Organizacje pozarzdowe

Ewa Kucharska
Centrum Medyczne Vadimed
Cele polityki spoecznej:
Wczenie organizacji pozarzdowych do realizacji zada spoecznych
Wsppraca midzy organami administracji publicznej a organizacjami pozarzdowymi
Centrum Informacji dla Organizacji Pozarzdowych BORDO:
zarejestrowanych jest okoo 17,5 tys. organizacji.
W zakresie pomocy spoecznej i ochrony zdrowia dziaa okoo 3,5 tys. organizacji pozar
zdowych.
Wczenie zorganizowanych grup osb do realizacji zada spoecznych pastwa powinno stanowi w
any cel polskiej polityki spoecznej
Definicja organizacji pozarzdowych
Organizacje pozarzdowe" (czsto uywa si skrtu NGOs od penej nazwy w jzyku angielskim: n
-governmental organizations) to wszelkiego rodzaju instytucje spoeczne takie jak:
fundacje, stowarzyszenia, organizacje charytatywne, grupy samopomocowe, przypar
afialne, komitety osiedlowe.
Organizacje pozarzdowe stanowi odrbny, specyficzny typ organizacji i zalicza si je d
o tzw. sektora niezalenego, ktry jest nazywany trzecim w odrnieniu od sektora prywat
nego (pierwszego) i pastwowego (drugiego)
Organizacje te okrelane s take jako niekomercyjne bd non-profit, poniewa ich dziaanie n
ie jest nastawione na osiganie zysku.
Organizacje pozarzdowe zajmuj si gwnie wiadczeniem usug w zakresie szeroko rozumianej p
olityki spoecznej.
Cechy wyrniajce organizacje pozarzdowe:
dobrowolno tworzenia i dziaania,
posiadanie formalnego statusu,
nierozdzielanie zysku midzy czonkami,
niezaleno od pastwa,
dziaalnona rzecz wsplnego dobra.
Zalety organizacji pozarzdowych:
elastyczno dziaania,
lepsze rozpoznanie potrzeb spoecznych,
nisze koszty udzielanej pomocy.
Wady typowe dla dziaalnoci filantropijnej:
brak profesjonalizmu,
paternalizmem,
partykularyzmem,
brak rodkw finansowych.
Model cisej wsppracy organw administracji pastwowej i samorzdowej z organizacjami pozar
zdowymi, to podstawowy cel bdcy niezwykle istotnym elementem dobrej polityki pastwa.
prof. Lestera Salamona - "Ani zastpienie sektora spoecznego przez rzd, ani zastpieni
e rzdu przez sektor spoeczny nie ma takiego sensu, jak wsppraca obydwu,
pastwo jako dysponent regularnych dochodw powinno zajmowa si demokratycznym ustalani
em priorytetw, oferowa powszechny dostp do wiadcze, stosowa jednolite kryteria jakocio
we, a wiadczenie usug przekaza innym organizacjom.
Status prawny i rola organizacji pozarzdowych w wietle polskich uregulowa prawnych
Podstaw dla zakadania organizacji pozarzdowych jest: Ustawa z dnia 6 kwietnia 1984
r. o fundacjach (tekst jednolity Dz. U. nr 46 z 1991 r., poz. 203) i Ustawa z dn
ia 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. nr 20, poz. 104).
Ustawa o fundacjach nie definiuje pojcia fundacji. Z zawartych w niej przepisw wyn
ika, e podstaw dziaalnoci fundacji s skadniki majtkowe, ktre fundator przeznacza na dz
lno fundacji w zakresie "zgodnych z podstawowymi interesami Rzeczpospolitej Polski
ej celw spoecznie lub gospodarczo uytecznych, w szczeglnoci takich, jak: ochrona zdro
wia, rozwj gospodarki i nauki, owiata i wychowanie, kultura i sztuka, opieka i pom
oc spoeczna, ochrona rodowiska i zabytkw" (art. 1).
Prawo tworzenia wasnych fundacji przysuguje te niektrym Kocioom na podstawie odrbnych
przepisw prawnych. Zakadanie fundacji kocielnych reguluje Ustawa z dnia 17 maja 198
9 r. Stosunek Pastwa do Kocioa Katolickiego RP (Dz. U. nr 29, poz. 154) i Ustawa z
dnia 4 lipca 1991 r. Stosunek Pastwa do Polskiego Autokefalicznego Kocioa Prawosawne
go (Dz. U. nr 66, poz. 287).
Ustawa o stowarzyszeniach stanowi potwierdzenie obywatelskiego prawa do swobodne
go zrzeszania si , zawartego w art. 84 Konstytucji. Prawo stowarzyszeniowe daje k
ademu obywatelowi swobod tworzenia zrzesze.
Ustawa okrela stowarzyszenie jako samorzdne, trwae zrzeszenie o celach niezarobkowy
ch, pozwalajce realizowa indywidualne zainteresowania
Dziaalno stowarzyszenia opiera si na pracy spoecznej czonkw, chocia do prowadzenia swo
h spraw moe zatrudni pracownikw
Na podstawie obowizujcego prawa organizacje pozarzdowe mog mie nastpujcy status prawny:
stowarzyszenie zwyke,
stowarzyszenie zarejestrowane,
zwizek stowarzysze,
fundacja,
przedstawicielstwo fundacji zagranicznej.
Wrd wyrnionych kategorii zdecydowanie najliczniejsze s:
stowarzyszenia
zarejestrowane fundacje.
Obszary dziaalnoci organizacji pozarzdowych
W ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorzdzie terytorialnym (Dz. U. nr 16, poz. 9
5) znalaz si zapis dajcy gminie moliwo zawierania umw z innymi podmiotami w celu wykony
wania zada (art. 9 ust. 1).
Ustawa z dnia 29 listopada 1990 r. o pomocy spoecznej (Dz. U. nr 13 z 1993 r., po
z. 60) stwierdza, e "pomoc spoeczn organizuj organy administracji rzdowej i samorzdowe
j, wsppracujc w tym zakresie z organizacjami spoecznymi, zwizkami wyznaniowymi, stowa
rzyszeniami o charakterze charytatywnym, fundacjami oraz osobami fizycznymi" (ar
t. 1 ust. 2) i nakada na wojewodw obowizek wspierania dziaalnoci organizacji pozarzdow
ych i zlecania im w drodze umowy zada z zakresu pomocy spoecznej (art. 12, ust. 1,
pkt 5 i 6).
Ustawa z dnia 16 padziernika 1991 r. o zatrudnianiu i bezrobociu (Dz. U. nr 106,
poz. 457) przewiduje przekazywanie rodkw Funduszu Pracy na finansowanie "zada zwizan
ych z pomoc bezrobotnym, realizowanych w ramach dziaa statutowych przez organizacje
i instytucje po zasigniciu opinii Naczelnej Rady Zatrudnienia (art. 56 ust. 20).
W Ustawie z dnia 5 stycznia 1991 r. Prawo budetowe (Dz. U. nr 4, poz. 18) zawarty
jest przepis, na mocy ktrego "z budetu pastwa mog by udzielane dotacje dla jednostek
niepastwowych na zadania realizowane przez te jednostki" (art. 20 ust. 1), a "Ra
da Ministrw okrela rodzaje zada pastwowych, ktre mog by zlecone jednostkom niepastwowy
(art. 20 ust. 3).
Uchwaa nr 76 Rady Ministrw z dnia 9 lipca 1992 r. w sprawie wykazu zada pastwowych,
ktre mog by zlecone jednostkom niepastwowym (MP nr 23, poz. 169) wskazaa konkretne za
dania, na realizacj ktrych organizacje pozarzdowe mog otrzyma dotacje z budetu pastwa.
S to zadania z nastpujcych dziedzin:
owiata i wychowanie oraz szkolnictwo wysze,
kultura i sztuka,
ochrona zdrowia,
opieka spoeczna,
kultura fizyczna i sport,
turystyka i wypoczynek,
handel wewntrzny,
bezpieczestwo publiczne,
ochrona przyrody i ochrona rodowiska
zadania w zakresie ochrony praw dziecka,
realizacji rzdowych programw restrukturyzacyjnych i wydawania publikacji dla samor
zdw gminnych na temat gospodarki i finansw gmin.
Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakadach opieki zdrowotnej (Dz. U. nr 91, poz
. 408; zm. 1992 r., nr 63, poz. 315) daje stowarzyszeniom moliwo tworzenia i utrzym
ywania zakadw opieki zdrowotnej, ktre maj charakter niepubliczny. Ustawa ta nakada n
a organizacje tworzce takie zakady obowizek ich rejestracji i dostosowania ich stat
utw i regulaminw do wymaga ustawowych. Rozporzdzenie Ministra Zdrowia i Opieki Spoe
cznej z dnia 5 sierpnia 1993 r. w sprawie oglnych warunkw, trybu zawierania i rozw
izywania umw o udzielanie wiadcze zdrowotnych oraz trybu ustalania i rozliczania nal
enoci za te wiadczenia (Dz. U. nr 76, poz. 363) stanowi uzupenienie tej ustawy.
Przepisy podatkowe i celne a organizacje pozarzdowe
Ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osb prawnych (Dz. U. nr 2
1, poz. 86), jeli ich celem statutowym jest m.in. dziaalno w zakresie ochrony zdrowi
a i opieki spoecznej, rehabilitacji zawodowej i spoecznej inwalidw.
Dzikuj za uwag