Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015

1







KONSTRUISANJE RAUNAROM
UVOD -



Dr. Salko osi

Tuzla, oktobar 2014
Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


2


Sadraj:

1. Uvod
- osnovni termini: dizajn, projektovanje, konstruisanje,
2. Uloga raunara u procesu projektovanja - konstruisanja
3. PLM, koncipiranje, ogranienja
4. 10 principa dobrog dizajna







Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


3


DIZAJN PROJEKTOVANJE KONSTRUISANJE
Dizajn - potjee od latinske rijei designare namijeniti, oznaiti







DIZAJN: ''Proces transformacije znanja u konstrukcijsko rjeenje odnosno zamisao (projekat)
ovog rjeenja ''.
PROJEKTOVANJE: Izrada ili razvoj idejnog rjeenja dijela, maine ili sistema u cjelini, definisanje
glavnih karakteristika, pogon, nain upravljanja, funkcionisanje i raspored modula... Projekat u
osnovi oznaava zamisao, ideju o nainu postizanja tehnikog rjeenja.
KONSTRUISANJE: Odreivanje konkretnog oblika i dimenzija elemenata (oblikovanje i
dimenzioniranje) i sklopova ili maina prema projektnom zahtjevu.
Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


4


Rezultat konstruisanja: tehnika dokumentacija, crtei potrebni za pripremu proizvodnje.
Oba zadatka sloeni i obimni POTREBNI SPECIJALNI ( softverski) ALATI ime se istie znaaj i
uloga raunara u projektovanju i konstruisanju.
Computer-Aided Design (CAD) is the technology concerned with the use of
computer systems to assist in the creation, modification, analysis, and
optimization of a design. [Groover and Zimmers, 1984]

Computer-Aided Engineering (CAE) is the technology concerned with the use
of computer systems to analyze CAD geometry, allowing the designer to
simulate and study how the product will behave.

Computer-Aided Manufacturing (CAM) is the technology concerned with the
use of computer systems to plan, manage, and control manufacturing
operations.

Osnovni cilj CAD-CAM-CAE:
Izrada to kvalitetnijih proizvoda za manje vremena i uz manje trokove

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


5


INENJERSKI SOFTWARE (CAD, CAE, CAM, CAS )
2D, 3D modeliranje i izrada dokumentacije (CAD SISTEMI, Catia, SolidWorks, Inventor,
Pro-engineer, NX...)
prorauni, vizualizacija, optimizacija
statika i dinamika simulacija
(vrstoa, naponi, vibracije, frekvencije) FEM softveri
strujanje fluida, prenos toplote, distribucija temperature
kinematska analiza (mehanizmi, roboti,zadato kretanje
pogonskog lana, potrebno je odredi kretanja ostalih ili
zadato kretanje radnog lana, odredi potrebna kretanja ostalih)
TPP (priprema proizvodnje, programiranje CNC maina
upravljanje tokom materijala, skladita, CAT, CAQM





Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


6


Efekti primjene raunara u konstruisanju:
skraenje vremena razvoja proizvoda, porast produktivnosti
znatno smanjenje greaka, poveanje tanosti
i kvaliteta konstrukcije-proizvoda
smanjenje cijene proizvoda
mogunost sloenih prorauna
(analiza i ukljuivanje sloenijih uticaja, 2D, 3D)
jednostavniji multi-disciplinarni pristup
srazmjerno jednostavne promjene i nadogradnja
oslobaanje ovjeka rutinskog posla,
vizuelni prikaz proizvoda (virtualni proizvod)
brza izrada tehnike baze podataka,
(od tehnikih crtea do CNC instrukcija)
raunarski integrisana proizvodnja
(Computer Integrated Manufacturing - CIM)


Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


7


VODEI KOMERCIJALNI CAD PROGRAMI DIZAJNERSKI ALATI













Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


8


KRATAK PREGLED primjene softverskih alata inenjerstvu (projektovanju i konstruisanju)
50-te - poinje razvoj CAD alata, kada poinje i razvoj raunarske tehnike
CTR monitor se koristi u prikazu raunarom obraenih podataka s radara i drugih
informacija (razvijeno na MIT za potrebe US - Air Force). SAGE (Semi-Automatic Ground
Environment) raunar: 250 t, 64 kB, 3000 kW
1957 PRONTO - Numerical Control Programming sistem (razvoj numerikih-matematikih
instrukcija strojevima i ureajima u tehnolokim procesima)
1963. Interaktivna raunarska grafika. Ivan Sutherland (MIT) na raunaru TX-2 (320 kB RAM)
razvio "SKETCHPAD: A Man-machine Graphical Communications System," koji je
omoguavao iscrtavanje inenjerskih nacrta na ekranu (7 inch) raunara pomou elektronske
olovke.
1960. Clough, MKE, uveden naziv konani element
Razvoj CAD/CAM sistema u industriji (General Motors, McDonnell-Douglas, Ford i drugi)
DIGIGRAPHICS - prvi komercijalni CAD software system; PDP-1 mainframe computer,
Sketchpad CAD software, elektronska olovka, $500,000
Razvoj velikih CAD timova u firmama: Ford, General Motors, Mercedes-Benz, Nissan, Toyota,
Lockheed, McDonnell-Douglas...
Razvoj matematikih algoritama za CAD programe (krivulje,povrine, tijelo-solid)
1971 formira se MSC korporacija prvi svjetski softverski gigant u oblasti in. softvera
Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


9


1972. SYNTHAVISION. Prvi 3D solid modelling program (izraen za potrebe procjene
zagaenja nuklearne radijacije)
Dogovor oko prvih standarda (IGES-format datoteke)
Krajem 70.-tih tipini CAD sistem je mainframe raunar (VAX-DEC), s maksimalno 512 kb
memorije i 20 do 300 Mb HD s cijenom od 125,000 USD.
1977, Avions Marcel Dassault poinje sa razvojem CATIA, (Computer-Aided Three-
Dimensional Interactive Application).
Veliki porast primjene Metode konanih elemenata MKE na gotovo svim podrujima
inenjerskih problema (za sada samo na mainframe raunarima)
1981. IBM PC prvi PC (4.77 MHz Intel, 16 kb RAM)
1981 Osniva se Dassault Systems
1982 CATIA Version 1 se pojavila na CAD tritu
1982. osnovan Autodesk, te predstavljen AutoCAD Release 1
sredina 80 -tih - pojava UNIX radnih stanica (Apollo Computer, Sun Microsystems, Silicon
Graphics) zbog low-cost, low-maintenance high-performance workstations znaajno
ubrzava razvoj raunara, a posebno CAD sistema, te dominira do sredine 90.-tih nad PC
konfiguracijama
Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


10


integracija CAD/CAM, znaajan razvoj MKE-a na PC-a raunarima, razvoj grafikih pre- i
post- procesora
1989 Parametric Technology Corporation (PTC) predstavila Pro/ENGINEER i danas
popularni program za 3D modeliranje
1991. Microsfot razvio Open GL za Windows-e (Silicon Graphics), programski interface za 3D
grafiku, iscrtavanje grafikih primitiva, te podrku u sjenanju, osvjetljenju, foto-realistinim
prikazima, animaciji, mapping-u i drugim efektima raunarske grafike).
1993. Prvi AutoCAD pod Windows-ima, ver. 12.
razvoj multimedije tekst i grafika sinhronizovani s videom, Internet, virtualna realnost,
virtualni prototipi, rapid prototyping
sloeni prorauni i large scale model bazirani na numerikim metodama (MKE)
integrirano projektiranje, analiza, optimizacija i proizvodnja (CIM)
1997 Dassault Systems S.A. kupuje do tada malo poznatu SolidWorks Corporation





Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


11


RAZVOJ PROIZVODA, IVOTNI CIKLUS
1. Uoavanje potreba ili mogunosti prodaje (istraivanje trita)
2. Definisanje projektnog zadatka (tehniki i ekonomski param.)
3. KONCEPTUALNI DIZAJN (izbor izmeu nekoliko alternativnih
rjeenja bez detalja...)
4. KONSTRUISANJE (detaljni dizajn) odreivanje oblika, veliine,
materjala i karakteristika proizvoda koji zadovoljava
postavljene projektne zahtjeve, izrada konstrukcione
dokumentacije
5. Priprema proizvodnja izrada tehnoloke dokumentacije,
projektovanje TP, priprema i programiranje CNC maina...
6. Proizvodnja, montaa
7. Prodaja, isporuka, marketing
8. Odravanje,
9. Povlaenje iz upotrebe, reciklaa
Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


12


PLM (Product Lifecycle Management) je proces upravljanja ivotnim ciklusom proizvoda
Faze procesa upravljanja :
- poetno osmiljavanje (koncipiranje, projektovanje)
-dizajniranje (konstruisanje, optimizacija)
-realizaciju (priprema proizvodnje i proizvodnja)
- servis, recikliranje
PLM nije ogranien na proizvodnju, postaje vaan
u svim granama industrije (usluge). PLM integrie
pojedinane procese proizvodnje u cjelinu.

PLM povezuje:
CAD, proraun i simulacija,
Optimizacija, testiranje
priprema proizvodnje,
izradu tehnoloke dokumentacije,
konstrukcija maina, alata, pribora
CAM, virtualni dizajn fabrike,
planiranje ljudskih resursa,
upravljanje tokom materijala, energije, informacija
Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


13


ORGANIZACIJA PROCESA DIZAJNA U PRAKSI
klasini (sekvencijalni) i
paralelni (konkurentski)











Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


14


KONCEPTUALNI DIZAJN (KONCIPIRANJE), vrednovanje varijanti
Nekoliko varijanti priblinog opisa proizvoda koje zadovoljavaju ustanovljene zahtjeve
kupca/trita (lista zahtjeva).
Vrednovanje koncepta: tehniko i ekonomsko








OPTA PRAVILA (PRINCIPI) DIZAJNIRANJA - 10 principa dobrog dizajna (D. Rams)
1. Inovativnost (proizvoda ili tehnologije izrade proizvoda, neprekidni RiD)
2. Korisnost (istinska upotrebljivost proizvoda za ono za ta je namijenjen)
3. Estetinost (zbog prodaje ali i svakodnevne upotrebe)
4. Rarazumljivost (treba da je odmah jasno gdje je ta i kako ta funkcionie)
5. Nenametljivost, (stidljivost) produkt ne treba da privlai panju osim za ono za to je namijenjen
6. Autentinost, direktnost, proizvod ne treba da ima fasadu koja ga maskira i pokuava da stvori dojam o
neemu drugome, na prvi pogled treba da je prepoznatljiv po namjeni
Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


15


7. Dugotrajnost (trendovi ne traju dugo, proizvodi koji su u trendu traju kratko, za kratko vrijeme su
nezanimljivi ili smijeni. Dobar dizajn traje dugo...
8. Fokusiranost na detalje, svaki detalj vezan za upotrebu proizvoda od strane korisnika mora se smatrati
bitnim
9. Prijateljski za okolinu
10. Jednostavnost (bez nepotrebnih dodataka, konstruii proizvod tako da je efikasan, lijep i jednostavan
za korienje i nita vie od toga).

Unifikacija: Viestruka primjena istovrsnih elemenata tj. komponenti
na konstrukcionom rjeenju ime se smanjuje raznovrsnost dijelova,
smanjuju trokovi i vrijeme proizvodnje, pojednostavljuje i ini
jeftinijim eksploatacija i odravanje. Unifikacija komponenti proizvoda
dovodi i do unifikacije u proizvodnji (alati, maine, mjerna oprema).
Primjenjuje se kod dijelova koji ulaze u sklopove sa tolerancijama,
vijanih veza, zupanika i dr. Mogua je i unifikcija materijala,
dobavljaa, postupaka i dr.






Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


16


Koncipiranje - primjeri











VREDNOVANJE VARIJANTI VIE METODA, (OBJEKTIVNE I SUBJEKTIVNE)
1. Matrica za rangiranje vanosti osobina (binarna matrica dominantnosti) i matrica za izbor koncepta
(iterativni postupak, svaki sa svakim, najee do 3 matrice)
2. VDI 2225, X,Y stepeni tehnike i ekonomske dobrote (0-4)

Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


17


Primjer 1:







1. Izabrati bitne osobine za poreenje varijanti i izvriti
rangiranje tih osobina jedne prema drugoj (kvadratna
matrica popunjena jedinicama/nulama)
2. nakon utvrivanja redoslijeda osobina bira se
jedna varijanta (bazno konstrukciono reenje) npr. prvo
i vrednuju sva rjeenja u odnosu na nju
Postupak se iterativno ponavlja za drugo, tree ...


Univerzitet u Tuzli Mainski fakultet KONSTRUISANJE RAUNAROM, II godina kolska 2014/2015


18


Primjer 2: (metoda prema VDI 2225) vrednovanje varijanti






X-stepen tehnike dobrote, Y stepen ekonomske dobrote
k
i
-teinski faktori tehnikih i ekonomskih kriterija



bolja varijanta ima X,Y koordinate
priblino jednake i
to udaljenije od (0,0)

1 1 2 2 3 3 1
max 1 2 3
max
1
1 1 2 2 3 3 1
max 1 2 3
max
1
...
( ... )
...
( ... )
n
i i
n n i
i n
n
i
i
n
i i
n n i
i n
n
i
i
k p
k p k p k p k p
X
p k k k k
p k
k p
k p k p k p k p
Y
p k k k k
p k