BUDOWA I ROLA SKRY

WARSTWY ODDZIELAJCE ORGANIZM OD RODOWISKA ZEWNTRZNEGO

* bezkrgowce
okryw ciaa chronic gbiej pooone narzdy tworzy nabone !e"no#a$%&#o#', czsto wytwarzajcy o%($e ()&')*+),
- jest bardzo dobrze rozwinity u stawonogw (wz!ocniony b,aa-,, ./,&'n0 oraz %o*a-, #a1n,a tworzy zewntrzny szkie"et
cakowicie nieprzepuszcza"ny d"a wody)
- nabonkowy #ad paszcza wikszo$ci !iczakw wytwarza ochronn -)%2*+
* krgowce (w ty! czowiek)
- najbardziej sko!p"ikowany rodzaj powoki %($a
3 ro$"iny
a) $'2o"e$-a zewntrzna warstwa ochronna -o"'./ o$2en,
b) e1,"e$-a
ywa tkanka okrywajca *,4.,e , -o"e o"'5,
- zbudowana jest z ,*) $o"2a!(# o-($e, w ty! tworzcych a1a$a&' %21a$o#e
- u!o"iwia #'-,an+ 5a2o#0
- 1$2e1)%2.2a 1$o-,en,o#an,e 4#,e&*ne niezbdne ko!rko! !ikiszowy! do #otosyntezy (wikszo$% ko!rek epider!y nie !a
ch"orop"astw)
- zewntrzna powierzchnia ko!rek epider!y pokryta jest warstw sabo przepuszcza"n d"a pary wodnej )&')*0 (jej skad
che!iczny jest od!ienny ni kutyku"i bezkrgowcw)
- epider!a cz$ci ro$"in wytwarza #'%1e.!a*,2o#ane #'$o%&, rnego rodzaju #o%, !ogce z!niejsza% transpiracj (np&
tworzce kutner) "ub o*.e penice #unkcje ochronne
c) o$o#,.a okrywa %&a$%2e o"'5, , o$2en,e ro$"in o wtrny! przyro$cie na grubo$%
ZMIENNOCIE6LNO7
* te!peratura ciaa organiz!u z!iennociep"nego z!ienia si wraz z te!peratur otoczenia
* pazy i gady
STA8OCIE6LNO7
* organiz! staociep"ny przez cay rok, !i!o z!ian te!peratur $rodowiska, utrzy!uje wysok, prawie sta te!peratur ciaa
* ptaki, ssaki, czowiek
* wy!aga istnienia zoonych !echaniz!w ter!oregu"acyjnych
* w %&$e9,e o-9o$&) &e$-,.2ne5o ('() '*)) nasz organiz! ponosi naj!niejsze +koszty, utrzy!ania staej te!peratury ciaa
- zbyt niska te!peratura
* na chwi"owy spadek te!peratury nasz organiz! reaguje +gsi skrk, (szcztkowy !echaniz! stroszenia wosw), zwenie! naczy-
krwiono$nych skry i drenie! !i$ni (&e$-o5ene2a "$:en,o#a)
* je$"i bdzie!y duej znajdowa"i si w obnionej te!peraturze, nasz organiz! przyspieszy +wytwarzanie ciepa, przez podniesienie
te!pa !etabo"iz!u, !&in& dziki zwikszeniu pozio!u hor!onw tarczycy (&e$-o5ene2a be2"$:en,o#a)
* zbyt niska te!peratura doprowadzi do /,1o&e$-,, (obnienie ciepoty ciaa) i $!ierci z wychodzenia
* na niewie"ki wzrost te!peratury powyej stre#y ko!#ortu organiz! reaguje rozszerzenie! skrnych naczy- krwiono$nych,
pogbienie! oddechw i nieznaczny! wzroste! te!pa pracy serca
* nastpnie nastpuje wz!oone wydzie"anie potu
* w suchy! i gorcy! powietrzu przez skr i z puc !ona straci% nawet ." wody w cigu h
* !oe to doprowadzi% do nad!iernego odwodnienia organiz!u
* utrzy!ywanie si bardzo wysokiej te!peratury zewntrznej prowadzi z czase! do zaa!ania zabezpiecze- ter!icznych, /,1e$&e$-,,
(przegrzania) i $!ierci
* wz!oone wytwarzanie "ub straty ciepa zwizane s z aktywno$ci o$rodkw z"oka"izowanych w 1o"#25($2), okre$"anych jako
o4$o", &e$-o$e5)*a.'!ne oraz pooonego w 4$("-(25o#,) o4$o"a "$:en,a -,+4n, %2,e*e&o#'./
6ODSTAWY ;IGIENY SKRY
a) &$0"2, -o"2,e<.2'
* powstaje przez nad!iern aktywno$% gruczow ojowych i potowych powodowan z!iana!i hor!ona"ny!i
* dochodzi do zaczopowania porw skry przez tzw& zaskrniki utworzone z oju i !artwych ko!rek skry
* z!iany trdzikowe zwikszaj podatno$% skry na in#ekcje (nie na"ey wyciska% zaskrnikw)
* stosuje si preparaty wysuszajce i oczyszczajce
* uporczywy trdzik wy!aga zastosowania antybiotyku (konieczna konsu"tacja z der!ato"ogie!)
b) 1,e*+5na.!a %($'
* codzienne !ycie
* stosowanie odpowiednich kos!etykw pie"gnujcych skr
c) 1$o-,en,o#an,e U=
* szkod"iwe d"a zdrowia
* na"ey stosowa% kos!etyki chronice skr przed szkod"iwy! wpywe! nad!iernego opa"ania
* szczeg"nie naraone na szkod"iwy wpyw pro!ieniowania /01 i /02 s osoby z jasn karnacj
* intensywne opa"anie prowadzi do powstania oparze- skry, wywouje jej przedwczesne starzenie si, a niekiedy take z!iany
nowotworowe
* niewie"ka i"o$% !e"aniny w skrze !a swoje za"ety
* w okresie jesienno-zi!owy! ko!rki skry osb z bardzo jasn karnacj atwiej przeksztacaj prekursor wita!iny 3 w jej ostateczn
#or!
d) 2-,an' ba$#n,o#e
* na og nieszkod"iwe
* cz$% z nich !oe u"ec zezo$"iwieniu prowadzce!u do rozwoju .2e$n,aa 2o4*,#e5o
SKRA
BUDOWA
Na%($e
* wodoszcze"na warstwa oddzie"ajca
tkanki naszego ciaa od otoczenia
* zbudowany z tkanki nabonkowej
wie"owarstwowej paskiej
* z naskrka powstaj "iczne #'&#o$'
$o5o#e4 sier$%, rogi i pazury (pazy,
gady), dziub, uski, pira (ptaki)
paznokcie, wosy (czowiek)
S($a #a4.,#a
Wa$%&#a
1o"%&a#o#a
* ochrona ciaa przed utrat wody
* ochrona przed uraza!i !echaniczny!i
* ochrona przed uraza!i ter!iczny!i
* ochrona przed uraza!i che!iczny!i
* ochrona przed uraza!i $wiet"ny!i
* ochrona przed wnikanie! drobnoustrojw
chorobotwrczych, np& wirusw, bakterii oraz
grzybw
* ochrona cz$ciowa przed wpywe!
pro!ieniowania u"tra#io"etowego
* #unkcje czuciowe odbir in#or!acji ze
$rodowiska zewntrznego
* wydzie"anie rnych substancji
* #unkcja oddechowa u gadw
* cznotkankowa, wie"owarstwowa
* znajduje si tu duo wkien ko"agenowych, ktre nadaj jej
e"astyczno$% i wytrzy!ao$% !echaniczn
* znajduj si tu "iczne naczynia krwiono$ne i zako-czenia
nerwowe, !i$nie i ko!rki barwnikowe (!e"atocyty)
* zako-czenia nerwowe zapewniaj !&in& czucie dotyku,
ucisku, zi!na, ciepa oraz b"u
* zanurzone tu s wosy oraz gruczoy ojowe i potowe
* (! wydzie"ina gruczow ojowych, natuszcza naskrek i
wosy
* 1o& wydzie"ina gruczow potowych, skada si gwnie z
wody z pewn i"o$ci ch"orku sodu i !ocznika, wydzie"anie
potu zwizane jest z ter!oregu"acj oraz !echaniz!a!i
obronny!i
* "inie papi"arne rzdy charakterystycznych i
niepowtarza"nych wzorw wynioso$ci skry wa$ciwej
(brodawek skrnych), badanie! i porwnywanie! "inii
papi"arnych d"a ce"w po"icyjnych zaj!uje si dakty"oskopia
* gbsza,
* sta"e zachodz tu
intensywne podziay
ko!rkowe (!itozy),
powstajce ko!rki
wypychaj starsze ku grze
* niektre ko!rki tej
warstwy produkuj rwnie
-e*an,n+ (brzowy barwnik
chronicy przed wpywe!
pro!ieniowania /0
Wa$%&#a
$o5o#a
* zewntrzna
* ko!rki wypychane z warstwy
podstawowej stopniowo u"egaj tu
rogowaceniu (produkuj kreatyn),
obu!ieraj i zuszczaj si
* warstwa ta wytwarza "iczne
gruczoy4 4*)2o#e (ryby, pazy),
!a"o#e (gady, pazy), )1$o#e
(ptaki), 1o&o#e, o!o#e, -*e.2ne
>%)&o#e przeksztacone
gruczoy potowe), #onne (ssaki)
6o"%($na &ana
&)%2.2o#a
* zanurzone s tu
cz$ciowo wosy,
gruczoy ojowe i
potowe
?UNKCJE
* #o% ochrona, obrona, izo"acja skry
* ba$#n, ochrona przed dziaanie! pro!ieniowania /0
* .,ao "o&'o#e odbieranie wrae-, np& ciepo, zi!no, grupa
nerww skoncentrowana w jedny! !iejscu
* 5$).2o o!o#' wydzie"ina chroni przed pkanie! i
wysychanie!
* -,+%,e< 1$2'#o%o#' skurcz powoduje tzw& gsi skrk
* 5$).2o 1o&o#' wydzie"anie potu, ochodzenie
* ne$# przekazywanie in#or!acji
* na.2'n,e $#,ono4ne odywianie skry
* &ana &)%2.2o#a izo"acja ter!iczna
Ro*a &e$-o$e5)*a.'!na
sko!p"ikowany rodzaj powoki oddzie"ajcy organiz! od
$rodowiska zewntrznego, nie jest rwno!iernie
roz!ieszczona, twardsza na stopach, a cie-sza na gowie&