Joanna Carignan Izabela Litwin

Zanim wyjdziemy na ulice

Rozmowy o ekonomii
99% populacji to owce przeznaczone do strzyenia w czasie pokoju
i na rze w czasie wojny. Politycy i biurokraci to owczarki.
Wacicielem farmy jest wiatowa finansjera.
Lektura dla stolarza i lekarza, rolnika i ucznia.
Spis treci
Rozmowa matki z crk................................................................................................................................................. 3
Krl jest nagi.................................................................................................................................................................... 52
Paradoksy i absurdy...................................................................................................................................................... 53
Co dla kabareciarzy..................................................................................................................................................... 55
!"#R$% 3&R................................................................................................................................................................... 5'
!eoria kredytu s(o)ecznego........................................................................................................................................ *+
Klub doktorantw.......................................................................................................................................................... *2
,ykaz inwektyw............................................................................................................................................................ *3
-istoria o z)otniku .streszczenie/.............................................................................................................................. *0
Cytaty................................................................................................................................................................................ *5
Podzi1kowania................................................................................................................................................................ *2
$ co dalej3.......................................................................................................................................................................... *4
5(is lektur........................................................................................................................................................................ *'
2
C!rka" amo! wiat jest pi"kny. amy dost"p do takic# luksus$w! o kt$ryc# nie nio si" kr$lom. %c# bawi
jeden bazen i jeden bard. &ywao im zimno i wstawiali na staro' drewniane z"by. y mamy wszystko.
(lacze)o jest nam tak trudno y'*
#atka" 6asz racj1. 7yjemy w erze ob8itoci. 6o9emy (rodukowa: tyle 9ywnoci i innyc; dbr
(omna9alnyc;< 9e wszystkie (odstawowe (otrzeby ca)ej ziemskiej (o(ulacji mog by: zas(okojone.
C" Wanie. + tymczasem przed stra)anem z )nij,cymi bananami czowiek umiera z )odu.
#" =laczego koniecznie z gnijcymi3
C" &o te banany nie znajd, ju nabywcy! a mimo to s, niedost"pne dla umieraj,ce)o.
#" Rozumiem. >araz ci od(owiem. =ystrybucja .rozdzielanie/ dbr (omna9alnyc; jest wadliwa. !en
cz)owiek umiera< bo nie ma (ieni1dzy. ?eli zas(okojenie (otrzeb zale9y od (osiadania (ieni1dzy<
a wszelkic; dbr mamy w nadmiarze @ to dystrybucja (ienidza musi by: wadliwa.
5ytuacja jest absurdalna. !a ;istoria mo9e mie: cig dalszy. =wie ma)(y< zajadajc banany zrywane
z bananowca< zastanawia)y si1< czy cz)owiek jest od nic; mdrzejszy. %by to s(rawdzi:< jedna uda)a si1
do miasta. Po (owrocie stwierdzi)aA cz)owiek nie jest mdrzejszy od ma)(y< bo widzia)am (ewnego
g)u(iego cz)owieka< ktry umiera) z g)odu< siedzc (rzy straganie (e)nym bananw.
C" -zy mona to zmieni'*
#" #czywicie. Prawa ekonomii< czyli rzdzce gos(odark< nie s (rawami naturalnymi. #(ieraj si1
na umowac; s(o)ecznyc;< zawartyc; mi1dzy ludBmi. ,yrazem tyc; umw jest (rawo.
C" .ak zmieni' to prawo*
#" !rzeba zacz: od analizy systemu gos(odarczego i jego zasad. >acznijmy od tego< co gn1bi nas
najbardziej. 5 toA bezrobocie i kredyty. >godzisz si1 ze mn3
C" /ak.
#" >aczn1 od kredytw. 6usimy rozr9ni: dwa (oj1cia cz1sto ze sob mylone. Po9yczka i kredyt.
Po9yczki mo9e udzieli: ka9dy< kto (osiada (ienidze. 6o9e to robi: (rywatnie. 6o9e to robi:
tak9e w 8ormie dzia)alnoci gos(odarczej. !aka dzia)alno: nazywa si1 dzia)alnoci 8inansow i 9eby
j wykonywa:< wystarczy zarejestrowa: si1 w Crz1dzie Dminy i uzyska: w(is do rejestru
(rzedsi1biorcw.
Kredytw mog udziela: tylko banki na (odstawie s(ecjalnyc; zezwoleE rzdowyc;. $c; dzia)alno:
reguluje ustawa Prawo bankowe.
Kredyt to (o9yczanie nieistniejcyc; (ieni1dzy.
>atemA
$o%yczka & dostarczanie realnyc' pieni(dzy.
)redyt & dostarczanie *pustyc' pieni(dzy.
3
C" -zy to ty wprowadzia termin 0puste)o1 pieni,dza! czy potwierdza ten fakt nauka*
#" Fiteratura okrela ten (ienidz jako brany z (owietrza lub (ienidz Gz niczegoH. , 9adnym
wy(adku nie jest to moim (omys)em.
C" .ak mona 0poyczy'1 co! co nie istnieje* % w dodatku jak kto moe tymi 0pustymi1 pieni"dzmi zapaci'
za kupno mieszkania*
#" Ia koEcu tej ksi9eczki znajdziesz G-istori1 o z)otnikuH< czyli ;istori1 (owstania wiatowego
oszustwa zwanego kredytem. ?a s(rbuj1 wyt)umaczy: ci dwie rzeczyA
(o (ierwsze< 9e mo9na co ku(i:< ()acc d)ugiem< czyli (ienidzem< ktry jeszcze nie istniejeJ
(o drugie< 9e mo9na dostarczy:< (rzekaza: komu do u9ytku co< co nie istnieje.
>aczn1 od weksla indosowanego .nie myli: z wekslem gwarancyjnym/< czyli mwic w u(roszczeniu
za()aty d)ugiem.
Prawo wekslowe i czekowe (ozwala na za()at1 za dobra .towar lub us)ug1/ wekslem< czyli (a(ierem<
na ktrym na(isanoA G?a< &< zobowizuj1 si1 do za()acenia dnia .n(. za dwa lata/ kwoty 5+ +++ z) (anu
K lub na zlecenie (ana K. Pod(is &.H
, zamian za weksel na kwot1 5+ +++ z) ja< &< otrzymuj1 od (ana K towar o wartoci 05 +++ z).
Czy mam towar3 !ak. Czy wyda)am (ienidze3 Iie. Czym za()aci)am3 =)ugiem.
!aki d)ug .weksel/ mo9e by: (rzedmiotem obrotu< tzn. (an K mo9e go s(rzeda:. Po roku
(an K (otrzebuje gwa)townie (ieni1dzy. 5(rzedaje weksel (anu > za n(. 0* +++ z). Pan K zarobi)
L+++ z) .s(rzeda) na weksel towar o wartoci 05 +++ z)< a dosta) za weksel 0* +++ z)/. Pan > cieszy si1<
9e za rok za swoje 0* +++ z) dostanie 5+ +++ z). ,reszcie ja< &< wyku(uj1 weksel.
PodsumowujcA Czym za()aci)am za towar3 =)ugiem< czyli (rzysz)ym doc;odem. >atem d)ug jest
rodkiem ()atniczym. ,ystawiajc weksel mog1 w zamian otrzyma: tak9e (ienidze .(o9yczanie na
weksel/.
C" + co si" stanie! )dy nadejdzie termin wykupu weksla! a ty! 2! nie b"dziesz miaa pieni"dzy*
#" ?eli (o9yczkodawca si1 zgodzi< za()ac1 nowym wekslem< tym razem na kwot1 n(. 55 +++ z). !aki
s(osb regulacji d)ugu jest od(owiednikiem rolowania obligacji< o czym b1dziemy mwi: (Bniej.
C" 3atem rolowanie to jest spata du)u du)iem*
#" !ak. % teraz o(owiem ci< jak mo9na dostarczy:< (rzekaza: komu do u9ytku co< co nie istnieje.
Pos)u9y temu ;istoryjka o domkac; na Fanzarote.
,ybudowa)am (i1: domkw na Fanzarote< aby je wynajmowa:. !o dobry interes. Ia Fanzarote ca)y
rok jest cie()o i nie (ada deszcz. #bok kilka innyc; osb wybudowa)o takie same domki. Iie
mieszkaj na Fanzarote. Prosili< abym tak9e administrowa)a ic; domkami. >godzi)am si1. Pod(isa)am
dziesi1: ca+orocznyc' umw najmu na wszystkie domki. 6oje i administrowane. 6oi klienci nie
wiedz< kiedy b1d z nic; korzysta:. ?ednak w umowie za(isa)am< 9e o ic; (rzyjeBdzie musz1 by:
u(rzedzana. 6am dziesi1: domkw i dziesi1: umw. %le wiem tak9e< 9e moi najemcy maj tylko
miesic urlo(u w roku. Iie jestem g)u(ia. Pod(isuj1 dalsze roczne umowy najmu na domki
0
od numeru LL do L++. Ia domki< ktryc; nie ma. ,iem< 9e nigdy nie (rzyje9d9a na raz wi1cej ni9
dziesi1: osb .maj tylko miesic urlo(u/. Czuj1 si1 bez(ieczna.
?eli jednak zdarzy si1< 9e (rzyjedzie wi1cej ni9 L+ osb< to (o9yczam domek od ssiada @ on robi
to samo. ,zajemnie ratujemy si1 w (otrzebie.
C" + jeli przyjad, wszyscy na raz i sprawa si" wyda*
#" >a oszustwo (jd1 za kraty. #czywicie najemcy b1d mnie skar9y: na drodze cywilnej
o odszkodowania< bo jeli wynaj1li domki na rok< to (ienidze z (odnajmu nale9a)y si1 im.
Mankom to nie grozi. 5 ode mnie s(rytniejsze. ?a dzia)am niezgodnie z (rawem. Manki dzia)aj
zgodnie z (rawem. >godnie z (rawem bankowym. Iie gro9 im ani (rocesy karne< ani cywilne.
Prawo bankowe (rzewiduje< 9e bank mo9e udzieli: kredytw na kwot1 dziesi1: razy wi1ksz<
ni9 suma realnyc; rodkw (ieni19nyc; .w)asnyc; i zde(onowanyc;/< ktre (osiada. ?eli ka(ita)
.w)asne rodki/ banku wynosi (i1: milionw j.(. .jednostek (ieni19nyc;/ i zde(onowano w nim (i1:
milionw j.(. to bank mo9e (o9y: dziesi1: milionw j.(. i udzieli: kredytw na sto milionw j.(.
Porwnujc z moimi domkamiA
moje domki to ka(ita) banku .(i1: milionw j.(./<
domki administrowane to lokaty .oszcz1dnoci klientw/<
wynajem dziesi1ciu domkw to (o9yczki<
wynajem dziewi1:dziesi1ciu 8ikcyjnyc; domkw to kredyt<
(omoc ssiedzka to (o9yczki mi1dzybankowe.
C" -zy nikt tyc# bank$w nie kontroluje*
#" Kontroluje. Powo)ana jest instytucja< ktra w Polsce nazywa si1 Krajowy Iadzr Mankowy.
$nstytucja ta analizuje bilanse banku i czuwa nad tym< aby (ro(orcja (o9yczek do kredytw by)a
zac;owana.
C" 4k,d si" wzi, wskanik 5657 i jak on si" nazywa w slan)u bankowym*
#" #gldajc telewizj1 na (ewno s)ysza)a s)owo GlewarowanieH< lub bardziej naukowe okrelenie
dBwigni 8inansowej. #t9< jeli bank (osiada w)asny ka(ita) (okryty rodkami (ieni19nymi
w wysokoci 5 mln euro .wed)ug (olskiego (rawa bankowego minimalna kwota wymagana
do za)o9enia banku w Polsce/ oraz (rzyj) de(ozyty w 8ormie lokat na okres d)u9szy ni9 5 lat
w wysokoci 2 mln euro< to mo9e (o9yczy: 2 mln euro i udzieli: kredytw na 2+ mln euro. Manki
amerykaEskie (odnios)y wskaBnik z LAL+ do LA33< a w (orywac; nawet do LA0+. !o (odwy9szanie
wskaBnika nazywa si1 lewarowaniem. ,skaBnik LAL+ @ w Polsce wynosi LAL2 @ wynika z (raktyki.
Cdzielenie kredytw wy9szyc; ni9 wynikajce z tego wskaBnika skutkowa)o< w e(oce niedostatku<
nadmiarem (ienidza na rynku< co grozi)o in8lacj.
=rugi (rzekr1t stosowany (rzez banki to zaliczanie do lokat d)ugoterminowyc; bie9cyc;
oszcz1dnoci klientw. >aliczanie bie9cyc; rodkw do (odstawy lewarowania dodatkowo
(odwy9sza zdolno: bankw do kreowania G(ustegoH (ienidza.
C" -o na to 8omisja 9adzoru :inansowe)o*
5
#" Iie wiem< by: mo9e w Polsce wszystko (rzebiega zgodnie z obowizujcym (rawem bankowym.
Ia wiecie jednak standardy dzia)alnoci bankowej na (ewno nie zosta)y zac;owane.
C" -o to znaczy! e bank straci pynno'*
#" !o znaczy< 9e idziesz do banku (o gotwk1< a bank odmawia ci wy()aty.
C" -zy naprawd" to si" zdarzyo*
#" !o si1 zdarzy)o w czasie ,ielkiego Kryzysu w latac; trzydziestyc; && wieku. Iatomiast teraz
banki centralne (o (rostu dodrukowuj .emituj/ nowe (ienidzeA dolary amerykaEskie i euro< ratujc
banki (rzed tak sytuacj. Robi to ze strac;u (rzed s(o)ecznym niezadowoleniem.
C" Wi"c uwaasz! e najwi"ksze zo tkwi w kredycie*
#" Iie< nie w kredycie. , odsetku. Kredyt jest konieczny< gdy9 uzu(e)nia na rynku ilo: (ienidza
tezauryzowanego .oszcz1dzanego/. Ia rynku musi kr9y: od(owiednia ilo: (ienidza. ?eli ludno:
oszcz1dza< to (ienidza na rynku jest za ma)o. !e braki uzu(e)nia kredyt.
C" ;ozumiem. -#ciaaby! eby kredyt by bezodsetkowy! i eby nie mo)y na nim zarabia' osoby prywatne
<udziaowcy bank$w=.
#" !ak by)oby najle(iej< ale mo9na utrzyma: (ewne o()aty za korzystanie z kredytu nawet w 8ormie
odsetek< (od warunkiem< 9e te odsetki b1d tra8ia)y bez(orednio do narodowej kasy< tzn. b1d
zasila)y bud9et (aEstwa.
C" /o byby rodzaj podatku od kredytu. (lacze)o 9&P nie moe poycza' pieni"dzy* oe nicze)o nie trzeba
zmienia'! tylko zmieni' podmiot kredytuj,cy. Wy,czy' z moliwoci udzielania kredyt$w banki komercyjne.
#" 6o9e< na razie jednak ustawa o IMP i ustawa Prawo bankowe reguluj to w ten s(osb< 9e IMP
(o9ycza (ienidze bankom komercyjnym< a te z kolei udzielaj z tyc; rodkw (o9yczek i kredytw
rzdowi< samorzdom< 8irmom i osobom 8izycznym.
C" Wi"c 9&P! poyczaj,c bankom komercyjnym! zarabia na odsetkac#.
#" !ak< zarabia< ale nie (rzekazuje tyc; odsetek do bud9etu. !worzy z nic; rozmaite rezerwy.
C" /o znaczy rz,d m"czy si" z domkni"ciem budetu! a 9&P trzyma wolne rodki*
#" !ak. IMP trzyma te zarobione odsetki< bo dzia)a (od (resj zmieniajcego si1 kursu z)otego.
Co zarobi na odsetkac;< to straci na wymianie walut. % obowizek wymiany jest w(isany w umowy
mi1dzynarodowe.
C" .ednak teorie ekonomiczne m$wi,! e odsetek jest konieczny. -zytaam! e odsetek stanowi wyna)rodzenie
za 0powstrzymywanie si" od konsumpcji1.
#" ?a oszcz1dzajc na (ewno (owstrzymuj1 si1 od konsum(cji< ale Mill Dates c;yba nie.
*
C" :iskus te c#yba nie! i banki te c#yba nie. 3arz,dy bank$w komercyjnyc# zarabiaj, bardzo duo! poniewa!
jak tumacz,! spoczywa na nic# wielka odpowiedzialno'. Wszak obracaj, milionami.
#" !a od(owiedzialno: jest iluzoryczna. ?eli bank zbankrutuje< to zarzd na tym nie ucier(i.
Ccier(i jedynie de(ozytariusze.
C" Wr$'my do pustyc# pieni"dzy. am rozumie'! e )dy bank paci m$j kredyt mieszkaniowy deweloperowi!
to nie przekazuje prawdziwyc# pieni"dzy*
#" !ak. Mank tylko in8ormuje dewelo(era< 9e ma na koncie okrelon kwot1.
C" + jak deweloper zec#ce wzi,' te pieni,dze*
#" !o dostanie je z de(ozytw. %le dewelo(er nie c;ce (ieni1dzy< tylko c;ce za()aci: n(. wykonawcy.
,i1c ten G(ustyH (ienidz w 8ormie za(isu na koncie bankowym zostaje (rzeniesiony< w 8ormie
elektronicznejA z konta dewelo(era na konto wykonawcy.
C" + jeli deweloper lub wykonawca przyjdzie po )ot$wk"*
#" Iigdy nie (rzyjd (o ca) gotwk1< a (ienidze< ktre s w()acane w 8ormie rat i odsetek dzia)aj
w ten s(osb< 9e rata ka(ita)owa likwiduje 8ikcyjne za(isy na kontac;< a odsetki s (ieni1dzmi
realnymi. Kwota udzielonego kredytu by)a 8ikcyjna< wi1c i s()ata jest 8ikcyjna. Iatomiast odsetki
(odwy9szaj ka(ita) w)asny banku. > tyc; odsetek ronie ka(ita) banku. Ia Fanzarote wybuduj1
z tego nowe domki lub ku(i1 jac;t.
C" + jeli wszyscy przyjd, po pieni,dze do banku*
#" $ na to bank ma s(osb. Cbez(iecza si1 od takiej ewentualnoci. ?eli wszyscy (rzyjd< to bank
zbankrutuje< a ubez(ieczyciel wy()aci (ienidze w)acicielom kont bankowyc;.
C" -o to znaczy zbankrutuje*
#" !o znaczy stanie si1 niewy()acalny. ,)asny majtek nie wystarczy mu na s()at1 d)ugw. , tym
wy(adku na wy()aty gotwki z kont.
C" +le przecie bank ni)dy nie ma tyle pieni"dzy! ile jest zapisanyc# na kontac# klient$w. 4ama m$wia!
e ma pieni,dze puste.
#" !ak. %le nikt nie 9da tyc; (ieni1dzy. ,szystkie banki s rzeczywistymi bankrutami< ale (rawnie
staj si1 nimi do(iero< kiedy strac ()ynno:.
C" -zy tak jest na caym wiecie*
#" !ak< bo tak dzia)a wiatowy system 8inansowy.
C" /o znaczy banki bior, odsetki! mimo e realnie nicze)o nie poyczaj,*
#" !ak.
2
C" /o oszustwo.
#" !ak< ale usankcjonowane (rawem< a wi1c legalne.
C" &ank przez dziesi"' lat funkcjonowa bardzo dobrze. 3abiera nasze odsetki. Waciciele banku i je)o zarz,d
mieli si" bardzo dobrze. % naraz krac#. >e#man &rot#ers upada. ?bezpieczyciel wypaci depozyty <oszcz"dnoci=.
-zy waciciele lub zarz,d odpowiadaj, przed s,dem*
#" Iie.
C" -zy zwracaj, nam nasze ukradzione odsetki od kredyt$w*
#" Iie. ,siadaj na swoje jac;ty ze z)otymi klamkami ku(ione za nasze odsetki. #d(oczywaj
trzy miesice i zak)adaj nowy bank.
C" /o niemoliwe.
#" %le (rawdziwe.
C" .ak doszo do obecne)o kryzysu finansowe)o*
#" Kryzys 8inansowy jest w(isany w obecny system i nie da si1 go unikn:. Iaukowcy i eks(erci
mwi< 9e w gos(odarce ka(italistycznej musi doc;odzi: do okresowyc; kryzysw< (o ktryc;
;istoria zaczyna si1 od (ocztku.
C" Wi"c to wina systemu.
#" !ak. ,ina systemu 8inansowego o(artego na instytucji odestka i s(ekulacji.
C" @dsetki byy zawsze.
#" Iie. #dsetki zacz1)y istnie: wtedy< gdy (ienidz uznano za towar. !aki towar jak buty czy c;leb.
% (ienidz nie jest towarem< tylko symbolem .znakiem/ dowolnego towaru o wartoci wskazanej
na banknocie.
C" 9a zdrowy rozum pieni,dz nie jest towarem. Przecie si" )o nie je! a on sam si" nie zuywa <nie starzeje si"=.
/eraz cz"sto nie jest nawet papierem! tylko zapisem bitowym w komputerze. amy przecie epok" pieni,dza
plastikowe)o.
#" Io w)anie. Pienidz si1 nie starzeje i realnie nie istnieje jako rzecz. %le jest (rzedmiotem ;andlu.
Cen (ienidza jest odsetek. 6wi si1 o (ienidzu drogim i tanim< o kredycie drogim i tanim.
!eoretycznie waluty narodowe wymienia si1< lecz w rzeczywistoci ku(uje si1 je i s(rzedaje. Ia tym
;andlu mo9na zarobi: krocie. L+N PKM ,ielkiej Mrytanii to s(rzeda9 us)ug 8inansowyc;<
czyli (oredniczenie w ;andlu rodkami ()atniczymi.
C" -zy odsetek destabilizuje )ospodarki narodowe*
4
#" !ak< c;o: nie tylko. $nstytucja odsetka (rzyczyni)a si1 do tego< 9e (rawdziwe sta)y si1 s)owa
"wangeliiA GKto ma< b1dzie mu dodane< kto nie ma< b1dzie mu odj1teH. Kto GmaH< zak)ada bank< a kto
Gnie maH< bierze kredyt. $ ca)y czas (ienidze z odsetek zuba9aj biednego i bogac bogatego.
5trumieE ()ynie tylko w jedna stron1. #dsetki od de(ozytw .lokat/ marginalnie ;amuj ten
(rze()yw.
Mierzemy kredyt< czyli oddajemy si1 w niewol1 bankowi. Iieraz na wiele lat. M1dziemy (racowa:
i zarabia: nie na (otrzeby w)asnej rodziny< tylko na odsetki. Mank oceni) nasz zdolno: kredytow.
%nalityk kredytowy uzna)< 9e mog1 *+N moic; doc;odw< (rzez trzydzieci lat< oddawa: bankowi.
C" Po co to m$wisz* Wszyscy to wiedz,. 9@%.
#" Co znaczy I#6$3
C" 9ie @braaj ojej %nteli)encji.
#" Io dobrze. Pyta)a na wst1(ie< dlaczego jest tak Ble< jeli jest tak dobrze. !o w)anie jedna
z (rzyczyn. Kredyt rodzi niewolnictwo ekonomiczne. Czy niewolnik mo9e by: szcz1liwy3 Czy
mo9esz trzasn: drzwiami i rzuci: (rac1< jeli grozi ci komornik3
C" W dodatku kiedy mamy trudnoci kredytowe! wpadamy w spiral" kredyt$w! spacaj,c jeden kredyt nast"pnym
i nast"pnym.
#" !ak. $ nasze (oczucie bezsilnoci ronie. Czasami jednak zad)u9enie wzrasta nie z (owodu s(irali
kredytowej< lecz z (owodu (u)a(ki kredytowej.
C" /o znaczy*
#" ,zi1)am kredyt na dziesi1: lat. Czgodni)am ;armonogram s()at< n(. dwa tysice z)otyc;
miesi1cznie. Iagle s(ada warto: z)otwki< a mj kredyt jest we 8rankac; szwajcarskic;. %lbo nagle
ronie ,$M#R .o(rocentowanie (o9yczek mi1dzybankowyc;/< a moje o(rocentowanie kredytu
zwi1ksza si1< zgodnie z umow< razem ze wzrostem ,$M#ROu. 6oja miesi1czna w()ata nie (okrywa
nawet odsetek. Iies()acone odsetki zwi1kszaj d)ug. Pomimo dokonywania systematycznyc;
i zgodnyc; z ;armonogramem w()at do banku @ mj d)ug ronie.

C" Ayjemy w ci,)ym strac#u! e zostaniemy bez pracy. (lacze)o nie ma pracy dla wszystkic#*
#" Post1( tec;nologiczny na(1dzaj ludzie leniwi. #ni c;c siebie i ciebie uwolni: od (racy. !worz
coraz wydajniejsze automaty.
=awniej szewc robi) jedn (ar1 butw dziennie. =zi maszyna robi tysic (ar w godzin1. ,yr1czy)a
20 tysice szewcw. 6o9e bowiem (racowa: 20 godziny na dob1. ,yobraB sobie teraz taki obrazek.
=o skle(u< do miasta szewcw< (rzyje9d9a dostawa tyc; maszynowo wytworzonyc; butw. 5zewcy s
teraz bezrobotni i nie maj (ieni1dzy. Kto ma te buty ku(i:3 !ak jest w ka9dej dziedzinie.
'
, C5% 2N ludzi jest zatrudnionyc; w rolnictwie< L+N w (rodukcji< a 3+N w us)ugac;< realnie<
s(o)ecznie koniecznyc; us)ugac;. Reszta to zatrudnieni (rzy (racac; zb1dnyc; lub 8ikcyjnyc; oraz
bezrobotni szukajcy (racy.
)a%dy ma prawo do godnego %ycia. ,la ka%dego wystarczy %ywnoci i innyc' d!br
pomna%alnyc' .nie tylko (odstawowyc;/.
C" Wi"c )dzie jest b,d*
#" Rozwa9A
L. =obra .towary i us)ugi/ mo9na nabywa: tylko za (ienidze.
2. Deneralnie (ienidze otrzymuje si1 za (rac1.
3. 6aszyny wyr1czy)y nas w (racy. % zatem< c;o: nie (racujemy< (owinnimy otrzymywa:
(ienidze nale9ne maszynie.
Cz+owiek nie zawsze jest pracownikiem, ale zawsze jest konsumentem.
-rzeba oddzieli. otrzymywanie pieni(dzy od przymusu pracy.
C" ;zeczywicie. Wc#odz" do supermarketu. P$ki u)inaj, si" od towar$w. Przed ma)azynem na zapleczu!
kolejka producent$w. @feruj, ap$wki! byle tylko sklep przyj, ic# towar. 9a sali sprzedaowej tum c#"tnyc# do
kupowania. +le koszyki s, puste. -ze)o brakuje. &rakuje pieni/dza.
#" ,)anie. Co by si1 sta)o< gdyby nagle ka9dy obywatel dosta) n(. dwa tysice z)otyc;3 ,i1cej bymy
ku(owali. ,i1cej (rodukowali. Mezrobocie by si1 zmniejszy)o. Dos(odarka zakwit)a.
C" +le tak nie mona. /o )rozi inflacj, <wzrostem cen=. ;onie popyt <c#"' zakupu= B i rosn, ceny.
#" # straszaku zwanym in8lacj (orozmawiamy (Bniej. % teraz za(ewniam Ci1< 9e te dodatkowe
(ienidze niczego nie zmieni< a jedynie (o(rawi (oczucie dobrostanu w s(o)eczeEstwie.
C" oe rzeczywicie. +le co si" dzieje! )dy jednak nie moemy kupi' wymarzonyc# <a moe koniecznyc# do
przeycia= produkt$w*
#" $dziemy do banku (o kredyt. Iie do:< 9e uszczu(lamy swoje (rzysz)e doc;ody< to jeszcze za ten
towar ()acimy wi1cej @ o odsetki. Raty kredytu wywo)uj u nas (oczucie trwa)ego niedostatku.
C" oe teraz co weselsze)o. -o midas <bo)acz= robi z nadmiarem pieni"dzy*
#" 6wisz o tym< 9e midas jest udzia)owcem .w)acicielem/ banku i r9nyc; kor(oracji. ?ego zyski
i dywidendy (rzekraczaj mo9liwoci wydawania. #t9 midas trudni si1 (omna9aniem swoic;
(ieni1dzy. #czywicie bez (racy. #(owiem ci jak.
6idas zostaje inwestorem 8inansowym. ,olne rodki ()atnicze lokuje ku(ujc udzia)y w wielkic;
8unduszac;. Pundusze dzia)aj (oza bankami. 5 to instytucje 8inansowe. Iie udzielaj kredytw<
tylko mno9 (ienidze (os)ugujc si1 Gin9ynieri 8inansowH. 6wic (rociej @ s(ekuluj walutami<
d)ugami .d)u9nymi (a(ierami wartociowymi/ i innymi (a(ierami wartociowymi .akcjami<
L+
kontraktami terminowymi< derywatami/. Draj na gie)dac; (a(ierw wartociowyc; i gie)dac;
towarowyc;.
# tym< jak dzia)aj wielkie 8undusze< szczeg)owo o(owiem ci (Bniej. , ka9dym razie te rodki
()atnicze mno9 si1 lawinowo.
Ia majtki midasw sk)adaj si1 (ienidze realne< (oc;odzce z odsetek i zyskw r9nyc; kor(oracji
oraz (ienidze d)u9ne< tzn. te< ktryc; dostarczymy .my wszyscy/ im w (rzysz)oci z naszyc;
(rzysz)yc; doc;odw.
!o dzia)a wed)ug sc;ematuA midas 8undusz bank inwestycyjny bank komercyjny nasz
kredyt zabez(ieczony ;i(otek. #statecznie to midas ma nasze mieszkanie a9 do czasu ca)kowitej
s()aty kredytu.
%merykanie nie mogli s()aci: swoic; kredytw zacigni1tyc; na domy. 7eby jednak grono midasw
nie straci)o< bank centralny C5% @ Ped wydrukowa) dodatkowe dolary.
C" +le m$wia! e bank poycza nam puste pieni,dze! a teraz m$wisz! e bierze je od midas$w.
#" 5(jrz na to z drugiej strony. Mank da) za du9o kredytw i grozi mu niewy()acalno:. 5(rzedaje te
kredyty< czyli d)ugi< bankom inwestycyjnym. Manki inwestycyjne ku(uj je< bo (rzecie9 kredyty
s zabez(ieczone nieruc;omociami. !o tak< jakby ku(owa)y te nieruc;omoci. Mank inwestycyjny
robi G(akietyH. ,rzuca do jednego worka r9ne instrumenty 8inansowe. 5 to te kredyty< akcje<
obligacje< bony skarbowe it(. =zieli ten worek na cz1ci i tworzy taki nowy (a(ier wartociowy.
5(rzedaje go 8unduszom< ktryc; udzia)y s w (osiadaniu midasw.
C" Wi"c midasy maj, )$wnie wierzytelnoci <cudze du)i=. /e du)i si" mno,! bo nalicza si" od nic# odsetki.
/o ile oni maj, tyc# naszyc# przyszyc# pieni"dzy*
#" Ia wiatowe zobowizania< to jest d)ugi< sk)adaj si1A
d)ugi (ubliczne (aEstw .obligacje< bony skarbowe/J
d)ugi (rzedsi1biorstw .kredyty< kredyty ku(ieckie< obligacje< weksle/J
d)ugi ;i(oteczneJ
d)ugi konsumenckie.
5 one dwa tysice razy wi1ksze ni9 roczna wiatowa (rodukcja .PKM/.
C" .ak m$) powsta' tak duy du)*
#" !o jest e8ekt stosowania (rocentu sk)adanego. !zn. kolejne odsetki nie s naliczane od kwoty
(o9yczonej< tylko od kwot sto(niowo (owi1kszanyc; o odsetki. >obacz< w jaki s(osb narasta d)ug
w cigu L++ lat< je9eli (o9yczymy L dolara na (rocent sk)adanyA
na LN Q 2<22
na 2N Q L'<25
na L+N Q L34+'<++
na L2N Q LL200+5<++
na 20N Q 25L2''0'0<++
C" +le takic# du)$w nie da si" spaci'. /ym bardziej! e one wci, rosn,. Przecie cay czas nalicza si" odsetki.
LL
#" !ak. $ dlatego mwi si1 o kryzysie 8inansowym< baEce s(ekulacyjnej< utracie zau8ania rynkw
8inansowyc;< to jest midasw. 6idasy (rzestaj wierzy:< 9e te (ienidze kiedykolwiek otrzymaj.
C" /o bardzo skomplikowane. 8iedy ju ta baCka p"knie! wiat zostanie zmuszony do zmiany systemu.
#" Iiekoniecznie. Kryzysy ju9 by)y i wszystko zaczyna)o si1 od (ocztku. ?est jednak nadzieja<
9e dorolimy do tego< by zmieni: 8undamenty.
C" /o w jakiej sytuacji s, teraz midasy*
#" 5)ysza)a o (aradoksie ma)(y3 6idasy s w sytuacji tej ma)(y. ,)o9y)y do s)oja niewielk kwot1.
!a kwota na(1cznia)a od odsetek. !eraz w)o9y)y do s)oja r1k1 i c;c j wyj:. >acini1ta r1ka nie
(rzejdzie (rzez otwr< a wyj: (ust d)oE to tyle< co zrezygnowa: z zawartoci s)oja. ?akie wyjcie ma
ma)(a3 6o9e wy(uci: zdobycz i wyj: r1k1 .umorzenie d)ugw/< tak cisn: zdobycz< 9e w r1ce
zostanie niewiele .;i(erin8lacja/ albo rozbi: s)j .to oznacza wojn1/.

C" Wr$'my do tematu oddzielenia pieni"dzy od pracy. /o jaka utopia. % budzi moralny sprzeciw.
#" Iie oddzielamy (ieni1dzy od (racy. >a (rac1 nadal otrzymywa: si1 b1dzie wynagrodzenie.
%le (rzecie9 i teraz s ludzie< ktrzy nie (racuj< a maj du9o (ieni1dzy. Iie tylko z odsetek. !ak9e
z dywidend< czyli z zyskw (rzedsi1biorstw.
Rwiat nie jest niczyj w)asnoci. 6y go tylko dzier9awimy< u9ytkujemy. Ko(aliny< woda< (owietrze
nie maj indywidualnego w)aciciela. Iale9 do ludzkoci albo do narodu. #dkrycia< wynalazki<
wiedza s dorobkiem ca)ej ludzkoci @ nale9 do nas wszystkic;. ?eli ca) (rodukcj1 i du9 cz1: us)ug
zautomatyzujemy i (racowa: b1d za nas maszyny @ musimy dostawa: (ienidze< aby cieszy: si1 tymi
dobrami. !wrca teorii kredytu s(o)ecznego =ouglas nazwa) to dywidend s(o)eczn. Prawa do niej
ma ka9dy cz)owiek 9yjcy na ziemiA od noworodka (o starca. Ka9dy co tydzieE (owinien otrzymywa:
swj udzia) w tym majtku. Ci< ktrzy b1d (racowa:< b1d otrzymywa: tak9e wynagrodzenie
za (rac1.
C" /o nikt nie zec#ce pracowa'.
#" !o nie(rawda. >adaj sobie i swoim (rzyjacio)om (ytanieA czy gdyby (rzestali im ()aci:< to robiliby
w dalszym cigu to< co robi3 #soby s(e)nione 9yciowo< koc;ajce swoje zaj1cie od(owiedz< 9e jeli
mia)yby inne Brd)o doc;odw< to i tak nadal by (racowa)y. Ka9dy wykonywa)by (rac1< ktr koc;a
i czuje jej s(o)eczn (rzydatno:.
C" + co z prac,! kt$rej nikt nie zec#ce wykonywa'*
#" !aka (raca by)aby wynagradzana wed)ug zasady (o(ytu i (oda9y. Czyli bardzo wysoko. Fudzie
na dorobku .n(. marzcy o w)asnym domu/ (odejmowaliby si1 czasowo tyc; (rac.
C" /roc#" fantazjujesz! ale to mi si" podoba. >udzie z misj, i z maymi potrzebami wreszcie mo)liby! maj,c
dywidend"! siedzie' w )arau nad swoimi wynalazkami! pisa' wiersze! uczy' si" )ry na )itarze itp. ;odziny bez
L2
strac#u o przyszo' stayby si" wielodzietne. 9ikt nie baby si" 0czarnej )odziny1. +c#! pomarzmy sobie o takim
wiecie.
#" Prze(ij si1 z tym marzeniem< a zobaczysz< 9e to ca)kiem realne. >reszt (rby w(rowadzenia
teorii =ouglasa by)y udane.
C" Wi"c dlacze)o jej nie wprowadzamy*
#" Iie 9yjemy na bezludnej wys(ie. ?eli w(rowadzimy zmiany< ktryc; nie (o(rze wielka 8inansjera<
zamkn nam dost1( do ro(y< bo teraz ro(a jako (odstawowe Brd)o energii rzdzi wiatem.
C" 9ie moemy by' samowystarczalni*
#" Ia razie nie. >obacz< jak si1 niszczy (remiera ,1gier za to< 9e odwa9y) si1 myle: inaczej.

C" (lacze)o spoeczeCstwa coraz bardziej si" rozwarstwiaj,! przybywa biednyc#! zanika klasa rednia! a bo)aci
s, coraz bo)atsi* Przecie w warunkac# wolnej konkurencji! demokratycznyc# rz,d$w! przestrze)ania praw
czowieka i #ase r$wnoci powinno by' inaczej.
#" ,ymieni)a cztery warunki. 7aden z nic; nie jest s(e)niony. ,oln konkurencj1 zast(i)y
mono(ole i kartele s(rytnie ukryte (od nazw r9nyc; 8irm .osb (rawnyc;/. #we mono(ole i kartele
u9ywaj G(seudonimuHO (otocznie mwi si1 o nic; kor(oracje.
=emokracji nie ma< (oniewa9 demokracja mo9e istnie: tylko wtedy< gdy wyborcy s w s(osb (e)ny<
(rawdziwy i obiektywny in8ormowani o (oczynaniac; w)adz oraz gdy w (arlamencie nie obowizuje
dyscy(lina (artyjna.
,yborcy in8ormowani by: nie mog< jeli sza8y decydentw (e)ne s akt G(ou8nyc;H< Gtajnyc;H
i Gcile tajnyc;H< a s)u9by s(ecjalne dzia)aj (oza wszelk kontrol. Ddy dzia)a szanta9< (omwienie<
(rowokacja< koru(cja i lobbing.
C" .u si" wyalia. Wr$'my do rozwarstwienia spoeczeCstw.
#" =obrze. Przyczyn rozwarstwienia jest sta)y< coraz szybszy (rze()yw (ienidza z (ort8eli og)u
s(o)eczeEstwa do kieszeni nielicznyc;. > rynku ucieka coraz wi1cej (ieni1dzy. Rwnoczenie wzrasta
o8erta bankowa. , (rze()ywie (ieni1dzy dzia)a system naczyE (o)czonyc;. #to (rzyk)adA ku(uj1
samoc;d o wartoci 5+ +++ z). >acigam kredyt na (i1: lat. > moic; (rzysz)yc; doc;odw za()ac1
2+ +++ z). 5+ +++ dostanie (roducent. 2+ +++ dostanie bank. Po (i1ciu latac; musz1 ku(i: nast1(ny
samoc;d.
Czy to jedyne odsetki< ktre mnie obci9aj3 Iie. Przecie9 w cenie samoc;odu s odsetki< ktre
(roducent samoc;odw ()aci od kredytu obrotowego< to jest zacigni1tego na (rowadzenie bie9cej
dzia)alnoci gos(odarczej. #becnie obowizujca doktryna .nauka/ ekonomiczna mwi< 9e rodki
trwa)e .maszyny< budynki/ (owinny by: w)asne .ku(ione ze rodkw w)asnyc; (rzedsi1biorcy/<
ale bie9ce wydatki .zaku( surowcw< wynagrodzenie (racownikw/ (owinny by: 8inansowane
z kredytw.
L3
>atem ca)y czas nie(rzerwanie ()ynie strumieE (ieni1dzy .z odsetek/ z kieszeni kredytobiorcw do
kieszeni w)acicieli bankw.
,zrost zarobkw i innyc; (rzyc;odw nie nad9a za tym ubytkiem. ?estemy coraz biedniejsi i coraz
bardziej zad)u9eni.
C" -zy to dotyczy tylko indywidualnyc# os$b*
#" Iie. !o dotyczy ca)yc; s(o)eczeEstw i krajw< ktre zad)u9aj si1 w bankac; komercyjnyc;<
ale tak9e w Manku Rwiatowym i 6i1dzynarodowym Punduszu ,alutowym.
C" .eli rz,dy staj, si" niewypacalne! bo podatk$w od obywateli nie starcza na obsu)" du)$w! to co si" dzieje*
#" ,tedy wielkie kor(oracje wyku(uj majtek narodowy< n(. z)o9a uranu czy z)ota. PaEstwo s()aca
d)ugi< ale ju9 niczego nie (osiada. 5taje si1 ekonomiczn koloni.
C" -zy tak si" dzieje w wiecie realnym*
#" !ak< n(. %merykanie oku(uj kraje >atoki Perskiej< bogate w z)o9a kraje %8ryki i %meryki
Po)udniowej. ,ielkie kor(oracje s w tyc; krajac; w)acicielami nie tylko ko(alin< ale tak9e
n(. (lantacji bananw. #d tyc; kor(oracji zale9y< czy jest (raca dla mieszkaEcw i czy ludno: ku(uje
banany od zagranicznyc; w)acicieli.
!eraz< kiedy s(od ic; dominacji wyrwa)a si1 ,enezuela< a kraje %meryki Po)udniowej stworzy)y
w)asne banki< PM$ i C$% gwa)townie szukaj s(osobu na odzyskanie w()yww.

C" 3mieCmy temat. Porozmawiajmy o dru)iej bol,czce naszyc# czas$w. @ bezrobociu. .ak zapewni' wszystkim
prac"*
#" C;yba nie c;odzi ci o (rac1< tylko o rodki do 9ycia< czyli (ienidze. Przecie9 nie (o to
automatyzujemy (rodukcj1< aby (racowa:. Pracowa: maj maszyny. ,yzwalamy si1 od (racy
i ()aczemy< 9e jej nie mamy. %bsurd.
C" /o jak dzieli' te pieni,dze*
#" !eoria kredytu s(o)ecznego =ouglasa< ktr ja wola)abym nazwa: teori zau8ania s(o)ecznego<
bardzo dobrze rozwiza)a ten (roblem.
Podobnie jak Kadda8i w Fibii< =ouglas uzna)< 9e ka9demu obywatelowi nale9y si1 dywidenda< czyli
udzia) w zysku z tytu)u (osiadania w)asnoci ws(lnej @ narodowej. Kada8i dzieli) zyski z ro(y
(omi1dzy obywateli. Ka9demu z nic; za)o9y) konto i kaza) na nie (rzekazywa: kwoty< ktre
(okrywa)y bie9ce wydatki Fibijczykw. ?ednak9e (ieni1dzy tyc; si1 nie dziedziczy)o. =ouglas
(ro(onuje dzieli: na obywateli zyski (oc;odzce z ca)ej krajowej (rodukcji.
C" -o jest podstaw, osi,)ania tyc# zysk$w*
L0
#" Przede wszystkim osigni1cia naukowe i tec;nologiczne< a wi1c (atenty< wynalazki< odkrycia @ to
wszystko< co sk)ada si1 na wiedz1 zgromadzon (rzez (o(rzednie (okolenia. #glnie mo9na to
nazwa: in8ormacj. $n8ormacja jako dobro niematerialne i (omna9alne nie (owinna (odlega:
9adnym ograniczeniom. Powinna wi1c by: dost1(na i nieod()atna. ?est bowiem dorobkiem
oglnoludzkim< a jej zaw)aszczanie jest niemoralne.
C" +le dlacze)o c#cesz dawa' pieni,dze za nic*
#" =latego< 9e 9yjemy w erze ob8itoci. Ka9dy (owinien mie: dost1( do dbr (omna9alnyc;. ?eli ten
dost1( mo9na za(ewni: wszystkim tylko za (omoc (ienidza< to ka9dy (owinien go mie:.
Prawo (oda9y i (o(ytu obowizujce w erze niedostatku dzia)a teraz inaczej.
, erze niedostatku< n(. butw< jaki czynnik musia) regulowa: dost1(no: tego dobra. My)a nim cena<
ktra w()ywa)a na (o(yt. ?eli (o(ulacja liczy)a dwiecie osb< a butw by)o tylko sto (ar< to kto
musia) c;odzi: boso.
=zi w)aciwie mo9emy (rodukowa: dobra (omna9alne w s(osb nieograniczony. >atem (oda9
.(rodukcj1/ regulowa: mo9e tylko c;1: i mo9liwo: nabycia .(o(yt/. ?eli wszyscy c;c c;odzi:
w butac;< to wszystkim trzeba da: na to rodki .(ienidze/. ?eli tego nie zrobimy< to w dalszym cigu
b1dziemy (rodukowa: tylko sto (ar butw< c;o: mo9emy ic; (rodukowa: kilka tysi1cy.
C" ;acja. .eli jest do' c#leba na wiecie! to dlacze)o kto miaby umiera' z )odu*
#" je9eli (omimo ob8itoci< a nawet nadmiaru dbr< kto ma (rawo do ic; dzielenia< to ten kto ma
wielk w)adz1.
C" -zy zatem c#odzi o wadz"*
#" !ak. =zielc (ienidze< czyli dost1( do dbr< s(rawuje si1 wielk w)adz1. % w)adza to narkotyk
znacznie silniejszy od wszystkic; znanyc; nam< GowieczkomH.
!ak w)adz1 daje dystrybucja .rozdzielanie/ (ienidza. Rwiatem rzdzi nie (ienidz< tylko rozdawca
pieniadza. Kim jest rozdawca< wie niewiele osb. !o Gszara eminencjaH. Iie zale9y mu ani na
(o(ularnoci< ani na s)awie. Iie zale9y mu nawet na (ienidzu. >ale9y mu tylko na w)adzy.
C" Dosisz jak, teori" spiskow,.
#" Iie. ?a tego rozdawcy nie (ersoni8ikuj1. My: mo9e jest to tylko mec;anizm. ,adliwy i szkodliwy
mec;anizm.
C" Wr$'my do przydzielania pieni"dzy bez pracy.
#" Iie bez (racy< tylko niezale9nie od zatrudnienia. #becnie stale mwi si1 o tworzeniu miejsc (racy.
Po co3 Mo Gbez (racy nie ma ko)aczyH< Goszcz1dnoci i (rac ludzie si1 bogacH it(. !o ;as)a e(oki
niedostatku. !eraz< aby s(rzeda: nadmiar butw< a wi1c aby dostarczy: konsumentowi (ienidz<
u9ywa si1 trzec; metodA
L5
tworzy si1 miejsca zatrudnienia< to jest miejsca (racy zu(e)nie zb1dne .n(. mno9enie
biurokracji/J
(rzydziela si1 zasi)ki .dla bezrobotnyc;< inwalidw< socjalne it(./J
u(rawia si1 dobroczynno:.
,szystkie te trzy metody uw)aczaj naszemu cz)owieczeEstwu. >a ic; (orednictwem w)adze
G)askawieH daj nam to< co nam si1 (rawnie nale9y O wynagrodzenie (rzys)ugujce maszynom.
C" .akim maszynom*
#" !ym< ktre na nas (racuj.

C" -zy na rynku jest zawsze mniej pieni"dzy ni oferowanyc# d$br*

#" Ia og) tak< ale o dobrostanie cz)owieka< czyli o mo9liwoci korzystania z dbr< to jest nabywania
towarw i us)ug< decyduje nie tylko ilo: (ienidza< ale tak9e szybko:< z jak ten (ienidz kr9y.
Iarysuj1 to.
>acznijmy ledzi: obieg od nauczycielki .I/. Cdzieli)a ona kore(etycji i otrzyma)a za to L++ z). Czym
(r1dzej wyda)a te (ienidze u krawca .K/ na sukienk1. Krawiec uda) si1 z tymi (ieni1dzmi do
(rawnika .P/ (o (orad1. Prawnik (oszed) do lekarza .F/. Fekarz z kolei za(rosi) dziewczyn1 na kolacj1
do restauracji. Restaurator .Re/ ku(i) (rodukty u rolnika .R/. Rolnik da) 9onie na 8ryzjera .P/<
a 8ryzjerka za()aci)a za kolejne kore(etycje nauczycielce. !ym razem nauczycielka czym (r1dzej
(obieg)a do (rawnika @ s(odziewa si1 s(adku. Prawnik (oszed) do restauracji. ,)aciciel restauracji
(ostanowi) si1 ostrzyc. Pryzjerka zamwi)a kostium u krawca. $ tak dalej.
Krg ob8itoci
5zeciokrotny obieg (ienidza (o ca)ym okr1gu oznacza< 9e ka9dy z uczestnikw s(rzeda) swoje
us)ugi wszystkim innym i ka9dy ku(i) dobra od wszystkic; innyc;. , e8ekcie ka9da z 2 osb
dokona)a * transakcji s(rzeda9y< ka9da (o L++ z)< czyli (rzeliczajc na PKM @ uzyskalimy obrt
o wartoci 02++ z) .2 osb S *++ z)/. Ka9dy dokona) s(rzeda9y na kwot1 *++ z) i zaku(i) dobra
o wartoci *++ z).
L*
Iazwa)am to kr1giem ob8itoci. ?eli wszyscy b1d szybko wydawa: (ienidze< to wszystkim b1dzie
le(iej. ,zronie (oczucie dobrostanu. ,szyscy b1d mieli (rac1 i dost1( do dbr. >auwa9<
9e w obiegu by)o tylko L++ z).
, erze ob8itoci oszcz1dzanie jest szkodliwe. Co by si1 bowiem sta)o< gdyby n(. krawiec od)o9y)
zarobione (ienidze do skar(ety< na czarn godzin13 Ruc; usta)by. =osz)oby do sytuacji< w ktrej nikt
niczego nie s(rzedaje i nikt niczego nie ku(uje. %by o9ywi: ten krg< kto musia)by wzi: kredyt.
Prawnikowi zac;orowa)o dziecko @ wzi) kredyt na lekarza. Kredyt na nowo (obudzi ruc;. %le musi
by: bezodsetkowy. Kredyt odsetkowy odessie z obiegu odsetki. Iie b1dzie ju9 kr9y)o L++ z)< tylko
n(. '+ z). !akie uszczu(lenie (ieni1dzy w obiegu wzbudzi obawy< 9e b1dzie gorzej. % wi1c i c;1:
oszcz1dzania. Po(rzez oszcz1dzanie mo9e wy()yn: z kr1gu tak du9a suma< 9e wszyscy gwa)townie
zubo9ej. % zubo9enie nie b1dzie oznacza)o zmniejszenia stanu oszcz1dnoci< tylko obni9enie
(oczucia dobrostanu< (ogorszenie dost1(u do dbr.
C" /o znaczy w przypadku! )dy krawiec sc#owa pieni,dze do skarpety! a prawnik wzi, kredyt to tak! jakby
bank poyczy prawnikowi pieni,dze! kt$re w skarpecie przec#owuje krawiec*
#" !ak. $ to jest w)anie ten (usty (ienidz. PaEstwo oszacowa)o @ w w)aciwie zrobi) to bank
centralny @ 9e (ieni1dzy c;wilowo s(oczywajcyc; w Gskar(ecieH jest okrelona ilo:. $ te w)anie<
nieswoje (ienidze< banki (rzekazuj w 8ormie kredytu.
C" 3atem podstaw, wskanika lewarowania 5657 jest obserwacja ycia )ospodarcze)o! z kt$rej wynika!
e pieni,dza kr,,ce)o jest 57 razy mniej ni pieni,dza tezauryzowane)o <skarpetkowe)o=.
#" =obrze to zrozumia)a. !o tak jak z tymi domkami na Fanzarote. =zia)anie administratora
domkw jest ekonomicznie uzasadnione< bo domki s w (e)ni wykorzystane. Przekr1t (olega na tym<
9e (ro8ity z wynajmu (owinien otrzymywa: nie administrator< tylko (ierwszy najemca.
C" +#a! odsetki! kt$re otrzymuje bank nale, si" naprawd" mnie! bo to s, moje skarpetkowe pieni,dze.
#" !ak< to (rawda. >atem albo odsetki nale9 si1 nam wszystkim< albo je likwidujemy. , (ierwszym
(rzy(adku odsetki (owinny tra8i: do bud9etu (aEstwa< a w drugim (rawdziwe stan si1 stwierdzeniaA
L. Iasze d)ugi nie rosn.
2. Mank nas nie okrada.
3. Fikwidacja odsetek od de(ozytw zniec;1ca do oszcz1dzania.
C" /o moe pracownikom pracodawca powinien paci' codziennie* -zy przyspieszyoby to obr$t pieni,dza*
#" Mardzo trudne (ytanie< ale moim zdaniem tak.
C" amo! wracaj,c do kr")u obfitoci! powiesz mi! co si" stanie! jeli nauczyciel nie sc#owa pieni"dzy! a wyda je
na suknie! lecz nie u miejscowe)o krawca! tylko u paryskie)o*
#" > kr1gu ob8itoci na dobre wy()ynie (ienidz. Ratunek w tym< aby jaki Iiemiec zasi1gn) (orady
u (rawnika z tego kr1gu. >aku( sukni w Pary9u to im(ort. 5(rzeda9 us)ugi (rawnika to eks(ort. ?ak
widzisz zrwnowa9enie eks(ortu z im(ortem utrzymuje status Tuo. Przewaga eks(ortu bogaci krg<
(rzewaga im(ortu zuba9a krg.
L2
C" PiercieC obfitoci pokazaa w takim uproszczeniu! e nie wiem! czy ma on zastosowanie do )ospodarki
narodowej.
#" 5c;ematy zawsze s (roste< bo tylko tak mo9na czytelnie i zrozumiale (rzedstawi: dane zjawisko.
$m wi1cej uczestnikw kr1gu< tym szersze s(ektrum zas(okojonyc; (otrzeb .wi1cej rodzajw
o8erowanyc; towarw i us)ug/.

C" .este wi"c zdania! e najlepiej by byo! aby )ospodarki byy samowystarczalne*
#" !ak. Dos(odarka zrwnowa9ona to gos(odarka samowystarczalna z okrelon s(ecjalizacj.
!a s(ecjalizacja (ozwala na eks(ort< ktry mo9e rwnowa9y: wydatki z tytu)u koniecznego im(ortu.
C" -zy w takiej )ospodarce powstaje deficyt budetowy i du) publiczny*
#" ,()ywy do bud9etu (owstaj g)wnie z (odatkw. =odatkowymi Brd)ami mog by:A
wy(rzeda9 majtku narodowego<
zysk (rzedsi1biorstw (aEstwowyc; i s()ek z udzia)em 5karbu PaEstwa.
,ydatki to koszty utrzymania (aEstwa .administracja< wojsko< (olicja< s)u9ba zdrowia itd./.
Ddy w()ywy do kasy (aEstwowej s mniejsze od wydatkw (aEstwa .(odatki nie wystarczaj na jego
utrzymanie/< (owstaje niedobr zwany de8icytem bud9etowym.
=e8icyt (okrywany jest (o(rzez zaciganie kredytw w bankac; komercyjnyc; i emisj1 (a(ierw
wartociowyc;< obligacji< bonw skarbowyc;. , miar1 zacigania kredytw i s(rzeda9y (a(ierw
wartociowyc; (owstaje d)ug (ubliczny.
?eli (a(iery wartociowe zostan s(rzedane instytucjom i osobom w kraju< a kredyt zostanie
zacigni1ty w krajowym banku< (owstaje wewn1trzny d)ug (ubliczny.
, Polsce d)ug (ubliczny sk)ada si1 w 3+N ze zobowizaE zagranicznyc; .kredytw i obligacji/. ?est to
d)ug zewn1trzny. Reszta @ 2+N @ to d)ug wewn1trzny. #(rocentowanie tyc; d)ugw (owoduje ic;
wzrost w (ost1(ie geometrycznym.
Powstawanie d)ugu wewn1trznego jest ca)kowicie niezrozumia)e. Mrakujce (aEstwu rodki na
utrzymanie (owinny (oc;odzi: z emisji nowyc; banknotw lub ostatecznie z bezodsetkowej
(o9yczki udzielanej (rzez IMP. Przecie9 bez wzgl1du na (oc;odzenie rodkw (ieni19nyc; .z
bankw komercyjnyc; czy z IMP/< ic; ilo: i warto: na rynku (ozostanie taka sama.
C" Wewn"trzny du) publiczny spacany nie 9&P tylko bankom komercyjnym to sprytny spos$b
przemieszczania pieni"dzy podatnik$w <z budetu= do kieszeni prywatnyc# bankier$w.

C" -zy tylko 9&P moe emitowa' pieni,dz w Polsce*

#" !ak. Dwarantuje mu to konstytucja. % szkoda< bo (ienidz lokalny mg)by skutecznie
(rzys(iesza: rozwj gos(odarek regionalnyc;.
L4
C" -o mi si" zdaje! e wc#odzisz na niebezpieczne wody! ale pozwalam ci pofantazjowa'.
#" Io dobrze< to naj(ierw ci o(owiem< jak mo9e (owsta: (ienidz lokalny.
,yobraB sobie< 9e wybuc;)a wojna. Pienidz utraci) wa9no:< banki s (ozamykane. % 9y: trzeba.
, miasteczku jest (iekarnia. Piekarz cigle ma za(as mki i wy(ieka c;leb. Ddy jego crka za(ada na
zdrowiu< (iekarz musi kilka razy wezwa: lekarza. Przy (ierwszej wizycie daje lekarzowi boc;enek
c;leba. %le (rzy nast1(nyc; lekarz c;leba ju9 nie c;ce. ?ak (iekarz mo9e mu za()aci:3
#t9 daje on lekarzowi kwit< na ktrym na(isa)A G,)aciciel tego kwitu mo9e w ka9dej c;wili
zamieni: go na boc;enek c;leba w mojej (iekarni. PiekarzH. Fekarz (rzyjmuje za swoj (rac1 kilka
takic; kwitw. Iast1(nie idzie do rzeBnika i ku(uje () kurczaka< ()acc dwoma kwitami od (iekarza.
RzeBnik c;1tnie je bierze.
Kwity na c;leb kr9 z rk do rk. #d (iekarza do lekarza< rzeBnika< rolnika< szewca< itd. Kolejni
(osiadacze nie wymieniaj swoic; kwitw na c;leb< lecz zas(okajaj dzi1ki nim jak inn (otrzeb1.
Czym jest ten kwit3 Pienidzem lokalnym. , tym wy(adku jednostka monetarna to nie Gz)otyH<
a boc;enek c;leba. Kwit na c;leb sta) si1 symbolem dowolnego< dost1(nego dobra. % (iekarz zosta)
emitentem (ienidza.
Czy taki niewydawany (rzez bank (ienidz mo9e (rocentowa:3 Iie mo9e. Iie mo9e wi1c te9 w(1dzi:
nikogo w (u)a(k1 s(irali zad)u9enia.
C" -zy ten pieni,dz ma jakie zabezpieczenie*
#" >abez(ieczeniem (ienidza jest zau8anie do emitenta. !o jest oglna zasada. =otyczy ka9dego
(ienidza. Cdzielny ksi91 bijc monet1 lub wy(uszczajc banknoty gwarantowa) ic; wymienialno:
na z)oto. >atem ku(iec u8a) nie tyle ksi1ciu< co gwarancjom (rzez niego udzielonym. ?eli emitentem
jest (aEstwo< obywatele wierz< 9e kr9ce banknoty mog by: zawsze wymieniane na dobra.
=owodem zau8ania jest (rzyjmowanie wynagrodzenia w (ienidzu oraz akce(towanie tego (ienidza
w gos(odarce. > utrat zau8ania mamy do czynienia wtedy< gdy s(rzedawca c;leba odmawia (rzyj1cia
banknotu.
C" W jakic# przypadkac# nast"puje utrata zaufania do pieni,dza*
#" , sytuacjac; (owszec;nej nie(ewnoci. , okresie wojen< rewolucji lub wielkic; katastro8
naturalnyc;. Podczas oku(acji w Polsce z)oty natyc;miast straci) warto:. >araz (o (rzegranej wojnie
Iiemcy zamiast (ienidza (os)ugiwali si1 (a(ierosami. , takic; sytuacjac; (ienidz zast1(owany
jest (rzez towar najc;1tniej nabywany.
C" 9o ale przecie zoty polski przed wojn, mia pokrycie w zocie.
#" ,)anie< i co z tego3
C" -zy pieni,dz lokalny mona kreowa' w kadyc# okolicznociac#*
6A Iie< nie w ka9dyc;. 6usz by: s(e)nione (odstawowe warunki dotyczce samowystarczalnoci.
Iiektre (rby w(rowadzenia (ienidza lokalnego nie (owiod)y si1 tylko dlatego< 9e obj1)y zbyt ma)
liczb1 uczestnikw rynku< za ma)o zr9nicowanyc;.
C" +le czy #istoria odnotowaa pr$by koCcz,ce si" penym sukcesem*
L'
#" !ak. 5ztandarowym (rzyk)adem wielkiego sukcesu (ienidza lokalnego jest ;istoria burmistrza
ma)ego austriackiego miasteczka dzia)ajcego w okresie ,ielkiego Kryzysu.
C" -zy moesz mi opowiedzie' t" #istori"*
#" , L'32 roku w "uro(ie< a wi1c i w %ustrii< szala) ,ielki Kryzys. Mieda< bezrobocie si1gn1)y dna.
>roz(aczony burmistrz ma)ego austriackiego miasteczka ,Urgl< 6ic;ael Cnterguggenberger<
(ostanawia zrealizowa: za(omniane idee niemieckiego ekonomisty 5ilVio Desella.
6iasto ,Urgl zosta)o emitentem lokalnego (ienidza< nazwanego ,Urgl 5c;iling.
Ca) zabaw1 burmistrz roz(ocz) od rozmowy z w)acicielem nieczynnej< z (owodu kryzysu< ko(alni.
>a(ro(onowa) mu< by wznowi) wydobycie< zatrudni) robotnikw i za()aci) im z gry lokalnymi
(ieni1dzmi< ktre burmistrz (rzeka9e mu w 8ormie zaliczki. Robotnicy otrzymali wy()aty. Ku(ili za
nie w1giel i 9ywno: w miejscowyc; skle(ac;. ,)aciciel ko(alni uregulowa) zaleg)e (odatki.
Murmistrz wy()aci) zaleg)e wynagrodzenia swoim (racownikom. Crz1dnicy ku(ili towary w skle(ac;.
5kle(y naby)y towary od rolnikw. Rolnicy zacz1li korzysta: z us)ug rzemielnikw. Dos(odarka
zacz1)a si1 kr1ci:.
Murmistrz wiedzia)< 9e jeli ludzie zaczn c;owa: te (ienidze do skar(ety na czarn godzin1< to ic;
obieg ustanie. %by (ienidz G(arzy)H< musia) wraz z u()ywem czasu traci: na wartoci. $ tak te9 by)o.
>a d)u9sze ni9 miesic (rzetrzymywanie (ienidza w)aciciel musia) wnosi: o()at1 do gminnej kasy.
!o znaczy (o miesicu od emisji (ienidz trci) wa9no:. >a (rzed)u9enie wa9noci banknotu trzeba
by)o za()aci: LN nomina)u. =okumentowa)a je (iecztka na banknocie.
Iast(i) nie(rawdo(odobny rozkwit gos(odarki< (rzerwany delegalizacj (ienidza i (ostawieniem
burmistrza (rzed sdem za nielegalne wejcie w (rawa banku emisyjnego. P)toraroczny okres
G(anowaniaH waluty ,Urgl 5c;iling zaowocowa) nie tylko ca)kowit likwidacj bezrobocia<
dobrobytem mieszkaEcw< ale tak9e licznymi inwestycjami. , tym okresie wybudowano now
szko)1< most< nowe drogi i nawet skoczni1 narciarsk. Po (rocesie wrci)a dawna bieda. =zi burmistrz
ma w swoim miecie (omnik.
C" .akim cudem niewielka ilo' pieni,dza <podobno E777 WFr)l 4c#ilin)$w= mo)a doprowadzi' miasto do
takie)o rozkwitu*
#" !o e8ekt G(arzcegoH (ienidza. , cigu jednego miesica ka9dy ,Urgl 5c;iling L3 razy zmienia)
w)aciciela.
C" 4zcz"ka opada. W WFr)l pieni,dz lokalny funkcjonowa r$wnole)le z narodowym. -zy jednak moe by'
samodzielny! czyli niewymienialny*
#" !ak< (ienidz lokalny mo9e kr9y: samodzielnie< lub rwnolegle z (ienidzem narodowym.
Polskie (ienidze lokalne< w(rowadzone w czasie $ ,ojny Rwiatowej na Rlsku i w okresie tu9 (o
$ ,ojnie Rwiatowej w Poznaniu< by)y jedynym rodkiem ()atniczym w tyc; okr1gac;. ?ednak
w %ustrii oba (ienidze by)y obecne na rynku rwnolegle.
C" -zy wsp$czenie emitowany jest )dzie pieni,dz lokalny*
2+
#" , 5tanac; >jednoczonyc;. I(. stan 6ontana (odj) (rb1 emisji 6ontana =olar. Podobnie dzieje
si1 w Kali8ornii< ,isconsin< #regonie< Pensylwanii< 6ic;igan i 6assac;usetts. Prbuje si1 tak9e
(rzywrci: (esety w miastac; ;isz(aEskic;.
C" -zy te propozycje zakadaj, likwidacj" odsetka od kredytu*
#" Iie. ,)adze 6ontany c;c (rzyzna: (rawo udzielania kredytu tylko rzdowemu emitentowi
waluty i (lanuj naliczanie odsetek od kredytu w wysokoci L+N rocznie. Poniewa9 jednak jest to
bank narodowy< odsetki maj tra8ia: bez(orednio do bud9etu.
C" W takim razie te odsetki to rodzaj podatku od kredytu.

C" Porozmawiajmy jednak o pieni,dzu. 4k,d si" wzi,*

#" Pienidz wymylili Penicjanie. ?est najbardziej genialnym wynalazkiem naszej cywilizacji.
Pienidz zosta) wymylony jako (orednik w wymianie i jako miernik wartoci.
,yobraBmy sobie czasy Penicjan. Ia targ (rzyszli ludzie< 9eby wymieni: si1 towarami. Cwa9ali<
9e jedna krowa jest warta trzec; owiec. ?ednak s(rzedawca krowy< nazwijmy go %< (otrzebowa) tylko
jednej owcy< wi1c wymiana na trzy niezbyt go urzdza)a. , zwizku z tym ku(ujcy< ktrego
nazwiemy M< w zamian za krow1 da) jedn owc1 i dwa kwity< ktre u(owa9nia)y do odbioru dwc;
(ozosta)yc; owiec< kiedy % uzna to za stosowne.
Po s(rzedaniu krowy % ma trzy owceA jedn u siebie< a dwie dodatkowe na (rzec;owaniu u M. #wce
nie s mu (otrzebne< wi1c zamienia jeden kwit na ()ug< a drugi kwit na kukurydz1. Kwity teraz s
w (osiadaniu s(rzedawcy ()uga i s(rzedawcy kukurydzy. !en kwit to (ienidz. ?est symbolem owcy.
Czy ma on jak warto:3 5am w sobie nie< bowiem warto: ma tylko rzecz< ktr re(rezentuje.
C" +le na banknotac# teraz nie ma adnej owcy. oe przejd na jaki wyszy stopieC abstrakcji.
#" Pienidz generowany jest (rzez transakcj1 ku(naOs(rzeda9y z odroczonym terminem odbioru
towaru. Re(rezentuje (rawo do (oboru z rynku dowolnego towaru o wartoci wskazanej na tym
symbolu. Realny (ienidz< jako (rawo do odbioru z rynku towaru lub us)ugi o okrelonej wartoci<
(owstaje w momencie s(rzeda9y. Punkcja (ienidza jako (orednika w wymianie dbr wyglda
nast1(ujcoA
L. 5(rzeda9 dobra nr L.
2. Prawo do odbioru z rynku dowolnego dobra o wartoci dobra nr L.
3. >aku( dobra nr 2 o wartoci dobra nr L.
=okumentem .(a(ierem/ wiadczcym o nabyciu (rawa do zaku(u jest (ienidz @ (orednik
w wymianie towarw< ktry sam w sobie towarem nie jest.
C" (lacze)o jednak uwaasz! e pieni,dz nie jest towarem* Przecie )dy poyczam samoc#$d! to otrzymuj" z te)o
tytuu wyna)rodzenie. -zemu wi"c nie mo)" poyczy' pieni"dzy za wyna)rodzeniem*
#" R9nica (omi1dzy samoc;odem a (ienidzem jest taka< 9e (ienidz si1 nie zu9ywa< nie starzeje<
nie traci na wartoci .wyjtkiem jest galo(ujca in8lacja/. Ddy zamienisz swoje (ienidze na samoc;d<
to nawet jeli nie b1dziesz nim jeBdzi:< (o (i1ciu latac; nie b1dzie wiele wart. #()ata za najem
samoc;odu jest o()at za jego zu9ywanie si1. #to (rzyk)adA
2L
!akswkarz ku(i) samoc;d za L++ +++ z). Przewiduje< 9e b1dzie mg) nim (rzejec;a: L++ +++ km.
, takiej sytuacji takswkarz (o (rzejec;aniu .z (asa9erem lub bez niego/ ka9dego kilometra
(owinien od)o9y: do skarbonki L z). ?e9eli to zrobi< (o zu9yciu si1 samoc;odu b1dzie mia) na ku(no
nowego. #d)o9y) na odtworzenie rodka trwa)ego. >)otwka w skarbonce to amortyzacja. Klient
za kurs musi ()aci: tyle< aby takswkarzowi starczy)o rwnie9 na amortyzacj1< czyli na zaku(
(rzysz)ego nowego samoc;odu.
>mniejszenie wartoci auta o L z) nazywa si1 umorzeniem rodka trwa)ego.
#szcz1dnoci na nowe auto w wysokoci L z) nazywa si1 amortyzacj rodka trwa)ego.
Pienidz si1 nie zu9ywa< a wi1c nie trzeba go amortyzowa:.
?eli takswkarz roztrwoni oszcz1dnoci ze skarbonki< nie b1dzie mia) na nowy samoc;d. >a)9my<
9e (o9yczy (ienidze< by go ku(i:. Klient b1dzie musia) zatem za()aci: mu za (rzejazd cen1
(okrywajcA
amortyzacj1J
(aliwoJ
inne koszty .>C5< (odatki it(./J
odsetki od kredytu wzi1tego na zaku( aktualnie u9ywanego samoc;odu.
, ostatecznoci te odsetki (orednio za()aci klient. #dsetek to (aso9yt na organizmie gos(odarczym.
Pije krew< nic w zamian nie dajc.
C" $wisz! e pieni,dza si" nie amortyzuje! a ja w banku syszaam! e si" amortyzuje.
#" , bankowoci wyst1(uje (oj1cie amortyzacji (ienidza. ?est to jeszcze jeden bankowy (rzekr1t.
%mortyzacja w bankowoci to zamiana (ienidza (ustego za (orednictwem odsetka na (ienidz
realny. Kiedy kwota odsetek od kredytu zrwna si1 z wartoci udzielonego kredytu< to bank uzna< 9e
(ienidz zosta) zamortyzowany. Czyli odtworzony. >auwa9< 9e realny (ienidz .odsetki/ odtworzy)
(ienidz (usty @ nieistniejcy .kredyt/.
C" -zy zatem pieni,dz moe si" mnoy' niezalenie od przyrostu d$br*
#" ?eli (ienidz jest symbolem dobra< to nie mo9e by: go wi1cej ni9 tyc; dbr. ?eli jest go wi1cej<
to (o (rostu traci na wartoci. Pienidz< ktry jest znakiem< symbolem< zawiadczeniem< in8ormacj
mwic o (rawie do (obrania z rynku dobra o okrelonej wartoci sam w sobie towarem nie jest.

C" Wi"c czym jest pieni,dz*

#" Pienidz jest (orednikiem w wymianie< miar wartoci i rodkiem akumulacji .oszcz1dzania/. !e
trzy 8unkcje (ienidza stoj jednak ze sob w (ewnej s(rzecznoci. # tym< 9e jest on (orednikiem
w wymianie mwi)ymy wczeniej. >astanwmy si1 teraz nad miar.
Ddy ku(ujemy zas)ony na okna< (os)ugujemy si1 miar< ktr jest metr. Ddy ku(ujemy ziemniaki<
(os)ugujemy si1 miar< ktr jest gram .albo kilogram/.
Ddy (atrzymy na dwa r9nej d)ugoci sznurki< mo9emy (owiedzie: tylko< ktry jest d)u9szy. # tym<
o ile jest d)u9szy< mwi nam miara. 6etr czy kilogram zawsze jest taki sam< wszystko jedno gdzie si1
znajdujemy. =zieje si1 tak< (oniewa9 dzi1ki umowie s(o)ecznej okrelilimy od(owiedni wzorzec
i umiecilimy go w 6i1dzynarodowym Miurze 6iar i ,ag w 5WVres (od Pary9em. Iawet jeli d)ugo:
wyra9amy w milac;< a ci19ar w uncjac;< mamy mo9liwo: )atwego i szybkiego (rzeliczenia ic; na
22
znane nam jednostki. Czy mo9na ku(i: metr lub kilogram3 Iie. 5 to bowiem (oj1cia abstrakcyjneA
symbole wielkoci rzeczy.
5ymbolem okrelajcym warto: rzeczy jest jednostka (ieni19na. ?ednostka (ieni19na s)u9y
(orwnywaniu. Porwnujemy warto: nowego samoc;odu z wartoci samoc;odu u9ywanego.
?ednostka (ieni19na .z)oty< dolar< euro/ jest tylko miernikiem. Czy mo9na mie: metr3 Iie. 6o9na
mie: tam1 o d)ugoci L metra. Czy mo9na mie: z)otwk13 Iie. 6o9na mie: (a(ier .banknot/ b1dcy
symbolem okrelonej wartoci rzeczy. !ak jak metr jest symbolem okrelonej d)ugoci rzeczy. Czym
jednak r9ni si1 te mierniki3 #t9 metr< gram< litr i godzina maj swoje wzorce. ?ednostka (ieni19na
takiego wzorca nie ma. , okresie< gdy (ienidz mia) (okrycie w z)ocie< mo9na by)o (rzyj:< 9e miar
jednostki (ieni19nej by)a okrelona ilo: kruszcu o okrelonej liczbie karatw.
#becnie (rzyj1to< 9e (ienidz ma (okrycie w towarze. ?ak to si1 jednak dzieje< 9e ten sam towar w
ka9dym kraju ma inn warto: .jego koszt jest inny/3 Cejrowski w (rogramie GMoso w "tio(iiH
namawia) koleg1 na strzy9enie u 8ryzjera. 5trzy9enie< w (rzeliczeniu< kosztowa)o L+ groszy @ L++ razy
taniej ni9 w Polsce. Piranka o d)ugoci L metra ma t1 sam d)ugo: nawet wtedy< gdy wyrazimy t1
d)ugo: w )okciac;. Cs)uga 8ryzjerska (owinna mie: t1 sam warto: bez wzgl1du na to< czy wyrazimy
jej warto: w z)otyc;< czy w birrac; .waluta "tio(ii/.
,zorzec (ienidza (owinien by: o(arty na sile nabywczej. , literaturze mo9na s(otka: wiele (rb
okrelenia miernika wartoci. ?edn z nic; jest (ro(ozycja zawarta w teorii 3SR.

C" -o proponuje teoria GH;*

#" !eoria 3SR (ro(onuje wzorzec jednostki miary nazwany #6 .uniwersalny obiektywny miernik
walut/ o(arty na sile nabywczej. 3+ #6 od(owiada minimum socjalnemu< a wi1c koszykowi dbr
koniecznyc; do (rze9ycia w cigu jednego miesica. !en miernik by)by stosowany zarwno
w wymiarze geogra8icznym< jak i czasowym.
?eli minimum socjalne w Polsce wynosi 5++ z) .5++ z) X 3+ #6/< a minimum socjalne w $ndiac; L+++
ru(i .L+++ ru(i X 3+ #6/< to znaczy< 9e jedna z)otwka rwna si1 2 ru(ie< a jedna ru(ia to 5+ gr.
, wymiarze czasowym wyglda)oby to takA jeli (o9yczy)am komu 5++ z) .3+ #6/< a on odda) mi
ten d)ug (o 3 latac; bezodsetkowo tak9e w kwocie od(owiadajcej 3+ #6< ktra jednak z (owodu
in8lacji wynios)a L2++ z)< to ja niczego nie zarobi)am< a on niczego nie straci). 5ytuacja mo9e by:
tak9e odwrotna. 3+ #6 (o 3 latac; mo9e od(owiada: 0++ z). 6o9e si1 tak zdarzy:< jeli cena jednego
ze sk)adnikw koszyka< b1dcego (odstaw minimum socjalnego< gwa)townie s(adnie.
C" Wreszcie emeryt nie traciby na inflacji. 3awsze dziwi mnie spos$b przeliczania walut. @becnie
najbiedniejszy amerykaCski emeryt moe y' w &an)ladeszu na poziomie zapewniaj,cym mu nawet sub".
+ emerytura obywatela &an)ladeszu yj,ce)o w 4tanac# nie wystarczy mu nawet na buk".
4pr$buj moe jednak posuy' si" bardziej szcze)$owym przykadem dotycz,cym aspektu )eo)raficzne)o
miernika @.
#" =obrze< ujm1 to w (unktac;A
L. L #6 to od(owiednik kwoty koniecznej do (rze9ycia jednego dnia w danym kraju na
(oziomie minimum socjalnego.
%by (rze9y: miesic< (otrzebna do tego kwota w danej walucie musi od(owiada: 3+ #6.
2. 6inimum socjalne w Polsce wynosi 5++ z) miesi1cznie< to jest 3+ #6.
23
6inimum socjalne w $ndii wynosi L+++ ru(i na miesic< to jest 3+ #6.
3. >arobki kierowcy w Polsce wynosz 2+++ z)< zatem od(owiadaj 0 minimom socjalnym<
czyli L2+ #6.
>arobki kierowcy w $ndii wynosz 2+++ ru(i< czyli 2 minima socjalne< to jest *+ #6.
0. ,ida:< 9e $ndie s krajem biedniejszym. 5 tam ni9sze zarobki. Ii9sza sto(a 9yciowa.
5. ,yje9d9ajc do $ndii Polak swoje wynagrodzenie< 2+++ z)< wymieni na ru(ie z zastosowaniem
miernika #6. 2+++ z) X L2+ #6J L2+ #6 X 0+++ ru(i. Polak jedzie do $ndii i mo9e tam 9y:
na (oziomie wy9szym ni9 -indus .ktry zarabia tylko 2+++ ru(i/.
*. % jak jest teraz3 Polak za 2+++ z) ku(uje 5++ dolarw. Przyje9d9a do $ndii< s(rzedaje 5++
dolarw za L++ +++ ru(i. Polak mo9e 9y: w $ndiac; na (oziomie 5+ razy wy9szym ni9 jego
;induski kolega. Polak ma do dys(ozycji L++ +++ ru(i< -indus 2+++.
C" (aa dobry przykad! bo z wasne)o dowiadczenia.

C" Wr$'my moe do pieni,dza jako rodka wymiany.

#" =obrze. , literaturze najcz1ciej (orwnuje si1 rol1 (ienidza do krwioobiegu w organizmie
gos(odarczym. ?a zrobi1 inne (orwnanie. Pos)uc;aj.
Celem Penicjan by)o u)atwienie (rze()ywu towarw i us)ug od tyc;< u ktryc; danego towaru jest zbyt
du9o do tyc;< u ktryc; go brakuje @ czyli od wytwrcw do (otrzebujcyc;. Dos(odarka jest to
wytwarzanie towaru w iloci wi1kszej ni9 na w)asne (otrzeby i ;andel t nadwy9k. !en mec;anizm
zosta) us(rawniony (rzez zastosowanie GolejuH @ (ienidza. ?eli (okrylibymy go w ca)oci
Gte8lonemH @ olej by)by zb1dny. Poniewa9 idea te8lonu jest (ieni (rzysz)oci< stosuje si1 w dalszym
cigu olej. %le mamy ju9 (ierwsze zwiastuny te8lonu. $n8ormacje w internecie wymieniamy za darmo.
Iie s(rzedajemy ic; i nie ku(ujemy< a (omimo to dostarczamy i (obieramy. Mez()atnie. 6ec;anizm
wymiany zosta) zabez(ieczony te8lonem. Ia razie jednak (rzewa9a olej< czyli (ienidz< lecz zamiast
smarowa: nim mec;anizm gos(odarki we w)aciwym czasie i od(owiednic; ilociac; @ zacz1to go (i:<
(otem na nim s(a:< a w koEcu w nim ()ywa:. Ka9dy z nas odsysa .(o(rzez oszcz1dzanie/ coraz wi1cej
i tryby si1 zacieraj.
C" 9o tak! ten 0olej1 nie jest towarem. + z dru)iej strony m$wisz o odsysaniu! a ja myl"! e banki i wielkie
fundusze poprzez odsetki i spekulacje nie odsysaj,! a wypompowuj, i doszcz"tnie osuszaj, mec#anizm. -zy jest
moliwe ustalenie waciwej dawki 0oleju1*
#" Iauka zacz1)a bada:< mierzy: i ustala: w)aciwe dawki GolejuH tak< aby mec;anizm (orusza) si1
z okrelon z gry s(rawnoci. Iiestety nie znalaz)a w)aciwego miernika s(rawnoci mec;anizmu
gos(odarczego. % (rzecie9 jedynym w)aciwym miernikiem jest dobrostan (oszczeglnyc; ludzi
i ca)yc; s(o)eczeEstw. Iie PKM< czyli nie mierniki wzrostu gos(odarczego< tylko (owszec;ne (oczucie
bez(ieczeEstwa ekonomicznego.
C" .ak mona obiektywnie zmierzy' dobrostan*
#" Mardzo (rostoA stosujc miernik Ia(oleona< to znaczy badajc wzrost lub s(adek drobnej
(rzest1(czoci. =laczego w 5zwajcarii czy Iorwegii nie trzeba zamyka: drzwi domw i samoc;odw3
Po co na(ada: na staruszk1 dla jej 5+ z) @ jeli ma si1 wystarczajce rodki na dyskotek1 czy (iwo3
20
6o9na zastosowa: te9 inne mierniki< jak wzrost lub s(adek zad)u9enia gos(odarstw domowyc;<
wskaBniki (rzyrostu demogra8icznego< wskaBniki (rzyrostu (owierzc;ni mieszkalnej (rzy(adajcej
na jednego obywatela< it(.

C" 4pr$buj dostarczy' mi jeszcze dodatkowyc# ar)ument$w wiadcz,cyc# o tym! e pieni,dz nie jest towarem.
#" !wj m9 wzi) z szu8lady 5+++ z) i uda) si1 na zaku(y. ,rci) (o dwc; dniac;. Pytasz go<
co ku(i)< a on mwi< 9e ku(i) 2+++ z). $diota3 Iie. >a 5+++ z) ku(i) euro< w cigu dwc; dni euro
(odskoczy)o o 2+N .tak by)o w (aBdzierniku 2+LL roku/. Iast1(nie s(rzeda) euro i ma 2+++ z). Czy
nie wydaje Ci si1 to absurdem3 !wj m9 wykorzysta) (owszec;ne traktowanie (ienidza .waluty/
jako towaru. >a zawiadczenie .banknot/ o dostarczeniu na rynek towaru o wartoci 5+++ z) otrzyma)
zawiadczenie o dostarczeniu na rynek towaru o wartoci 2+++ z). !wj m9 zyska)< ale kto musia)
straci:. Kto< kto dostarczy) na rynek towar o wartoci 2+++ z)< a teraz mo9e (obra: z rynku tylko
towar o wartoci 5+++ z). Mo realny (ienidz w obiegu si1 nie mno9y. 6no9y si1 tylko (ienidz
d)u9ny< to znaczy zawiadczenia o (rawie do (oboru z rynku towaru< ktry b1dzie wytworzony
w (rzysz)oci.
C" -o byo r$dem zarobku moje)o m"a*
#" 5(ekulacja na walucie.
C" + czym jeszcze si" spekuluje na rynkac# finansowyc#*
#" D)wnie d)u9nymi (a(ierami wartociowymi i ic; (oc;odnymi.
C" -zy mo)aby mi o tym co wi"cej powiedzie'! czy to bardzo skomplikowane*
#" Iie< to jest do: (roste< ale trzeba rozumie: (odstawowe instrumenty 8inansowe< ktrymi s
obligacje i o(cje< czyli terminowe (a(iery wartociowe. >aczn1 od obligacji.
#bligacje mog emitowa: .wytwarza:/ tylko rzdy< samorzdy i osoby (rawne. Iie mo9e ic; emitowa:
osoba 8izyczna. #bligacja jest to od(owiednik weksla. % wi1c gdy rzd nie ma (ieni1dzy< wy(uszcza
(a(ier< na ktrym na(isa)A G!en kto nab1dzie ten (a(ier za L++ +++ z) za trzy lata zwracajc ten
(a(ier otrzyma LL+ +++ z)H. Rzd zacign) d)ug< zabez(ieczony obligacj< czyli (rawnym<
8ormalnym zobowizaniem do s()aty kwoty wy9szej ni9 (o9yczona.
C" Ddy przyc#odzi termin wykupu! to rz,d obli)acje wykupuje.
#" Iiekonieczne wyku(uje gotwk. > regu)y ()aci nowymi obligacjami. !aka (rocedura nazywa si1
rolowaniem obligacji.
C" oesz janiej*
#" 6og1. >amiast wyku(i: za LL+ +++ z) obligacje< o ktryc; mwi)ymy wczeniej< rzd wy(uszcza
nowe obligacje o wartoci LL+ +++ z) (lus odsetki. #dsetki na og) s wy9sze ni9 w (o(rzedniej emisji.
!ym razem rzd zad)u9a si1 na nast1(ne trzy lata i zobowizuje si1 za()aci: L3+ +++ z).
C" Waciciel obli)acji jest c#yba z te)o zadowolony. 9ie ma kopotu z lokowaniem )ot$wki! kt$r, by otrzyma
w zwi,zku z wykupem pierwszej emisji.
9o to teraz o kontraktac# terminowyc#! czyli opcjac#.
#" !o ju9 jest nieco bardziej skom(likowane< i 9eby to wyjani: musz1 si1 (os)u9y: ;istoryjk.
25
Czy (ami1tasz GIa wsc;d od "denuH ?o;na 5teinbecka3 Iiekoc;any syn c;ce zdoby: mi)o: ojca
i (omc mu w k)o(otac; 8inansowyc;. >a rad (rzyjaciela (o9ycza niewielk sum1 (ieni1dzy
i (rzekazuje j c;)o(om na zaku( nasion 8asoli.
>awiera z c;)o(ami kontrakt .umow1/. , myl tej umowy nasz bo;ater zobowizuje si1 naby: ca)y
zbir 8asoli (o 5 centw za worek. ,y()aca c;)o(om zaliczk1 na zaku( ziarna @ 5++ dolarw.
Przewiduje< 9e zbir b1dzie wart< zgodnie z zawartym kontaktem< 2+++ dolarw. Poniewa9 zbli9a si1
wojna< s(odziewa si1 s(rzeda: t1 8asol1 wojsku (o 4 centw za worek< czyli zarobi: na tym kontrakcie
32++ dolarw. !aki kontrakt to Go(cjaH. !1 o(cj1< czyli (rawo do nabycia towaru za okrelon cen1<
mo9na s(rzeda:. Iasz bo;ater s(rzeda) ten kontrakt z niewielkim zyskiem< (oniewa9 o(eracja
budzi)a wt(liwoci moralne jego ojca .uwa9a)< 9e syn okrada rolnikw/. #becnie ;andel o(cjami nie
budzi 9adnyc; moralnyc; obiekcji< a s)owa s(ekulacja i s(ekulant zatraci)y swoje (ejoratywne
znaczenie.
Pierwotnie taki kontrakt mg) by: i cz1sto by) korzystny dla obu stron. > jednej strony gwarantowa)
(roducentowi s(rzeda9 ca)ej (rodukcji (o uzgodnionej cenie. > drugiej strony kontraktujcy mg)
uzyska: wysokie (ro8ity< ale tak9e (rzejmowa) na siebie ryzyko.
-andel o(cjami< czyli kontraktami terminowymi mo9e w kilka c;wil (rzynie: ogromny zysk bez
anga9owania w)asnyc; rodkw (ieni19nyc;. 6o9e oczywicie (rzynie: tak9e wielkie straty.
C" 9o dobrze! wyjania mi poj"cie opcji. +le jak si" na nic# zarabia*
#" Ia (rzyk)ad takA zg)aszam do s(rzeda9y na gie)dzie kontrakt na ws(omnian 8asol1 w cenie 5
centw za worek< za kwot1 2 centw na worku. Dracz gie)dowy .enigmatycznie zwany inwestorem/
zg)asza c;1: (rzej1cia tego kontraktu< ()acc mi (o 2 centy za ka9dy worek zakontraktowanej na 5
centw 8asoli i (rzejmuje kontrakt.
C" W sumie brzmi to do' prosto. $wia natomiast! e inynieria finansowa! czyli narz"dzie! bardzo
wysublimowane narz"dzie #andlu papierami wartociowymi! jest na tyle skomplikowana! e nie rozumiej, jej
nawet specjalici zajmuj,cy si" t, bran,.
#" !ak< s(rbuj1 ci to (rzybli9y: w s(osb do: u(roszczony. >acznijmy od tego< 9e bank< ktry
udzieli) ludziom zbyt du9ej iloci kredytw ;i(otecznyc;< jest zagro9ony utrat ()ynnoci .mo9e sta:
si1 niewy()acalny/. 5(rzedaje te kredyty wys(ecjalizowanym bankom< to znaczy bankom
inwestycyjnym. Mank inwestycyjny jest w (osiadaniu r9nyc; obligacji rzdowyc;. Iaby) tak9e na
gie)dzie r9ne kontrakty terminowe. 6a te9 w (ort8elu udzia)y nabyte w r9nyc; 8unduszac;.
,szystkie te (a(iery wrzuca do jednego worka i dobrze nim (otrzsa. ?ak ju9 dok)adnie wymiesza<
dzieli to wszystko na (orcje i s(rzedaje jako nowy (a(ier. !en (a(ier to derywaty. =erywaty nabywa
wielki 8undusz< inne banki oraz inne banki inwestycyjne. Mank inwestycyjny ku(ujcy derywaty
wrzuca je tak9e do swojego worka.
C" amo! to ten midas! kt$ry kupi udziay w wielkim funduszu! c#yba nie ma poj"cia! co tak na
prawd" posiada.
#" Iie tylko midas nie wie< ale c;yba w sumie ju9 nikt nie wie.
C" 9ie mo)" ci uwierzy'! jest to zbyt nieprawdopodobne.

2*
C" >epiej wr$'my do rozmowy o pieni,dzu. @ tym! e pieni,dz nie jest towarem. Przecie byy zote monety. %c#
warto' oparta bya na wartoci zawarte)o w nic# kruszcu. 9ie powiesz c#yba! e zoto nie jest towarem*
#" !ak< z)oto jest towarem. >)ot monet1 mo9emy uzna: za towar. =o(ki w obiegu by)y tylko z)ote
monety< nie mo9na by)o mwi: o ;andlu z u9yciem (orednika wymiany .ws()czesnego (ienidza/.
Ia(rawd1 bowiem by) to w dalszym cigu ;andel wymiennyA krowa z)oto< z)oto dwie owce. >)oto<
nie(sujcy si1 szczeglny towar< u9ywany by) (rzy ka9dej transakcji. Iie by)y to transakcje ku(naO
s(rzeda9y< tylko wymiany towaru na towar.
C" .ednake wszyscy zyli si" z pomysem! e pieni,dz powinien mie' pokrycie w zocie.
#" 6asz racj1< ale to nie z)oto jest kluczowe< tylko co< dzi1ki czemu (ienidz b1dzie budzi) zau8anie.
Kr9cy na rynku (a(ier .banknoty/ mo9e by: wymieniany na dowolne dobro tylko z jednego
(owodu @ bo s(rzedawca ma (ewno:< 9e b1dzie mg) zamieni: ten (a(ier na inne dobro. >atem
kluczem do e8ektywnej i swobodnej wymiany towarowej jest zau8anie wszystkic; uczestnikw rynku
do (ienidza.
Rwiadomo:< 9e (ienidz mg) by: w ka9dej c;wili zamieniony na z)oto s(rawia)a< i9 rynek .ludzie/
u8a) banknotowi. ?ednak9e obecnie (e)na wymienialno: walut na z)oto jest niemo9liwa. ,szystkie
(ienidze b1dce w obiegu nie znajd (okrycia w wiatowyc; zasobac; z)ota< gdy9 jest ic; (o (rostu
za ma)o. #statnio (rzeczyta)am w GPolityceH< 9e gdyby z ca)ego z)ota wydobytego od (ocztku wiata
zrobi: szecian< to jego kraw1dB mia)aby d)ugo: 2+ m.
Cczestnik rynku musi u8a: emitentowi .wydawcy< drukarzowi/ (ienidza. Ksi91< ktry bi) w)asn
monet1< by) rwnoczenie gwarantem jej wartoci. Mudow1 zau8ania o(iera) na kruszcu.
=zisiaj to zau8anie nale9y budowa: na 8undamencie innym ni9 (arytet z)ota @ to znaczy na
wiarygodnoci emitentw (ienidza (a(ierowego. Ka9dego wymienialnego (ienidza. ?eli ten
emitent< n(. IMP< (rzestanie ba: si1 straszaka in8lacji i w(rowadzi do obiegu< bez (orednictwa
bankw komercyjnyc;< dostateczn ilo: (ienidza .dostateczn< to znaczy tak< ktra b1dzie mia)a
(okrycie w towarac;/< gos(odarka si1 o9ywi. >au8anie rynku do (ienidza b1dzie trwa)e dzi1ki
(ewnoci< 9e c;o: nie mo9na wymieni: banknotw na z)oto inwestycyjne< to zawsze nab1dziemy za
nie (oszukiwany towar lub us)ug1< uregulujemy (odatki< it(.
Pienidz .banknot/ b1dzie znw (e)ni) swoj (ierwotn rol1 (orednika w wymianie towarw. Rol1
symbolu rzeczy. C;o: sam nie jest towarem< b1dzie oznacza) (otencjalne (osiadanie dbr.
>au8anie do (ienidza mo9na wi1c zbudowa: bez z)ota< s(e)niajc za to 0 warunkiA
decydenci .rzd< emitent (ienidza/ b1d mieli w()yw na stabilizacj1 cen (o(rzez mdr
(olityk1 emisyjnJ
(ienidz bie9cy b1dzie mia) (e)ne (okrycie w towarze< a (ienidz akumulowany
.oszcz1dzany/ @ (okrycie w dobrac; inwestycyjnyc; .n(. nieruc;omociac;< in8rastrukturze
it(./J
(ienidz (rzestanie si1 mno9y: (o(rzez d)ug .odsetki/< bowiem rodki ()atnicze (oc;odzce
z d)ugu b1d mia)y (okrycie w dobrac;< ktre zostan wytworzone w (rzysz)ociJ
(ienidz krajowy (rzestanie by: uzale9niony od innyc; walut dzi1ki ograniczeniu
neoliberalnej zasady swobodnego (rze()ywu ka(ita)w (ieni19nyc;.

C" + c$ to jest ten swobodny przepyw kapita$w pieni"nyc#*

22
#" Kiedy c;cielimy wymienialnoci z)otwki. !eraz mo9emy za ni ku(i: wszelkie waluty wiata<
ale (ojawi) si1 nowy (roblemA ceny z)otwki< ceny< ktr mo9na mani(ulowa:.
#bie (ami1tamy siermi19no: okresu socjalizmu. ,ynika)a ona z braku dost1(u do kolorowej
i nowoczesnej s8ery 9ycia. =ost1(u do d9insw i Meatlesw. =laczego go nie mielimy3 =latego<
9e z)otwka nie by)a wymienialna.
>asada swobodnego (rze()ywu ka(ita)w< w (raktyce ograniczona do zasady swobodnego (rze()ywu
ka(ita)w (ieni19nyc;< oznacza wymienialno: walut narodowyc;. % tak na(rawd1 mo9liwo: ku(na
i s(rzeda9y waluty jednego kraju za walut1 drugiego kraju. Mrzmi nieBle i by)oby nieBle< gdyby waluty
narodowe nie by)y ku(owane i s(rzedawane< a wymieniane wed)ug cile okrelonyc; kursw.
!ymczasem kursy walut (odlegaj swobodnej grze rynkowej s(rzyjajcej s(ekulacji.
>asada swobodnego (rze()ywu ka(ita)w obecnie (olega na tym< 9e mo9liwy jest taki scenariuszA
L. Mank %nglii nabywa od IMP okrelon ilo: z)otwek i ()aci za nie 8untami wed)ug
okrelonego kursu.
0. %by dokona: tej transakcji< IMP musi wyemitowa: .stworzy:/ nowe z)otwki i wymieni: je na
8unty. !en (rzymus wynika z zasady swobodnego (rze()ywu ka(ita)u.
3. Mank %nglii ku(uje z)otwki< bo o()aca mu si1 lokowa: je w (olskic; bankac;. Przy(omnijcie
sobie czas< gdy od lokat ()acono w Polsce 2+N odsetek .by)o to wtedy< kiedy (rezesowi IMP
(rzywieca) nadrz1dny cel @ zgromadzenie w rezerwac; IMP jak najwi1kszej kwoty
w 8untac;/.
0. #(rocentowanie lokat w (olskic; bankac; s(ada.
5. Mank %nglii zarobione w z)otwkac; odsetki i same lokaty zamienia z (owrotem na 8unty<
s(rzedajc z)ote na rynkac; 8inansowyc;.
*. > Polski (rze()yn1)y do %nglii kwoty sk)adajce si1 na odsetki i r9nice na kursac; (owsta)e
w okresie mi1dzy zaku(em z)otwek a ic; s(rzeda9.
2. Iast(i) dotkliwy drena9 (olskiego rynku. Kto za to za()aci)3 Mank %nglii wzbogaci) si1 na
(olskim (odatniku.
#brt .ku(no @ s(rzeda9/ walutami (odlega (rawu (oda9y i (o(ytu< co (owoduje< 9e drena9
niewielkic; krajw i s)abyc; gos(odarek jest )atwy i legalny.
C" 9o tak! dop$ki waluty s, traktowane jak towar! to spekuluje si" nimi jak towarami. +le kto na tym procederze
zarabia! a kto traci*
#" >arabiaj rekiny< a traci gos(odarka kraju< ktrego (ienidz jest (rzedmiotem s(ekulacji.
C" -zy mo)aby poda' konkretny przykad takic# dziaaC*
#" Powiem ci< co zdarzy)o si1 w 2+LL r. w PolsceA
L. Rwiatowe banki i 8undusze (osiadaj du9o (olskic; rodkw ()atniczyc;.
2. %gencje ratingowe og)aszaj brak zau8ania do (olskiej gos(odarki. Kwestionuj nasz
wy()acalno:. >)oty s)abnie.
3. Posiadacze naszyc; rodkw ()atniczyc; wy(rzedaj je na rynkac; wiatowyc;. Mrak
c;1tnyc; do ku(owania. >)oty s)abnie jeszcze bardziej< gdy9 dzia)a (rawo (oda9y i (o(ytu.
24
0. IMP dokonuje zaku(w interwencyjnyc;< (ozbywajc si1 (osiadanyc; rezerw w walutac;
obcyc;.
5. =wukrotne zaku(y interwencyjne nie odnosz skutku. , (aBdzierniku 2+LL r. kurs z)otego
s(ada o 2+N.
*. , (olskiej gos(odarce nic si1 nie zmieni)o. >mieni)y si1 wskaBniki. ,zrs) d)ug (ubliczny
nominowany w euro. 5(ad) udzia) Polski w wiatowym PKM nominowany w dolarac;.
,zros)y ceny towarw im(ortowanyc;. Pojawi)a si1 in8lacja< ktrej Brd)em jest sytuacja
zewn1trzna. Ia t1 sytuacj1 ani rzd< ani IMP nie maj w()ywu.
Czynniki zewn1trzne do(rowadzi)y do (owstania s(iraliA
wzrost cen towarw .in8lacja/ s(adek konsum(cji s(adek (rodukcji wzrost bezrobocia s(adek
konsum(cji itd.
Przyj1cie i stosowanie neoliberalnej zasady swobodnego (rze()ywu ka(ita)u w obecnym kszta)cie jest
szkodliwe. -amuje rozwj gos(odarczy i uzale9nia go od s(ekulacyjnyc; dzia)aE wiatowej 8inansjery
.gry na s(adek lub wzrost cen (olskiej waluty/. % tak9e od czynnikw irracjonalnyc;< ktrymi s na
(rzyk)ad o(inie agencji ratingowyc; czy nastroje na rynkac; 8inansowyc; wywo)ane (lotk lub
brakiem in8ormacji.

C" -zy te mac#inacje nie powoduj, zwi"kszania nasze)o du)u publiczne)o*

#" !ak< oczywicie. 5(adek kursu z)otego s(owodowa) natyc;miastowy wzrost rzdowego d)ugu
(ublicznego o 2+N .c;odzi o d)ug zewn1trzny/.
C" /o du) publiczny jest zewn"trzny i wewn"trzny* -zy ten wewn"trzny oznacza! e zaduamy si" sami u
siebie*
#" Prawda< 9e to g)u(ie3 %le tak by by)o< gdyby d)ug wewn1trzny by) s(owodowany zad)u9aniem si1
w IMP. !ymczasem wyglda to inaczej.
C" 9ie rozumiem.
#" Rzd nie ma (ieni1dzy na budow1 autostrad< a tu zbli9a si1 "uro. #d kogo rzd (o9ycza3 #d
otwartyc; 8unduszy emerytalnyc;< od bankw komercyjnyc;. ?edne i drugie (o9yczki obarczone s
odsetkami. =laczego rzd (o9yczy) (ienidze3 Mo na rynku by)o ic; za ma)o. =laczego wi1c nie
nakaza) IMP nowej emisji3 Przecie9 na rynku by)oby tyle samo (ieni1dzy< bez wzgl1du na to<
czy (oc;odzi)yby z nowej emisji< czy z (o9yczek udzielonyc; (rzez banki. Ddyby IMP tylko
G(o9yczy)H (ienidze< to rzd odda)by je bez odsetek. Iatomiast (ienidze (o9yczone od #P"
.(o(rzez wyemitowanie obligacji rzdowyc;/ lub od bankw komercyjnyc; zwi1kszaj ten d)ug
o odsetki.
C" 9ie rozumiem.
#" Ddyby dosta)a darowizn1 ode mnie< n(. L+ +++ z)< lub (o9yczy)a z banku komercyjnego tak
sama kwot1 obarczon odsetkami< to czy w obu (rzy(adkac; w momencie w()ywu tyc; (ieni1dzy na
twoje konto dys(onowa)aby t sam kwot3
2'
C" /ak.
#" R9nica by)aby w konsekwencjac; tyc; (rzeleww. ?a nie 9da)abym od ciebie zwrotu< wiec twoje
(rzysz)e doc;ody mog)aby (rzeznaczy: na dowolny cel. 6o9e nawet cz1: darowizny by mi odda)a.
Pienidze z kredytu obci9aj twoje (rzysz)e doc;ody. !woja sto(a 9yciowa si1 obni9a. !o znaczy
darowizna .nowa emisja (ienidza z IMP/ nie obci9a (rzysz)yc; doc;odw. Mezodsetkowa (o9yczka<
ktrej udziel1 ci ja .bezodsetkowa (o9yczka dla rzdu z IMP/ @ (omniejsza twoje (rzysz)e doc;ody
o s()at1. >a kredyt wzi1ty z banku .(o9yczka udzielona rzdowi (rzez bank komercyjny lub #P"/
(omniejsza (rzysz)e doc;ody nie tylko o s()at1 kwoty g)wnej< ale tak9e o odsetki. #dsetki w()ywaj
bdB do #P"< bdB do bankw komercyjnyc;. , (rzy(adku (olskic; bankw (ozostaj w Polsce.
, (rzy(adku bankw zagranicznyc; wy()ywaj za granic1 i zuba9aj nasz kraj.
Ddyby Konstytucja do(uszcza)a mo9liwo: ingerencji rzdu w dzia)alno: IMP< rzd mg)by
wybiera: (omi1dzy nakazem nowej emisji (ienidza a zad)u9eniem si1 w banku komercyjnym.
, (ierwszym (rzy(adku ewentualny zwrot nowyc; (ieni1dzy do IMP by)by uzale9niony od sytuacji
gos(odarczej i 8inansowej kraju. , drugim (rzy(adku rzd musia)by na)o9y: na obywateli wy9sze
(odatki< wi1c obni9y: sto(1 9yciow obywateli< aby s()aci: zad)u9enie i odsetki.
C" +le mamo! przecie wszyscy wiedz,! e jak nadrukuje si" duo pieni"dzy! to b"dzie inflacja.
#" %le9 crko< (rzecie9 w o(isanej sytuacji w obu (rzy(adkac; na rynek w()yn1)a ta sama kwota.
!ylko Brd)o tyc; (ieni1dzy jest inne. , (ierwszym (rzy(adku nowy (ienidz< w drugim kredyt.
C" 9o dobrze! to ile pieni,dza powinno by' na rynku*
#" !yle< 9eby ca)y o8erowany< (e)nowartociowy towar mg) by: s(rzedany.
C" + jak obecnie pieni,dz trafia na rynek* &o przecie skoro produkcja ronie! to pieni,dza na rynku powinno
przybywa'.
#" IMP nie daje (ieni1dzy rzdowi. IMP o8eruje nowy (ienidz bankom komercyjnym< zac;1cajc je
bdB zniec;1cajc do korzystania z tyc; rodkw (o(rzez sto(y (rocentowe. Iasza Rada Polityki
Pieni19nej kieruje gos(odark wed)ug zasad (olityki monetarnej. Polityka monetarna (olega na
(odnoszeniu lub obni9aniu st( (rocentowyc;. $nnym instrumentem monetaryzmu jest ku(owanie
(rzez bank centralny obligacji w)asnego rzdu. IMP nie korzysta niestety z tej mo9liwoci.
Mank Centralny C5% @ Ped @ zac;1ca banki do korzystania ze rodkw banku centralnego ustalajc
sto(y (rocentowe bliskie zeru. 5tany >jednoczone uwa9aj< 9e majc do dys(ozycji tani (ienidz
banki c;1tnie b1d udziela: kredytw< (ienidza na rynku (rzyb1dzie< wzronie konsum(cja< (otem
(rodukcja i nast(i rozkwit gos(odarczy.
IMP< ustalajc wysokie sto(y (rocentowe .obecnie 0<25N/< skutecznie zniec;1ca banki komercyjne do
korzystania z tyc; (ieni1dzy. , e8ekcie kredyt sta) si1 zu(e)nie niedost1(ny. Pienidza na rynku jest
za ma)o. >amiera konsum(cja. >amiera (rodukcja. Ronie bezrobocie i w (ers(ektywie mamy recesj1
gos(odarcz.
C" 9ie rozumiem dlacze)o 9&P tak post"puje.
#" Moi si1 in8lacji. G5traszakH in8lacji skutecznie t)umi wszelkie racjonalne (osuni1cia. 5(rbuj1 ci
to wyjani:.
3+
5zaleje in8lacjaA warto: (ieni1dzy s(ada< bo jest ic; na rynku za du9o. %by na(rawi: ze(suty
mec;anizm< trzeba ograniczy: ic; ilo:. %le czy na (ewno o to c;odzi3
!akie stawianie s(rawy to ca)kowity (rze9ytek< w)aciwy dla ery niedostatku. , erze ob8itoci dbr
(omna9alnyc; ten mec;anizm zu(e)nie si1 nie s(rawdza. =owodem na to jest obecna sytuacja
8inansowa i gos(odarcza Polski. #graniczajc do()yw (ienidza na rynek (o(rzez wzrost st(
(rocentowyc;< IMP nie za(obiegnie in8lacji. 6o9e za to do(rowadzi: do recesji gos(odarczej.
PrzeledBmy taki (rocesA
L. GRynki 8inansoweH trac zau8anie do z)otego.
2. >)oty tanieje.
3. Ceny (roduktw o(artyc; na im(orcie rosn.
0. $n8lacja .wzrost ceny na (odstawie Gkoszyka dbrH/ ronie.
5. Po(yt .c;1: i mo9liwoci zaku(u/ s(ada.
*. 5(ada te9 (rodukcja.
2. Ronie bezrobocie.
4. >mniejszaj si1 w()ywy z (odatkw.
'. IMP ;amuje in8lacj1 tradycyjn metod. #granicza do()yw (ieni1dzy na rynek< (odnoszc
sto(1 (rocentow.
L+. Manki ograniczaj kredyty.
LL. Przedsi1biorstwa trac ()ynno: 8inansow< likwiduj si1 lub bankrutuj.
L2. Ronie bezrobocie.
L3. 5(ada (o(yt.
L0. 5(ada in8lacja.
$n8lacja s(owodowana warunkami zewn1trznymi .kurs z)otego/ skutecznie ograniczy)a (rodukcj1
i konsum(cj1. 5(owodowa)a wzrost bezrobocia i recesj1 gos(odarcz. %le cel zosta) osigni1tyA nie ma
in8lacji @ jest recesja gos(odarcza.
C" -zy istnieje jaki alternatywny scenariusz*
#" !ak< scenariusz w)aciwy dla ery ob8itociA
L. Rynki 8inansowe trac zau8anie do z)otego.
2. >)oty tanieje.
3. Ceny (roduktw o(artyc; na im(orcie rosn.
0. Pojawia si1 zagro9enie in8lacj.
5. Mank IMP obni9a sto(y (rocentowe.
*. Iast1(uje do()yw taniego (ienidza na rynek.
2. Powstaj nowe 8irmy.
4. Po(rawia si1 konkurencyjno:.
'. Ronie (oda9.
L+. Ceny s(adaj.
LL. ,zrasta zatrudnienie.
L2. Rosn w()ywy z (odatkw.
L3. !ani (ienidz .niskie odsetki/ umo9liwia obs)ug1 d)ugu (ublicznego.
3L
L0. Dos(odarka kwitnie.
L5. $n8lacja zosta)a o(anowana.
, erze niedostatku in8lacja .wzrost cen/ (owstaje wtedy< gdy (o(yt .c;1: i mo9liwoci ku(owania/ jest
wi1kszy ni9 (oda9 .ilo: towarw i us)ug o8erowana do s(rzeda9y/. >atem jedn z (rzyczyn in8lacji
jest zbyt niska (oda9.
, erze ob8itoci co takiego jak ograniczenie (oda9y (raktycznie nie wyst1(uje. ,zrost (o(ytu .c;1ci
ku(owania/ natyc;miast wyzwala wzrost (rodukcji i dostawy na rynek .wzrost (oda9y/. , gos(odarce
zrwnowa9onej .w ktrej eks(ort X im(ort/ do()yw (ienidza na rynek (o(rzez wzrost (o(ytu mo9e
jedynie (obudza: rozwj gos(odarczy. 6a wi1c c;arakter stymulujcy. ,zrost cen skutecznie ;amuje
konkurencyjno:.
, gos(odarce zrwnowa9onej i konkurencyjnej nie ma zagro9enia straszakiem in8lacji. =am ci
jeszcze jeden (rzyk)ad.
, okresie od 2++4 do 2+LL roku w %meryce (otroi)a si1 ilo: dolara na rynku< co oznacza< 9e banki
w(rowadzi)y na rynek kolosalne sumy. Czy wywo)a)o to u nic; in8lacj13 IieY #ni mog wi1c
swobodnie drukowa: (ienidz< a my nie mo9emy.
C" 9o to +merykanie s, wietnymi ekonomistami i potrafili zae)na' kryzys.
#" Iie< nie. Posuni1cia %merykanw te9 nie s zrozumia)e dla osb (os)ugujcyc; si1 zdrowym
rozsdkiem. #we dwa biliony dodatkowyc; dolarw Ped (rzekaza) bankom komercyjnym .ratowa) je
(rzed bankructwem/. Manki (rzestraszone mo9liwoci bankructwa< (omimo tego zastrzyku gotwki<
niec;1tnie udzielaj kredytw. $ w ten s(osb ten dodatkowy (ienidz nie zdo)a) radykalnie (o(rawi:
gos(odarki.
>astanawiam si1< dlaczego te dwa biliony nie tra8i)y bez(orednio do zad)u9onyc; rodzin. ,szak
z tyc; (ieni1dzy te rodziny s()aci)yby kredyty. , e8ekcie banki odzyska)yby (ienidze z nietra8nie
udzielonyc; kredytw< a rodziny (ozosta)yby w swoic; domac;.
C" /aka polityka doprowadzia do te)o! e banki maj, pieni,dze! kt$ryc# nie c#c, wypuci' z )arci! miliony
dom$w przej"tyc# przez banki niszczej,! a ludzie mieszkaj, w kanaac#.

C" Wr$'my moe na nasze podw$rko. Wyjanij mi moe na czym pole)a niezaleno' 9&P.
#" Iiezale9no: IMP za(isana jest w Konstytucji i ma oznacza: niezale9no: od rzdu. >a(is ten mia)
za(obiec (okusie emitowania nadmiernej iloci (ienidza (o to< aby (artie (olityczne mog)y s(e)nia:
wyborcze obietnice. My krtkotrwa)y interes rzdzcej (artii nie destabilizowa) gos(odarki kraju.
% wi1c IMP jest niezale9ny od rzdu. >godnie z Konstytucj ma by: zale9ny tylko od narodu. 6a
re(rezentowa: interes narodowy.
C" + komu naprawd" jest podporz,dkowany*
#" =zia)alnoci IMP kieruje wiatowa 8inansjera.
C" oesz to uzasadni'*
32
#" IMP jest zobowizany res(ektowa: (odstawow zasad1 gos(odarki neoliberalnej< dotyczc
swobodnego (rze()ywu ka(ita)u. Ka(ita)< do ktrego odnosi si1 ta zasada< rozumiany jest obecnie
bardzo wsko. #granicza si1 do rodkw ()atniczyc;< to znaczy (ienidza i jego rwnowa9nikw
.(a(ierw wartociowyc;/. 5wobod1 (rze()ywu za(ewnia wymienialno: walut narodowyc;.
,ymienialno: oznacza< 9e emitenci (ienidza .IMP< Ped< Mank %nglii< "MC it(./ maj obowizek na
ka9de 9danie wymienia: mi1dzy sob w)asne waluty. ?eli Mank %nglii za9da od IMP wymiany
miliona 8untw na z)otwki< IMP musi si1 (od(orzdkowa:. ?eli nie ma rezerwy< (ienidze
wyemituje. , ten s(osb londyEskie City mo9e decydowa: o tym< ile (ienidza zostanie
wyemitowane w Polsce. 4+N (olskic; z)otwek (rzec;odzi (rzez City w 8ormie wymiany lub
(o9yczki.
C" .ak i kto ustala kursy! po kt$ryc# odbywa si" wymiana! a waciwie transakcje kupnaIsprzeday walut*
#" Rzekomo Gwielka czwrka agencji ratingowyc;H< okrelajca sto(ieE zau8ania rynkw 8inansowyc;
do wy()acalnoci danego kraju @ tworzc (o(yt na dan walut1. I(. je9eli wy()acalno: kraju s(ada< to
inwestorzy (ozbywaj si1 jego waluty. ,tedy wytwarza si1 nadwy9ka (oda9y tej waluty nad (o(ytem<
i jej cena s(ada. >atem to in8ormacja kszta)tuje kurs walut. !rudno okreli:< na ile jest ona rzetelna<
a na ile dyktowana (rzez n(. City.
C" 9&P jest niezaleny od rz,du. +le m$wisz! e faktyczn, kontrol" nad je)o dziaalnoci, sprawuje wiatowa
finansjera.
#" 5(ekulacja nasz walut< o(arta na wa;aniac; kursw walut< (owoduje sta)e ubo9enie naszego
kraju. Korzystaj na tym wielcy GinwestorzyH .gracze gie)dowi/.
Ziktor #rban zosta) znienawidzony< (oniewa9A
omieli) si1 uzale9ni: bank centralny ,1gier od rzdu @ teraz to rzd decyduje o nowyc;
emisjac; (ienidza< i rzd jest ic; dys(onentemJ
skutecznie ograniczy) s(ekulacj1 8orintemJ
za(rzesta) tworzenia wewn1trznego d)ugu (ublicznego< to jest (o9yczania (ieni1dzy (rzez
rzd od bankw komercyjnyc;J
tym samym ograniczy) (owstawanie de8icytu bud9etowego.
#becnie na ,1grzec; jedynym Brd)em (owstawania de8icytu bud9etowego i d)ugu (ublicznego jest
(rzewaga im(ortu nad eks(ortem. $ to stanowi g)wny (roblem obecnego rzdu w1gierskiego.

C" -zy w obecnie obowi,zuj,cym systemie musi doc#odzi' do kryzys$w*

#" !ak< (rawie wszyscy liczcy si1 w wiecie ekonomici uznali< 9e okresowe kryzysy s w(isane
w system. #d 2++* roku (owsta)o mnstwo o(racowaE i szczeg)owyc; analiz wskazujcyc; na
(rzyczyny kryzysw. !e o(racowania s rzetelne< dog)1bne i dobrze udokumentowane. KoEcz si1
jednak zawsze wyra9eniem ca)kowitej bezsilnoci nauki je9eli c;odzi o wskazanie drg na (rzysz)o:.
C" .aki z te)o wniosek*
#" Czas na wdro9enie zasad kredytu s(o)ecznego =ouglasa.
33
C" Przeczytaam trzy opracowania dotycz,ce tej teorii! ale wci, nie w peni j, rozumiem. -zy mo)aby j,
przedstawi' w spos$b bardziej szkolny*
#" =ouglas zauwa9y)< 9e suma wynagrodzeE (racownikw jest zawsze ni9sza od sumy wartoci
(roduktw< ktre tra8iaj na rynek w wyniku ic; (racy. C(raszczajc< wyjani1 ci to na (rzyk)adzie.
, cigu miesica 8abryka butw wy(rodukowa)a towary o wartoci 5++ +++ z). Pabryka odzie9y
w tym samym czasie wy(rodukowa)a okrycia o wartoci 4++ +++ z). ,ynagrodzenie wszystkic;
zatrudnionyc; (rzy tej (rodukcji oraz dystrybucji wynios)o L +++ +++ z). >atem na rynek tra8i)y
towary o wartoci L 3++ +++ z) i (ienidze w kwocie niewystarczajcej na ic; nabycie. =ouglas
zauwa9y)< 9e to zjawisko ma c;arakter trwa)y. ,ysnu) z tego wniosek< 9e na rynku (ozostaj dobra
nies(rzedane lub nabyte na kredyt< a wi1c na (oczet wynagrodzeE< ktre konsument otrzyma
w (rzysz)oci. =ouglas uwa9a)< 9e ten sta)y (rzyrost (rodukcji jest wynikiem sta)ego (ost1(u
tec;nicznego< to znaczy (ost1(u naukowego< tec;nologicznego< dokonywanyc; odkry: i wynalazkw.
!wierdzi)< 9e (ost1( cywilizacyjny< dzi1ki ktremu wzrasta o8erta rynkowa< jest w)asnoci ca)ej
ludzkoci. >atem wszyscy ludzie (owinni (artycy(owa: w (odziale tyc; dodatkowo
wy(rodukowanyc; dbr.
C" ;ozumiesz to w ten spos$b! e przed wprowadzeniem np. tamy produkcyjnej ci sami ludzie! za to samo
wyna)rodzenie wytwarzali 5777 par but$w! a po wprowadzeniu te)o udo)odnienia ic# wydajno' wzrosa
do 5E77*
#" !ak mniej wi1cej nale9y to rozumie:. #czywicie jest to daleko (osuni1te u(roszczenie<
ale zrozumia)a je w)aciwie i dlatego teraz od(owiedz mi na (ytanie. Kto ma (rawo do nabycia tyc;
dodatkowyc; 5++ (ar obuwia3
C" 4koro efekty post"pu s, wsp$ln, wasnoci, cae)o narodu! to cay nar$d powinien z te)o korzysta'.
#" !ak< i to w)anie =ouglas nazwa) dywidend s(o)eczn. !a nadwy9ka (rodukcji (owinna
zobowizywa: rzd do emisji dodatkowego (ienidza< tak aby ludno: mog)a te (rodukty naby:.
Podzia) tyc; (ieni1dzy (owinien odbywa: si1 s(rawiedliwie< a wi1c (owinny one by: dzielone rwno
na wszystkic; obywateli< od noworodka do starca.
C" /o znaczy! e (ou)las oddzieli posiadanie pieni"dzy od r$da ic# tworzenia w formie pracy. .eli dobrze
zrozumiaam! to uzna! e penowartociowy zas$b d$br powinien mie' pene pokrycie w pieni,dzu! tak aby
dobra mo)y by' nabywane bez potrzeby zaci,)ania kredytu.
#" Io w)anie. >amiast (arytetu z)ota< (arytet si)y nabywczej. !o oznacza< 9e (ienidza (owinno by:
tyle< aby w ka9dej c;wili mg) by: zamieniony na (o9dany towar lub us)ug1.
C" /o fantastyczne. Jwiat bez kredytu konsumpcyjne)o <bie,ce)o= oraz zabezpieczenie ekonomiczne kade)o
obywatela. oe wtedy zdecydowaabym si" na czw$rk" dzieci! bo na moje konto wpywaaby dywidenda razy
pi"'.
#" ,)anie< a twj m9 mg)by siedzie: w gara9u 20 godziny na dob1 i (racowa: nad swoim
perpetuum mobile.
C" W ten spos$b wr$ciymy do naszyc# marzeC. Jwiata bez przymusu pracy.
30
#" #czywicie< aby w(rowadzi: zasady kredytu s(o)ecznego< musi by: s(e)niony (odstawowy
warunekA emitent (ienidza nie mo9e by: niezale9ny od (odmiotu kierujcego gos(odarka< to znaczy
od rzdu. Iie mo9e by: tak9e zale9ny od wiatowej 8inansjery. Mowiem dywidenda by)aby wy()acana
zawsze z nowej emisji. ,ed)ug zasadyA (ost1( tec;niczny (ozwala na (omna9anie dbr< ale w lad za
mno9eniem dbr musi na rynku (rzybywa: (ienidza w celu ic; nabycia.
C" -zy teoria (ou)lasa zostaa kiedykolwiek sprawdzona w praktyce*
#" !ak< wdro9y)a j w 9ycie ?a(onia (rzed $$ ,ojn Rwiatow.
, latac; 3+. && wieku nast(i) gwa)towny rozwj (rzemys)u w ?a(onii< (odczas gdy reszta wiata<
z wyjtkiem Iiemiec< (ozostawa)a w tyle. , L'0L r. ?a(onia sta)a si1 ekonomiczn si) (rzewodni
w %zji ,sc;odniej< a jej rosncy eks(ort wy(iera) (rodukty lokalne z %meryki i %nglii. ?a(onia mia)a
jednak bardzo niewielkie zasoby naturalne. Ia czym (olega) wi1c sekret tego sukcesu3
, L'2' roku ?a(onia zdecydowa)a si1 na wdro9enie 8inansowyc; (ro(ozycji =ouglasa utworzenia
uczciwego systemu monetarnego< o(artego na rzdowej emisji nieo(rocentowanego narodowego
(ienidza i kredytu< ktre zosta)y entuzjastycznie (rzyj1te (rzez ja(oEskic; (rzemys)owcw i rzd.
#d za)o9enia Manku ?a(onii .Ii((on Dinko/ w L442 r. najwi1kszym jego akcjonariuszem by) ?a(oEski
=wr Cesarski. Przekszta)cenie Ii((on Dinko w bank (aEstwowy< co zosta)o (rze(rowadzone
wy)cznie w celu realizacji narodowego interesu< dokona)o si1 w L'32 r. Re8orma banku centralnego
zosta)a zakoEczona w lutym L'02 r.< kiedy stwierdzono< 9e bank jest s(ecjaln kor(oracj
o c;arakterze narodowym i bierze na siebie zadanie kontroli waluty i 8inansw< aby za(ewni:
ca)kowite wykorzystanie (otencja)u narodowego. C(owa9niono bank do nieograniczonyc; (o9yczek
dla rzdu< a tak9e do subskry(cji i absorbcji rzdowyc; obligacji. >atwierdzono (rawnie system limitu
maksymalnyc; emisji banknotw. , ten s(osb bank mg) (rowadzi: emisje (ieni1dzy od(owiednie
do (otrzeb (rzemys)u zbrojeniowego i rzdu. > drugiej strony< nadzr rzdu nad bankiem zosta)
wyraBnie wzmocniony. Rzd mg) nominowa: i kontrolowa: (rezesa i dyrektorw oraz dawa: im
instrukcje< a tak9e zatwierdza: szeroki zakres s(raw bankowyc;< w)czajc w to na (rzyk)ad zmiany
st( bankowyc;< emisje (ieni1dzy i konta bankowe.
Kiedy jarzmo lic;wy zosta)o za9egnane< ?a(onia zacz1)a si1 rozwija: ekonomicznie. , latac;
L'3L@0L (rodukcja 8abryczna i (rzemys)owa wzros)y kolejno o L0+N i L3*N< (odczas gdy doc;d
narodowy i PKM wzros)y od(owiednio o 20LN i 25'N. !en nie(rawdo(odobny (rzyrost znacznie
(rzewy9szy) rozwj ekonomiczny reszty wiata (rzemys)owego. Ia rynku (racy bezrobocie zmala)o
z 5<3N w L'3+ r. do 3N w L'34 r.
#czywicie taki rozwj ?a(onii nie by) na r1k1 C5% i Pederalnej Rezerwie< kreujcej (ienidz w 8ormie
d)ugu obci9onego odsetkami. 5td w(rowadzenie sankcji gos(odarczyc;< a nast1(nie katastro8alne
w skutkac; wcigni1cie ?a(onii w $$ ,ojn1 Rwiatow. #czywicie (owojenny system monetarny
?a(onii zosta) @ zgodnie z 9yczeniem wiatowej 8inansjery @ ustanowiony na d)ugu.
C" Wielka szkoda! ale wci, mam niedosyt informacji o teorii kredytu spoeczne)o. -zy teori" (ou)lasa mona
teraz wprowadzi' bez adnyc# zmian! czyli cile po japoCsku*
#" 6oim zdaniem nie. >mieni)y si1 warunki gos(odarcze na wiecie. =o u9ycia wszed) (ienidz
(lastikowy. $n8ormacja o zasobac; .oszcz1dnociac;/ ludzi oraz in8ormacja o wartoci (rodukcji jest
znacznie (e)niejsza i mo9na j uzyska: w s(osb niemal natyc;miastowy. =ouglas odracza) wy()at1
dywidendy do koEca ka9dego roku. ,c;odzi)a ona w 9ycie do(iero (o zbilansowaniu go. , obecnyc;
warunkac; mog)aby nast1(owa: comiesi1cznie.
35
=ouglas (rzewidywa) wy()at1 dywidendy nie tylko w 8ormie gotwki w()ywajcej na konto< ale tak9e
w 8ormie s(rzeda9y towarw z dyskontem .(o obni9onyc; cenac;/. Iie b1d1 o(isywa: tej 8ormy<
(oniewa9 uwa9am< 9e obecnie ca)a zabawa z dyskontem nie jest konieczna .zainteresowanyc;
dyskontem odsy)am do GdodatkwH/. =ywidenda (owinna (ojawia: si1 na koncie ka9dego obywatela
co miesic. ?ej wysoko: zale9na by)aby jedynie od (rzyrostu wartoci dbr< majcyc; (e)n szans1
znalezienia nabywcy< czyli dbr zas(okajajcyc; realne (otrzeby. =o tyc; zasobw nie mo9na by
zalicza: (rodukcji w ilociac; (rzewy9szajcyc; (oziom zas(okojenia (otrzeb. I(. dodatkowa
(rodukcja L+++ boc;enkw c;leba dziennie w miejscowoci zamieszka)ej (rzez L++ osb z ca)
(ewnoci jest (rodukcj nadmiarow< czyli zb1dn.
C" 9o tak! nikt nie zje wi"cej ni moe. +le co np. z butami* -zy zac#anno' ludzka ma swoje )ranice*
-zy (ou)las wzi, pod uwa) sfer" psyc#olo)iczn, cae)o problemu*
#" =laczego masz tyle butw3 Mo zmienia si1 moda. Przecie9 tak na(rawd1 to c;odzisz w (i1ciu
ulubionyc; (arac;. 6o9liwo: zas(okojenia danej (otrzeby w ka9dej c;wili ograniczy (1d do
(osiadania. >reszt mo9e nie3 ,(rowadBmy kredyt s(o)eczny< zobaczymy. Pami1taj jednak< 9e teoria
=ouglasa nie ogranicza konsum(cji. ?eli s c;1tni< by naby: towar< to ten towar (ojawia si1 na rynku<
a emitent dostarcza (ieni1dzy< aby ten towar naby:. ,ydaje si1< 9e ludzie sami o(anuj swoj
zac;)anno:.

C" 6nie si" zdaje! e zac#anno' midas$w jest nieo)raniczona. -ay czas myl, o tym! jak pomnaa' swoje
maj,tki.
#" Czy jednak wiesz< co jest na(rawd1 majtkiem midasa3
C" (omy! samoc#ody! biuteria! akcje! udziay w wielkic# funduszac#.
#" =obrze< cz1: z tego majtku< ktry wymieni)a< to s dobra rzeczowe. #(rcz ziemi .gruntw/
ulegaj one starzeniu. Ctrzymanie ic; jest kosztowne. 6o9na wi1c (owiedzie:< 9e (osiadanie majtku
rzeczowego sto(niowo nas zuba9a. 5tarzejc si1< trac na wartoci< a rwnoczenie ic; utrzymanie
(oc;)ania nieraz wielkie kwoty. % co z (ozosta)ym majtkiem3 !o znaczy z (ieni1dzmi i ic;
rwnowa9nikami3 Czy midasowi (rzybywa tyc; zasobw (rzez samo (osiadanie3 Czy te9 (odlegaj
one de(recjacji3
C" @powiedz mi na przykadzie! co midas robi z dywidend, otrzyman, z korporacji #andluj,cej np. rop,
naftow,! lub co robi )wiazda filmowa ze swoj, milionowa )a,.
#" 6idas (rzede wszystkim c;ce< 9eby nadmiar rodkw ()atniczyc;< ktre (osiada< nieustannie si1
mno9y). %by e8ektywnie je mno9y:< zamienia (ienidz bie9cy w (a(iery d)u9ne. !)umaczc to na
j1zyk ludzki< (o (rostu (o9ycza je. Czyli midas nie ma wolnyc; rodkw (ieni19nyc;< za to (osiada
cudze d)ugi. !e udzielone (rzez niego (o9yczki dokumentowane s wartociowymi (a(ierami
d)u9nymi. 5 to (rzede wszystkim udzia)y w wielkic; 8unduszac;. 6idas nie (o9ycza bowiem
bez(orednio Kowalskiemu< tylko (owierza swoje (ienidze (ro8esjonalistom .wielkim 8unduszom/
i oni do(iero je (o9yczaj. >naj si1 na tym. Ku(uj obligacje rzdowe< (o9yczaj bankom
inwestycyjnym< otrzymujc w zamian rozmaite (oc;odne (a(iery wartociowe< n(. s)ynne derywaty.
Prawdziwy majtek midasw to s d)ugi< czyli (ienidze< ktre maja otrzyma: w (rzysz)oci. >atem
nie jest to (ienidz realnie istniejcy w tej c;wili. !o jest (ienidz< ktry midas otrzyma z (rzysz)yc;
3*
doc;odw d)u9nika. $ w)anie te (rawa do (rzysz)ego (ienidza rosn lawinowo. 6idas ma coraz
wi1cej nale9noci< (rzysz)yc; nale9noci. Pieni1dzy de facto wirtualnyc;.
C" Wytumacz mi dokadniej! na czym pole)a wirtualno' tyc# pieni"dzy. Przecie wszyscy uwaaj, midasa za
wielkie)o bo)acza. W rankin)ac# najbo)atszyc# ludzi wiata w je)o maj,tku uwz)l"dnia si" warto' tyc#
wszystkic# papier$w dunyc#. /o w koCcu jest bo)aty czy nie jest bo)aty*
#" ,idz1< 9e musz1 (os)u9y: si1 bardziej zrozumia)ym (rzyk)adem wirtualnoci.
,yobraB sobie< 9e wygra)a w totolotka L+ milionw z). 5ta)a si1 midasem. Postanowi)a< 9e ic; nie
(rze;ulasz< i 9e ju9 zawsze ty i twoja rodzina b1dziecie bogaci. $dziesz wi1c do doradcy 8inansowego
i (ytasz< co (owinna zrobi:.
#n (ro(onuje Ci ulokowanie (ieni1dzy w jakim wielkim 8unduszu< (oniewa9 jego zdaniem odsetki
bankowe od de(ozytw s zbyt niskie. ,ielkie 8undusze daj znacznie wi1kszy (ro8it. ?este ostro9na<
w()acasz do 8unduszu tylko 5 milionw i oto koleje losu twojej lokatyA
L. Pundusz ku(uje (a(iery wartociowe @ g)wnie obligacje. Poniewa9 c;ce uc;odzi: za
bez(ieczny< ku(uje L5Oletnie obligacje rzdowe.
2. Po(rzez 8undusz twoje (ienidze tra8iaj do rzdu (aEstwa &. , (aEstwie & (owstaje d)ug
(ubliczny.
3. !woje (ienidze s zatem (o9yczone< otrzymasz je z (owrotem za L5 lat.
0. ?este (ewna< 9e dostaniesz je znacznie (omno9one.
5. Co zatem stanowi twj majtek3
?est nim wiadomo:< 9e za L5 lat dostaniesz du9o (ieni1dzy. !woim majtkiem s (a(iery d)u9ne
ku(ione (rzez wielki 8undusz. Czy rzeczywicie dostaniesz te (ienidze za L5 lat3 Czy rzeczywicie
jeste bogata3 Iie< ale masz wiadomo: bycia bogat. $ tylko to jest wa9ne.
,yobraB sobie< 9e twoja babcia (rzez ca)e 9ycie oszcz1dza)a. Iie u8a)a bankom. Ka9dy zaoszcz1dzony
(ienidz zamienia)a w dolary. =olary ku(owa)a zawsze u tej samej osoby< do ktrej mia)a zau8anie.
Czu)a si1 zabez(ieczona na czarn godzin1.
Po mierci babci c;cia)a s(rzeda: dolary. #kaza)o si1< 9e s 8a)szywe. Mabcia by)a zamo9na tylko we
w)asnej wiadomoci. ?ak midas majcy (a(iery d)u9ne .obligacje it(./< ktre w gruncie rzeczy nie s
mu (otrzebne. 6a do: rodkw bie9cyc; na wystawne 9ycie. $ nawet jeli te obligacje nigdy nie
zostan wyku(ione .(aEstwa mog og)osi: niewy()acalno:< mo9e wybuc;n: wojna/ to midas czuje
si1 miliarderem i jego otoczenie myli (odobnie.
6idas ma (a(iery d)u9ne< czyli (ienidz< ktry jeszcze nie zaistnia). Pienidze na wyku( tyc;
(a(ierw zostan stworzone z (rzysz)ej s(rzeda9y (rodukcji< z (rzysz)yc; (odatkw obywateli
zad)u9onyc; (aEstw. ?est to wi1c majtek ca)kowicie wirtualny.
C" +le przecie midas nie musi czeka' do terminu wykupu! prawda* oe te papiery wczeniej sprzeda'. -zyli
moe sprzeda' du) i otrzyma' realne pieni,dze.
#" !ak< to (rawda. !en obrt d)u9nymi (a(ierami wartociowymi< czyli (rzenoszenie korzyci
z d)ugu na nowy (odmiot< s(rawia z)udne wra9enie< 9e sam d)ug< traktowany jak towar< jest czym
realnym. -andel d)ugami daje ogromne (ro8ity (orednikom w tym ;andlu. ?u9 wczeniej mwi)am
Ci< 9e (rowizje z tego tytu)u stanowi L+N PKM ,ielkiej Mrytanii.
C" -zyby na rynku finansowym sprzedawao si" i kupowao wi"cej ni na rynkac# towarowyc#*
32
#" !ak. ''<'4N wartoci wszystkic; transakcji to transakcje na rynkac; 8inansowyc;. >aledwie +<+2N
ca)ego wiatowego ;andlu to ;andel dobrami.
C" Kandel du)ami c#yba ustanie! jeli midas zw,tpi w to! e te du)i b"d, kiedykolwiek spacone.
#" Ia tym (olega kryzys 8inansowy. Po9yczy) rzdowi (olskiemu na obligacje n(. milion dolarw<
a teraz dowiedzia) si1 z agencji ratingowyc;< 9e nie b1dziemy w stanie s()aci: tego d)ugu. Iiczego< ani
kwoty (o9yczonej< ani odsetek.
C" /eraz rozumiem! co /usk ma na myli m$wi,c! e Polska musi odbudowa' zaufanie rynk$w finansowyc#. /o
znaczy musimy przekona' midasa! e tak zaciniemy pasa! i tak podwyszymy podatki! e wszystkie du)i
spacimy. -zy midasy naprawd" dostan, swoje pieni,dze*
#" !o niemo9liwe. Rwiatowy d)ug< czyli d)ugi rzdw< s()ek< d)ugi ;i(oteczne i d)ugi konsum(cyjne<
s 2+++ razy wy9sze ni9 warto: wiatowej (rodukcji PKM. Pinansici nazwali to baEk s(ekulacyjn.
#czywicie nie ma 9adnyc; szans na s()at1 takiego d)ugu.
?eli baEka (1knie< a my zmdrzejemy< to wreszcie (rzestaniemy traktowa: (ienidz jak towar.
>nikn odsetki i s(ekulacja.
C" -zyli znikn, rynki finansowe.
#" !ak.
C" amo! ty c#cesz posa' Wall 4treet i londyCskie -ity na 0zielon, trawk"1L
#" 5dzc z wysokoci wynagrodzeE< bardzo ci19ko (racowali< wi1c c;yba czas na wy(oczynek.

C" .eli zasoby midas$w z tytuu wzrostu wartoci papier$w dunyc# rosn,! to znaczy! e po)"bia si"
zaduenie caej reszty populacji. /eraz rozumiem! dlacze)o miliony Polak$w yj, w strac#u przed komornikiem.
#" !en strac; wmontowany jest w system.
C" Ayjemy w niepewnoci ekonomicznej. 8ady pra)nie si" jako zabezpieczy' na przyszo'. 9asze wadze
uznay! e jeli nasze skadki emerytalne b"d, szy do @:M! to emerytury b"d, fantastyczne i na staro'
b"dziemy y' na poziomie emeryt$w niemieckic#. -zy uwaasz! e lokowanie naszyc# skadek w @:M
rzeczywicie )warantuje nam zabezpieczenie staroci*
#" !ak sdzi tylko (ro8esor Malcerowicz i coraz mniejsza gru(a jego zwolennikw. #P" dzia)a jak
ka9dy inny wielki 8undusz. ?ego dzia)alnoci obci9ona jest takim samym ryzykiem.
C" 9ie m$w. N7% naszyc# skadek w @:M fundusze musz, lokowa' w obli)acjac# rz,dowyc# nasze)o rz,du.
ylisz! e paCstwo nie wykupi tyc# obli)acji od @:M* Przecie ta procedura jest taka6 my pacimy skadki do
@:M! a @:M poycza je rz,dowi na procent. Potem rz,d wykupuje te obli)acje! @:M zarabia na tym odsetki!
a zatem i moja emerytura ronie o te odsetki.
#" > jakic; (ieni1dzy rzd wyku(uje obligacje i ()aci te odsetki3
C" .ak to z jakic#* 3 podatk$w. .u wiem! teraz zapytasz mnie! sk,d rz,d ma na podatki. @czywicie ode mnie.
/o znaczy B ja sama sobie pac" te odsetki z moic# podatk$w.
#" Io w)anie. ParanojaY ?e9eli c;cesz< to ci to jeszcze narysuj1.
34
Co wynika z tego sc;ematu3 ,()aci)am za (orednictwem >C5Ou do #P" kwot1 *++ z). #P" (o9yczy)
te (ienidze rzdowi .rzd wyemitowa) obligacje< za moje *++ z) odda *3+ z)/. , tym samym czasie
za()aci)am z moic; (oborw (odatek w wysokoci 3+ z). !en (odatek w()yn) do bud9etu rzdowego.
Iast1(nie rzd wyku(i) obligacje i za moj cze: za()aci) *3+ z). 6am ju9 w #P" *3+ z). 5kd si1
wzi1)y3 *++ z) w()aci)am bez(orednio< a 3+ z) dosz)o z moic; (odatkw. 5(jrz na rysunek<
na strza)k1 L i 3. #bie (oc;odz z twojego wynagrodzenia i w e8ekcie tra8iaj do #P".
C" Wi"c kto zarabia na @:M*
#" >arzdy #P".
C" .ednak ryzyko zwi,zane z @:M nie jest wielkie. &o @:M lokuje moje skadki w polskie papiery wartociowe.
#" Ia razie. >godnie z dyrektyw unijn rzd Polski jest zobowizany zezwoli: #P" na ku(owanie
(a(ierw d)u9nyc; (oza granicami kraju.
C" @! c#oleraL -o zrobi'*
#" Ddybym si1 nie ba)a od(owiedzialnoci karnej (owiedzia)abymA (racuj na czarno.
C" (lacze)o rz,d zadua si" w @:M! albo w bankac# komercyjnyc#! kiedy mu brakuje pieni"dzy* -zy nie moe
nakaza' 9&P! aby udzielio mu poyczki nieoprocentowanej*
#" ?u9 o tym rozmawia)ymy. IMP mo9e udzieli: rzdowi (o9yczki nieo(rocentowanej< ale nie c;ce.
>as)ania si1 w)asn niezale9noci.
C" /o znaczy e dziaa na szkod" krajuL % nikomu z te)o tytuu nie )rozi /rybuna 4tanuL

C" @dejdmy od tyc# ponuryc# temat$w i wr$'my do mojej ukoc#anej teorii (ou)lasa. Wspomniaa! e (ou)las
analizowa akumulacyjn, funkcj" pieni,dza i jej wpyw na )ospodark". @ co waciwie c#odzi*
#" Czy (ami1tasz (iercieE ob8itoci3 Ka9dy (ienidz wyco8any z obiegu obni9a) (oziom dobrostanu
wszystkic; uczestnikw rynku. #szcz1dzanie< czyli akumulowanie (ienidza< nie s(rzyja rozwojowi
gos(odarczemu. Pienidz (owinien (arzy:. ,szelkie oszcz1dzanie jest szkodliwe.
3'
C" -#yba zapomniaa o wszystkic# wpajanyc# nam od dzieciCstwa zasadac#6 0oszcz"dnoci, i prac, ludzie si"
bo)ac,1! 0bez pracy nie ma koaczy1! 0pieczone )o,bki nie lec, same do ),bki1! 0m$dl si" i pracuj1.
#" =obrze< 9e cytujesz. Czujesz jak 8a)szywie to brzmi3
C" 9o wanie. /o jakie te #asa powinny by'*
#" $m wi1cej wydajesz< tym wi1cej zarabiasz. $m wi1cej ku(ujesz< tym wi1cej s(rzedajesz.
Iie oszcz1dzaj.
C" 9o dobrze! ale )dy c#c" kupi' dom! to przecie nie kupi" )o z jednej pensji.
#" Pewnie< 9e nie. =latego trzeba stworzy: system rwnoleg)ego (ienidza. Pienidza
akumulacyjnego< (rzeznaczonego do oszcz1dzania. $ to jest w)anie jedno z najwi1kszyc; wyzwaE
stojcyc; (rzed ekonomi. =ouglas (ro(onowa)< aby wszelkie inwestycje oraz nabywanie rzeczy
trwa)ego u9ytku by)o 8inansowane kredytem. Kredytem bezodsetkowym. Pro(onowa)< aby decyzje
o (rzyznaniu kredytw (odejmowa)o (owo)ane w tym celu cia)o s(o)eczne. Iie zgadzam si1 z tym
(unktem jego teorii< (oniewa9 (ozostawienie decyzji o c;arakterze 8inansowym gru(ie ludzi jest
zawsze koru(cjogenne. Powinno si1 stworzy: mec;anizm< automatycznie regulujcy te kwestie< a nie
(owierza: takie decyzje subiektywnym ocenom.
C" 3 te)o wynika! e cay czas mylisz nie o zmianie wiadomoci czowieka! tylko o samore)uluj,cyc# si"
mec#anizmac# )ospodarczyc#.
#" Pragn1 (rzebudowa: wiadomo: cz)owieka< ale na wszelki wy(adek wol1 zabez(ieczy: si1
obiektywnie dzia)ajcymi< s(rawnymi mec;anizmami wymuszajcymi w)aciwe zac;owania i wybory
ludzi.
C" 3akrawa mi to na now, niewol".
#" Iie now. Ca)y czas jestemy niewolnikami. 6o9na mie: tylko nadziej1< 9e ta nowa niewola b1dzie
l9ejsza.

C" $wisz! e jestemy owieczkami przeznaczonymi do strzyenia. 8to nas naprawd" strzye*
#" Ia takie (ytanie w (ierwszej c;wili od(owiedzia)abyA (aEstwo @ (odatkami i sk)adkami >C5<
oraz banki @ odsetkami od kredytw. %le to jest bardzo (owierzc;owna diagnoza. , strzy9eniu
bierze udzia) wi1cej (odmiotw i w innej kolejnoci ni9 ci si1 wydaje. Przede wszystkim strzyg nas
wielkie 8undusze. ?est to bardzo 8inezyjna tec;nika. !ak 8inezyjna< 9e bez(orednio tego nie czujemy.
,ielkie 8undusze do tego celu u9ywaj g)wnie Gin9ynierii 8inansowejH. 6usimy (ami1ta:< 9e jeli
wielki 8undusz si1 bogaci< to kto musi ubo9e:. Cbo9ejemy my< owieczki. Mogaci si1 wielka 8inansjera.
Pundusze s(ekuluj na czym si1 daA na walutac; .wa;ania kursw/< towarac; .gie)dy towarowe/<
d)u9nyc; (a(ierac; wartociowyc; .obligacje< bony skarbowe/ i akcjac; .gie)dy akcji/. #(rcz tego
zarabiaj na (rzekszta)ceniac; w)asnociowyc; .8uzje/< na bankructwac; .wyku( za bezcen majtku
u(ad)ego/< na tworzeniu 8irm ;oldingowyc; i wreszcie na obrocie (oc;odnymi (a(ierami
wartociowymi< w tym derywatami .najwi1kszy (rzekr1t/.
C" usz" powiedzie'! e to strzyenie jest tak delikatne! e w o)$le nie miaam poj"cia! e mi cze)o z portfela
ubywa. Powiedz! kto jest nast"pny w kolejce.
#" Iast1(ne w kolejce s mono(ole i kartele< ktre dzia)ajc (od nazw kor(oracji< u9ywaj g)wnie
zmowy cenowej. Czyskuj dominujc (ozycj1 na rynku (o(rzez (rzejmowanie .wyku(/ s()ek
konkurencyjnyc; bdB (o(rzez nabywanie w tyc; s()kac; udzia)w wi1kszociowyc; @ dyktuj ceny
0+
towarw< osigajc ogromne zyski. Kor(oracje dzia)aj anonimowo. Ia og) nie znamy osb
8izycznyc; b1dcyc; w)acicielami czy udzia)owcami tyc; kor(oracji. Kor(oracje wc;odz w sk)ad
gru( ka(ita)owyc;. Powizania (omi1dzy tymi 8irmami wielokrotnie si1 zaz1biaj< jak w (oni9szym
sc;emacie (rzedstawiajcym ja(oEsk gru(1 ka(ita)ow =KM< ktry zaczer(n1)am z ksi9ki
5tanis)awy 5urdykowskiej (t. GRac;unkowo: 6i1dzynarodowaH .wyd. >akamycze< L'''< s. 2*'/.
Po(rzez )aEcuc; (orednikw ku(ujcyc; i s(rzedajcyc; kontrakty mono(ole kszta)tuj ceny
wiodcyc; surowcw i (roduktw. , tym systemie cena ro(y od 2+++ roku wzros)a (i1ciokrotnie<
c;o: jej zu9ycie @ tylko o L+N. Mene8icjentem tego wzrostu cen nie jest (roducent ro(y< tylko sie:
(orednikw i s(ekulantw< czyli najr9niejsze osoby (rawne. Mardzo trudno rozszy8rowa:< kto
rzeczywicie za nimi stoi.
Iawiasem mwic< (aradoksalnie< wysoka cena ro(y utrzymuje gos(odark1 rosyjsk. Przyczyni)a si1
rwnie9 do wyzwolenia ,enezueli s(od w()yww amerykaEskic; i usamodzielniania si1 gos(odarek
%meryki Po)udniowej.
C" 8to nast"pny w kolejce*
#" Manki< ktre u9ywaj (rzewa9nie (rawa bankowego jako narz1dzia do strzy9enia. 5tosuj system
odsetkowy od (o9yczek< system odsetkowy od kredytw< ;andel walutami< zarzdzaj wielkimi
0L
8unduszami. 5tosuj metody indywidualne i strzy9enie zbiorowe (o(rzez udzielanie kredytw @
rzdom i instytucjom rzdowym .n(. >C5Oowi w Polsce/.
C" -o dalej*
#" PaEstwowy system 8iskalny. C9ywa on g)wnie s)owa GdemokracjaH w celu tworzenia obci9eE
8inansowyc; obywateli.
, (olskim systemie s)owo GdemokracjaH oznacza wybr (artii rzdzcej bdB koalicji (artii
rzdzcyc;. Partia rzdzca ustanawia (rawo na (odstawie g)osowaE< w ktryc; obowizuje
dyscy(lina (artyjna. >atem na(rawd1 (arlament g)osuje wg nakazw (remiera.
Rozbudowany system 8iskalny (otra8i zawrze: w cenie towaru ogromn danin1 (ubliczn
.23N Z%!Ou< L'N (odatku doc;odowego< itd./. % oto niektre (odatki i o()aty w PolsceA Z%!< akcyza<
(odatkiA lokalny< doc;odowy< od gier< od czynnoci cywilnoO(rawnyc;< rolny< leny< od ko(alin<
gruntowy< od nieruc;omoci< od s(adku i darowizn< o()ata (roduktowa< o()ata od s(alin< o()aty
skarbowe< o()aty sdowe it(.< sk)adki >C5< sk)adki obowizkowyc; ubez(ieczeE< o()aty za udzielenie
koncesji lub licencji. , Polsce mamy ok. 25+ rodzajw (odatkw i o()at administracyjnyc;.
C" -o jeszcze*
#" ,)asno: intelektualna< ktra dzia)a (o(rzez (rawne zastrzeganie wy)cznoci do wszystkiego. =o
marki< logo< wynalazkw< znakw towarowyc;< wzorw zdobniczyc;< rece(tury< (rocesu
(rodukcyjnego< know #ow< ;ase) reklamowyc;< wizerunku< it(.
C;ocia9 to< co (obieraj autorzy .twrcy/< jest dotkliw danin< to i tak nie jest to du9o< jeli (orwna
si1 to do zyskw< jakie czer(i kor(oracje @ w)aciciele licencji i (raw na wy)czno:.
, ka9dej rzeczy< ktr nabywasz zawarta jest o()ata< jak (onosi (roducent z tytu)u korzystania
z (raw intelektualnyc; oraz z tytu)u r9nyc; umw zastrzegajcyc; wy)czno: obrotu danym
towarem na danym rynku.
,arto: rynku in8ormacji< czyli tego< na ktrym s(rzedawane s (rawa do wiedzy i do dorobku
cywilizacyjnego< jest kolosalna. ,ymieni)am go jako ostatniego uczestnika (ostrzy9yn< ale sdz1<
9e (od wzgl1dem w()yww z tytu)u tyc; (raw< n(. z rynku 8armaceutycznego czy in8ormatycznego<
ta gru(a (lasuje si1 znacznie wy9ej.
C" + wi"c firmy farmaceutyczne! maj,c patent na okrelony! lek mo), osi,)a' zyski w dwojaki spos$b. Po
pierwsze! jako jedyny producent! czyli monopolista na rynku. Po dru)ie! jeli zdecyduj, si" udost"pni' receptur"
innej firmie! to opaty za udzielenie licencji b"d, tak wysokie! e ceny u konkurenta b"d, podobne do cen
waciciela patentu.
#" 6yl1< 9e tak w)anie jest. , dodatku (ers(ektywa te9 nie jest weso)a. ,ielka 8inansjera ju9 wie< 9e
baEka s(ekulacyjna musi (1kn: i d)u9nyc; (ieni1dzy nigdy nie dostanie. Iowy s(osb ()acenia
;araczu (rzez biedne kraje b1dzie o(iera) si1 na wy9szoci naukowej i tec;nologicznej krajw
bogatyc;. ,()ywy z tytu)u dost1(u do in8ormacji< za owe licencje i (rawa do korzystania< utrzymaj
dotyc;czasowe dys(ro(orcje.
C" 4,dzisz! e +-/+ to pierwszy sy)na zawaszczania informacji <wiedzy=*
#" !ak w)anie sdz1.
C" Ddybymy wyeliminowali z rynku tyc# wszystkic#! kt$rzy nas le)alnie okradaj,! to ile kosztowaby produkt*
#" 6yl1< 9e ceny s(ad)yby co najmniej o 4+N.
02
C" .estem przeraonaL 8upuj,c jak,kolwiek rzecz pac" O7% producentowi i #andlowcowi! a reszta za ic#
porednictwem dzielona jest pomi"dzy strzy)aczy.

C" -i strzy)acze dziaaj, anonimowo! bo ni)dy nie syszaam! bym pacia co na rzecz %ksiCskie)o. -zy moesz
mi powiedzie'! jak te pieni,dze trafiaj, w koCcu do osoby fizycznej*
#" Powinnam zacz: od (oj1cia osoby (rawnej. #soba (rawna< czyli dziwolg (owo)any do 9ycia
w &$& w.< (osiada wszelkie atrybuty osoby 8izycznej (oza od(owiedzialnoci. 6o9e wi1c wyst1(owa:
jako strona transakcji ku(naOs(rzeda9y< mo9e zaciga: zobowizania .n(. kredyty/< mo9e (ozywa:
i by: (ozywana (rzez sd< ale mo9e tak9e uwolni: si1 od wszelkic; ci19arw (o(rzez bankructwo
.u(ad)o:/.
Powizania (rawdziwyc; w)acicieli .to jest osb 8izycznyc;/ s()ek b1dcyc; osobami (rawnymi
mog by: czasem tak skom(likowane< 9e wr1cz niemo9liwe do (rzeledzenia.
Poka91 ci to na (rzyk)adzie s()ek z ograniczon od(owiedzialnoci. 5()ki takie tworz
udzia)owcy. Cdzia)owcem mo9e by: osoba 8izyczna lub osoba (rawna .inna s()ka z o.o.< s()ka
akcyjna< it(./.
6o9e by: takA
6aria i >osia utworzy)y s()k1 % z udzia)ami (o 5+N.
Karol i %dam utworzyli s()k1 M z udzia)amiA Karol @ 2+N< %dam @ 4+N.
5()ka % i s()ka M za)o9y)y s()k1 C z udzia)amiA % @ 3+N< M @ 2+N.
5()ka C i s()ka M za)o9y)y s()k1 = z udzia)amiA C @ 5+N M @ 5+N.
5()ki %< M< C i = za)o9y)y s()k1 " z udzia)amiA % @ L+N< M @ 2+N< C @ 3+N< = @ 0+N.
5()ka " wyku(i)a wszystkie udzia)y w s()ce % od 6arii.
5()ka C wyku(i)a wszystkie udzia)y w s()ce M od Karola.
5()ka " tworzy jednoosobow s()k1 P .L++N udzia)w s()ki "/.
Karol wyku(uje od s()ki C (o)ow1 udzia)w< ktre ta s()ka ma w s()ce ".
?est koniec roku< s()ka M zbankrutowa)a< inne s()ki osign1)y zyski.
Kto w koEcu otrzyma dywidend1< to znaczy zysk (rzeznaczony do (odzia)u3
,brew (ozorom ten (rzyk)ad jest bardzo (rosty. Rzeczywisto: jest wielokrotnie bardziej
zagmatwana @ bardzo trudno doj: do tego< kto .jaka osoba 8izyczna/ stoi na koEcu tego )aEcuc;a
(owizaE kor(oracyjnyc;.
-andel markami dodatkowo kom(likuje sytuacj1A mo9na bowiem s(rzeda: 8irm1< udzia)y w 8irmie
albo tylko nazw1 lub logo. Iagle marka< n(. 6ruk .jubiler/ staje si1 mark wytwrni odzie9y
!ula. !ula< b1dc 0+O(rocentowym udzia)owcem 6ruk< (odst1(nie wyku(i)a nast1(ne 2+N udzia)w i
majc (akiet kontrolny uzale9ni)a 6ruk od siebie. % nast1(nie (odj1)a uc;wa)1 o (rzej1ciu marki.
C" -zy ten stan rzeczy da si" atwo zmieni'*
#" !ak< moim zdaniem bardzo )atwo. #to rozwizanieA (arlament uc;wala ustaw1 o zmianie ustawy
Kodeks s()ek ;andlowyc;. Cstawa w(rowadza (rze(is< 9e udzia)owcem w s()ce (rawa ;andlowego
mo9e by: tylko osoba 8izyczna i zobowizuje osoby (rawne do (ozbycia si1 udzia)w w innyc;
osobac; (rawnyc; w cigu 3 miesi1cy. , (rzy(adku niedotrzymania terminu udzia)y (rzejmuje
5karb PaEstwa.
C" /o oznacza! e jeli udziaowcem w sp$ce + jest sp$ka &! to sp$ka & jest zobowi,zania sprzeda' te udziay
osobie fizycznej. .eli nie wykona te)o w okrelonym terminie! jej udziay przejmie 4karb PaCstwa. 9iele.
03
8oniec z anonimowoci,. W zwi,zku z tym! czy nie byby to pierwszy krok do przywr$cenia konkurencyjnoci*
Przecie jedn, z podstawowyc# zasad systemu kapitalistyczne)o jest konkurencyjno'.
#" !ak< by)by to (ierwszy krok< bo c;yba wszyscy wiemy< 9e dzia)alno: takic; instytucji< jak Crzd
#c;rony Konsumenta i Konkurencyjnoci nie ma 9adnego w()ywu na sta)e mono(olizowanie rynku.
Csun: z rynku konkurencj1 jest bardzo )atwo< jeli tylko ma si1 dostateczn ilo: rodkw.
C" 9o to opowiedz! jak pozby' si" konkurencji.
#" 5()ka % (rodukuje meble< s()ka M tak9e (rodukuje meble i stanowi dla s()ki % niewygodn
konkurencj1 na rynku. >arzd s()ki % (ro(onuje udzia)owcom s()ki M wyku(ienie ic; udzia)w za
bardzo atrakcyjn cen1. ,ystarczy< by (osiadacze 5LN udzia)w w s()ce M ulegli (okusie< a s()ka %
(rzejmie kontrol1 nad s()k M .ma bowiem (akiet kontrolny udzia)w/.
=zi1ki temu (osuni1ciu s()ka % ma (rawo wyznaczy: zarzd i kierunki rozwoju w s()ce M. > ca)
(ewnoci to zrobi.
RozwizaE niewygodnego (roblemu konkurencji jest kilka< oto oneA
do(rowadzi: do u(ad)oci s()k1 MJ
uc;wali: tak wysokie do()aty do ka(ita)u< 9e (ozostali udzia)owcy nie b1d w stanie im
s(rosta: i b1d zmuszeni s(rzeda: swoje udzia)y< oczywicie s()ce % i to nawet niezbyt drogoJ
(o)czy: s()ki w jedn .8uzja/J
utrzyma: dwie odr1bne< niby konkurencyjne 8irmy.
#czywicie istnieje wiele jeszcze bardziej wyra8inowanyc; metod utrzymywania (ozorw
konkurencyjnoci rynkowej< n(. zastosowanie (rawnie zabronionego systemu cen dum(ingowyc;.
5()ka %< silny organizm gos(odarczy< ustala ceny (oni9ej kosztu (rodukcji .nie tylko nie odnosi
zyskw< ale (onosi (lanowan strat1/. ?ej s)abszy konkurent s()ka M w tej sytuacji tak9e obni9a cen1.
%le nie sta: jej na do()aty do (roduktu. Klient ku(uje wi1c tylko (rodukty s()ki %. 5()ka M
likwiduje si1 i znika z rynku. ,tedy s()ka % tak (odnosi cen1 (roduktw< 9e (oniesione wczeniej
straty zwracaj jej si1 z nadwy9k.
C" W ten spos$b! czyli poprzez likwidacj" konkurencji! r$wnowa)a na rynku zostaje zac#wiana.

C" + co z niewidzialn, r"k, rynku* Przecie ona powinna automatycznie przywraca' r$wnowa)".
#" Io to (rzyjrzyjmy si1 niewidzialnej r1ce rynku. Cwa9a si1< 9e za jej s(raw gra (oda9y z (o(ytem
toczy si1 wed)ug okrelonyc; zasad< nieuc;ronnie do(rowadzajcyc; do ustalenia cen na (oziomie
niewielkiej o()acalnoci.
?eli na rynek tra8ia nowy< atrakcyjny (rodukt< (roducent ustala ceny na tak wysokim (oziomie< aby
w ca)oci s(rzeda: wy(rodukowany towar< ale i zarobi: na tym jak najwi1cej. ,ysoki zysk (roducenta
wyzwala konkurencj1. Poda9 si1 zwi1ksza. Ceny zaczynaj s(ada: i s(adaj a9 do czasu< gdy (rodukcja
stanie si1 nieo()acalna. Cz1: (roducentw wyco8uje si1< a cena stabilizuje si1 na (oziomie
gwarantujcym niewielki zysk. ,ielko: (rodukcji kurczy si1 do (oziomu (o(ytu.
Powy9szy mec;anizm mo9na sc;ematycznie (rzedstawi: takA
L. Reklama budzi (otrzeb1 (osiadania< czyli (o(yt.
2. Producent nowinki ustanawia cen1 za(orow.
00
3. Ku(uj j tylko zamo9ni lub zdeterminowani.
0. Iast1(na (artia towaru ma ju9 ni9sz cen1< zwi1ksza si1 wi1c (oda9 .(rodukcja/<
bo konkurencja nie (i i tak9e zaczyna (rodukowa:.
5. Ceny s(adaj< a (oda9 ronie a9 do granicy o()acalnoci cen.
*. Po(yt jest zas(okojony i nast1(uje stabilizacjaA (oda9 osiga (oziom (o(ytu< a cena
gwarantuje (roducentowi niewielki zysk.
C" &rzmi niele. /ylko czy ten scenariusz moe by' prawdziwy*
#" 6g)by by: (rawdziwy w warunkac; realnego ka(italizmu< to znaczy gdyby zac;owane by)y
(odstawowe warunkiA
(e)na konkurencyjno: @ rwnomierne roz(roszenie ka(ita)u< (e)ny i bez()atny dost1( do
in8ormacji< jednakowy dost1( do rodkw (rodukcji .surowcw< robocizny i tec;nologii/<
jednakowy dost1( do ka(ita)u 8inansowego i kredytwJ
zakaz s(ekulacji zarwno surowcami< jak i rodkami ()atniczymi .walutami< (a(ierami
wartociowymi< (a(ierami d)u9nymi i (oc;odnymi etc/J
w)aciwa (olityka 8inansowa bankw centralnyc; .emitentw (ienidza/.
, e(oce< w jakiej 9yjemy< to jest w erze neokolonializmu i dyktatu s(ekulantw< nie jest s(e)niony
9aden z tyc; warunkw.
C" /o moe wprowadmy te zasady tylko w Polsce*
#" Iiestety to niemo9liwe. Podejcie< wed)ug ktrego ka9dy mia)by swobod1 dzia)ania< mog)oby
(rowadzi: do sukcesu tylko w warunkac; izolacji gos(odarczej i niezale9noci 8inansowej Polski.
, e(oce globalizmu i nies(rawnyc; systemw ekonomicznyc; i 8inansowyc; Gniewidzialna r1kaH
zosta)a skr1(owana.
C" am wraenie! e cay czas rozmawiamy o wiecie 3ac#odu. @ Muropie opartej na euro i +meryce opartej na
dolarze. W o)$le nie rozmawiamy o +fryce i biednyc# krajac# +zji. $wisz! e yjemy w erze obfitoci! a tam
ludzie umieraj, z )odu. (lacze)o tak si" dzieje*
#" Ia wiecie (anuje kolonializm ekonomiczny. Polska jest na kraw1dzi tego kolonializmu< troszk1
jestemy koloni< a troszk1 w)acicielami koloni.
C" -o przez to rozumiesz*
#" Pami1tasz s)ynne (rzemwienie (remiera !uska< ktry (owiedzia)< 9e albo zasidziemy (rzy stole<
albo znajdziemy si1 w karcie daE3
C" Pami"tam. % w koCcu )dzie jestemy*
#" Iigdzie. Czy my jako nard c;cemy zasi: (rzy stole i skonsumowa: s)abe s(o)eczeEstwa3
Iie< nie le9y to ani w naszej tradycji< ani w naszym (oczuciu s(rawiedliwoci. Pan !usk jednak
zac;owuje si1 jak uczestnik wycigu szczurw i inaczej ni9 nard okrela nasze (riorytety. > drugiej
strony nie c;cemy tak9e by: (o9arci< c;o: nasze w)adze robi wszystko< 9ebymy byli smacznym
kskiem. ?u9 wy(rzedano (rawie ca)y majtek narodowy i ju9 (od(isalimy r9ne ca)kowicie
niekorzystne< z (unktu widzenia interesu narodu< (orozumienia. 5kutecznie stosuje si1 do nas
sc;ematy dzia)aE wy(rbowane wczeniej w wiecie.
C" +le si" zdenerwowaa. .akie to sc#ematy*
05
#" =o biednego kraju a8rykaEskiego (rzybywaj amerykaEscy eks(erci< 9eby (omc w rozwoju
gos(odarczym i cywilizacyjnym< i stosuj taki scenariuszA
L. Cdzielaj (omocy w 8ormie kredytw w celu zbudowania n(. 8abryki telewizorw.
2. Pabryka (owstaje.
3. =oc;ody ze s(rzeda9y telewizorw nie wystarczaj na s()at1 kredytu i odsetek. >godnie
z umow 8abryka mo9e (rzej: na w)asno: kredytodawcy.
0. %merykanie s ugodowi< (ozostawiaj 8abryk1 w r1kac; tubylcw.
5. , zamian za kredyt 9daj (rawa n(. do ko(alin< ziemi .(lantacji/ it(.
*. Powoli (rzejmuj majtek narodowy< co u)atwia im tamtejszy skorum(owany< (o(ierany
(rzez nic; dyktator.
2. , e8ekcie (lantacje bananw nale9 do kor(oracji< ktre za niewielkie (ienidze zatrudniaj
tubylcw< a ca)y zysk ze zbiorw jest zyskiem kor(oracji.
, zamian za budow1 8abryki telewizorw nard (ozbawiony zosta) w)asnyc; zasobw naturalnyc;.
Manany zebrane na ic; (lantacji %8rykaEczycy ku(uj od kor(oracji. ?edynym bogactwem tego
narodu jest tania si)a robocza.
C" y jako spat" kredyt$w te sprzedajemy maj,tek narodowy.

C" Przemylaam to! co powiedziaa o bankac# i wydaje mi si"! e troc#" kr"cisz. 9ajpierw m$wisz! e banki
kreuj, pusty! czyli nieistniej,cy pieni,dz i wykorzystuj, )o do udzielania kredytu! a za c#wil"! e kredyt jest
konieczny. /o w koCcu banki poma)aj, )ospodarce! czy szkodz,*
#" Iie ma tu s(rzecznoci. 5(rbuj1 ci to (rzedstawi: na bardzo u(roszczonym< ca)kowicie
statycznym sc;emacie. 5tatyczny oznacza tutaj< 9e jest to obraz uc;wycony na dan c;wil1.
Pienidz realny
wyemitowany (rzez
IMP
,arto: o8erty
rynkowej
[rd)o zaku(u
dbr
w obiegu .L/
dobra (owszec;ne
(oza systemem
bankowym
trwale
zainwestowany
(o9yczki
na lokatac; .2/
w skar(ecie .3/
kredyty
konsum(cyjne
dobra inwestycyjne
.w tym n(. domy<
mieszkania itd./
kredyty
inwestycyjne
.;i(oteczne/
L +++ +++ j.(. L +++ +++ j.(. L +++ +++ j.(.
0*
#bjanieniaA
.L/ Pienidz w obiegu oznacza gotwk1< n(. w kasac; skle(w detalicznyc;.
.2/ 5 to lokaty d)u9sze ni9 (i1cioletnie i realne (ienidze w skarbcac; bankowyc;.
.3/ #szcz1dnoci bie9ce< dawniej g)wnie w bieliBniarkac; i skar(etac;< teraz na R#ROac;
i cz1ciowo w (ort8elac;.
Ia sc;emacie nie ma (a(ierw d)u9nyc;< bo to jest (ienidz< ktry (ojawi si1 do(iero w (rzysz)oci.
>auwa9< 9eA
Pienidz wyemitowany .realny/ ma (okrycie w dobrac; .o8erta rynkowa/< czyli kolumna
L X kolumna 2.
Kolumna L jest (odzielona w (ro(orcji mniej wi1cej LAL+< a wi1c wed)ug obowizujcego
lewara bankowego< to znaczy (ro(orcji (o9yczek do kredytw.
Mank kreuje (ienidz (usty .kredyt z kolumny 3/ w takiej wysokoci< ktra od(owiada
(ienidzowi skar(etkowemu .kolumna L/. Pienidz skar(etkowy nie mo9e by: w obiegu< bo
(ensj1 dostajemy (ierwszego i musi nam wystarczy: do nast1(nej wy()aty.
Konkluzja jest takaA
Mank tworzy kredyt na (odstawie szacunkw dotyczcyc; kwot czasowo wy)czone z obiegu
.oszcz1dnoci w skar(ecie/. Cdziela wi1c kredytu z naszyc; od)o9onyc; (ieni1dzy.
Pami1tasz ;istori1 o Fanzarote3 !am wynajmowa)am te same domki wielokrotnie< bo wiedzia)am<
9e g)wny najemca ma tylko miesic urlo(u. !ak samo bank wie< 9e mo9e wy(uci: na rynek
okrelon kwot1 (ustyc; (ieni1dzy< bo ja musz1 mie: Gdo (ierwszegoH.
C" &ank kreuje pusty pieni,dz przeznaczony na kredyty w wysokoci moic# oszcz"dnoci <kt$re cz"ciowo s, na
;@;Ize= i bierze za to odsetki. Przecie one mnie si" nale,L Ddyby nie byo pieni"dzy skarpetkowyc#! to bank
nie m$)by udziela' kredyt$w! a wi"c nie m$)by zarabia' odsetek.
#" !ak< tak< i na tym (olega oszustwo.
C" 9a >anzarote kwoty za dalszy podnajem tyc# samyc# domk$w take pobiera administrator! a przecie byy
to kwoty nalene pierwotnemu najemcy! kt$ry podpisa umow" caoroczn,.
#" #czywicie. Przecie9 w 9yciu cz1sto mamy do czynienia z umowami (odnajmu lub (oddzier9awy
i wiemy< jak to dzia)a.
C" 4,dz,c z te)o sc#ematu! boom nieruc#omociowy w 4tanac# i na wiecie spowodowao udost"pnienie
konsumentom wyszyc# kredyt$w inwestycyjnyc# <#ipotecznyc#= na zakup dom$w ni wynikao z wartoci
rynkowej tyc# nieruc#omoci.
#" !ak. >auwa9< 9e w sc;emacie warto: o8erowanyc; dbr trwa)yc; jest rwna wartoci udzielonyc;
kredytw ;i(otecznyc;. , zmodernizowanym sc;emacie ta cz1: wyglda)aby takA
02
Pienidz realny
wyemitowany (rzez
IMP
,arto: o8erty
rynkowej
[rd)o zaku(u
dbr
w obiegu .L/
dobra
(owszec;ne
(oza systemem
bankowym
trwale
zainwestowany
(o9yczki
na lokatac; .2/
w skar(ecie .3/
kredyty
konsum(cyjne
dobra
inwestycyjne .w
tym n(. domy<
mieszkania itd./
kredyty
inwestycyjne
.;i(oteczne/
L +++ +++ j.(. L +++ +++ j.(.
L 2++ +++ j.(.
%merykanie nie zac;owali (ro(orcji LAL+< tylko LA33< a w (orywac; nawet LA0+.
,y(ucili du9o wi1cej G(ustyc;H (ieni1dzy ni9 by)o Gskar(etkowyc;H< ale zwi1kszyli tylko o8ert1
kredytw ;i(otecznyc;. , e8ekcie ten nadmiar (ustego (ienidza zrodzi) in8lacj1 .wzrost cen/
nieruc;omoci< ale nie w()yn) na in8lacj1 w innyc; sektorac;.
C" +le inflacja zwi,zana z wszystkimi towarami i usu)ami ci,)le wyst"puje. -zy jej przyczyn, jest nadmiar
pieni"dzy!ic# zbyt dua emisja*
#" =obrze< 9e o to (ytasz. Przyczyn in8lacji nie jest nadmiar (ienidza bie9cego< tylko s(ekulacje<
g)wnie na ro(ie. ?u9 rozmawia)ymy o tym< 9e ceny ro(y od 2+++ roku wzros)y (i1ciokrotnie<
a za(otrzebowanie na ro(1 tylko o L+N.
C" Wi"c przyczyn, zewn"trznej inflacji w Polsce jest manipulowanie! spekulacja nasz, walut, narodow,
i )lobalny monopolizm.
#" !ak w)anie.
C" -zy 9&P i ;ada Polityki Pieni"nej te)o nie widzi*
04
#" Iie mam (oj1cia.
C" Wr$'my jeszcze do kredytu konsumpcyjne)o. .eli bank tworzy kredyt konsumpcyjny wyszy ni przypadaj,ce
na ten kredyt moje pieni,dze skarpetkowe! a wi"c powyej emisji! to co si" wtedy dzieje*
#" $ tu ci1 mam. Iic si1 nie dzieje. #czywicie o(rcz nieszcz1: ()yncyc; z odsetka. Ddyby nie
odsetek< to ten dodatkowy (usty (ienidz tylko (obudzi)by gos(odark1. , e(oce ob8itoci nie wywo)a
in8lacji.
C" 9ie przesadzaj. /ak dobrze byoby tylko w warunkac# zac#owania konkurencyjnoci.
#" Racja. Ia szcz1cie nasza gos(odarka jest jeszcze w du9ej mierze samowystarczalna< a (oniewa9
o(iera si1 na ma)yc; 8irmac;< jest nieco bardziej konkurencyjna ni9 gos(odarki bardziej
zaawansowane.
C" Wr$'my do kredytu. (lacze)o jeli kredyt to pieni,dz pusty! banki nie c#c, )o teraz udziela'* -ze)o si" boj,*
#" Io c9< (ami1taj rok L'2' i ,ielki Kryzys lat trzydziestyc;.
C" + jak do nie)o doszo*
#" Przyczyn by)a baEka s(ekulacyjna i nieuc;ronno: kryzysu w(isana w system. Iatomiast sam
wybuc; kryzysu o(isuje ;istoria absolutnie niewiarygodna. Pewien (iekarz (oszed) do banku (o
wi1ksz kwot1 (ieni1dzy. , kasie akurat nie by)o tak du9ej sumy. Prosili< by (rzyszed) za dwie
godziny. ,racajc< o(owiedzia) ssiadom< nie wdajc si1 w szczeg)y< 9e bank nie mia) (ieni1dzy<
9eby mu wy()aci:. ,ie: rozesz)a si1 lotem b)yskawicy. Pod bankiem zebra)y si1 t)umy 9dajce
(ieni1dzy. Mank cign) rezerwy i dokona) wszystkic; 9danyc; wy()at< a mimo to (anika ju9 si1
roz(ocz1)a i obj1)a ca)y kraj.
C" /o przed tak, sytuacj, c#cia rz,d amerykaCski i :ed ustrzec +merykan$w w O77P roku.
#" !ak< c;o: sytuacja w 2++4 roku by)a bardziej skom(likowana ni9 w latac; 3+. && wieku.
Roz(aczliwe dzia)ania rzdu i Pedu wietnie (okaza) amerykaEski 8ilm G>byt wielcy< by u(a:H. Pilm
o(owiada ;istori1< jaka zdarzy)a si1 ju9 (o u(adku banku Fe;man Mrot;ers. #to scenariuszA
L. Rynek ubez(ieczeniowy C5% zosta) zmono(olizowany.
2. Manki amerykaEskie s ubez(ieczone u mono(olisty.
3. Mank Fe;man Mrot;ers traci ()ynno: .jego aktywa s (rzeszacowane/ i og)asza u(ad)o:.
0. Klienci banku Fe;man Mrot;ers otrzymuj swoje de(ozyty od ubez(ieczyciela.
5. Cbez(ieczyciel trzyma rodki w bankac;.
*. Pozosta)e banki s tak9e w stanie u(ad)oci.
2. Rzd C5% staje (rzed dylematemA jeli reszta bankw u(adnie< to ubez(ieczyciel b1dzie
musia) wy()aci: de(ozyty. Poniewa9 rodki trzyma w u(adajcyc; bankac; oraz (a(ierac;
wartociowyc; .obligacjac; rzdowyc;< ktryc; nikt nie c;ce ku(i:/< nie b1dzie mia)
(ieni1dzy na wy()aty. >atem jeli reszta bankw u(adnie< ubez(ieczyciel tak9e u(adnie i nie
wy()aci ani centa. Pienidz zniknie z rynku.
4. Rzd C5% (odda) si1 i wywar) nacisk na Ped. Ped dodrukowa) dolary i zasili) banki. 6oloc;
ubez(ieczeniowy by) za du9y< by zbankrutowa:.
0'
C" (lacze)o rz,d ?4+ musia wywiera' nacisk na :ed* -zy jest on tak samo niezaleny jak 9&P w Polsce*
#" Ped jest jeszcze bardziej niezale9ny< bo jest bankiem (rywatnym. Centralnym bankiem
(rywatnym< ktrego udzia)owcy wi1kszociowi .osoby 8izyczne/ s nieznane z nazwiska.
Cdzia)owcem mniejszociowym Pedu jest siedem tysi1cy amerykaEskic; bankw komercyjnyc;.
C" .ednak mimo zasilenia bank$w! wci, zac#owuj, one wielk, ostrono' przy udzielaniu kredyt$w.
#" !ak. 6asz w banku lokat1 i rac;unek bie9cy3
C" >okaty nie. Przecie suc#am te)o! o czym m$wisz. @szcz"dzanie jest szkodliwe.
#" Io dobrze< wi1c masz tylko R#R. 5)yszysz o baEce s(ekulacyjnej< o r9nyc; u(ad)ociac; bankw
i 8irm. >aczynasz si1 nie(okoi:. 6ylisz sobieA le(iej (rzenios1 te (ienidze z R#ROu do skar(ety.
?eli tak (omyli wi1cej osb i wszyscy (jd do banku (o (ienidze< to co si1 stanie3 Czy bank ma
dostatecznie du9o (ieni1dzy< by wy()aci: wszystkie de(ozyty z R#ROw3 IieY %by unikn: (aniki<
bank (o9yczy gotwk1 na rynku mi1dzybankowym< od IMP i innyc; bankw. $ mo9e jako si1
uratuje. %le jeli (anika obejmie ca)y kraj3
Manki nie udzielaj kredytw< bo boj si1 utraty ()ynnoci .sytuacji< gdy zabraknie im (ieni1dzy na
bie9ce wy()aty/. >atem bank boi si1 (o (ierwsze twoic; 9daE. Po drugie< (rzewidujc recesj1<
znacznie ostro9niej ocenia zdolno: kredytow klienta. 6a coraz wi1cej zagro9onyc; kredytw. ,i1c
rezygnuje z kolosalnyc;< ale nie(ewnyc; zyskw z odsetek. $ (rzywraca (ro(orcj1 LAL+.
C" /o dlate)o! pomimo wpompowania przez :ed O bilion$w dolar$w w banki amerykaCskie! na rynku nie
pojawi si" nowy pieni,dz. /en zastrzyk nowyc# pieni"dzy nie zac#"ci upadaj,cyc# bank$w do wznowienia akcji
kredytowej. &anki wykorzystay te rodki do odbudowania wasnej pynnoci <wypacalnoci=. % popraw"
wskanika lewarowania! np. z 56Q7 do 56O7.
#" ,iesz< trudno mi zrozumie: rzd amerykaEski i Ped. Ddyby te 2 biliony dolarw (rzekazali
zad)u9onym %merykanom< to ten (ienidz i tak tra8i)by do bankw w 8ormie s()at zaleg)yc; rat
kredytowyc;< a %merykanie nie straciliby domw.
C" 3apewne nie w peni rozumiesz t" kwesti".
#" >a(ewne< za(ewne.
C" Muropa te drukuje i pompuje.
#" !e9. =latego (omys) genialnego dziesi1cioletniego -olendra jest w (e)ni realny i na(rawd1
8antastyczny.
C" .aki pomys*
#" Ia konkurs "uro(ejskiego Manku Centralnego na temat G?ak uratowa: Drecj13H c;)o(iec nades)a)
jednostronicow (rac1 z rysunkiem. Ia(isa) trzy zdania. Iiec; Drecja wyemituje drac;my. Iiec;
Drecy za swoje oszcz1dnoci w euro ku(i drac;my. !ymi euro Drecja s()aci d)ugi< a drac;ma stanie
si1 o8icjalnym greckim (ienidzem.
5+
C" 9o tak! ale do bank$w wpynie tyle dodatkowyc# euro.
#" !o co3 $ tak "MC z za(a)em je drukuje. ,ydrukuje troc;1 mniej.
C" (rukuj,! emituj, i co z t, inflacj,*
#" Iic< te (ienidze nie wc;odz do obiegu. #ne (ozostaj wszystkie w s8erze wirtualnej. 5 bowiem w
(osiadaniu ludzi< ktrzy ic; zu(e)nie nie (otrzebuj. Pakt< 9e (osiadany (rzez nic; (a(ier d)u9ny
.obligacje rzdu Drecji/ zamieni si1 w realny (ienidz< oznacza jedynie (rzeniesienie za(isu z konta
(a(ierw d)u9nyc; na konto (ieni19ne< a to niczego nie zmieni w realnym wiecie.
C" /o mamy dwa wiaty finans$w6 realny i wirtualny.
#" !ak. , wirtualnym waluty< na ktre o(iewaj d)u9ne (a(iery wartociowe< mno9 si1 jak krliki.
6atk tyc; krlikw jest in9ynieria 8inansowa< a ojcem s wielkie 8undusze.
C" -zas je wykastrowa'.
5L
)r!l jest nagi
>a(omnij o wszystkim< czego ci1 nauczono o ekonomii i 8inansac;. >a(omnij o swoic;
(rzekonaniac;. 5taE si1 jak nowo narodzone dziecko< ktrego umys) (rzy(omina tabula rasa.
% teraz si1 rozejrzyj.
"konomia jest nauk (rost. ?ednak9e ubrano j w r9ne s(rzeczne ze sob teorie< wy(racowano
skom(likowane modele matematyczne i (rzybrano kwiatkami ;ermetycznego< rzekomo naukowego<
j1zyka. ,szystko (o to< by w ka9dej dyskusji z normalnym obywatelem mg) on us)ysze:A GIie m1cz
si1 cz)owieku< to bardzo skom(likowane< cz1sto niezrozumia)e nawet dla autorytetw w dziedzinie
ekonomiiH.
Rzeczywicie< czasem trudno si1 w tym (o)a(a:. Ia sznurku ekonomi (ozawizywano mnstwo
w1ze)kw< niekiedy bardzo misternyc;. =o ka9dego w1ze)ka (rzy(isano s(ecjalistw i wszystko
zosta)o tak zamotane< 9e GniewtajemniczonyH z (okor rezygnuje ze zg)1biania tej Gjak9e
skom(likowanejH materii.
#wieczki< obudBcie si1Y Krl jest nagi.
Role zosta)y odwrcone. "konomia nie s)u9y cz)owiekowi. Doni za w)asnym ogonem. Pantastycznie
wszystko o(isuje< analizuje. >najduje (rzyczyny. Ia koniec owiadcza< 9e jest bezsilna. 7e okresowe
kryzysy wbudowane s w system.
?eli tak< to trzeba system zmieni:. 5ystem nie jest dany nam (rzez natur1< (rzyrod1 czy 5twrc1.
5ystem tworzymy sami.
Czas na jego (rzebudow1. #d (odstaw. #d 8undamentw. #d zakwestionowania jego za)o9eE.

% jak my< owieczki< zac;owujemy si1 w czasac; kryzysu3

Iajle(si z nas< najbardziej bezinteresowni< najmocniej zbuntowani< zak)adaj liczne stowarzyszenia.
Protestuj. Postuluj. 7daj. Ka9da gru(a 9da czego innego. Re8ormy >C5. Re8ormy sdownictwa.
Re8ormy ordynacji wyborczej. Re8ormy s)u9by zdrowia. Re8ormy bankw. >akazu eksmisji. >akazu
odbierania matkom dzieci z (rzyczyn ekonomicznyc;. >obaczcie< jak s(rytnie nas (odzielono. !akie
rozdrobnienie bardzo nas os)abia. Iie domagajmy si1 )agodzenia skutkw. =omagajmy si1 likwidacji
(rzyczyn tego stanu rzeczy.
[rd)em wszystkic; nies(rawiedliwoci jest system (olitycznoOekonomiczny. 5ystem c;ronicy
wielkiego z)odzieja. % nieub)agany dla ma)ego.
?eli t1 ksi9eczk1 (rzeczyta)e do: uwa9nie< to ju9 wiesz< 9e (rawda le9y w (rostocie.
,szyscy (odziwiamy ma) $slandi1. #dwa9y)a si1 owiadczy:< 9e 9adnyc; d)ugw ()aci: nie b1dzie.
Rwiat 8inansw (okornie (rzyj) to do wiadomoci. Pogodzi) si1 ze strat. !eraz j nadrabia @ znowu
(o9ycza $slandii du9e sumy. #czywicie na (rocent.
-istoria zatoczy)a ko)o< by znowu si1 (owtrzy:. 5zkoda< drodzy islandzcy (rzyjaciele. #dnawiacie
8asad1 tej budowli< a trzeba zacz: od 8undamentw.
52
$aradoksy i absurdy
L. Przed straganem (e)nym gnijcyc; bananw siedzi cz)owiek umierajcy z g)odu.
Poniszy komentarz przeczytaj lub opu'A
?est (oda9 .nadmiar bananw/< jest (o(yt .g)odny cz)owiek/. Czego nie ma3 Pa(ierka< to znaczy
(ienidza. =laczego emitent (ienidza< czyli bank centralny .w Polsce IMP/ nie wyemituje go3
Mank centralny boi si1 in8lacji @ wzrostu cen.
Czy ceny wzrosn< gdy g)odny ku(i banany3 Czy mo9e ceny wzrosn< gdy s(rzedawca wyrzuci
banany3 Przecie9 musi sobie Godbi:H strat1 na wyrzuconym towarze.
2. 5)owa z "wangeliiA G!en< kto ma @ b1dzie mu dodane< a ten< kto nie ma @ b1dzie mu odj1teH.
Poniszy komentarz przeczytaj lub opu'A
6idas (o9ycza< a owieczka si1 zad)u9a. #dsetki bogac 6idasa i zuba9aj owieczk1.
3. Iaj(ierw wymylilimy maszyny i automaty< aby uwolni)y nas od (racy. % teraz koniecznie
c;cemy (racowa: i uznalimy bezrobocie za najwi1ksz bolczk1 naszyc; czasw.
Poniszy komentarz przeczytaj lub opu'A
?eli 8abryka obuwia (ozbawi)a (racy L+++ szewcw< to znaczy< 9e ci bezrobotni (owinni
otrzymywa: (ienidze nale9ne maszynom< ktre wykonuj ic; (rac1.
Iie zawsze jestemy (racownikami< ale zawsze konsumentami.
, erze ob8itoci (ienidz nale9y zwiza: z konsumentem< a do(iero w dalszej kolejnoci
z (racownikiem< (rzedsi1biorc czy us)ugodawc.
#becnie (rzydzia) (ienidza osobom nie(racujcym odbywa si1 (o(rzezA
L. tworzenie miejsc zatrudnienia .nie (racy/J tzw. ukryte bezrobocieJ
2. zasi)ki .dla bezrobotnyc;< socjalne< renty inwalidzkie< it(./J
3. dobroczynno: .najbardziej u(okarzajca 8orma dawania ludziom czego< co im si1
(rawnie nale9y/.
0. Celem ekonomi< w nauce i (raktyce< nie jest dzia)anie na rzecz dobrostanu ludzi
i s(o)eczeEstw< lecz osiganie wskaBnikw.
Poniszy komentarz przeczytaj lub opu'A
,zrost PKM< s(adek d)ugu (ublicznego czy obni9enie de8icytu bud9etowego< s wa9niejsze od
dobrostanu ludzi. >)otym cielcem ekonomi sta) si1 wzrost gos(odarczy. ,zrost gos(odarczy<
ktry wywo)ujeA
L. konsum(cjonizm< to znaczy (obudzanie sztucznyc; (otrzebJ
2. (lanowane (ostarzanie (roduktwJ
3. rabunkowe gos(odarowanie zasobami naturalnymiJ
0. degradacj1 rodowiska naturalnego .(o(rzez zamian1 >iemi w jedno wielkie
mietnisko/.
53
5. ,ewn1trzny d)ug (ubliczny nie istnieje. Iie mo9na bowiem (o9ycza: od samego siebie.
,ewn1trzny d)ug (ubliczny to s(rytny s(osb (rzekazywania naszyc; (odatkw do kieszeni
udzia)owcw .w)acicieli/ bankw< 8unduszy i innyc; instytucji 8inansowyc;.
Poniszy komentarz przeczytaj lub opu'A
PaEstwo konstytucyjnie (ozbawi)o si1 (rawa do emisji narodowej waluty .z)otego/. Przekaza)o
te u(rawnienia rzekomo niezale9nemu Iarodowemu Mankowi PaEstwowemu.
Rzd zamiast ()aci:< n(. za budow1 autostrad< z nowej emisji< lub bezodsetkowej (o9yczki
z IMP @ zaciga d)ug w bankac; komercyjnyc;. !en d)ug to stale rosncy d)ug (ubliczny<
s()acany naszymi (odatkami.
5traszak in8lacji .wzrostu cen/ nie mo9e uzasadnia: tego (ost1(owania. Poniewa9 za budow1
autostrad trzeba za()aci: @ na rynku znajd si1 dodatkowe (ienidze i bez znaczenia jest to<
czy (oc;odz z IMP< czy z banku komercyjnego.
*. =ost1( do kredytu jest )atwy dla bogatyc; i trudny dla biednyc;. $m bardziej go (otrzebujesz<
tym wy9sze s odsetki.
&ez komentarza.
2. =yscy(lina (artyjna obowizuj w g)osowaniac; w (arlamencie jest za(rzeczeniem idei
demokracji.
Poniszy komentarz przeczytaj lub opu'A
,ybieram na (os)a mojego ssiada. =obrze znam jego (ogldy. , sejmie zag)osowa) wbrew
tym (ogldom. =yscy(lina (artyjna.
!o (o co ta 8arsa3 Premier< lider (artii rzdzcej< (odejmuje decyzje @ wi1kszo:
(arlamentarna .(artia rzdzca/ uc;wala.
Ca)kiem jak w PRFOu.
4. 5zwajcaria usztywni)a kurs 8ranka w stosunku do euro. Iam nie wolno3
&ez komentarza.
'. %merykaEski Mank Centralny Ped (otroi) w cigu dwc; miesi1cy zasoby dolara na rynkac;
8inansowyc;. Ddzie jest in8lacja3
&ez komentarza.
L+. Iasz gos(odark1 GduszH czynniki zewn1trzne .g)wnie s(adek wartoci z)otego/.
Poniszy komentarz przeczytaj lub opu'A
IMP z za(a)em w tym (omaga< (odwy9szajc sto(y (rocentowe .skutecznie zmniejsza do()yw
(ienidza do gos(odarki/.
Pantastyczna ws()(raca wiatowej i rodzimej 8inansjery.
50
Co dla kabareciarzy
Czas koEczy: z dowci(ami o Gd\. 6aryniH. Czas na rzeczy na(rawd1 mieszne. Przedstawi1 ,am
kilka scenek absurdalnyc;< ale wzi1tyc; z 9ycia< a ,y (iszcie skecze.
4cenka 5
5d odbiera matce dziecko< (oniewa9 jej Gsytuacja ekonomicznaH nie (ozwala na za(ewnienie dziecku
w)aciwyc; warunkw. =ziecko w1druje do rodziny zast1(czej< ktrej rzd wy()aca L5++ z) z tytu)u
miesi1cznego wynagrodzenia.
Podejrzewam< 9e naszymi w)adzami kieruje c;1: (o(rawy wskaBnika PKM. >a(omoga dla matki
obci9a bud9et< a zatrudnienie rodzicw zast1(czyc; obni9a wskaBnik bezrobocia.
4cenka O
=ziennikarze stawiaj (omnik emerytowi< ktry (o s(rzeda9y dzia)ki< z odsetek od ulokowanyc;
w banku & (ieni1dzy< u8undowa) sty(endium m)odej< zdolnej z jego wsi. #d L++ +++ z) ma 5+++ z)
odsetek. 5ty(endium wynosi 5++ z) miesi1cznie .2 miesice wakacji/.
6atka m)odej< zdolnej (o (owodzi musia)a wyremontowa: dom. ,zi1)a L++ +++ z) kredytu i ju9
w (ierwszym roku z tytu)u odsetek za()aci)a bankowi & L3N< to jest L3 +++ z). Mez komentarza.
4cenka G
69 i ojciec rodziny z c;orob alko;olow otrzymuje rent1 z >C5 w wysokoci *++ z) miesi1cznie.
6usi wy(i: +<5 litra dziennie. +<5 litra kosztuje 2+ z). 3+ dni S 2+ z) X *++ z). ,arto: s(irytusu
wed)ug cen (rodukcji wynosi 5 z) za jeden litr. Reszta to (odatkiA akcyza< Z%!. >atem nasz c;ory
odda) z (owrotem bud9etowi 52+ z) .wy(i) * litrw s(irytusu (o 5 z)< co daje 3+ z)/.
7ona i matka< u(okorzona< (rosi (omoc s(o)eczn .czytajA urz1dnika/ o (omoc. =ostaje 2++ z)< 5 kg
mki i 2 kg kaszy. Pundacje (ani (rezydentowej i (ani (remierowej dodatkowo (rzysy)aj (aczki
witeczne z zawartoci od(owiadajc ic; w)asnym wyobra9eniom o biedzie.
4cenka Q
5siadka Iona umy)a mi okna (rzed Rwi1tami Mo9ego Iarodzenia. >rewan9owa)a si1 za to< 9e cz1sto
zostawia u mnie swojego (ieska .ma kom(leks o(uszczenia @ (iesek< nie Iona/. ?estemy samotne<
zrobi)ymy ws(ln ,igili1 i za(rosi)ymy kilku znajomyc;< w tym 6dral1. Przy stole o(owiadamy
z Ion o naszej (rzyjaBni i wzajemnej (omocy. 6drala (yta< czy za()aci)ymy (odatek. ?aki
(odatek3 Io< od wiadczeE nieod()atnyc;. Przecie9 ty nie za()aci)a Ionie za mycie okien< a ona nie
za()aci)a ci za (rzec;owanie (ieska. % uzyska)ycie (rzys(orzenie majtkowe. ?e9eli nie za()aci)ycie
(odatku< to jestecie szar stre8. Ddzie wasz (atriotyzm3 ,cale nie mylicie o PKMY
# nie. Ksidz (owiedzia)< 9e nie()acenie (odatku to grzec;. Co mamy zrobi:< 6dralo3 Cjawni:
w deklaracji P$! 32< w (ozycji G(ozosta)e (rzyc;odyH< warto: tyc; nieod()atnyc; wiadczeE. >araz<
ale jak kwot1 w(isa:3 ?ak to jak3 Rynkow. >adzwoE do 3 lub 0 agencji s(rztajcyc;< oblicz redni
i ju9. !o wiesz co< 6dralo3 ?a wol1 Ionie za()aci:. #na za()aci mnie tyle samo i s(oko. ?ak to s(oko3
!o wtedy b1d umowy zlecenie< zawarte mi1dzy osobami 8izycznymi nie(rowadzcymi dzia)alnoci
gos(odarczej. , momencie za()aty za us)ug1 trzeba za()aci: (odatek< sk)adk1 zdrowotn i >C5. !o
55
trzeba si1 naj(ierw zarejestrowa: w >C5Oie3 #czywicie. Io to co zrobi:< 6dralo3 >awrze: umow1
zlecenie< ale nie ()aci:. Iie b1dzie wiadczenia nieod()atnego< nie b1dzie tak9e (rzyc;odu >C5Ou<
bo w waszym (rzy(adku (rzyc;odem by)aby do(iero otrzymana gotwka. Cudownie< dzi1ki 6dralo.
?u9 mog1 i: do s(owiedzi.
%le< ale. >jada)e u nas kolacje wigilijn i nic nie za()aci)e. 6asz doc;d z tytu)u darmowej us)ugi
gastronomicznej. -a< ;a< ;a< niec; 9yje szara stre8aY
4cenka E
#wieczka zacign1)a kredyt w banku< by wyjec;a: na urlo( na Fanzarote. , samolocie s(otka)a
znajomego baranka z ogonkiem owczarka. Pomi1dzy nimi toczy si1 rozmowaA
MaranekA Cze:< #wieczko< co s)yc;ac;3
#wieczkaA ?ad1 na Fanzarote na)adowa: akumulatory< bo czeka mnie du9o (racy.
MA =laczego musisz wi1cej (racowa:3
#A Mo musze s()aci: kredyt na ten wyjazd. % ty dokd lecisz3
MA 6j beznadziejny sze8 kaza) mi jec;a: na kon8erencj1 na Fanzarote. ?estem wciek)y< musia)em
wsta: o 3 w nocy i b1d1 si1 musia) sma9y: na s)oEcu 2 dni< bo kon8erencja zajmuje 2 godziny
dziennie.
#A Co to za kon8erencja3
MA !o szkolenie na temat G?ak s(rawi:< by obdarty ze skry (rosi) o dalsze torturyH.
#A !o ty jeste rzeBnikiem3
MA Iie< doradc kredytowym.
4cenka R
=rogi Panie Premierze< w celu odzyskania zau8ania banksterw i 6idasw< zwanyc; eu8emistycznie
rynkami 8inansowymi< rzd musi (o(rawi: wskaBnik PKM w stosunku do d)ugu (ublicznego. =)ugu
(ublicznego nie mo9emy ruszy:. Pro(onuj1 wi1c (o(raw1 wskaBnika PKM i innyc; wskaBnikw
ekonomicznyc; w nast1(ujcy s(osbA
,ydanie ustawy< mwicej< 9e (racujcy zawodowo m9 musi wy()aca: wynagrodzenie swojej
nie(racujcej zawodowo 9onie z tytu)u (rowadzenia domu i o(ieki nad dzieckiemJ skutekA
gwa)towny wzrost PKM.
#d tego wynagrodzenia oczywicie b1dzie trzeba za()aci: (odatek doc;odowyJ skutekA wzrost
w()ywu do bud9etu.
#d tego wynagrodzenia nale9y tak9e za()aci: sk)adk1 >C5J skutekA (o(rawa ()ynnoci
8inansowej >C5.
>dolno: kredytowa rodziny wzrasta .dwoje zarobkujcyc;/J skutekA rodzina zaciga kredyt<
ktry (o(rawia wskaBnik konsum(cji< a wi1c (orednio PKM.
,szystkie te ()atnoci .(odatki< >C5Oy< raty kredytowe/ do(rowadzaj m19a i ojca do u9ycia
broni (alnej i (rzeniesienia rodziny do le(szego wiataJ zwalniaj si1 dwa miejsca (racy< ktre
zajmuj bezrobotniJ skutekA s(ada wskaBnik bezrobocia.
Rzd mo9e ju9 og)osi: ws(ania)y sukces ekonomiczny.
5*
4cenka N
Kierujc si1 odruc;em serca< ssiedzi odbudowali dom (ogorzelcowi. >azdrosny ssiad donis) o tym
w)adzom skarbowym. Kontrolerzy (ostanowili wyda: decyzj1 nak)adajc na (ogorzelca (odatki.
=o wyboru mieliA
Czna:< 9e (ogorzelec otrzyma) wiadczenie nieod()atne .darmow us)ug1/ i (owinien za()aci:
(odatek doc;odowy od wartoci tego wiadczenia wed)ug cen rynkowyc;. Powinien wi1c
oszacowa: rynkow warto: odbudowy i okreli: (odatek wed)ug skali (odatkowej.
?eli (ogorzelec owiadczy< 9e odbudowa domu by)a 8orm darowizny< (owinien za()aci:
(odatek od darowizny< ktrej warto: tak9e okrela cena rynkowa. Rwnoczenie darczyEcy<
czyli ssiedzi< musz udowodni: 8iskusowi Brd)a (oc;odzenia G(rzekazanyc; kwotH. ?eli
doc;ody ic; by)y zbyt niskie w stosunku do kwot rzekomo darowanyc;< b1d musieli za()aci:
25N od wartoci nieujawnionyc; doc;odw.
Pogorzelec mo9e owiadczy:< 9e za()aci) za te us)ugi. ,wczas musi wykaza: Brd)o
(oc;odzenia (ieni1dzy< ktrymi za()aci). ?eli jest biedny i nie mia) w (rzesz)oci doc;odw<
b1dzie musia) za()aci: 25N od nieujawnionyc; doc;odw. Rwnoczenie wykonawcy us)ug
b1d musieli za()aci: (odatek od zarobionyc; na budowie (ieni1dzy.
>astanw si1 dwa razy< zanim komu (omo9eszY
4cenka P
Dadajca g)owa w telewizorze< tym razem (ani z >C5Ou< owiadczy)aA G=rogi emerycie< nie martw si1Y
Ia (ewno dostaniesz wy()at1 na czas. ?eli >C5 straci ()ynno:< to b1dc jednostk wy()acaln<
w ka9dej c;wili mo9e zacign: kredyt w banku komercyjnymH.
=laczego w banku komercyjnym3 =laczego nie w Iarodowym Manku Polskim3 5kd wezm si1
(ienidze na odsetki od tego kredytu3 Iie martw si1< emerycie< nie z twoic; (ieni1dzy. !woj
emerytur1 i odsetki od tego kredytu (okryj aktualnie (racujcy.
Rozmowy (rzy stole
;ozmowa 5
%A Cnia (ostawi)a nas na nogi. !eraz< kiedy ma takie trudnoci< dalej c;ce nam dawa: du9e do()aty<
wy9sze nawet ni9 nasza sk)adka do C".
MA % na co s te do()aty3
%A D)wnie na dzia)alno: innowacyjn< czyli na w(rowadzanie nowyc; tec;nologii i tec;nik
wytwarzania.
MA 6w (o (olsku.
%A Ia zaku( nowoczesnyc; maszyn i urzdzeE.
MA >aku( gdzie3
%A D)wnie w Iiemczec;.
MA !o znaczy< 9e do()aty wracaj do nic; i nakr1caj ic; koniunktur13
%A Io tak< ale i tak jest to bardzo szlac;etne.
52
;ozmowa O
%A Cnia daje nam tak9e do()aty na szkolenia.
MA ?akie szkolenia3
%A I(. jak zdoby: (rac1.
MA Czy (o tyc; szkoleniac; (rzybywa miejsc (racy< czy te9 ucz na nic; w duc;u Gja zdob1d1 (rac1< z
ktrej ciebie wylej1H.
%A Iie bdB z)oliwy. Przecie9 tworz miejsca (racy w 8irmac; szkoleniowyc;.
;ozmowa G
%A Cnia daje tak9e do()aty do rolnictwa.
MA ?ak rolnik dostanie tak do()at1< to taniej s(rzeda zbo9e< tak3
%A !ak< to jest jeden ze skutkw do()at dla rolnikw.
MA Czy Cnia robi to dla mnie< 9ebym mniej wyda)a na c;leb3
%A ,)aciwie nie. Robi to (o to< aby ceny naszej unijnej 9ywnoci by)y ni9sze ni9 9ywnoci
(rodukowanej w krajac; rozwijajcyc; si1.
MA ,i1c (o to< aby banany w Polsce by)y w cenie ziemniakw. %le czy kto do()aca do (lantacji
bananw3
%A Plantacja nie jest Cnii. Iiec; (rodukuj tanio.
MA ,i1c gdyby ziemniak w Polsce mia) w)aciw .nieobni9on/ cen1< to i banany kosztowa)yby wi1cej.
%A !ak.
MA 5dzc (o cenie bananw< na (lantacjac; (racownicy (racuj za g)odowe stawki. C;yba le(iej bym
si1 czu)a bez tyc; do()at. 6am wra9enie< 9e ten kraj @ (roducent bananw @ jest dalej euro(ejsk
koloni.
54
-12RI3 45R
zmian R%=KK%FIKC-< R%C?#I%FIKC- $ R"F%IKC-
wiatowego systemu 8inansowego
>miana wiatowego systemu 8inansowego (owinna by: o(arta naA
@ (ozbawieniu (ienidza atrybutu towaru<
@ w(rowadzeniu miary (ienidza narodowego o(artego na (owszec;nym wzorcu
@ oraz na oddzieleniu (ienidza bie9cego od (ienidza akumulowanego.
Iie b1dc towarem< waluta (rzestanie by: (rzedmiotem ;andlu< a (ozostanie (orednikiem
ekwiwalentnej wymiany.
,arto: (oszczeglnyc; walut narodowyc; (owinna o(iera: si1 na sile nabywczej. 6iara si)y
nabywczej (owinna by: o(arta na wzorcu jednostki @ CI$,"R5%FIK6< #M$"K!K,IK6
6$"RI$KC ,%FC!K .#6/.
#ddzielenie 8unkcji (orednika wymiany od 8unkcji tezauryzacji .oszcz1dzania/ (rzys(ieszy
cyrkulacj1 i uc;roni rynek (rzed wyco8ywaniem (ienidza bie9cego z obiegu.

Pozbawienie (ienidza atrybutu towaru oznacza za(rzestanie naliczania wszelkic; odsetek zarwno
od de(ozytw< jak i od kredytw. ,(rowadzenie miernika #6 zlikwiduje s(ekulacje walutami.
#ddzielenie 8unkcji (orednika wymiany od tezauryzacji zlikwiduje oszcz1dzanie (ienidza
bie9cego.
, wyniku tyc; zmian (raktycznie (rzestan istnie: rynki 8inansowe< a rola bankw ograniczy si1 do
8unkcji de(ozytariusza i (orednika w dokonywaniu ()atnoci.
5(raw wtrn jest ewentualna waloryzacja de(ozytw rwnowa9ona n(. (odatkiem od kredytw.
Problemy te regulowa: (owinni emitenci (oszczeglnyc; walut narodowyc;.
, e8ekcie (ienidz (rzestanie (odlega: (rawu (oda9y i (o(ytu< (ozbawiony b1dzie ceny .odsetek/
oraz b1dzie zabez(ieczony (rzed s(ekulacj.
8omentarz
Iajtrudniejszym zadaniem< godnym nagrody Iobla< b1dzie okrelenie wzorca #6. "mitenci walut
narodowyc; (osiadaj od(owiednie narz1dzia< ktrymi mierz in8lacj1. ?ednak9e GkoszykiH narodowe
s r9ne w r9nyc; krajac;. ,ydaje si1< 9e najbli9szym idea)u by)by GkoszykH o(arty na minimum
socjalnym< uwzgl1dniajcym s(ecy8ik1 danego kraju. , sk)ad takiego GkoszykaH mog)yby wc;odzi:
n(.A
warto: najtaEszego t)uszczu jadalnego< w iloci zawierajcej *+ +++ kcal.<
warto: 3+ l mleka (e)not)ustego<
warto: L++ k, energii elektrycznej<
L]*+ wartoci najtaEszego nowego samoc;odu osobowego<
koszt 3 wizyt u lekarza internisty<
koszt jednodobowego (obytu w sz(italu.
6inimum socjalne od(owiada)oby 3+ #6.
5'
-eoria kredytu spo+ecznego
Cli88ord -. =ouglas< twrca teorii kredytu s(o)ecznego< o(ar) j na obserwacji< 9e suma wy()at dla
(racownikw (rzedsi1biorstwa jest zawsze mniejsza ni9 warto: wy(rodukowanyc; dbr .(rodukcji/.
!a zale9no: okaza)a si1 (rawdziwa tak9e w skali makro .ca)ej gos(odarki/. =ouglas wysnu) z tego
wniosek< 9e cz1: (rodukcji musi (ozostawa: nies(rzedana lub zosta: nabyta Gna kredytH.
Iaukowe< ekonometryczne uzasadnienie i (otwierdzenie tej obserwacji zawar)a w swojej 0++O
stronicowej (racy kanadyjska ekonomistka =iane Mouc;er.
=ouglas uzna)< 9e wyjanieniem tej nierwnoci jest sta)y (ost1( tec;nologiczny. =zi1ki niemu
wielko: i warto: (rodukcji sto(niowo ronie< lecz za tym (rzyrostem nie nad9aj wynagrodzenia<
(ensje ani inne wy()aty. C;1ci nabycia dobra nie towarzyszy mo9liwo: nabycia dobra .konsument
c;ce mie: dane dobro< ale nie ma (ieni1dzy< by je ku(i:/. =ouglas uzna)< 9e t1 nierwnowag1 nale9y
zniwelowa: (o(rzez dostarczenie (ieni1dzy konsumentom. Konsumentom< a nie (racownikom.
?eli Brd)em sta)ego (rzyrostu (rodukcji jest (ost1( tec;niczny< a (ost1( wy(racowany (rzez (rzesz)e
(okolenia jest w)asnoci wszystkic; obywateli< to ta dodatkowa (rodukcja nale9y si1 wszystkim.
Iale9y wi1c wszystkim obywatelom wy()aci: dywidend1 .dodatkowe (ienidze jako udzia) w zysku/<
aby mogli naby: towary (oc;odzce z (rzyrostu (rodukcji.
> tego wy()ywa) drugi wniosek =ouglasaA emitent (ienidza musi obserwowa: zac;owanie rynku i
regulowa: do()yw nowyc; (ieni1dzy.
,arunki ekonomiczne< w ktryc; dzia)a) =ouglas< bardzo r9ni)y si1 od obecnyc;. My: mo9e trzeba
b1dzie zmody8ikowa: zasady kredytu s(o)ecznego i dostosowa: je do dzisiejszyc; realiw. =otyczy to
w szczeglnoci trzeciej (ro(ozycji< czyli s(osobu naliczania i wy()acania dywidendy. >daniem
=ouglasa< nadwy9ka (rodukcyjna (owinna by: s(rzedawana z dyskontem< to znaczy (o cenac;
ni9szyc; ni9 koszt ic; wytworzenia. Rwnoczenie (ro(onuje on< aby straty (oniesione w zwizku z
zastosowaniem dyskonta wyrwnywa) (roducentowi lub dystrybutorowi emitent (ienidza. ,edug
=ouglasa< s(rzeda9 nadwy9ki (rodukcji z dyskontem wyeliminuje z rynku dobra wadliwe< niec;ciane.
Konsument nie ku(i bowiem rzeczy zb1dnej nawet z dyskontem. %by to wyjani:< (os)u91 si1
sc;ematemA
#8erta rynkowa
.(rodukcja/
5i)a nabywcza
L+++ j.(.
wynagrodzenie L+++ j.(.
s(rzeda9
(ierwotna
3++ j.(.
s(rzeda9 z
dywidenda 2++ j.(.
dyskontem
do()ata emitenta L++ j.(.
z)om L++ j.(.
L0++ j.(. L3++ j.(.
*+
,arto: (rodukcji L0++ j.(
,arto: wynagrodzenia @ (ierwotna si)a nabywcza L+++ j.(.
,arto: (rodukcji nies(rzedanej w (ierwszej 8azie 0++ j.(.
,arto: (rodukcji nies(rzedanej< (rzeznaczonej do dyskonta 0++ j.(.
,arto: s(rzeda9y z dyskontem 3++ j.(.
z tegoA konsument ()aci z dywidendy 2++j.(.
do()ata emitenta do ceny L++ j.(.
Produkcja nies(rzedana< tj. z)om .brak c;1tnyc;< nadmiar< wadliwo:< it(./ L++ j.(.
!1 cz1: teorii =ouglasa najtrudniej zrozumie: i w(rowadzi: w 9ycie. ?ej z)o9ono: wynika z 8aktu<
9e w czasac; =ouglasa nie by)o dost1(u do bie9cej in8ormacji< ani o iloci (ienidza w obiegu< ani
o wartoci o8erty rynkowej. ,s()czenie< kiedy te in8ormacje s w miar1 (e)ne i mo9na je uzyska:
w)aciwie natyc;miast< t1 cz1: teorii =ouglasa mo9na by zmody8ikowa: i (rzystosowa: do obecnej
sytuacji.
*L
)lub doktorant!w
Iiniejsza broszurka nie (retenduje do miana (racy naukowej. =latego brak w niej (rzy(isw
i odwo)aE do Brde).
Iie ma jeszcze (rac naukowyc; dotyczcyc; cile trzeciej 8ali cywilizacyjnej. , celu wy(e)nienia tej
luki zamieszczam (oni9szy a(el.
%bsolwenci uczelni ekonomicznyc;< doktoranci< naukowcy bez kom(leksw i (rzede wszystkim
zdolni samoucy< nieska9eni (rzestarza)ymi teoriami @ stoicie (rzed wielk szans uczestniczenia
w tworzeniu nowyc; (aradygmatw nauki. %by zadowoli: swoic; (romotorw< (iszcie swoje (race<
(o raz kolejny (rze9uwajcie (rzebrzmia)e teorie< zdobywajcie tytu)y naukowe. %le rwnoczenie
twrzcie nowe modele ekonomiczne< o(racowujcie nowe symulacje zdarzeE< w(rz1gajcie do (racy
ekonometri1 i statystyk1< (rogramy kom(uterowe i w)asn wyobraBni1. Przewidujcie trudnoci
i szukajcie dla nic; rozwizaE. 5tare (rze9y)o si1. 5zukajcie nowyc; drg. Czeka na was s)awa. %le
(rzede wszystkim czekamy my< owieczki. 6acie do s(e)nienia misj1. Poczujcie bluesa. Poczujcie (asj1.
,aszymi dokonaniami dzielcie si1 z nami na stronac; www.glosulicy.pl i www.jestesmyzmiana.pl.
>a(omnijcie o autorytetac;. 5ami stawajcie si1 autorytetami.
Iie(rzekonanym< a dociekliwym czytelnikom (olecam ksi9ki< ktryc; list1 za)czono na koEcu
(ublikacji.
*2
6ykaz inwektyw
6oic; adwersarzy c;c1 nieco wyr1czy:. Poni9ej zamieszam wykaz inwektyw do swobodnego
wykorzystania.
Iiedouczona< niebez(ieczna wariatka.
=emagogiczne< ()ytkie i absolutnie 8a)szywe s(ojrzenie na rzeczywisto:.
$dee komunistyczne i socjalistyczne z dodatkiem (aranoi.
Kobieto< wr: do szko)y.
Iiesmaczne i niestrawne.
Mredzenie c;orego umys)u.
>a kogo ty si1 masz3
Kto za tym stoi3
Po(ulistyczne bredzenie c;orej wyobraBni.
Ca)kowicie nie(rawdziwe i g)u(ie< ale niestety do: dobrze si1 czyta.
5cience 8iction do kwadratu.
5tek bzdur< dawno za(omniane teorie wycigni1te z lamusa.
>amieszczony wykaz inwektyw ca)kowicie wyr1czy) mnie w ocenie tej GbroszurkiH.
Prorokini z bo9ej )aski.
Iajkrtsza recenzjaA Gac; ci wstr1tni bur9ujeH.
Prostackie< (o(ulistyczne @ celna kontynuacja teorii naszego Gwiat)ego ekonomistyH %ndrzeja
Fe((era.
=yletanckie< (rostackie< c;aotyczne.
*3
7istoria o z+otniku 8streszczenie9
, dawnyc; czasac; jako (ienidz 8unkcjonowa)o wszystko< co s(e)nia)o dwa warunkiA by)o (rzenone
i uznawane za wymienialne na takie dobra< jak 9ywno:< odzie9 czy sc;ronienie. Iajcz1ciej by)y to
muszle< (ira< nasiona lub )adne kamienie. Iiektre kultury wybra)y do tego celu metaleA z)oto
i srebro< ze wzgl1du na ic; rzadko: i )atwo: w obrbce. > czasem ta 8orma (ieni1dzy u(owszec;ni)a
si1< mi1dzy innymi dlatego< 9e z)otnicy zacz1li wytwarza: monety @ standardowe jednostki o wadze
i czystoci kruszcu (owiadczanej certy8ikatem.
, celu zabez(ieczenia za(asw cennego kruszcu (otrzebnego do (racy< z)otnicy budowali bez(ieczne
sej8y. >a niewielk o()at udost1(niali w nic; miejsce bogatym ssiadom< aby i oni nie martwili si1
o swoje kosztownoci. > czasem okaza)o si1< 9e de(ozytariusze niezwykle rzadko (rzyc;odzili
wy()aci: swoje z)oto< bowiem wygodniej by)o ()aci: kwitami wystawionymi (rzez z)otnika. My)y one
lekkie i (or1czne< a (oza tym mo9na by)o na nic; w(isa: konkretn sum1. =zi1ki temu (rzy du9yc;
zaku(ac; nie trzeba by)o ju9 nosi: ci19kiego z)ota< ani mozolnie liczy: niewielkic; monet.
>)otnik tymczasem rozwin) nowy interesA zacz) (o9ycza: z)oto na niewielki (rocent. ,raz
z u(owszec;nieniem si1 w ;andlu kwitw wystawianyc; (rzez z)otnika< zainteresowani zacz1li (rosi:
o (o9yczki rwnie9 w tej wygodnej 8ormie. >)otnik w(ad) na (omys)< aby dawa: kwity zabez(ieczone
nie tylko swoim z)otem< ale i z)otem klientw. #czywicie bez ic; wiedzy. , koEcu (rzyc;odzili
wyj: je ze skarbca tak rzadko< 9e na (ewno nie zec;c nagle ;urtem wy()aci: wszystkiego. Pomys)
wy(ali) i z)otnik zarabia) teraz znacznie wi1cej (ieni1dzy.
?ednak de(ozytariusze zacz1li (odejrzewa:< 9e z)otnik< ktry teraz zacz) nazywa: siebie bankierem<
o()ywa w dostatki< (oniewa9 de8rauduje ic; z)oto. >agrozili wyco8aniem wk)adw< je9eli z)otnik nie
(owie im< skd ma tyle (ieni1dzy. >)otnik (rzyzna) si1 do swego (rocederu< a de(ozytariusze zmusili
go< by dzieli) si1 z nimi odsetkami od (o9yczanego z)ota.
#dtd z)otnikObankier wy()aca) niewielkie odsetki de(ozytariuszom< (o9ycza) na wy9szy (rocent
zgromadzone u niego z)oto< a r9nic1 mi1dzy jednym i drugim zatrzymywa) dla siebie. ?ednak
c;ciwo: (o(c;n1)a bankiera do zrealizowania kolejnego niecnego (omys)u.
Poniewa9 (oza bankierem nikt nie wiedzia)< ile na(rawd1 z)ota jest zde(onowanego w banku<
(ostanowi) on zarabia: na odsetkac;< wystawiajc kwity bankowe na z)oto< ktrego 8izycznie nie mia)
.tworzc (ienidze z niczego/. Pomys) o(iera) si1 na za)o9eniu< 9e wszyscy ludzie (osiadajcy kwity
nigdy nie (rzyjd wy()aci: z)ota w tym samym czasie. My) to strza) w dziesitk1< bowiem wysi)ki
bankiera zbieg)y si1 w czasie z (ocztkiem eks(ansji "uro(ejczykw na inne kontynenty
i zwi1kszonym za(otrzebowaniem na (ienidze.
?ednak (ewnego dnia zici) si1 koszmarny sen bankieraA ludzie widzc bogactwo z)otnika< znw
zacz1li (odejrzewa: de8raudacj1 i zrobili tzw. najazd na bank @ za9dali natyc;miastowej wy()aty
swojego z)ota. 5(owodowa)o to oczywicie u(adek banku i zniszczy)o zau8anie do bankierw.
?ednak nie zrobiono tego< co wydawa)oby si1 najbardziej rozsdne z (unktu widzenia gos(odarki. Iie
zakazano takiego (rocederu. Kredyty bankowe na(1dza)y (odbj wiata. Rzdom zale9a)o na
zdobywaniu nowyc; kontynentw< by (oszerza: (odlegajce im terytoria i ciga: coraz wi1ksze
daniny. =latego zamiast zakaza: lic;wiarskiej dzia)alnoci< zalegalizowano system< ktry zwi1ksza)
wy()acalno: bankw w (rzy(adku najazdu klientw.
Po (ierwsze< bankierzy zgodzili si1 (rzestrzega: limitw 8ikcyjnyc; (ieni1dzy< jakie (o9yczali. Fimit
ten (ierwotnie wynosi) LA2< a nast1(nie LA'J to znaczy< 9e mogli (o9ycza: dziewi1: 8ikcyjnyc; dolarw
na jednego 8aktycznie zde(onowanego w skarbcu. Po drugie< w (rzy(adku najazdu bank centralny
mg) ws(iera: banki zastrzykiem (rawdziwyc; (ieni1dzy.
!en system zabez(ieczeE s(rawi)< 9e baEka mog)a (1kn: tylko w (rzy(adku najazdu na kilka
bankw jednoczenie.
*0
Cytaty
Pienidz to nowa 8orma niewolnictwa< odr9niajca si1 od starej tym< 9e jest
nie(ersonalna @ 9e nie ma relacji mi1dzyludzkiej (omi1dzy (anem i niewolnikiem.
>ew /ostoj
6yl1< 9e nadejd czasy gdy ludzie b1d si1 domaga: by to si1 zmieni)o. ,ierz1< 9e nadejd czasy
w tym kraju gdy obarcz win ciebie i mnie i ka9dego zwizanego z Kongresem za bezczynno:
i (ozwalanie na to by tak idiotyczny system trwa).
8on)resmen Wri)#t Patman
Kady, kto wierzy, e wiat moe rozwija si w sposb wykadniczy w
nieskoczono jest albo szalecem albo ekonomist.
8ennet# &ouldin)
Iajwi1ksz u)omnoci ludzkiej rasy jest jej niemo9liwo: zrozumienia 8unkcji wyk)adniczej.
+lbert +. &artlett! fizyk
Iale9y sobie uwiadomi:< 9e nasz 8rakcyjny system rezerwy bankowej jest jak dzieci1ca gra
w muzyk1 i krzes)a @ do(ki muzyka gra nikt nie (rzegrywa.
+ndrew Dause! #istoryk pieni,dza
%bsolutnie nie mamy trwa)ego systemu (ieni19nego. Kiedy kto obejmuje ca)y obraz< tragizm
absurdu naszej beznadziejnej sytuacji jest niewiarygodny< ale jest 8aktem.
;obert K. Kemp#ill! 8ierownik dziau kredyt$w &anku ;ezerw :ederalnyc# w +tlancie! Deor)ii
#to w)anie nasz system monetarny. ?eli nie by)oby d)ugu w tym systemie< nie by)oby te9 (ieni1dzy.
arriner 4. Mccles! Przewodnicz,cy i 9aczelnik ;ady ;ezerwy :ederalnej
#bawiam si1< 9e (rzeci1tny obywatel nie by)by zadowolony dowiadujc si1< 9e bank mo9e
i tworzy (ienidze... a ci< ktrzy kontroluj kredyt (aEstwa kieruj (olityk rzdw i trzymaj mocno
w garci los ludzi.
;e)inald c8enna! byy prezes idlands &ank of Mn)land
Iasze rodki w obiegu zdane s na )ask1 kredytw bankw< ktre (o9yczaj nie (ienidze<
ale obietnic1 dostarczenia (ieni1dzy< ktryc; jeszcze nie (osiadaj.
%rSin) :is#er ekonomista i pisarz
Mankowo: zosta)a (ocz1ta w niegodziwoci i urodzona w grzec;u. Mankierzy rzdz >iemi.
#dbierzcie im j< lecz zostawcie w)adz1 kreowania (ienidza< a w mgnieniu oka stworz ic;
wystarczajco du9o by ku(i: j (onownie... >abierzcie im t ogromn w)adz1< a wszystkie ogromne
8ortuny jak moja znikn. % (owinny znikn:< aby ten wiat mg) by: le(szy i 9y)o si1 w nim
szcz1liwiej. ?ednak jeli dalej c;cecie by: niewolnikami bankw ()acc koszty w)asnego
niewolnictwa< to (ozwlcie im nadal tworzy: (ienidze i kontrolowa: kredyty.
4ir .osia# 4tamp (yrektor &anku +n)lii <$wczenie znany jako dru)i najbo)atszy czowiek w Wielkiej
&rytanii= 59OPB59Q5
*5
Manki mog stworzy: tyle (ieni1dzy< ile jestemy w stanie (o9yczy:. ,szyscy (odwiadomie wiedz<
9e banki nie (o9yczaj (ieni1dzy. Ddy wybierasz z konta oszcz1dnoci< bank nie (owie ci< 9e nie
mo9esz tego zrobi:< bo (o9yczy) te (ienidze komu innemu.
ark ansfieldT ekonom i pisarz
Pozwlcie mi tworzy: i kontrolowa: (ienidze (aEstwa< a nie b1dzie mnie obc;odzi:< kto tworzy w
nim (rawo.
ayer +nselm ;ot#sc#ild! bankier
Proces w ktrym bank tworzy (ienidze jest tak (rosty< 9e umys) go odrzuca.
.o#n 8ennet# Dalbrait#! ekonomista.
>a ka9dym razem gdy bank udziela nowej (o9yczki tworzony jest nowy kredyt
bankowy @ nowy de(ozyt @ ca)kowicie nowe (ienidze.
Dra#am :. /owers! dyrektor &ank of -anada.
Iiektrzy z naj(ot19niejszyc; ludzi wrd ;andlowcw i (roducentw w %meryce obawiaj si1
czego. ,iedz< 9e gdzie tam jest w)adza tak zorganizowana< tak subtelna< tak czujna< tak zes(olona<
tak kom(letna< tak wszec;obecna< 9e krytykujc j le(iej mwi: ciszej od oddec;u.
Woodrow Wilson! byy prezydent ?4+.
\nie wa;am si1 (owiedzie:< 9e obecna kreacja (rzez system bankowy (ieni1dzy eH ni#ilo jest
identyczna z kreacj (ieni1dzy (rzez ic; 8a)szerzy< tak s)usznie (ot1(ion (rzez (rawo. 6wic
konkretnie< do(rowadza do takic; samyc; rezultatw. R9nica (olega tylko na tym< kto z czego
czer(ie zyski.
!worzenie rodkw zaku(u eH ni#ilo (o(rzez zwyk)y za(is w ramac; (rocedury kredytowej wyjania
to< co (ewni autorzy nazywali naiwnie GcudamiH kredytu. , rzeczywistoci owe kredytowe GcudaH
mo9na by (orwna: do GcudwH< jakie czyni)oby na swoj korzy: stowarzyszenie 8a)szerzy (ienidza<
ktrzy s8a)szowane (rzez siebie (ienidze (o9yczaliby na (rocent.
, istocie< bez 9adnej (rzesady mo9na stwierdzi:< 9e obecny kredytowy mec;anizm tworzenia
(ieni1dzy jest niewt(liwie nieuleczalnym GrakiemH< z9erajcym rynkowe gos(odarki w)asnoci
(rywatnej.
aurice +llais! francuski ekonomista i inynier! laureat 9a)rody &anku 4zwecji im. +lfreda 9obla
w dziedzinie ekonomii w 59PP roku.
**
$odzi(kowania
=zi1kuj1 wszystkim moim (rzyjacio)om< dzi1ki ktrym (owsta)a ta broszurka.
=zi1kuj1 !omkowi Kuku)owiczowi za ins(iracj1< zac;1t1< ws(arcie i wiar1 w (owodzenie tego
(rzedsi1wzi1cia.
=zi1kuj1 moim mentoromA dr 5zcz1snemu >ygmuntowi Drskiemu< dr Krzyszto8owi Fac;owskiemu<
=ariuszowi Mrzozowcowi i %ndrzejowi 7wawie za wskazanie w)aciwyc; lektur i czas (owi1cony na
dyskusje. =r 5zcz1snemu Drskiemu dzi1kuj1 tak9e za wskazanie nieocenionego Brd)a wiedzy @
(isma G6ic;aelH.
=zi1kuj1 redakcji GPolitykiH za 9iezb"dnik inteli)enta (t. G!rz1sienie ka(italizmuH.
=zi1kuj1 ca)emu zes(o)owi D)osu Clicy.
$ wreszcie dzi1kuj1 mojej siostrze ,andzie i mojemu bratu Kazimierzowi za ic; wnikliwe uwagi i
konstruktywn krytyk1.
%zabela >itwin
*2
I co dalej:
Pro(ozycji rozwizaE szukaj na naszyc; stronac;A www.glosulicy.pl< www.jestesmyzmiana.pl oraz
w nast1(nej broszurce z tej serii. M1dzie ona zawiera)a konkretne (ro(ozycje zmian umw
s(o)ecznyc;< stanowicyc; (odstaw1 ekonomii< z (odzia)em na (rogram dla Polski i (rogram
dla wiata.
=ziel si1 z nami swoimi uwagami< (rzysy)aj (ytania na (oni9szy adres mailowyA
redakcja;glosulicy.pl
*4
Spis lektur
Prawo bankowe< ustawa z dn. 2' sier(nia L''2 r.< stan (rawny na L kwietnia 2+L2< Krajowa Rada
5()dzielcza< ,arszawa 2+L2< $5MIA '24O43O4'*22O5+O*.
4ystemy finansowe w subie spoeczeCstwu i )ospodarce< Krajowa Rada 5()dzielcza< ,arszawa 2+LL<
$5MIA '24O43O*+442O04OL.
Ryszard Martkowiak< Kistoria myli ekonomicznej! Polskie ,ydawnictwo "konomiczne< ,arszawa
2++4< $5MIA '24O43O2+4OL25LO5.
Paul -. =embisnki< :inanse po zawale. @d euforii finansowej do )ospodarcze)o adu< 5tudio "mka<
,arszawa 2+LL< t)um. ^ukasz Komuda< $5MIA '24O43O*23+0O2*O0.
Marbara Dierusz< ;ac#unkowo' bankowa! #==K< DdaEsk L'''< $5MIA 43O2L422O20O2.
5ong -ongbing< Wojna o pieni,dz< ,ektory< t)um. !ytus 5ierakowski< 2 tomy<
$5MIA '24O43O*+5*2O52O+.
-ubert $zdebski< Kistoria myli politycznej i prawnej< C.-.Meck< ,arszawa L''*<
$5MIA 43O2LLL+O+*2OL.
Iami Klein< (oktryna szoku< 6uza< ,arszawa 2+LL< t)um. -anna ?ankowska< !omasz Krzy9anowski <
Katarzyna 6akaruk< $5MIA '24O43O2254O+3LO4.
Drzegorz Ko)odko .red./< Dlobalizacja! kryzys i co dalej*< PolteSt< ,arszawa 2+L+<
$5MIA '24O43O25*LOLL*O4.
%leksander Korczyn< >eksykon rac#unkowoci! ekonomiki i finans$w przedsi"biorstwa rynkowe)o!
5kierniewice 2++L< $5MIA 43O4*L05O*'O2.
Krzyszto8 Fac;owski .red./< :undusze europejskie instrumentem realizacji strate)icznyc# i antykryzysowyc#
pro)ram$w dla sp$dzielczoci< Krajowa Rada 5()dzielczoci< ,arszawa 2++'<
$5MIA '24O43O4'*22O32O2.
Robert Patterson< 8ompendium termin$w z zakresu bankowoci po polsku i an)ielsku! ,yd. >ielona 5owa<
Krakw 2+L2< 2 tomy< t)um. Krzyszto8 Kajetanowicz< Karol 5ijka<
$5MIA '24O43O2*5O+2+LO'.
5tanis)awa !. 5urdykowska< ;ac#unkowo' miedzynarodowa< >akamycze< Krakw L'''<
$5MIA 43O44LL0OL2O0.
%ndrzej 6. >awilak< @ kwantac#! rynkac# i ekonomistac#. %kebana zdziwieC i paradoks$w< PolteSt<
,arszawa 2+LL< $5MIA '24O43O25*LOL23OL.
*'
6ydawca
!"K =irect _ 6edia 5(. z o.o.
>ielonki< ul. Piaskowa *
+5O+42 5tare Mabice
2pracowanie i sk+ad
Redakcja D)os Clicy
www.glosulicy.(l
!en utwr jest dost1(ny na licencji CreatiVe Commons.
Cznanie autorstwaOMez utworw zale9nyc; 3.+ Polska
2+