Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

Wstep
do Optyki
i Fizyki Materii Skondensowanej
Czesc I: Optyka, wykad 3

wykad: Piotr Fita

pokazy: Andrzej Wysmoek
c wiczenia: Anna Grochola, Barbara Pietka

Wydzia Fizyki
Uniwersytet Warszawski

2014/15

SSWO

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

Plan

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

SSWO

SSWO

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

SSWO

Naturalna szerokosc linii

Liczba przejsc spontanicznych:
dN21 = A21 N2 dt

(1)

Liczba atomw w stanie wzbudzonym:

N2 (t) = N20 eA21 t = N20 et/

(2)

Czas z ycia stanu wzbudzonego: = A1

21
Ksztat linii widmowej:
I() =

( 0

)2

I0
+ (A21 /2)2

(Szczegy - na tablicy)

(3)

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

Profil Lorentza
Szerokosc powkowa profilu Lorentza:
= A21 = 1
(Zasada nieoznaczonosci)

SSWO

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

SSWO

Poszerzenie zderzeniowe

Zderzenia sa dodatkowym czynnikiem tumiacym

():
A21 A21 +
Ma znaczenie, gdy > A21 (duzo zderzen = wysokie cisnienia)
Widmo linii poszerzonej zderzeniowo:
I() =

I0
( 0 )2 +

A21 +
2

2

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

SSWO

Poszerzenie dopplerowskie

Dopplerowskie przesuniecie

czestosci:

vz 
= 0 1 +
c
Maxwellowski rozkad skadowej predko

sci w kierunku z:
"   #
Ni
vz 2

ni (vz )dvz =
exp
vp
vp
vp - predko

sc najbardziej prawdopodobna, vp =

p
2kT /m

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

Poszerzenie dopplerowskie

Ksztat linii emisyjnej:

" 
 #
c( 0 ) 2
I() = I0 exp
v p 0

Cakowita szerokosc powkowa:

r

2 ln 2
8kT ln 2
= 0
vp = 0
c
mc 2
(Szczegy - na tablicy)

SSWO

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

SSWO

Rzeczywisty ksztat linii widmowej gazu

Profil Voigta

Szer. naturalna (1-107 Hz) << szer. dopplerowska (109 Hz)

ruch do detektora

ruch od detektora

Ksztat linii = splot profilu Dopplera D() i Lorentza L()

Z
I() =
D()L( 0 )d 0

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

Poszerzenie jednorodne i niejednorodne linii

Poszerzenie jednorodne - prawdopodobienstwo

oddziaywania ze
s wiatem o danej czestosci jest jednakowe dla wszystkich atomw
(czasteczek),

np:
poszerzenie naturalne
poszerzenie cisnieniowe

Poszerzenie niejednorodne - prawdopodobienstwo

oddziaywania
jest rzne dla rznych grup atomw (czasteczek):

poszerzenie dopplerowskie - prawdopodobienstwo

oddziaywania zalezy od skadowej predko

sci w kierunku
obserwatora
Poszerzenie niejednorodne mozna zredukowac, np. selektywnie
wzbudzajac
czasteczki

o okreslonej predko

sci.

SSWO

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

SSWO

Spektroskopia subdopplerowska
Wiazki
atomowe i molekularne

niskie cinienie

wysokie
cinienie

laser

detektor
[V. Aquilanti et al, Phys. Chem. Chem. Phys., 2005,7, 291]

rozpre
zanie gazu prowadzi do obnizenia temperatury
selekcja przestrzenna wybiera czasteczki

(atomy) o zerowej
predko

sci poprzecznej
wiazka

laserowa prostopada do wiazki

molekularnej (atomowej)
zredukowany efekt Dopplera

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

Spektroskopia subdopplerowska
Wiazki
atomowe i molekularne

[W. Demtroder, Spektroskopia laserowa, PWN]

SSWO

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

Spektroskopia subdopplerowska
Wiazki
atomowe i molekularne

[W. Demtroder, Spektroskopia laserowa, PWN]

SSWO

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

Spektroskopia nasyceniowa
Wypalanie dziur

[W. Demtroder, Spektroskopia laserowa, PWN]

SSWO

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

SSWO

Spektroskopia nasyceniowa
Dip Lamba

Przeciwbiezne wiazki
o 6= 0
wypalaja w rozkadzie obsadzen
dwie symetryczne dziury (dla vz i
vz ) - tzw. dziury Bennetta.
Jesli wiazka

jest dostrojona
dokadnie do przejscia ( = 0 )
to powstaje jedna dziura w
centrum profilu dopplerowskiego
(dla Vz = 0) - tzw. dip Lamba
[W. Demtroder, Spektroskopia laserowa, PWN]

Szerokosc wypalonych dziur

odpowiada szerokosci naturalnej

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

Spektroskopia nasyceniowa
Pomiar widma absorpcji nasyceniowej

[http://laser.physics.sunysb.edu]

SSWO

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

Spektroskopia nasyceniowa
Struktura nadsubtelna widma rubidu

SSWO

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

SSWO

Spektroskopia Strat we Wnece

Optycznej
Cavity Ring-Down Spectroscopy (CRDS)

Wspczynnik odbicia luster jest bliski 1 (np. 0,999)!

dI(t)
= I(t)
dt

1
+ c
0

Pusta wneka:

I(t) = I0 et/0
Z absorberem: I(t) = I0 et/

I(t)

1
c

1
1

Rezultat nie zalezy od fluktuacji mocy

lasera i charaketrystyki spektralnej
detektora

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

Spektroskopia Strat we Wnece

Optycznej
Detekcja NO2

Laser: 50 mW, 414 nm, 30 ns, 10 kHz

Zwierciada: R > 0, 99992
[T. Stacewicz et al, IFD UW + IOE WAT]

SSWO

Ksztaty linii

Spektroskopia subdopplerowska

SSWO

Spektroskopia Strat we Wnece

Optycznej

P rz e k r j c z y n n y [c m

Detekcja NO2

9 x 1 0

-1 9

6 x 1 0

-1 9

3 x 1 0

w id m o a b s o r p c ji N O

1
1
[ s
0

1 .6 x 1 0

1 .2 x 1 0

8 .0 x 1 0

4 .0 x 1 0

-1 9

la s e r

0 .0

3 0 0

3 5 0
D

4 0 0
u

f a

4 5 0
li

[ n

5 0 0
0

1 x 1 0

2 x 1 0

Dokadnosc wyznaczenia czasu:

0
0

1%

Czuosc detekcji NO2 : < 1ppb (czesc na miliard)

ie

[p p b ]