ISSN 2353-5024

NR 06 (06) WRZESIE 2014 www.poradnikautystyczny.pl NR 06 (06) WRZESIE 2014

EGZEMPLARZ BEZPATNY
Redakcja wydania:
REDAKTOR NACZELNA: Magda Brzeska
AUTORZY: Marta Baj-Lieder, Magda Brzeska,
Aleksandra Charziska, Katarzyna Czyycka,
Beata Korejwo, Anna Kuczyska,
Anna Rejek, Aleksandra Wierszak
WYDAWCA: Infotech Dawid Lisik, Jzefosaw
info@poradnikautystyczny.pl
DZIA REKLAMY: reklama@poradnikautystyczny.pl
Redakcja nie ponosi odpowiedzialnoci
za tre reklam i ogosze oraz za teksty
sponsorowane. Prawa autorskie zastrzeone,
przedruk i wykorzystanie materiaw moliwe
tylko po uzyskaniu pisemnej zgody Wydawcy.
Poradnik Autystyczny 2
W numerze:
Krtka reeksja logopedy ................. str. 3
S dzieci ........................................... str. 4
Dlaczego gone i wyrane mwienie
jest wane dla dziecka z autyzmem
i dla jego otoczenia? ......................... str. 5
Jak radzi sobie z agresj i autogresj
u dzieci z autyzmem ........................ str. 6
Typy edukacji w Polsce czym si
wyrniaj i czego jeszcze brakuje .. str. 7
Ko jaki jest kady widzi .................. str. 9
IPET po co, dla kogo,
jak i inne pytania? ............................str. 11
Jedna Pani drugiej Pani ................. str. 12
Historia Jzefa,
mczyzny ktremu w wieku 30 lat
zdiagnozowano autyzm ................. str. 13
ISSN 2353-5024
NR 06 (06) WRZESIE 2014 www.poradnikautystyczny.pl NR 06 (06) WRZESIE 2014
Autystyczny
EGZEMPLARZ BEZPATNY
S
zybko mina przerwa wakacyjna. 2 miesice letnie, a nasze
dzieci znw id do przedszkoli i szk. Niektre po raz pierwszy,
niektre kontynuuj nauk. Mamy nadziej, e wypoczlicie,
skorzystalicie z bogatej oferty rm organizujcych turnusy terapeu-
tyczne lub po prostu wyjechalicie, by z nowymi siami wrci na po-
cztek roku szkolnego.
W tym numerze naszego Poradnika chcielimy Wam przybliy rne
typy edukacji w Polsce. Dzieci niepenosprawne w Polsce uczszcza-
j do szk masowych, integracyjnych i specjalnych. Czym si te szko-
y rni? Te informacje znajdziecie w artykule naszej nowej wsppra-
cowniczki Anny Rejek. Z kolei Beata Korejwo przygotowaa materia
o IPET-cie, bardzo wanym dokumencie o istnieniu ktrego wiedzie
powinien kady rodzic dziecka uczcego si w szkole. Po lekturze ar-
tykuu zapraszamy Was na nasza stron http://poradnikautystyczny.pl,
gdzie w dziale edukacja zamiecilimy kilka wzorw IPET-w.
Opowiemy Wam take o tym, dlaczego gone i wyrane mwienie do
dzieci jest wane. Nawizuje to nieco do artykuu z numeru sprzed wa-
kacji o echolaliach i bdach jzykowych.
Zachcamy was rwnie do przeczytania krtkiej reeksji Goski, czyli
naszej nieocenionej Kasi Czyyckiej. Ciekawe, czy zgadzacie si z jej
opini?
W numerze wrzeniowym zamiecilimy artyku o przykadach za-
chowa dzieci z zaburzeniami przetwarzania sensorycznego. Opowie
o tym nasza specjalistka od SI, Marta Baj Lieder.
Z prawdziw przyjemnoci przedstawiamy Wam te osob Oli Wier-
szak, wacicielki Stajni Zbowice. Jest to osoba znana wielu naszym
czytelnikom, std zdecydowalimy si przedstawi jej osob szersze-
mu gronu, jak te i sam hipoterapi jako form pomocy osobom z au-
tyzmem. Nietypowo przedstawiamy histori osoby dorosej, Jzefa,
u ktrego w wieku 30 lat zdiagnozowano autyzm. Jest to bardzo poru-
szajca historia, ktra daje nam wszystkim bardzo duo do mylenia,
dajc take nadziej, e z autyzmem mona y samodzielnie, bez po-
mocy drugiej osoby. Wreszcie na koniec kontrowersyjnie. Do du-
go zastanawiaam si, czy poruszy ten temat. Rodzice dzieci z auty-
zmem do czsto spotykaj si z niezrozumieniem. Autyzm nadal jest
wielkim tabu. A my, rodzice, zakadamy, e wszyscy wiedza o autyzmie
tyle co my. Czy tak jest rzeczywicie?
Zapraszam do lektury.
Magda Brzeska
Redaktor Naczelna
Witajcie!
nr 06, wrzesie 2014 33
Siedziaam sobie, siedziaam i zastanawiaam
si dugo na jaki temat dzisiaj napisa. Mag-
da (naczelna) mwia, e fajnie byoby co
o roku szkolnym. No fajnie... Ale co? Mam
Wam pisa, jak wyglda przygotowanie do
roku szkolnego terapeuty? Zaprawd, powia-
dam Wam, w ogle by Was to nie zaintere-
sowao.
Temat przyszed sam
Cichutko, jak zwykle. Niby puka, ale nie
syszaam. Zatem otworzyam dopiero p-
nym wieczorem. A przyszed w mailu. Od
mamy Wojtka.
Pani Kasiu,
Mamy diagnoz od neurologa. A waciwie
to nie diagnoz, a przyczyn zreszt sama
nie wiem. Pani doktor przypado Wojtka
nazwaa autyzmem wtrnym od TV. Nie
wiem: co teraz?
Krtko nawietl Wam sytuacj: Woj-
tek ma 4 lata i nie mwi. Rodzice mieszka-
j w Niemczech i podobnie, jak w Polsce,
do 3,5 r.. maego syszeli, e maj jeszcze
czas, e chopcy mwi pniej, e dwuj-
zyczni... zatem nie przejmowali si za bar-
dzo. Tym bardziej, e Wojtek wszystko ro-
zumia! Wykonywa polecenia (a tych, kt-
rych nie lubi, nie wykonywa, cwaniak je-
den!), by grzecznym i spokojnym chopcem.
W ramach nauki jzyka polskiego rodzice
codziennie puszczali mu bajki na DVD. Ale
to nie byy zwyke bajki, o nie! To byy baj-
ki z wyszej pki: Krl Lew, Madaga-
skar, Przygody Baltazara Gbki itp. I tak
codziennie odkd May si urodzi.
Wojtek od niemowlctwa wykazywa tzw.
cechy autystyczne, co pniej potwierdzi-
a psychiatra. Neurolog dodaa, e oglda-
nie przez Wojtka prawie 1,5 godz. dziennie
telewizji sprawio, e te cechy si pogbiy:
podczas ogldania chopczyk wycza si,
jego pkule mzgowe nie pracoway tak, jak
powinny.
Czy zatem telewizor wywoa autyzm
Wojtka? NIE. Ale w przypadku dziecka nie-
mwicego (z rnych powodw) celem ro-
dzicw powinno by stymulowanie mowy
poprzez interakcje spoeczne (czyli po prostu
rozmow). Zakadajc, e rodzice tyche roz-
mw z maluchem nie prowadz, mowa roz-
wija si wolniej. Telewizor i ogldanie zbyt
dugo bajek powoduje nieprawidow prac
ukadu nerwowego, w skutek czego mowa
stoi w miejscu. I nie tylko mowa.
Co chc tym tekstem powiedzie? OGRA-
NICZAJMY dzieciom screeny. One nie wy-
wouj autyzmu, ale one naprawd niszcz
ukad nerwowy czowieka. A szczeglnie
w przypadku dziecka z dysfunkcj. Po co spra-
wia mu jeszcze jeden problem?
Katarzyna Czyycka
logopeda, nauczyciel jzyka polskiego jako drugiego
w Niemczech. Mieszka i pracuje w Hamburgu, gdzie zajmuje
si dziemi Polakw przebywajcych tam na emigracji.
Prowadzi blog: blog.centrumgloska.pl. Prywatnie: cigle
due dziecko z ADHD. Uwielbia wspinaczk wysokogrsk.
Poradnik Autystyczny 4
S dzieci, ktre nieustannie bujaj si na krzele, uj gum
lub rozmawiajc z osob doros, trzymaj rce w kieszeni.
Jednak wbrew powszechnej opinii, nie jest to wynik braku
szacunku lub dobrego wychowania. Wspomniane powyej
zachowania mog by sposobem radzenia sobie z trudn
sytuacj, to przykady zachowa dzieci z zaburzeniami
przetwarzania sensorycznego.
Trzymanie rk w kieszeni wydaje si by
lekcewacym podejciem do osoby lub sy-
tuacji. Jednak to wanie trzymanie rk w kie-
szeni pozwala wyciszy si i uspokoi pobu-
dzonemu ukadowi nerwowemu, wszystko za
spraw stymulacji czucia gbokiego. Rw-
nie dziecko z nadwraliwoci dotykow by
unikn dotykania przypadkowych, niezna-
nych lub nieprzyjemnych przedmiotw, woli
schowa swoje donie. Zatem czy wiadczy
to o zym wychowaniu? Jak wida nieko-
niecznie, poniewa zachowania te, to reakcje
obronne, pomagajce wyregulowa prac
ukadu nerwowego.
A co z uciem gumy? Badania dowodz, e
sigamy po ni nie tylko, kiedy chcemy mie
wiey oddech, ale rwnie, kiedy pragnie-
my si lepiej skoncentrowa. Dlaczego tak si
dziej? To proste, ucie gumy to rwnie sty-
mulacja czucia gbokiego.
Wiercenie si na krzele, bujanie si na nim
to co, czego my wychowawcy i nauczyciele
bardzo si obawiamy. Przed oczami mamy ob-
raz spadajcego dziecka, ktre wanie rozbija
gow, co jest oczywicie zrozumiae, zwasz-
cza, kiedy ponosi si odpowiedzialno za
dzieci. Jednak analizujc bujanie si na krze-
le, moemy zaobserwowa rytmiczne ruchy,
w kierunku przd-ty, ktre s niczym innym
jak stymulacj przedsionkow. A powolna, ryt-
miczna i spokojna stymulacja przedsionkowa
obnia poziom pobudzenia i uatwia skupienie
uwagi na wykonywanym zadaniu.
Inny przykad niemile widzianego zacho-
wania to mwienie, mruczenie lub piewanie
sobie pod nosem. Jeli ma to miejsce w trakcie
przerwy, to wszystko jest w porzdku, jednak,
jeli ucze wydaje tego typu dwiki w trakcie
lekcji, to mamy problem, poniewa rozprasza
to reszt dzieci. Nucenie pod nosem jest kolej-
nym zachowaniem, ktre pozwala na regula-
cj i uspokojenie. Dodatkowo dzieci z nadre-
aktywnoci suchow, w ten wanie sposb
prbuj odci si od dwikw, ktre je dra-
ni i rozpraszaj, a na ktre my nie zwracamy
najmniejszej uwagi.
Jak zatem radzi sobie z tego typu zacho-
waniami? Co robi? Pozwala na nie? Zakazy-
wa? A moe jest jeszcze inne wyjcie? To py-
tania, ktre zadaby pewnie niejeden nauczy-
ciel.
Jeli jestemy tolerancyjni, jeli naprawd
rozumiemy i akceptujemy zaburzenie dziecka,
zniesiemy wszystko. Jednak oprcz dawania
przyzwolenia, moemy zrobi co wicej, mo-
emy pomc.
Jak ju wczeniej wspomniaam, umiesz-
czenie doni w kieszeniach ubrania to spo-
sb na stymulacj czucia proprioceptywne-
go, jednak okazji do wspomagania tego zmy-
su jest znacznie wicej, wystarczy zachci
ucznia do tak zwanej cikiej pracy. Dziur-
kowanie sztywnych kartek, wycinanie przed-
miotw z kartonu, przenoszenie cikich
przedmiotw, cieranie gumk notatek, zaba-
wa w przepychanie ciany to tylko przyka-
dy aktywnoci, do ktrych powinnimy za-
angaowa dziecko. Wystarczy, zatem odpo-
wiednio zaaranowa przerw rdlekcyjn
lub same zajcia by zminimalizowa niepo-
dane zachowanie ucznia, a dodatkowo mu
pomc.
Na dziecko z nadwraliwoci suchow
rwnie jest sposb, po pierwsze ograniczamy
dostp do haasu (zamykamy okna, wieszamy
zasony by zlikwidowa efekt echa, a same-
mu uczniowi w sytuacjach wzmoonego ha-
asu pozwalamy nosi zatyczki lub suchawki
na uszy). Na czas sprawdzianw i sytuacji wy-
magajcych wzmoonego skupienia, moemy
przymkn oko na osoby ujce gum, w in-
nych sytuacjach moemy da im co w zastp-
stwie: gniotki i piki do ciskania bd wietn
alternatyw.
A co z bujaniem si na krzele, czy na to
rwnie da przyzwolenie? Oczywicie, e
nie, jednak rozwizanie jest naprawd prost-
sze ni mogoby si wydawa. Po pierwsze
moemy zastpi krzeso pik, jeli si nie da,
na krzeso moemy pooy dysk sensorycz-
ny. Innym rozwizaniem jest zawizanie roz-
cigliwej, lateksowej tamy midzy nogami
krzesa, w trakcie pracy stolikowej ucze b-
dzie mg napiera nogami na ni, co sprawi,
e poprawi si jego koncentracja. Przed zaj-
ciami wystarczy przeprowadzi kilka zabaw
stymulujcych zmys przedsionkowo-pro-
prioceptywny, a przestrze w sali zaarano-
wa tak, by ucze sam mg korzysta z tego
typu aktywnoci. Pika do skakania, skakanka,
trampolina, pika lekarska bd tutaj strzaem
w dziesitk.
Jednym sowem mamy wytumaczenie na
kade niewaciwe zachowanie ucznia? Tak
kto mgby powiedzie po zapoznaniu si
z powyszym tekstem. Oczywicie nie jest to
moim zamierzeniem. Jednak sdz, e warto
czasami przyjrze si dzieciom, przystan na
moment, przeanalizowa ich zachowania, po-
niewa bardzo czsto otrzymujemy od nich
sygnay le mi, boj si, nie dam rady, nie
mog. Nie starajc si zrozumie, wprowa-
dzajc zakazy, skazujemy dzieci na porak.
Natomiast prba zrozumienia dziecka, zwasz-
cza dziecka z zaburzeniami przetwarzania sen-
sorycznego, ktremu ciko jest odnale si
w codziennym chaosie bodcw, moe by
kluczem do Waszego wsplnego sukcesu.
Marta Baj-Lieder
logopeda wczesnej interwencji, terapeuta SI, terapeuta rki,
nauczyciel. Certykowany instruktor masau Shantala oraz
doradca noszenia w chucie wg szkoy ClauWi. Wspliderka
Klubu Ratatuj miejsca powstaego z inicjatywy Fundacji Ro-
dzic-Dziecko, gdzie rodzice wraz z dziemi do lat 3 mog si
bezpatnie spotyka. Autorka ksiki Barwy wiata wydanej
nakadem wydawnictwa Harmonia. Ekspert na oglnopol-
skich portalach parentingowych. Organizator szkole dla lo-
gopedw, nauczycieli i rodzicw. Prywatnie ona, mama oraz
wacicielka kota, ktry uwielbia nieg i kpiele. Waciciel
Centrum Terapii Logop.
nr 06, wrzesie 2014 5
Wane jest, aby zaj si technicznymi aspek-
tami logopedii, takimi jak:
usprawnienie buzi i jzyka
wiczenia oddechowe i fonacyjne
wiczenia suchowew
wywoywanie i utrwalanie prawidowej
artykulacji poszczeglnych gosek.
Gwn funkcj mowy jest komunikacja.
Gdy dziecko mwi niewyranie, to czsto nie
jest rozumiane przez innych. Powoduje to
zniechcenie do mwienia i zaburzenia w ko-
munikacji z innymi osobami, poniewa dziec-
ko szybko si zniechca, gdy zaobserwuje, e
komunikowanie werbalne nie przynosi za-
mierzonych przez niego efektw.
Moe powodowa zachowania trudne,
w tym wycofanie, agresj i autoagresj, gdy
dziecko moe by przyzwyczajone, i osoby
najblisze, np. mama rozumiej jego mow,
a pani w szkole ju nie.
Dziecko tak jak mwi, tak samo uczy si
pisa i czyta. Niewyrana mowa powodu-
je z nauk znacze sw, np.: gdy dziec-
ko ubezdwicznia mow, to zamiast koza
mwi kosa i tak te to sowo zapamituje.
To samo dotyczy innych zamienianych, defor-
mowanych gosek. Wwczas sownik bierny
i czynny dziecka jest bardziej ubogi.
Zaburza to rwnie rozumienie mowy in-
nych osb i ze wykonywanie polece, np.: gdy
terapeuta prosi o pokazanie obrazka, a dziecko
ma le utrwalone znaczenie sowa, wwczas
wykonuje to polecenie bdnie.
Schematy sowne dziecko z autyzmem
czsto jest schematyczne, co porzdkuje
jego codzienno, ma take dobr pami,
wic jeli zaczyna mwi i nauczy si np.
sowa na pocitku (gdy zamienia goski
szumice na ciszce), to w pniejszym
czasie, gdy bdziemy od niego wymaga
prawidowej realizacji sowa na pocztku
(gdy ju wywoamy i utrwalimy prawido-
wa artykulacje gosek szumicych), mog
pojawi si zachowania trudne, poniewa
amiemy jego schemat, w tym przypadku
sowny.
Zaburza relacje spoeczne, utrudnia kontak-
ty z innymi osobami, ju i tak trudne dla dziec-
ka z autyzmem.
Anna Rejek
logopeda, oligofrenopedagog. Od 2004 roku pracuje z dzie-
mi typowo i nietypowo rozwijajcymi si, zarwno jako
logopeda i jako terapeuta. Pracowaa w wielu placwkach,
w ktrych zdobywaa swoje dowiadczenie. Od maja 2008
roku prowadzi swj gabinet logopedyczny Umiechnity Lo-
gopeda na warszawskim Ursynowie, ktry ma swoj li na
warszawskim oliborzu.
JEST WANE DLA DZIECKA
Z AUTYZMEM I DLA JEGO
OTOCZENIA?
Zajcia logopedyczne s jedn z gwnych terapii kadego dziecka z problemami
rozwojowymi naley jednak pamita, e aby terapia logopedyczna bya
skuteczna, to ju od samego pocztku naley czy prac nad rozwojem
mowy z prac nad poprawn wymow.
Poradnik Autystyczny 6
Dlatego do kadego dziecka naley podcho-
dzi w indywidualny sposb, tworzc dla nie-
go spersonalizowany program terapeutyczny,
zawierajcy wskazwki i wiczenia jak radzi
sobie z zachowaniami agresywnymi i auto-
agresywnymi.
Naley pamita o tym, e czsto jest tak,
i nam terapeutom jest atwiej zapanowa nad
zachowaniami trudnymi u dziecka. Dzieje si
tak, poniewa lepiej panujemy nad emocjami,
wiczymy te sytuacje podczas nauki, mamy
lepsze warunki, przygotowane pomieszczenie,
czas i pomoce. W yciu codziennym czsto
zdarzaj si sytuacje nieprzewidziane, z ktry-
mi trudno sobie poradzi i naley pamita, e
kady ma prawo do bdu i do gorszych dni.
Warto zapamita co nas zaskoczyo, przero-
so i pniej przepracowa sytuacje na spokoj-
nie jeszcze raz lub poprosi o pomoc terapeut.
Istotn spraw jest znalezienie przyczyny
zachowa agresywnych i autoagresywnych.
Im szybciej j znajdziemy tym atwiej bdzie
nam znale skuteczne metody radzenia sobie
z nimi.
Pamitajmy, e im dziecko jest modsze
tym atwiej jest modykowa jego zachowa-
nia, take te trudne. Wie si to tym, i mzg
jest bardziej plastyczny, a zachowania mniej
utrwalone. Poza tym dziecko jest mniejsze
i sabsze, dziki czemu mona je atwiej i w
bardziej naturalny sposb wyciszy.
Przyczyn zachowa trudnych moe
by bardzo wiele, niektre z nich to:
problemy komunikacyjne, szczeglnie na-
silone u dzieci niemwicych lub z silnie
opnionym rozwojem mowy reaguj
w ten sposb, gdy nie s w stanie wyrazi
swoich potrzeb, obaw i prb
bdnie utrwalone ze reakcje na rne sy-
tuacje dnia codziennego, np.: gdy muzyka
jest za gono w radiu i dziecko uderzyo
gow, aby to zaguszy, a kto w tym
czasie wyczy radio, to dziecko moe
utrwali sobie komunikat: gdy uderz go-
w to bdzie cicho
lk przed nieznanym oraz amanie schema-
tw, ktre mocno porzdkuj wiat dziecka
z autyzmem
nadwraliwoci sensoryczne, czyli nad-
wraliwoci zmysw, przykadowo dzieci
z autyzmem czsto maj nadwraliwoci
suchowe, sysz dwiki, ktrych my nie
syszmy, np. bzyczcego w oddali robaka
z takim nateniem jakby stado os latao
mu wkoo gowy
problemy z napiciem miniowym, np.,:
trudno jest dziecku siedzie prosto przy
stole i si denerwuje z tego powodu .
Agresj i autoagresj u dziecka mona podzie-
li na dwie podkategorie:
CELOWE DZIAANIE, nad ktrym
dziecko ma kontrol te zachowania czciej
wynikaj z problemw z komunikacj i le
utrwalonymi reakcjami
NIECELOWE DZIAANIE, nad ktrym
dziecko nie ma kontroli natomiast te zacho-
wania czciej wynikaj z problemw neuro-
logicznych.
Nie zawsze udaje si szybko znale przy-
czyn i j wyeliminowa. Warto jednak szu-
ka i chocia zminimalizowa przyczyny wy-
woujce sytuacje trudne. Wwczas bdziemy
mogli dostosowa otoczenie tak, aby dziecku
i nam byo atwiej funkcjonowa.
AGRESJA I AUTOAGRESJA to take for-
ma komunikacji dziecka z autyzmem. Cz-
sto pomocne jest wprowadzenie komunika-
cji wspomagajcej oraz procedur majcych na
celu przepracowanie, wycofanie lub pomniej-
szenie zachowa trudnych lub przeksztacenie
ich w akceptowaln spoecznie form komu-
nikacji.
Najwaniejsze w pracy nad zachowaniem
u dziecka jest spjne i konsekwentne dziaa-
nie rodzicw, terapeutw i innych osb z oto-
czenia dziecka.
Pomocne bywa take:
minimalizowanie bodcw, np. zasanianie
okien
usystematyzowanie otoczenia, np. plan
dnia, plan aktywnoci
komunikacja wspomagajca tablica,
ksika, itp. w zalenoci od potrzeb
i umiejtnoci dziecka za pomoc kt-
rych dziecko komunikuje swoje potrzeby
i odczucia
wysiek zyczny, np. pywanie czy zajcia SI
relaksacja i wyciszenie, np. masae, muzy-
koterapia
zbilansowana dieta wane jest, aby dieta
dziecka bya zbilansowana, najlepiej pod
okiem dietetyka (nie zmieniajmy dziecku
sami diety, rbmy to po konsultacji ze spe-
cjalist). Dzieci z autyzmem czsto jedz
bardzo wybirczo, maj wiele nietolerancji
i uczule (naley potwierdzi je badania-
mi), cze z nich przyjmuje leki, co czsto
wpywa na zaburzenia jelitowe, wysypki
oraz inne dolegliwoci blowe, ktre
utrudniaj bycie spokojnym czowiekiem.
Wyobramy sobie, e my mamy wiczy
kilka godzin dziennie z silnym blem brzu-
cha, o ktrym nie potramy powiedzie, na
pewno byoby to dla nas trudne.
Wiele osb obawia si blokowania i trzy-
mania dziecka, ale w momencie zagroenia
zdrowia lub ycia pacjenta, terapeuty rodzica
lub innej osoby nie ma innego wyjcia. Dlate-
go te, im wczeniej zaczynamy, tym atwiej,
poniewa dwulatka, ktry si denerwuje,
szczepie, kopie, gryzie, itp. moemy wzi na
kolana i mocno przytuli jednoczenie bloku-
jc jego atak. Sia, ktr wwczas do tego wy-
korzystujemy jest nieporwnywalnie mniej-
sza, ni w przypadku 7-latka czy jeszcze star-
szego dziecka i jest duo bardziej naturalnym
dzianiem, ktre nie przypomina walki z dziec-
kiem. Poza tym dziecko uczy si, e dorosy
jest silniejszy i w razie potrzeby mu pomoe
(przy autoagresji i agresji niekontrolowanej)
Pracujc, przebywajc i bawic si z dzieckiem
z zaburzeniami ze spektrum autyzmu naley pamita,
e kade dziecko jest inne i mimo, i jaka sprawdzona metoda
moe dziaa w wikszoci przypadkw, to mog zdarza si
takie sytuacje, kiedy bdzie ona zawodzi.
PODPOWIEDZI TERAPEUTY
nr 06, wrzesie 2014 7

s.8
lub uczy si bezcelowoci agresji i autoagresji,
gdy widzi e ona nie dziaa, nic ni nie wsk-
ra i nie zaatwi. Oczywicie warto znale jak
najmniej inwazyjny sposb na wyciszanie
dziecka.
Przykadowe metody radzenia sobie
z agresj i autoagresj dziecka:
WPROWADZENIE GOSPODARKI ETO-
NOWEJ podczas nauki lub odrbnej na
wiczenie bycia spokojnym (czyli wicze-
nie na punkty, wedug stosowanej analizy
zachowania, wzmacniania pozytywne)
KONTRAKTY ustalamy i spisujemy
z dzieckiem, np.: jeli przez tydzie dziec-
ko nie bdzie nikogo gryzo to pjdzie
z rodzicami na upragniony basen
WPROWADZENIE TABLICY Z ZACHOWA-
NIAMI, na ktre si nie zgadzamy (zasady)
oraz drug z propozycj zachowa, ktry-
mi moemy te niepodane zastpi
KARNY JEYK, czyli time out bez
wykluczenia miejsce specjalnie to tego
celu przeznaczone, na ktrym dziecko
siedzi (np. poduszka, osobne krzeso) lub
stoi (np. dywan) do momentu, a si nie
uspokoi
TIME OUT z wykluczeniem (bez kon-
taktu wzrokowego) w momencie,
gdy zwyky time out lub inne metody nie
dziaaj, a agresja lub autoagresja jest
silna, to:
Ograniczamy dziecku ruchy oraz wszel-
kie bodce, czyli dziecko moe:

STA W KCIE twarz do ciany, my je-
stemy za nim

SIEDZIE PRZY STOLE, ktry jest dosu-
nity do ciany, twarz do pustej ciany, my
stoimy za dzieckiem

LEE NA PODODZE, twarz do pod-
ogi, my jestemy za nim lub na nim,
w zalenoci od tego jak mocno musimy
przyblokowa atak, u wikszych dzieci,
podczas leenia, dobrze sprawdza si za-
wijanie ich w koc, wwczas nie musimy
uywa a tak duo siy w blokowanie
atakw i dodatkowo dociskamy dziecko
kocem, co w wielu przypadka przyspiesza
wyciszenie
naley wybra t opcj, ktra jest najbar-
dziej skuteczna i wymaga jak najmniejszej
naszej ingerencji
JASNE KOMUNIKATY SOWNE zdecy-
dowanym gosem, krtkimi komunikatami
ogaszamy, np.: stop, nie wolno
WYBIJANIE proste, znane dziecku po-
lecenie, wykonywane w szybkim tempie,
pocztkowo moemy je dziecku podpo-
wiada, np.: procedura: wsta usid,
wsta usid stosowana do momentu
wyciszenia
PRZECZEKANIE przykadowe haso
poczekam, a si uspokoisz, odwracamy
gow, tak aby nie mie kontaktu wzro-
kowego z dzieckiem i czekamy, a atak
minie, w razie potrzeby blokujemy ataki
dziecka, po tym gdy si uspokoi wracamy
do przerwanej sytuacji
Istotne jest, aby pamita o tym, e jeli
jest to moliwe, to po tym jak dziecko si
wyciszy to powinnimy powrci do czyn-
noci, sytuacji, ktra wywoaa agresj lub
pamita o jej spokojnym przewiczeniu
w innym terminie.
Wiemy, e dziecko z autyzmem, ma zabu-
rzone rozmienienie mowy, dlatego nie mo-
emy da mu przyzwolenia na zachowania
agresywne i autoagresywne, poniewa bdzie
ono to przekadao na re sytuacje yciowe
i trudno bdzie mu zrozumie, e raz moe si
tak zachowywa, a innym razem nie. Przy-
kadowo, jeli mama pozwala dziecku, aby
j gryzo w domu, to ono utrwala sobie, e
mona gry innych, na przykad koleank
w przedszkolu czy pana na ulicy.
Praca nad zachowaniami nie jest atwa
i czsto rodzicom jest trudno pogodzi si
z tym, e dziecko pacze, krzyczy, ale ustalenie
granic i zasad oraz wyposaenie dziecka w od-
powiednie umiejtnoci komunikacyjne, na-
uczenie norm akceptowalnych spoecznie, po-
zwala mu spokojniej i lepiej korzysta z r-
norodnych terapii i urokw ycia codziennego.
Anna Rejek
logopeda, oligofrenopedagog. Od 2004 roku pracuje z dzie-
mi typowo i nietypowo rozwijajcymi si, zarwno jako lo-
gopeda i jako terapeuta. Pracowaa w wielu placwkach,
w ktrych zdobywaa swoje dowiadczenie. Od maja 2008
roku prowadzi swj gabinet logopedyczny Umiechnity Lo-
gopeda na warszawskim Ursynowie, ktry ma swoj li na
warszawskim oliborzu.
Rodzice dziecka z autyzmem i zaburzeniami
ze spektrum, stajc przed wyborem, do jakiego
przedszkola/szkoy/placwki posa swoje wy-
jtkowe dziecko, czsto z obaw podchodz do
tej kwestii. Jednak niepotrzebnie, poniewa gdy
przyjrze si bliej wachlarzowi opcji, mo-
na znale najlepsze wyjcie. Wszystko zaley
od tego, jakie potrzeby i moliwoci ma dane
dziecko, a sztuka polega na dopasowaniu ofer-
ty placwki do tych wytycznych (nigdy na od-
wrt!). Wybr jest wany, poniewa niesie ze
sob konsekwencje dotyczce dalszego rozwoju
dziecka, jego poczucia bezpieczestwa, moli-
woci i potrzeb, wrd ktrych, obok podstawo-
wych, s take te specjalne. Placwka powinna
zapewnia zarwno ksztacenie, jak i spenianie
wymaga rozwojowych, wszechstronn terapi,
odpowiedni stymulacj. Istotny jest te system
i zasady, na jakich wsppracuje si z rodzin.
Decyzja zaley od wielu czynnikw. Rodzice,
opierajc si na diagnozie, opinii i wskazwkach
specjalistw, wywiadach i charakterystyce po-
szczeglnych rodzajw ksztacenia oraz przede
wszystkim na obserwacji dziecka, jego moli-
wociach i potrzebach, mog zdecydowa, gdzie
bdzie najlepiej ich dziecku. Ma to ogromne zna-
czenie dla rozwoju i terapii dziecka z autyzmem.
W polskim systemie edukacyjnym funk-
cjonuje kilka typw ksztacenia. Trudno jed-
noznacznie oszacowa, ktry z nich jest naj-
lepszy, poniewa kady ma swoje niewtpliwe
zalety, ale aden nie jest doskonay. Najistot-
niejsz rol ma tu wyjtkowo i niepowta-
rzalno dziecka oraz jego dogbne poznanie.
Znamienne jest rwnie to, e nie mona tak-
e i w przypadku wyboru placwki przykada
jednej miary: dwoje dzieci z t sam diagnoz
autyzmu mog diametralnie rnie funkcjono-
wa i to, e jedno z nich wietnie sobie radzi
w klasie integracyjnej wcale nie oznacza, e
drugie bdzie czuo si tam dobrze.
Jaki jest wybr? Przyjrzyjmy si bli-
ej poszczeglnym rodzajom ksztace-
nia. Poniej przedstawiona zostaa pokrtce
charakterystyka kadego z nich, zaoenia,
wady oraz zalety takich rozwiza, a take
wskazania do ich wyboru ze wzgldu na spe-
cyk funkcjonowania dziecka z autyzmem.
Ksztacenie segregacyjne (specjalne)
Placwki funkcjonujce w systemie specjal-
nym (inaczej: segregacyjnym) ukierunkowane
s na edukacj i wychowanie dzieci z orze-
czeniem o niepenosprawnoci. Do takich pla-
cwek uczszczaj najczciej dzieci z tzw.
cik niepenosprawnoci, czyli takie, co do
ktrych istnieje obawa, e nie poradziyby so-
bie np. w placwce integracyjnej lub oglno-
dostpnej. Charakterystyczne dla tego rodzaju
ksztacenia jest to, e dzieci ucz si i bawi
bez kontaktu ze zdrowymi rwienikami, we
wasnym gronie (dlatego nazywa si go se-
gregacyjnym), wedug odrbnej podstawy
programowej (innej ni dla szk i przedszkoli
oglnodostpnych). Placwki s wyspecjalizo-
wane do pracy z dziemi z wszelkiego rodzaju
niepenosprawnoci, wyposaone w sprzt
specjalistyczny (rehabilitacyjny, edukacyjny),
przystosowane pod wzgldem architektonicz-
nym (windy, schody, porcze, oznaczenia itd.).
Istniej take placwki specjalne
TYPY EDUKACJI W POLSCE
CZYM SI WYRNIAJ I CZEGO JESZCZE BRAKUJE
Poradnik Autystyczny 8
przeznaczone dla dzieci z konkretn niepeno-
sprawnoci (np. przedszkola dla dzieci z auty-
zmem, szkoy dla dzieci niewidomych).
Klasy specjalne s mao liczne (kilkoro
dzieci), jest jeden nauczyciel prowadzcy oraz
pomoc nauczyciela, dziki czemu mona za-
pewni kademu dziecku specjalistyczn opie-
k, pomoc, uwag, skupi si na indywidual-
nej obserwacji. Placwki specjalne zatrudniaj
szereg specjalnie wykwalikowanych specja-
listw, ktrzy prowadz zarwno indywidu-
aln, jak i grupow terapi kadego z dzieci,
opart na indywidualnych programach rehabi-
litacyjno-wychowawczo-edukacyjnych.
Pomimo e ksztacenie segregacyjne jest
obecnie wypierane na korzy integracji i w-
czania dzieci niepenosprawnych do spoecz-
noci rwieniczej i lokalnej, nadal funkcjonu-
je, poniewa s sytuacje, kiedy dziecko nie po-
tra przystosowa do warunkw panujcych
w szkoach oglnodostpnych. Wynika to za-
rwno z jego indywidualnych cech, moliwo-
ci, poziomu rozwoju, take emocjonalnego,
jak i nie raz wtpliwej jakoci wprowadzonych
rozwiza, majcych na celu tylko w teorii do-
stosowanie placwki oglnodostpnej bd in-
tegracyjnej do wymaga dzieci ze specjalny-
mi potrzebami edukacyjnymi. W takiej sytu-
acji ksztacenie specjalne moe zapewni im
odpowiedni atmosfer i warunki. Co wane,
placwka specjalna ma wiksze moliwoci,
aby zapewni powtarzalno i niezmienno
w codziennym funkcjonowaniu dziecka z au-
tyzmem poprzez wprowadzanie i utrzymywa-
nie staych elementw zaj, rytuaw, a przez
to poczucie bezpieczestwa.
Ksztacenie integracyjne
Integracja w Polsce stopniowo rozwija si od
ponad 30 lat. Wyrosa z zaoe idei normaliza-
cji, czyli stworzenia dzieciom z niepenospraw-
noci takich warunkw, eby funkcjonoway
moliwie jak najbardziej samodzielnie i osi-
gny maksymalny puap swoich moliwoci
w spoeczestwie przy jednoczesnym ograni-
czeniu rozwiza specjalnych. Obecnie dziaa
szereg placwek z oddziaami (klasami/gru-
pami) integracyjnymi oraz w caoci integra-
cyjnych. Taki system ma w zamyle czenie
(integrowanie) pod kadym wzgldem dzieci
niepenosprawnych oraz tych niemajcych
specjalnych potrzeb w szkoach oglnodostp-
nych. Dzieci ucz si od siebie, poznaj zjawi-
sko niepenosprawnoci i oswajaj si z nim,
rozwijaj w sobie empati, pomocno, tole-
rancj, akceptacj dla Innoci, wyzbywaj si
lkw wynikajcych z niewiedzy i uprzedze,
a take wzajemnie stymuluj do rozwoju. Wa-
runkiem umoliwiajcym wdraanie tej idei s
podejcie oraz kwalikacje nauczycieli i wy-
chowawcw. Nawet najpikniejsza idea po-
zostanie ni jedynie w teorii, jeli nie zostanie
zrozumiana i waciwie wprowadzana w ycie.
W jednej klasie/grupie przedszkolnej
moe by maksymalnie 20 dzieci, w tym
picioro posiadajcych orzeczenia o niepe-
nosprawnoci/potrzebie ksztacenia specjal-
nego/specjalnych potrzebach edukacyjnych
bd opini. Jest dwch nauczycieli: prowa-
dzcy oraz wspomagajcy (wspierajcy), kt-
ry ma za zadanie czuwa nad dziemi z nie-
penosprawnoci, ich funkcjonowaniem, sa-
mopoczuciem, odpowiada za dobre relacje
z rwienikami oraz dostosowanie warun-
kw i programu nauczania do ich moliwo-
ci. Dla kadego z dzieci z niepenosprawno-
ci zesp skadajcy si ze specjalistw pra-
cujcych w szkole (m.in. pedagog specjalny,
psycholog, logopeda, terapeuta SI, rehabili-
tant, a take wychowawca oraz rodzice dziec-
ka) opracowuje wsplnie, a nastpnie wdraa
IPET (Indywidualny Program Edukacyjno-
-Terapeutyczny), ktrego skuteczno jest na
bieco kontrolowana.
Dziecko z autyzmem w dobrze prowadzo-
nej placwce integracyjnej ma moliwo po-
zytywnej stymulacji, oswajania si z niezna-
nymi zjawiskami, dwikami, zapachami, ob-
razami, obcowania z innymi dziemi, dziki
czemu uczy si i rozwija, jest zachcane do
pracy, nawizywania kontaktw. Jeli jednak
jest silnie nadwraliwe zmysowo, lkliwe,
ma stereotypie, przejawia bardzo agresyw-
ne zachowania, to nadmiar bodcw w takim
rodowisku moe spowodowa przecienie,
wycofanie, zadziaa wrcz destrukcyjnie i w
efekcie zniweczy dotychczasowe postpy.
Warto si wtedy zastanowi, po konsultacji
ze specjalistami, czy rozwizanie integracyj-
ne to dobry pomys.
Ksztacenie wczajce (inkluzyjne)
Edukacja wczajca jest wysz, bardziej
zaangaowan form integracji. W tej sytu-
acji nie ma podziau w nazewnictwie, ka-
de dziecko, bez wzgldu na stan zdrowia,
posiadan diagnoz i potrzeby ma prawo
uczszcza do placwki oglnodostpnej,
ktra z kolei ma obowizek dostosowa
i przygotowa swoje podwoje na przyjcie
dziecka z niepenosprawnoci. Wynika to
z prawa do speniania obowizku przygoto-
wania przedszkolnego i obowizku szkolne-
go w placwce oglnodostpnej tam, gdzie
ycz sobie tego rodzice, a nie tam, gdzie
jest miejsce, albo gdzie s warunki. Ogrom-
ny nacisk kadzie si na walk z dyskrymina-
cj i marginalizowaniem. Budynek placwki
jest w razie potrzeby modernizowany, wypo-
saany w specjalistyczne sprzty, zatrudnia
si wykwalikowan kadr. Nad dostosowa-
niem treci programowych czuwa pedagog
specjalny.
Podobnie jak w przypadku ksztacenia in-
tegracyjnego, take aktywne wczanie dzieci
do rodowiska rwieniczego jest pene zalet
nr 06, wrzesie 2014 9
Ale, e jest on rwnie wspaniaym przyja-
cielem osb obarczonych rnymi niepe-
nosprawnociami wie najlepiej pani Alek-
sandra Wierszak, wacicielka Stajni
Zbowice koa Olesna, ale przede wszyst-
kim mama 5-letniej, autystycznej Wiktorii
i 3-letniej Mai.
Pani Olu, w jaki sposb autyzm creczki
wpyn na pani yciowe decyzje?
Kady rodzic wychowujcy dziecko z auty-
zmem wie , e trzeba mu podporzdkowa
wiele sfer ycia. Autyzm skutecznie od-
izolowuje maego czowiek od rzeczywi-
stoci, a najwikszym pragnieniem rodzi-
ca jest pokonanie barier stawianych przez
chorob. Autyzm Wikusi spowodowa, e
postanowiam poczy moj yciow pasj,
jak s konie z konkretn pomoc dla mojej
creczki i innych dzieciakw obarczonych
t chorob i innymi niepenosprawnociami.
Postanowiam ukoczy kurs hipoterapii, bo
to kapitalna i wszechstronna forma rehabi-
litacji.
Jest zatem pani instruktork metody zna-
nej od staroytnoci. Czy mogaby pani
wyjani, czym jest hipoterapia?
Najprociej mwic jest to forma rehabili-
tacji psychoruchowej do ktrej uywa si
konia. Celem hipoterapii jest przywrcenie
chorym sprawnoci ruchowej i psychicz-
nej. Okazuje si, e kada osoba niepeno-
sprawna, cierpica na jakkolwiek chorob
lub zaburzenie moe wynie z takiej terapii
specyczne dla siebie korzyci.
Pani Olu, prosz zatem wyjani, w jaki za-
tem sposb hipoterapia pozwala przywr-
ci chorym sprawno zyczn i psychicz-
n, a przynajmniej poprawi koordynacj
ruchow?
Ko to cudowne i inteligentne stworzenie,
ktre wietnie dogaduje si z dziemi,
dziki czemu pomaga np. autystykom rozwi-
ja pozytywne kontakty spoeczne i tym sa-
mym zmniejsza charakterystyczne dla nich
zaburzenia emocjonalne.
Czy pani dowiadczenie instruktorskie po-
twierdza sowa Monty Robertsa, e osoby
autystyczne i konie wykazuj wiele podo-
biestw w postrzeganiu, reagowaniu i po-
rozumiewaniu si?
Oczywicie! Widz to wyranie na przy-
kadzie Wikusi, ktra bardzo lubi dotyk
koskiej sierci, a nawet specyczny za-
pach konia i stajni. Mocny zapach wietnie
stymuluje zmysy, a jazda wspomaga czu-
cie gbokie. Wika chtnie przytula si do
mnie, gdy kocz prac w stajni, cho o-
kami nie pachn ze miechem odpowiada
pani Ola.
e ko to wierny towarzysz czowieka wie kady,
wychowany w tradycji uaskiej Polak.

s.10
i niesie ze sob korzyci dla rozwoju dziec-
ka z autyzmem, jednake trzeba pamita, e
autyzm autyzmowi nierwny i adaptacja
moe przebiega bardzo rnie. Dobrym roz-
wizaniem przed podjciem ostatecznej de-
cyzji moe okaza si przeprowadzenie kilku
wizyt w rnego rodzaju placwkach (zaj-
cia i dni otwarte), aby zaznajomi si z zasa-
dami ich funkcjonowania, lozo im przy-
wiecajc, warunkami, jakie w nich panuj
oraz przede wszystkim przekona si, jak na-
sze dziecko odnajdzie si w nowym rodo-
wisku. Istotne jest, aby dobrze przygotowa
dziecko do takiej wizyty, nie przeciga jej,
wprowadza nowoci w indywidualnym ryt-
mie maego czowieka i unika przeciania
go nadmiarem bodcw.
Ksztacenie indywidualne
Ta forma ksztacenia jest dostpna dla dzie-
ci, ktre ze wzgldu na stan zdrowia bd
osobiste uwarunkowania nie mog uczy si
w trybie grupowym, w warunkach instytucji.
Jeli istniej wskazania do takiego rozwiza-
nia i dziecko otrzymuje w Poradni Psycho-
logiczno-Pedagogicznej opini o potrzebie
ksztacenia indywidualnego, zesp specjali-
stw w placwce opracowuje indywidualny
program uwzgldniajcy wszystkie zajcia
oraz ich podstawowy, wymagany wymiar go-
dzinowy dostosowany do moliwoci i trybu
ycia dziecka i jego rodziny. Ksztacenie indy-
widualne moe odbywa si w ten sposb, e
dziecko uczszcza na wybrane zajcia z grup/
klas w placwce, a pozostae przeprowadzane
s u niego w domu, lub te wszystkie zajcia
odbywaj si w miejscu zamieszkania.
Specyka funkcjonowania dziecka z au-
tyzmem i zaburzeniami ze spektrum autyzmu
wyklucza niejednokrotnie jego funkcjonowa-
nie w wikszej grupie. Moe si te okaza,
e tylko do pewnego wieku niemoliwe jest
wprowadzanie dziecka do grupy rwieniczej
oraz w nauczanie instytucjonalne i e trudnoci
te ulotni si wraz z postpami w terapii. Wa-
ne jest, aby nie zapomina, e dziecko stale si
zmienia, tak jak i jego potrzeby, wobec tego na
kadym etapie rozwoju warto poda ladem,
ktry wskazuje nam nasze niezwyke dziecko
i by czujnym na kady drobny przeom. Ma-
luch, ktry pocztkowo absolutnie nie akcep-
towa warunkw panujcych w przedszkolu/
szkole, moe po pewnym czasie pokona taki
dystans w rozwoju, e zacznie potrzebowa
kontaktu z innymi dziemi, nowymi sytuacja-
mi i bodcami, aby nadal pokonywa trudno-
ci zwizane z tajemniczym wiatem autyzmu.
Trzeba by czujnym i elastycznym w towarzy-
szeniu mu na tej drodze. Przede wszystkim nie
zraa si niepowodzeniami, cierpliwie i z mi-
oci podchodzi do trudnoci, pamitajc,
e sytuacja jest o wiele bardziej przeraajca
i skomplikowana dla maego czowieka.
Anna Kuczyska
pedagog specjalny terapeuta, pedagog niepenospraw-
nych intelektualnie, aktualnie studentka Akademii Pedagogi-
ki Specjalnej na studiach II stopnia na kierunku pedagogika
specjalna, specjalno: rehabilitacja osb z niepenospraw-
noci sprzon.
Poradnik Autystyczny 10
Oprcz dzieci autystycznych pracuje pani
z osobami dotknitymi poraeniem m-
zgowym. Czy dziki hipoterapii mona
rzeczywicie liczy na du popraw ich
stanu zdrowia?
Przekonaam si o tym dziki pracy z pto-
rarocznym chopczykiem z poraeniem m-
zgowym. Kiedy mama przyprowadzia go na
pierwsze zajcia, maluszek nie potra utrzy-
ma pionowej pozycji na grzbiecie konia nawet
z moj pomoc. Teraz siedzenie na Salemie nie
sprawia mu ju problemu. Mama potwierdza,
e zajcia z hipoterapii poprawiy znacznie jego
kinetyk. Potrzeba tylko czasu i cierpliwoci.
Domylam si, e jako pasjonatka kocha
pani wszystkie konie. Ale czy kady ko
moe by wykorzystany do hipoterapii?
Niestety, nie. Najchtniej instruktorzy pracu-
j z konikiem polskim, huculskim, lzakiem,
oringami, szetlandami i kucami feliskimi.
W hipoterapii najwaniejszy jest ko. Ja jestem
tylko przewodnikiem w kontakcie chorego
ze zwierzciem oraz peni rol asekuracyjn.
Ale ko to co innego .Powinien si wyrnia
odpowiednimi cechami charakteru. Musi mie
odpowiedni budow, ale przede wszystkim
musi by agodny i posuszny. Charakterne o-
buzy odpadaj! Dzieci nie mog si ba swo-
jego konika. Po zajciach musz go nakarmi
przysmakiem, co stanowi cz terapii, chtnie
go gaszcz i mwi do niego. Salem przyjmuje
wszystko ze stoickim spokojem, jak przystao
na zrwnowaonego konia.
Rodzicw na pewno zaciekawi, ile trwaj
zajcia i jaki maj przebieg?
Jest to zalene od pacjenta. Zwykle trwaj
okoo 30 minut i s zawsze prowadzone indy-
widualnie. wiczenia dobieram w zalenoci
od wskaza lekarskich, dlatego, zanim zaczn
hipoterapi, poznaj mojego podopiecznego
i jego potrzeby. Zaley mi na tym, eby dzieci
czuy si zrelaksowane i chciay ze mn pra-
cowa. Ko mi zawsze w tym pomaga, dla-
tego tak moje konie kocham, e pewnie m
moe by czasami zazdrosny- artobliwie ko-
mentuje swoj pasj pani Ola.
Na zakoczenie prosz jeszcze powie-
dzie, czego mog oczekiwa rodzice, kt-
rzy zdecyduj si powierzy swoje pocie-
chy pani pieczy?
Przede wszystkim yczliwoci, otwartoci
i cierpliwoci. Wanie tego nauczya mnie
moja creczka. Wiadomo, e koniec wieczy
dzieo, ale w przypadku dzieci i dorosych
z rnymi niepenosprawnociami trzeba
uzbroi si w cierpliwo, bo efekty nie s
natychmiastowe. Jeli jednak widz umiech
i rado na twarzach moich podopiecznych,
to musz przyzna, e ciesz si, e wybraam
tak drog ycia.
Czego zatem yczy modej kobiecie, kt-
rej udao si poczy pasj z zawodem?
Nie bd zbyt oryginalna, jeli stwierdz, e
zdrowia, zwaszcza dla moich creczek, ludz-
kiej yczliwoci, wytrwaoci w tym, co robi
oraz czerpania z tego radoci i satysfakcji-
skromnie stwierdza pani Ola.
Dzikuj za rozmow i ycz spenienia
wszystkich marze.
Dzikuj bardzo.
nr 06, wrzesie 2014 11
IPET to czsto uywany w ostatnim czasie
skrt, ktry oznacza Indywidualny Program
Edukacyjno-Terapeutyczny. Zosta on wpro-
wadzony w ycie na postawie rozporzdzenia
Ministra Edukacji Narodowej z dnia 17 listo-
pada 2010 r. w sprawie zasad udzielania i orga-
nizacji pomocy psychologiczno-pedagogicz-
nej w publicznych przedszkolach, szkoach
i placwkach (Dz. U. z 2010 r. Nr 228, poz.
1487). Zostao ono znowelizowane Rozporz-
dzeniem z dnia 2 sierpnia 2013 r. zmieniaj-
cym rozporzdzenie w sprawie warunkw or-
ganizowania ksztacenia, wychowania i opieki
dla dzieci i modziey niepenosprawnych oraz
niedostosowanych spoecznie w przedszko-
lach, szkoach i oddziaach oglnodostpnych
lub integracyjnych (Dz. U. z 22 VIII 2013 r.
poz. 957). W przedszkolach, oddziaach przed-
szkolnych, szkoach podstawowych i gimna-
zjach oraz szkoach specjalnych wszystkich
typw i placwkach zacz obowizywa od
dnia 1 IX 2011 roku.
Po co?
Zgodnie z rozporzdzeniem pomoc psycholo-
giczno-pedagogiczna ma by udzielana przez
przedszkola, szkoy i placwki i ma polega
na wspieraniu rodzicw i nauczycieli w roz-
wizywaniu problemw wychowawczych
i dydaktycznych oraz rozwijaniu ich umiejt-
noci wychowawczych w celu zwikszania
efektywnoci pomocy psychologiczno-peda-
gogicznej dla uczniw.
Dla kogo jest IPET?
Indywidualne Programy Edukacyjno-Terapeu-
tyczne pisze si dla uczniw z niepenospraw-
noci, ktrzy posiadaj orzeczenie o potrze-
bie ksztacenia specjalnego. Orzeczenie takie
mog uzyska uczniowie:
niesyszcy,
sabosyszcy,
niewidomi,
sabowidzcy,
z niepenosprawnoci ruchow, w tym
z afazj,
z upoledzeniem umysowym,
z autyzmem, w tym z zespoem Aspergera,
z niepenosprawnociami sprzonymi,
uczniowie niedostosowani spoecznie i za-
groeni niedostosowaniem spoecznym.
W jaki sposb?
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna udzie-
lana przez szko, przedszkole lub placwk
jest dobrowolna i bezpatna. Udzielaj jej
uczniom nauczyciele, wychowawcy grup
wychowawczych oraz specjalici wyko-
nujcy zadania z zakresu pomocy psycho-
logiczno-pedagogicznej, w szczeglnoci
psycholodzy, pedagodzy, terapeuci peda-
gogiczni, logopedzi i doradcy zawodowi.
Zgodnie z przepisami rozporzdzenia szkoa
lub placwka musi zapewni uczniom:
realizacj zalece zawartych w orzeczeniu
o potrzebie ksztacenia specjalnego,
odpowiednie, ze wzgldu na indywidu-
alne potrzeby rozwojowe i edukacyjne
oraz moliwoci psychozyczne uczniw,
warunki do nauki, sprzt specjalistyczny
i rodki dydaktyczne
zajcia specjalistyczne,
inne zajcia odpowiednie ze wzgldu na
indywidualne potrzeby rozwojowe i edu-
kacyjne oraz moliwoci psychozyczne
uczniw, w szczeglnoci zajcia rewalida-
cyjne, resocjalizacyjne i socjoterapeutyczne,
przygotowanie uczniw do samodzielnoci
w yciu dorosym.
Dla kadego ucznia z niepenosprawno-
ci zostaje opracowany Indywidualny Pro-
gram Edukacyjno-Terapeutyczny. Podstaw
do jego opracowania jest wczeniejsza wielo-
specjalistyczna ocena poziomu funkcjonowa-
nia ucznia oparta na zaleceniach poradni psy-
chologiczno-pedagogicznej lub specjalistycz-
nej. IPET musi by dostosowany do indywidu-
alnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych
oraz moliwoci psychozycznych ucznia.
Kto tworzy IPET?
Program tworzy zesp powoany przez dyrek-
tora szkoy, przedszkola lub placwki zesp,
w skad ktrego wchodz nauczyciele i specja-
lici pracujcy z uczniem.
Prac tego zespou koordynuje wychowaw-
ca klasy, do ktrej uczszcza ucze. Jego za-
danie polega na gromadzeniu dokumentacji
z informacjami, zaleceniami i wskazwkami
innych nauczycieli oraz wynikw prac diagno-
stycznych specjalistw, ktrzy przeprowadzaj
wielospecjalistyczn ocen poziomu funkcjo-
nowania ucznia, a nastpnie odnotowuje ob-
szary wyznaczone do prowadzenia zintegrowa-
nych oddziaywa zespou.
Zesp, nie rzadziej ni raz w roku, dokonu-
je okresowej wielospecjalistycznej oceny pozio-
mu funkcjonowania ucznia, uwzgldniajc oce-
n efektywnoci pomocy psychologiczno-peda-
gogicznej udzielanej uczniowi oraz, w miar po-
trzeb, dokonuje modykacji programu. Oceny
poziomu funkcjonowania ucznia i modykacji
programu dokonuje si, w zalenoci od potrzeb,
we wsppracy z poradni psychologiczno-pe-
dagogiczn, w tym poradni specjalistyczn.
W posiedzeniach zespou mog bra udzia:
rodzice ucznia w czci dotyczcej ich
dziecka. O terminie posiedzenia zespou
i moliwoci uczestnictwa w jego pracach
zawiadamia ich dyrektor,
przedstawiciel poradni psychologiczno-pe-
dagogicznej, w tym poradni specjalistycz-
nej na wniosek dyrektora,
inne osoby, w szczeglnoci lekarze, psy-
cholodzy, pedagodzy, logopedzi lub inni
specjalici na wniosek rodzicw ucznia.
Wszystkie osoby biorce udzia w spotka-
niu zespou zobowizane s do nieujawniania
spraw poruszanych podczas spotkania.
Na jak dugo?
Program opracowuje si na okres, na jaki zostao
wydane orzeczenie o potrzebie ksztacenia spe-
cjalnego, nie duszy jednak ni etap edukacyjny.
Jak powinien wyglda IPET?
Nie ma jednego obowizujcego dla wszyst-
kich wzoru programu. Jego ukad zaley od
rodzaju niepenosprawnoci, nasilenia niedo-
stosowania lub poziomu etapu edukacyjnego.
Musi jednak zawiera wszystkie elementy wy-
mienione w rozporzdzeniu.
Co powinien zawiera IPET?
W programie powinny si znale informacje
dotyczce:
mocnych i sabych stron ucznia,
jego osigni rozwojowych,
moliwoci psychozycznych,
zainteresowa,
funkcjonowania w rodowisku szkolnym,
poziomu wiedzy i umiejtnoci,
trudnoci edukacyjnych,
trudnoci rozwojowych, czyli ogranicze
psychozycznych, problemw wychowaw-
czych i opiekuczych.
IPET nie jest programem nauczania, ale po-
winien zawiera cele edukacyjne i terapeutyczne,
czyli czy funkcje dydaktyczno-wychowawcz
z funkcj terapeutyczn.
Program okrela:
zakres dostosowania wymaga edukacyjnych
do indywidualnych potrzeb oraz moliwoci
psychozycznych ucznia,
rodzaj i zakres zintegrowanych dziaa
nauczycieli, wychowawcw i specjalistw,
prowadzcych zajcia z uczniem,
formy i metody pracy z uczniem,
ustalone przez dyrektora formy, sposoby
i czas udzielania pomocy oraz wymiar
godzin,
dziaania wspierajce rodzicw oraz zakres
wspdziaania z poradni psychologiczno-
-pedagogiczn i specjalistami,
zajcia rewalidacyjne, resocjalizacyjne i inne,
zakres wsppracy nauczycieli i specjalistw
z rodzicami.
Beata Korejwo
nauczyciel nauczania zintegrowanego w Szkole Podstawo-
wej nr 51 z Oddzialami Integracyjnymi w Katowicach
po co, dla kogo,
jak i inne pytania?
Poradnik Autystyczny 12
Dugo zastanawiaam si, czy powinien po-
wsta taki tekst, w ktrym opisz te wszystkie
mity i dobre rady, ktre syszymy my, Rodzi-
ce na temat autyzmu i teorii jego powstania.
O pomoc poprosiam zaprzyjanionych in-
nych Rodzicw, majcych dzieci z autyzmem
i Zespoem Aspergera.
Czytajc ich komentarze nie wiedziaam
czy mia si czy paka, czy rwa wosy
z gowy z przeraenia i rozpaczy.
Oto to, co ci Rodzice usyszeli:
Po zjedzeniu cukru jelita wytwarzaj opium
i dzieci chodz jak napane. To bya jedna
z najczstszych opinii i mnie osobicie najbar-
dziej ona ciekawi. Z drugiej za strony zasta-
nawia mnie produkcja narkotykw typu hero-
ina, extasy skoro mona da cukier. Podobn
reakcj rzekomo ma wywoywa rwnie
mleko. Na takie dictum bior drodowa bu-
eczk z mlekiem i id w niebyt. Ta teoria
jednak znajduje mnstwo zwolennikw
podawania suplementw, stosowania
diet bez uzgodnienia z lekarzem.
Mam si nie martwi, bo inte-
ligencja dziecku moe jeszcze
znikn. To usyszaa znajo-
ma w Urzdzie Miasta, od
pani w wydziale edukacji.
Przeraajce.
Dieta podstaw terapii. To
czsta opinia, ktr sysz ro-
dzice. Zatrwaajce jest to, e
sysz to od terapeutw, a wic
osb, ktre w teorii nie maj
pojcia o diecie, gdy nie maj
odpowiedniego wyksztacenia
kierunkowego. Osoby te jednak
bardzo czsto uzurpuj sobie
prawo do wygaszania takich tez,
bo gdzie co wyczytay. I owszem
dieta jest jak najbardziej wskazana
przy wszelkich nietolerancjach i aler-
giach. Ale co ma zrobi mama, ktrej
dzieci jdz tak wybirczo: mleko, kajzer-
ki, parwki i sodycze i terapeuta nakazuje
wprowadzi diet bez cukru, bez glutenu i bez
mleka? (przykad tego, co je dziecko pochodzi
od znajomej).
Znajomej zaoferowano przyklejanie plastrw
z nikotyn. Najmniejszy plaster o powierzch-
ni 7 cm
2
uwalnia 7 mg nikotyny na dob. Jak
wiadomo to do silna neurotoksyna i o jej
szkodliwoci na dzieci nie trzeba pisa.
Znajomi i rodzina czsto proponuj egzorcy-
zmy. Pokutuje te mit, e autyzm jest za brak
ochrzczenia dziecka czy te chodzenia do ko-
cioa. Innymi wersjami s: autyzm w dziecku
jest za grzechy rodzicw i e po ochrzczeniu
dziecka diabe z dziecka wyjdzie.
Na jednej z grup wmawiano zdesperowanym
rodzicom, e dla autystycznych dzieci wskaza-
na jest lewatywa z sody oczyszczonej. Wersje
lewatywy s rne. Pomylcie ile musz zno-
si te biedne dzieci.
Mitem jest te, e autyzm wzi si stad,
i jedna z mam kupia wzek dla dziecka
miesic przed porodem. Wyobracie so-
bie jednak jej wyrzuty sumienia i bicie si
z mylami!
Jedna z mam usyszaa, e autyzm jej dziecka
to jej wina i jej rodziny, bo jeden z czonkw
tej rodziny mia grube palce. Do dzi nie wie
kto i zastanawia si jaki zwizek maj gru-
be czy szczupe palce z autyzmem. Moe wy
wiecie?
Niektre dzieci podobno maj autyzm, bo
spay za blisko telewizora. Blisko? To
znaczy ile? Metr czy pi? Tego nie
wiadomo. Teoria jest jednak do faj-
na i waciwie pasujca do wszyst-
kiego.
I teoria bijca wszystko. Jedna
z mam usyszaa, e jej syn ma
autyzm, bo gdy on spa jak by
malutki to ona ksiki czytaa.
To wszystko syszymy my,
rodzice dzieci z autyzmem.
Od ludzi, ktrym wydaje si,
e wiedz co to autyzm. Jeli
chcesz wiedzie co to autyzm
nie wstyd si, zapytaj. Nie
traktuj naszych dzieci jak trdo-
watych, nasze dzieci nie zaraa-
j, nie s optane.
Magda Brzeska
pomysodawca serwisu Poradnik Autystyczny,
admin: strony Dzieci z autyzmem i zaburzeniami
pokrewnymi i grupy wsparcia na Facebook, Vortalu
o chorobach ukadu moczowego; wspautorka tek-
stw wita po szwedzku oraz ZUM jedna nazwa,
wiele znacze; jedno rozpoznanie, wiele objaww, au-
torka artykuu o rzeczywistoci matki dziecka autystyczne-
go oraz o szpitalach w Legionowie; prywatnie mama Miska
z Zespoem Aspergera.
nr 06, wrzesie 2014 13
Jzio urodzi si latem 1979 roku, jako
pierwszy syn modego maestwa. Ojciec
chopca by urzdnikiem w urzdzie miej-
skim, matka skoczya studia pedagogicz-
ne. Poniewa mama chorowaa, cia bya
wysokiego ryzyka z zaleceniem leenia ze
wzgldu na przedwczesne skurcze. Niestety
lekarzom nie udao si powstrzyma porodu
i w 32 tygodniu ciy, chopiec przyszed na
wiat przez cesarskie cicie.
Po porodzie okazao si, e dziecko nie od-
dycha sztucznie wentylowane zostao prze-
transportowane na lotnisko wojskowe gdzie
helikopterem, dostosowanym do transportu
noworodkw zabrano go do Centrum Zdro-
wia Dziecka. Okazao si, e oprcz niewy-
dolnoci oddechowej Jzio ma jeszcze wiele
innych powika typowych dla wczeniakw:
torbiele podtwardwkowe, wrodzone zapa-
lenie puc. Przez kilka najbliszych tygodni,
jego stan by krytyczny. Nikt nie wiedzia czy
przeyje. W tamtych czasach rodzice nie mo-
gli przebywa z malestwem w szpitalu, wic
kontakt ogranicza si do codziennych telefo-
nw z informacj: dziecko jeszcze yje, pro-
sz zadzwoni za kilka godzin.
Na szczcie po jakim czasie, stan chop-
ca zacz si poprawia i po okoo 3 miesicach
wypisano go do domu. Dosta ca mas zale-
ce lekarskich oraz informacj, e nie wiadomo
co bdzie z jego rozwojem. Lepiej eby rodzice
nastawili si, e bdzie dzieckiem wymagaj-
cym specjalnej opieki. Po takiej informacji ma-
estwo zadecydowao, e mama nie pjdzie do
pracy, tylko zostanie z Jziem w domu.
Rozwj chopca by dysharmonijny, do
pno zacz chodzi i mwi. Matka praco-
waa z nim w domu nie by on objty, ad-
n inn form terapii ani wsparcia. W latach
osiemdziesitych nie byo takich moliwoci.
Matka sama wyszukiwaa w literaturze spo-
soby, jak wspomaga rozwj chopca. W mi-
dzyczasie w rodzinie pojawi si drugi syn,
tym razem zdrowy.
Jzek nie uczszcza do przedszko-
la, gdy chorowa na siln astm oraz mia
stwierdzon nietole-
rancj glutenu adne
przedszkole w miecie
nie chciao go przyj.
Dodatkowo by dziec-
kiem do specycz-
nym: intelektualnie
rozwija si prawido-
wo, ale rozwj spo-
eczny, emocjonalny
i motoryczny chopca pozostawia wiele do
yczenia. Podczas pobytu w CZD, gdzie zdia-
gnozowano jego problemy zwizane z astm,
zauwaono problemy z adaptacj, kontaktami
spoecznym oraz emocjami. Zosta przebada-
ny przez psychologa, stwierdzono rozwj in-
telektualny powyej przecitnej co znacznie
uspokoio rodzicw.
Jest wczeniakiem, choruje na astm, nie
chodzi do przedszkola, to tak ma uspokaja-
li si rodzice. Gdy skoczy 6 lat i poszed do
zerwki, po kilku atakach dusznoci w szkole,
przyznano mu nauczanie indywidualne. Cho-
piec cay materia przerobi w domu, a w lek-
cjach uczestniczy rwnie jego modszy brat.
Poniewa ataki choroby osabiy si, do pierw-
szej klasy Jzio poszed ju normalnym trybem.
Oczywicie w szkole jego problemy nasiliy
si. Nie mia adnego przyjaciela a cz cho-
pakw z klasy znalaza w nim koza oarnego,
co tylko nasilio kopoty. Mia problemy by od-
nale si w grupie. Zaczy si te trudnoci
szkolne. Pisa jak kura pazurem, mwi gono
nauczycielom co o nich myli, przez co rodzi-
ce byli niejednokrotnie wzywani nna dywanik.
W sytuacji wymiewana reagowa agresj i dzi-
wacznym zachowaniami, co oczywicie tylko
pogarszao spraw. Doszo do tego, e zniena-
widzi szko i nie chcia do niej chodzi.
Mia, te swoje sukcesy. Jego konikiem
bya wiedza o spoeczestwie, mia z niej same
6 i startowa w olimpiadzie szkolnej a wiedz
na tematy polityczne przewysza swojego na-
uczyciela.
Dalej nie mia adnego przyjaciela, a kole-
dzy przychodzili do niego jedynie po to, eby
pogra na komputerze (w tych czasach by
to rarytas). Kontakty z bratem si rozluniy,
gdy mody poszed do szkoy i tam rewelacyj-
nie odnalaz si w grupie szkolnej, zacz te
trenowa pywanie co cakowicie go pocho-
no na wiele lat.
Jzio coraz gorzej radzi sobie w grupie
rwieniczej, doszo do tego e zosta pobity
przez kolegw z klasy i mia wstrzs mzgu.
Spraw zainteresowaa si dyrekcja szkoy,
co na jaki czas przynioso mu spokj. Fia-
skiem skoczy si take przymusowy wy-
jazd na kolonie, w celu uspoecznienia co
mieli na uwadze rodzice chopca. Wkrtce
po wyjedzie zostaj zaalarmowani, e ich
syn zachowuje si dziwacznie: pyskuje wy-
chowawcom ( tzn. mwi, co myli), nie chce
bra udziau w grach i zabawach, cigle sie-
dzi w domku a w 30-stopniowe upay zakada
sweter. Jzio kolejny raz zostaje pomiewi-
skiem i nadane mu zostaje przezwisko wi-
rus. Rodzice w kocu zlitowali si nad nim
i zabrali go ku jego wielkiej radoci. Cho-
pak skoczy szko podstawow jako redni
ucze, i dosta si do liceum.
I tu kolejne problemy. Nie umia si za-
adaptowa w nowej grupie, rwienicy zaczli
namiewa si z jego wygldu, gdy nastola-
tek niezbyt dba o siebie: chodzi w niemod-
nych i nie pasujcych do siebie ubraniach, mia
obciachow fryzur. Nie mia potrzeby pod-
ania za mod a kada interwencja rodzicw
i brata w tym zakresie, koczya si klsk.
Na lekcjach WF chopak by klasowym po-
miewiskiem, miali si z niego nawet nauczy-
ciele by ogromn niezdar i cia-
HISTORIA
JZEFA
czyli o mczynie,
ktremu w wieku 30 lat
zdiagnozowano autyzm
Historia Jzia jest autentyczna, jest to
opowie o modym mczynie u ktrego
w wieku 30 lat stwierdzono Zesp Aspergera.

s.14
Poradnik Autystyczny
majd. Zaprzyjani si jednak z koleg, ktry
rwnie by outsiderem, a po jakim czasie do
ich paczki doczy kolejny, rwnie oryginal-
ny i wymiewany przez szkolne towarzystwo.
Chopaki spotykali si co jaki czas, to-
czc lozoczno-egzystencjalne dysputy,
ogldajc wsplnie lmy i grajc w gry kom-
puterowe. aden z nich nie mia dziewczyny,
nie spdzali czasu w sposb typowy dla r-
wienikw: na imprezach, randkach, spotka-
niach towarzyskich. Po zdanej maturze, J-
zef dosta si na wymarzone studia politolo-
giczne. Wyjecha do innego miasta i zamiesz-
ka ze star ciotk, ktra zawsze go lubia i w
czasie studiw mu matkowaa. Nie by wic
sam w wielkim miecie, mia swojego anio-
a stra.
Czas studiw mija bardzo szybko. Cho-
pak by pilnym, zdyscyplinowanym studen-
tem. Nie opuci adnych zaj z wasnej
woli, moga go powstrzyma jedynie 40-stop-
niowa gorczka. Od czasu do czasu jedzi do
rodzicw, bardzo rzadko spotyka si z bra-
tem. Mia dwch kolegw, ktrzy tak jak on
byli uwaani za dziwakw.
Na studiach raczej go nie szykanowano,
niektrzy studenci nawet prosili go o notatki,
czy wytumaczenie pewnych zawioci mate-
riau, co przyjmowa z wielk radoci. Uwiel-
bia czu si potrzebny, co niezbyt czsto mu
si przytraao. Przez jaki czas umawia si
nawet, z pewn dziewczyn z roku, ale szyb-
ko si okazao, e interesowa j raczej port-
fel modego mczyzny a dodatkowo, e jest
ona pod staym nadzorem psychiatrycznym ze
wzgldu na dwubiegunow chorob afektyw-
n. Odkrycie tego ostatniego faktu, Jzef za-
wdzicza swojej ciotce, ktra miaa znajomo-
ci w wiecie medycznym i pewne dowiad-
czenie w tym temacie.
Chopak skoczy studia i z dyplomem ma-
gistra obronionym na dobry, wkroczy w do-
rose ycie. Ciekawostk jest fakt, e nie mo-
gc znale swoich pantoi na obron, ktre
w ostatnim momencie si gdzie zapodziay,
poycza od ciotki buty jej ma nieboszczka,
ktre s w podobnym rozmiarze. Drobnym
szczegem jest fakt, ze buty s na kouszku,
a Jzio broni si w lipcu w 30-stopniowe upay
i twierdzi, e mu wcale nie byo gorco.
Po ukoczeniu studiw mczyzna podj
sta absolwencki, po ktrym niestety nie za-
proponowano mu pracy. Zmuszony zosta do
powrotu do rodzicw, gdzie owszem dosta
prac, ale nie w zawodzie i niestety poniej
kwalikacji. Po kilku miesicach umowa nie
zostaa przeduona, nie chcia kombinowa,
dalej mwi to, co myli, sztywno trzyma si
norm i regulaminw. Potra nawet szefowi
powiedzie, e ten nie ma racji, wic podzi-
kowano mu za wspprac.
Kolejna praca, jeszcze gorsza i scenariusz
znowu si powtrzy. Zosta bezrobotny. B-
dc na bezrobociu, chopak szybko przyzwy-
czaja si do ycia na zasiku. W domu ma
wikt i opierunek. Po odbbnieniu kilku domo-
wych obowizkw, ma czas na czytanie ksi-
ek, ogldanie lmw i surfowanie po Interne-
cie. Niestety zasiek si skoczy a Jzef nadal
nie ma pracy, by na kilku rozmowach, ale nie
umia si dobrze zaprezentowa.
Po kilku miesicach nic nie robienia, rodzi-
ce stawiaj go pod cian musi znale sobie
prac, jak nie w rodzinnym, to w innym mie-
cie. Niechtnie chopak wyjeda do duego
miasta, gdzie na pocztku pomagaj mu krew-
ni. Do szybko znajduje prac, oczywicie
poniej kwalikacji i nisko patn, potem znaj-
duje mieszkanie. Niestety scenariusz si po-
wtarza traci prac, potem kolejn i kolejn. Po-
dobnie z mieszkaniem, w pierwszym wsplo-
katorzy dziekuj mu za wsplne mieszkanie po
3 miesicach, podobno nie pasuje do ich stu-
denckiego klimatu. W drugim ju po miesicu
musi si wyprowadzi, sytuacja jest niejasna.
Do trzech razy sztuka, Jzef traa do kolejne-
go mieszkania. Czas pokae czy tym razem mu
si uda zagrza tam miejsca.
Niepowodzenia chopaka zaczynaj moc-
no zastanawia najbliszych. Po obejrzeniu
programu w telewizji o wysoko funkcjonuj-
cych autystach oraz rozmowie z ciotk Jzia,
nauczycielk, ktra bya na szkoleniu na temat
pracy z uczniem z Zespoem Aspergera, pewne
rzeczy zaczynaj si ukada w cao. No ale
co tu zrobi? Gdzie szuka wsparcia? Przecie
to 30-letni mczyzna a nie dziecko. W ko-
cu ciotce udaje si dotrze do terapeuty, ktry
jako jeden z niewielu pracuje z dorosymi ZA.
Psycholog zgadza si spotka z mam Jze-
fa. Po szczegowym wywiadzie, terapeuta wy-
znaczy terminy spotka indywidualnych z sy-
nem. Mama bardzo chciaa dowiedzie si czy
jej syn ma ZA, ale nie udao jej si nic dowie-
dzie w tej kwestii, potrzebny by czas. Proble-
mem byo przekonanie, gwnego bohatera do
udziau w konsultacjach. Przecie jest zdrowy
a psycholog raczej nie zaleca informowania
w jakim konkretnym celu s spotkania. Ustalo-
no, e powysze spotkania bd nazywane co-
achingiem indywidualnym w celu poprawienia
umiejtnoci autoprezentacji i innych niezbd-
nych na wspczesnym rynku
pracy.
Tak wic, po kilku spotka-
niach diagnostycznych, na ktre
Jzef uczszcza z coraz wik-
szym zdziwieniem i zaciekawie-
niem, obydwoje rodzice zosta-
li zaproszeni na omwienie dia-
gnozy. Okazao si, e zgodnie
z przypuszczeniami, Jzef jest
bardzo wysoko funkcjonujcym
autyst. Przejawia klasyczne ob-
jawy, w rnym stopniu nat-
enia. Posiada te znaczne za-
burzenia integracji sensorycz-
nej oraz bardzo niskie poczucie
wasnej wartoci. Rodzice zosta-
li poinstruowani, jak postpowa
z synem, eby mu maksymalnie
pomc. Zaczto te zastanawia,
si czy potrzebna mu ocjalna
diagnoza oraz informacja o tym,
e jest ZA. Rodzice w kocu za-
decydowali, e nie bd informo-
wa syna o jego zaburzeniu i nie
podejm si przeprowadzenia
ocjalnej diagnozy. Czy susznie? Myl, e tu
zdania mog by podzielone.
Chopak zacz regularnie chodzi na tera-
pi, ktra staa si nawet miym urozmaiceniem
jego ycia, polubi cotygodniowe spotkania
z terapeut. Po jakim czasie okazao si, e
w kolejnej pracy zacz by chwalony, a nawet
dosta niewielk podwyk. I nie zosta wyrzu-
cony z kolejnego mieszkania, tylko od kilku lat
spokojnie sobie w nim mieszka.
Oczywicie jego ycie nie zmienio si jak
za uyciem czarodziejskiej rdki, dalej by
samotnikiem, gadu, mia problemy z orga-
nizacj dnia codziennego i doborem ubra do
sytuacji i pogody. Dalej pracowa za najnisz
krajow, strzela liczne gafy w towarzystwie
i le znosi wszelkie zmiany. Natomiast jego
szaro-bure ycie, w ktrym dominoway klski
i niepowodzenia, nabrao troch janiejszych
barw. Mona sobie tylko sprbowa wyobra-
zi jak mogaby potoczy historia Jzefa, gdy-
by urodzi si 20 lat pniej...
Aktualnie Jzef przebywa za granic, sam
dojrza do zmiany i zadecydowa o wyje-
dzie. Z pomoc przyjaciela ze studiw wy-
jecha, znalaz mieszkanie i prac. Dalej jest
sam, z rodzin kontaktuje si do rzadko.
Jest w peni samodzielny i sam kreuje swoje
ycie. Wprawdzie nie jest do koca szczli-
wy, ale utrzymuje si sam, co w Polsce byo
trudne. Na razie nie zamierza wraca, co b-
dzie dalej, czas pokae.
Historii wysuchaa i opisaa:
Aleksandra Charziska
pedagog specjalny, terapeuta integracji sensorycznej, spe-
cjalista diagnozy i terapii pedagogicznej. Obecnie wsppra-
cuje ze Stowarzyszeniem dla Rodzin gdzie zajmuje si dia-
gnoz oraz terapi SI oraz Fundacj MaMa i Fundacj Sto
Pociech w Warszawie, w ktrych prowadzi darmowe indy-
widualne konsultacje SI oraz warsztaty z zakresu wpierania
rozwoju sensomotorycznego poprzez zabawy i aktywnoci
(od niemowlt do uczniakw). Jest take polskim ekspertem
i doradc dot. Memoli czyli multisensorycznej koyskohu-
tawki. Mama na urlopie wychowawczym.