Ugrupowania integracyjne i instytucje midzynarodowe w

Ameryce aciskiej
We wspczesnym wiecie pastwa podejmuj si prby integracji, aby
wzajemnie sobie pomaga, wyrwnywa nierwnoci spoeczne i moralne.
!o maj r"ne priorytety to jedna# wszyscy d" do wsplnoty gospodarczej
i wsplnoty bezpieczestwa w oparciu o wszel#ie wartoci. !c do#onywa
prby zjednoczenia, pozostawiajc swoj to"samo #ulturow. $a#ie integracje
pozwalaj na wsplne dziaanie #rajw nale"cyc! do wsplnoty
i rozwizywanie wszela#ic! #on%li#tw drog dyplomatyczn. &latego te"
problematy#a regionalnej integracji politycznej i gospodarczej stanowi w
ostatnim czasie jedno z najpopularniejszyc! zagadnie.
'by pastwo mogo przej do wy"szej %ormy integracji, musi zrezygnowa
z czci swojej suwerennoci gospodarczej, wyni#iem tego jest prowadzenie
polity# !oryzontalnyc! i se#torowyc!. Wiel#o ryn#u i wzrost s#ali produ#cji
przyczyniaj si do umocnienia wizi gospodarczyc! oraz maj wpyw na
wzrost e%e#tywnoci gospodarowania przez zwi#szajc si #on#urencje. (a
wiecie jedna# przewa"a integracja negatywna, #tra opiera si na
wy#orzystaniu mec!anizmw ryn#owyc! i stosun#w midzynarodowyc!.
)olega na znoszeniu barier, #tre ograniczaj swobodny przepyw dbr, usug
i czynni#w wytwrczyc!, a nie na stwarzaniu barier w stosun#u z pastwami
trzecimi. )rzy#adem integracji negatywnej s organizacje wsppracy
gospodarczej, stre%y wolnego !andlu tj. ('*$', '+'+, ,-./01., unie
celne tj. )a#t 'ndyjs#i i '.2/,. (ajwa"niejsze ugrupowania integracyjne
s organizacjami otwartymi i np. w przypad#u ('*$' rozpoczy si
ro#owania odnonie rozszerzenia stre%y wolnego !andlu na ca 'mery#
3acis#. 1grupowania integracyjne zac!odz na siebie lub zawieraj si w
sobie, poniewa" pastwa nale" do wicej ni" jednej %ormacji gospodarczej. (a
wiecie powstaj integracyjne ugrupowania regionalne, #tre napdzaj wymin
!andlow. 2ntegracja gospodarcza mwi o stopniowym stworzeniu jednego
systemu, organizmu gospodarczego. ,o"e ona dotyczy wymiany !andlowej
albo cisej #oordynacji w wielu s%erac! zwizanej z prze#azaniem czci
suwerennoci wsplnym instytucjom. )astwa, #tre c!c uczestniczy w
integracji gospodarczej musz spenia pewne warun#i. W s%erze politycznej
stanowi ustrj polityczny i wsplne cele w polityce wewntrznej i zagranicznej.
(atomiast w s%erze e#onomicznej jest #omplementarno stru#tur
gospodarczyc! oraz istnienie rozwinitej in%rastru#tury, dzi#i czemu mo"liwe
jest przesanie dbr, usug, #apitau i in%ormacji. 4olejne warun#i to podjcie
przez czon#w decyzji o c!ara#terze politycznym dotyczcyc! wsplnyc!
rozwiza prawnyc! i zniesienia barier celnyc!. Warun#i integracji
e#onomicznej wi" si z poziomem rozwoju gospodarczego oraz z postpem
tec!nologicznym.
&o wa"niejszyc! czynni#w wpywajcyc! na integracj gospodarcz nale"y
zaliczy5
6 )oo"enie geogra%iczne
6 4omplementarno stru#tur gospodarczyc!
6 -%e#tywno gospodarowania
6 )rzesan#i spoeczno 7 polityczne
6 +iberalizacja !andlu wiatowego
6 1jednolicenie stru#tur gospodarczyc! i instytucjonalnyc!
6 0wobodny przepyw produ#tw, towarw i usug
6 Wzrost #on#urencji na ryn#ac!
)astwa decydujce si na integracj, przec!odz #olejne etapy wsppracy. $a#
wic pierwszym stadium jest pre%erencyjna stre%a, !andlu #tra oznacza
czciow produ#cj tary% celnyc! we wzajemnej wymianie !andlowej. &alsz
%orm jest stre%a wolnego !andlu, polegajca na ca#owitej li#widacji barier
8
celnyc! pomidzy czon#ami porozumienia. (astpnie ustanowienie wsplnej
zewntrznej tary%y #reuje uni celn, #oordynacja polity#i !andlowej za, w
postaci usunicia dalszyc! przesz#d w przepywie czynni#w produ#cji5 siy
roboczej, usug i #apitau, owocuje powstaniem wsplnego ryn#u. Wy"szym
stopniem zintegrowania gospodare# jest stworzenie unii e#onomicznej9 jest to
s#oordynowanie narodowyc! polity# gospodarczyc!, gdzie wadza sprawowana
jest przez organy ponadnarodowe. W tyc! procesac!, o c!ara#terze
e#onomicznym, nastpuje wzajemne ic! oddziaywanie. Wpywa to najczciej
na e%e#tywno podejmowanyc! dziaa. Wsppraca regionalna c!ocia" opiera
si na idei wsplnyc! celw, w pra#tyce jedna# su"y realizacji interesw
narodowyc!, podlegajc r"nym interpretacjom.
)ierwsze idee jednoci latynoamery#as#iej pojawiy si na poczt#u
:2: w. ;u" w latac! 8< 0imon =oli>ar podj wysie# zorganizowania #ongresu,
#try doprowadziby do utworzenia %ederacji pastw latynoamery#as#ic!. .
4ongres ten odby si w )anamie w ?@8Ar. 'le nie zdoa zgromadzi
reprezentacji wszyst#ic! pastw #ontynentu. )onadto jego osignicia, c!o
bardzo #on#retne i zwiastujce postp w integracji regionu, z powodu bra#u
raty%i#acji podpisanyc! umw zostay zaprzepaszczone. (ale"y jedna#
wspomnie, "e pierwsza po. :2: w. to dla nowo powstayc! pastw
latynoamery#as#ic! o#res umacniania wasnej pastwowoci i suwerennoci.
(owe prby zjednoczenia podjy #raje 'mery#i Brod#owej. W ?@C8r. D pastw
podpisao tra#tat o utworzeniu #on%ederacji, lecz starania zaprzepacia ro#
pEniej wojna midzy Fwatemal a Gondurasem. )o ?H latac!, prezydent
Fwatemali ;usto .u%ino =arrios, opubli#owa de#ret o utworzeniu 1nii
Brod#owoamery#as#iej, niestety prba za#oczya si pora"#. W ostatnic!
latac! :2: w. latynoamery#as#i nurt integracyjny osab za to uwidocznia si
a#tywno 0tanw Ijednoczonyc!. Wizao si to z zapewnieniem sobie
ryn#w zbytu dla pr"nie rozwijajcej si gospodar#i. ;edna# zbyt du"e r"nice
w priorytetac! polity#i zagranicznej pomidzy #rajami latynoamery#as#imi a
H
10' oraz wydarzenia globalne9wiel#i #ryzys gospodarczy oraz wojny
wiatowe9 sprawiy, "e idea wsppracy gospodarczej obu 'mery# zostaa na
p wie#u zawieszona. 10' nie przejawiy wi#szej inicjatywy w tym #ierun#u,
a" do powstania #oncepcji J0ojuszu dla postpuK. 4a"da idea regionalnej
wsppracy gospodarczej w 'meryce 3acis#iej spot#aa si z niec!ci
i nieu%noci ze strony administracji pnocnoamery#as#iej. (ajpopularniejsze
%ormy wsppracy w latac! H< i L< :: w. byy u#ady bilateralne.
&opiero 1tworzenie pod egid /(I Komisji Ekonomicznej ds.
Ameryki aciskiej ( CEPAL), dao silny impuls do rozwoju #oncepcji
integracji regionalnej. ;est agend /rganizacji (arodw Ijednoczonyc!. W jej
s#ad wc!odzi L? pastw, w tym HD z 'mery#i. W ?M@L ro#u poszerzya swoja
dziaalno na 4araiby. &o najwa"niejszyc! jej zada nale"5 proponowanie
rozwiza w celu przypieszenia postpu e#onomicznego #rajw
latynoamery#as#ic!, wzrost a#tywnoci gospodarczej, umacnianie wsppracy
z innymi pastwami i organizacjami oraz sponsorowanie bada i udostpnianie
r"nego rodzaju in%ormacji. 4omisja przyja #oncepcj argentys#iego
e#onomisty .aula )rebisc!a, #try sprawowa #ierownictwo nad -)'+ przez
trzynacie lat . 0trategia bya podstaw jej dziaania. Iao"eniem byo uznanie,
"e gospodar#a wiatowa s#ada si z JcentrumK i Jpery%eriiK, wyso#o rozwinite
pastwa stworzyy mec!anizmy i warun#i wymiany !andlowej, #tre
przyczyniy si do nierwnoci. )rowadzi to do poc!aniania zasobw z #rajw
pery%erii przez uprzemysowione centrum. )rebisc! c!cia zbudowa model,
#try zli#widowaby ograniczenia wczeniejszego modelu i ws#aza
industrializacj ja#o strategi rozwoju. &o#adniej rzecz ujmujc, #oncepcja ta
miaa promowa ryne# wewntrzny, wytwarza produ#ty przemysowe aby
zastpowa nieopacalny import. ;edna# #oncepcja wymagaa spenienia wielu
warun#w tj.5 uprzywilejowania rodzimej produ#cji, wprowadzenie barier
celnyc! w celu oc!rony przed #on#urencj, zwi#szenie interwencjonizmu
pastwa w sprawy gospodarcze, planowanie oraz powstanie ryn#w globalnyc!
L
drog integracji regionalnej. ;ednym z pierwszyc! przedsiwzi integracyjnyc!
'mery#i 3acis#iej byo utworzenie w ?MA<r. Wsplnego .yn#u 'mery#i
Brod#owej, w #trego s#ad wc!odzio D pastw rod#owoamery#as#ic!5
Fwatemala, Gonduras, (i#aragua, 4ostary#a i 0alwador. Wczeniej pastwa
'mery#i Brod#owej stworzyy w ?MD?r. Organizacj Pastw
rodkowoamerykaskic! (O"ECA), #tra miaa by %orum dla #onsultacji
polity#i pastw czon#ows#ic!. (ajwa"niejszym osigniciem e#onomicznym
byo doprowadzenie do zawarcia u#adu o integracji ,'. Ia#ada on
zniesienie ce na wszyst#ie towary, ustanowienie wsplnej tary%y zewntrznej
i #oordynacj polity#i przemysowej. Latynoamerykaskie
Poroz#mienie
o $o%nym &and%# (ALALC) powstae na poczt#u lat A<, obejmowao
,e#sy#
i #raje 'm. )d. (ie za#adano bowiem budowy ta# zaawansowanego
organizmu integracyjnego ja# wsplny ryne#, lecz ograniczono si do
stworzenia stre%y wolnego !andlu poprzez eliminacj barier oc!ronnyc! midzy
czon#ami porozumienia. (ie osignito jedna# su#cesu, gdy" tyl#o w
niewiel#im stopniu do#onano zamierzonej liberalizacji !andlu. W ?MAMr. grupa
pastw rednio
i sabo rozwinityc! poprzedniego ugrupowania utworzya w nieco
mniejszym gronie Pakt Andyjski. =yo on zgodny z zasadami i celami '+'+
i przewidywa wspprac obejmujc5 tworzenie se#torowyc!
programw rozwoju przemysu, stosowanie pre%erencji dla mniej rozwinityc!
gospodare# w celu wyrwnania poziomu rozwoju, a ta#"e wspprac w
dziedzinac! edu#acji, nau#i i #ultury. .ealizacja tyc! dziaa miaa by oparta
na wasnyc! rod#ac!, a #apita zagraniczny mia odgrywa %un#cj wycznie
pomocnicz.
Wsppraca opieraa si ta#"e w regionie #araibs#im. )owoano Karai'skie
(towarzyszenie $o%nego &and%# (CA)*+,AN, #trego celem bya
D
liberalizacja !andlu w regionie. W ?MCHr. '.2*$' zostaa prze#sztacona na
Wsplnot 4araibs# i Wsplny .yne# O '.2/,N, #ontynuowano
li#widacj barier w wymianie !andlowej oraz zade#larowano dalsze
zacienianie wsppracy. W obliczu #ryzysu '.2/,9u powrcono do
pomysw politycznego jednoczenia si pastw #araibs#ic!, lecz w
ograniczonej %ormie. (a poczt#u lat @< siedem pastw wyspiars#ic! powoao
Organizacj Pastw $sc!odniokarai'skic! (OEC(), #tra miaa by
narzdziem politycznej i wojs#owej integracji. ;edna# po #il#u latac! ta#"e ona
przestaa by e%e#tywn %orm wsppracy.
0tany Ijednoczone poczt#owa niec!tnie patrzyy na idee integracyjne
w 'meryce 3acis#iej, bojc si ic! negatywnyc! s#ut#w. ,ogy doprowadzi
do osabnicia zwiz#w obu 'mery#, utraty czy te" utrudnienia dostpu do
ryn#w latynoamery#as#ic! dla produ#tw pnocnoamery#as#ic! ze
wzgldu na wyso#ie bariery celne. ;edna# nastawienie 10' zaczo si
zmienia. )rzeom do#ona si gdy w "ycie wszed program 5 J0ojusz dla
postpuK, a poszerzenie ryn#w narodowyc! w procesie integracji
e#onomicznej jest niezbdnym elementem rozwoju #ontynentu. W ?MACr. W
)unta del -ste podpisano de#laracj o potrzebie utworzenia Wsplnego .yn#u
'mery#i 3acis#iej. 4raje latynoamery#as#ie uzys#ay zapewnienie poparcia
dla tej idei ze strony prezydenta 10' ja# i rwnie" obietnice pomocy
materialnej. ;edna# mimo c!ci rozwj wsppracy gospodarczej w 'm 3ac.
(ie sta si priorytetem amery#as#iej polity#i !andlowej. W pra#tyce 10'
wci" pozostaway przeciwni#ami u#adw wielostronnyc! na rzecz
bilateralnyc! stosun#w. W latac! C< i @< 'mery#a 3acis#a prze"ywaa czas
dy#tatur wojs#owyc!, licznyc! #on%li#tw a ta#"e powa"nyc! problemw
e#onomicznyc!. &latego te" o#res ten nie sprzyja rozwojowi wsppracy
i nastpio za!amowanie procesw integracyjnyc!. W o#resie tym powstay
jedna# nowe ugrupowania ale o odmiennyc! celac! od wspomnianyc!
wczeniej organizacji. (ie s#upiay si bowiem na integracji gospodarczej, lecz
A
miay na celu jedynie wspprac w o#relanyc! obszarac!. ;ednym z bya
-r#.a z Cartageny/ #tra s#onsolidowaa pastwa bdce najwi#szymi
du"ni#ami, dajc nadziej na wyjcie z #ryzysu. &rugi nurt dotyczy
po#ojowego rozwizywania #on%li#tw rod#owoamery#as#ic! i ta# powstaa
najpierw Frupa z ontadory a pEniej Frupy Wsparcia, #tre poczyy si
tworzc 0tay ,ec!anizm 4onsulatacji i politycznej 4oordynacji tzw. -r#.
z )io. Frupa .io miaa za zadanie systematycznie analizowa problemy, #tre
byy zwizane bezporednio i porednio z interesami regionuP umacnia
wspprac polityczn midzy rzdami #rajw czon#ows#ic! poprzez wymian
pogldw na temat #on%li#tw w regionieP umacnia integracj
latynoamery#as#P wdra"a rozwizania promujce po#j, bezpieczestwo
i powodujce wzrost zau%ania w regionie oraz wspdziaanie z innymi
ugrupowaniami w celu budowy stosun#w na s#al globaln. W ?M@A ro#u
doszo do wizyty ministrw Frupy /miu i se#retarzy generalnyc! /)'
i /rganizacji (arodw Ijednoczonyc! w #rajac! latynoamery#as#ic!. .o#
pEniej podczas #on%erencji Frupy, ministrowie uc!walili )orozumienie
z 'capulco w sprawie po#oju, rozwoju i demo#racji, powicone najwi#szym
problemom 'mery#i 3acis#iej dotyczcyc!5 zadu"enia, wzrostu
e#onomicznego i bezpieczestwa w regionie. W sprawie zadu"enia mwili
o negatywnyc! czynni#ac!, #tre doprowadziy do #ryzysu oraz ostrzegali
przed rzdami autorytarnymi spowodowanymi buntami spoecznymi, mogcymi
zagrozi demo#racji. ;e"eli c!odzi o rozwj e#onomiczny, ministrowie uznali
potrzeb umocnienia procesw integracyjnyc!, aby powsta wsplny ryne#
'mery#i 3acis#iej. 1znali, "e )arlament +atynoamery#as#i uatwi integracj.
(awoywali do przestrzegania prawa do samostanowienia si narodw, nie
stosowania interwencji w sprawy wewntrzne #rajw, po#ojowe rozwizywanie
#on%li#tw i nieu"ywanie siy. )orozumienie z 'capulco najwi#sz wag
przy#adao do spraw zwizanyc! z5 obron demo#racji i praw czowie#aP
procesami integracji regionalnejP zadu"eniemP #onsultacj w dziedzinie polity#i
C
zagranicznejP wsppracowaniem z innymi ugrupowaniami integracyjnymi oraz
!andlem i e#onomi. (ajwa"niejsz zasad uczestnictwa w 0taym
,ec!anizmie 4onsultacji i )olitycznej 4oordynacji jest poszanowanie
demo#racji.
(a szczycie Frupy w ?M@M ro#u postanowiono, "e '+'&2 powinno odgrywa
gwn rol w #oordynacji ma#roe#onomicznej polity#i regionalnej, nie
odrzucajc przy tym dziaalnoci ('*$'. /publi#owano do#umenty dotyczce
#ierun#u rozwizywania problemu zadu"enia zagranicznego #ontynentu oraz
4art =razylii. 1stalono, "e #a"dy #raj ponosi odpowiedzialno za negocjacje
odnonie swojego dugu.
$a# wic Frupa .io przyczynia si do umacniania demo#racji, bezpieczestwa
regionalnego i integracji. 1znana za najistotniejszego reprezentanta 'mery#i
3acis#iej na arenie midzynarodowej.
I inicjatywy 10' powstaa z #olei demo#ratyczna Wsplnota
Brod#owoamery#as#a, #tra miaa stanowi dla wymienionyc! wczeniej
inicjatyw latynoamery#as#ic!.
W latac! M< powstay ta#"e nowe inicjatywy w postaci grupy $rzec! O,e#sy#,
Wenezuela, 4olumbiaN, czy wsppracy brazylijs#o9argentys#iej. $a
wsppraca w powstaa w latac! @< a prze#sztacia si w ?MM?r. W wyni#u
poszerzenia o )aragwaj i 1rugwaj we $s.0%ny )ynek Po1#dnia
(2E)CO(3)). Fwnym celem ,-./01. byo stworzenie wsplnego
ryn#u #rajw czon#ows#ic!, obejmujcego swobodny przepyw towarw,
usug i czynni#w produ#cji. Ia#adao eliminacj barier celnyc! i ogranicze
pozatary%owyc!, utworzenie wsplnej zewntrznej tary%y celnej, #oordynacj
polity#i ma#roe#onomicznej oraz !armonizacj nie#tryc! przepisw
ustawodawstw #rajowyc! . )orozumienie za#adao zainicjowanie stre%y
wolnego !andlu, a ostatecznie wypracowanie Wsplnego .yn#u wi"e si z
ta#imi dziaaniami5
@
6 .edu#cj ce i eliminacj barier pozatary%owyc!, co zapewni swobodny
przepyw usug, towarw i czynni#w produ#cji
6 1stanowieniem wsplnyc! ce zewntrznyc! i przyjciem wsplnej
polity#i !andlowej wobec #rajw trzecic!
6 4oordynacj polity#i ma#roe#onomicznej i se#torowej w !andlu
zagranicznym, rolnictwie, przemyle, polityce %is#alnej i monetarnej, #ursu
walutowego i #apitau, w usugac!, cac!, transporcie mors#im, transporcie
ldowym i tele#omuni#acji
6 Iobowizaniem si czon#w ,-./01. do !armonizacji swoic!
przepisw prawnyc!, aby wzmocni proces integracji
6 )owoaniem wsplnyc! organw decyzyjnyc! ugrupowania
majce tworzy Wsplny .yne# to5
6 )rogram +iberalizacji Gandlu 9 ustanawiajcy obni"enie ce i eliminacj
barier pozatary%owyc!, aby osign zerow staw# celn.
6 0topniowa #oordynacja polity#i ma#roe#onomicznej
6 Wsplna Iewntrzna $ary%a elna9 aby pobudzi zewntrzn
#on#urencyjno ,-./01.
6 )rzyjcie porozumie se#torowyc!9 aby osign lepsz u"yteczno
i mobilno rod#w produ#cji
Wsplny .yne# )oudnia d"y nie tyl#o do zwi#szenia e#sportu czon#w
ugrupowania poprzez liberalizacj !andlu, d"y ta#"e do osignicia rwnowagi
politycznej i e#onomicznej w wymiarze regionalnym i globalnym. 2ntegracja
ja#o sposb na dostp do nowyc! tec!nologii, inwestycji zagranicznyc!
i przeprowadzenie restru#turyzacji przemysu, co podniesie #on#urencyjno
czon#w na ryn#ac! zagranicznyc!.
1grupowanie to mo"na ocenia za do udane przedsiwzicie integracyjne,
niemniej jednaj musiao sprosta wyzwaniom rzeczywistoci midzynarodowej.
W latac! M< :: w. st. Ijednoczone zaczy przejawia zainteresowanie
#oncepcjami integracji na p#uli zac!odniej. 10' podjy wspprac z
M
4anad i ,e#sy#iem, doprowadzajc do zawarcia bilateralnyc! porozumie o
wolnym !andlu, a w prze#sztacenia ic! w trjstronne umow o utworzeniu
P01nocnoamerykaskiej (tre4y $o%nego &and%# (5A+,A). )oza eliminacj
barier w !andlu i uatwieniami przepywu dbr i usug porozumienie obejmuje
ta#"e popieranie uczciwej #on#urencji, zwi#szenie mo"liwoci
inwestycyjnyc!, zapewnienie oc!rony wasnoci intele#tualnej czy stworzenie
e%e#tywnyc! procedur implementacji porozumienia i rozstrzygania sporw.
('*$' wprowadza nowatorstwo, #tre wpywa na o"ywienie procesu
integracyjnego. /bjawia si to poczeniem gospodare# pastw wyso#o
rozwinityc! z pastwami rozwijajcymi si O)noc9 )oudnieN. )ojawia si
ta#"e idea utworzenia )oudniowoamery#as#iej 0tre%y Wolnego Gandlu,
s%ormowana w grudniu 8<<Lr. )rzez przywdcw ?8 pastw 'mery#i
)oudniowej w de#laracji w usco. )rzewidziane jest prze#sztacenie jej na
wzr 1nii -uropejs#iej, w organizm ze wsplna walut, parlamentem i
obywatelstwem co przewidziane jest na ro# 8<?M.
+ata M< przyniosy rozwj wsppracy midzy 'mery# 3acis#a a innymi
regionami wiata a w szczeglnoci z 1ni -uropejs#. Iawarto w zwiz#u z
tym liczne u#ady o liberalizacji wymiany !andlowej z ,e#sy#iem, !ile,
#rajami 'mery#i Brod#owej, Wsplnot 'ndyjs# oraz ,ercosur. Wci" trwaj
negocjacje majce na celu dalsze zacienienie wsppracy. ;edno jest pewne, "e
wsppraca z 1- su"y wzmocnieniu pozycji 'mery#i 3acis#iej w stosun#ac!
midzynarodowyc!.
)odsumowujc, mog stwierdzi, "e wi#szo ugrupowa
integracyjnyc! w 'meryce 3acis#iej opiera si na integracji gospodarczej,
gdy" jest ona bardziej #orzystna dla pastw tego regionu ja# i dla jednost#i. W
miar postpu zwizanego z demo#ratyzacj na #ontynencie, widoczne jest
rozwijanie wsppracy w s%erze e#onomicznej. (atomiast integracja na s#al
#ulturow jest trudniejsza do zrealizowania, mimo wsplnyc! dziejw
?<
!istorycznyc! i pozostaoci po #olonizatorac! na ziemiac! 'mery#i
)oudniowej i Brod#owej.
??
?8