22

w formie bardziej zaawansowanej. niego jakby

Boskim natchnieniem, przy
nie jeden to, a drugi co innego, lecz wszyscy identyczne
J z e f . F l a w i u s z zasadniczo powtarza opowiadanie Arysteasza,
ale potem pisarze i
Zaczyna krl czy na po-
ziomie i czy wierne, rozdziela ich po dwch i nie
pozwala poszczeglnym parom
macze jednego dnia i gdy je krlowi
i jego dworowi, wszyscy w jest iden-
tyczny 10. W wyniku tej legendy za. pisarze
jak i Zydzi, patrzyli na jako
na natchnione i w autorytatywne.
Warszawa Ks. JANUSZ FRANKOWSKI
Ks. Wincenty Myszor
APOKALIPSA
Kairski kodeks papirusowy w Muzeum Koptyjskim,
nr inw. 10548, zawiera chyba najbardziej jednolite co do charakteru
literackiego utwory gnostyckie. Kodeks ten, nazywany w publikacjach
naukowych jako V kodeks papirusw gnostyckich z Nag-Hammadi 1
obejmuje. List Eugnostosa (1-17), Apokalipsa
(17-24,9), Apokalipsa Jakuba (24, 10-44) Apokalipsa Jakuba
(44, 32, inna od poprzedniej) i Apokalipsa Adama (64,1- 85, 32).
Z wymienionych utworw wydane razem tylko apo-
kalipsy. nich najbardziej' dwie
apokalipsy Jakuba. Najmniejszym, bo siedmiostronicowym utworem,
jest Apokalipsa Nie przypomina ona w niczym znanej
la Tak np. I r e n e us z, w E u z e b i u s z, Hist. eccl. 5, 8, 11-15.
Szeroko na temat rozwoju legendy A. P e 11 e t i e r, Dz. cyt. 78-98;
E. S c h li re r, Dz. cyt. .
l O bibliotece gnostyckiej z Nag-Hammadi: ks. E. D b r o w s ki,
Konfrontacje, 1970 s. 330-369. Ks. podaje
Ewangelii Tomasza z j. francuskiego, niestety w wielu miejscach nie-
Przygotowuje z ks. W. M y s z o r,
Gnostycyzm - publikacji, Studia Theologica Varsaviensia 1971/1.
Podano Nag-Hammadi.
2 A. B fi h l i n g 'und P. L a b i b, Koptisch-gnostische Apokalipsen
aus Code:r. V von Nag Hammadi im Museum zu Att-Kairo,
Halle 1963 Apokalipsa s. 19-26.
23
Apokalipsy czy Visio s. Pauli 3. Jest to przede wszystkim
\.ltwr gnostycki. J. D o re s s e, jeden z pierwszych badaczy znale-
ziska w Nag-Hammadi, zalicza, go do pism gnozy 4.
Jednak zaznajomienie z. tym utworem przekonuje nas,
prcz imienia oraz zaledwie dwu aluzji do NT nie ma w nim
rozpoznawalnych na pierwszy rzut oka elementw
Trudno w jakim czasie u'twr Wszystkie
kopisy z Nag-Hammadi datowane na podstawie analizy paleo-
graficznej na IV wiek. Same jednak utwory
z okresu Zredagowane w koptyjskim, w dia-
lekcie saidzkim najprawdopodobniej napisane pierwotnie w
zyku greckim. Pod Apokalipsa
podobny jak jej niegnostycki Visio s. Pauli.
Jest bowiem i 2 Kor 12,2. Wypo-
wiedzi nie jednolite. Do wiersza 19,7 mowa jest o Pawle w trzeciej
osobie, dalej zdania w pierwszej osobie, od 19, 18 powraca
znw styl w trzeciej, od 20, 5 ponownie pierwsza osoba. Nie jest to
jednak zjawisko odosobnione w literaturze apokaliptycznej 5. Utwr'
jest zbyt aby go na odcinki. go
jedynie pod na poszczeglne fazy. I tak
Droga do Jerycha i spotkanie dziecka (17-19, 7), wezwanie do gnozy
i .pozdrowienie (19, 8-19, 20), do -trzeciego nieba
i droga od czwartego nieba (19, 20-19,25), Ducha (19,
25-20, 5), nad (20, 5-21, 22), do nieba
(21, 22-22, 1), (22, 2-22, 10), do szstego
nieba (22, 11-22, 19), do sidmego nieba (22, 19-22, 24), roz-
mowa ze starcem (22, 25-23, 28), do smego nieba (23, 30-24,
3), do nieba (24, 3-24, 6) i do _
nieba (24, 6-24, 8). utworu znajduje na i na
Wydawca apokalips V kodeksu A. B 6 h l i n g zwraca
na szereg pokrewnych z innymi pismami apokryficznymi.
- Chodzi przede wszystkim o Apokryfon Jana, Akta Jana,
Adama i Ewy, Henocha 6. same o
wisku ezoteryki
badaczy jest Boga pod
dziecka i starca. na Dan 7, 13 i Hen 46, 1, oraz Apo-
kryfon Jana 20, 19. Te o
dowskich na powstanie gnostycyzmu. W naszej apokalipsie
bardziej skromne o Bogu na dalszy
3 E. II e n n e c k e, NeutestamentHche Apokryphen II, Berlin 1966 r.
536-567.
J.Do r e s s e, Les livres secrets des gnostiques d'Egypte... 1958
s. 252.
5 Hen 12, 13.
6 AJ 20, 19 nn, Akta Jana 88 nn, Hen 46, 1. dodae
Traktat bez z kod. II 151. 32 nn.
24
"'
plan przez nie-
do tradycji Z tym jednak,
nie tylko jako ale jako psycho-
pompoi. Jaki jednak jest stosunek samej apokalipsy do tradycji
Skoro starzec znajduje w sidmym niebie -
- a do
nieba, to nie ma mowy o tym, aby starzec
Boga. Sam Bg zgodnie z
gnostyckimi znajduje i jest O
sidmego nieba nie mwi nic. Tymczasem opis
do sidmego nieba z ze starcem jest bardzo bo-
gaty. Niebo sme nazwane jest Ogdoadq, gnos-
tyckie. z trudem przedstaje do niej, dopiero po ukazaniu
znaku, znaku Co ten fragment
apokalipsy? z Boga jako starca?
A charakter poznania gnostyckiego w stosunku
do tradycji Jedno i drugie jest A. B oh l i n g
zapatrzony we na
nie cytowanie elementw przez gnostycyzm
ich zwalczaniu. I tak wydaje mi in-
umieszczenie starca w niebie, do
Ogdoady. Nie' ma mowy o ostrej polemice z apokaliptyki
problem jednak jest otwarty i dopiero po-
traktowanie pism gnostyckich problemu
stosunku gnostycyzmu do ezoteryki
Echem hellenistycznych o jest zdaniem
B oh l i n g a sam na kolejne nieba, odpowiednik siedmiu
sfer planetarnych z archontami i demonami 7. Sama
do nieba kojarzy natomiast z duszy, tema-
tem tak ulubionym w pismach hermetycznych 8.
Apokalipsa Pawla jest jednak przede wszystkim wytworem gno-
styckim. Wprawdzie nie ma zbyt wiele technicznych gnostyc-
kich, to do poznawania "rzeczy
ukrytych w tych rzeczach, ktre objawione" (19, 14, koptyjskie
;COOYN (znaczy Znajdujemy typowy gnostycki
zwrot o przebudzeniu w celu poznania (19, 10, kopt. TOYNOC,
podobnie w innych pismach gnostyckich: Traktat bez
z II kod. 163, 34; Ewangelii Prawdy 30, 19). Apokalipsy
Pawla bogaty jest przede wszystkim w wyrazy widze-
nie, Koptyjskie NDY 19, 19, 30; 20, 1, 5, 7; 21, 6; 22, 2,
14, 17; 23, 21; 24, 1; SOSCHT 19, 27; 23; 5, 20; EIORM 19, 31, 21,
16, 17; jak widzimy bardzo i chyba
7 A. B' oh l i n g, dz. cyt. s. 17.
8 H. L i e t z m a n n, A n. die Korinther I III, Tiibingen 1949, Ekskurs:
Himmelreise der Seele s. 153 n.
25
z czasownikw. Przebywanie duszy w ciele potraktowane jest
jako kara (21, 19-20). Trudniej natomiast gdzie znajduje
ziemia do (20, 9), z ktrej pochodzi dusza
i co ta ziemia oznacza, czy rzeczywisty ludzi czy
miejsce kary po pragnie do teg(}
(23, 14), aby przez demonw jakby z nie-
woli a samych demonw - bo tak chyba"
ten trudny do interpretacji fragment (23, 14-17).
Apokalipsa nie zatem nic wsplnego ze do--
tychczas Visio s. Pauli, ale jest ktrej zdaniem E p i-
f a n i u s z 'a gnostycy - Kainici 9.
ktre podajemy stara jak najbardziej
wierne koptyjskiemu niejednokrotnie kosztem
stylistyki polskiej. Wydaje jednak, i sam reprezentuje
,raczej prymitywny i niejasny sposb
Pani Dr Albertynie S z c z u d o w s k i e j, Adiunktowi
Egiptologii UW, za oraz fachowe uwagi
filologiczne.
17 Apokalipsa
1
18,1-2 .
3 w...
4 tej drogi i
5 wtedy powiada to, ...
droga do Jerycha 2...
ktry mwi:
powiedz swoje ...
ciebie, ktry na drodze.
18, 10 i
z nim
po przyjacielsku swoimi aby 3
rozmowy
z nim.
15 to: znam
ciebie, Pawle, kim
ty tym, ktrego 4
w twej matki,
9 Epifaniusz, Pan 38, 2, 5.
l Miejsca nieczytelne lub tekst zniszczony za wydaniem ory-
ginalnym tekstu koptyjskiego.
2 Por. Psklem. Recg. I. 71-72.
3 Zdanie koptyjskie jest ale tak
w greckie hina.
4 Jer 1, 5.
,,-
'26
ciebie; i pjdziesz
do swych
20 ja ciebie,
ja jestem tym, ktry ...
18,23-28 .
19, 1 bowiem .
ostatni. .. ty...
archontw i tych mocy
... i
5 i demonw
... ktry objawia
w ciele dla nasienia duszy.
I gdy
10 to'
do mnie: twj
PawIe i zobacz, ta gra
na wchodzisz, jest
Jerycha i poznasz rzeczy ukryte w tych rzeczach, ktre
objawione.
15 Dwunastu
do ktrych to duchy
wybrane. I oni
ciebie.
swoje oczy w i ich
20 (i) pozdrowili go. Wtedy
ktry z nim
go na
na do trzeciego 5
nieba i
25 w do czwartego nieba.
do niego Duch
to: Spjrz
i zobacz swj obraz
na ziemi. I
30 w i tych, ktrzy
byli na ziemi.
...na ...
20, 1 ... .i ...
dwunastu
po jego prawicy i lewicy
podczas stwarzania. Duch
/
5 przed nimi.
w czwartym niebie rodzaju,
podobnych
5 2 Kor 2, 12.
do Boga,
z ziemi do
20, 10 6. w drzwiach.
'czwartego nieba i

Dusza, to:
Jaki grzech
15 na celnik,
ktry
w czwartym niebie to:
Nie tobie tych
wszystkich w do
20 Dusza
to:
niech
w jakim ciele
...wcielenie, ktre
25 ja Przyszli inni

pierwszy to: Czy
ja nie
I
w ciele? Dwu
30 ... przeciw tobie
21,1 do ... w gniewie i
i za A
drugi i
Czy ja nie
5 na ?
do widzenia godziny i ciebie. A. ;oto
teraz, obecnie upominam ciebie z powodu
zabjstwa, ktre trzeci
:21, 10 to:
Czy ja nie do ciebie
o dwunastej godzinie dnia, gdy
chce

15 Gdy dusza to
w i
wielce. Potem
w gry' i zrzucili
20 do ktre przygotowywali.
...1 oto przestali
Moje. oczy
w i
I
8 por. Crum Diet. 159 a.
28
Ducha, ktry do mnie:
25 Pawle,
do mnie. ja
brama i
do nieba.
mi
30 ze
22, 1 Duch z nami
i ogromnego
w niebie, ktry
7 w swej
5 z nim jeszcze trzech innych
I na
ich twarze. Oni
Bicz
mieli w swych dusze
10 na
Ja z Duchem
i otwarto mi
do szstegQ nieba
i mi
/'
22, 15 ze A Duch
mnie na ich czele.
I w i
ogromne ktre w
do nieba.
20 to do celnika;
ktry w szstym niebie: Otwrz
mi i Duchowi
ktry jest przede rni
do sidmego nieba.
25 stqrego
... ..
... ...
...w sidmym niebie...
... od ...
30 ...krotnie.
23,1 ten starzec to: do mnie:
chcesz Pawle,
i
w swej matki?
5 Ja na Ducha,
a on mi
do mnie: Mw z nim.
7 Ps 2. 9.
\ .
29
to
do starca: do miejsca
10 z ktrego I
mi starzec:
sam to:
do tych,
ktrzy zmarli, abym do niewoli 8
23,15
oni uczynili
w czasie niewoli
mi starzec i
W jaki sposb
20 ode mnie?
Spjrz i zobacz te
i te moce.
Duch to: Daj mu
znak, ktry masz w i
25 I wtedy mu
znak. On twarz
w do swego stworzenia
i do tych, ktrzy byli jego mocami.
A wtedy sidme
30 niebo i do
24,1 Ogdoady.
Dwunastu Oni
pozdrowili mnie i
do nieba. Pozdro-
5 tych wszystkich, ktrzy byli
w niebie i
do nieba. Ja
mi Ducha.
24,9 Apokalipsa
Piastw kiW-wy Ks. WINCENTY MYSZOR
8 Ef 4. 8 (Ps 68, 19).