Jzyk serca

Nie obarczajmy dzieci odpowiedzialnoci za swoje problemy i frustracje. Rady szukajmy u innych
dorosych mwi ofia !leksandra "uczkowska# propa$atorka skandynawskie$o modelu
wspierania dzieci w rozwoju.
Skandynawia wyprzedza inne kraje w rozwizaniach legislacyjnych dotyczcych dzieci.
%raje skandynawskie s prekursorem pene$o szacunku podejcia do dziecka jako istoty
kompetentnej# posiadajcej wszystkie ludzkie cechy# jak empatia# zdolno& do kontaktu i
wspdziaania. ' nas wci( dominuje przekonanie# (e dzieci nie potrafi funkcjonowa& w
spoecze)stwie# trzeba je ksztatowa&# zmienia&. *kandynawowie ju( dawno odkryli# (e my# doroli#
mo(emy si+ wiele nauczy& od dzieci. ,ardzo serio potraktowali problem przemocy wobec
najmodszych. - *zwecji zakaz bicia wprowadzono pod koniec lat ./.# w 0olsce dopiero w
ubie$ym roku.
Zakaz zakazem, problemem jest zmiana mentalnoci dorosych. rzycze! na dziecko to " nas
norma.
1ak. %rzyku i presji emocjonalnej takiej jak etykietowanie# zawstydzanie# obwinianie# ale te(
nadmierna kontrola na przykad w sprawach jedzenia# hi$ieny# nauki te$o nie uwa(a si+ u nas za
przemoc. 2ednak takie traktowanie odbiera dzieciom szacunek do siebie# poczucie bezpiecze)stwa i
orientacji w wiecie.
Jesper J""l, d"#ski terape"ta rodzinny, pedagog o wiatowej renomie, a"tor ksi$ek m.in.
%&woje kompetentne dziecko' i %&woja kompetentna rodzina', pisze, $e dzieci odsaniaj
prawd o wewntrznych, nierozwizanych kon(liktach dorosych.
3ziecko wyzwala w dorosych pokady emocji od czuoci i ekstazy# po zo&# irytacj+# a$resj+. -
relacjach z dzie&mi konfrontujemy si+ z tym# kim jestemy. 1o trudne# zwaszcza w naszej kulturze
pozorw# udawania# zamiatania pod dywan.
)ed"g J""la wychowanie to proces zachodzcy midzy dorosymi a dzie!mi, w kt*rym obie
strony dowiadczaj zmiany i rozwoj".
2e$o koncepcja powszechna w krajach skandynawskich podwa(a zao(enia autorytarne$o stylu
wychowania# z$odnie z ktrym dziecko jest przedmiotem dziaa) wychowawczych.
-ychowawcw autorytarnych nie uczy si+ komunikacji z dzie&mi# ale metod wpywania na dzieci#
by robiy to# co chce dorosy# bez wz$l+du na ich wasne uczucia i potrzeby. 2uul mwi natomiast#
(ebymy zrezy$nowali ze stosowania jakichkolwiek metod w stosunku do dzieci i zacz+li traktowa&
je powa(nie# podmiotowo# biorc pod uwa$+ tak(e ich zdanie.
+zy wobec tego nie ma recepty na wychowanie,
Recept wedu$ 2uula jest szacunek dla $odnoci ka(dej osoby# bez wz$l+du na wiek i pozycj+ w
rodzinie. 3ziecko jest odr+bn istot ludzk# a konflikty ujawniaj r(nice potrzebne do dialo$u.
2uul proponuje# aby skupi& uwa$+ na komunikacji# a nie zmienianiu dziecka i krytyce je$o
zachowa). - rodzinie wa(ny jest kontakt i jako& relacji mi+dzy jej czonkami# a nie realizacja
metod wychowawczych.
+zyli dzieciom wolno to samo co rodzicom,
Rodzice ze wz$l+du na swoje dowiadczenie i mo(liwoci maj wi+ksz wadz+ w rodzinie# ale nie
wszystko im wolno. 1ak samo nie wszystko wolno dzieciom. daniem 2uula decydujce jest to# w
jaki sposb o tym rozmawiaj# jak osi$aj porozumienie. 4zy rea$uj na to# co wyra(aj dzieci#
zwaszcza jeli jest to zo&# frustracja# bunt czy smutek czyli naturalny odruch ochrony wasnych
$ranic. ! tak(e w jaki sposb doroli chroni swoje $ranice# czy dzieje si+ to z poszanowaniem
$ranic dzieci.
J""l pisze, $e dzieci chc by! dostrzegane - ale nie oznacza to nie"stannej "wagi ze strony
dorosego.
3ziecko potrzebuje informacji5 widz+ ci+# wa(ne jest dla mnie to# co czujesz i cze$o potrzebujesz.
-ypytywanie# kontrolowanie to in$erencja w $ranice mae$o czowieka. 6n potrzebuje czasu na
swoje decyzje# na kontakt ze sob. 0otrzebuje te( obecnoci dorose$o# ktry $o syszy. daniem
2uula lepiej# jeli rodzice nie in$eruj w to# co nale(y do osobistej odpowiedzialnoci dziecka# np.
jedzenie# sen# hi$iena# zabawa. 2eli to robi# zwykle krzywdz dziecko.
)ymaganie, $eby my! zby to krzywdzenie,
7ycie z+bw przez dziecko nie jest tak wa(ne jak to# w jaki sposb to osi$niemy. Np. $dy rodzice
myj codziennie z+by i zapraszaj do tej czynnoci malca to model idealny. 3zieci uwielbiaj
wsppracowa& z rodzicami ucz si+ poprzez naladowanie# a nie nakaz. daniem 2uula mniejsz
szkod jest nieumycie z+bw ni( mycie ich pod przymusem. *zanujc odpowiedzialno& osobist
dziecka# wspieramy rozwj je$o odpowiedzialnoci spoecznej# czyli wspodpowiedzialnoci za
siebie i innych. 1e$o nie mo(na narzuci& si.
.a wiecie tri"m("je jednak azjatycki model wychowania/ %0"sisz, wiem lepiej, co dla ciebie
dobre'. 1(ektem takiego wychowania s mistrzowie.
Rodzicom# ktrych fascynuje ten model# proponuj+ oprcz 2uula tak(e ksi(ki !lice 7iller. -
*kandynawii traktuje si+ je bardzo powa(nie. - 83ramacie udane$o dziecka9 7iller pokazuje# co
dzieje si+ w wiecie emocjonalnym dziecka realizujce$o potrzeby rodzicw# a nie swoje. Robi
wszystko# (eby ich zadowoli&# nie wie# co czuje# kim jest# cze$o chce. ,ardzo cz+sto 8udane dzieci9
jako doroli ko)cz depresj# ucieczk w narkotyki. Nie znaj siebie# swoich $ranic# nie odr(niaj
wasne$o wiata od wiata swoich wielbicieli# nie potrafi (y& bez pochway i akceptacji
innych.
2ochwaa to wed"g J""la rodzaj kary. 3 co chodzi,
6 to# by wychowa& czowieka# ktry podejmuje dziaania z wewn+trznej motywacji. 2e(eli robi co
dla na$rody# skupia si+ na na$rodzie# a nie na tym# co robi# co czuje# co si+ z nim dzieje i czy w
o$le chce to robi&. 3ziaanie na$rody niewiele r(ni si+ od kary. 7otywacj jest stres# a nie
zachwyt# ktry wzmacnia kreatywno&. -ychowanie poprzez manipulowanie stresem to kolejne#
fatalne w skutkach zao(enie autorytaryzmu. 7ae dzieci potrafi zatopi& si+ w dziaaniu# w
zabawie. * wtedy w $+bokim kontakcie z sob. 0otrzebuj ochrony te$o stanu# a nie in$erencji z
zewntrz. - takich chwilach dokonuj si+ niezwyke procesy rozwojowe# aktywizowana jest
najwi+ksza liczba pocze) nerwowych w mz$u# rodzi si+ zaufanie do siebie same$o. - 0olsce
nadal krluje jednak system karania i na$radzania. - przedszkolach i szkoach wymusza si+
okrelone zachowania u dzieci bez brania pod uwa$+# co czuj i cze$o chc. 2eli si+ buntuj# czyli
szukaj odpowiedzi na to# co proponuje im otoczenie# zamiast szacunku i zrozumienia dostaj karne
punkty. 1o niszczy osobowo& dziecka.
Jednak "wa$a si, $e w ten spos*b ksztat"je si pocz"cie obowizk", przygotow"je dzieci do
penienia r*l.
*kd wiemy# jakie role b+d potrzebne zapar+ lat: -spczesny wiat zmienia si+ $watownie.
!utorytarne wychowanie# ktre$o ofiarami s niemal wszyscy dzisiejsi rodzice i nauczyciele#
przy$otowao nas do posusze)stwa i wykonywania obowizkw bez wz$l+du na to# co czulimy.
;fekt: -ielu z nas ma trudno& w okreleniu# kim s i cze$o chc. 2edn z konsekwencji jest
system pracownicze$o niewolnictwa w korporacjach. *ama przez to przeszam. 4o $orsza
przenosi si+ to na nasze relacje z najbli(szymi. 'czono nas nie odmawia&# spenia& polecenia
innych# podporzdkowa& si+. 1eraz# w delikatnej emocjonalnej przestrzeni# ktr jest rodzina#
odtwarzamy schemat. 0owstaje b+dne koo# stare 8role9 w innym przedstawieniu.
4zisiaj rodzice s bardzo sk"pieni na swoich dzieciach.
6bserwuj+ tak zwanych rodzicw bliskociowych. 1o cudowna idea noszenie w chucie#
przytulanie# zaspokajanie potrzeb u malutkich dzieci. %iedy jednak dziecko ronie i zaczyna mwi&
swoim j+zykiem 8chc+# nie chc+9 mama# ktr nauczono# (e rodzicom si+ nie odmawia# nie wie#
w jaki sposb kontynuowa& blisko&# a jednoczenie chroni& swoj wolno&. Nie wie# jak odmwi&
dziecku cze$o ze spokojem. ! ono to jej emocjonalne miotanie si+ natychmiast wyczuwa# staje si+
tak jak ona za$ubione# roztrz+sione# niepewne. 2uul mwi# (e trzeba pomc rodzicom skontaktowa&
si+ ze sob# z tamtymi sfrustrowanymi dzie&mi# ktrymi sami byli# bo z bezradnoci# za$ubienia
mo$ wpa& w t+ sam puapk+ co ich rodzice i jak oni mwi&5 87asz robi&# co ci ka(+# i koniec<9.
.a czym polega taka pomoc,
Na warsztatach dla rodzicw# ktre prowadz+ w 0olsce i w 3anii z uczniami 2espera 2uula#
trenerami 0orozumienia bez 0rzemocy# najpierw przypominamy rodzicom ich zdolno&
porozumiewania si+ j+zykiem potrzeb i uczu&# czyli j+zykiem serca o ktrym mwi te( 7arshall
Rosenber$. 2uul nazywa $o j+zykiem osobistym. %iedy doroli dowiadcz kontaktu ze sob#
swoimi potrzebami# zaczynaj sysze& potrzeby# a nie 8zachcianki9 dziecka. *owo 8nie9 przestaje
by& wychowawcz pora(k rodzica# ale ochron inte$ralnoci i autonomii dziecka. Na warsztatach
doroli otrzymuj to# cze$o cz+sto zabrako w ich dzieci)stwie trenin$ dialo$u# budowania
pomostu mi+dzy lud=mi tak# (eby potrzeby jednej i dru$iej strony# dorose$o i dziecka# mo$y by&
zaspokojone. 0otrzebuj wsparcia i zrozumienia# a nie dia$noz# dobrych rad i moralizowania $dy
budzi si+ w nich stumiony w dzieci)stwie wasny $niew i frustracja.
) dom" mo$emy dialogowa!, ale dziecko idzie do szkoy i m"si si podporzdkowa!.
1o jest problem. Rodzice# ktrzy pozwalaj dziecku na wypowiadanie swoje$o zdania# musz si+
liczy& z tym# (e w szkole usyszy5 87asz to wykona& bez dyskusji9. ,ardziej wiadomi rodzice
podejmuj decyzj+ o homeschoolin$u >nauczaniu domowym? albo posyaj dzieci do mniejszych
szk spoecznych. 7oja dziewi+cioletnia crka chodzi do publicznej szkoy. 0owiedziaa mi z
$orycz w $osie5 87amo# ty mylisz# (e szkoa to jest miejsce dla dzieci: 1am jest wa(ne tylko to#
cze$o chc doroli<9.
0o$na powiedzie! dzieciom, $e wiat nie jest idealny.
2uul zach+ca# by mwi& prawd+# ale u(ywajc j+zyka osobiste$o# mwic o sobie# cze$o chcemy i
dlacze$o# a nie w formie o$lnych twierdze)5 8to jest dobre@ze9# 8tak wolno@nie wolno9# bo to nie
dociera do dzieci. 2eli ewidentnie co mi si+ nie podoba# trzeba to wyrazi&# ale tak# (eby nie rani&.
7a$osia przyniosa raz w dzienniczku uwa$+ od nauczycielki# (e podczas obiadu zachowywaa si+
8jak winia9. Rozmawiaam z ni potem i obie doszymy do wniosku# (e lepiej nie etykietowa&
ludzi# bo to mo(e sprawi& im bl. -a(ne# aby rozmawia& z dzieckiem bez podkrelania# (e wiemy
lepiej. 2uul mwi# (e krytykowane dzieci nie b+d post+powa& z$odnie z naszymi oczekiwaniami.
6ne ucz si+ zaufania i szacunku# kiedy potrafimy im ten szacunek i zaufanie okaza&# a nie wtedy#
$dy wyma$amy te$o od nich. 2estem przekonana# (e dialo$ wzajemnie wzbo$aca dzieci i
dorosych. 3la mnie obecno& dzieci jest najwa(niejszym impulsem i wsparciem w moim
osobistym rozwoju jako matki# i jako czowieka. -iele im zawdzi+czam.
Zo(ia 5leksandra 6"czkowska# mama AABletnie$o 7ichaa i dziewi+cioletniej Cosi#
dyrektorka warszawskie$o przedszkola 6$rd 3zieci# polonistka i dziennikarka#
trenerka 0orozumienia bez 0rzemocy. 0rowadzi 0racowni+ 3ialo$u# w ktrej oferuje
warsztaty dla rodzicw i wychowawcw oparte m.in. na koncepcji du)skie$o peda$o$a
2espera 2uula
>www.jezykBserca.pl?.