UKAD ROZRODCZY

EJAKULACJA (WYTRYSK)
- plemniki dochodz nasieniowodami do prostaty
- stamtd przez cewk moczow biegnc dalej w prciu dostaj si do pochwy
- do drg rodnych kobiety dostaje si kilka mililitrw nasienia spermy (pynnej
zawiesiny zawierajcej ok. !!-"!! mln ruchliwych plemnikw#
- oligospermia stan$ w ktrym ilo%& plemnikw w spermie spada poni'ej "! mln w
mililitrze$ mo'e by& przyczyn niepodno%ci mskiej
- pynna (alkaliczna# cz%& spermy wydzielana jest przez prostat
JDRA
- znajduj si w worku mosznowym(
- wntrze jder wypeniaj liczne$ krte
a!alii !asie!!e
- w %cianach kanalikw znajduj si
wyspecjalizowane komrki nazwane
sperma"ogo!iami
- w okresie dojrzao%ci pciowej cz%& z nich
dzieli si mitotycznie (powstaj liczne nowe
spermatogonia#$
- cz%& przechodzi mejoz (nazywan
sperma"oge!e#$#$ w jej wyniku powstaj
ostatecznie %aploi&al!e plem!ii (po " z
ka'dego sperma"ogo!i'm#
- w jdrach m'czyzny wydzielane s te'
plemniki (m.in. testosteron#
- plemniki przesuwaj si kanalikami
nasiennymi do najdrzy
(AJDRZA
- plemniki tu
dojrzewaj i s
przechowywane
(AS)E()OWODY
*RC)E
- narzd kopulacyjny
zbudowany z wydu'onego
trzonu i rozszerzonego
zako)czenia +o,-&#i$
osonitego *adem skrnym
(!aple"iem#
- we wntrzu prcia
znajduj si .ia,a /amis"e$
ktre podczas podniecenia
seksualnego wypeniaj si
krwi$ co prowadzi do
ere./i (wzwodu prcia#
0UDOWA 12SK)E3O UKADU
3RUCZOY DODATKOWE
3RUCZO
KROKOWY4*R
OSTATA
0UDOWA 5E6SK)E3O UKADU
JAJ()K)
znajduj si w dolnej cz%ci
jamy brzusznej$
- ksztatem przypominaj du'e
migday
- przymocowane s wizadami do
%ciany macicy
- we wntrzu ka'dego jajnika
znajduje si delikatna tkanka
czna tworzca kor jajnika$ w
ktrej znajduj si pcherzyki
jajnikowe (pcherzyki +raa*a#
- ka'dy pcherzyk skada si z
dojrzewajcej komrki jajowej i
otaczajcych j komrek
1AC)CA
- nieparzysty narzd
przypominajcy gruszk
- grube %ciany macicy s silnie
umi%nione (mi%nie gadkie# i
wysane od wewntrz bon
%luzow (e!&ome"ri'm#
- dolna cz%& macicy s#y/a
czy si z pochw
JAJOWODY *OC7WA
duga na ok. ,!cm
SRO1
zewntrzne narzdy pciowe
(wargi sromowa$ echtaczka$
gruczoy przedsionkowe#
OO3E(EZA
proces powstania komrek jajowych
- rozpoczyna si u dziewczynki zanim si ona urodzi$ ale ulega zahamowaniu do czasu
osignicia dojrzao%ci pciowej
- podczas oogenezy z jednej komrki macierzystej powstaje tylko jedna komrka jajowa
(pozostae komrki haploidalne ciaka kierunkowe - si degeneruj#
- 'e)ski ukad rozrodczy produkuje niewiele komrek jajowych
CYKL 1E(STRUACYJ(Y
- poziom hormonw 'e)skich zmienia si w charakterystyczny$ cykliczny sposb
- przejawem tego jest .yl miesi$.#o8y (menstruacyjny#$ powtarzajcy si od okresu dojrzewania (wiek ,,-," lat# do me!opa'#y (wiek "---- lat#
- pojedynczy cykl rozpoczyna si w pierwszym dniu krwawienia miesiczkowego
*)ERWSZA 9AZA
- krwawienie menstruacyjne trwajce okoo "-- dni
- przysadka mzgowa uwalnia %ormo! :oli'lo"ropo8y$
ktry w jajniku pobudza rozwj jednego z licznych
pierwotnych pcherzykw jajnikowych oraz wydzielanie
es"roge!;8 (hormonw 'e)skich#
FAZA PRZEDOWULACYJNA
- midzy - a ," dniem cyklu
- es"roge!y (gwnie es"ra&iol# pobudzaj namna'anie si komrek w bonie %luzowej
macicy i tworzenie nowych naczy) krwiono%nych
- jest to element przygotowania do zagnie'd'enia zarodka
- trwa dojrzewanie p-.%er#ya 3raa:a
- pod koniec *azy przedowulacyjnej przysadka mzgowa wydziela hormon l'"ei!i#'/$.y
- hormon ten wraz z %ormo!em :oli'lo"ropo8ym doprowadza do pknicia dojrzaego
pcherzyka +raa*a i uwolnienia komrki jajowej (o8'la./a< /a/e.#o8a!ie#$ ktra tra*ia do
/a/o8o&'
- %ci%lej mwic z pcherzyka +raa*a uwalniany jest oo.y" )) r#-&' otoczony os,o!$
pr#e/r#ys"$ i 8ie=.em om;re #iar!is"y.%
- w jajniku z pknitego pcherzyka *ormuje si .ia,o +;,"e
FAZA POOWULACYJNA
- trwa do ./ dnia cyklu
- ciako 'te zaczyna produkowa& hormon o nazwie proges"ero!
- pod jego wpywem bona macicy dalej grubieje i zaczyna wydziela& pyn bogaty w
substancje od'ywcze (od'ywia on zarodek przed zagnie'd'eniem#
- progesteron hamuje wydzielanie z przysadki %ormo!' l'"ei!i#'/$.ego
0RAK ZA*OD()E()A
- je%li nie dojdzie do zapodnienia to po ok. ,! dniach od owulacji ciako 'te szybko
degeneruje si w .ia,o >ia,a8e i znika (a"re#/a#
- s"-+e!ie proges"ero!' g8a,"o8!ie spa&a$ co powoduje zmiany w bonie %luzowej
macicy$ polegajce m.in. na obkurczaniu naczy) krwiono%nych
- na skutek niedotlenienie om;ri ?l'#;8i ma.i.y o>'miera/$ i ulegaj #,'s#.#e!i'
w procesie menstruacji
- innym e*ektem wspomnianego spadku jest o&>loo8a!ie .#y!!o?.i pr#ysa&i$ ktrej
hormony zapocztkowuj kolejny cykl menstruacyjny
ZA*OD()E()E
- je%li dochodzi do zapodnienia$ zagnie'd'ajcy si zarodek wydziela hormon go!a&o"ropi!- osm;8o8$$ ktry podtrzymuje aktywno%& ciaka 'tego w jajniku oraz wstrzymuje kolejne
jajeczkowanie
- dziki temu mo'liwe jest utrzymanie wysokiego st'enia progesteronu a' do " miesica ci'y$ gdy produkcj tego hormonu przejmuje o'ysko
- /a/!ii pra.'/$ !a pr#emia!$ raz w jednym dojrzewa pcherzyk +raa*a$ raz w drugim
- czasem nastpuje jednoczesne jajeczkowanie w obu jajnikach lub podwjne w jednym jajniku
- je%li obie komrki zostan zapodnione to rozwinie si .i$+a >li@!ia.#a$ bli0nita takie s &8'/a/o8e
- je%li pojedynczy zarodek podzieli si na dwa samodzielne organizmy to powstan bli0nita /e&!o/a/o8e$ s one identyczne pod wzgldem genetycznym
- zapodnienie zachodzi w grnej cz%ci jajowodu
- tylko jeden z nielicznych docierajcych tam plemnikw pokonuje wieniec komrek ziarnistych i oson przejrzyst (dziki e!#ymom zawartym w arosomie organelli podobnej do lizosomy#
- po zlaniu si zawarto%ci plemnika i oocytu 11 rzdu ten ostatni ko)czy 11 podzia mejotyczny (wyrzuca drugie ciako kierunkowe i staje si komrk jajow#
- cytoplazma plemnika ulega :ago.y"o#ie$ a zawarto%& jder komrkowych si zlewa powstaje zygota
- komrka jajowa (#ygo"a# ma peny podwjny komplet chromosomw$ zawierajcych m.in. ge!y &e"ermi!'/$.e pe& czowieka$ kolor oczu$ wosw czy grup krwi
ROZWAJ *RE(ATAL(Y
0RUZDKOWA()E
2 po&#ia,y mi"o"y.#!e #ygo"y$ rozpoczynaj si kilkana%cie godzin po zapodnieniu
2 komrki jajowe czowieka oraz innych ssakw o'yskowych maj niewielk ilo%& substancji zapasowych
rwnomiernie rozproszonych w cytoplazmie
- substancje te s mieszanin r'nych zwizkw organicznych$ tworzcych tzw. +;,"o (jego istotnym
skadnikiem jest :os:olipi& le.y"y!a#
B /a/a polile.y"al!e - jaja owadw i ptakw bardzo zasobne w 'tko
B /a/a oligole.y"al!e komrki jajowe ssakw o'yskowych
2 ilo%& 'tka i jego rozmieszczenie w komrce jajowej w zasadniczy sposb wpywa na bruzdkowanie
- bruzdkowanie .#-?.io8e jaja polilecytalne$ podziaom ulega niewielki *ragment zygoty (tam$ gdzie nie ma
'tka#
- bruzdkowanie .a,o8i"e4%olo>las"y.#!e jaja oligolecytalne
3 r;8!omier!e caa zygota dzieli si na jednakowej wielko%ci >las"omery
3 !ier;8!omier!e zwykle cz%& jaja bruzdkuje wolniej$ dajc wiksze miromery$ cz%& bruzdkuje szybciej$
dajc mniejsze miromery
2 u .#,o8iea bruzdkowanie jest .a,o8i"e$ pra8ie r;8!omier!e
2 w wyniku podziaw i przemieszania si blastomerw tworzy si niewielka grudka komrek (mor'la#
2 w tym stadium zarodek dociera do ma.i.y$ gdzie przeksztaca si w >las"o.ys"- (rodzaj blastuli#
)1*LA(TACJA
2 kilkudziesiciokomrkowy zarodek w postaci
blastocysty #ag!ie+&+a si- 8 ?.ia!ie ma.i.y
sidmego dnia po zapodnieniu
2 >las"o.ys"a
- niewielki p-.%er#y$ ktrego %ciany tworzy warstwa
komrek zwana "ro:o>las"em
- od wewntrz do tro*oblastu przylega niewielkie
skupienie komrek (8-#e, #aro&o8y4em>rio>las"#
2 wa%ciwy zarodek powstaje z wza zarodkowego
2 z tro*oblastu powstaje osm;8a (bona podowa
otaczajca zarodek i umo'liwiajca jego implantacj#
3ASTRULACJA
2 rozpoczyna si w drugim i trzecim tygodniu 'ycia zarodka
2 przeksztacenie tro*oblastu w gas"r'l- obejmuje podziay i
wdrwk komrek zarwno w obrbie wza zarodkowego$ jak
i poza nim
2 w 8-@le #aro&o8ym tworzy si /ama o8o&!i$ a komrki
le'ce pod ni tworz &8'8ars"8o8$ "ar.#- #aro&o8$
2 g;r!a 8ars"8a komrek tarczki zarodkowej (epi>las"#
szybko tworzy dwie charakterystyczne warstwy om;re
em>rio!al!y.%( e"o&erm- i e!&o&erm- (. listki
zarodkowe#
2 wkrtce midzy komrki listkw wnikaj komrki listka
zarodkowego me#o&ermy
2 &ol!a 8ars"8a komrek tarczki zarodkowej (%ipo>las"#
rozrasta si i wsptworzy ?.ia!- 8ore.#a +;,"o8ego$
ktry wkrtce cakowicie zanika (peni jedynie rol pierwszego
pierwotnego narzdu krwiotwrczego#
OR3A(O3E(EZA
2 rozpoczyna si w kilka tygodni po zapodnieniu
2 z listkw rozwijaj si !ar#$&y os"a"e.#!e
2 wzdu' dugiej osi zarodka (w e"o&ermie# staje si widoczna tzw. sm'ga pier8o"!a
- obszar do tyu od smugi pierwotnej z przylegymi komrkami zapada si i tworzy ry!ie!-
!er8o8$$ a potem .e8- !er8o8$
2 le'ca ni'ej pod ektoderm me#o&erma dzieli si na osio8$ (powstaje z niej s"r'!a gr#>ie"o8a i
ser.e# oraz pr#yosio8$ (powstanie z niej 8";r!a /ama .ia,a .eloma#
- bardzo wcze%nie z mezodermy wyodrbniaj si grupy komrek me#e!.%ymy (powstaj z nich
p0niej m.in. mi-?!ie i eleme!"y s#iele"'#
- cz%& komrek /amy o8o&!i wraz z niektrymi komrkami mezodermy rozwinie si w o8o&!i-
(pyn owodni otacza i chroni zarodek$ a p0niej pd#
2 e!&o&erma unosi si w cz%ci osiowej grzbietowo (do grny# i tworzy ry!ie!- pra/eli"a
- z cz%ci komrek endodermy rozwinie si '.%y,e 8sp;,"8or#$.y omo.#!i- (u czowieka i innych
ssakw o'yskowych omocznia wraz z elementami mezodermy prazarodkowej tworzy p-po8i!- oraz
!a.#y!ia ,o+yso8e#
2 osm;8a< o8o&!ia< omo.#!ia i 8ore.#e +;,"o8y s >,o!ami p,o&o8ymi
charakterystycznymi dla wszystkich owodniowcw
- w trzecim miesicu 'ycia zarodek (pd# ma ju' pracujce serce$ wykazuje proste odruchy$ mo'e si
porusza&
- pod koniec ,. tygodnia rozwoju pd osiga wygld miniaturowego czowieka
- w ostatnich trzech miesicach ci'y (ostatnim trymestrze# pd szybko ro%nie i w chwili przyj%cia na
%wiat ma u*ormowane wszystkie narzdy wa'y ok. -$-kg i mierzy ok. -!--.cm
O5YSKO
- jest to wyjtkowy narzd powstajcy z poczenia tkanek zarodka i matki
- .#-?C ma".#y!a o'yska powstaje z "a!i ,$.#!e/ >,o!y ?l'#o8e/ ma.i.y
- .#-?C p,o&o8a powstaje z #e8!-"r#!e/ 8ars"8y om;re o"a.#a/$.y.% #aro&e (tzw. osm;8i#
- obie cz%ci o'yska s silnie '!a.#y!io!e ale krew matki i podu nie miesza si
- o'ysko umo'liwia sprawn 8ymia!- ga#o8$$ 's'8a!ie mo.#!ia z podu$ &os"ar.#a!ie s'>s"a!./i >'&'l.o8y.% i
e!erge"y.#!y.% do podu oraz o.%ro!- rozwijajcego si organizmu
*ORAD
- najcz%ciej w DEE dni od poczcia rozpoczyna si pord
2 wywoanie porodu
- a./- poro&o8$ zapocztkowuje w peni u*ormowany pd$ ktrego organizm zaczyna produkowa& %ormo!y powodujce$ 'e matczyna
cz%& o'yska zaczyna wydziela& jedn z pros"agla!&y! (rodzaj chemicznego pr#ea@!ia#
- pojawienie si tej substancji w o'ysku powoduje spadek wydzielania proges"ero!' ,o+yso8ego$ ktry odpowiada za podtrzymanie ci'y
- w tej sytuacji po&ra+!ie!ie s#y/i ma.i.y wywouje u kobiety odruchowe wydzielenie po&8#g;r#o8ego %ormo!' osy"o.y!y
- e*ektem jego dziaania s :alo8e s'r.#e mi-?!i g,a&i.% ?.ia! ma.i.y i po>'&#e!ie &#ia,a!ia gr'.#o,;8 mle.#!y.% &o pro&'./i
mlea la"a./i (najpierw wydzielana jest siara$ a p0niej wa%ciwe mleko#
- mleko to 8o&!y ro#"8;r >ia,e (kazeiny#$ .'r' (laktozy#$ soli mi!eral!y.% i &ro>!y.% ropele ",'s#.#'
9AZA *)ERWSZA
B trwa zwykle ,!-,. godzin
- w tym czasie dziki
mimowolnym s'r.#om
ma.i.y (poro&o8ym# pd
przesuwa si w kierunku szyjki
macicy$ odchodz tak'e 8o&y
p,o&o8e
9AZA DRU3A
B pd przechodzi przez szyjk macicy i pochw$
wydostajc si na zewntrz
- w cigu kilku sekund po odciciu p-po8i!y noworodek
powinien rozpocz& o&&y.%a!ie (pierwszy oddech jest
skutkiem silnego pobudzenia o?ro&a !er8o8ego 8
r&#e!i' pr#e&,'+o!ym$ odbiera on imp'lsy pynce z
re.ep"or;8 pobudzonych przez gwatowny 8#ros"
s"-+e!ia &8'"le!' 8-gla 8e r8i i #a!i' "-"!a 8
p-po8i!ie#
9AZA TRZEC)A
- wydalenie >,o! p,o&o8y.%
(o8o&!i# i res#"e ,o+ysa
ROZWAJ *OST(ATAL(Y CZOW)EKA
2 zmienia si masa$ proporcje ciaa i uksztatowanie twarzy czowieka$ nastpuje rozwj emocjonalny i intelektualny
(OWORODEK
- od narodzin do ko)ca pierwszego
miesica 'ycia$ noworodek
przystosowuje si do oddychania
powietrzem atmos*erycznym$ do
przyswajania pokarmw i wydalania
produktw przemiany materii
()E1OWL2
od ko)ca pierwszego miesica do
drugiego roku 'ycia$ nastpuje szybki
wzrost ciaa$ wyrzynaj si pierwsze
zby mleczne$ ro%nie sprawno%&
ruchowa$ okres niemowlcy ko)czy si$
gdy opanowana zostaje umiejtno%&
chodzenia i podejmowane s pierwsze
prby mwienia
DZ)ECKO
trwa do wieku dojrzewania (zwykle do
,,-," lat#$ bardzo intensywny wzrost$
rozwj sprawno%ci ruchowej i
wydolno%ci serca$ doskonalona jest
umiejtno%& mowy$ nastpuje rozwj
intelektualny$ zby mleczne stopniowo
zastpowane s przez zby stae
OKRES 1ODZ)E6CZY
trwa do osignicia penej dojrzao%ci
(zwykle ,/-.! lat#$ rozpoczyna si
skokiem pokwitaniowym$ rozwojem
cech pciowych i przede wszystkim
mo'liwo%ci intelektualnych$ nastpuj
psychologiczne zmiany osobowo%ci$
dochodzi do pierwszych kontaktw
seksualnych
OKRES DOJRZAOFC) (do ok. "! lat#
) W)EKU FRED()E3O (do ok. 4- lat#
osiganie szczytu rozwoju *izycznego i
intelektualnego$ powolne zmiany prowadzce
do starzenia si$ w wieku "---- lat wikszo%&
kobiet przechodzi przekwitanie (klimakterium#$
krwawienia miesiczkowe i owulacje stopniowo
ustaj$ mskie przekwitanie (andropauza#
pojawia si p0niej (ok.4- roku 'ycia#$ jest
bardziej rozo'one w czasie i jego objawy s
mniej nasilone ni' u kobiet
OKRES STAROFC)
- wzmagaj si symptomy starzenia$
systematycznie maleje wydolno%&
*izyczna i intelektualna oraz zdolno%&
organizmu do utrzymywania
homeostazy$ nastpuje wzrost zgonw
uwarunkowanych czynnikami
cywilizacyjnymi
A(TYKO(CE*CJA
a# !a"'ral!e me"o&y regulacji pocz& (antykoncepcji# oparte s na okresowej wstrzemi0liwo%ci pciowej$ zale'nie od ustalonego terminu
owulacji (tzw. ale!&ar#y ma,+e=si#
b# me"o&y >ariero8e polegaj na stosowaniu %rodkw zapobiegajcych zetkniciu si mskich i 'e)skich komrek rozrodczych(
pre#er8a"y8a$ ap"'ri i r$+i &opo.%8o8e$ +e=sa pre#er8a"y8a (:emi&om)
c# &o's"!e ?ro&i %ormo!al!e (wikszo%& zawiera kombinacj hormonw blokujc owulacj#
d# 8,a&i &oma.i.#!e
0EZ*OD(OFG
- powodowana niewydolno%ci jajnikw czy oligospermi
- "erapie %ormo!al!e zwikszaj skuteczno%& owulacji i uatwiaj implantacj
- s#"'.#!e #ap,o&!ie!ie plemniki wprowadzane s do narzdw rozrodczych kobiety przy u'yciu odpowiednich technik medycznych
- #ap,o&!ie!ie i!BHi"ro zapodnienie poza organizmem matki i p0niejsze implantowanie zarodka
KO(TROLA C)5Y
a# u'ywki a ci'a
- alo%ol - upo%ledzenie umysowe (#esp;, alo%olo8y p,o&'#$ de*ormacja *izyczna i maa masa ciaa dziecka
- papierosy niedotlenienie podu$ mniejsza masa urodzeniowa$ ryzyko wodogowia$ sabszy rozwj umysowy dziecka
- !aro"yi poronienia$ przedwczesne porody$ niska masa urodzeniowa$ uzale'nienie narkotykowe potomstwa
b# >a&a!ia pre!a"al!e pozwalajce wykry&$ czy zaburzenia dziecka maj podo'e genetyczne
c# am!iop'!./a ocenia wady genetyczne dziecka$ badanie polega na pobraniu pynu owodniowego i analizie genetycznej komrek
podowych$ ktre w nim wystpuj
d# >a&a!ia 'l"raso!ogra:i.#!e (US3) pomocnicze w ustaleniu ewentualnej ci'y mnogiej$ pci dziecka i niektrych wad rozwojowyc