1

PROFILAKTYKA I DIAGNOSTYKA WAD POSTAWY CIAA

dr Karina Sonka
Politechnika Opolska Wydzia Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii, Instytut Fizjoterapii
Tel 0609405781

Gwatowne zmiany rodowiska, postp techniczny i cywilizacyjny znacznie uatwiaj ycie
wspczesnemu czowiekowi. Czowiek dziki nowoczesnym urzdzeniom, postpowi motoryzacyjnemu i
podniesieniu poziomu ycia sta si wygodny i powoli zapomina o dobroczynnym wpywie ruchu na jego
organizm. Dominacja siedzcego trybu ycia jest najczstsz przyczyn pojawiania si u dzieci w wieku
rozwojowym wad postawy ciaa, ktre w pniejszym wieku staj si przyczyn problemw blowych
krgosupa i innych staww.
O pogarszajcym si stanie postawy ciaa dzieci i modziey wiadcz liczne analizy dotyczce zdrowia
dzieci w wieku rozwojowym, ktre sporzdzono w Polsce na przeomie lat siedemdziesitych i
osiemdziesitych pod kierunkiem Instytutu Matki i Dziecka. Wyniki tych bada wykazay, e zaburzenia
statyki wymagajce pomocy oraz ingerencji specjalistw wystpuj u blisko 30% szeciolatkw [Kutner-
Koziska , lazik, 1995].
Ponadto z danych dotyczcych stanu zdrowia populacji w wieku rozwojowym przeprowadzonych w ramach
bada bilansowych wynika, e w ostatniej dekadzie dwudziestego wieku zaburzenia statyki ciaa i uszkodzenia
narzdu ruchu wystpoway u 40% dzieci. [GUS, 1994]
W praktyce oznacza to e co drugie trzecie dziecko wymaga specjalistycznej opieki i dziaa
profilaktyczno- leczniczych.
Badania przeprowadzone w Opolu oraz jego okolicach w latach 2002-2005 w ramach projektu
naukowego nt Ocena rozwoju motorycznego u dzieci i modziey. Dysfunkcje narzdu ruchu, wczesna
diagnostyka, profilaktyka i leczenie realizowanego przez dr Karin Sonk - adiunkta Zakadu Biologicznych
Podstaw Fizjoterapii Wydziau Wychowania Fizycznego i Fizjoterapii Politechniki Opolskiej wynika, e wady
postawy ciaa s powanym problem opolskich dzieci i modziey.
Badania prowadzono gwnie w przedszkolach, w ktrych przebadano ponad 2000 dzieci. Szczegowa
analiza postaw wykazaa e 80% badanych ma nieprawidowoci w postawie ciaa. Wady te zazwyczaj
wystpoway w paszczynie strzakowej i dotyczyy uksztatowania krgosupa (nadmierna kifotyzacja i
odstawanie opatek 60%, nadmierna lordotyzacja krgosupa poczona z nadmiernie wydtym do przodu
brzuchem 55%) oraz wady w budowie klatki piersiowa w postaci wywinitych eber i/lub zapadnitego mostka
40%, wad koczyn dolnych (kolawe kolana 65%, pasko- kolawe stopy- 38%) i otyoci.20%.
Ponadto u badanych dzieci 5-6 letnich (ok. 500 osb) u 28% wykryto pocztki zmian skoliotycznych w
postaci rotacji tuowia i miednicy z nieznacznym garbem ebrowym.
Natomiast w szkoach przebadano grup 500 dzieci z klas 1-4. Analiza otrzymanych wynikw
wykazaa, e a 40% ma postaw skoliotyczn, z czego 10% badanych ma zaawansowan skolioz z wyranie
zaznaczonym garbem ebrowym.
Ponadto stwierdzono wystpowanie nieprawidowoci w uksztatowaniu:
- lordozy (zwikszenie krzywizny z nadmiernie uwydatnionym brzuchem- 34% badanych) i
- kifozy (powikszenie krzywizny 14% oraz stwierdzono u znacznej liczby dzieci 20% powikszenie kifozy
Th z przesuniciem jej szczytu wyej i obejmujcego swym ukiem odcinek szyjny. Wady tego tupu zazwyczaj
wystpoway u dzieci spdzajcych kilka godzin przed komputerem lub telewizorem)
- koczyn dolnych (kolawo kolan 12%, kolana szpotawe 3%, paskostopie 28%)
- wady klatek piersiowych 25%
Wyniki tych bada wskazuj i w wojewdztwie opolskim istnieje powany problem wad postawy ciaa
z ktrym placwki owiatowe nie potrafi sobie same poradzi. Szkoy nie s w stanie obj wszystkich dzieci
dziaaniami korekcyjnymi, ponadto prowadzone w szkoach wiczenia nie s w stanie wyrwna silnie
progresujcych w okresie wzrostowym wad postawy szczeglnie skolioz.
Najczciej do celw diagnostycznych wykorzystywane jest badanie ortopedyczne postawy ciaa. W
szeregu specjalnociach lekarskich przebieg badania podzielony jest na ogldanie, badanie dotykiem,
mierzenie, opukiwanie i inne badania uzupeniajce. W badaniu ortopedycznym rozpatruje si najpierw
2
stosunki anatomiczne i czynnociowe ciaa jako caoci, porwnujemy odchylenia w poszczeglnych jego
odcinkach, a w kocu przeprowadzamy szczegowe badanie odchyle okrelonych okolic narzdu ruchu.
Badanie kliniczne skada si z :
- wywiadu
- badania oglnego
- badania miejscowego.
Badanie postawy ciaa powinno przebiega wedug staego planu w ktrym uwzgldnia si paszczyzny i
osie. Badanie naley przeprowadzi w pomieszczeniu jasnym, dobrze owietlonym (najlepiej wiatem
naturalnym), ciepym i przestronnym. Badanego naley oglda z odlegoci 1,5 -2 m., powinien on by
rozebrany do majteczek i sta w pozycji zasadniczej, stojcej. Pozycja zasadnicza stojca podobna jest do
pozycji bacznej", z tym jednak, e badany stoi swobodnie, gowa zwrcona jest prosto przed siebie, rce
opuszczone, donie skierowane do przodu, kolana wyprostowane, stopy obok siebie.
Oceniajc postaw ciaa naley posugiwa si pionem oraz demografem. Demografia polega na
oznaczeniu na ciele badanego charakterystycznych punktw topograficznych.
Poszczeglne elementy ciaa ocenia si w paszczynie czoowej - patrzc od przodu i od tyu na
badanego; i w paszczynie strzakowej patrzc z boku. Wszelkie odchylenia od pionu notuje si, zapisujc
ich wielko w centymetrach.
Przy ogldaniu w paszczynie czoowej szczegln uwag naley zwrci na symetri ciaa.
Przedstawia si to nastpujco:
patrzc od przodu : w warunkach prawidowych pion spuszczony od guzowatoci brdki pokrywa si z
wciciem jarzmowym mostka i wyrostkiem mieczykowatym, kres bia i ppkiem, rodkiem spojenia
onowego, przebiega w rwnej odlegoci midzy kykciami przyrodkowymi i kostkami wewntrznymi, do
czworoboku podparcia.
Uoenie poszczeglnych elementw powinno przedstawia si nastpujco:
gowa- ustawiona prosto, w przedueniu krgosupa;
barki- ustawione na jednym poziomie;
obojczyki- ustawione prosto lub lekko skonie;
klatka piersiowa- symetryczna, dobrze wysklepiona;
trjkty talii- o jednakowym ksztacie, usytuowane na takiej samej wysokoci;
miednica- kolce biodrowe przednie grne na jednym poziomie;
koczyny dolne- rodek rzepki znajduje si nad II koci rdstopia, kolana i kostki
wewntrzne stykaj si lub s bardzo nieznacznie oddalone
Ukad linii poziomych :
linia midzykostkowa czca kostki wewntrzne ;
linia rzepkowa czca grne krawdzie rzepek,
linia midzykrtarzowa czca krtarze wielkie;
linia midzykolcowa czca kolce biodrowe przednie grne;
linia szczytu talerzy biodrowych uzyskuje si j, wciskajc pasko uoone donie z
obu stron w tali i opierajc je na talerzach biodrowych;
ukad obojczykw;
linia barkowa czca wyrostki barkowe;
linia grnych krawdzi maowin usznych.
Dodatkowe informacje uzyskuje si obserwujc tzw. trjkty talii. Jest to przestrze pomidzy
swobodnie zwisajc koczyn grn (podstawa trjkta) a obrysem klatki piersiowej i bioder (boki trjkta).
Szczyt trjkta znajduje si w talii krawieckiej. Mona okreli jego wielko, mierzc w centymetrach
wysoko tego trjkta, albo ktomierzem(o przyrzdu znajduje si w szczycie kta talii). Mona rwnie
ograniczy si do stwierdzenia czy wystpuje asymetria czy te nie. Jeeli wystpuje asymetria, to jest to
wczesny objaw bocznego skrzywienia krgosupa. [Kutzner- Koziska 2001].
Naley rwnie zwrci uwag na budow i ksztat klatki piersiowej, ktr oceniamy biorc pod uwag
szeroko i symetri obu jej pow. Mona to zmierzy centymetrem biorc pod uwag odlego od mostka do
krgosupa na 2-3 poziomach. Okrela si rwnie szeroko midzyebrzy po obu stronach i kat
3
midzyebrowy. Zwraca si take uwag na znieksztacenia typu: klatka piersiowa kurza, lejkowata lub
beczkowata czy te na bruzd Harrisona , jako pozostaoci po krzywicy.
W obrbie koczyn dolnych najwaniejsze zmiany, to wrodzone braki i ubytki tych koczyn oraz
zaburzenia osi koczyny i wady stp.
Zaburzenia osi caej koczyny dolnej (lub obu koczyn) stanowi do czsty, cho nie zawsze
dostrzegany rodzaj odchyle. Zasadnicze zmiany mog by zlokalizowane w jednym tylko wikszym stawie
koczyny, aczkolwiek - w miar rozwoju - ukadaj si one w pewien acuch. Chodzi tu przede wszystkim o
kolawo bd szpotawo biodra czy kolana (a w konsekwencji, take i stopy) oraz o zgiciowe bd
nadmiernie wyprostne ustawienia tych staww, a nawet o rotacj w ich obrbie. W podgrupie tej mog znale
si rwnie skrzywienia koci dugich (udowej lub piszczelowej), cho takie wystpuj najrzadziej. Naley
wic zwrci uwag jak przebiega o mechaniczna koczyny dolnej, zwana lini Mikulicza. Ocenia si j
obserwujc jej przebieg. W warunkach prawidowych biegnie ona od poowy wizada pachwinowego (poowa
odlegoci midzy rodkiem spojenia onowego a kolcem biodrowym przednim grnym), przez rodek rzepki,
rodek stawu skokowego i rzutuje na drugi palec.
patrzc od tyu : w warunkach prawidowych pion spuszczony od guzowatoci potylicznej zewntrznej (lub
od C7) powinien rzutowa na wszystkie wyrostki kolczyste krgw, szpar midzypoladkow, przebiega w
rwnej odlegoci midzy kykciami przyrodkowymi i kostkami wewntrznymi i pada na czworobok
podparcia.


Uoenie poszczeglnych elementw powinno przedstawia si nastpujco :
gowa ustawiona prosto, w przedueniu krgosupa;
krgosup linia wyrostkw kolczystych przebiega pionowo;
barki ustawione na jednym poziomie;
opatki przylegajce do klatki piersiowej, grne brzegi i kty dolne usytuowane na jednym poziomie,
przyrodkowe brzegi jednakowo oddalone od krgosupa;
trjkty talii- o jednakowym ksztacie, usytuowane na takiej samej wysokoci;
miednica- kolce biodrowe tylne grne na jednym poziomie;
koczyny dolne- bruzdy poladkowe symetryczne, poduna o goleni tworzy z podun osi pity
jedn lini pionow;
Ukad linii poziomych :
linia midzykostkowa czca kostki wewntrzne ;
linia podkolanowa czca zgicia podkolanowe;
linia poladkowa pokrywajca si z fadami poladkowymi;
g g o ow wa a u us st ta aw wi io on na a p pr ro os st to o, , w w
p pr rz ze ed d u u e en ni iu u k kr r g go os s u up pa a; ;
k kr r g go os s u up p l li in ni ia a w wy yr ro os st tk k w w
k ko ol lc cz zy ys st ty yc ch h p pr rz ze eb bi ie eg ga a
p pi io on no ow wo o; ;
b ba ar rk ki i u us st ta aw wi io on ne e n na a j je ed dn ny ym m
p po oz zi io om mi ie e; ;
o op pa at tk ki i p pr rz zy yl le eg ga aj j c ce e d do o k kl la at tk ki i
p pi ie er rs si io ow we ej j, , g g r rn ne e b br rz ze eg gi i i i
k k t ty y d do ol ln ne e u us sy yt tu uo ow wa an ne e n na a
j je ed dn ny ym m p po oz zi io om mi ie e, ,
p pr rz zy y r ro od dk ko ow we e b br rz ze eg gi i
j je ed dn na ak ko ow wo o o od dd da al lo on ne e o od d
k kr r g go os s u up pa a; ;
t tr r j jk k t ty y t ta al li ii i- - o o j je ed dn na ak ko ow wy ym m
k ks sz zt ta a c ci ie e, , u us sy yt tu uo ow wa an ne e n na a
t ta ak ki ie ej j s sa am me ej j w wy ys so ok ko o c ci i; ;
m mi ie ed dn ni ic ca a- - k ko ol lc ce e b bi io od dr ro ow we e t ty yl ln ne e
g g r rn ne e n na a j je ed dn ny ym m p po oz zi io om mi ie e; ;
k ko o c cz zy yn ny y d do ol ln ne e- - b br ru uz zd dy y
p po o l la ad dk ko ow we e s sy ym me et tr ry yc cz zn ne e, ,
p po od d u u n na a o o g go ol le en ni i t tw wo or rz zy y z z
p po od d u u n n o os si i p pi i t ty y j je ed dn n
l li in ni i p pi io on no ow w ; ;
4
linia midzykrtarzowa czca krtarze wielkie;
linia szczytu talerzy biodrowych;
trjkty talii
ukad opatek;
linia barkowa czca wyrostki barkowe

Uzupenieniem powyszych obserwacji jest badanie w skonie. Badany wykonuje swobodny i wolny
skon w przd starajc si dotkn podoa domi, nastpnie wolno si unosi prostujc kolejno odcinek
ldwiowy, nastpnie piersiowy i szyjny, a wreszcie gow. Badajcy obserwuje przebieg wyrostkw
kolczystych oraz symetri obrysw prawej i lewej strony grzbietu (ewentualn obecno garbw ebrowych lub
waw ldwiowych). Badanie to pozwala dostrzec asymetri plecw nawet w przypadkach niewystpowania
jeszcze garbu ebrowego. Podczas badania naley zwraca uwag na rne ustawienie stp (najlepiej poleci
badanemu stan przed narysowan lini) nogi w stawach kolanowych powinny by wyprostowane, gowa i
ramiona luno zwisaj w d,
W paszczynie strzakowej, natomiast ocena poszczeglnych
elementw postawy jest raczej wzgldna, a wynika to z szerszej granicy
fizjologicznej zmiennoci osobniczej mogcej wystpowa w tej paszczynie. Biorc pod uwag usytuowanie
poszczeglnych elementw ciaa w stosunku do pionu,

patrzc z boku: w warunkach prawidowych pion spuszczony z okolicy wyrostka
sutkowatego koci skroniowej powinien przechodzi przez rodek stawu barkowego, krtarz
wikszy koci udowej, nieco do przodu od linii rodkowej staww kolanowego i skokowego,
rodek stpu i rzutowa na ko dkowat.
Obserwacji naley podda:
wielko i ksztat lordozy szyjnej i co za tym idzie pochylenie gowy ku przodowi lub
cofnicie do tyu
wielko i ksztat kifozy piersiowej i wysklepienie klatki piersiowej;
wielko i ksztat lordozy ldwiowej oraz powok brzusznych;
pochylenie miednicy czy zaznacza si zwikszone czy te zmniejszone
przodopochylenie ;
stosunek osi koczyny dolnej do podoa (stosunek podudzia do uda, uda do
miednicy
OCENA WYSTPOWANIA PRZYKURCZY MINI
Do najczstszych przykurczw rzutujcych na ksztat krgosupa zaliczamy przykurcz w stawie barkowym
i biodrowym oraz mini kulszowo goleniowych.
Przykurcz w stawie barkowym czsto wystpuje w postaci ukrytej i wykrywamy go testem ciennym Degi.
Polecamy badanemu przyj pozycj siadu ugitego tyem do ciany, tak aby cae plecy przywieray do ciany,
nastpnie polecamy mu unosi stopniowo ramiona w gr, a do dotknicia ciany. Jeeli nie jest on w stanie
dotkn ciany bez oderwania si plecw (odc. ldwiowego) to kt zawarty midzy ramionami i cian
okrela stopie przykurczu lub odlego mierzona centymetrem od ciany do wyr. rylcowatych
Przykurcz zginaczy stawu biodrowego
Czsto przyczyn nadmiernego pochylenia miednicy i zwikszenie lordozy ldwiowej moe by przykurcz
stawu biodrowego i skrcenie wizada biodrowo-udowego. Przykurcz ten moe te by pozostaoci
rozwojow (staw biodrowy czowieka rozwija si w zgiciu). Do oceny przykurczu tych mini wykorzystuje
5
si test Thomasa. W tecie tym badany ley na wznak i zgina maksymalnie udo, tak eby kolano dotykao
klatki piersiowej. Jeeli istnieje przykurcz biodra, udo koczyny lecej unosi si (maksymalne zgicie jednego
biodra wykrywa przykurcz w drugim).
Innym testem wykrywajcym przykurcz zginaczy stawu biodrowego jest
test Langego.
Badany z pozycji zasadniczej stojcej unosi nog wyprostowan w stawie kolanowym w przd na wysoko
15 cm. W miar unoszenia nogi powinna zmniejsza si lordoza ldwiowa i maleje wystawanie brzucha.
Naley obserwowa krzywizn ldwiow, ktra w prawidowym przodopochyleniu miednicy powinna znika
(dodatni objaw Langego). W przypadku zwikszonego przodopochylenia i przykurczu m. zginaczy biodra
podczas wykonywania tego testu lordoza ldwiowa nie zniknie, a brzuch uwydatni si do przodu.

PRZYKURCZ MINI KULSZOWO GOLENIOWYCH
Przykurcz ten jest czsto nie doceniany i przeoczony. Oceny tych mini dokonaam na podstawie prostego
testu : badany siedzi w siadzie prostym, jedn koczyn zgina w stawie kolanowym i biodrowym, przycigajc
ja do tuowia, natomiast druga koczyna dolna jest wyprostowana. Polecamy badanemu aby palcami rki
sign palcw stp wyprostowanej nogi. Test powtarzamy po stronie przeciwnej. W przypadku skrcenia tych
mini pojawia si bl pod kolanem i badany nie wykona penego skonu.
Nastpny test sucy do wykrywania tych mini to test palec -podoga.
Kolejny testem wykorzystywany w diagnostyce przykurczy tych mini wykonywany jest w pozycji lecej
tyem, gdzie badany wyprostowan w stawie kolanowym nog zgina powoli w stawie biodrowym. Jeeli
minie kulszowo goleniowe nie s przykurczone to powinien on wykona zgicie do kta prostego. W
przypadku przykurczu tych mini badany wykonujc zgicie czuje nieprzyjemny bl rozcigania tych mini i
nie wykona penego ruchu z prost nog w stawie kolanowym. Po zgiciu kolana nastpuje rozlunienie
skrconych mini i dalsze zgicie uda w stawie biodrowym jest moliwe.

PRZYKURCZ MISNI PRZYWODZCYCH UDA - TEST PATRICKA
Przykurcz ten powoduje pozorny skrt koczyny, a co za tym idzie skone ustawienie miednicy, co
warunkuje postaw skoliotyczn. Na wykrycie tego przykurczu pozwala test Patrica. Przebiega on nastpujco:
badany ley tyem na podou, koczyna badana zgita w stawie kolanowym, odwiedziona oraz w rotacji
zewntrznej i wsparta jest pit o kolano koczyny wyprostowanej. W tej sytuacji stabilizujemy miednic i
prbujemy biernie docisn kolano testowanej nogi do podoa. Niemono wykonania tego testu wiadczy o
dodatniej prbie czyli o istnieniu przykurczu, ktrego wielko mona zmierzy biorc pod uwag odlego
pomidzy podoem a kykciem bocznym koci udowej. Podczas testu badajcy stabilizuje miednice na
wysokoci kolcw biodrowych przednich grnych, wykluczajc w ten sposb kompensacj.
PRZYKURCZ MINI ODWODZICIELI STAWU BIODROWEGO TEST OBERA
Przykurcz tych mini powoduje pozorne wyduenie koczyny i zmiany w ustawieniu miednicy. Pozycj
uatwiajc wykrycie tego przykurczu jest uoenie badanego na boku z ustawieniem biodra w przeprocie,
rotacji 0 i ze zgitym kolanem co uatwia wykrycie wady. Naley stabilizowa dziecku tuw i miednic. W
warunkach prawidowych badany powinien dotkn kolanem nogi testowanej podoa.

OCENA ZABLOKOWANIA STAWU KRZYOWO BIODROWEGO OBJAW DERBOLOWSKYEGO.
Badany ley na plecach badajcy obejmuje koczyny na wysokoci kostek przyrodkowych. Badanego prosi
si o przyjcie pozycji siedzcej. Przy czym badajcy pomaga w wykonaniu tego ruchu lub badany podpiera si
rekami podczas podnoszenia . Jeeli wystpuje zablokowanie stawu krzyowo biodrowego oraz zaburzenie
ruchu miednicy midzy koci krzyow za biodrow , koczyna dolna po tej stornie staje si pozornie dusza
a w pozycji lecej pozornie krtsza lub dugoci obu koczyn wyrwnuj si. Bierze si pod uwag rnice od
0,5 cm.