Chmury to skupiska drobnych kropelek wody lub krysztakw lodu znajdujcych si
w atmosferze, a powstaych w wyniku kondensacji pary wodnej. Tworzenie si chmur determinuj nast pujce czynniki: - pionowy rozkad temperatury (gradient) - stan nasycenia powietrza -wznoszenie i przemieszczanie si mas powietrza
Przy chwiejnych gradientach temperatury powstaj chmury kbiaste, ktre mog si wypitrza. Jeeli wystpuje rwnowaga staa oraz zjawisko wlizgu mas powietrza np. na powierzchniach frontw atmosferycznych, powoduje powstanie chmur warstwowych. Chmury te charakteryzuj si ma rozbudow pionow, ale za to du rozcigoci poziom.
Chmury konwekcyjne. Powstaj w wyniku wypromieniowania ciepa przez nagrzane podoe. Cieplejsze powietrze unoszc si ochadza si (zgodnie z panujcym gradientem) do poziomu kondensacji pary wodnej. Powstaje chmura kbiasta.
Chmury burzowe To specyficzne chmury kbiaste spowodowane wypitrzaniem si chmur cumulonimbus. Burze wystpuj przy rwnowadze chwiejnej w powietrzu o duej wilgotnoci. Zjawisku temu towarzysz gwatowne opady, porywisty wiatr oraz wyadowania atmosferyczne.
Chmury frontowe. Powstawaniu tego typu chmur towarzyszy cierania si dwch mas powietrza. Front ciepy powoduje powstawanie grubej zasony chmur warstwowych cigncych si na przestrzeni setek kilometrw. Frontom chodnym towarzysz w zalenoci od ich rodzaju chmury warstwowe oraz kbiaste, powodujce opady.
Chmury orograficzne. Powstaj w terenach grskich i przedgrskich. Tworz si przy wymuszonym wznoszeniu si powietrza spowodowanym opywem pasma grskiego. Ich wystpowanie zaley od wielu czynnikw: siy wiatru, uksztatowaniu pasma oraz wilgotnoci i temperatury. Cech charakterystyczna chmur orograficznych jest to, e wystpuj stacjonarnie i nie dryfuj z wiatrem. Czsto towarzyszy im silna turbulencja oraz prdy wstpujce i opadajce, dlatego potrafi stwarza niebezpieczestwo dla lotnictwa.
Klasyfikacja chmur do okrelenia ich wygldu oraz wysokoci uywa okrele w jzyku aciskim. Sposb w jaki chmury s klasyfikowane obecnie wymyli anglik Luke Howard w 1803 roku. aciskie sowa uyte przez chemika i ich znaczenie: - cumulus- stos - cirrus lok wosw - stratus warstwa - nimbus- ulewa
Zasadniczo chmury dzieli si na cztery grupy, okrelajce wysoko ich wystpowania: - chmury niskie: od 0 do 2 km nad ziemi np. Nimbostratus, Cumulus, Stratus, Stratocumulus - chmury rednie od 2 do 6km chmury wystpujce z przedrostkiem Alto: Altostratus, Altocumulus - chmury wysokie od 6 do 13 km Cirrus, Cirrocumulus, Cirrostratus - chmury o rozwoju pionowym- chmury nie klasyfikowane na podstawie wysokoci ze wzgldu na du rozcigo w pionie. np. Cumulonimbus oraz Cumuluscongestus.
2. Chmury pietra wysokiego: Zbudowane z krysztakw lodu ktrego temperatura siga -40C
Cirrus: Maj ksztat wkien ktrych kierunek ukadania si jest wskanikiem wiatru na duych wysokociach. Chmury te nie daj opadw. S pierwszym zwiastunem nadchodzcego frontu ciepego. Wystpuj w kilku gatunkach: - fibratus (Ci fib) pierzaste wkniste - uncinus (Ci unc) pierzaste haczykowate - castellanus (Ci cas) pierzaste wieyczkowate - spissatus (Ci spi) pierzaste gste - floccus (Ci flo) pierzaste kaczkowate
Ci fib Ci flo
Cirrocumulus: Chmury te wygldem przypominaj mae kbki, wystpuj na duych wysokociach pojedynczo lub podunych awicach. Zbudowane s z krysztakw lodu. Powstaj z rozpadu chmur cirrus lub cirrostratus.
Cirrostratus Jednolita pprzeroczysta zasona, stworzona z krysztakw lodu. Towarzysz frontowi ciepemu oraz chmur cumulonimbus ktrego kowado przechodzi w chmury typu cirrostratus. Charakterystyczne jest powstawanie zjawiska halo kolorowy wietlisty piercie widoczny wok tarczy soca lub ksiyca. Chmury te nie daj opadu.
3. Chmury pietra redniego:
Altostratus Zbudowane z krysztakw lodu i kropel wody. Pokrywaj niebo na znacznym obszarze. Chmury te powoduj bardzo mae opady, wikszo z nich zanim doleci go ziemi odparowuje w powietrzu. Zwiastuj one nadejcie frontu ciepego.
Altocumulus
S to chmury biae lub biao-szare o zacienionej podstawie. Wystpuj w formie lodowo-wodnych kbkw uoonych w rzdach. Ze wzgldu na ksztat mona wyrni: - stratiformis (Ac str)- czony chmury przylegaj do siebie - lenticularis (Ac len)- soczewkowate - castellanus (Ac cas)- o wypitrzajcych sie czonach - floccus (Ac flo) w ksztacie kaczkw
4. Chmury pietra niskiego.
Stratus (St) Tworz nisk warstw pokrywajc niebo a duym obszarze. Nie przepuszczaj promieni sonecznych. Podstawa znajduje si poniej 600m. Towarzysz im lekkie opady mawki lub drobnego deszczu. Wystpuj podczas przechodzenia frontu ciepego. Wystpuj w kilku gatunkach: -fractus (ST fra)- warstwowe postrzpione - nebulosus (ST neb) chmura warstwowa mglista
Chmury te czsto powoduj zakcenia w ruchu lotniczym, poniewa niska podstawa utrudnia starty i ldowania samolotw.
St fra
Stratocumulus (Sc) Chmura kbiasto- warstwowa o duej rozcigoci poziomej. Towarzysz jej niewielkie opady deszczu. Zoona z kropel wody, czsto wystpuje po przejciu obfitych opadw deszczu. Odbijaj znaczn cz promieni sonecznych powodujc powstawanie inwersji. Nie zapewniaj nosze termicznych.
Rozrnia si kilka gatunkw chmur Sc: - Stratoformis (Sc str)- dua rozcigo pozioma. Wywouje opady sabego deszczu lub niegu. - stratocumulus lenticularis (St len)- chmury ktre nie daj opadw, zwiastuj nadejcie frontu chodnego - Stratocumulus castellanus (Sc cas)- gatunek charakteryzujcy si wystajcymi ponad poziom chmury wieyczkami. Z bardzo rozwinitych chmur moe wystpi lekki opad deszczu.
Sc cas Sc len
Sc str
Nimbostratus Chmury tworz ciemnoszar warstw dajc cigy opad deszczu lub niegu. S grubsze w porwnaniu do chmur stratus dlatego mog transportowa due iloci wilgoci. Towarzysz przechodzeniu frontu ciepego, a ich grubo spowodowana jest wspinaniem si wilgotnego powietrza co powoduje kondensacje pary wodnej. Wystpuje rwnie wraz z chmur cumulonimbus w frontach chodnych.
5. Chmury o budowie pionowej.
Cumulus(Cu) Chmura kbiasta o biaym kolorze i ciemnej podstawie. Zwykle wystpuj pojedynczo i s oznak wystpowania termiki wypracowanej oraz rwnowagi chwiejnej. Czsto ukadaj si rwnie w wielokilometrowe szlaki bdce sygnaem o wystpowaniu termiki naniesionej. Czasem wywouj sabe miejscowe opady deszczu. S oznak wystpowania prdw wznoszcych i opadajcych powodujcych nieprzyjemn dla pilotw i pasaerw turbulencje. Przechodzeniu chmury Cu towarzyszy chwilowa zmiana prdkoci i kierunku wiatru. Gatunki: - fractus (Cu fr) chmura kbiasta o postrzpionej strukturze, bez zarysowanej wyranej podstawy. S pocztkowym stadium rozwoju chmur kbiastych i oznak budzenia si termiki - humilis (Cu hum)- to niewielkie oddalone od siebie chmury, o paskiej podstawie i maej gruboci. Zapewniaj dobre noszenia termiczne oraz zwiastuj dobr pogod. - mediocris (Cu med.) chmura kbiasta w rodkowym stadium rozwoju - congestus (Cu con) wypitrzony Cu czsto mylony z chmur Cb, moe dawa lokalny spokojny opad.
Cu fr Cu med.
Cu con
Cumulonimbus (Cb) Chmura kbiasto deszczowa ktrej wierzchoek moe siga poza troposfer. W dolnej czci skadaj si z kropelek wody, natomiast w grnej z krysztakw lodu. Charakterystyczn cech chmury Cb jest wystpowanie kowada ktre moe siga wysoko ponad reszt chmury. Powoduj silne opady deszczu, niegu. W pewnych przypadkach gdy prdy konwekcyjne s na tyle silne powoduj wystpowanie gradu. Chmura przenosi due adunki elektryczne ktrym wyadowaniu czsto towarzysz grzmoty i byskawice. Przejcie Cb powoduje powstanie tzw. uskoku wiatru czyli gwatownej zmianie siy i kierunku wiatru oraz silne prdy wstpujce w rodku chmury i zstpujce pod podstaw. Silna turbulencja oraz oblodzenie wystpujce w Cb powoduje, e wikszo samolotw omija je szerokim ukiem. Gatunki chmur Cb: - calvus chmura ktrej cz grna zatraca zarys chmury kbiastej. Powoduj opady deszczu i niegu. Czsto przeksztacaj si w groniejsze Cb capillatus - Cb capillatus chmura ktrej cze szczytowa przybiera ksztat kowada zbudowanego z chmur pierzastych. S to najniebezpieczniejsze chmury poniewa towarzysz im gwatowne burze z gradem, wiatry szkwaowe oraz uskoki.
Cb calvus Cb capillatus
Inne chmury: Altocumulus lenticularis chmura soczewkowata, towarzyszca wystpowaniu fali grskiej. Uoona rwnolegle do pasma grskiego wywoujcego zjawisko. S oznak wystpowania nosze falowych poszukiwanych przez pilotw szybowcowych, jednoczenie omijane przez samoloty komunikacyjne z powodu silnej turbulencji. Mog wystpowa nawet w kilku pitrach.
Ac lenticularis
Rotor Chmura towarzyszca zjawisku fali grskiej lub zawirowaniom spowodowanym zaburzeniem przepywu wiatru poprzez budynki. Charakteryzuje si du turbulcj. Po nawietrznej stronie chmury wystpuj silne prdy stpujce, natomiast po zawietrznej prdy opadajce zdolne zniszczy samolot ktry znajdzie si w ich zasigu. Oznak rotorw jest chmura Cu rot.
Cu rot
7. Wnioski Analiza informacji o mechanizmie powstawania oraz zjawiskach towarzyszcych chmurom wykazaa, e niektre rodzaje chmur mog powodowa utrudnienia w ruchu lotniczym jak stratusy i nimbostratusy. Zjawiska towarzyszce Cu, a szczeglnie Cb mog stwarza powane niebezpieczestwo dla statkw powietrznych. Niebezpieczestwo to wynika z powstawania skokw wiatru oraz silnych prdw zstpujcych. Naley rwnie wspomnie, e opady wystpujce z chmur Nb i Cb powanie ograniczaj widoczno. Innym zjawiskiem negatywnie wpywajcym na eglug powietrzn jest oblodzenie wystpujce w chmurach Cb.