wszelkie plakaty i hasa wyborcze ustawione w celu prowadzenia
agitacji wyborczej.
Telewizyjna i radiowa kampania wyborcza
Komitetom wyborczym, ktrych listy kandydatw zostay zarejestrowane, przysuguje,
w okresie od 15 dnia przed dniem wyborw do dnia zakoczenia kampanii wyborczej,
prawo do nieodpatnego rozpowszechniania audycji wyborczych przez regionalne
oddziay TVP S.A. i Polskiego Radia. czny czas nieodpatnego rozpowszechniania
audycji wyborczych w wyborach do rad wynosi w kadym programie regionalnym Telewizji
Polskiej 15 godzin i w kadym programie regionalnym Polskiego Radia 20 godzin. Z kolei
wyborach na wjta (burmistrza, prezydenta miasta) czny czas nieodpatnego
rozpowszechniania audycji wyborczych wynosi w telewizji publicznej 2 godziny i w radiu 4
godziny.
Podziau czasu antenowego pomidzy uprawnione komitety wyborcze jest dokonywany
proporcjonalnie do liczby zarejestrowanych list kandydatw w okrgach, na obszarze
emitowania audycji wyborczych. Podziau czasu antenowego dokonuj dyrektorzy oddziaw
Telewizji Polskiej i prezesi zarzdw spek Polskiego Radia na podstawie wnioskw
komitetw wyborczych. Na ustalenia dotyczce podziau czasu antenowego komitetom
wyborczym przysuguje skarga do komisarza wyborczego waciwego ze wzgldu na
siedzib oddziau Telewizji Polskiej lub Polskiego Radia.
Niektre komitety wyborcze (w praktyce gwnie partyjne) mog korzysta rwnie z


bezpatnego czasu antenowego w programach oglnokrajowych Telewizji Polskiej i
Polskiego Radia. Prawo to przysuguje komitetom wyborczym, ktre zarejestroway listy
kandydatw w ponad poowie okrgw w wyborach do wszystkich sejmikw wojewdztw.
Naley pamita, e niezalenie od czasu przyznanego na nieodpatne rozpowszechnianie
audycji wyborczych kady komitet wyborczy moe, w okresie od 15 dnia przed dniem
wyborw do dnia zakoczenia kampanii wyborczej, wykupi odpatny czas antenowy w
programach publicznych i niepublicznych nadawcw radiowych i telewizyjnych. Wysoko
opat pobieranych za rozpowszechnianie audycji wyborczych nie moe przekracza stawek
pobieranych za reklamy i musi by ustalana wedug cennika obowizujcego w dniu
zarzdzenia wyborw.
Procesy w trybie wyborczym
Kadej kampanii wyborczej towarzysz gorce spory polityczne, ktre czsto znajduj swj
fina w sdzie. Przepisy prawa wyborczego przewiduj w zwizku z tym szczeglny tryb
sdowego dochodzenia roszcze zwizanych z nieprawdziwymi informacjami pojawiajcymi
si w toku kampanii wyborczej, gdy materiay wyborcze, a w szczeglnoci plakaty, ulotki,
hasa i wypowiedzi lub inne formy prowadzonej w okresie kampanii wyborczej agitacji
zawieraj informacje nieprawdziwe, kandydat na radnego lub penomocnik wyborczy
zainteresowanego komitetu wyborczego ma prawo wnie do sdu okrgowego
wniosek o wydanie orzeczenia:
1) zakazu rozpowszechniania takich informacji
2) przepadku materiaw wyborczych zawierajcych takie informacje
3) nakazania sprostowania takich informacji
4) nakazania publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszajce dobra osobiste
5) nakazania przeproszenia osoby, ktrej dobra osobiste zostay naruszone
6) nakazania uczestnikowi postpowania wpacenia kwoty do 10 000 zotych na rzecz
instytucji charytatywnej
Sd okrgowy rozpoznaje wniosek w cigu 24 godzin. Sd moe rozpozna spraw w
przypadku usprawiedliwionej nieobecnoci wnioskodawcy lub uczestnika postpowania, pod
warunkiem e o terminie rozprawy zostali oni prawidowo powiadomieni. Na postanowienie
sdu okrgowego, w terminie 24 godzin od jego wydania, suy zaalenie do sdu
apelacyjnego. Sd apelacyjny, w skadzie trzech sdziw, rozpoznaje zaalenie rwnie z
zachowaniem 24-godzinnego terminu.
Szczeglne zasady dotycz rwnie wykonania wyroku. Publikacja sprostowania,
odpowiedzi lub przeprosin nastpuje najpniej w cigu 48 godzin, na koszt zobowizanego.
W orzeczeniu sd wskazuje medium, w rozumieniu prawa prasowego, w ktrej ma nastpi
publikacja, oraz termin publikacji. W razie odmowy lub niezamieszczenia sprostowania,
odpowiedzi lub przeprosin przez zobowizanego w sposb okrelony w postanowieniu sdu,
sd na wniosek zainteresowanego zarzdza opublikowanie sprostowania, odpowiedzi lub
przeprosin na koszt zobowizanego.


Trzeba jeszcze pamita, e wykonanie uprawnie wynikajcych z niniejszej ustawy nie
ogranicza moliwoci dochodzenia przez osoby pokrzywdzone lub poszkodowane uprawnie
na podstawie przepisw innych ustaw, a w szczeglnoci Kodeksu karnego, Kodeksu
cywilnego i Prawa prasowego, wobec osb, ktrych dziaanie lub zaniechania w toku
kampanii wyborczej naruszyo cudze dobra osobiste lub majtkowe. Innymi sowy,
skorzystanie z trybu wyborczego nie pozbawia osoby pokrzywdzonej publikacjami innych
rodkw prawnych ochrony dobrego imienia, w szczeglnoci powdztwa o ochron dbr
osobistych czy oskarenia o zniesawienie w trybie karnoprawnym.
Cisza wyborcza
Od zakoczenia kampanii wyborczej (pitek, 14 listopada, godz. 24.00) do momentu
zamknicia wszystkich lokali wyborczych (niedziela, 16 listopada, godz. 21.00) obowizuje
tzw. cisza wyborcza. W okresie jej obowizywania zabronione jest:
zwoywanie zgromadze, organizowanie pochodw i manifestacji, wygaszanie
przemwie, rozdawanie ulotek, jak te prowadzenie w inny sposb agitacji na rzecz
kandydatw i list kandydatw
podawanie do publicznej wiadomoci wynikw przedwyborczych bada (sonday)
opinii publicznej dotyczcych przewidywanych zachowa wyborczych i wynikw
wyborw oraz wynikw sonday wyborczych przeprowadzanych w dniu gosowania
Naruszenie tych zakazw moe skutkowa naoeniem grzywny w wysokoci sigajcej
nawet 1 miliona zotych.

FINANSOWANIE I ROZLICZENIE KAMPANII WYBORCZEJ
Skd wzi pienidze na kampani?
Komitet wyborczy moe pozyskiwa i wydatkowa rodki jedynie na cele zwizane z
wyborami. Zabronione jest pozyskiwanie rodkw przed dniem wydania postanowienia o
przyjciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu oraz po dniu wyborw. Zabronione jest
rwnie wydatkowanie rodkw przez komitet przed dniem wydania postanowienia o
przyjciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu oraz po dniu zoenia sprawozdania
finansowego (o sprawozdaniu finansowym zob. niej).
rodki finansowe komitetu wyborczego organizacji i komitetu wyborczego wyborcw mog
pochodzi wycznie z wpat obywateli polskich majcych miejsce staego zamieszkania na
terenie Rzeczypospolitej Polskiej oraz kredytw bankowych zaciganych na cele zwizane z
wyborami. czna suma wpat od osoby fizycznej na rzecz komitetu wyborczego nie
moe przekracza 15-krotnoci minimalnego wynagrodzenia za prac, ktre wynosi
obecnie 1680 zotych. Wpat mona dokonywa jedynie czekiem rozrachunkowym,
przelewem lub kart patnicz na rachunek bankowy komitetu. Taki rachunek jest otwierany
przez bank na podstawie zawiadczenia wystawionego przez komisarza wyborczego o
utworzeniu komitetu. Zawiadczenie o rejestracji komitetu wyborczego umoliwia take
uzyskanie numerw NIP i REGON, dziki ktrym komitet wyborczy moe otrzymywa faktury
za nabywane na potrzeby kampanii wyborczej usugi czy towary.


W przypadku, gdy czna suma wpat od osoby fizycznej na rzecz komitetu wyborczego
przekroczy 15-krotno minimalnego wynagrodzenia za prac, wwczas nadwyka sumy
ponad dopuszczalny limit podlega przepadkowi na rzecz Skarbu Pastwa. Co niezwykle
istotne, zabronione jest przeprowadzanie przez komitet wyborczy zbirek publicznych.
Komitet jest zobowizany do prowadzenia rejestru zacignitych kredytw oraz wpat o
wartoci przekraczajcej cznie od jednej osoby kwot rwn minimalnemu wynagrodzeniu
za prac. Rejestry te naley umieci na stronie internetowej komitetu wyborczego.
Obowizek publikacji rejestrw nie dotyczy tylko komitetw, ktre zgaszaj kandydatw
wycznie do rad gminy lub rady powiatu.
Limity wydatkw na kampani wyborcz
W wyborach do rad gmin, powiatw i sejmikw wojewdztw, limit wydatkw ustala si
mnoc ustawowo okrelon kwot przypadajc na jeden mandat radnego przez liczb
mandatw przypadajcych na okrg lub okrgi, w ktrych komitet wyborczy zarejestrowa
kandydatw.
Kwoty przypadajce na jeden mandat s zrnicowane i wynosz:
w wyborach do rady gminy w gminach liczcych do 40 000 mieszkacw - 1000
zotych
w wyborach do rady gminy w gminach liczcych powyej 40 000 mieszkacw oraz w
wyborach do rad dzielnic miasta stoecznego Warszawy 1 200 zotych
w wyborach do rady powiatu 2 400 zotych
w wyborach do rady miasta w miastach na prawach powiatu 3 600 zotych
w wyborach do sejmiku wojewdztwa 6 000 zotych

PRZYKAD 1. Komitet wyborczy X zarejestrowa swoich kandydatw w wyborach do rady
powiatu w dwch okrgach wyborczych. W jednym z okrgw wybiera si 6, a w drugim 4
radnych. Z uwagi na to, e kwota przypadajc na jeden mandat radnego wynosi 2 400 z,
a na oba okrgi przypada cznie 10 mandatw, komitet wyborczy X moe wyda
maksymalnie 24 000 z (10 x 2 400 z).
Powyszy mechanizm jest wany z punktu widzenia taktyki wyborczej komitetu. Dla wielu
komitetw ustawowe limity wydatkw s zbyt niskie, aby prowadzi skuteczn kampani. W
zwizku z tym, warto w danych wyborach obsadzi swoimi kandydatami jak najwicej
okrgw, rwnie tam, gdzie nie mamy wielkich szans na mandat. Wtedy bowiem ronie
nam oglny limit wydatkw na kampani.
W wyborach bezporednich na wjta (burmistrza, prezydenta miasta) rwnie obowizuje
limit wydatkw, obliczany jednak na szczeglnych zasadach. Ot, limit wydatkw
zwizanych z prowadzeniem kampanii wyborczej kandydata na wjta w gminach do
500 000 mieszkacw ustala si mnoc liczb mieszkacw danej gminy przez kwot
60 groszy, a w gminach powyej 500 000 mieszkacw mnoc pierwsze 500 000
mieszkacw przez kwot 60 groszy, a nadwyk ponad 500 000 mieszkacw przez
kwot 30 groszy.


PRZYKAD 2. Gmina X liczy sobie 600 000 mieszkacw. W zwizku z tym, komitet
wyborczy kandydata Y na kampani wyborcz moe wyda maksymalnie sum skadajca
si z dwch kwot:
- 500 000 x 60 groszy = 300 000 z
- 100 000 x 30 groszy = 30 000 z

Sprawozdawczo finansowa komitetw wyborczych
Podstawowym obowizkiem penomocnika finansowego ju po zakoczeniu kampanii
wyborczej jest zoenie sprawozdania finansowego. Skada si je w terminie 3 miesicy od
dnia wyborw organowi, ktremu komitet zoy zawiadomienie o utworzeniu komitetu
(komisarz wyborczy albo PKW).
Sprawozdanie finansowe komitetu wyborczego zawiera dane o przychodach, wydatkach i
zobowizaniach finansowych komitetu. Powinno take zawiera informacje o uzyskanych
kredytach bankowych i warunkach ich uzyskania oraz imienny wykaz wpat od osb
fizycznych. Wzr sprawozdania znajduje si w rozporzdzeniu wydanym przez Ministra
Finansw.
Ponadto penomocnik finansowy komitetu wyborczego winien pamita, e jest obowizany
przechowywa dokumenty zwizane z finansowaniem kampanii wyborczej przez okres co
najmniej 12 miesicy od dnia wyborw.
PKW albo komisarz wyborczy maj na rozpatrzenie sprawozdania p roku. Na podstawie
jego analizy mog podj nastpujce rozstrzygnicia:
przyj sprawozdanie bez zastrzee
przyj sprawozdanie, wskazujc na jego uchybienia
odrzuci sprawozdanie w przypadku stwierdzenia pozyskania lub wydatkowania
rodkw komitetu wyborczego z naruszeniem przepisw, przekroczenia limitu
wydatkw, naruszenia zakazw przewidzianych ustaw (np. zakazu zbirek
publicznych), naruszenia innych przepisw dotyczcych finansowania kampanii (np.
przekroczenia limitu wpat osb fizycznych)
W razie zaistnienia wtpliwoci co do prawidowoci sprawozdania finansowego organ,
ktremu przedoono sprawozdanie, wzywa komitet wyborczy do usunicia wad
sprawozdania lub udzielenia wyjanie w okrelonym terminie. Ponadto organ, ktremu
przedoono sprawozdanie finansowe, badajc sprawozdanie, moe zleca sporzdzenie
przez biegego rewidenta ekspertyz lub opinii i raportw.
W przypadku odrzucenia sprawozdania finansowego komitetu wyborczego przez komisarza
wyborczego penomocnik finansowy ma prawo, w terminie 14 dni od dnia dorczenia
postanowienia o odrzuceniu sprawozdania, wnie do sdu okrgowego odwoanie od
postanowienia. Rozpoznanie odwoania przez sd okrgowy nastpuje w postpowaniu
nieprocesowym w terminie miesica od dnia dorczenia odwoania. Od orzeczenia sdu
okrgowego nie przysuguje rodek prawny.


CZY MONA OPROTESTOWA WYBORY?
Ju po wyborach kady, kto dostrzee jakiekolwiek nieprawidowoci w czasie gosowania,
ma prawo do skadania protestw wyborczych. Efektem protestw moe by nawet
uniewanienie wyborw. Wszystko zaley od skali narusze prawa wyborczego oraz
zasadnoci zarzutw formuowanych przez wyborcw.
Protest moe by wniesiony w cigu 14 dni od dnia wyborw i obejmowa zarzuty:
1) dopuszczenia si przestpstwa zwizanego z wyborami, np. posuenie si przemoc,
grob lub podstpem, zwaszcza w celu przeszkodzenia swobodnego oddania gosu
2) naruszenia przepisw Kodeksu wyborczego dotyczcych gosowania, ustalenia wynikw
gosowania lub wynikw wyborw moe to obejmowa np. zarzuty naruszenia ciszy
wyborczej
Protest wnosi si na pimie sdu okrgowego. Wnoszcy protest powinien sformuowa w
nim zarzuty oraz przedstawi lub wskaza dowody, na ktrych opiera swoje zarzuty. Protest
powinien wic wskazywa nie tylko zarzucany czyn, ale take opisywa okolicznoci
powstania nieprawidowoci w gosowaniu, najlepiej udokumentowane (np. fotografie,
nagrania video, dokumenty).
Sd okrgowy rozpoznaje protesty w cigu 30 dni po upywie terminu do wnoszenia
protestw, czyli do 1,5 miesica od dnia wyborw. Sd okrgowy rozpoznajc protesty
rozstrzyga jednoczenie o wanoci wyborw. O niewanoci wyborw lub o niewanoci
wyboru radnego orzeka, jeeli okolicznoci stanowice podstaw protestu miay wpyw na
wyniki wyborw. Oznacza to, e nawet w przypadku uznania protestu wyborczego, nie jest
jeszcze przesdzone stwierdzenie niewanoci caych wyborw czy niewanoci wyboru
konkretnego radnego. Pewien zakres bdw i niedocigni jest w pewnym sensie
wkalkulowany w proces wyborczy i nie wpywa na wano wyborw. Dopiero kiedy skala
stwierdzonych nieprawidowoci przekroczy swoist mas krytyczn, staje si konieczne
stwierdzenie niewanoci caych wyborw czy niewanoci wyboru konkretnego radnego. O
takiej sytuacji mona mwi wtedy, gdyby nieprawidowoci te zawayy na zwycistwie
jednego z kandydatw i porace pozostaych.

Poradnik Kandydata 2014 PDF

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Poradnik Kandydata 2014 PDF

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Fundacja im. Stefana Batorego ul. Sapieyska 10a, 00-215 Warszawa, maszglos@batory.org.

You might also like