Zewntrzne i wewntrzne uwarunkowania midzynarodowych dziaa
marketingowych rdo: Materiay pomocnicze do przedmiotu Marketing midzynarodowy dr Lucyna Witek Zewntrzne uwarunkowania midzynarodowych dziaa marketingowych Wspczesne przedsibiorstwa musz uwzgdnia! wiee r"nyc# czynnikw zewntrznyc# i wewntrznyc# przy pode$mowaniu decyz$i inwestycy$nyc#% produkcy$nyc# i #andowyc# na rynku midzynarodowym& 'toczenie% w ktrym dziaa$ przedsibiorstwa c#arakteryzu$e si ogromn zo"ono(ci i szybko(ci zac#odzcyc# w nim zmian& )$awisko to zostao nazwane przez *&+& ,nso--a turbuenc$ otoczenia midzynarodowego . & /urbuenc$a czyi zmienno(! i zo"ono(! otoczenia poega na tym% "e: istotne wydarzenia wpywa$ce na -unkc$onowanie przedsibiorstw coraz bardzie$ odbiega$ od dotyc#czasowyc# do(wiadcze01 stopie0 uzae"nienia przedsibiorstwa od otoczenia i $ego wpyw na r"ne eementy otoczenia sta$e si coraz wikszy1 szybko(! wprowadzania innowac$i w produktac# oraz w innyc# dziaaniac# przedsibiorstw sta$e si coraz wiksza1 nastpu$e wzrost iczby $ego eementw% ktre s bardzie$ zr"nicowane% a ic# wpyw coraz trudnie$szy do przewidzenia& 2rzedsibiorstwa w swoic# dziaaniac# musz bra! pod uwag cec#y rynku zagranicznego% konkurenc$ na tym rynku% $ak rwnie" otoczenie ekonomiczne% tec#noogiczne% poityczno3prawne i kuturowe& 4zynniki te bd wpywa! na reaizac$ odpowiednie$ strategii marketingowe$& Otoczenie ekonomiczne ,naiza gwnyc# si ekonomicznyc# w danym kra$u determinu$e mie$sce okaizac$i bezpo(rednic# inwestyc$i zagranicznyc# a nastpnie strategi marketingow -irmy midzynarodowe$& ,naiza ta obe$mu$e m&in& iczb% struktur wiekow i poziom wyksztacenia udno(ci a przede wszystkim ic# si nabywcz& Wykorzystu$e si tuta$ m&in& Produkt Krajowy Brutto (PKB w przeiczeniu na $ednego mieszka0ca danego kra$u& 5zadzie$ $est wykorzystywany w!ka"nik #udzkiego rozwoju ($%&% wyra"a$cy nie tyko poziom% ae i $ako(! "ycia 6est on wykorzystywany da zobrazowania r"nic w poziomie doc#odw midzy mieszka0cami poszczegnyc# kra$w& Wedug wska7nika *8+ r"nice w poziomie i $ako(ci "ycia midzy kra$ami zac#odnimi i /rzeciego 9wiata nie s du"e& Wska7nik ten $est w na$bogatszyc# kra$ac# tyko .%: razy wy"szy ni" w kra$ac# rozwi$a$cyc# si% natomiast wska7nik 2;< per capita $est = razy wy"szy > & +nnym wa"nym wska7nikiem da . 2o$cie to przytoczone $est z ksi"ki: *&+ ,nso--% Zarzdzanie strategiczne% 2W?% Warszawa .@A=% s&=A > ,& Bwiazda% Wprowadzenie do marketingu midzynarodowego% Wydawnictwo ,dam Marszaek% /oru0 .@@A% s&>=& przedsibiorstw dziaa$cyc# na rynku midzynarodowym $est zakre! wo#no'ci go!(odarczej% ktry zae"y od stopnia ingerenc$i pa0stwa w sprawy gospodarcze& Wedug +nstytutu 4ato w Waszyngtonie wska7nik wono(ci gospodarcze$ $est wysoki w *ong ;ongu% Cingapurze% Dowe$ )eandii oraz Ctanac# )$ednoczonyc# i Czwa$carii& Wa"n in-ormac$ da -irm prowadzcyc# dziaano(! na rynkac# midzynarodowyc# $est !to(ie otwarcia (o!zczeg)#nych region)w* ugru(owa integracyjnych na wymian midzynarodow+& )a na$bardzie$ zamknit na #ande uwa"a si Eni ?urope$sk F & Datomiast regionem posiada$cym na$bardzie$ otwarte gospodarki $est ,z$a 2oudniowoG Wsc#odnia& +stotna $est tak"e znajomo', midzynarodowego rynku -inan!owego i czynnik)w w(ywaj+cych na zmiany kur!)w wymiennych wa#ut% $ak rwnie" wiedza o -unkcjonuj+cych w danym kraju !y!temach dy!try.ucji i metodach (atno'ci& 8a mened"era -irmy midzynarodowe$ bdzie przydatna in-ormac$a% np& w $akic# kra$ac# karty kredytowe i patnicze s na$bardzie$ popuarne& Hirma dziaa$ca na rynku midzynarodowym powinna wzi! pod uwag $eszcze inne czynniki np& tem(o wzro!tu go!(odarczego* !to( in-#acji w danym kraju* .ezro.ocie* !to(ie ryzyka go!(odarczego% $ak rwnie" do!t(no', do medi)w& 4zynnikiem #amu$cym ekspans$ poskic# przedsibiorstw na rynki midzynarodowe $est ic# niska konkurency$no(!& Ckada si na ni: tec#niczne zaco-anie oraz wysoki stopie0 "ycia aparatu wytwrczego1 brak wsparcia przedsibiorstw ze strony pa0stwa zarwno w przypadku promoc$i poskic# produktw zagranic% $ak i w zakresie eksportu1 niska innowacy$no(! poskie$ gospodarki1 twarda poityka makroekonomiczna& Otoczenie techno#ogiczne 'signicie widocznego postpu w szczegno(ci w dziedzinie nowyc# konstrukc$i i procesw tec#noogicznyc# wymaga wysokic# nakadw na prace badawczoGrozwo$owe I<J5K& Ctymuu$ one konkurency$no(! przedsibiorstw na rynku (wiatowym& Wymusza to -akt% "e coraz wikszego znaczenia nabiera konkurenc$a pozacenowa& Wzrost nakadw na prace badawczoGrozwo$owe sprzy$a nawizywaniu midzynarodowyc# porozumie0 kooperacy$nyc# w s-erze badawcze$& Emo"iwia to stosowanie przez -irmy na rynku midzynarodowym o-ensywnyc# strategii innowacy$nyc#& Wzrost poziomu nakadw -inansowyc# na badania rozwo$owe I<J5K i wprowadzenie nowoczesnyc# tec#noogii powodu$e ponoszenie wysokic# kosztw na marketing% co z koei powodu$e zwikszenie si tzw& masy krytyczne$ czyi poziomu nakadw% ktry zapewnia cigo(! korzy(ci czerpanyc# z otoczenia #andowego L & 2rzedsibiorstwa% ktre nie s w stanie zgromadzi! odpowiednic# zasobw -inansowyc#% nie ma$ szans na uzyskanie sukcesu na rynku midzynarodowym. Przykadem takiego niepowodzenia mog by firmy: Genera !ectric" #$%" P&iips" kt're weszy na rynek komputerowy" ae po pewnym czasie musiay si z niego wycofa z powodu braku wonyc& (rodk'w finansowyc&. Wa"nym czynnikiem otoczenia tec#noogicznego przedsibiorstw% ma$cym du"e znaczenie w wyborze strategii dziaania $est komputeryzac$a procesu produkcy$nego& Cystemy F +bidem% s&>@& L *&6& ,nso--% Zarzdzanie strategiczne% 2W?% Warszawa .@A=% s&:@& komputerowe s wykorzystywane przy tworzeniu systemw ogistycznyc# w przedsibiorstwie oraz do r"nego rodza$u symuac$i dziaa0 -irmy w ceu zmnie$szenia prawdopodobie0stwa ewentuanyc# bdnyc# decyz$i& 2odstawowe korzy(ci pynce z wprowadzenia systemw komputerowyc# to = : obni"ka kosztw1 zwikszenie wyda$no(ci pracy1 zwikszenie eastyczno(ci dziaania przedsibiorstwa1 podwy"szenie $ako(ci produktw1 zwikszenie stopnia automatyzac$i w s-erze produkc$i1 uzyskanie e-ektw synergii& +stotny wyda$e si rwnie" szybki obieg in-ormac$i i zmnie$szenie ryzyka& 2rzy(pieszenie tempa wprowadzania innowac$i i ic# dy-uz$i wpywa na skracanie cyku "ycia produktu na rynku od momentu rozpoczcia bada0 do osignicia poziomu nasycenia rynku danym produktem& Dae"y zauwa"y! $eszcze $edno z$awisko& 6est nim skracanie si czasu midzy po$awieniem si nowyc# tec#noogii% a ic# wdro"eniem& 2rzykadem mo"e by! rynek samoc#odowy% gdzie wprowadzenie nowego modeu obecnie trwa kika ub kikana(cie miesicy% a .M at temu trwao kika at& W dziaano(ci marketingowe$ istotn ro odgrywa rozw$ tec#noogii cy-rowe$& 2ostp w tec#nice% tec#noogii i organizac$i stwarza nowe mo"iwo(ci i rozwizania w zakresie: ksztatowania nowyc# produktw1 stosowanie e-ektywnyc# sposobw obsugi nabywcw i komunikac$i z otoczeniem1 zwikszenie wyda$no(ci ogistycznego zapecza dziaa0 marketingowyc#1 przezwyci"enie barier zwizanyc# z pozyskiwaniem% gromadzeniem i przetwarzaniem in-ormac$i& /zynniki (o#ityczno0(rawne 2oityczna stabino(! kra$w $est wa"nym czynnikiem w okre(aniu ryzyka da -irm -unkc$onu$cyc# na rynku midzynarodowym& ;ra$e wysokiego ryzyka s uwa"nie obserwowane na arenie midzynarodowe$& Mog by! Ii czsto sK mie$scem du"yc# spekuacy$nyc# zyskw& +stotnym eementem otoczenia midzynarodowego -irmy $est system poityczny danego kra$u& W niektryc# pa0stwac# np& w 4#inac# zawieranie umw wi"e si z ogromnymi trudno(ciami -ormanymi% a wrcz biurokrac$ i korupc$& Degatywne nastawienie poityczne do -irm midzynarodowyc# mo"e spowodowa! utrudnienie dziaa0& 2rzykadem takic# kra$w gdzie wystpu$e wrogo(! wobec cudzoziemcw $est +ran czy ,bania& W *oandii oddziay -irmy C#e s ustawicznie obegane przez ekoogw% a Mc8onadNs cige musi przekonywa!% "e $ego dziaania s przy$azne ekoogicznie& Da ramy dziaania -irm na rynku midzynarodowym wpywa$ przepisy prawne% ktre okre(a$ warunki ic# -unkc$onowania& W(rd tyc# norm prawnyc# mo"na wyr"ni! takie% ktre s tworzone przez wadze poszczegnyc# kra$w% $ak rwnie" uzgodnienia midzynarodowe& 2rzykadem potwierdza$cym znaczenie przepisw prawnyc# w = ,& Czna$der% )trategie marketingowe na rynku midzynarodowym% Wydawnictwo Daukowe 2WD% Warszawa .@@=% s& >L& dziaano(ci przedsibiorstw na rynku midzynarodowym s ograniczenia prawne dotyczce rekamy teewizy$ne$ na rynku Enii ?urope$skie$& )agadnienia te reguu$e ?urope$ska konwenc$a o teewiz$i bez granic& 8otycz one np& 1 : czasu trwania rekamy% ktry nie powinien przekracza! .=O dziennego czasu emis$i1 czasu emis$i spotw rekamowyc# w cigu godziny% ktry nie powinien wynosi! wice$ ni" .> minut1 rekamy oddziau$ce$ na pod(wiadomo(!% ktra $est niedopuszczana1 kryptorekamy% ktra $est zabroniona1 zakazu wystpowania osb% ktre reguarnie prezentu$ programy in-ormacy$ne% $ak dzienniki czy magazyny aktuano(ci1 zakazu rekamy wyrobw tytoniowyc#1 ogranicze0 rekamy napo$w ako#oowyc#% t$&: rekama nie mo"e by! adresowana do maoetnic#1 rekama nie mo"e wiza! konsumpc$i z t"yzn -izyczn ub prowadzeniem samoc#odu1 rekama nie mo"e stwierdza!% "e ako#o $est (rodkiem eczniczym% pobudza$cym ub uspaka$a$cym1 nie powinno ka(! si przesadnego nacisku na zawarto(! ako#ou w napo$ac#1 zakazu rekamy ekw dostpnyc# tyko z przepisu ekarza1 rekamy adresowane$ do dzieci% ktra powinna unika! wszystkiego% co mogoby przynie(! szkod ic# interesom& Otoczenie ku#turowe 8u"y wpyw na decyz$e strategiczne przedsibiorstw dziaa$cyc# na arenie midzynarodowe$ ma otoczenie ku#turowe& 2o$cie kutury $est bardzo szerokie& Mo"na $ okre(i! $ako og wytworw dziaano(ci udzkie$% materianyc# i niematerianyc# warto(ci i uznawanyc# sposobw postpowania% przekazywanyc# nastpnym zbiorowo(ciom i innym pokoeniom P & W iteraturze wyr"nia si r"ne pode$(cia do badania r"nyc# cz(ci i wymiarw kutury& 6ednym z na$bardzie$ kasycznyc# i uznawanyc# pode$(! $est k#a!y-ikacja 2.$o-!tede% ktry wyodrbni cztery grupy norm i warto(ci dostrzegane w r"nyc# narodac# t$&: indywiduaizm3koektywizm% dystans do wadzy% stopie0 unikania niepewno(ci% msko(!3 kobieco(! A & 2oszczegne kutury r"ni si stopniem% w $akim utrwaa$ one wza$emne zae"no(ci zac#odzce midzy ud7mi% wyra"a$ce si w skonno(ci do indywidua#izmu #u. ko#ektywizmu& Cpoecze0stwo indywiduaistyczne to takie% w ktrym $ednostka postrzegana $est $ako podstawowy eement zbiorowo(ci& 2rzywizu$e si uwag do autonomii% indywiduanyc# korzy(ci% osigni! i inic$atywy $ednostki& Datomiast w spoecze0stwie koektywistycznym $ednostka $est postrzegana $ako odbicie czy te" powieenie innyc# $ednostek w grupie& 6est to postrzeganie $ednostki $ako eementu skadowego wiksze$ cao(ci& : ,& Czna$der% !uromarketing. *warunkowania na rynku *nii !urope+skie+% Wydawnictwo Daukowe 2WD% Warszawa .@@P% s&L=& P 6& Czczepa0ski% !ementarne po+cia soc+oogii% 2WD% Warszawa .@PM% s&PA& A B&*o-stede% $uture,s $onse-uences: .nternationa /ifferences in Work #eated 0aues% Cage 2ub&% <eQery *is .@AL%s&=.& Ewagi $est przeniesiona na interes grupy% tradyc$i% na poczucie o$ano(ci soidarno(ci wobec innyc#& 4ee grupowe s $ednocze(nie ceami $ednostek% ktre sinie identy-iku$ si z grup& +nnym wymiarem typoogii B&*o-stede $est dy!tan! wadzy& 6est to kategoria okre(a$ca% w $akim stopniu osoby podporzdkowane akceptu$ zr"nicowane mo"iwo(ci wpywania na innyc#& W kuturac# du"ego dystansu do wadzy uzasadnione s nierwno(ci pomidzy ud7mi% a nawet s po"dane& Wadza $est uznawana $ako istotny skadnik "ycia spoecznego& W kuturac# maego dystansu do wadzy udzie uwa"a$% "e wadza mo"e by! u"yta tam% gdzie ma ona do tego prawo% a wszekie nierwno(ci midzyudzkie powinny by! zmnie$szane @ & Dastpnym wymiarem $est unikanie nie(ewno'ci& Wymiar ten opisu$e stopie0 skonno(ci do zaakceptowania nieokre(ono(ci% braku struktury% czy ustaonego porzdku& W kuturac# o wysokim stopniu unikania niepewno(ci wszekie nieprzewidziane zdarzenia czy niepanowane dziaanie% improwizac$a czy zmienno(! s postrzegane $ako zagro"enie& W komunikowaniu unikanie niepewno(ci c#arakteryzowa! si bdzie przywizaniem do -orm rytuanyc# i -ormanie poprawnyc#% podczas gdy akceptac$a bdzie oznaczaa si wiksz nie-ormano(ci zac#owania% wy"szym stopniem swobody i skonno(ci do ryzyka& .M
4ec#y c#arakteryzu$ce czwarty wymiar kutury B&*o-stede m!ko', to: aktywno(!% agresywno(!% reaizac$a% rywaizac$a& .. Wa"ne s pienidze% istotna $est tak"e roa m"czyzny i $ego wy"szo(! nad kobiet& W spoecze0stwac# kobiecyc# dominu$ odmienne pogdy np& m"czyzna powinien za$mowa! si domem% wyc#owaniem dzie!mi% czowiek $est wa"nie$szy ni" roe spoeczne& 2rzywizu$e uwag do natury% $ako(ci "ycia& Wedug innego pode$(cia w ramac# tak rozumiane$ kutury mo"na wyodrbni! ku#tur materia#n+* umy!ow+ i duchow+ .> & W dziedzinie kutury materiane$ mo"na wyodrbni! probematyk tec#niczn i ekonomiczn& W s-erze kutury umysowe$ istotne s zagadnienia edukac$i i $zyka% natomiast w(rd eementw kutury duc#owe$ wa"ne s stosunki rodzinne i reigia& Wa"nym eementem w anaizie otoczenia kuturowego $est zapoznanie si ze zwyczajami* tradycj+ i jzykiem danego kraju& Die bez znaczenia $est rwnie" (oziom wyk!ztacenia w danym kraju& +m wy"szy poziom wyksztacenia% tym wiksza szansa na stosowanie produktw innowacy$nyc#% zaawansowanyc# tec#noogiczne& W kra$ac# o wysokim wska7niku ana-abetyzmu mie$sce tekstw pisanyc# w instrukc$ac# u"ytkowania produktu powinny za$! rysunki& Dae"y zwrci! tak"e uwag na (oczucie e!tetyki w poszczegnyc# kra$ac#& 6apo0czycy z pewno(ci pre-eru$ inne kierunki w sztuce i wzornictwie ni" ,merykanie% co wida! c#ocia"by w wystro$u mieszka0& 3e#igia $est $ednym z -iarw kutury w spoecze0stwie% na ktry musi zwrci! uwag przedsibiorstwo dziaa$ce na rynku midzynarodowym& Wpywa ona na wzorce zac#owa0 konsumpcy$nyc#& @ M&<artosik32urgat% *warunkowania kuturowe w marketingu midzynarodowym% Wyd&,?% 2ozna0 >MML%s&LF& .M M&Czopski% 1omunikowanie midzykuturowe" WCi2% Warszawa >MM=& .. M&<artosik32urgat% *warunkowania2.." op& cit&% s&L:& .> 3ay )ownik 4zyka Poskiego% 2WD% Warszawa .@:@% s&F>:& Hirma mo"e nie znae7! nabywcw% $e"ei ko#ory!tyka i !ym.o#ika wykorzy!tana w dziaaniac# promocy$nyc#% opakowaniu nie bdzie zgodna z tradyc$& 5wnie" #icz.y ma$ r"ne znaczenie w kra$ac#& ,naizu$c otoczenie kuturowe przedsibiorstwo powinno zwrci! rwnie" uwag na: warto(ci i sposoby zac#owa0 $ednostki i grup w spoecze0stwie1 stosunki rodzinne1 nastawienie do zmian1 sposoby komunikowania si midzy ud7mi1 stopie0 akceptac$i rozo"enia wadzy w przedsibiorstwie1 podzia r midzy kobiet a m"czyzn1 si d"enia $ednostki do zapewnienia sobie bezpiecze0stwa& W ka"de$ kuturze podstawow $ednostk $est rodzina& W kra$ac# a-ryka0skic# czy w 4#inac# -unkc$onu$e rodzina wieopokoeniowa& 8a sprzedawcy bdzie wa"ne% kto $est gow rodziny i kto pode$mu$e decyz$e& Cpoecze0stwa r"ni si swoim na!tawieniem do zmian& W spoecze0stwie konserwatywnym trudnie$ $est wprowadzi! nowy produkt& Dae"y po(wici! wiee energii na przedstawienie zaet nowo(ci rynkowe$% ktra przyczyni si do zaoszczdzenia czasu i pienidzy konsumentw& Wi"e si to rwnie" z nastawieniem do czasu& W r"nyc# kuturac# mo"e wystpowa! odmienne nastawienie do produktw% ktryc# zadaniem $est zaoszczdzenie czasu konsumenta& Wa"nym zagadnieniem $est !(o!). inter(er!ona#nego komunikowania !i w r)4nych ku#turach& 4#odzi tu o przekazywanie in-ormac$i zwizane$ ub niezwizane$ z kontekstem& ) tego punktu widzenia wyr"nia si kutury tzw& wysokokontekstowe% gdzie in-ormac$a $est (ci(e zwizana z kontekstem I6aponia% kra$e arabskieK .F & 2rzeciwie0stwem ic# $est kutura niemiecka czy szwa$carska& Cposb przekazywania in-ormac$i i $e$ powizanie z kontekstem s brane pod uwag w szczegno(ci przy prowadzeniu dziaa0 promocy$nyc#& W 6aponii przewa"a$ motywy emoc$onane% natomiast w Ctanac# )$ednoczonyc# argumenty rac$onane& Podzia r)# midzy ko.iet+ a m4czyzn+ w poszczegnyc# kra$ac# wyda$e si istotnym czynnikiem przy wyborze strategii na rynku midzynarodowym& 8ominac$a m"czyzn $est c#arakterystyczna da 6aponii czy innyc# kra$w az$atyckic# a nawet a-ryka0skic#& Datomiast w kra$ac# skandynawskic# nie ma wyra7nego podziau r% a z koei w EC, czy we Hranc$i wystpu$e cakowita emancypac$a& 5ia d+4enia jedno!tki do .ez(iecze!twa wi"e si z zapewnieniem sobie mie$sce pracy& 8"enie to $est bardzo sine w 6aponii i Brec$i% przecitne w Diemczec# i sabe w Ctanac# )$ednoczonyc#& )na$omo(! otoczenia kuturowego nie $est $edynym wyznacznikiem sukcesu przedsibiorstwa na arenie midzynarodowe$& 6ednak poznanie okanyc# obycza$w $est warunkiem powodzenia rynkowego& .F por& M&<artosik32urgat% *warunkowania kuturowe w marketingu midzynarodowym% Wyd& ,? w 2oznaniu% 2ozna0 >MML% s&FP3L@& 6ewntrzne czynniki w(ywaj+ce na dziaania marketingowe (rzed!i.ior!tw na rynku midzynarodowym /zynnik #udzki determinu$e pozostae skadowe strategii na rynku midzynarodowym& /yko mened"erowie my(cy strategicznie mog odnosi! sukcesy w gobanym wspzawodnictwie ekonomicznym& Bwne znaczenie ma orientac$a zagraniczna czyi skonno(! do pode$mowania przez kadr kierownicz r"nyc# -orm dziaania na rynkac# zagranicznyc#& Da zagraniczn orientac$ ma$ wpyw nastpu$ce czynniki: dystans psyc#iczny mened"erw do rynkw zagranicznyc#% ic# poziom wyksztacenia% zna$omo(! $zykw obcyc#% skonno(! do ryzyka i innowac$i% wyobra"enia o skutkac# dugookresowego su"bowego pobytu za granic i $ego wpywem na rozw$ zawodowy oraz na rodzin% stosunek do dziaano(ci zagraniczne$ $ako aternatywne$ strategii rozwo$u przedsibiorstwa .L & Czczegnego wy$a(nienia wymaga czynnik okre(ony $ako dystans psyc#iczny do zagranicy& Wyra"a on stopie0 subiektywnego odczucia obco(ci w stosunku do danego kra$u% systemu spoecznoGpoitycznego% stanu gospodarki% panu$cyc# tam zwycza$w itp& Dae"y wskaza! cztery gwne 7rda zr"nicowanego dystansu psyc#icznego w wieu kra$ac#% a mianowicie .= : indywiduane oceny bisko(ci czy te" obco(ci kra$u Irynku zagranicznegoK w (wiete wasnyc# wra"e0 oraz do(wiadcze01 oceny pozytywnyc# i negatywnyc# stron kra$u oraz $ego gospodarki w (rodowisku mened"erw Irodzina% (rodowisko zawodowe% towarzyskie itp&K1 obraz kra$u oraz $ego gospodarki przedstawiany w (rodkac# masowego przekazu% zwaszcza w prasie oraz kra$owe$ teewiz$i1 odbir dziaano(ci promocy$noGin-ormacy$ne$ na -orum midzynarodowym% prowadzone$ przez dany kra$% tak"e w obcyc# (rodkac# masowego przekazu& 2rzedsibiorstwa transnarodowe szczegnie du"e znaczenie przywizu$ do odpowiedniego doboru kadr pracu$cyc# w -iiac# zagranicznyc#& 2rzyczyna tego tkwi w tym% "e mened"erowie dziaa$cy w s-erze zagraniczne$ s poddani dziaaniu znacznie wiksze$ iczby czynnikw ni" ci% ktrzy s zatrudnieni w przedsibiorstwac# -unkc$onu$cyc# wycznie na rynku kra$owym& Za!o.y -inan!owe* $akimi dysponu$e przedsibiorstwo% stanowi $eden z wa"nie$szyc# czynnikw wpywa$cy na kierunki dziaano(ci i mo"iwo(ci ekspans$i zagraniczne$& Wyr"nia si dwa podstawowe sposoby -inansowania dziaano(ci: zewntrzne i wewntrzne& Hinansowanie wewntrzne poega na pozyskiwaniu zasobw -inansowyc# w wyniku -unkc$onowania przedsibiorstwa& 4eem przedsibiorstwa $est osiganie zysku i przeznaczanie go na rozw$ oraz na dywidend& 2rzedsibiorstwa do tego ceu wykorzystu$ rwnie" (rodki ze sprzeda"y cz(ci ma$tku czy te" z odpisw amortyzacy$nyc#& W(rd -orm -inansowania zewntrznego mo"na wymieni! -inansowanie udziaami% poega$ce na tym% "e wzrost kapitau -irmy nastpu$e przez emis$ dodatkowyc# akc$i% obigac$i% przez przy$cie nowyc# udziaowcw% kredytowanie czy subwenc$onowanie& .L ?& 8ic#t% *&B& ;ogmayr% C& MRer% /ie %usandorientierung 5on 67&rugskr8ften. !ine )c&7sse5ariabe f7r !9portf:rderung und !9port;rfog% Sw:T 8ic#te ?&% ssing ?&% !9porte as <erausforderung f7r die deutc&e Wirtsc&aft% 8eutc#er +nstitutsQerag% ;Un .@AL& .= ,& Czromnik% !ementy marketingu midzynarodowego& Zagraniczne orientac+e przedsibiorstw% ,kademia ?konomiczna w ;rakowie% ;rakw .@@L% s& .=& Ctosowanie strategii zewntrznego -inansowania ma $ednak wady& ) $edne$ strony zwiksza si ryzyko -inansowe% a z drugie$ wystpu$ce konieczno(! spacania kredytw i odsetek% co w rezutacie mo"e wpyn! na zwikszenie kosztw przedsibiorstwa i ograniczenie korzy(ci skai& )rezygnowanie z takie$ agresywne$ strategii -inansowe$ rwnie" niesie za sob ryzyko& 6e"ei podstawowym 7rdem -inansowania rozwo$u -irmy $est zysk% to po$awia si pres$a na $ego wzrost% co w konsekwenc$i prowadzi do podniesienia cen& /akie dziaanie mo"e doprowadzi! do zmnie$szenia sprzeda"y% $e"ei popyt $est eastyczny& ;a"da z tyc# strategii -inansowania ma zaety i wady& )adaniem przedsibiorstwa $est zatem wybranie takiego rozwizania% ktre w danyc# warunkac# mo"e da! wikszy e-ekt& 6y(o!a4enie techniczne okre(a mo"iwo(! przedsibiorstwa do kreowania nowyc# produktw o wysokie$ $ako(ci i wysokim stopniu zaawansowania tec#noogicznego& Wyposa"enie tec#niczne to nie tyko maszyny i urzdzenia% ae tak"e system organizac$i produkc$i i systemy komputerowe& 2rzedsibiorstwa% ktre dysponu$ systemami produkc$i wspomagane$ komputerowo i systemami ogistycznymi% ma$ szans osign! epsz pozyc$ na rynku midzynarodowym& )asoby rzeczowe warunku$ zatem stosowanie odpowiednie$ strategii rynkowe$& 2oskie -irmy c#arakteryzu$ si niskim wska7nikiem odnowienia produkc$i% co mo"e by! powa"n barier we$(cia na rynki zagraniczne& ) bada0 BEC wynika% "e w atac# .@@A G >MMM $edynie .:%@O kra$owyc# -irm przemysowyc# mo"na byo uzna! za innowacy$ne Ida porwnania w .@@L G.@@: GFP%:OK& Datomiast w +randii wska7nik ten wynosi 3 PLO% Dorwegia G L:O% Hranc$a G LFO% *iszpania G>@O I(rednia da E?K wynosi ok& =MO& W >MM. roku wydatki przemysu na dziaano(! <J5 stanowiy $edynie M%.= 2;<% gdzie (rednia w E? $est ponad sze(ciokrotnie wy"sza% a w kra$ac# '?48 ponad dziewiciokrotnie wy"sza& Edzia na$nowocze(nie$szyc# wyrobw w poskim eksporcie utrzymu$e si na bardzo niskim poziomie >3FO% gdzie (rednia da E? wynosi ok&>MO a w kra$ac# t$& ?stonia 3>.%PO% Wgry 3 >>%@O% Mata 3 :L%LO& Za!o.y in-ormacyjne i marketingowe s to eementy okre(a$ce atuty konkurency$ne przedsibiorstwa& 2rzedsibiorstwa na rynku midzynarodowym dziaa$ w obszarze zwikszonego ryzyka% zatem niezbdne $est prowadzenie systematycznyc# bada0 marketingowyc#& <iorc pod uwag zaostrza$c si wak konkurency$n na rynkac# zagranicznyc#% istotne $est wc#odzenie na rynki z coraz to nowocze(nie$szymi i bardzie$ zr"nicowanymi wyrobami& Dae"y wzi! pod uwag rosnce wymagania i szybko zmienia$ce si gusty i upodobania konsumentw& Emie$tno(! wykorzystania kanonw wiedzy marketingowe$ $est istotna przy skutecznym wc#odzeniu przedsibiorstwa na rynki midzynarodowe&