ProjektwspfinansowanyzerodkwUniiEuropejskiejwramachEuropejskiegoFunduszuSpoecznego

Kartawybranychwzorwistaychfizykochemicznychnaegzaminmaturalnyzbiologii,chemiiifizyki

ProjektIVPilotanowychegzaminwmaturalnych
IV.3Modernizacjaegzaminumaturalnegozprzedmiotwinnychniobowizkowenapoziomierozszerzonym

Kartawybranychwzorwistaychfizykochemicznych
naegzaminmaturalnyzbiologii,chemiiifizyki


ProjektwspfinansowanyzerodkwUniiEuropejskiejwramachEuropejskiegoFunduszuSpoecznego
Kartawybranychwzorwistaychfizykochemicznychnaegzaminmaturalnyzbiologii,chemiiifizyki
Nazwa
aminokwasu

Wybraneaminokwasybiakowe
Nazwa
aminokwasu
Glicyna

Alanina

Wzr
H2N CH2 COOH

H2N

H2N

H2N

CH

COOH

CONH2

OH

CH

COOH

CH
CH3

Phe

Ile

6,05

Met

5,74

Thr

5,60

Pro

6,30

His

7,60

Trp

5,89

Arg

10,76

COOH

CH

COOH

HN

Prolina

Glu

H2N

3,15

COOH

CH
CH2

Histydyna
HN

CH2

CH2

Lys

CH2

H2N

9,60

CH2
NH2

6,01

CH3

H2N CH COOH

Lizyna

CH3

CH OH

2,85

H2N CH COOH

COOH

CH

S CH3

Treonina
Asp

CH2

COOH

CH2

H2N

H2N CH COOH

CH2

Leu

CH

CH2

5,48

COOH

5,51

H2N CH COOH

Metionina

CH2

CH3

C2 H5

6,00

CH2

Kwas
glutaminowy

CH3

Izoleucyna

H2N CH COOH

Kwas
asparaginowy

CH

5,68

Fenyloalanina

Asn

CH2

H2N

Val

5,65

H2N CH COOH

5,05
Leucyna

Ser

Gln

CH2

Asparagina
Cys

SH

CH3

CH2

COOH

CH

pI

H2N CH COOH

6,11

CH2

Seryna

6,06

CH2

Glutamina

CONH2

Ala

CH2

Cysteina

Gly

Kod

H2N CH COOH

pI

COOH

CH
CH3

H2N

Walina

Kod

Wzr

CH

COOH

CH2

Tryptofan

NH

H2N CH COOH

H2N CH COOH

CH2

CH2

Tyr

Tyrozyna

5,64

Arginina

CH2
CH2 NH

OH

NH

NH2

rdo:W.Mizerski,TabliceChemiczne,Adamantan,2004.


ProjektwspfinansowanyzerodkwUniiEuropejskiejwramachEuropejskiegoFunduszuSpoecznego
Kartawybranychwzorwistaychfizykochemicznychnaegzaminmaturalnyzbiologii,chemiiifizyki
Wybranekwasyorganiczne

Zasadyazotowe
NH2
H3C

N
NH

Cytozyna(C)

NH

NH
NH

Tymina(T)

NH

Adenina(A)

NH

CH3 C COOH
O

HO CH

CH2 COOH

COOH

HO

CH2 COOH

kwas
pirogronowy

kwasmlekowy

COOH

CH2 COOH

NH

N
N

OH

Uracyl(U)

NH2
N

CH3 CH COOH

kwasjabkowy

kwascytrynowy

NH

NH2

Guanina(G)

Pierwszy
nukleotyd

Kodgenetyczny
Druginukleotyd
U

UUUfenyloalanina
UUCfenyloalanina
UUAleucyna
UUGleucyna

UCUseryna
UCCseryna
UCAseryna
UCGseryna

UAUtyrozyna
UACtyrozyna
UAASTOP
UAGSTOP

UGUcysteina
UGCcysteina
UGASTOP
UGGtryptofan

CUUleucyna
CUCleucyna
CUAleucyna
CUGleucyna

CCUprolina
CCCprolina
CCAprolina
CCGprolina

CAUhistydyna
CAChistydyna
CAAglutamina
CAGglutamina

CGUarginina
CGCarginina
CGAarginina
CGGarginina

AUUizoleucyna
AUCizoleucyna
AUAizoleucyna
AUGmetionina,START

ACUtreonina
ACCtreonina
ACAtreonina
ACGtreonina

AAUasparagina
AACasparagina
AAAlizyna
AAGlizyna

AGUseryna
AGCseryna
AGAarginina
AGGarginina

GUUwalina
GUCwalina
GUAwalina
GUGwalina

GCUalanina
GCCalanina
GCAalanina
GCGalanina

GAUkw.asparaginowy
GACkw.asparaginowy
GAAkw.glutaminowy
GAGkw.glutaminowy

GGUglicyna
GGCglicyna
GGAglicyna
GGGglicyna

Trzeci
nukleotyd

U
C
A
G
U
C
A
G
U
C
A
G
U
C
A
G


ProjektwspfinansowanyzerodkwUniiEuropejskiejwramachEuropejskiegoFunduszuSpoecznego
Kartawybranychwzorwistaychfizykochemicznychnaegzaminmaturalnyzbiologii,chemiiifizyki
Staedysocjacjiwybranychkwasw
wroztworachwodnych

Kwas
HF
HCl
HBr
HI
H2S
H2Se
H2Te
HClO
HClO2
HClO3
HNO2
HNO3
H2SO3
H3BO3
H3AsO3
H3AsO4
H3PO4
H4SiO4
H2CO3
Kwasy
organiczne
HCOOH
CH3COOH
CH3CH2COOH
C6H5COOH
C6H5OH

Staadysocjacji
KalubKa1
6,3104
1,0107
3,0109
1,01010
1,0107
1,9104
2,5103
5,0108
1,1102
5,0102
5,1104
27,5
1,5102
5,81010
5,91010
6,5103
6,9103
3,21010
4,5107
StaadysocjacjiKa
1,8104
1,8105
1,4105
6,5105
1,31010

rdo:A.Bielaski,Podstawychemiinieorganicznej,
WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2010.
J.Sawicka,A.JanichKilian,W.CejnerMania,
G.Urbaczyk,Tablicechemiczne,Gdask2001.

ROZPUSZCZALNOSOLIIWODOROTLENKWWWODZIEWTEMPERATURZE25C

Cl

Na+
K+

R
R
R
R
N
R
R
R
R
R
R
T
R
R
R

NH4

Cu2+
Ag+
Mg2+
Ca2+
Ba2+
Zn2+
Al3+
Sn2+
Pb2+
Mn2+
Fe2+
Fe3+

Br

NO3

CH3COO

S 2

SO23

SO24

CO23

SiO23

CrO24

PO34

OH

R
R
R
R
N
R
R
R
R
R
R
T
R
R
R

R
R
R

N
R
R
R
R
R
R
N
R
R

R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R

R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R
R

R
R
R
N
N
R
T
R
N

N
N
N
N
N

R
R
R
N
N
R
N
N
T

N
N
N

R
R
R
R
T
R
T
N
R
R
R
N
R
R
R

R
R
R

N
N
N
N
N

N
N
N

R
R

N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N

R
R
R
N
N
R
T
N
T
N
N
N
N

R
R
R
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N
N

R
R
R
N

N
T
R
N
N
N
N
N
N
N

Rsubstancjarozpuszczalna;Tsubstancjatrudnorozpuszczalna(strcasizest.roztworw);Nsubstancja
nierozpuszczalna;oznacza,edanasubstancjaalborozkadasiwwodzie,alboniezostaaotrzymana
Szeregelektrochemicznywybranychmetali
rdo:W.Mizerski,TabliceChemiczne,Adamantan,2004.
Pogniwo
E,V
Pogniwo
E,V
Stae dysocjacjiwybranychzasad
+
2+
Li/Li
3,04
Ni/Ni
0,26
wroztworachwodnych
Ca/Ca2+
2,84
Sn/Sn2+
0,14
Zasady
StaadysocjacjiKb
2+
2+
Mg/Mg
2,36
Pb/Pb
0,13
NH3
1,8105
Al/Al3+
1,68
Fe/Fe3+
0,04
CH3NH2
4,3104
Mn/Mn2+
1,18
H2/2H+
0,00
2+
3+
CH3CH2NH2
5,0104
Zn/Zn
0,76
Bi/Bi
+0,31
CH3CH2CH2NH2
4,0104
Cr/Cr3+
0,74
Cu/Cu2+
+0,34
(CH3)2NH
7,4104
Fe/Fe2+
0,44
Ag/Ag+
+0,80
5
2+
2+
(CH3)3N
7,410
Cd/Cd
0,40
Hg/Hg
+0,85
Co/Co2+
0,28
Au/Au3+
+1,50
C6H5NH2
4,31010
rdo:A.Bielaski,Podstawychemiinieorganicznej,
WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2010.
J.Sawicka,A.JanichKilian,W.CejnerMania,G.Urbaczyk,
Tablicechemiczne,Gdask2001.

rdo:A.Bielaski,Podstawychemiinieorganicznej,
WydawnictwoNaukowePWN,Warszawa2010.
J.Sawicka,A.JanichKilian,W.CejnerMania,G.Urbaczyk,
Tablicechemiczne,Gdask2001.


ProjektwspfinansowanyzerodkwUniiEuropejskiejwramachEuropejskiegoFunduszuSpoecznego
Kartawybranychwzorwistaychfizykochemicznychnaegzaminmaturalnyzbiologii,chemiiifizyki

Ukadokresowypierwiastkw
1
1H
Wodr
1,01
2,1
3Li

liczba atomowa

1H

Wodr
1,01
2,1

2
Be
4

18
2He

symbol chemiczny pierwiastka

masa atomowa, u

13
5B

elektroujemno

14
6C

15
7N

16
8O

Tlen
16,00
3,5

Fluor
19,00
4,0

10Ne
Neon
20,18

Lit
6,94
1,0

Beryl
9,01
1,5

Bor
10,81
2,0

Wgiel
12,01
2,5

11Na
Sd
23,00
0,9

12Mg
Magnez
24,31
1,2

13Al
Glin
26,98
1,5

14Si
Krzem
28,08
1,8

15P
Fosfor
30,97
2,1

16S
Siarka
32,07
2,5

17Cl
Chlor
35,45
3,0

18Ar
Argon
39,95

19K
Potas
39,10
0,9

20Ca
Wap
40,08
1,0

21Sc
Skand
44,96
1,3

22Ti
Tytan
47,88
1,5

23V
Wanad
50,94
1,7

24Cr
Chrom
52,00
1,9

25Mn
Mangan
54,94
1,7

37Rb
Rubid
85,47
0,8

38Sr
Stront
87,62
1,0

39Y
Itr
88,91
1,3

40Zr
Cyrkon
91,22
1,4

41Nb
Niob
92,91
1,6

42Mo
Molibden
95,94
2,0

55Cs
Cez
132,91
0,7

56Ba
Bar
137,33
0,9

57La
Lantan
138,91
1,1

72Hf
Hafn
178,49
1,3

73Ta
Tantal
180,95
1,5

87Fr
Frans
223,02
0,7

88Ra
Rad
226,03
0,9

89Ac
Aktyn
227,03

104Rf
Rutherford
261,11

*)
**)

**

10

11

26Fe
elazo
55,85
1,9

27Co
Kobalt
58,93
2,0

28Ni
Nikiel
58,69
2,0

29Cu
Mied
63,55
1,9

30Zn
Cynk
65,39
1,6

31Ga
Gal
69,72
1,6

32Ge
German
72,61
1,8

33As
Arsen
74,92
2,0

34Se
Selen
78,96
2,4

35Br
Brom
79,90
2,8

36Kr
Krypton
83,80

43Tc
Technet
97,91
1,9

44Ru
Ruten
101,07
2,2

45Rh
Rod
102,91
2,2

46Pd
Pallad
106,42
2,2

47Ag
Srebro
107,87
1,9

48Cd
Kadm
112,41
1,7

49In
Ind
114,82
1,7

50Sn
Cyna
118,71
1,8

51Sb
Antymon
121,76
1,9

52Te
Tellur
127,60
2,1

53I
Jod
126,90
2,5

54Xe
Ksenon
131,29

74W
Wolfram
183,84
2,0

75Re
Ren
186,21
1,9

76Os
Osm
190,23
2,2

77Ir
Iryd
192,22
2,2

78Pt
Platyna
195,08
2,2

79Au
Zoto
196,97
2,4

80Hg
Rt
200,59
1,9

81Tl
Tal
204,38
1,8

82Pb
Ow
207,20
1,8

83Bi
Bizmut
208,98
1,9

84Po
Polon
208,98
2,0

85At
Astat
209,99
2,2

86Rn
Radon
222,02

105Db
Dubn
263,11

106Sg
Seaborg
265,12

107Bh
Bohr
264,10

108Hs
Has
269,10

109Mt
Meitner
268,10

112Uub
Ununbi
285

113Uut
Ununtri
284

114Uuq
Ununkwad
289

115Uup
Ununpent
288

116Uuh
Ununheks
292

117Uus
Ununsept

118Uuo
Ununokt
294

58Ce
Cer
140,12

59Pr
Prazeodym
140,91

60Nd
Neodym
144,24

61Pm
Promet
144,91

62Sm
Samar
150,36

63Eu
Europ
151,96

64Gd
Gadolin
157,25

65Tb
Terb
158,93

66Dy
Dysproz
162,50

67Ho
Holm
164,93

68Er
Erb
167,26

69Tm
Tul
168,93

70Yb
Iterb
173,04

71Lu
Lutet
174,97

90Th
Tor
232,04

91Pa
Protaktyn
231,04

92U
Uran
238,03

93Np
Neptun
237,05

94Pu
Pluton
244,06

95Am
Ameryk
243,06

96Cm
Kiur
247,07

97Bk
Berkel
247,07

98Cf
Kaliforn
251,08

99Es
Einstein
252,09

100Fm
Ferm
257,10

101Md
Mendelew
258,10

102No
Nobel
259,10

103Lr
Lorens
262,11

110Ds 111Uuu
Darmstadt Ununun
281,10
280

12

Azot
14,01
3,0

17
9F

Hel
4,00

rdo:W.Mizerski,TabliceChemiczne,Adamantan,2004.Masyatomowepodanozdokadnocidodwchmiejscpoprzecinku.


ProjektwspfinansowanyzerodkwUniiEuropejskiejwramachEuropejskiegoFunduszuSpoecznego
Kartawybranychwzorwistaychfizykochemicznychnaegzaminmaturalnyzbiologii,chemiiifizyki

Kinematyka

prdko
v
t

przyspieszenie
a

2
prdkoktowa

t
T

prdkowruchupo
v r
okrgu

v2
przyspieszenie

2 r
d
dorodkowe
r

przyspieszeniektowe

ast r
przyspieszeniestyczne

prdkowruchu

v v0 a t
jednostajniezmiennym

1
1

Drogawruchu
s v0 v t t v0 t a t 2

2
2
jednostajniezmiennym

Drganiaifale

x (t) A sin(t )

v (t) A cos(t )
ruchharmoniczny

a (t) A 2 sin (t )

m ;
l
okresdrgamasynaspryniei
T 2
T 2

wahadamatematycznego
k
g

f
; v T
czstotliwoidugofali
T

sin v1 n2

zaamaniefali
sin v2 n1

siatkadyfrakcyjna
n d sin
efektDopplera

f f r

v
v u r

Dynamika
pd
IIzasadadynamiki

Siacikoci,siasprystociisiatarcia

p mv

p
F
F; a
t
m

M = F r sin ( r ; F )

momentsiy

I mi ri 2

momentbezwadnoci

i 1

momentpdupunktu
materialnego
momentpdubryy
sztywnej
IIzasadadynamikiruchu
obrotowego

J m v r sin ( r ; v )

praca

W F s cos

moc

energiakinetyczna

Ekin

J I
J
M
t

energiakinetycznaruchu
obrotowegobryysztywnej

Ekin

Fg G

nateniepolagrawitacyjnego

energiapotencjalnagrawitacji

Ep G

zmianaenergiipotencjalnej
grawitacjinamaychwysokociach

E p m g h

Fg
m

M
;
I

m1 m 2
r

G MZ
7,9 km
s
RZ

vII

2G MZ

11, 2 km
s
RZ

siasprystoci

T12 T22

const
R13 R 23

Fs k x

energiapotencjalnasprystoci

Epot

siatarciakinetycznego

Tk k FN

siatarciastatycznego

Ts s FN

IIIprawoKeplera

1
I 2
2

vI

prdkocikosmiczne(dlaZiemi)

W
t
1
m v2
2

m1 m2
r2

prawopowszechnegocienia

1
k x2
2

Przedrostki
9

101

102

przedrostek

giga mega kilo hekto deka decy centy

M

10

101

10

10

mnonik

oznaczenie

10

da

103
mili
m

106

109

mikro nano

1012
piko
p


ProjektwspfinansowanyzerodkwUniiEuropejskiejwramachEuropejskiegoFunduszuSpoecznego
Kartawybranychwzorwistaychfizykochemicznychnaegzaminmaturalnyzbiologii,chemiiifizyki

Optyka

1
sin gr
ktgraniczny

tg B n
ktBrewstera

1 1 1

rwnaniesoczewki,zwierciada
f
x y

1
1 n socz
1

1
soczewka
f notocz
R1 R2
R
f
zwierciado
2

Termodynamika
gsto
cinienie

F
p
S

zmianacinieniahydrostatycznego

p g h

Izasadatermodynamiki

U Q W

pracasiyparcia

W p V

ciepowaciwe

cw

Fizykawspczesna
rwnowanomasyenergii

E m c2

energiafotonu

E h f

zjawiskofotoelektryczne

h f W E k max

dugofalideBrogliea

ciepomolowe

h c

poziomyenergetyczneatomu
wodoru

mv
13,6 eV

En
n2

prawoHubblea

v H r

Polemagnetyczne

m

V

m T

n T

ciepoprzemianyfazowej

Q mL

redniaenergiakinetycznaruchu
postpowegoczsteczek
rwnaniestanugazudoskonaego
(Clapeyrona)

Er 32 k B T

ciepamolowegazudoskonaego

C p CV R

sprawnosilnikacieplnego

W Q1 Q 2

Q1
Q1

p V n R T

siaLorentza
siaelektrodynamiczna
poleprzewodnika
prostoliniowego

nateniepola
napicie

q1 q 2

F
E
q

U
q

; k

1
4 0

nI
l

poledugiegosolenoidu

B 0 r

strumiepola
magnetycznego

B S cos ( B; S )

SEMsamoindukcji

SEMprdnicy

n B S sin t

wartociskuteczneprdu
przemiennego

U sk

transformator

U2

natenieprdu

t
I

L
t
U max

I sk I max
2
2
U 1 n1 I 2

n2

I1

Prdelektryczny
Q
I
t
l
R
S
U
I
R

U E d

prawoOhma

energiakondensatora

1
1
W Q U C U 2
2
2

prawoOhmadlaobwodu

pojemno
(pojemnokondensatora
paskiego)

Q
C C 0 r S
U
d

czenieopornikw:

szeregowe
n
R R

polejednorodne

SEMindukcji

oprprzewodnika

F k

0 r I
2 r
0 r I
B
2r

poleptli(wjejrodku)

Elektrostatyka
prawoCoulomba

F q v B sin ( v; B)

F I l B sin ( I ; B)

RZ RW

i 1

rwnolege
n
1
1

Rz i 1 Ri


ProjektwspfinansowanyzerodkwUniiEuropejskiejwramachEuropejskiegoFunduszuSpoecznego
Kartawybranychwzorwistaychfizykochemicznychnaegzaminmaturalnyzbiologii,chemiiifizyki

Staeijednostkifizyczneichemiczne

przyspieszenieziemskie

masaZiemi

MZ 5,98 1024 kg

prdkowiatawprni

c 3, 00 108

rednipromieZiemi

RZ 6370 km

staaPlancka

h 6, 63 1034 J s

staagrawitacji

G 6, 67 1011

adunekelementarny

e 1,60 10 19 C

liczbaAvogadro

N A 6, 02 10

m 9,11 1031 kg

objto1molagazu
doskonaegow
warunkachnormalnych

t = 0 C oraz p = 1013,25 hPa

dm 3

masaspoczynkowa
elektronu
masaspoczynkowa
protonu
masaspoczynkowa
neutronu

m 1, 67 10

jednostkamasyatomowej

u 1, 66 1027 kg

staaHubblea

H 75

parsek

1pc 3, 09 1016 m

angstrem

1 = 1010 m

uniwersalnastaagazowa

V 22, 41

mol

J
R 8,31
mol K
23

staaBoltzmanna

kB 1,38 10

przenikalno
elektrycznaprni

8,85 1012

staaelektryczna

mol

C2
N m

1
N m
8,99 109
4 0
C2

przenikalno
magnetycznaprni

0 4 10

30

45

60 90

sin

cos

tg

6
1
2

3
2
3
3

4
2
2
2
2
1

3
3
2
1
2
3

10

15

N
A2

20

logx

logx

0,02 1,699 0,27 0,569 0,52 0,284 0,77 0,114

0,03 1,523 0,28 0,553 0,53 0,276 0,78 0,108

m
s

0,04 1,398 0,29 0,538 0,54 0,268 0,79 0,102

0,05 1,301 0,30 0,523 0,55 0,260 0,80 0,097
0,06 1,222 0,31 0,509 0,56 0,252 0,81 0,092
0,07 1,155 0,32 0,495 0,57 0,244 0,82 0,086
0,08 1,097 0,33 0,481 0,58 0,237 0,83 0,081

27

kg

0,10 1,000 0,35 0,456 0,60 0,222 0,85 0,071

0,11 0,959 0,36 0,444 0,61 0,215 0,86 0,066

m 1, 67 10 27 kg

0,12 0,921 0,37 0,432 0,62 0,208 0,87 0,060

0,13 0,886 0,38 0,420 0,63 0,201 0,88 0,056
0,14 0,854 0,39 0,409 0,64 0,194 0,89 0,051

km
s Mpc

0,15 0,824 0,40 0,398 0,65 0,187 0,90 0,046

0,16 0,796 0,41 0,387 0,66 0,180 0,91 0,041
0,17 0,770 0,42 0,377 0,67 0,174 0,92 0,036
0,18 0,745 0,43 0,367 0,68 0,167 0,93 0,032
0,19 0,721 0,44 0,357 0,69 0,161 0,94 0,027

sin ( ) sin sin cos cos

0,21 0,678 0,46 0,337 0,71 0,149 0,96 0,018

cos ( ) sin sin cos cos

0,22 0,658 0,47 0,328 0,72 0,143 0,97 0,013

sin ( ) sin cos cos sin

0,23 0,638 0,48 0,319 0,73 0,137 0,98 0,009

cos ( ) cos cos sin sin

sin 2 2sin cos

a2 b 2 c 2

0,20 0,699 0,45 0,347 0,70 0,155 0,95 0,022

a
b
; cos
c
c
sin
1
tg
; ctg
cos
tg
sin 2 cos 2 1

1
0

logx

0,09 1,046 0,34 0,469 0,59 0,229 0,84 0,076

sin

0,01 2,000 0,26 0,585 0,51 0,292 0,76 0,119

m
m
g 9,81 2 10 2
s
s

N m2
kg 2
23 1

logx

25

30

35

40

45

50

0,24 0,620 0,49 0,310 0,74 0,131 0,99 0,004

0,25 0,602 0,50 0,301 0,75 0,125 1,00 0,000
55

60

65

70

75

80

85

90

sin
0,0000 0,0872 0,1736 0,2588 0,3420 0,4226 0,5000 0,5736 0,6428 0,7071 0,7660 0,8192 0,8660 0,9063 0,9397 0,9659 0,9848 0,9962 1,000
cos

90

85

80

75

70

65

60

55

50

45

40

35

30

25

20

15

10