You are on page 1of 11

RECEPTORY

- liczne wyspecjalizowane struktury, pozwalajce na odbieranie bodcw


- receptorem moe by pojedyncza komrka receptorowa lub cay organ zbudowany z wielu komrek
ODBIERANIE BODCW
recepcja - rejestrowanie zmian zacodzcyc w !rodowisku zewn"trznym i wewn"trznym, polega na zamianie rnorodnyc sygnaw
optycznyc, akustycznyc, mecanicznyc czy cemicznyc na impulsy nerwowe, ktre przewodzone s przez neurony
- integracja obrbka impulsw nerwowyc, ktre docieraj do odpowiednic o!rodkw mzgowia lub rdzenia kr"gowego
- swoiste decyje przetworzone impulsy, w"druj do e#ektorw $narzdw wykonawczyc% umoliwiajc odpowiednie reakcje
- !odiec ade"watny #swoisty$ carakterystyczny dla danego receptora $wi"kszo! receptorw cecuje wzgl"dna specy#iczno! w
stosunku do danego bodca, wyjtkiem s nocyreceptory receptory blu%
E%&TERORECEPTORY INTERORECEPTORY
odbieraj bodce ze
!rodowiska wewn"trznego
- narzd wzroku
- kubki smakowe j"zyka
- nabonek w"cowy nosa
- skrne receptory dotyku, ucisku, zmian
temperatury i blu
& narzd sucu
odbieraj bodce ze !rodowiska
zewn"trznego
WI&CERORECEPTORY PRIOPRIORECEPTORY'
RECEPTORY &TAWOWO(
)I*+NIOWE
- w !ci"gnac, stawac i mi"!niac
& narzd rwnowagi
donosz o stanie narzdw
wewn"trznyc, np' jelit, odka
czy puc
POB,D-A./CE
- wydzielane ne0ropre"a1ni"i wywouj w bonie nast"pnej komrki
postsynaptyczne potencja2y po!0daj3ce $EP&P%
- s to niewie4"ie a!0renia po4aryacji spocyn"owej $rnica
potencjaw jest nieco mniejsza%
- w ten sposb !2ona ta staje si" jedynie !ardiej wra54iwa, gdy nie
zawsze pobudzenie synapsy daje pobudzenie nast"pnej komrki
- takie wa!ciwo!ci wykazuje !2ona dendryt6w i cia2a "o76r"i nerwowej,
co daje bardzo wan korzy! 7o5na s07owa8 po!0denia w casie i
prestreni $inaczej ni w pojedynczym neurycie
- je!li ilo! wyadowa $w jednostce czasu% w komrce poprzedzajcej jest
dua, to e#ektem b"dzie wi9"senie wydie4ania 7ediatora EP&P
rnyc impulsw b"d si" sumoway, a osign "rytycny potencja2
depo4aryacyjny
- je!li do danej synapsy docodzi kilka zako(cze(, to e#ekt ic wyadowa
take b"dzie si" sumowa, co daje moliwo! zbierania impulsw o rnej
cz"stotliwo!ci i)lub z rnyc kierunkw
- przykadowo jedna komrka nerwowa moe zosta pobudzona przez trzy
inne przewodzce sygnay z rnyc miejsc
- neuroprzekaniki pobudzajce* acety4oc:o4ina $Ac: poc:odna c:o4iny i
"was0 octowego%, adrena4ina, noradrena4ina, dopa7ina
;A),./CE
- wydzielane 7ediatory wywouj w bonie
nast"pnej komrki postsynaptyczne potencja2y
:a70j3ce $IP&P%
- bona postsynaptyczna pod wpywem
neuroprzekanika ulega :iperpo4aryacji i staje si"
7niej wra54iwa, co powoduje 7niejsenie
a"tywno<ci :a7owanej "o76r"i $+,-, take
mona sumowa%
- mediatory amujce* =ABA $"was =a77a-
a7ino7as2owy pocodna "wasu
g40ta7inowego%, g4icyna
ROD-A.E &YNAP& #patr ((( nar3d s20c:0$
OPONY )-=OWO(RD-ENIOWE #patr ((( !0dowa 0"2ad0 nerwowego$
& otaczaj rdze( i mzgowie
& ko!ci, opony i pyn mzgowo-rdzeniowy apewniaj3 oc:ron9 bardzo delikatnej tkance nerwowej przed wstrzsami i uszkodzeniami
OPONA TWARDA
& najbardziej zewn"trzna
& wy!ciea elementy szkieletowe
$mzgoczaszk" i kana rdzeniowy
kr"gosupa%
PA.*C-YNW%A
& !rodkowa bona,
& ogranicza przestrze(
podpaj"czynwkow wypenion
pynem mzgowo-rdzeniowym
NAC-YNIW%A
& wewn"trzna bona,
& !ci!le przylega do powierzcni mzgowia i
rdzenia kr"gowego,
& specjalna budowa !cian naczy( krwiono!nyc
tej bony powoduje, e sprawnie przenika przez
nie woda, gazy oddecowe i glukoza, dzi"ki
temu o!rodkowy ukad nerwowy jest cz"!ciowo
croniony przed wnikaniem substancji, ktre
mogyby zakci jego dziaanie $std okre!lenie
!ariera "rew(76g%
NAR-/D -)Y&>, ( O%O
? spoj6w"a delikatna, przezroczysta bona pokrywajca rogwk" i wewn"trzn
powierzcni" powiek, jej powierzcnia zwilana jest przez wydzielin" gruczow
zowyc
.arzd wzroku - budowa
ga2"a ocna
$trjwarstwowa !ciana%
nar3dy dodat"owe
& !rwi
& powie"i
& spoj6w"i
& nar3d 2owy
& aparat r0c:owy
o"a
B2ona w26"nista
$zewn"trzna%
B2ona nacyniowa
$!rodkowa%
& tward6w"a
$w tylnej cz"!ci gaki,
nieprzezroczysta%
& rog6w"a
$przezroczysta,
w przedniej cz"!ci gaki%
Warstwa
wewn9trna
& siat"6w"a
$!wiatoczua%
& t9c6w"a
$barwna%
& cia2o r9s"owe
& nacyni6w"a
OBRA- NA &IAT%WCE
& przezroczyste elementy gaki ocznej tworz ukad
zaamujcy i skupiajcy promienie !wietlne docodzce do
oka
& #ala !wietlna przecodzi przez rogwk", komor" przedni
oka $wypenion pynem%, renic", soczewk" i
galaretowate ciao szkliste
& ostatecznie !wiato pada na siatkwk" powstaje tam
obraz rzeczywisty, pomniejszony, odwrcony
& s tu dwa rodzaje wa!ciwyc @otoreceptor6w
- pr9ci"i nie pozwalaj na rozrnianie kolorw i
precyzyjne widzenie, s to komrki bardzo czue,
pobudzaj je ju pojedyncze kwanty !wiata, dzi"ki czemu
umoliwiaj widzenie nawet o zmierzcu
- cop"i mniej czue ni pr"ciki, zawodz w
ograniczonym o!wietleniu, gdy jest jasno pozwalaj na
tworzenie obrazw ostryc $poniewa rozmieszczone s
gwnie w p4a7ce 562tej, gdzie znajduje si" obszar
najprecyzyjniejszego widzenia% i barwnyc $gdy rni si"
od siebie wraliwo!ci na #ale !wiata* niebieskiego,
zielonego i czerwonego, kombinacja pobudze( rnyc
czopkw daje pene wraenie odbioru barw, natomiast
rwnomierne pobudzenie wszystkic wraenie bieli%
& a"res @a4 <wiat2a widia4nego dla czowieka mie!ci
si" w granicac ok' /00-100nm
A%O)ODAC.A O%A
- przystosowanie oka ludzkiego do obserwacji
obiektw z rnej odlego!ci zmieniajc ksztat
soczewki
- je!li obiekt znajduje si" dalej ni punkt dali
$2m% to oko nie akomoduje i si" nie m"czy,
jest to tzw' stan spocyn"owy
- w miar" zmniejszania si" odlego!ci od
obiektu nast"puje odrucowy skurcz mi"!nia
ciaa rz"skowego, ktry powoduje, e
soczewka przyjmuje ksztat coraz bardziej
kulisty $ogniskowa zmienia si" w taki sposb,
e obraz skupiony jest cay czas na siatkwce%
- je!li jednak obiekt znajdzie si" w mniejszej
odlego!ci od oka ni punkt bliszy $u dzieci
ok' 30cm z wiekiem moliwo!ci adaptacji do
widzenia z mayc odlego!ci malej%, to obraz
stanie si" nieostry
- ocena zmiany pooenia przedmiotu wymaga
te skoordynowanyc rucw gaek ocznyc,
jest to moliwe dzi"ki czynno!ci aparat0
r0c:owego o"a, ktrego najwaniejszym
elementem s 7i9<nie ewn9trne oc0
RODOP&YNA
& biako, purpura
wzrokowa, znajduje si"
w zewn"trznyc
cz"!ciac komrek
wraliwyc na !wiato
4pyw
!wiata
O+RODE% W-RO%OWY
P>ATA POTYAIC-NE=O
%RE&O)-=OWIA
& 5naliza i scalanie impulsw
nerwowyc
Nerw
wro"owy
& -amoistne odtwarzanie
rodopsyny w czopkac i
pr"cikac
.iebiakowy
retinen
$pocodny
witaminie 5%
6iakowa opsyna
i7p04sy
e4e"trycne w
bonie
komrkowej
receptora,
)-=OWIE
& 7rjwymiarowy obraz
C;E)I-) WID-ENIA
WADY I C;OROBY W-RO%,
- ocy 7iarowe prawidowo skupiaj promienie !wietlne dokadnie na siatkwce
- ocy nie7iarowe nieprawidowo skupiaj promienie !wietlne, zwizane z tym s
wady widzenia
& "r6t"owrocno<8 sia re#rakcyjna oka jest zbyt dua i promienie skupiane s
przed siatkwk, powstaje rozmazany obraz, korekta polega na dobraniu odpowiednic
soczewek rozpraszajcyc albo na laserowym zmody#ikowaniu krzywizny rogwki
& da4e"owrocno<8 sia re#rakcyjna oka jest zbyt maa i promienie !wietlne
skupiane s za siatkwk, korekta polega na dobraniu odpowiednic soczewek
korygujcyc
& astyg7aty7 sia amica oka nie jest rwnomierna $przyczyn moe by
nieprawidowa krzywizna rogwki%, powstajce na siatkwce obrazy b"d rozmazane ze
wzgl"du na nierwnomierno! skupiania #al !wietlnyc biegncyc z rnyc kierunkw,
koryguje si" soczewkami cylindrycznymi $wycinek walca% lub torycznymi $wycinek
8beczki9%
- powane scorzenia wzroku
& a87a "atara"ta, zm"tnienie soczewki oka, przyczyn moe by starzenie si"
narzdu wzroku lub in#ekcja, niekiedy powoduje konieczno! operacyjnej wymiany
soczewki
& jas"ra zesp corb oka wyst"pujcy zazwyczaj u osb starszyc lub na skutek
stanw zapalnyc narzdu wzroku, objawy to m'in' wzrost ci!nienia pynu w gace
ocznej, zaburzenia krenia krwi w oku, najpowaniejszy skutek tyc zjawisk to
degeneracja elementw nerwowyc siatkwki, cory cierpi wwczas na zaw"enie pola i
niedomaganie ostro!ci widzenia, leczenie polega na podawaniu !rodkw
#armakologicznyc obniajcyc ci!nienie pynw w oku, w bardziej zaawansowanyc
stadiac konieczna jest interwencja cirurgiczna
- liczba #al !wietlnyc docierajca do siatkwki zaley przede wszystkim od wielko!ci renicy, ktrej !rednica jest
kontrolowana dzi"ki odrucowi bezwarunkowemu przez skurcze odpowiednic komrek mi"!niowyc gadkic
t"czwki $zwi"kszenie nat"enia !wiata powoduje zw"enie renicy, gdy nat"enie maleje, renica si" rozszerza%
- impulsy biegnce z przy!rodkowej cz"!ci siatkwki kadego oka $od strony nosa% przecodz w skrzyowaniu
wzrokowym na drug stron", nie dotyczy to in#ormacji zbieranyc z bocznyc cz"!ci siatkwki kadego oka

NAR-/D -)Y&>, ( ,C;O .arzd sucu - budowa
0c:o
ewn9trne
0c:o <rod"owe
& s"6rno(c:r9stna
7a25owina 0sna
& prew6d
s20c:owy
ewn9trny
zamkni"ty przez
bon" b"benkow
0c:o wewn9trne
& skomplikowana komora
zawierajca elementy
boniaste wypenione
!rdconk $pynem%
& !29dni" narzd
rwnowagi, w jego skad
wcodz przedsionek i trzy
kanay pkoliste
& <4i7a" narzd sucu
& ja7a !9!en"owa
ogranicza uco !rodkowe,
znajduj si" tu trzy kosteczki
sucowe* 72otece",
"owade2"o i stre7i3c"o
& tr3!"a s20c:owa czy
jam" uca !rodkowego z
gardem, wyrwnuje ci!nienie
po obu stronac bony
b"benkowej
C-,CIE RWNOWA=I
- zapewniaj je niewielkie p4a7"i 0r9sionyc: na!2on"6w znajdujce si" w
przedsionku
- nad nimi skupione s krysztaki w"glanu i #os#oranu wapnia oto4ity
- ic ci"ar wa!ciwy jest nieco wi"kszy ni pynu wypeniajcego przedsionek,
dlatego opadaj zgodnie z zasadami grawitacji i uciskaj odpowiedni #ragment
okre!lonej plamki
- pozwala to okre!li, gdzie jest gra, a gdzie d, co daje poczucie rwnowagi oraz
umoliwia okre!lenie przyspiesze( liniowyc
- do! podobne elementy #unkcjonuj w "ana2ac: p62"o4istyc:
- poniewa kanay s wzgl"dem siebie prostopade, podczas rucw obrotowyc
gow moliwe jest okre!lenie przyspiesze( ktowyc
ODBIR WRABEC A%,&TYC-NYC;'DWI*%OWYC; #&>Y&-ENIE$
- @a4e a"0stycne kierowane s przez maowin" uszn do przewodu sucowego
zewn"trznego i wprawiaj w drgania !2on9 !9!en"ow3, do ktrej przylega
72otece"
- jego drgania s przenoszone przez "owade2"o na stre7i3c"o przylegajce do
okienka owalnego
- wzmocnienie przez rezonans kosteczek sucowyc drgania !2ony o"ien"a
owa4nego wprawiaj w drgania <r6dc:2on"9 wypeniajc uco wewn"trzne
- w zaleno!ci od wysoko!ci i nat"enia dwi"kw drgania te pobudzaj rne
komrki 0r9sionego na!2on"a znajdujcego si" w <4i7a"0
- a"res c9stot4iwo<ci odbieranyc przez czowieka mie!ci si" w przedziale od
DE; $dwi"ki niskie% do FG"; $dwi"ki bardzo wysokie% i nieco maleje wraz z
wiekiem
- poio7 nat95enia dwi"ku mierzy si" za pomoc jednostek umownyc
decy!e4i $dB%, minimalne nat"enie dwi"ku, ktre odbieramy, to prg syszenia
czyli GdB, maksymalne nat"enie dwi"ku wynosi DHGdB, powyej tej granicy
nast"puje uszkodzenie elementw !limaka, jest to jedna z moliwyc przyczyn
niedosyszenia, niekiedy konieczne jest wszczepienie tzw' i7p4ant0 <4i7a"owego
TEORIA )E)BRANOWA
%ODOWANIE I PR-EWOD-ENIA I)P,A&W NERWOWYC;
- wytwarzane w okre!lonyc receptorac wy2adowania e4e"trycne nios in#ormacj" o nat"eniu dziaania bodca
- im wi"ksze jest nat"enie bodca, tym wi"ksza powinna by cz"stotliwo! okre!lonyc impulsw nerwowyc w
receptorze
- impulsy te z odpowiedni cz"stotliwo!ci musz w"drowa wzdu kolejnyc neuronw
- podstawow rol" w przewodzeniu impulsw nerwowyc odgrywa !2ona "o76r"owa ne0ron6w std okre!lenie
teoria 7e7!ranowa przewodzenia impulsw nerwowyc
- w nie pobudzonym neuronie bona komrkowa wykazuje po4aryacj9 spocyn"ow3 $wst"pny stan gotowo!ci
neuronu do reagowania%
- polaryzacja bony wynika z nier6wno7iernego ro7iescenia jon6w $gwnie sodu i potasu% na powierzcni
bony i pod ni, w cytoplazmie
- r65nica potencja26w $potencja2 spocyn"owy% mi"dzy wewn"trzn oraz zewn"trzn powierzcni bony wynosi
IG7J
- polaryzacja spoczynkowa utrzymywana jest dzi"ki nieustannej a"tywno<ci !ia2e" przenoszcyc jony sodu oraz
potasu przez bon"
- rdem energii dla tej po7py sodowo(potasowej jest :ydro4ia ATP do ADP i Pi
DEPOAARY-AC.A I RO-PR-E&TR-ENIANIE &I* KAAI DEPOAARY-ACY.NE.
- spolaryzowana bona neuronu moe cwilowo zmieni swoje wasno!ci elektryczne, gdy dostatecznie silny bodziec
spowoduje lokalne otwarcie si" !ia2"owyc: "ana26w jonowyc:
- depo4aryacja - gwatowne wnikanie jonw sodu do wn"trza komrki i jonw potasu na zewntrz przez kanay
jonowe
- podczas depolaryzacji pomiar elektryczny wykazuje nowy, cwilowy stan o warto!ci ok' LHG7J $warto<8
potencja20 cynno<ciowego$M trwa to ok' 3 milisekundy
- pniej kanay jonowe zamykaj si"
- respo4aryacja byskawiczne przywrcenie stanu pocztkowego przez pracujca nieustannie pomp" sodowo-
potasow
- lokalna depolaryzacja przemieszcza si" wzdu bony neuronu jako @a4a depo4aryacyjna
- wyadowanie w jednym miejscu wywouje wyadowanie obok, to za! generuje nast"pne
- we w26"nac: dw0os2on"owyc: #ala depolaryzacyjna docierajca do pierwszego prew95enia RanNiera
natycmiast przeskakuje do nast"pnego, potem do kolejnego itd', std tak dua pr"dko! przewodzenia impulsw
nerwowyc w tego rodzaju wknac $do 3:0 m)s%, we wknac bezosonowyc #ala depolaryzacyjna ma carakter
cigy, a pr"dko! przewodzenia wynosi tylko 0,:-: m)s
W>%NO NERWOWE
- pojedyncze wkno nerwowe przewodzi zgodnie z zasad 9wsyst"o a4!o nic9 $przewodzi impulsy nerwowe albo nie
przewodzi i na pobudzenie zawsze odpowiada tak sam #al depolaryzacyjn%
- sia dziaajcego bodca nie jest wana je!li osignie warto<8 progow3 $tzw' pr6g po!0denia%
- amplituda potencjau czynno!ciowego nie ulega adnym zmianom, jest taka sama na pocztku wkna i na ko(cu
- przewodzenie nerwowe w samyc wknac odbywa si" bez strat $bez dekrementu% i sygnay nie zanikaj po drodze
- dobrze zaopatrzone w t4en i g40"o9 wkno nerwowe jest w zasadzie nien05a4ne, 79ceni0 04egaj3 natomiast
synapsy c:e7icne $ze wzgl"du na wyczerpanie si" przekanika synaptycznego%
- w synapsac cemicznyc c3stec"i pre"a1ni"a uwalniane z !2ony pretsynaptycnej dy#unduj przez
sce4in9 synaptycn3 i pobudzaj !ia2"owe receptory !2ony postsynaptycnej $nast"pnej komrki%, ten typ
synaps ma asy7etrycn3 !0dow9 i prewodi jedno"ier0n"owo
- dy@0ja 7ediator6w w szczelinie synaptycznej jest !ardo wo4na w porwnaniu z depolaryzacj nazywa si"
op61nienie7 synaptycny7, dlatego w drogac nerwowyc wymagajcyc szybkiego przekazu ilo!ci pocze( jest
niewielka $ulega redukcji w czasie ewolucji%
ODWO>ANIE (((((((((((((( D &TRONA ,%>AD, NERWOWE=O ((((((( &YNAP&Y
%O)R%I NERWOWE'NE,RONY
& ic gwnym zadaniem jest szybkie przesyanie in#ormacji wzdu komrki
w postaci i7p04s6w nerwowyc: $@a4i niewie4"ic: wy2adowaO
e4e"trycnyc:%
& w zaleno!ci od pooenia w ukadzie nerwowym i penionej #unkcji
neurony ssakw i czowieka rni si" wielko!ci i ksztatem
& dojrzae neurony nie maj zdolno!ci do podziaw
%O)R%I =AE.OWE
& nie przewodz impulsw nerwowyc,
s odpowiedzialne za odywianie
komrek nerwowyc
CIA>O %O)R%I
& jdro komrkowe wraz z
otaczajc je cytoplazm
WYP,&T%I
CYTOPAA-)ATYC-NE
DENDRYTY
& zwykle s krtkie i maj
drzewkowaty ksztat
& ic zadaniem jest
przewodzenie impulsw
nerwowyc do"o76r"owo,
czyli w stron" ciaa komrki
NE,RYTY'A%&ONY
& w neuronie prawie zawsze jest tylko jeden
neuryt, rozga"zia si" on dopiero na ko(cu i
moe osiga dugo! ok' 3m
& neuryt przewodzi od"o76r"owo, czyli od
ciaa komrki dalej
& zdolno!ci regeneracyjne tkanki nerwowej
kr"gowcw s bardzo mae
& w przypadku uszkodzenia samego neurytu
istnieje moliwo! odtworzenia jego cz"!ci,
wwczas zacowana przykomrkowa cz"! tej
wypustki rozrasta si", wciska mi"dzy komrki
osonowe i odtwarza utracone poczenie
W>%NA NERWOWE
& dugie wypustki ko(czce si" w znacznej
odlego!ci od ciaa komrki nerwowej
& liczne wkna, np' neuryty przewodzce
impulsy z rdzenia kr"gowego do mi"!ni
szkieletowyc, maj znaczn !rednic" i
otoczone s dwiema osonkami tworzonymi
przez komrki osonowe owijajce si"
wielokrotnie wok wypustki aksonu*
& rdenn3 $7ie4inow3%
- wewn"trzna, utworzona przez ciasno
zwini"t bon" bogat w 7ie4in9
zawierajc tuszcze oraz colesterol
& "o76r"ow3 &c:wanna
- rdzenna, otoczona os2on"3 "o76r"ow3 z
cytoplazm i jdrem komrki osonowej
- w miejscac styku komrek osonowyc
wyst"puj przerwy w osonce rdzennej
prew95enie RanNiera
&YNAP&Y
& specjalne zcza suce do szybkiego i precyzyjnego
przekazywania sygnaw do kolejnyc komrek, powstaj
zwykle mi"dzy zako(czeniem aksonu jednej a dendrytem lub
ciaem kolejnej komrki nerwowej
& gdy impuls nerwowy osiga zako(czenie neurytu $!2on9
presynaptycn3%, do sce4iny synaptycnej otwieraj si"
malutkie p9c:ery"i synaptycne zawierajce specjaln
substancj" cemiczn 7ediator synaptycny $np'
acety4oc:o4ina lub noradrena4ina%, substancja ta dy#unduje
przez szczelin" i pobudza !ia2"owe receptory w !2onie
postsynaptycnej, wyzwalajc w kolejnej komrce impuls
nerwowy
& synapsy nerwowo(nerwowe poczenia neuronw z
innymi neuronami
& synapsy nerwowo(7i9<niowe za ic pomoc aksony
komrek nerwowyc przekazuj impulsy do komrek
mi"!niowyc
& synapsy nerwowo(gr0co2owe - za ic pomoc aksony
komrek nerwowyc przekazuj impulsy do komrek
gruczoowyc
T%AN%A NERWOWA
& prymitywn tkank" nerwow maj ju parzydekowce
& u wszystkic zwierzt trjwarstwowyc tkanka nerwowa tworzy mniej lub bardziej rozwini"ty ukad nerwowy

,%>AD NERWOWY o!wodowy
nerwy rdeniowe
o<rod"owy $centra4ny% O,N
7kanka nerwowa*
& istota sara skupienie cia komrek
nerwowyc
& istota !ia2a skupienie wkien
nerwowyc tworzcyc drogi nerwowe
nerwy cas"owe
& swoista in#ostrada organizmu cignca si"
w kanale kr"gowym
& istota szara tworzy wewntrz skupienie w
ksztacie litery ;*
- rogi prednie jest tu skupienie licznyc
neuronw rucowyc, ic wypustki
wycodz z rdzenia, wsptworzc nast"pnie
nerwy rdzeniowe
- rogi ty4ne
& przez korzenie grzbietowe do rdzenia
kr"gowego wnikaj wypustki neuronw
czuciowyc
& w istocie biaej s liczne wkna tworzce
drogi nerwowe wst9p0j3ce $prowadzce
impulsy do mzgowia oraz st9p0j3ce
$prowadzce impulsy z mzgowia do
narzdw wykonawczyc%
.erwy rozprowadzaj
impulsy nerwowe, s to
wizki wkien nerwowyc
& <3 par
? zawieraj jednocze!nie
wkna czuciowe i
rucowe $nerwy
7iesane%
& 3: par
& opuszczaj mzgowie
& cz"! zawiera wkna c0ciowe
$nerwy w"cowe, wzrokowe%
& cz"! wkna r0c:owe $nerwy
poruszajce gakami ocznymi%
& cz"! ma carakter 7iesany
$nerwy b"dne%
76gowie $76g%
& istota szara na
powierzcni w postaci
"ory nerwowej
rdeO pred205ony ty2o76gowie wt6rne <r6d76gowie 7i9dy76gowie "reso76gowie
& najbardziej pierwotna cz"!
mzgowia
& od doy czy si" z rdzeniem
kr"gowym, od gry przecodzi
w most%
& s tu drogi nerwowe
$wst"pujce)zst"pujce%
& s tu o<rod"i nerwowe
kontrolujce elementarne
odrucowe #unkcje yciowe
jak*
- poykanie
- ucie
- ssanie
- rucy oddecowe
- praca serca $cz"!ciowo%
mdek most
& zbudowany z dwc pobrudonyc pkul
mdku pokrytyc trjwarstwow "or3
& w korze zacodzi integracja impulsw
docierajcyc m'in' z uca zewn"trznego
$dzi"ki temu moliwe jest utrzymanie
rwnowagi i wyprostowanej postawy ciaa
& ma tu miejsce koordynacja zoonyc
rucw dowolnyc, np' podczas gry w
siatkwk"
& wytwarza niewielkie i7p04sy
odpowiedzialne za lekkie #izjologiczne
napi"cia mi"!ni szkieletowyc $tonus%
& niewielkie jego uszkodzenie powoduje
m'in' niezborno! rucow*
- ata"sj9 zaburzenia koordynacji pracy
mi"!ni szkieletowyc
- asteni9 szybkie m"czenie si" mi"!ni
& niewielki odcinek pnia
mzgu
& zwizane m'in' z
koordynacj pracy mi"!ni
gaki ocznej
& stosunkowo niewielkie
& centrum koordynacji nerwowej i
ormonalnej
& s tu wane o<rod"i 7otywacyjne ukadu
nerwowego*
- pokarmowy $godu)syto!ci%
- pragnienia
- agresji
- ucieczki
- termoregulacyjny
- rozrodczy $wyzwalajcy pop"d pciowy, nieco
inaczej zbudowany u kobiet i m"czyzn%
& o!rodki mi"dzymzgowia silnie wpywaj na
nasze stany 7otywacyjne*
- zdobywania
- unikania
& kontrol" nad tymi o!rodkami sprawuje
kresomzgowie
& najwi"ksza cz"! mzgowia
& tworz je dwie p62"04e 76gowe
poczone spoid2e7 wie4"i7
& powierzcnia pkuli jest silnie
po#adowana, s na niej uwypuklenia
$a"r9ty% oddzielone wypukleniami
$!r0da7i%
& w kadej pkuli wyrniamy
carakterystyczne p2aty*
- czoowy
- ciemieniowy
- skroniowy
- potyliczny
& carakterystyczna jest tu "ora 76g0
tworzca 2 warstw komrek nerwowyc
$tzw' "ora nowa%
& komunikacja mi"dzy pkulami
kresomzgowia odbywa si" drogami
nerwowymi przebiegajcymi w spoidle
wielkim
rdeO "r9gowy
,%>AD NERWOWY
& oba ukady maj wsplne drogi nerwowe do!rodkowe $czuciowe%
&O)ATYC-NY
& tworzy go cz"! neuronw odpowiadajca za integracj"
bodcw docierajcyc z <rodowis"a ewn9trnego
& e@e"tory- mi"!nie szkieletowe
& reakcje maj carakter rucowy
& drogi od!rodkowe $rucowe% s zawsze jednone0ronowe
& neuroprzekanikiem jest tu acety4oc:o4ina $Ac:%
A,TONO)IC-NY #A,N$
& tworzy go mniejsza grupa neuronw odpowiadajca za integracj" bodcw docodzcyc z wn9tra cia2a
& "ier0je cynno<cia7i nar3d6w wewn9trnyc: i cz"!ciowo te7pe7 pre7iany 7aterii
& sterowanie takimi #unkcjami jak np' trawienie, oddycanie czy krenie odbywa si" niezalenie od naszej woli
& 0nerwia 7i9<nie g2ad"ie wszystkic narzdw wewn"trznyc, serce i gruczoy
& nie 7a t0 w26"ien nerwowyc: dw0o2on"owyc: $sy!"ic:%
& drogi od!rodkowe $rucowe% s dw0ne0ronowe
& wyst"puj woje nerwowe
& neuroprzekanikiem s tu acety4oc:o4ina $5c%, adrena4ina i noradrena4ina $NA%
& o!rodki ukad s rozmieszczone nierwnomiernie, m'in' w !rdmzgowiu, rdzeniu przeduonym oraz w rdzeniu
kr"gowym
C9<8 wsp62c04na
$noradrenalina, adrenalina%
& pobudza czynno!ci narzdw, ktre mobilizuj
organizm w warunkac stresu
& w narzdac docelowyc zako(czenia
neuronw ukadu wspczulnego wydzielaj
noradrenalin" i adrenalin"
C9<8 prywsp62c04na
$acetylocolina%
& wprowadza organizm w stan odpr"enia
& po ob#itym posiku uwalniana z zako(cze(
neuronw acetylocolina przekierunkowuje
organizm na obrbk" pokarmu
=renica rozszerzenie zw"enie
>ruczoy potowe wydzielanie potu na
doniac
oglne pocenie si"
?skrzela rozszerzenie zw"enie
-erce przyspieszenie akcji zwolnienie akcji
4troba rozkad glikogenu brak wyranego e#ektu
7kanka tuszczowa rozkad tuszczw
zapasowyc
brak reakcji
>ruczoy !linowe wydzielanie g"stej !liny wydzielanie wodnistej !liny
@odek spadek motoryki wzrost motoryki
Ai"!nie jelita spadek perystaltyki wzrost perystaltyki
>ruczoy trawienne spadek wydzielania wzrost wydzielania
4yspy trzustki spadek wydzielania
insuliny
wzrost wydzielania insuliny
PR-E%A-YWANIE I)P,A&W NERWOWYC; P >,% ODR,C;OWY
Odr0c:
- moliwy dzi"ki 20"o7 odr0c:owy7, prosta, odpowiednia do bodca i mimowolna reakcja ustroju na dany bodziec,
- do najprostszyc odrucw zaliczamy te z udziaem rdzenia kr"gowego, np' odruc kolanowy,
- bardziej zoone s takie odrucy, jak np' odruc zginania ko(czyny grnej pod wpywem blu $z udziaem rdzenia kr"gowego% czy
odruc reniczny $z udziaem mzgowia%
Najs2ynniejsi !adace odr0c:6w
5% IQ Paw2ow
- zajmowa si" odr0c:a7i "4asycny7i $8pawowskimi9%
- opiera swoje eksperymenty m'in' na bezwarunkowym odrucu !linowym psa $pokarm, dranic 7ec:anoreceptory i
c:e7oreceptory jamy ustnej, wzmaga wydzielanie !liny%
- istota eksperymentu polegaa na prawie jednoczesnym podawaniu pokarmu i zapalaniu lampki $lub wczeniu dzwonka%
- pokarm by pierwotnym !od1ce7 "40cowy7 wyzwalajcym !linotok jako odruc bezwarunkowy
- zapalone !wiato za! $albo dwi"k dzwonka% stanowio !odiec o!oj9tny, nie wyzwalajcy reakcji
- odkrycie ,awowa polegao na dostrzeeniu zaleno!ci wynikajcyc z jednoczesnego zadziaania bodca kluczowego i oboj"tnego
- wielokrotne powtarzanie takiej operacji prowadzio do pre"sta2cenia !od1ca o!oj9tnego we wt6rny !odiec "40cowy $bodziec
warunkowy wyzwalajcy reakcj"%
- zapalenie lampy lub dwi"k dzwonka powodoway u psa !linotok
- wedug ,awowa war0n"owanie polega na jednoczesnym powstawaniu dwc 8ognisk9 pobudzenia w korze mzgowej, mi"dzy ktrymi
powstawayby do! trwae poczenia
- wspcze!nie uwaa si", e udzia kory mzgowej w tworzeniu tego rodzaju odrucw nie zawsze jest konieczny $dowodz tego np'
do!wiadczenia z bezkr"gowcami%
- odrucy, ktre bada ,awow byy zwizane z reakcjami zalenymi od receptor6w i e@e"tor6w wegetatywnyc:
- koncentrowa si" on na czsteczkowyc reakcjac i pomija zacowanie si" caego organizmu
- nie dostrzeg wzmoonej aktywno!ci psa, ktra towarzyszy zapaleniu lampki $co znaczyo e pies by godny%
6% EQ T:orndi"e
- zajmowa si" odr0c:a7i instr07enta4ny7i
- bada zdolno!ci wyksztacenia nowyc reakcji na bazie stan6w 7otywacyjnyc: $pop9dowyc:%
- przyj, e zwierz" $take czowiek% znajdujce si" w odpowiednim stanie motywacyjnym moe nauczy si" reakcji rucowej lub
zoonego aktu zacowania
- znaczy to e moe wyksztaci odruc warunkowy typu instrumentalnego
- rnica pomi"dzy warunkowaniem klasycznym a instrumentalnym polega na tym, e w tym ostatnim wzmacnia si" reakcj" rucow, nie
za! bodziec pierwotnie oboj"tny
- odrucy instrumentalne zwizane s z ukadem rucu
- pies uczy si" $podlega war0n"owani0%, kojarzc w czasie bodziec oboj"tny ze swoj konkretn reakcj
- znaczenie adaptacyjne tego typu odrucw polega na tym, e zwierz" dostaje nagrod" lub unika kary
- warunkowanie instrumentalne moe by oparte na pop9dac: apetytywnyc: $organizm dy do nagrody% lub awersyjnyc: $uinika
kary%
NA,%A zwizana z bodcami podstaw jest tu zapami"tywanie zacodzce w dwc etapac*
- tworenie <wie5ej pa7i9ci impulsy elektryczne kr w wieloneuronalnyc a(cucac zwrotnego pobudzenia, m'in' wzgrza i kory
mzgowej, moe to trwa do kilkunastu minut w tym czasie atwo mona odtworzy t in#ormacj"
- tworenie trwa2ej pa7i9ci powstaje podczas wielokrotnego przecodzenia impulsw przez te same a(cucy neuronw, kolejne
p"tle przecodzenia impulsw przebiegaj coraz atwiej, poniewa nast"puje wwczas biocemiczna mody#ikacja tyc synaps, po ktryc
kr impulsy
Receptor w s"6re
$odbiornik bodcw%
Ne0ron c0ciowy
$element
przekazujcy%
Ne0ron
po<rednic3cy
$dodatkowy%
O<rod"owy 0"2ad nerwowy
$np' rdze( kr"gowy%
Ne0ron
r0c:owy
Nerw
rdeniowy
W26"no ne0ron0
r0c:owego
E@e"tor $mi"sie(%
Bodiec o!oj9tny $lampka% rea"cja W7ocnienie $pokarm%
Bodiec o!oj9tny
$ruc r"k lub komenda gosowa%
Rea"cja $podanie apy% W7ocnienie
$kawaek mi"sa%
Odr0c:y !ewar0n"owe $wrodone%
- zdeterminowane genetycznie, ic istota nie ulega zmianie w czasie
ycia czowieka $zacodz zupenie autonomicznie%
- umoliwiaj szybkie reagowanie na bodce, gdy w ic wytworzeniu
nie uczestniczy !wiadomo!
- maj znaczenie obronne, np' odruc wykrztu!ny, wymiotny oraz
kaszlu
- stanowi podstaw9 instyn"t6w $zoonyc zacowa( wrodzonyc,
umoliwiajcyc realizacj" wanyc celw biologicznyc%, np' instynkt
macierzy(ski
Odr0c:y war0n"owe $na!yte%
- wyksztacane w ontogenezie z udziaem mzgowia
- oparte na treningu
- odruc taki polega na tym, e bodziec pierwotnie oboj"tny
zmieniany zostaje na bodziec kluczowy $wyzwalajcy reakcje%
- zaniecanie wicze( prowadzi do osabienia i zanikania
odrucw warunkowyc
KORA MZGOWA
c0ciowe
O<rod"i wi3ane
07iej9tno<cia7i specy@icnie
40d"i7i
"ojareniowe
& doty"0
& s7a"0
& !640
& 7iany
te7perat0ry
- w pacie
cie7ieniowy7
- najwi"ksz tzw'
reprezentacj" korow
maj te cz"!ci ciaa,
ktre s bardzo dobrze
unerwione, np' kciuk i
j"zyk
wro"0
- docieraj tu
wraenia
wzrokowe
- s w pacie
poty4icny7
- steruj rucami
dowolnymi, m'in'
ko(czyn, tuowia
oraz skurczami
mi"!ni twarzy
- s w pacie
co2owy7
r0c:owe s20c:owe
- steruj najbardziej
zoonymi #ormami
zacowania si"
- prawdopodobnie
odpowiadaj za
inte4igencj9
- s w pacie
co2owy7
- docieraj tu
wraenia
sucowe
- s w patac
s"roniowyc:
O<rode" s20c:owy
7owy
- umoliwia
rozumienie
syszanyc sw
- w pacie
s"roniowy7
O<rode" r0c:owy
7owy
- kontroluje prace mi"!ni
umoliwiajcyc
wydawanie dwi"kw
artykuowanyc
- w pacie co2owy7
O<rode"
wro"owy 7owy
- pracuje podczas
czytania ksiek
- w pacie
poty4icny7
O<rode" r0c:6w
pisars"ic: r9"i
- jego uszkodzenie
pozbawia zdolno!ci
pisania
- w pacie co2owy7
Nadr9dny o<rode"
7owy
- dobrze rozwini"ty u
znakomityc mwcw
- na styku patw*
cie7ieniowegoM
poty4icnego i
s"roniowego
%ORA )-=OWA
O+ROD%I NERWOWE
K,N%C.ONOWANIE
=noje - zdolno!ci kory do rozpoznawania przedmiotw,
zjawisk oraz ic oceny $u!wiadamiamy sobie co
trzymamy, widzimy, syszymy%
Pra"sje zdolno!ci kory mzgowej do kierowania
wykonywaniem czynno!ci zamierzonyc i celowyc, np'
otwarciem ksiki na odpowiedniej stronie, pisaniem
pracy domowej czy urucamianiem komputera
Agnoja prowadzi do niej uszkodzenie powierzcni
pkul mzgowyc, polega np' na niemono!ci
rozpoznania za pomoc dotyku klucza ukrytego w
kieszeni
Apra"sja - prowadzi do niej uszkodzenie powierzcni
pkul mzgowyc, moe przejawi si" np' brakiem
zdolno!ci samodzielnego zawizywania sznurowade
E4e"troence@a4ogra@ia zajmuje si" mierzeniem
7iennyc: potencja26w e4e"trycnyc: na
powierzcni skry gowy, b"dcyc odzwierciedleniem
aktywno!ci mzgowia
E4e"troence@a4ogra7 wynik badania b"dcy rdem
cennyc in#ormacji, np' o moliwo!ci wystpienia
pewnyc #orm padaczki
Pierwsy 0"2ad sygna2owy zdolno! zwierzt i
czowieka do reagowania na przedmioty i zjawiska
namacalne wane dla ustroju
Dr0gi 0"2ad sygna2owy zdolno! czowieka
umoliwiajca ocen" sygnaw abstrakcyjnyc,
okre!lajcyc zdarzenia i przedmioty przy pomocy
symboli $mowa, pismo, matematyka, sztuka%
&TRE&
& ang' -tress nacisk, przecienie, ci!nienie
& #izjologiczny stan 8podwyszonej gotowo!ci bojowej9 organizmu, do stawienia czoa wyzwaniom, jakie stawia nam ycie kadego dnia
& zesp procesw przystosowujcyc organizm do nowej, nietypowej sytuacji
& poj"cie stresu wprowadzi do biologii kanadyjski #izjolog ;Q &e4ye
& stres poytywny krtkotrway, mobilizuje organizm do konstruktywnego dziaania
& stres negatywny dugotrway, nie ulega rozadowaniu i wywouje przykre dolegliwo!ci
& stresory czynniki $bodce% reakcji stresowej, mog mie carakter wewn"trzny lub zewn"trzny i rn moc oddziaywania na ludzi $na jednyc mog dziaa z du si, na innyc z mniejsz bd
wcale
& rozrnia si" dwa zasadnicze typy osobowo!ci rnice si" od siebie odporno!ci na stresy
TYP A maa odporno! ludzie niecierpliwi, impulsywni, agresywni
TYB B dua odporno! ludzie opanowani, zrwnowaeni, spokojni
& silne stresory*
- agro5enie $ycia lub zdrowia, czy te pozycji spoecznej%
- preci35enie $wykonywanie czynno!ci na granicy swoic moliwo!ci #izycznyc)psycicznyc%
- a"26cenie $czowiek nie jest w stanie realizowa podj"tyc zada(, ze wzgl"du na liczne przeszkody%
- deprywacja Bbrak)utrataC $sytuacja, w ktrej np' tracimy blisk osob", znajdujemy si" z dala od niej, opuszczamy dom rodzinny%
& .admierna produkcja wymienionyc wyej
ormonw i podj"cie prby dostosowania si" do
sytuacji stresowej
Dwolnienie do krwiobiegu ormonw stresu w rdzeniu nadnerczy
ADRENALINA
ADRENAAINA
& rozszerzenie naczy( krwiono!nyc w mi"!niac
szkieletowyc $napi"cie mi"!ni%
& zw"enie naczy( w skrze $blado! skry% i jamie
brzusznej
& wi"ksza cz"sto! skurczw serca $8omotanie serca9%
& rozszerzenie oskrzeli
& zwi"kszenie t"pa oddecu
& podwyszenie poziomu glukozy we krwi
& przyspieszenie rozkadu tuszczw
& rozszerzenie renic
& poprawa ukrwienia mzgowia
%ORTY-OA
& ormon produkowany przez kor"
nadnerczy
& wzmacnia sabnce dziaanie adrenaliny i
noradrenaliny
& utrzymuje wysoki poziom glukozy we krwi
$rozkad glikogenu zgromadzonego w
wtrobie%, dzi"ki czemu zapewniony jest
cigy dopyw 8paliwa9 do komrek
& obnia sprawno! ukadu odporno!ciowego
NORADRENALINA
NORADRENAAINA
& utrzymanie wysokiego ci!nienia
krwi
& serce bije szybko i nieregularnie
& zmniejsza si" krzepliwo! krwi
& pogarsza si" wydolno! puc
& gruczoy odkowe wydzielaj wi"cej kwasu
solnego $obnia to ,; w odku%
& wzrasta napi"cie mi"!ni szkieletowyc
& kopoty z koncentracj
& zmniejszenie zdolno!ci
przewidywania
& trudno!ci z rozwizywaniem
problemw
&YT,AC.A PARADO%&AANA
& 7o, co miao nas croni przed
niebezpiecze(stwem, obraca si" przeciwko
nam
E5F5 ,+GH4-F5 )OBIAI-ACY.NA
& zmiany przygotowujce organizm do walki lub ucieczki
& mobilizacji towarzyszy stan napi"cia emocjonalnego, lekkie zdenerwowanie i
motywacja pobudzajca organizm do dziaania
E5F5 IHD>5 %RYTYC-NA
& nast"puje, je!li dziaanie stresora przeduy si" i
wzro!nie jego nat"enie
& nat"enie stresu osiga tu prg odporno!ci organizmu
E5F5 7HFGJ+5 - DE&TR,%C.I
& nast"puje, jeeli nie znajdziemy
skutecznego sposobu na rozadowanie
stresu i zapewnienie organizmowi
wypoczynku
& celem agresji jest zniszczenie bd
uszkodzenia przedmiotu lub osoby
b"dcej przyczyn stresu
& jednak agresja, cwilowo redukujca
napi"cie emocjonalne, prowadzi do
nowyc trudno!ci i nasilenia stresu to
e#ekt R!29dnego "o2aS
PR-Y%>ADY &TRE&,
& stres stosunkowo krtki, z niewielkim
nat"eniem stresora
#aza mobilizacji ((((T reakcja organizmu
$walka lub ucieczka% ((((T odpoczynek
((((T powrt organizmu do normy
& stres z duym nat"eniem stresora
#aza mobilizacji ----C #aza krytyczna
----C #aza destrukcji ----C negatywne
nast"pstwo dugotrwaego stresu, np'
coroba nadci!nieniowa
;I=IENA ,%>AD, NERWOWE=O
E)OC.E
& stany psyciczne organizmu zdeterminowane biologicznie
& ukad nerwowy ma istotny wpywa na emocje towarzyszce powstawaniu i zaspokajaniu podstawowyc potrzeb biologicznyc
$yciowyc%
& zewn"trznymi objawami emocji s zmiany czynno!ci rnyc narzdw, np' zbledni"cie lub zaczerwienienie skry, przyspieszenie akcji
serca, intensywne wydzielanie potu
& emocje powoduj wyzwalanie odpowiednio ukierunkowanej aktywno!ci $np' strac przed blem moe wywoywa podobne reakcje jak
bl%
& za emocje odpowiadaj rne struktury korowe i podkorowe mzgu
& silne emocje mog prowadzi do zaburzenia ycia emocjonalnego czowieka
KOBIA przykry, uporczywy i bezzasadny l"k $"4a0stro@o!ia zamkni"te pomieszczenia, "ancero@o!ia coroba nowotworowa,
a"ro@o!ia l"k wysoko!ci%
NERWICA zaburzenie nerwowe powodowane np' silnymi l"kami
,C-,CIA
& emocje rozwijaj si", wyst"pujc w coraz bardziej rozwini"tyc #ormac uczuciac
& mog mie zabarwienie pozytywne $mio!% lub negatywne $nienawi!%
& oparte na uczeniu si"
& dziaaj na czowieka silnie motywujco
&EN
& odwracalny stan nie!wiadomo!ci, carakteryzujcy si" zmienn aktywno!ci kory mzgowej
& przycodzi wtedy, gdy kora mzgowa pozbawiona jest dostatecznie silnyc podniet, nie dzieje si" nic co wystarczajco zaprztaoby
nasz uwag"
& #azy snu
-GA &EN WOANOKAAOWY
& gaki oczne poruszaj si" wolno
& tempo metabolizmu ulega znacznemu zmniejszeniu
& spada ci!nienie krwi
& zwolnione zostaj oddecy i rytm serca
& nerki produkuj mniej moczu
& pokarm przesuwany jest wolniej przez jelita
& spada temperatura ciaa $o K J%
& wzrasta poziom niektryc ormonw
& szybciej goj si" rany
& zapis GG> #ale delta generowane spontanicznie przez kor" mzgow
HGA &EN PARADO%&AANY
& !picy wcodzi w #az" mniej wi"cej co 3,L na czas 3L-:0min
& gaki oczne poruszaj si" szybko
& oddec i puls staj si" nieregularne
& moe si" zdarzy mruczenie lub mwienie przez sen
& pojawiaj si" marzenia senne $maj carakter wizualny, rzadziej obejmuj dwi"ki, zapacy i smaki, cz"!ciej s czarno-biae ni
kolorowe%
& zapis GG> mzg wysya nieregularne #ale beta
ROAA &N,
& za dobow rytmik" snu i czuwania odpowiada podwzgrze i inne struktury pnia mzgu
& czowiek, ktry zbyt dugo nie !pi jest zm"czony, rozdraniony i przestaje prawidowo wykonywa czynno!ci yciowe
& dostateczne ilo! nieprzerwanego snu pomaga uwolni organizm od stresu i napi" do!wiadczanyc w cigu dnia i zregenerowa siy na
nowy dzie(

You might also like