ZDROWOTNE ASPEKTY STOSOWANIA RODKW

TECHNOLOGI INFORMACYJNEJ. ZAGROENIE ZWIZANE

Z DUGOTRWA PRAC Z KOMPUTEREM.

Najpierw zaczn od pozytywnych aspektw stosowania rodkw

technologii informacyjnej.

Roboty - Chirurgiczna robotyka medyczna jest to moda dziedzina techniki,

ktrej pocztki datuje si na drug poow lat 80.. Pierwsze roboty
chirurgiczne zostay wprowadzone w neurochirurgii. Neurochirurgia miaa ju
bardzo
dug
tradycj
minimalnej
inwazyjnoci
i
stosowania
skomputeryzowanych danych trjwymiarowych do obrazowania. Pierwsze
tomografie komputerowe w pocztku lat 70. przeprowadzono dla
zobrazowania mzgu. W 1985 r. uyto robota przemysowego PUMA 560 do
pozycjonowania i orientacji rurki-prowadnicy dla igy biopsyjnej.
Eksperymenty zostay przerwane ze wzgldw bezpieczeostwa. Na pocztku
1998 r. w Paryu oraz Lipsku przeprowadzono pierwsze operacje zastawki
mitralnej i pomostowania aortalno wieocowego przy pomocy amerykaoskiego
robota kardiochirurgicznego da Vinci. Powsta on na bazie zarzuconych
programw naukowo militarnych prowadzonych przez NASA oraz Pentagon.
Telechirurgia - operacja na odlegod.
Wyobramy sobie sytuacj, e gdzie w lokalnym szpitalu czeka pacjent
wymagajcy skomplikowanej operacji serca lub mzgu. Niewielu jest
wybitnych kardiochirurgw lub neurochirurgw, ktrzy s w stanie podjd si
takiej operacji. Ponadto praktykuj oni w klinikach w odlegych miastach, a

stan zdrowia pacjenta nie pozwala na jego przewiezienie. Rozwizaniem

alternatywnym jest zabieg na odlegod za pomoc zdalnie sterowanego
robota chirurgicznego. Miejscowy lekarz wraz z personelem medycznym
przygotowuje sal i pacjenta do operacji, podcza robota, nawizuje cznod
telekomunikacyjn z chirurgiem specjalist, przebywajcym w drugim koocu
Polski lub wiata, ktry - siedzc przed monitorem - przejmuje kontrol nad
robotem i wykonuje precyzyjn operacj. Dziki interaktywnej audio- i
wideo-komunikacji miejscowi lekarze i personel medyczny wykonuj
polecenia zdalnie operujcego chirurga w standardowy sposb. atwo sobie
wyobrazid, ile istnieo ludzkich mona by uratowad, gdyby taki scenariusz i
telerobot byy powszechnie dostpne. Zdalnie sterowane roboty chirurgiczne
staj si ju rzeczywistoci. Przykadem jest telerobot ZEUS, skonstruowany
przez Computer Motion Inc. w USA.ZEUS to zdalnie kontrolowany
superkomputer-robot z wieloma funkcjami, m.in. z kontrol ruchow (joystick)
i gosow (komendy wydawane gosem), eliminacj drenia rki, adaptywnym
filtrowaniem zakceo i korekcj bdw transmisyjnych. ZEUS zasyn
pierwszy raz w 2001 roku, kiedy przeprowadzono z nim "Operation
Lindbergh", bdc kamieniem milowym w zdalnej telerobotyce medycznej.
Chirurdzy z Nowego Jorku przeprowadzili udan operacj woreczka
ciowego na 68-letniej kobiecie, przebywajcej w szpitalnej sali operacyjnej
w oddalonym o 6500 km Strasburgu, we Francji.
Od tego czasu przeprowadzono z ZEUSEM wiele udanych operacji, m.in. serca,
prostaty, woreczka ciowego - nie tylko w Stanach, ale i w innych krajach.
Istotnym elementem zapewniajcym skutecznod zabiegu wykonywanego na
odlegod jest niezawodnod linii transmisyjnych, po ktrych s przesyane
informacje i sygnay kontrolne.
Potencjalne problemy, ktre mog zaistnied w czasie zdalnie przeprowadzanej

operacji, wynikaj z opnienia czasowego (skooczony czas propagacji

sygnaw, czas przetwarzania sygnaw oraz moliwe bdy w transmisji
cyfrowej). A zatem musz to byd z reguy linie wiatowodowe, waciwie
bezbdne. Linii satelitarnych nie stosuje si do tego rodzaju transmisji,
poniewa wprowadzaj za due opnienie sygnaw, co wie si z
opnion reakcj chirurga. Opnienie powrotnego sygnau TV w czasie
zabiegu "Operation Lindbergh" wynosio ok. 200 milisekund. Przyjmuje si, e
dopuszczalne opnienie powrotnego obrazu TV, dochodzcego z powrotem
do operujcego chirurga, nie powinno przekraczad 250-300 milisekund
(0,25-0,3 sek.). Naley dodad, e w 2002 roku system ZEUS otrzyma w USA
certyfikat FDA, a w 2003 - w Kanadzie. Pozwala on na zastosowanie systemu
przy minimalnie inwazyjnych operacjach w chirurgii oglnej i laparoskopowej,
pod warunkiem e sterujcy nim chirurg przejdzie wymagane szkolenie.
Istniej te inne sterowane roboty chirurgiczne. Warto wspomnied np. o
systemach Da Vinci i Sokrates, ktre wykonuj skomplikowane operacje na
mzgu czy urologiczne zabiegi laparoskopowe. Nowe, cigle ulepszane
systemy spowoduj to, e telechirurgia stanie si wkrtce sztuk powszechnie
stosowan.
Wrd robotw medycznych mona wyrnid kilka grup:
-Roboty chirurgiczne ich najwaniejsz cech jest zwikszona precyzja oraz
powizane z ni, zmniejszone ryzyko bdu.
-Roboty rehabilitacyjne uatwiaj i wspomaga ycie osb z trwaymi lub
przejciowymi (w okresie zdrowienia) deficytami funkcjonalnymi, osb
niepenosprawnych oraz w podeszym wieku. Najwiksza grupa ww. robotw
wykorzystywana jest do diagnostyki i rehabilitacji (zwykle pod nadzorem
terapeuty, a samodzielnie przez pacjenta gwnie w telerehabilitacji), jak
rwnie zmiany pozycji i dwiczeo w ku (zrobotyzowane ka), poprawy

mobilnoci (zrobotyzowane wzki dla osb niepenosprawnych i

egzoszkielety), opieki (roboty opiekuocze), nauki i pracy (zrobotyzowane
miejsca pracy czy zrobotyzowane pomieszczenia), a take terapii w czci
zaburzeo poznawczych (roboty terapeutyczne dla dzieci i osb w podeszym
wieku), jednak ze wzgldu na nieustanny rozwj tej grupy czd z ww.
rozwizao obecnie trudno zakwalifikowad jako typowe roboty rehabilitacyjne.
-Bioroboty jest to grupa robotw stworzonych w celu naladowania ludzi i
zwierzt, ktr wykorzystujemy w celach kognitywnych. Mamy tu take do
czynienia ze zrobotyzowanymi systemami.
-Roboty zastpujce asystenta w czasie operacji ich zastosowanie wyrnia
fakt, e chirurg steruje pooeniem kamery, ktra zastpuje tym samym jego
oczy podczas operacji.
-Roboty nawigacyjne (bierne) ich rola polega na precyzyjnym
pozycjonowaniu i utrzymywaniu prawidowego toru stosowanego w czasie
operacji narzdzia. Zastosowanie tego rodzaju robotw widad gwnie w
neurochirurgii.
-Roboty chirurgiczne, nawigacyjne (czynne) ich rol z wykonywanie zadao,
jako narzdzia wykonawcze, w procesie odwzorowania trajektorii. S one
wykorzystywane w radiochirurgii oraz w neurochirurgii.

Teraz przejd do zagroenia zwizanego z dugotrwa prac z

komputerem.
Przeprowadzone badania Ergotest 2007 wykazay, e ponad poowa
komputerowych stanowisk pracy nie spenia wymogw bezpieczeostwa.
Najczciej spotykane bdy to nadmierne zagszczenie komputerw w

pomieszczeniu, nieprawidowe ich ustawienie do okna lub cakowity brak

wiata naturalnego oraz niewaciwe wysokoci biurek i krzese. Do tego
dochodz te nasze ze nawyki. Nagminnym bdem jest np. ustawianie
monitora z boku biurka, co sprawia, e przez cay czas siedzimy ze skrconym
ciaem. Dodatkowo mao osb pamita o zrobieniu co godzin 5-minutowych
przerw w pracy przed komputerem (zapewni to naszym oczom krtki
odpoczynek). A przecie wystarczy przejd si po pokoju, podlad kwiatki lub
wykonad kilka prostych dwiczeo.
Jakie s efekty?
Na rezultaty nie trzeba dugo czekad. Pod koniec dnia pracy bol nas plecy,
nadgarstki, w palcach doni oraz stopach odczuwamy nieprzyjemne
drtwienie, a na dodatek coraz czciej towarzysz temu ble oczu oraz
suchod i pieczenie pod powiekami. Praca przy komputerze jest bowiem
najbardziej obciajca dla krgosupa i oczu. Ten zesp blw zwizanych z
ukadem szkieletowym i miniowym, a wywoanych biomechanicznym
dziaaniem na plecy, rce, kark, nadgarstki, specjalici okrelaj jako
Cumulative Trauma Disorders (CTD), czyli dolegliwoci powstajce w wyniku
mikrourazw. Od tradycyjnego zmczenia rni si tym, e nie objawiaj si
szybko, ale dopiero po pewnym czasie. Jednak wtedy s trudne, a niekiedy
wrcz niemoliwe do wyleczenia, dlatego najlepsza jest profilaktyka.
Dugotrwaa praca przy komputerze niesie powane zagroenia dla wzroku. U
wiele osb powoduje krtkowzrocznod, nie zawsze przemijajc, rozmywanie
si obrazu, podwjne widzenie, tpy bl oka, zawienie, zaczerwienie
spojwek.
Jeszcze inne konsekwencje braku zasad ergonomii w pracy to zakcenia
krenia i niedotlenienie tkanek oraz zaostrzenie si zmian skrnych takich jak
trdzik rowaty czy alergie. Badania wykazay rwnie wzrost liczby poronieo

u kobiet spdzajcych przy monitorze ponad 20 godzin tygodniowo. Wszystkie

te dolegliwoci potguje stres, nasz nieodczny towarzysz pracy, oraz brak
ruchu, nie mwic ju o braku prostych, ale systematycznych dwiczeo w czasie
wolnym. Przestrzeganie zasady 3 x 30 x 130 (trzy razy w tygodniu, po 30
minut, przy ttnie 130) uchronioby nas przed wieloma schorzeniami.
By ograniczyd niepodany wpyw wymienionych czynnikw na postaw,
warto stosowad przerwy w pracy i uprawiad regularny wysiek fizyczny. Naley
dyd do rnorodnoci ruchowej gdy stae nawyki ruchowe nie ksztatuj
waciwie naszej muskulatury i motoryki.