Professional Documents
Culture Documents
TERMINY SOCJOLOGICZNE
Grupa spoeczna
Grupa spoeczna opiera si na wzajemnych interakcjach midzy jednostkami, zespalaj j
pewne wsplne dziaania. Wedug socjologw nie wszystkie grupy maj status grupy
spoecznej. Grup spoeczn nie jest np. zbiorowo, czyli grupa osb nie wchodzcych ze
sob w interakcje spoeczne i nie majcych poczucia odrbnoci. Zbiorowoci, a nie grup
jest tum, grupa osb na dworcu czekajca na pocig, itp. Zbiorowo moe by grona dla
poszczeglnych jednostek. Grupa spoeczna natomiast posiada wiadomo wsplnoty i
odrbnoci.
Grupy spoeczne dziel si na:
a. pierwotne i wtrne. Pierwotne s to grupy, poprzez ktre jednostka wchodzi w
spoeczestwo (rodzina, przyjaciele, ssiedzi, grupa rwienicza). Charakteryzuj si
niewielk liczb czonkw, w zwizku z tym miedzy jednostkami wystpuj bezporednie
interakcje. Czonkowie takiej grupy s take gboko zaangaowani emocjonalnie w jej
dziaalno. Grupy wtrne s to natomiast grupy liczne, gdzie nie jest moliwe bezporednie
kontaktowanie si z wszystkimi czonkami grupy. Zaangaowanie emocjonalne nie jest due,
poniewa s to grupy celowe i najwaniejszym zadaniem grupy jest realizacja celu, do
ktrego zostaa powoana. Grupy pierwotne mog si przeksztaci na grupy wtrne, proces
odwrotny te jest moliwy.
Socjalizacja
Socjalizacj nazywamy proces majcy na celu uspoecznienie jednostki, dokonuje si on na
wielu poziomach i w rnych instytucjach. Praktycznie rzecz biorc, czowiek uczy si
stawa si czonkiem spoeczestwa cae ycie. Oddziaywania spoeczne midzy
jednostkami ksztatuj u kadej z nich osobowo, ucz poszanowania norm i wartoci
istotnych dla spoeczestwa oraz schematw zachowa, ktre czyni z niego "istot
spoeczn".
Socjalizacja dokonuj si poprzez:
a. wzmacnianie - system kar i nagrd pitnujcych niewaciwe zachowania i
nagradzajcych prawidowe
b. przekaz symboliczny
c. przekaz intencjonalny - sterowany przez instytucje edukacyjne proces ksztatowania
okrelonych wartoci w gowie jednostki. Zajmuje si tym szkoa, a take w
najwczeniejszym etapie rozwoju modego czowieka rodzina
Socjalizacja jest wspomagana poprzez zjawisko zwane kontrol spoeczn. Instytucje
powoane do kontrolowania ludzkich zachowa dysponuj zestawem nagrd i sankcji,
nagradzajcych prawidowe, a karzcych dewiacyjne zachowania.
Status i rola spoeczna
Statusem nazywamy miejsce jednostki w spoeczestwie.
Wyrniamy dwa rodzaje statusu:
a. przypisany - jednostka dziedziczy okrelon pozycj spoeczn z racji przynalenoci
do danej grupy (np. narodowo)
b) nabyty - jednostka sama musi sobie wywalczy pozycje w spoeczestwie poprzez
edukacj lub te posiadanie odpowiednich rodkw materialnych, by sobie dan pozycj
spoeczn kupi
Rola spoeczna jest to zbir oczekiwa wobec jednostki, ktra posiada okrelony status
spoeczny. Jednostka posiadajca ten status posiada przynalene mu prawa i obowizki, ktre
wyznaczaj nakazy i zakazy zwizane z penion rol.
Wizk rl spoecznych nazywamy jednoczesne sprawowanie wielu rl spoecznych z racji
przynalenoci do wielu grup spoecznych. Jednostka peni wiele rl, ktre wzajemnie na
siebie oddziaywuj. Osoba pozostajca w wizce rl spoecznych moe wej w konflikt w
zwizku z penieniem rl majcych przeciwstawne wymagania.
Kompleksem statusw nazywamy zajmowanie w spoeczestwie rnych pozycji
spoecznych.
Struktura spoeczna
Mamy dwie wizje struktury spoecznej:
Dewiacja
Wszystkie te czci kultury nie istniej niezalenie od siebie. Wprost przeciwnie, s od siebie
gboko uzalenione i sprzone.
Kada kultura jest wewntrznie zrnicowana, czy to globalnie, czy te regionalnie i klasowo.
Kada z nich jednak posiada pewne jdro, ktre jest wsplne dla wszystkich. S to systemy
jzykowe, historia oraz tradycja. Rni je za np. metoda doboru sw, sposb ubierania si,
itp. W onie kultur mona wyrni subkultury, ktre przeksztacaj pewne elementy kultury
przy zachowaniu jdra kultury. Subkultury jeszcze mieszcz si w onie kultury, poza jej
granice wychodz natomiast kontrkultury, ktre nie akceptuj danej kultury prbujc
stworzy now.
Obecnie istnieje trend do tworzenia spoeczestw wielokulturowych, czyli takich, gdzie
wspistniej ze sob przedstawiciele rnych kultur. Takie mechanizmy jednak mog
funkcjonowa jedynie w niektrych pastwach, tam gdzie yje spoeczno wieloetniczna od
pokole. W spoeczestwach jednolitych etnicznie wci ywe s bowiem przypadki
etnocentryzmu, czyli postrzegania swojej kultury jako lepszej od innych.
Kultura tworzy dwa rodzaje spoecznoci:
a. plemiona - niewielka spoecznoci, ktrej czonkowie utrzymuj bliskie relacje ze
sob
b. nard - wielka grupa jednostek poczonych w jedno poprzez kultur. Kultura jest
podstawowym ogniwem dla okrelenia przynalenoci do konkretnego narodu
Elementy konstytuujce nard:
a. natury obiektywnej - nard stanowi zbiorowo zamieszkujc pewne okrelone
terytorium. Nard ma swoj przeszo, histori, wspln kultur, ekonomi i
struktur wadzy
b. natury subiektywnej - nard to pewna wsplnota posiadajca okrelone wartoci, ktre
podzielaj czonkowie tej zbiorowoci
Wadza
Wadza jest nieodczn czci zorganizowanego spoeczestwa. Struktury wadzy i sposb
jej sprawowania okrelaj cechy caej zbiorowoci i system nierwnoci spoecznych, ktry
tam si ukonstytuowa.
Dwie definicje wadzy:
a. weberowska - wadza to zdolno realizacji wasnych celw wbrew innym ludziom
b. mertonowska - wadza to moliwo zarzdzania zachowaniem innych
Istniej dwa rodzaje sprawowania wadzy
a. jednostkowa - pewna osoba sprawuje nad innymi kontrol, poniewa
podporzdkowani jej ludzie s przekonani o jej autorytecie lub si jej boj
b. spoeczna - jednostka sprawuje wadz nad innymi ludmi, poniewa piastuje w
spoeczestwie wysok pozycj spoeczn. Ta pozycje daje jej moliwo wydawania
polece innym
Legitymizacja wadzy opiera si na trzech zasadniczych rodzajach jej sprawowania (wedug
Webera). S to:
Pojcie "socjologia" zostao uyte pierwszy raz przez Augusta Comte w "Kursie filozofii
pozytywnej" (tom czwarty), ktra zostaa wydana w 1837 roku we Francji. Termin ten suy
do okrelenia czowieka w charakterze gatunku spoecznego, nie skupia si wycznie na
rozpatrywaniu go pod wzgldem biologicznym, odnoszc si w ten sposb do nurtu
mylowego jaki wzi swj pocztek ju w staroytnoci (Arystoteles) i uwaa czowieka za
istot wycznie spoeczn.
Etymologia wyrazu "socjologia" pokazuje, e jest on zoeniem dwch sw ociosspoeczestwo oraz logos-nauka, a wiec w dosownym przekadzie jest to nauka o
spoeczestwie. Na tak oglnym okreleniu tego sowa wspczesna nauka jednak nie
poprzestaje, gdy do grupy nauk spoecznych lub humanistycznych (np. socjologia,
psychologia, prawo, kulturoznawstwo, historia, ekonomia) naley wiele dziedzin zajmujcych
si wanie spoeczestwem. Ich zadaniem jest badanie czowieka w okrelonych
zbiorowociach.
Socjologia okrela wspycie w spoeczestwie, funkcjonowanie w okrelonych
zbiorowociach ludzkich - bada zachowanie czowieka na tle ludzi. Dzieje si to na takiej
samej zasadzie jak w innych dziedzinach, np. w historii bada si dawne dzieje ludzkoci,
prawo okrela midzyludzkie zasady funkcjonowania, a ekonomia odnosi si do racjonalizmu
w gospodarce.
Socjologia to nauka badajca wspycie spoeczne, jego zarwno materialne, jak i
niematerialne efekty, czynniki dziki ktrym powstaj , take ich rozwojem i zanikiem,
zajmuje si badaniem ludzi pod wzgldem ich uwarunkowania we wzajemnym wspyciu.
Socjologi mona podzieli na dwa nurty: kontraktualistyczny i realistyczny. Wyznawcy tego
pierwszego (Demokryt, J.J.Roussou) s przekonani, e wzajemne wspycie w
spoeczestwie wynika z pewnej specyficznej umowy spoecznej.
Realici natomiast s zdania, e za wspycie jest uwarunkowane genetycznie, pierwotnie,
czyli, e czowiek od zawsze y w jakiej zbiorowoci ludzkiej, gdy sam nie byby w stanie
przetrwa. wiadcz o tym takie fakty jak:
-natura biologiczna, czyli e czowiek rodzc si nie jest zdolny do ycia w pojedynk
-jzyk
-cechy, ktre charakteryzuj istot ludzk maj swoje podoe w kulturze
Efektem ycia ludzi materialnym oraz niematerialnym jest kultura.
Z podanych wyej rozwaa wynika, e zakres jaki obejmuje nauka socjologii jest do
szeroki. Jego bogactwo wynika z jake rnorodnego ycia ludzkiego. Z uwagi na to, e w
socjologii oglnej mona wyodrbni osobne grupy socjologiczne, pojawiy si takie
dyscypliny jak: socjologia wsi lub miasta, kultury, pracy medycyny, itd.
GWNE POJCIA POJAWIAJCE SI W SOCJOLOGII
Wspycie spoeczne okrela naleno czowieka do danej zbiorowoci spoecznej.
Zbiorowo ta jest bardzo szerokim i oglnym pojciem jakie funkcjonuje w socjologii. Cz
socjologw jako bardziej oglne dla okrelenia trwaej formy ycia w grupie uwaa pojcie
spoeczestwo. To pojcie jednak ma odmienne znaczenie historyczne i uywanie go jest
czasem powodem nieporozumie. Termin zbiorowo spoeczna okrela neutralnie
rnorodne zbiorowoci ludzi.
W zbiorowociach spoecznych moemy zauway nastpujce ich rodzaje: grupa spoeczna,
tum, warstwa spoeczne, zbiegowisko, publiczno, klasa itd.
Socjologia ma za zadanie sklasyfikowa dokadnie rnorakie rodzaje zbiorowoci,
okrelenie charakteryzujcych je cech, procesw jakie mog w nich zachodzi oraz struktur,
poniewa - mimo i zbiorowoci spoeczny to wytwory historyczne, czyli powstajce w
danym czasie w wyniku specyficznych warunkw w danym okresie czasu i posiadaj
charakterystyczne cechy dla danego okresu w dziejach, w ktrych zostay stworzone - to
cz cech procesw jakie w nich zachodz oraz struktur jest staa i si powtarza mimo
upywu czasu. Poddajc analizie zbiorowoci spoeczne warto zwrci uwag na ich typy oraz
struktury, bdce obiektywnym obrazem ich funkcjonowania i rozwoju, a take ich
oboplnego podporzdkowania. Przy tym wane jest, aby nie myli pojcia zbiorowoci
spoecznej z terminem prostych zbiorw ludzkich.
Zbiorowo spoeczna jest ogem ludzi, ktrzy przebywaj duej bd krcej, przy
konkretnych ramach czasowych, w takim skupisku, w ktrym ich wzajemna bezporednia
styczno czonkw ze sob jest wysoce prawdopodobna.
Zbir spoeczny to ogl ludzi, ktry powsta podczas praktyki wzajemnej symbiozy
spoecznej, a wiec zbir ten obejmuje ludzi, odznaczajcych si jedn wspln cech, jaka
zostaa zauwaona przez obserwatora z zewntrz, niezalenie od tego czy ludzie ci maj tego
wiadomo czy te nie. Rnica midzy zbiorem spoecznym a zbiorem logicznym jest taka,
e jest on okrelony nie wzgldem dowolnej cechy jak zauway obserwator, lecz na
podstawie charakterystycznej cechy, kierujcych si okrelonymi kryteriami, samych
czonkw zbioru spoecznego. Do gwnych zbiorw spoecznych zalicza si: zbiorowisko
spoeczne, oddzielne typy psychologiczno-spoeczne oraz spoeczn kategori czonkostwa.
Kategoria spoeczna czonkostwa jest ogem ludzi, ktrzy w rozumieniu dystrybutywnym
zostali sklasyfikowani podczas praktyki ycia spoecznego dla danej zbiorowoci pod ktem
okrelonych cech, przykadowo takich jak: pe, miejsce pracy, wiek, stan rodzinny, stan
cywilny, zawd, wyksztacenie itp. Kategoria spoeczna czonkostwa jest powizana z
pozycj oraz rol spoeczn.
Pozycja spoeczne jest zbiorem uprawnie, ktre z tytuu roli oraz odgrywanej funkcji posiada
okrelona jednostka.
Rola spoeczna jest to ogl dziaa i funkcji, jakie czonek nalecy do zbiorowoci moe
sprawowa, czyli okrela obowizki jakie realizuje jednostka zbiorowoci.
Zbiorowo spoeczna to og ludzi, ktrzy s wzajemnie powizani pod wzgldem
przynalenoci do zbiorowoci. Do podstawowych typw zbiorowoci spoecznych zalicza
si: zbiegowisko, publiczno, grup spoeczn oraz tum.
Grupa spoeczna to og ludzi, do ktrych naley przynajmniej trzech czonkw
wykazujcych organizacj spoeczn we wzajemnych relacjach.
strony bdce ze sob na ciece wojennej, siy rozamowe nie mog przerwa wizi, gdy
kady z nas posiada rn tosamo. Uczeni, krytykujcy teori konfliktu zauwaaj jej
skonno do skupiania si na problemach dzielcych ludzi, przynoszcych konflikty w yciu
i midzy ludmi, jednoczenie nie zauwaa ona wielu aspektw poczenia oraz zgody.
Teoria interakcyjna, inaczej interakcjonizm symboliczny, ktry skupia sw uwag na
konkretnych osobach, midzy ktrymi istnieje kontakt, relacje poprzez rne zwizki,
symboliczne gesty, ludzie odbieraj swoje wzajemne nastroje, przeobraenia, metody
postpowania i czsto bdnie odczytuj. Na podstawie gestw spotkanych ludzi moemy
odgadn ich myli i przewidzie ich zachowanie. Omawiana teoria prbuje wyjani cao
ycia w spoeczestwie poprzez procesy wzajemnych relacji midzyludzkich, ktre s
analizowane bez kontekstu historycznego, za kad nacisk na subiektywny obraz, zwaszcza
na rol symboli. Interakcjonizm symboliczny by inspirowany rozwaaniami Maxa Wezera.
Za najwikszy dorobek uwaa si osignicia uczonych Uniwersytetu Chicago, zwracajc
uwag na dwa nazwiska G.H.Heade i Gosmana, oni bowiem wyjanili na czym polega
zaoenie mwice o tym, e kady odwet jednostki odbywa si przy uyciu symboli o
konkretnym znaczeniu. Dziki obserwacji relacji, jakie zachodz pomidzy ludmi moliwe
jest odczytanie znaczenia tych symboli, gdy ich mylenie oraz odczuwanie pewnych
bodcw odbywa si na tej samej zasadzie. Sprzymierzecy omawianej teorii skupiaj sw
uwag na pojciu tosamoci, zwracajc najwiksz uwag na poczucie siebie, jako jednostka
badaj rozwijanie si tosamoci w procesie spoecznym. Pokazuj, e natura wzajemnych
relacji midzy jednostkami oraz sposb w jaki si pokazuj naley poddawa analizie w
odniesieniu do wyobrae oraz zaistniaej sytuacji. Tak rozpatrywany problem pokazuje
aktywn rol jak spenia jednostka w swoim wasnym rozwoju. Taka teoria nie traktuje ludzi
jako obojtne jednostki spoeczestwa, lecz za osoby, ktre mog dokona wyboru i
reagowa na sytuacje jakie spotykaj ich w codziennym yciu. Jednostka w tej teorii
wysuna si na centraln pozycj, czego nie mona byo zauway w teoriach funkcjonalnej
oraz konfliktu. Teoria interakcyjna jest krytykowana za to, e pomija sformalizowane oraz
zorganizowane przejawy ycia spoecznego, brak w niej zauwaalnego wpywu, jakie
zachodz w kontakcie midzy ludmi czy w wyniku si spoecznych. Wedug krytykw
interakcjonizm symboliczny przecenia rol aspektw wiadomoci oraz nie zauwaa bogatych
emocji jakie drzemi w czowieku.
Teoria wymiany spoecznej, inaczej utylitarna, pokazuje spoeczestwo jako ukad
oddziaywa midzy ludmi, a nie caociowy system. Swj pocztek wzia od z pomysu A.
Smith'a na czowieka racjonalist. Teoria przyjmuje, e stosunki jakie zachodz w
spoeczestwie s rodzajem wymiany pomidzy poszczeglnymi jej uczestnikami
odpowiednich kosztw oraz korzyci dla osignicia konkretnego celu. Badajc wzajemne
relacje midzyludzkie, i odnoszc si do omawianej teorii, uczeni stwierdzili, e to jak si
czowiek zachowuje jest reakcj na to jak postpuje wczeniej inny czowiek, jednoczenie
zaznaczajc, e jest to podanie za jak najwiksz nagrod przy jak najmniejszej karze.
Teoria wymiany spoecznej traktuje caoksztat ycia jako tzw. rynek ekonomiczny, w ktrym
bez przerwy s dokonywane wymiany, transakcje pewnych wartoci powizanych z nagrod
lub kar. Spoeczestwo wraz z kultur zradzaj si dlatego, gdy ludzie rozumni widz w
tym korzyci takie jak; dobre samopoczucie, szacunek, duma, kontrola, mio czy inne, ktre
scalaj spoeczestwo. Wspomniana teoria wymiany w tym przypadku odnosi si do
psychologii behawioralnej lub ekonomii. ycie spoeczestwa w myl tego przekonania jest
transakcj handlow oraz negocjacj w uzyskaniu jak najlepszych korzyci. Gdy czerpane
korzyci z wzajemnych relacji s wiksze ni wysiek konieczny do jej utrzymania, wzajemne
relacje bd si utrzymywa dopki ich si nie zakoczy.
Teoria wymiany spoecznej , ktrej reprezentantem jest Georgia Romans zostaa obecnie
rozszerzona o badania wzajemnej stycznoci obyczajw oraz motywacji jakimi kieruj
ludzkie zachowania. W pogldzie skupienie zazwyczaj obejmuje relacje midzyludzkie, ze
szczeglnym naciskiem na trwae zwizki jak przyja czy maestwo. Przeciwnicy teorii
uwaaj, e z atwoci mona podda wtpliwoci jej gwne zaoenie, gdy ludzie bardzo
czsto nie maj wiadomoci jakie skutki przyniesie ich zachowanie. Teoria wymiany
postuluje bezpodstawnie, e ludzie operuj w swych wzajemnych relacjach tzw. rachunkiem
hedonistycznym, czyli chc odnie jak najwiksz przyjemno i unikn blu, co w
praktyce powoduje coraz wiksze wzmaganie si w nich napicia. Kolejn ujm teorii jest to,
e ignoruje ona wiele prawd spoecznych , aktw takich jak heroizm lub mio.
Ekonomia bada jak ludzie potrafi gospodarowa, za psychologia skupia si na tym, jak
poszczeglne jednostki si zachowuj. Socjologia traktuje o wspistnieniu w spoeczestwie,
a wspczesne badania i nauki socjologiczne odpowiadaj na pytanie: czym jest
spoeczestwo.
TYPY ORAZ STRUKTURY W SPOECZESTWIE
Spoeczestwo, jest jednym z podstawowych kategorii w socjologii, mimo to nie ma
jednoznacznej definicji. Jako pojcie zaczo funkcjonowa w filozofii spoecznej okoo
XVIII w., wwczas, gdy ludzie uwiadomili sobie, e przy zbiorowych formach ycia, ktre
s zorganizowane, takich jak pastwo, s take formy, tworzce si w sposb naturalny i
spontaniczny, niezalenie od woli pojedynczej jednostki, a take e wspomniane formy
tworz pewn cao, ktra jest odpowiedzialna za wyznaczenie wszystkich zjawisk, jakie
wi si z yciem spoecznym. Takich koncepcji mona si dopatrze gwnie w badaniach
przeprowadzonych przez Spencer'a i Comte'a.
We wspczesnym pojciu wg Jana Szczepaskiego spoeczestwo mona podzieli na pi
grup, mianowicie:
- pierwsz grup uznaje spoeczestwo za form najszerszego skupiska ludzi, przykadowo za
spoeczestwo uwaane s ogromne zbiorowoci terytorialne (europejskie, amerykaskie,
azjatyckie czy afrykaskie) albo og zbiorowoci, ktry zamyka si w okrelonym szerokim
gronie. Jest to definicja spoeczestwa jak poda Florian Znaniecki, by on zdania, e
spoeczestwo jest ogem zbiorowoci w ktrych skad wchodzi caoksztat
wspistniejcych oraz krzyujcych si z sob grup, bd te skrzyowanych
podporzdkowanych pojedynczej przewodniej grupie , ktr moe by pastwo, nard lub
religie
-druga z grup definiuje spoeczestwo jako rozleg zbiorowo, bdc powizan z
charakterystycznymi typami stosunkw, zwaszcza stosunkw produkcji. Dlatego te okrela
si np. spoeczestwo feudalne, kapitalistyczne, niewolnicze czy komunistyczne
- trzecia z grup definiuj terminy organizacyjne, ktre pokazuj spoeczestwo jako cao
urzdze oraz instytucji, ktre to pozwalaj jednostkom na zaspokojenie potrzeb oraz
harmonijne wspycie, wsplny rozwj oraz rozszerzanie kultury. Pastwo jako organizacja
czy ludzi, daje poczucie bezpieczestwa, stara si zapewni dobro jednostce, daje
rwnouprawnienie oraz jednakowy rozwj tak dla miast jak i dla wsi.
- czwarta grupa terminw definiuje spoeczestwo, jako form egzystencji czowieka, ktra
uzupenia bd sprzeciwia si oddzielnemu funkcjonowaniu
- pita grupa czsto rozumiana jest jako odmienne formy istnienia zbiorowego ludzi, nie
nalece do organizacji pastwowej, przykadowo rzd a spoeczestwo lub wadze miasta
dla spoeczestwa.
W dzisiejszej socjologii wyjtkowo popularna staa si typologia spoeczestw z powodu
uczestnictwa ludnoci podczas produkcji przemysowej, dlatego wyodrbniono trzy rodzaje
spoeczestw, mianowicie:
- spoeczestwo przedprzemysowe (inaczej agrarne lub preindustrialne), czyli jeszcze nie
uprzemysowione, w ktrym przynajmniej 60% ludzi zajmuje si rolnictwem
- spoeczestwo przemysowe (inaczej industrialne), czyli takie ktre czciowo zostao
uprzemysowione i przynajmniej 60% ludnoci pracuje w nim czynnie w zawodach nie
zwizanych z rolnictwem
- spoeczestwo poprzemysowe (inaczej postindustrialne), czyli takie, w ktrym wikszo
ludzi zatrudnia si w usugach, a spoeczestwo po uprzemysowieniu cechuje si:
* w obszarze sfery ekonomicznej szczegln rol maj finanse, handel, ubezpieczenia, usugi,
administracja pastwowa, nauka i owiata
* w sferze spoecznej dominujc rol maj zawody personalne, majce zwizek z nauk
* w sferze technologii gwn rol ma technologia intelektualna opierajca si na informatyce
oraz teorii informacji
* w strukturze metodologii centralna abstrakcyjna myl jest zwizana z symulacj,
modelowaniem oraz analizach systemowych
* prognozy na przyszo (futurologia)
* przyjcie wiedzy za najwyszy czynnik przy rozwizywaniu kulturalnym, ekonomicznym
czy politycznym
Klasyfikacja spoeczestwa pod ktem typw stosunkw w spoeczestwie:
- masowe
- globalne
Spoeczestwo masowe to zbiorowo, w ktrej znacznie mniej ludzi wyraa swe pogldy, w
stosunku do ludzi ktrzy je odbieraj, przyczyn tego jest organizacja rodkw majcych za
zadanie masowy przekaz, nie pozwala ona bowiem jednostce na przedstawienie wasnych
racji. Charakterystyczn cech spoeczestwa masowego jest to, e przetwarzanie pogldw
jest kontrolowane przez wadze.
- wajsjowie, kupcy
- siudrowie, ludzie pracujcy fizycznie oraz robotnicy
- pariasowi, ludzie zajmujcy si pracami nieczystymi, ich kasta jest nietykalna
Stratyfikacja spoeczestwa otwartego za swj przykad moe poda system klasowy. Do
klasy spoecznej mona zaliczy du zbiorowo ludzi , ktrzy maj ten sam status
spoeczny, ale mog zmieni sw przynaleno klasow, a wic i status spoeczny,
przykadowo dziki maestwu, dziki pracy w konkretnym zawodzie, do ktrego czowiek
doszed wasn prac, a nie poprzez to w jakiej rodzinie si urodzi. Dziki temu, e system
klasowy jest otwarty powstaj ruchliwoci spoeczne, a wic awansowanie lub deklasacja w
klasowej strukturze spoeczestwa. Na tej samej zasadzie co kasta, klasa odgrywa du rol w
yciowych perspektywach jednostki. Ludzie urodzeni w tzw. wyszych klasach zazwyczaj
maj uatwiony dostp do rnego rodzaju dbr, takich jak: praca, opieka zdrowotna i przede
wszystkim wyksztacenie. Z uwagi jednak na otwarcie spoeczestwa, oraz ruchliwo
jednostki na tle spoeczestwa moe ona sama decydowa o swoich szansach bez wzgldu na
status urodzenia. Klasa spoeczna jest struktur wielowymiarow, czyli jest par czynnikw,
ktrymi mona zmienia swj status na tle spoeczestwa, nale do nich: majtek, presti
spoeczny czy wadza. W najbardziej znanym i oglnym pojciu klasy spoecznej istnieje jej
klasyfikacja na :
*wysz
*redni
*nisz
Do klasy wyszej zaliczaj si jednostki, ktrych rd od pokole moe si pochwali duym
majtkiem, prestiem czy wadz.
Za klas redni, ktra jest do zrnicowana, nale ludzie, ktrzy dziki cikiej pracy
dorobili si majtku poprzez prowadzenie biznesu , wolnego zawodu lub jako urzdnicy czy
przy zawodzie usugowym. Niej ni klasa rednia jest klasa robotnicza, ktrej jednostki
dziki pracy wasnych rk zarabiaj na utrzymanie.
Klasa nisza jest najnisz w hierarchii spoecznej, jej czonkowie albo s bez pracy, albo
zarabiaj tak nie wiele, e nie s w stanie wyy bez pomocy rzdu.
Stratyfikacja spoeczna w kadym ze spoeczestw stara si by wyjaniona poprzez
rnorodne pogldy, szczeglnie teorie konfliktu oraz strukturalistyczno-funkcjonalistyczn
Davis wraz z Moorem zaproponowali bardzo funkcjonalne wytumaczenie stratyfikacji
spoecznej, mianowicie stwierdzili, e podanie form stratyfikacji jest konieczne i
nieuniknione spoecznie. W ich mniemaniu na spoeczestwo skada si cay system pozycji,
statusw oraz rl spoecznych. Aby spoeczestwo prawidowo funkcjonowao pozycje
spoeczne musz by przeznaczone dla odpowiednio wykwalifikowanych jednostek, a z
uwagi na to, e objcie znaczcej pozycji wymaga trudnej i mudnej praktyki, nieliczni maj
ch do przeznaczenia ku temu swego czasu, rodkw pieninych oraz cikiej pracy.
Konieczny jest system odpowiednich nagrd, majcych na celu zachcenie pracowitych i
- porzdek w polityce, ktry jest konieczny z uwagi na znaczenie pastwa , ktre pomaga w
niezmiennoci systemu stratyfikacji
- religi oraz rnego rodzaju ideologie
- procesy natury spoecznej, majce za zadanie wspiera obecny system stratyfikacji, z
ktrym w parze id selekcja lub kooptacja (czyli wprowadzenie do systemu zagraajcych jej
nie tylko istnieniu ale i przetrwaniu )
- zasad mnoenia korzyci
System stratyfikacji spoecznej wspieraj poza instytucjami spoecznymi czciowo procesy
spoeczne, wrd ktrych moemy wymieni:
- kooptacja, a wic dopuszczenie moliwoci korzystania z dbr przeciwnikw systemu
-zasada mnoenia korzyci, zwana te strategi mateusza przez uczonego Roberta Mertona,
pozwalaa ona na wykorzystanie stratyfikacji w celu kumulowania korzyci, ktre staj si
coraz wiksze i pogbiaj przepa w podziale spoeczestwa.
MAKROSTRUKTURY I MAKROSTRUKTURY W SPOECZESTWIE
W strukturze nalecej do danego spoeczestwa zawsze mona wyodrbni dwa poziomy
organizacyjne, mianowicie:
- mikrostrukturalne
- makrostrukturalne
Zalenoci midzy wymienionymi poziomami s do interesujcym zjawiskiem w
socjologii.
Pod pojciem makrostruktura rozumie si specyficzn w kadym spoeczestwie grup klas,
kategorii oraz warstw w spoeczestwie, ktre s z sob odpowiednio powizane. Szerzej
okrelona makrostruktura posiada liczne schematy instrukcji, takie jak pastwo oraz
zrzeszone grupy takie jak grupy narodowe, partie polityczne wystpujce w badanym
spoeczestwie. Makrostruktura jest zwizana z czciami systemu spoecznego stanowicymi
ramowy, oglnikowy i z atwoci zauwaany schemat organizacji w spoeczestwie. Sama
socjologia na pocztku swego ksztatowania skupiaa si gwnie na tematyce i procesach
jakie zachodziy w spoeczestwie w sposb do oglny, na poziomie makrospoecznym.
Gwnym obiektem zainteresowa byo spoeczestwo; z czego si skada, jakie panuj
wewntrz niego relacje oraz ktre z czynnikw s odpowiedzialne za jedno i rozamy w
nim.
Z biegiem czasu dostrzeono, e mimo i dziki makrostrukturze okrelone zostay normy
ycia w spoeczestwie, to poszczeglne sfery wypeniajce j s bardziej osobliwe i
odpowiedzialne za ksztatowanie , mowa tu o poziomie mikrostrukturalnym. Praktyka
pokazaa, e makrostruktura w wielu przypadkach spoeczestw jest zbliona do siebie w
swej budowie zewntrznej, znaczce rnice s dostrzegalne dopiero na poziomie
mikrostruktury. W obecnym wiecie, rzdzonym rnymi modami, dostrzega si
stosowane dotd schematy nie sprawdzaj si i nie pozwalaj na zaspokojenie potrzeb oraz
moliwo na przetrwanie w yciu zbiorowym.
- procesy wsppracy albo wspdziaania, ktre opieraj si na ustalonym dziaaniu oraz
wykonywaniu postawionych sobie celw dla osignicia wsplnej satysfakcji ekonomicznej,
politycznej lub towarzyskiej
-procesy konkurencji albo rywalizacji- ich przyczyn s rne cele w interesach
-procesy konfliktowe powstaj wtedy, gdy czonek grupy lub ona caa postawi sobie
okrelone cele i poprzez podporzdkowanie sobie jednostki o podobnych celach lub te
eliminacj czy zniszczenie niewygodnej sobie jednostki lub caej grupy dy do ich realizacji
Z uwagi na zmiany w organizacji grupy spoecznej podzia procesw jest nastpujcy:
-procesy rozwoju, ktre maj pozytywny zamiar ukierunkowywania
-procesy postpy, w ktrych moemy wyrni podgrupy:
* procesy dekadencji, czyli rozpadu obowizujcego systemu wartoci, nie
podporzdkowywanie si znanym, dla caej zbiorowoci, normom spoecznym
* procesy przebudowy spoecznej, ktre s po to, by dostosowa, uoy i zintegrowa system
instytucji nowociami w krytyce ocen i wzorw zachowa
-procesy dezorganizacji w spoeczestwie, ktre s zwiastunem pojawienia si odmiennych
zjawisk od obowizujcych w spoeczestwie zasad, naruszenie wszystkim znanych norm i
praw, tj. alkoholizm, korupcja, przestpczo, narkomania
Z uwagi na reperkusje w relacjach midzy ludmi procesy spoeczne mona sklasyfikowa
na:
-procesy, ktre potrafi zmieni wiatopogld, przeksztacajce wiadomo spoeczn,
przykadowo proces zmiany religii(sekularyzacja), zmiana nauki (scjentyzm),czy te zmiana
techniki (robotyzacja) lub informatyzacja.
-procesy, poprzez ktre ulega zmianie caa spoeczno lokalna
*urbanizacja- rozpowszechnianie miejskiego stylu ycia jako lepszego ni styl wiejski
-ruralizacja- popularno stylu wiejskiego wprowadzona w miecie
-procesy, poprzez ktre ulega czowiek lub grupa, do ktrej nalea w spoeczestwie,
przykadowo ruchliwo spoeczna, awansowanie na lepsz pozycj lub degradacja na nisz,
zaplanowane obrazy zachowa w spoeczestwie.
Z jednej strony mog to by uosobienia postawy aklimatyzujcej si w otoczeniu, ktre chc
zmieni obce zachowanie bez porachunkw i grb, czyli poprzez prob, naladownictwo,
wiadome podporzdkowanie si w celu osignicia zaplanowanych celw, przez zachcanie
lub perswazj. Mona si te spotka z odmiennymi wzorcami, ktre s przeciwne, kieruj si
- chopsk,
- nauczycielsk,
- robotnicz,
- grnicz,
- inteligenck itp.
Specyficzn cech jest to, e dawne spoeczestwa rodzin myliwskich oraz zbieraczy byy w
bardzo zbliony sposb zorganizowane, jak najwiksze np. w USA rodowiska spoeczne.
Zarwno pierwotne jak i wspczesne rodziny zbieraczy i myliwych odznaczaj si:
- dziedziczenie bilateralne
- zakaz kazirodztwa, oznaczajcy, e stosunki seksualnych opiekunw nad dziemi s surowo
karalne
- zasada neolokalna zapewnia wolno w wyborze miejsca swojego zamieszkania oraz
mieszkajcych z nimi osb
- egzogamia, nakazuje wybra za wspmaonka osob z grupy spoecznej, do ktrej si
naley
- endogamia, wyranie wskazuje grup spoeczn, z ktrej naley wybra wspmaonka
- cile ustalony podzia obowizkw
- rodzina egalitarna, w ktrej jest rwny podzia rzdw, mczyni oraz kobiety maj
podobn wadz oraz autorytet
- rodzina nuklearna, w skad ktrej wchodzi matka z ojcem oraz ich dzieci
- moliwo zakoczenia maestwa jest uatwiona
Funkcje jakie powinna spenia rodzina:
- opiekuczo-zabezpieczajce
- seksualne
- prokreacyjne - umoliwiajca narodzenie nowych czonkw w kadej z grup spoecznych
- materialno - ekonomiczna
- socjalizacyjno - wychowawcze, ktre naucz jak y, pokarz cenne wartoci w yciu,
godno oraz wska kim chcemy by
- rekreacyjno - towarzyskie
Cycero uwaa kultur za upraw ducha, zwizan z filozofi (potem okrelan jako kultur
duchow)
Platon dokona podziau kultury na:
-materialn
-niematerialn
Pod terminem kultura materialna rozumie naley wszystkie wytwory materii, czyli budowle,
narzdzia, budynki, rodki transportu, stroje, instrumenty, technologi czy technik, a wic
oglnie rzecz biorc wszystkie wytwory majce za zadanie zaspokojenie potrzeb ludzkich a
wytworzone w sposb sztuczny. Inaczej te mwi si o niej kultura cywilizacyjna, czyli
prociej cywilizacja.
Kultura niematerialna to kultura semiotyczna, a wic duchowa i nale do nie wszystkie
wytwory, jakie powstay dziki czowiekowi dce do tak wzniosych ideaw jak dobro,
prawda, pikno, czy sprawiedliwo. Naley te zaliczy do niej przedmioty w ktrych
uwiecza si te wyej wymienione ideay. Tak rozumiana kultura pokazuje jaka jest
wiadomo spoeczestwa i zalicza si do niej nastpujce formy: estetyka, prawo, nauka,
etyka, sztuka itd. Kultura niematerialna spaja spoeczestwo jest narzdziem wspomagajcym
komunikacj i zaspokaja wiele potrzeb.
Poza przedstawionymi kulturami w socjologii zauwaona wan ze wzgldu na odgrywajc
rol kultur socjaln. Obejmuje ona organizacj spoeczestwa oraz wynikajce z niej normy i
kanony zachowa spoecznych a take powstae w jej rozwoju stosunki midzy ludmi i
spoeczestwem. Zjednoczony system kulturowy jest zwizany z tym jak dziaaj due
zbiorowoci spoeczne takie jak klasy czy narody. Wewntrz nich mona dopatrze si
istnienia subkultur, a wic kultur charakteryzujcych mniejsze grupy, na przykad subkultury
modzieowe, chopskie lub studenckie.
Poza wymienionymi typami kultury mona take okreli kultur osobist pojedynczych
czonkw spoeczestwa lub okrelonej zbiorowoci.
Kultura osobista jednostki pokazuje zbir postpowa, myli , metod dziaania oraz poj,
ktre okrelaj j. Ta kultura zawsze mieci si w ramach kultury wikszej zbiorowoci.
Kultura grupy, zbiorowoci jest zazwyczaj wynikiem tych dziaa, myli wartoci oraz
sposobw dziaania, ktre stworzone przez grup nabray wyjtkowego znaczenia dla
jednostek, co pozwolio na ich indywidualne dopasowanie. Powstay te zachowania
obowizujce, np. nakazy przyzwoitoci oraz zatwierdzonego postpowania. Socjolodzy
badaj kultur okrelonej zbiorowoci i odnajduj w niej cechy podstawowe danej kultury.
Do cech lub elementw kultury nale takie idee, wzory, przedmioty lub czynnoci, ktre
pokazuj istotne dla przetrwania i rozwoju grupy zachowania oraz dziaania, Socjolodzy
badaj kultur pod ktem zalenoci midzy zjawiskami a procesami , ktre maj miejsce w
spoeczestwie, a take wywieranie wpywu na ycie zbiorowe poprzez kultur.
Znaczenie kultury na ycie w spoeczestwie objawia si, gdy nowo narodzona jednostka w
zbiorowoci od pocztku swojego istnienia znajduje dziki wierze, przedmiotom,
- pogldy
- potrzeby
- zainteresowania
- motywacje
- mechanizm kontroli
- wartoci
- temperament
- inteligencja
- postawy
- zdolnoci
Elementy skadowe osobowoci mog by:
- biogenne
- socjogenne
- psychogenne
Za biogenne elementy uwaa si takie czci osobowoci jak kod biologiczny, ktry zawiera
informacje o anatomii , dziaaniu hormonw lub gruczow, waciwociach fizjologicznych
itd. Socjolodzy uwaaj, e elementy biogenne s niezbdne w ksztatowaniu osobowoci, ale
te niewystarczajce
Elementy socjogenne wedug socjologw stanowi najwaniejsz cz osobowoci ludzkiej i
zalicz si do nich:
- kulturowy idea osobowoci, ktry to narzuca jednostce poprzez zbiorowo socjalizacj, a
szczeglnie wychowanie
- ja subiektywn, ktra jest wyobraeniem o sobie
- ja odzwierciedlon, ktra jest wyobraeniem wasnej osoby, ktr stworzyy opinie ludzi,
z ktrymi ma si najczstsz styczno
- role spoeczne jakie wystpuj w grupach spoecznych, majce za zadanie wykonanie
zorganizowanych przez te grupy czynnoci
Do psychogennych elementw nale wola, uczucia, pami, wyobrania, inteligencja,
temperament, spostrzegawczo.
W celu okrelenia, jak czowiek ma osobowo oraz zrozumienia swojego bytu i istnienia,
niezbdna jest znajomo cech biogennych, kulturowych oraz psychicznych, okrelaj one,
kiedy wzr jest godny naladowania, jak odgrywa rol spoeczn oraz z kim chciaby by
czowiek utosamiony. Rwnie poznanie wyobraenia o sobie przez jednostk, oraz reakcja
na ni otoczenia. Wida na tej podstawie, e osobowo czowieka jest niezwykle zoona i
posiada wiele uwarunkowa.
W zwizku z zalenoci od przewyszania pewnych zespow cech, jaki mona obserwowa
mona mwi o rnego rodzajach osobowociach, do najbardziej oglnych z nich nale
typologie:
- stworzona ju przez Hipokratesa wyrnia nastpujce osobowoci:
* sangwinik - czowiek, ktry atwo wybucha i szybko tumi zo, atwo si rozpraszajcy,
zmienny w swych dziaaniach i z atwoci ulegajcy uczuciom
*choleryk - czowiek niezwykle pobudliwy tak jak sangwinik, ale jest stay w uczuciach i
wytrway w swym dziaaniu
* flegmatyk - czowiek bardzo niewiele pobudzony, atwo poddaje si uczuciom, koczy
rozpoczte zajcia, niezwykle dugo trzyma w sobie sympatie oraz urazy
* melancholik - czowiek, ktry trudno reaguje na uczucia, jest mao pomysowy, ale
wytrway w uczuciach i dziaaniu
Typologia jak przedstawi niegdy Hipokrates ma charakter aspoeczny i obrazuje
osobowo pod ktem psychologicznym
- w podobnym kontekcie zostaa stworzona nieco inna typologia, ktra uwypukla biogenne
uwarunkowania osobowoci, potwierdza, e osobowo zaley od cech biologicznych,
najbardziej znana tego typu osobowo zostaa przedstawiona przez Kreczmara w XX wieku,
obejmuje ona cztery rodzaje osobowoci , a wic:
*pyknik - typ pykniczny, gdzie czowiek o uminionej posturze ciaa, krtszej szyi oraz le
rozwinitych koczynach, posiadajcy skonno do tycia, moe ulega naprzemiennie
skrajnym stanom depresji oraz euforii
* atletyk - typ atletyczny, czowiek majcy wietnie rozwinity kociec oraz uminienia,
dua pojemno puc, swoim uosobieniem nieco zbliony do schizotymika
* dysplastyk - tym dysplastyczny- czowiek, ktry ma nieregularn nieharmonijn budow
Innym przykadem typw osobowoci jest teoria stworzona dziki Jurgi, ktry dokona
klasyfikacji:
* introwertykw- ludzi ktrzy sw energi zachowuj w swym wntrzu, poprzez analiz
sytuacji
* ekstrawertykw - przekazujcy sw energi na zewntrz
rolniczej, do tej nie majcej stycznoci z uprawami rolnymi. Powstao te sporo problemw
spoecznych. Z powodu szerokiego uprzemysowienia znaczco wzrs procent zatrudnianych
kobiet oraz chopw robotnikw. Jednak szybko okazao si, e poziom ich kultury
przemysowej jest za niski, i ich kwalifikacje wymagay uzupenienia, a gospodarka narzekaa
na brak bodcw do trwaego polepszania techniki, bowiem wizaoby si to z redukcj
robotnikw, a pozostajcym naleaoby znacznie podnie przygotowanie zawodowe. Istotn
kwesti jest take konieczno wysokiego nakadu finansowego na takie przedsiwzicie.
Wszystkie te problemy zoyy si na restrukturyzacj przemysu w naszej gospodarce.
W konsekwencji uprzemysowienia spoeczestwo stanie si cywilizacj industrialn z
charakterystycznymi pogldami mylowymi oraz typami zachowa. Typy te mog straci
swj urok w spoeczestwie postindustrialnym. Jest tak, poniewa sposb mylenia w
spoeczestwie przemysowym jest zupenie inny ni w rodowisku poprzemysowym,
mianowicie pierwszy z nich oparty jest na zalenoci masowych produkcji-konsumpcji, a
drugi z wymienionych za priorytet stawia si wysoki poziom usug.
Spoeczestwo poprzemysowe zmienia wczeniejsze zasoby ekonomicznej racjonalizacji na
nowoczesne zdolnoci w obszarze techniki oraz kontaktach z potencjalnymi klientami.
Tradycyjne gazie przemysu coraz bardziej trac na swej uytecznoci, a robotnicy trac
zatrudnienie. Taki proces to dezindustrializacj.
Skutkiem uprzemysowienia oraz dezindustrializacji jest urbanizacja wraz z ruralizacj.
Pod pojciem urbanizacja kryje si proces kulturowy i spoeczny, w ktrym to z du
szybkoci rozwija si i ronie liczba orodkw miejskich, a wszystko to jest konsekwencj
rozwoju handlu i przemysu. Dziki temu nastpuje ogromny napyw ludnoci ze wsi do
miast, rozbudowuj si obszary miejskie i ronie liczba udziau miejskiej ludnoci na tle
caego zaludnienia.
Z urbanizacji wynika rozpowszechnienie miejskich walorw kultury i stylu na ycie.
Urbanizacja dziaa na czterech paszczyznach
- przestrzennej
- demograficznej
- ekonomicznej
- spoecznej
Urbanizacja przestrzenna skupia si na wzrocie obszarw miast i ich pojemnoci, dziki
nowym i coraz wyszym budynkom, co jest przyczyn przeksztacania si rodowiska na
typowo miejskie.
Urbanizacja demograficzna pokazuje ruch ludnoci ze wsi do miast, ich zainteresowanie
miastem i cigym wzrostem zamieszkiwania miejskich obszarw
W wyniku opisanych procesw moe doj do rozwoju spoeczestwa i cywilizacji, ale take
wrcz odwrotnie, mog si pojawi zjawiska patologii spoecznej i dezorganizacji, pod ktr
rozumie si rozpad wyznawanego systemu wartoci przez spoeczestwo, ktre dawao im
jedno oraz funkcjonalno pewnych norm , jednostek oraz rodkw kontroli. Organizacja
spoeczna jest wyrazem adu i uporzdkowania dziki ktrym poszczeglne grupy spoeczne
mog swobodnie funkcjonowa. Dezorganizacja za wprowadza nieporzdek, stan w ktrych
jednostka yje w niezgodzie z kanonami spoecznymi. Negatywne dziaania w zwizku z
dezorganizacj to korupcja, pijastwo, przestpczo , terroryzm, prostytucja, bezrobocie,
hazard narkomania, upadek etyczny pracy, konflikty, zwikszenie rozpadu rodziny, absencja
pracownicza, strajki itp.
Ze zjawiska jakie mona obserwowa w spoeczestwie okrela si jako patologi spoeczn.
Eliminacja wymienionych negatywnych zjawisk spoecznych wymaga zbadanie jej
dokadnych przyczyn, (mogcych mie rdo w czynnikach politycznych, spoecznokulturowych czy te ekonomicznych) rozmiarw oraz skutkw.
Spoeczestwo polskie zostao zmuszone do przeksztacenia gospodarki i caego
spoeczestwa polskiego, czego przyczyn by limit moliwoci na ekstensywny rozwj
gospodarki oraz nie zaspokojenie potrzeb spoeczestwa przez ni. Zaowocowao to
uruchomieniem procesw przeksztace caego ustroju, celem procesw byo:
*poprawienie standardw ycia obywateli
*spowodowanie znacznego wzrostu gospodarczego
*wzrost innowacyjnoci podmiotw gospodarczych nalecych do grupy technicznotechnologicznej
*osignicie znacznej jakoci oraz efektywnoci w gospodarowaniu
*wyjcie z doka cywilizacyjnego kraju
*eliminacja kompleksu spoeczestwa niegospodarnego
* utworzenie odpowiedniego wzoru gospodarki, dziki ktrej przedmioty gospodarcze bd
mogy funkcjonowa samodzielnie na rynku, ale te wdraa si przemieszcza oraz by
finansjerami przedsiwzi umoliwiajcych im dalszy byt oraz rozwj zakadu, rozwizywa
kopoty wewntrz prosperujcej firmy, by otwartymi dla rynku oraz konkurencji nie tylko
polskiej, ale i zagranicznej poprzez zasilenie si systemem preferencji, dotacji czy ulg
Dziki transformacji ustroju mona odej od specyficznych do tej pory zasad totalitarnych
czy gospodarczych jako nakazowo-rozdzielczych i tworzy si spoeczestwo kierujce si w
peni demokratycznymi pogldami w mechanice rynkowej gospodarki.
Za najwaniejsze filary w ustrojowej transformacji uznaje si :
- demokracj
- rynek
- wasno prywatn
Wrd nich odbywaj si dyskusje zarwno teoretyczne jak i aksjologiczne.
Rodz one wiele pyta dotyczcych rynku: ktry z modelw gospodarki rynkowej zostanie
zrealizowany w dzisiejszym pastwie polskim, co powinno by uznane za towar, a co nie. W
konsekwencji tyche dyskusji w Konstytucji Artykuu 20 ustanowiono, e gospodarka bdzie
wspieraa swe fundamenty na zaoeniach spoecznych gospodarki rynkowej. W Polsce
niezwykle burzliwie przebiegay spory wok prywatyzacji, a wic przeksztacenie wasnoci
z pastwowej na prywatn. Take demokracja zrodzia wiele nieporozumie w
spoeczestwie.