STATYSTYKA EKONOMICZNA

Analiza statystyczna w ocenie dziaalnoci

przedsibiorstwa

Opracowano na podstawie : E. Nowak, Metody statystyczne w analizie dziaalnoci przedsibiorstwa,
PWN, Warszawa 2001
Dr Zbigniew Karwacki Katedra Bada Operacyjnych U

Zarzdzanie przedsibiorstwem czy si z koniecznoci posiadania informacji
analitycznych na temat jego dziaalnoci. Dziki temu menederowie mog ocenia
przebieg zjawisk i procesw, ktre znajduj si pod ich kontrol. Zapotrzebowanie
na informacje analityczne jest szczeglnie wane w warunkach gospodarki rynkowej,
przy rosncej konkurencji. Informacje te powinny ukazywa skutki podjtych dziaa
oraz czynniki je zakcajce.
W analizach ekonomicznych dziaalnoci przedsibiorstwa wane miejsce powinny
zajmowa:
ocena poziomu zjawisk i procesw gospodarczych,
analiza dynamiki zjawisk gospodarczych,
badanie struktury procesw gospodarczych,
ustalanie wzajemnych powiza ilociowych wystpujcych midzy rnymi
zjawiskami,
okrelanie wpywu rnych czynnikw na przebieg procesw gospodarczych.



Analiza ekonomiczna dziaalnoci
przedsibiorstwa


Analiza dziaalnoci przedsibiorstwa zajmuje si badaniem zjawisk i procesw
gospodarczych przebiegajcych w przedsibiorstwach w zwizku z prowadzon
dziaalnoci. Polega ona na podzieleniu obiektu badania na elementy skadowe
w celu wykrycia prawidowoci i zwizkw wystpujcych w nim jako caoci.
Przedmiotem analizy ekonomicznej s zjawiska i procesy gospodarcze przebiegajce
we wszystkich sferach dziaalnoci przedsibiorstwa, wystpujce zarwno
wewntrz jego jak i w jego otoczeniu.
Podstawowym celem analizy ekonomicznej przedsibiorstwa jest dostarczenie
kierownictwu odpowiednio przetworzonych informacji analitycznych, ktre powinny
w szczeglnoci umoliwi:
waciw ocen sytuacji przedsibiorstwa i stanu, w jakim znajduje si lub znajdzie
w przyszoci,
poprawn ocen wpywu wewntrznych i zewntrznych czynnikw na efektywno
gospodarowania,
podejmowanie trafnych decyzji

Istota i zakres analizy dziaalnoci
przedsibiorstwa 1


Analiz dziaalnoci przedsibiorstwa moemy podzieli na:
Analiz strukturaln polega na wykryciu struktury badanej caoci, zwizkw i
zalenoci wystpujcych midzy rnymi elementami oraz midzy kadym
elementem a caoci,
Analiz przyczynow polega na poznaniu mechanizmu funkcjonowania badanej
caoci, zmian jakie w niej zachodz, identyfikacji czynnikw oddziaujcych na
cao oraz jej czci oraz siy i kierunku wpywu poszczeglnych czynnikw na
zaistniae zmiany.

Dwoma podstawowymi dziaami analizy dziaalnoci przedsibiorstwa s:
Analiza finansowa jest najwaniejsz czci analizy ekonomicznej. Zajmuje si
zjawiskami i procesami ekonomicznymi wyraonymi w mierniku pieninym.
Gwnym jej celem jest ocena sytuacji finansowej przedsibiorstwa. Jej
przedmiotem s rezultaty caoksztatu dziaalnoci gospodarczej przedsibiorstwa,
ktrej finansowy odzwierciedleniem jest osignity wynik finansowy oraz stan
majtkowy i finansowy przedsibiorstwa.

Istota i zakres analizy dziaalnoci
przedsibiorstwa 2


Analiza finansowa przedsibiorstwa obejmuje swym zakresem:
ocen sytuacji majtkowo finansowej przedsibiorstwa na podstawie
pionowej i poziomej analizy bilansu,
badanie zdolnoci do generowania zysku poprzez analiz rentownoci i
przyczynow analiz wyniku finansowego,
analiz efektywnoci wykorzystania zasobw majtkowych
przedsibiorstwa ( rotacji skadnikw majtku ),
analiz pynnoci finansowej jako zdolnoci do regulowania biecych
zobowiza.


Analiza techniczno ekonomiczna - zajmuje si zjawiskami gospodarczymi o
charakterze rzeczowym i osobowym, moe by wzbogacona ujciem tych zjawisk w
mierniku pieninym.

Istota i zakres analizy dziaalnoci
przedsibiorstwa 3


Stosujc kryterium podmiotowe mona wyrni nastpujce rodzaje analizy
dziaalnoci przedsibiorstwa:

Analiz dynamiczn polegajc na badaniu ksztatowania si okrelonych
zjawisk zachodzcych w przedsibiorstwie w okrelonym przedziale czasu,

Analiz przekrojow zajmujc si badaniem zjawisk w ustalonej jednostce
czasu, moe ona przyj posta analizy midzyoddziaowej polegajcej na
porwnywaniu zrnicowania ksztatowania si okrelonych zjawisk w
poszczeglnych oddziaach przedsibiorstwa, czy te w rnych przedsibiorstwach
tej samej brany,

Analiza dynamiczno przekrojowa obejmuje zarwno analiz dynamiczn jak i
przekrojow. Polega na badaniu ksztatowania si okrelonego zjawiska w grupie
jednostek gospodarujcych w okrelonym przedziale czasu.


Istota i zakres analizy dziaalnoci
przedsibiorstwa 4


Analiza statystyczna jest jednym z podstawowych podej metodycznych stosowanych
w analizie dziaalnoci przedsibiorstwa. Sprowadza si ona do wykorzystania metod
statystycznych do przetwarzania i analizy danych statystycznych opisujcych
ksztatowanie si zjawisk i procesw gospodarczych. Metody statystyczne pozwalaj
z pierwotnych danych statystycznych uzyska informacje ekonomiczne niezbdne
do skutecznego zarzdzania przedsibiorstwem.
Gwnymi korzyciami wynikajcymi z zastosowania metod statystycznych s:
zastpieniu opisu zjawisk i procesw gospodarczych w postaci szczegowych
szeregw danych statystycznych opisem za pomoc okrelonych charakterystyk
liczbowych tych szeregw w postaci pewnych wielkoci syntetycznych,
moliwo zrezygnowania z badania caej zbiorowoci na rzecz badania specjalnie
zorganizowanej jej czci ( prba statystyczna ),
przewidywanie ksztatowania si okrelonych zjawisk i procesw w przyszoci na
podstawie ich zachowania w przeszoci,
wyeliminowanie subiektywizmu z oceny badanych zjawisk i procesw.

Istota i znaczenie analizy statystycznej


Przeprowadzenie analiz statystycznych dotyczcych dziaalnoci przedsibiorstwa
wymaga zgromadzenia odpowiednich danych statystycznych, ktre s liczbowymi
realizacjami zjawisk i procesw gospodarczych odzwierciedlajcych dziaalno
przedsibiorstwa. Podstawowym ich rdem jest ewidencja gospodarcza, ktra
zajmuje si ujawnianiem, pomiarem i przedstawianiem okrelonych zjawisk i procesw
gospodarczych zgodnie z przyjtymi reguami skada si ona z trzech rodzajw
ewidencji:

Ewidencji operatywnej jest to system biecych zapisw sucych do
obserwacji, pomiaru, rejestracji i grupowania szczegowych zjawisk zwizanych z
dziaalnoci przedsibiorstwa. Jest rodkiem obserwacji przebiegu procesw
gospodarczych bezporednio w trakcie ich realizacji. Ewidencj t prowadzi si w
miejscach powstawania zdarze gospodarczych, a wic w komrkach
organizacyjnych przedsibiorstwa, ktre bezporednio realizuj te zdarzenia (
wydziay produkcyjne, magazyny, komrki zarzdu, jednostki obsugi ). Zapisy
dokonywane s w jednostkach naturalnych lub/i pieninych,


rda danych dla analiz statystycznych 1


Ksigowo jest najwaniejszym i najlepiej udokumentowanym systemem
ewidencji gospodarczej, prowadzona jest na bieco, na podstawie dokumentw,
ktre stanowi dowody powstawania okrelonych zdarze gospodarczych w
przedsibiorstwie. Dziki temu tworzy ona wraz z rachunkiem kosztw i
sprawozdawczoci finansow system rachunkowoci,
Statystyka przedsibiorstwa zajmuje si ilociowym opisem zjawisk i procesw
gospodarczych na podstawie danych uzyskiwanych gwnie z ewidencji
operatywnej i ksigowoci przedsibiorstwa, dostarcza informacji w postaci
rnych miernikw i wskanikw ekonomicznych charakteryzujcych dziaalno
przedsibiorstwa.

Oprcz ewidencji gospodarczej rdem danych statystycznych w przedsibiorstwie
jest sprawozdawczo, ktra jest prowadzona na podstawie danych pochodzcych z
ewidencji gospodarczej i stanowi ich uoglnienie. Na system sprawozdawczoci
skadaj si rnego rodzaju sprawozdania, ktre najczciej maj posta zestawie
liczbowych o okrelonym zakresie tematycznym sposobie grupowania.

rda danych dla analiz statystycznych 2

Rodzaje sprawozda wykonywanych w przedsibiorstwie
Kryteria klasyfikacyjne Rodzaje sprawozda
Czstotliwo sporzdzania Sprawozdania operatywne
Sprawozdania okresowe
Sprawozdania sporadyczne
Odbiorcy sprawozda Sprawozdania wewntrzne
Sprawozdania zewntrzne
Obowizek sporzdzania Sprawozdania obligatoryjne
Sprawozdania fakultatywne
Przedmiot sprawozda Sprawozdania rzeczowe
Sprawozdania finansowe
Stopie uoglnienia Sprawozdania syntetyczne
Sprawozdania uzupeniajce

rda danych dla analiz statystycznych 3

Sprawozdaniem o najwikszej pojemnoci informacyjnej, sporzdzanym przez
przedsibiorstwa, jest sprawozdanie finansowe stanowice zamknicie roczne. Jest
ono sporzdzane obligatoryjnie dla okresw rocznych na mocy przepisw ustawy
o rachunkowoci z dnia 29 wrzenia 1994 r. [Dz. U. 1994, nr 121, poz. 591], skada si
z nastpujcych sprawozda czstkowych:
Bilansu,
Rachunku zyskw i strat,
Informacji dodatkowej,
Sprawozdania z przepywu rodkw pieninych.
Wiksze przedsibiorstwa sporzdzaj take sprawozdanie z dziaalnoci jednostki w
roku obrotowym.
Korzystajc z danych pochodzcych z ewidencji gospodarczej i sprawozdawczoci
naley pamita o ich porwnywalnoci, warunek ten jest speniony gdy uwzgldniaj
one zmiany zachodzce w rzeczywistoci. Porwnywalno danych moe by
rozpatrywana w piciu aspektach: czasowym, cenowym, podmiotowym i
metodologicznym.



rda danych dla analiz statystycznych 4

Analiza statystyczna dziaalnoci przedsibiorstwa sprowadza si do przetwarzania
danych statystycznych dotyczcych zjawisk i procesw gospodarczych zwizanych
z dziaalnoci przedsibiorstwa w wyniku czego otrzymuje si informacje
ekonomiczne uyteczne w zarzdzaniu przedsibiorstwem.

DANE
Wejcie
Schemat systemu przetwarzania danych statystycznych
Przetwarzanie
(metody statystyczne)
Wyjcie
INFORMACJE

Proces analizy statystycznej 1


Przetwarzanie danych statystycznych jest procesem obejmujcym logiczny cig
czynnoci powizanych ze sob, ktry mona podzieli na nastpujce etapy:

1. Wstpna analiza badanego systemu gospodarczego:
Okrelenie podstawowych celw badania i kryteriw oceny przedsibiorstwa,
Ustalenie rozpitoci przedziau czasowego i jednostek czasu z tego przedziau
dla badania dynamicznego,
Ustalenie zakresu przestrzennego badania i wykazu jednostek wewntrznych
przedsibiorstwa do przeprowadzenia analizy porwnawczej.

2. Okrelenie ukadu danych pierwotnych opisujcych dziaalno przedsibiorstwa i
zgromadzenie danych statystycznych dotyczcych poszczeglnych zjawisk i
procesw poddanych badaniu, z uwzgldnieniem podmiotowego i
przedmiotowego zakresu badania okrelonego w pierwszym etapie.


Proces analizy statystycznej 2

3. Wstpna analiza zgromadzonych pierwotnych danych statystycznych ( ocena ich
jakoci i kompletnoci oraz sprowadzenie ich do porwnywalnoci w czasie i
przestrzeni ).
4. Opracowanie algorytmu przetwarzania danych statystycznych oraz wybr metod
statystycznych do analizy danych pierwotnych z uwzgldnieniem celu badania
oraz postaci i zakresu zgromadzonych danych.
5. Przeprowadzenie waciwych oblicze przy uyciu odpowiednich programw
komputerowych.
6. Sformuowanie ocen i wnioskw, ich analiza i interpretacja. Formuowane oceny
i wnioski mog mie charakter:
Statystyczny oceny parametrw dotyczcych badanych zjawisk i
procesw oraz odpowiedzi na pytania dotyczce prawdziwoci stawianych
hipotez badawczych z jednoczesnym podaniem ich wiarygodnoci
Merytoryczny odpowiednia interpretacja wnioskw o charakterze
statystycznym.




Proces analizy statystycznej 3