Motto:

Co si stao z cudownym pocztkiem, gdy wszyscy sami bylimy poezj? Jak to moliwe, e
wraliwe elfy staj si mordercami, narkomanami, przestpcami, zboczecami, okrutnymi
dyktatorami, moralnie zdegenerowanymi politykami? W jaki sposb stali si chodzc
krzywd? Widzimy ich wok siebie: smutnych, przeraonych, wtpicych, zmartwionych,
przygnbionych, penych niewyraonej tsknoty. Z pewnoci utrata wrodzonego potencjau
jest najwiksz tragedi, jaka moe nas wszystkich spotka. [John Bradshaw]
Przeczytaam ksik W co graj ludzie Erica Bernea, majc nadziej, e (zgodnie ze
sowami naszej szanownej wykadowczyni) bd mia si serdecznie z tego, w co gram ja i
moje otoczenie. Procedury i rytuay rzeczywicie mnie rozbawiy, zwaszcza, e ich nie
lubi i unikam. Jednak rozdzia powicony Grom nieco mnie zaniepokoi. Gry s
rzeczywicie wietnie opisane i znakomicie demaskuj pewne patologie ycia codziennego.
Zgroz przejmuje mnie myl, e niektre z tych gier doczekay si ju prawnego uznania, jak
np. Drewniana noga czy Ubstwo, a Dunik sta si gr narodow w wikszoci
zamonych pastw wiata.
Kiedy szukaam pracy, prbowaam skorzysta z pomocy Biura Porednictwa Pracy, ale ku
mojemu zdumieniu szybko si zorientowaam, e komu, kto naprawd chce pracowa, nie
maj tam nic do zaoferowania. Urzdniczka ograniczaa si wycznie do przekadania moich
papierw z pudeka do pudeka i odfajkowywania na licie mojej comiesicznej obecnoci.
Z ostr form gry w Drewnian nog w wersji Niepoczytalno rwnie zetknam si
bezporednio, kiedy pewna osoba z mojej rodziny, z rozpoznaniem psychozy maniakalnodepresyjnej zacza korzysta ze wszystkich nalenych jej przywilejw, amic prawo i
normy obowizujce w spoeczestwie. Bardzo dobrze zdawaa sobie spraw ze swej
nietykalnoci, bo wielokrotnie, cakiem trzewo i logicznie, o tym mwia. Kiedy policja
zacza jej depta po pitach, schronia si w ramionach swego psychiatry, do spotkania z
ktrym wczeniej nie mona jej byo namwi. Policji powiedziano: Czego si mona
spodziewa po osobie niepoczytalnej? I na tym si sprawa zakoczya, cho niewiele
brakowao, by wszystkie konsekwencje materialne poniosa rodzina, no bo przecie kto musi
za to wszystko zapaci. I w kocu kto za to paci, ale nigdy nie ten, kto zawini. Tak oto gra
doczekaa si prawnego usankcjonowania, a my jestemy bardzo dumni ze swego
humanitaryzmu. Szkoda tylko, e w naszym spoeczestwie niepoczytalni maj wicej praw,
ni zwykli obywatele.
Gra w Sd (w prawdziwej prawnej wersji) ewoluuje na naszych oczach. Kiedy sd suy do
wymierzania sprawiedliwoci kady, kto czu si skrzywdzony mg tam dopomina si o
swe prawa. Dzi mona wyrni wersj gry w Prawnika, ktra polega na tym, e nie ten ma
racj kto ma racj, tylko ten, kto ma lepszego adwokata. Korzystaj na tym mafiozi, miejc
si w nos caemu spoeczestwu, najgorzej na tym wychodz ich ofiary, ktre nie do, e nie
maj szansy uzyskania satysfakcji, to jeszcze czsto w sali sdowej padaj ofiar przestpstwa
prawnego (dotyczy to zwaszcza ofiar gwatu).
Inn usankcjonowan gr jest zabawa w wyciganie funduszy na rozmaite badania medyczne,
rne leki itp. podczas gdy od dawna znane s sposoby unikania wielu chorb. Na wiecie
yje mnstwo ludzi, ktrzy, uznani przez medycyn za przypadki nieuleczalne, sami przejli
sprawy w swe rce i uwolnili si od raka, cukrzycy, alergii, nadcinienia i innych chorb. T
gr mona by nazwa Naley nam si, oczywicie za darmo, cudowna piguka. ykasz raz i

spokj. Moesz je tuste kiebasy i torty, tarza si w kadej rozpucie, a cudowna piguka
da ci zdrowie szybko, atwo i przyjemnie.
Eric Berne by bardzo dobrym obserwatorem, lecz (by moe jest to znak naszych czasw)
popeni ten sam bd, co wspczesna medycyna. Skoncentrowa si na objawach, nie
prbujc nawet docieka przyczyn patologii. Nie mona leczy choroby, nie znajc jej
przyczyny; usunicie objaww przypomina zmiatanie mieci pod dywan. Dlatego analiza
transakcyjna, podobnie jak psychoanaliza, nie przynosi spodziewanych efektw
terapeutycznych. Oto, co pisze na ten temat John Bradshaw: Chocia przez wiele lat
posugiwaem si analiz transakcyjn jako gwn metod terapeutyczn, podczas pracy
nigdy nie koncentrowaem si na poszczeglnych etapach rozwojowych dziecka
wewntrznego, dziki ktrym moe si ono przystosowywa i przetrwa. Teraz jestem
przekonany, e brak szczegowego opracowania etapw rozwojowych jest sab stron
terapii stosujcych analiz transakcyjn.
Nie do, e toksyczni rodzice wywouj w dziecku stae poczucie winy, ktre kadzie si
cieniem na caym jego pniejszym dorosym yciu, to jakby tego byo mao, terapeuta, u
ktrego pacjent szuka pomocy, mwi mu: Jeste brzydkim chopcem i powiniene si
wstydzi, popatrz w co ty grasz. Nie chciaabym mie takiego terapeuty.
Alice Miller: Problemw nie mona rozwiza za pomoc sw, lecz tylko przez
dowiadczenie, i to nie wycznie dowiadczenie neutralizujce, lecz przez oywienie
wczesnego lku (smutku, gniewu).
W tej pracy postaram si zanalizowa niektre, wybrane gry, pod ktem ich toksycznego
rodowodu. Berne przyznaje, e gier uczymy si od rodzicw, ale niektre jego wnioski s
niepokojce, szczeglnie kuriozalne wydaje mi si nazywanie depresji lub uczucia ponienia
korzyci z gry, nawet jeli miaoby to przywrci rodzinn homeostaz.
Sprbuj udowodni, e gry wcale nie daj prawdziwej radoci ani satysfakcji. S one
wynikiem pewnych wyuczonych, a waciwie wymuszonych reakcji naszych skrzywdzonych
wewntrznych dzieci. John Bradshaw: Metoda Kurtza zwana terapi hakomi odnosi si
bezporednio do materiau rdzenia (ang. core material). To rdze okrela, jak zorganizowane
jest nasze wewntrzne dowiadczenie. Zoony z najwczeniejszych odczu, przekona i
wspomnie, uksztatowa si w odpowiedzi na naciski okresu naszego dziecistwa. Jest
nielogiczny i prymitywny, bo tylko w ten sposb magiczne, bezbronne, potrzebujce i
pozbawione ogranicze dziecko mogo wypracowa strategi przetrwania.
Po uksztatowaniu materia rdzenia staje si filtrem dla wszelkich nowych dowiadcze. To
wyjania, dlaczego niektrzy ludzie nieodmiennie wybieraj ten sam typ niszczcych
zwizkw; dlaczego dla niektrych ycie jest pasmem powtarzajcych si nieszcz i
krzywd oraz dlaczego tak niewielu z nas nie potrafi si uczy na wasnych bdach.
Ow skonno do powtarzania przeszoci Freud nazwa przymusem powtarzania. Znana
wspczesna terapeutka Alice Miller nazywa to logik absurdu.
Kto, kto by wychowywany przez totalitarnego rodzica by jako dziecko bez szans na obron.
Mg tylko kuli si w sobie i prbowa stworzy mechanizmy obronne, ktre pomog mu
przetrwa. Te mechanizmy w pniejszym yciu staj si kajdanami, ktre przeszkadzaj
rozwin peni czowieczestwa. Taki czowiek nie ma w sobie wzorca zdrowego

Dorosego, a co gorsze nosi w sobie wzorzec Rodzica, uksztatowany na wzr swego

wasnego ojca czy matki. I ten wanie model dochodzi do gosu w sytuacjach stresowych
teraz on jest ojcem i on wreszcie ma wadz. Sposb reagowania zaley od tego, jaki typ
charakteru zdoalimy wyksztaci w dziecistwie. Pomoc w diagnozowaniu moe by teoria
charakterw Wilhelma Reicha.
Susan Forward pisze: Nasi rodzice siej w nas mentalne i emocjonalne ziarna ziarna, ktre
rosn wraz z nami. W niektrych rodzinach s to ziarna mioci, szacunku i wolnoci.
Niestety, w wielu innych s to ziarna strachu, obowizku czy winy.
() Kiedy dorastae, zasiane ziarna rozrosy si w niewidoczne chwasty, ktre zaatakoway
twoje ycie tak dalece, e nie potrafisz sobie tego nawet wyobrazi. Ich pdy mogy
zaszkodzi twoim uczuciowym zwizkom, karierze, yciu rodzinnemu; to one z pewnoci
zdusiy w tobie pewno siebie i poczucie wasnej wartoci.
A oto przegld Gier:
GDYBY NIE TY
Przyznaj, e pani White rzeczywicie nie umie radzi sobie ze swym neurotycznym lkiem i
despotyczny m prawidowo wypenia sw rol; rzeczywicie, po to zosta wybrany przez
pani White na ma. Ale dalsze wnioski s moim zdaniem bdne.
Tak czy owak, ycie maeskie nauczyo j jednego: e wszyscy mczyni s podli i
despotyczni. Jak si potem okazao, postawa ta bya zwizana z jej dawniejszymi fantazjami,
w ktrych widziaa siebie jako ofiar seksualnej agresji mczyzny ()
Korzy psychologiczn wewntrzn z gry stanowi jej bezporedni wpyw na ekonomi
psychiczn (libido) () zaspokajajc zarazem potrzeby masochistyczne, jeli takie istniej.
Terminu masochizm uywamy tu nie w znaczeniu rezygnacji z wasnych de, lecz w jego
klasycznym sensie podniecenia seksualnego w sytuacjach deprywacji, upokorzenia lub blu.
No prosz, jaka ta pani White zepsuta! Nie do, e gra w wygodn dla siebie gr GNT, ma
brzydkie fantazje, a do tego jeszcze przejawia skonno do dewiacji seksualnych. A jakie ma
z tego korzyci? e unika przeywania lkw neurotycznych zgoda, ale trudno mi uwierzy,
e ktokolwiek o zdrowych zmysach moe sprawia sobie przyjemno fantazjami o
brutalnym i upokarzajcym seksie. Tylko mski szowinista moe przypuszcza, e kobiety o
niczym innym nie marz, jak tylko o tym, by je gwacono, bito i upokarzano, bo to sprawia im
przyjemno.
Jest tylko jedno wytumaczenie tej sytuacji jest to przymus powtarzania bolesnych sytuacji z
dziecistwa. Gdybymy mogli zapyta pani White o jej stosunki z rodzicami, na pewno
powiedziaaby nam, e jej ojciec by despot, ktrego miertelnie si baa i e zostaa przez
niego wykorzystana seksualnie jako maa dziewczynka. Nawet Freud nie mg uwierzy w to,
co od wiekw dziao si w szczliwych i wzorowych rodzinach, traktujc opowieci swych
pacjentek o kazirodztwie jako ich seksualne fantazje wynikajce z kompleksu Elektry. Dzi
jednak ten temat przesta by tabu, mwi si o tym coraz goniej i coraz wicej na ten temat
wiemy. Tego, e wszyscy mczyni to despotyczni dranie pani White nauczya si w
rodzinnym domu, a ycie maeskie tylko j w tym utwierdzio.

Harvey Jackins tak napisa: Osoba owadnita dawnymi cierpieniami mwi nieskadnie,
dziaa nieskutecznie, nie umie poradzi sobie z trudn sytuacj oraz dowiadcza potwornych
cierpie, nie majcych nic wsplnego z chwil obecn.
Inne stwierdzenie Bernea rwnie zjeyo mi wosy na gowie: Gry wywodz si z
dziecistwa, czy te dziecicych prototypw, warto wic doszukiwa si tych wczesnych
pokrewiestw przy dokonywaniu formalnego opisu. Mae dzieci graj w GNT nie rzadziej ni
doroli, a jej dziecica odmiana tym tylko si rni od dorosej, e zamiast zakazujcego
ma wystpuje w niej prawdziwy rodzic.
No i mamy wyjanienie, to dzieci s winne, bo graj w gry, w ktrych s ofiarami! Jak
mona w ogle co takiego wymyli, o jakiej grze dziecicej tu moe by mowa? Oddajmy
gos Susan Forward, zajmujcej si terapi ofiar przemocy w rodzinie: Rodzic, ktrego
zachowania nie mona przewidzie jawi si dziecku jako przeraajcy bg.
()
Dziecko jest zdane na ask i nieask swych boskich rodzicw i tak jak staroytni Grecy
nigdy nie wie, kiedy uderzy nastpny piorun. Niestety, dziecko toksycznych rodzicw zdaje
sobie spraw, e piorun wczeniej czy pniej uderzy. Ten strach jest gboko zakorzeniony i
ronie wraz z dzieckiem. W sercu dorosego czowieka, ktry by kiedy le traktowany, a
teraz jest nawet czowiekiem sukcesu, yje mae dziecko, ktre czuje si bezsilne i
przestraszone.
Nigdy nie uwierz, e czowiek o zdrowych zmysach moe zadawa sobie cierpienie i
czerpa z tego przyjemno lub satysfakcj. Wchodzenie w niezdrowe ukady partnerskie,
naraanie si na bl i upokorzenia wiadczy o toksycznej spucinie dziecistwa i wymaga
terapii.
Berne zdaje si by gboko przekonany, e w dzieciach tkwi wrodzone zo, ktre nie tpione
wyrasta jak chwasty, a do rodzicw naley czujne obserwowanie, czy aby jest ono pod
kontrol. Najlepiej oczywicie, by wszyscy rodzice byli specjalistami od gier. To wanie
dzieci inicjuj gry, sprytnie wcigajc w nie niewiadomych rodzicw. Przykad z bolcym
brzuszkiem ma by na to najlepszym dowodem: Ten przykad pokazuje cakiem jasno, e
mae dzieci rozmylnie inicjuj gry. Kiedy jednak stan si utrwalonymi wzorcami bodcw i
reakcji, ich pochodzenie zatrze si w mrokach czasu, a ich ukryta natura zniknie w oparach
spoecznych. () Dowiadczenia kliniczne ujawniy, e gry s z natury naladowcze i e
pierwotnie ustanawiane s przez Dorosy (neopsychiczny) aspekt osobowoci dziecicej.
Skoro stan ego Dziecka moe zosta oywiony u dorosego gracza, jego talent
psychologiczny jest wprost uderzajcy, a zdolno manipulowania ludmi godna
pozazdroszczenia. Dlatego w dorosy aspekt stanu ego Dziecka nazywa si potocznie
Profesorem (psychiatrii). () Z tych to powodw w formalnej analizie gry znajduje si
zawsze prba opisu jej dziecicego prototypu.
I ju znamy ca prawd: znw si okazao, e wszystkiemu winne s dzieci. Po prostu
paskudni, mali Profesorowie! Doroli daj sob manipulowa, s za mao przebiegli, by
rozgry te cyniczne gierki i pozwalaj, by si one utrwaliy. Naprawd, biedni ci doroli.
Mwic powanie, cay ten wywd jest dokadnie postawiony na gowie. Mike poczu si po
prostu zazdrosny o to, e okazano wzgldy jego bratu, a jemu nie. On te chcia by wany.

To cakiem niewinna manifestacja naturalnej potrzeby zwrcenia na siebie uwagi i nic wicej.
Wyciganie z tego generalnych wnioskw na temat genezy gier (zwaszcza w ich najbardziej
toksycznym wymiarze) jest nieporozumieniem. W oparach spoecznych zginie raczej pami
o rodzicielskich naduyciach; nazywa si to wyparciem. Dziecko idealizuje swych rodzicw,
bo od nich zaley jego istnienie. Prdzej uwierzy we wasn podo ni przyzna, e rodzic
zachowa si niegodnie. Zastanawiam si rwnie nad tym, czy mona mwi o Dorosym
stanie ego u trzyletniego dziecka.
SPRYT
Zastanwmy si teraz, czy gra w Spryt moe da graczowi rzeczywiste zadowolenie. Czy
ryzyko odrzucenia przez otoczenie lub wytoczenia procesu o odszkodowanie za poczynione
straty warte jest korzyci wynikajcych z samego tylko baaganienia i uzyskania
przebaczenia?
Ten fragment zaczerpnam z ksiki Ciao zna odpowied Martina Siemsa, a dotyczy on
teorii charakterw Wilhelma Reicha. Jest to opis charakteru masochistycznego:
Podstawowym uczuciem masochisty jest brak wolnoci. O jego yciu decyduje ona, matka,
dzieci, jego praca, wszystko co moliwe, tylko nie on: Zawsze spotyka mnie co zego,
Nie jestem nic wart oraz Nie jestem wolny. ycie jest dla niego drog krzyow, niesie
wic swj krzy z pokor, lecz nie jest to prawdziwa pokora, gdy pod ni a kipi od gniewu.
Gniew ten jednak naley ukrywa i nie wolno wyraa go wprost. Utrwali si on biernie jako
jedno wielkie nie w ciele. Pod cierpieniem wyczuwa si dum. Dum z tego, e mona
wszystko wytrzyma.
()
Gdy spotkasz masochist, poznasz go po narastajcej w tobie irytacji. W jaki sposb uda mu
si ciebie rozzoci i w dodatku bdziesz si wstydzi swojego gniewu. Przecie taki miy, a
przy tym cierpicy czowiek nie powinien budzi gniewu. By moe niechccy nadepnie ci na
nog, jkniesz z blu, a on zacznie si unienie i paczliwie usprawiedliwia. Prbujc
wytrze twj but niechccy wybrudzi ci palto. Jeeli teraz wybuchniesz utwierdzisz go w
jego podstawowym uczuciu, e ycie jest padoem paczu.
Jak zrodzia si taka postawa? Masochicie okazywano mio tylko wtedy, gdy by grzeczny
i posuszny. Najczciej by manipulowany i besztany, i to wcale nie przez autorytarn, lecz
przez serdeczn, tyle, e nadopiekucz matk, ktra nie pozwalaa dziecku na swobod i
wyraanie wasnej woli. Jednak () masochista nie mg si zbuntowa jego lk przed
odrzuceniem przez matk by zbyt wielki. Dlatego zdawi w sobie agresj i ch rebelii. ()
Musi si on nauczy wyraa gniew, bawi si, porusza i podejmowa decyzje. ()
Zreformowany masochista moe mie ogromne poczucie humoru. Kto tak wiele wycierpia,
by wreszcie zrozumie, e to wszystko byo stworzon przez niego samego gr, ten ma si z
czego mia.
Tak wic nacinicie guzika z napisem antyteza gry w Spryt wcale tak szybko z Whitea nie
zrobi Dorosego.
KOPNIJ MNIE
W t gr rwnie graj masochici:

Jeeli ludzie z otoczenia gracza powstrzymuj si przed zadaniem mu ciosu (), jego
zachowanie staje si coraz bardziej prowokacyjne, dopki nie przekroczy granic i nie zmusi
ich do wypenienia zobowizania. Ten typ reprezentuj mczyni odtrcani, porzucani i
zwalniani z pracy.
Odtrcenie, porzucenie i wyrzucenie z pracy jako nagroda? Takie stawianie sprawy pachnie
cynizmem. Znam tragiczn ofiar tej gry. Moja koleanka Ania (dzi ma 41 lat), jako
dziecko bya katowana przez ojca furiata i pomiatana przez matk pozbawion ludzkich
uczu. Kiedy Ania bya jeszcze w szkole podstawowej, matka, aby ukara j za
nieposuszestwo (sprzeciw wobec wychowania religijnego), wezwaa karetk psychiatryczn
i kazaa, zwizan w kaftan bezpieczestwa, zawie do szpitala psychiatrycznego.
Wycigna j stamtd, po dugich staraniach, matka jej przyjaciki, bo rodzicw jej los
przesta interesowa. Teraz Ania chodzi po wiecie z napisem na czole nie rb mi krzywdy.
Wyglda jak mniszka, cay czas przeprasza, e yje i aby usprawiedliwi swoj obecno na
tej ziemi pracuje, prawie za darmo, pomagajc bezdomnym i chorym. Kiedy wracaa
wieczorem do domu, zostaa napadnita i zgwacona. Tak otrzymaa wypat w tej grze
mona to nazwa korzyci, jeli kto tak chce.
ALKOHOLIK
W najwaniejszej roli wystpuje Alkoholik (on) pan White. Gwn rol wspomagajc jest
rola Oskaryciela, ktr najczciej gra osoba odmiennej pci, zazwyczaj partner w
maestwie. () Dzi wydaje si, e wypata w Alkoholiku () pochodzi ze strony, na
ktr wikszo badaczy zwraca najmniej uwagi. () Procedur prowadzc do
rzeczywistego momentu kulminacyjnego jest kac.
I znowu wypat, czyli nagrod jest cierpienie. I znw spytam, czy normalny czowiek moe
czerpa rado z blu i cigego suchania oskare? Czytamy dalej:
Pewien pacjent, ilekro odwiedza swego psychiatr po alkoholowej bibie, obrzuca sam
siebie najgorszymi obelgami. () Transakcyjnym celem picia, oprcz przyjemnoci, jak
sprawia ono pijcemu, jest stworzenie sytuacji, w ktrej Dziecko moe by powanie zajane
nie tylko przez wewntrznego rodzica, lecz take przez wszystkie osoby z otoczenia,
speniajce funkcj rodzica.
Korzyci: () Alkoholik jako gra samooskarenie. () Egzystencjalna: Kady chce
mnie skrzywdzi.
Przymus powtarzania upokarzajcych przey z dziecistwa kae alkoholikowi naraa si na
obelgi, a nawet ly siebie samego.
Nie zamierzam broni alkoholikw, ani podtrzymywa ich w zamiarze picia. Alkoholik jest
koszmarem dla swej rodziny, a zwaszcza dla dzieci, moe by niebezpieczny dla otoczenia i
dla siebie samego i dlatego powinien si leczy. Z praktyki wiemy, e tego nie zrobi, dopki
nie wypije tyle, ile jest mu przeznaczone, jak twierdz w klubach AA. Win za ten stan
rzeczy ponosz bliscy alkoholika, gdy graj w t gr z wielkim zaangaowaniem, nie
pozwalajc mu ponie konsekwencji wasnego postpowania i ukrywajc jego picie przed
wiatem.

O przyczynach alkoholizmu napisano bardzo duo, a pogld na t chorob zmieni si

zasadniczo. Cezary E. Urbaski we wstpie do ksiki Johna Bradshawa Powrt do swego
wewntrznego domu pisze tak: Jest to choroba utraty kontaktu ze sw wasn tosamoci,
uczuciami, choroba egocentryzmu, bezsilnoci i strachu. Spowodowana krzywdami
doznanymi w dziecistwie i chorym myleniem, ktre mona zmieni.
John Bradshaw, znajcy problem z wasnego dowiadczenia, pisze: Skrzywdzone dziecko
wewntrzne jest gwn przyczyn naogw i zachowa kompulsywnych. Ju bdc
nastolatkiem staem si alkoholikiem. Mj ojciec, take alkoholik, porzuci mnie fizycznie i
emocjonalnie, gdy byem jeszcze dzieckiem. Czuem, e nie zasuguj na to, by powica mi
swj czas. Poniewa ojciec by nieobecny, gdy ksztatoway si moje zachowania, nie czuem
si z nim zwizany i nigdy nie dowiadczyem, co znaczy by kochanym i cenionym przez
mczyzn. Dlatego naprawd nigdy nie kochaem siebie jako mczyzny. () Poczwszy od
pitnastego roku ycia, a do trzydziestki naogowo piem i braem narkotyki. 11 grudnia
1965 roku wypiem swj ostatni kieliszek. Pozbyem si take naogu zaywania rodkw
odurzajcych, niemniej nadal zachowywaem si jak naogowiec. Naogowo paliem,
pracowaem i jadem.
()
Pracowaem 25 lat z alkoholikami i narkomanami, w tym 15 lat z modocianymi
przestpcami-narkomanami. () Odkryem, e czynnikiem czcym te wszystkie przypadki
byo ich skrzywdzone dziecko wewntrzne. Jest ono nieustannym rdem wszelkich naogw
i zachowa kompulsywnych. Gdy przestaem pi alkohol, zaczem zmienia sobie nastrj w
inny sposb. Pracowaem, jadem i naogowo paliem, by zaspokoi potrzeby skrzywdzonego
dziecka wewntrznego.
()
Oprcz tego istnieje wiele innych sposobw zmian nastroju. Chciabym si skoncentrowa na
nastpujcych naogach: aktywnoci, poznawania, odczuwania oraz posiadania rzeczy.
Nag aktywnoci obejmuje prac, robienie zakupw, seks oraz rytuay religijne. ()
Nag poznawania jest skutecznym sposobem na unikanie uczu. ()
Uczucia take mog by naogiem. Sam byem przez wiele lat gniewoholikiem. Pod
wciekoci kry si mj bl i wstyd. Kiedy si wciekaem, czuem si silny i potny, a nie
bezbronny i bezsilny.
TERAZ CI MAM, TY SUKINSYNU
Ju miaam nadziej, e tym razem oberwie si matce Whitea, ale nie; znw winny by
White, bo wypracowa t gr w dziecistwie. Tu waciwie nic zego si nie stao hydraulik
zawini i susznie oberwa. Moe to by forma gniewoholizmu patrz wyej.
Postaw tak nazywa si odreagowywaniem na otoczeniu; czasem przyjmuje ona bardziej
destrukcyjne formy ni w tym przypadku. Bardzo wielu ludzi wybiera sobie zawd,
pozwalajcy im odreagowywa na otoczeniu doznane w dziecistwie krzywdy. W ksice
Johna Bradshawa jest opisany przypadek Maggie, crki brutalnego alkoholika, ktry bi jej
matk:

Kiedy zgosia si do mnie na terapi miaa za sob dwa nieudane maestwa z brutalnymi
mczyznami i wiele innych, upokarzajcych zwizkw. Kim bya z zawodu? Adwokatk,
specjalizujc si w sprawach o stosowanie przemocy wobec kobiet!
Podejrzewam, e matka Whitea graa z nim w tym razem ci przyapaam, co dawao jej
okazj by paa witym oburzeniem. Kiedy sdzono, e dzieci maj wrodzon skonno do
grzechu i e rodzice musz by niezmiernie czujni, by im nie popuci. Bdzie o tym jeszcze
mowa w dalszej czci mojej pracy.
PATRZ, CO PRZEZ CIEBIE ZROBIEM
To ulubiona gra mojej teciowej. To prawda, e dzieci ucz si jej w domu; jest ona bardzo
rozpowszechniona, zarwno w formie agodnej, jak i bardzo toksycznej. Poniewa jej celem
jest wywoanie poczucia winy i wstydu, jej rde naley si doszukiwa w wychowaniu
bazujcym na kontrolowaniu dzieci przy pomocy poczucia winy. Jest bardzo zaraliwa.
KOZI RG
Jest to bardzo niebezpieczna gra, mogca doprowadzi do schizofrenii, szczeglnie, gdy
matka gra w ni z dzieckiem. Znam pewne stare maestwo, w ktrym ona wywoaa
schizofreni u swego ma wanie w ten sposb. Nie jestem pewna, czy dobrze
zrozumiaam, ale chyba znw win za schizofreni Berne obarcza dziecko. Jest to najwysza
forma patologii rodzinnej, dla ktrej nie ma usprawiedliwienia. Bez wzgldu na to, jakich
urazw w przeszoci doznaa matka, nie mona usprawiedliwi jej postpowania. Leczenie
schizofrenii powinno chyba raczej dotyczy rodziny (rodzicw) pacjenta, a nie jego samego.
UDRCZONA
Jest to nieszczsna ofiara perfekcjonizmu w wychowaniu, ktrego rde rwnie naley
szuka w przeszoci, ale nie w taki sposb, jak czyni to Berne. Jeli rodzice wymagaj od
swego dziecka doskonaoci i nigdy nie s zadowoleni, dziecko si stara jak moe, lecz nie
jest w stanie ich usatysfakcjonowa. Wtedy opuszcza rce i rezygnuje. Susan Forward
nazywa to Zasad trzech P: Perfekcjonizm, Przekadanie na potem i Parali: Ojczym Paula
wpoi mu potrzeb bycia doskonaym Perfekcjonizm. Strach Paula, e nie zdoa zrobi
czego perfekcyjnie doprowadza go do odkadania roboty Przekadanie na potem. Niestety,
im wicej prac Paul odkada, tym bardziej go one przygniatay, a jego rosnce jak lawina lki
ostatecznie nie pozwalay mu w ogle zabra si do pracy Parali.
Nic wic dziwnego, e pani White trafia do szpitala, zamiast podda si psychoterapii i
odpuci sobie.
PATRZ, JAK BARDZO SI STARAEM
Tu Berne susznie stwierdza: Rodzice powinni dociec dwch rzeczy: ktre z nich nauczyo
dziecko tej gry i w jaki sposb utrwalaj j u niego.
Tym razem winni s doroli. Mona si domyla, e jednak sprawa nie jest a tak prosta.
Prawdziwa przyczyna ginie w mrokach rodzinnej niepamici. Tak czy inaczej mamy tu do
czynienia z wywoywaniem poczucia winy i unikaniem odpowiedzialnoci za swe
postpowanie. Jest to toksyczna i zaraliwa gra, wymagajca terapii.
KOCHANIE

I tu znw Berne stawia spraw na gowie: Polubia go, poniewa wiedziaa, e bdzie jej w
ten sposb suy eksponowa jej braki, oszczdzajc jej tego kopotliwego obowizku.
Rodzice przyzwyczaili j do tego, gdy bya dzieckiem.
Nie sdz, by eksponowanie wasnych brakw byo czyimkolwiek obowizkiem, ani eby
waciw rzecz byo posugiwanie si do tego celu partnerem. Jeli to wedug Bernea jest
nagrod, to co tu nie gra.
Przyczyna jest ta sama, co w grze GNT, tyle, e (najprawdopodobniej) z despotyczn matk i
bez wykorzystania seksualnego. Ale i tak kamie spad mi z serca, e gr zainicjowaa matka,
a nie dziecko.
ALE TO OKROPNE
Jest to druga ulubiona gra mojej teciowej, ktra jest najszczliwsza wtedy, gdy co sobie
zamie. Ma wtedy temat do niekoczcych si opowieci o tym, jak to przywieli j do
szpitala, a wtedy do izby przyj zbiegli si wszyscy lekarze z wszystkich oddziaw,
wszystkie pielgniarki i praktykujcy studenci. Ordynator czule gadzi j po gowie,
pielgniarki pakay, kilku lekarzy z trosk ogldao jej nog, nie mogc wyj z podziwu,
jakie to nadzwyczajne zamanie, a jeden staysta to nawet zemdla z wraenia. Potem, gdy ju
leaa w sali po operacji, trzy pielgniarki stale siedziay przy jej ku czule gaszczc j po
rczce i po gwce, karmic j, caujc i opowiadajc bajki.
Wilhelm Reich nazywa to charakterem oralnym (cytat z ksiki Ciao zna odpowied M.
Siemsa):
Osoba o charakterze oralnym natychmiast wywouje wspczucie i ch niesienia pomocy.
() Jego tematem jest poywienie w najszerszym tego sowa znaczeniu, a wic wszystko, co
jest zwizane z zaspokajaniem potrzeb i otrzymywaniem. Pierwotnym uczuciem jest: Nie
dam sobie rady oraz I tak nie dostan tego, czego potrzebuj. Dramat oralny pojawia si
jako drugi, tu po dramacie schizoidalnym. Niemowl ley w ku i pacze; potrzebuje
czego, lecz nikt nie nadchodzi, () nie otrzymuje tego, co jest mu potrzebne. Pacze bardzo
dugo, lecz w kocu rezygnuje. Tak powstaje podstawowy system przekona, ktry osoba
oralna niesie w sobie przez cae ycie: wiat jest miejscem, w ktrym nigdy nie dostaje si
tego, co jest niezbdne.
()
Tak wic typ oralny tworzy osobowo, ktra skania ludzi do okazywania pomocy.
Zrezygnowa z samodzielnego dokonania czegokolwiek i teraz wspiera si na innych lub
nawet narzuca si im. Jego gwnym tematem jest zaspokajanie potrzeb, jego wiat jest
zdeterminowany przez pytanie, gdzie i w jaki sposb moe zaspokoi swe potrzeby. Zawsze
bdzie szuka kogo, kto mu pomoe, kto bdzie gotw wysucha go i pocieszy.
Ten gd dotyczy uczu, wic moe si zdarzy, e czowiek bdzie szuka ich zaspokojenia
w taki chory sposb pod skalpelem chirurga, majc (nieuzasadnion) nadziej, e ten nie ma
nic innego do roboty, jak tylko rozczula si nad pacjentem, ktrego kroi.
WADA
Jest to najbardziej karygodna i prymitywna manifestacja zupenego braku poczucia wasnej
wartoci. Nie do, e rodzice nie zadbali o wyksztacenie w dziecku tej cechy, to jeszcze na

pewno sami pogardliwie wyraali si o innych, majc nadziej, e poniajc innych

wywysz siebie. Jest to zudna nadzieja nie tdy droga. Mona wspczu, ale wspy z
kim takim si nie da.
Alice Miller tak o tym pisze: Pogarda dla mniejszego i sabszego jest najlepsz obron przed
ujawnieniem wasnego poczucia niemocy, jest przejawem odcitej saboci. Ten, kto jest
naprawd silny, zna swoje poczucie saboci i nie musi demonstrowa mocy przez
upokarzanie innych.
GRY SEKSUALNE
Przeledmy takie elementy analizy gier, jak: Cel: podstpna zemsta. Korzyci: Wewntrzna
psychologiczna wyraenie nienawici i projekcja poczucia winy.
Czy jakakolwiek zdrowa psychicznie i duchowo kobieta moe szuka podstpnej zemsty na
przypadkowo spotkanym na przyjciu mczynie i czerpa z tego przyjemno? Czy
wyraenie nienawici i projekcja poczucia winy mog stanowi rzeczywist korzy?
W jednym z telewizyjnych programw Na kady temat wystpiy ofiary kazirodztwa trzy
kobiety, napastowane seksualnie w dziecistwie przez swych ojcw lub braci. adna z nich
nie potrafia stworzy udanego zwizku z mczyzn, ich ycie maeskie byo koszmarem.
Jedna z nich, zgwacona jako siedmioletnia dziewczynka przez swego przyrodniego,
nastoletniego brata opowiadaa, e w marzeniach widziaa torturowanych mczyzn, e
bardzo lubia gra w n, bo wyobraaa sobie przy tym, e ostrze wbija si w ciao
znienawidzonego faceta, a nie w piasek. Wysza za m tylko po to, by mie dziecko, ale bro
Boe nie syna, gdy kady mczyzna jawi si jej jako zbrodniarz.
Nie s to wcale perwersje seksualne, wynikajce z jakiego wrodzonego zboczenia, lecz
tragiczne skutki naduy wobec dzieci.
JAK SI STD WYDOSTA
Lepsza znana i bezpieczna niewola, ni nieznana wolno. Wielu rodzicw podkopuje w
swych dzieciach wiar we wasne siy, poniewa panicznie boj si ich odejcia. Nie znam si
na wiziennictwie, ale trudno mi uwierzy, by wizie posuwa si do sabotowania
moliwoci wyjcia na wolno. Pacjentom psychiatrycznym (i niemieckim imigrantom)
moe si to zdarzy, bo perspektywa samodzielnego radzenia sobie we wrogim i obcym
wiecie moe by przeraajca dla kogo, kto nie ma do wiary we wasne siy i moliwoci.
Tu przynajmniej maj dach nad gow, wikt i opierunek za darmo.
CIEPLARNIA
Zy psychoterapeuta moe doprowadzi do uzalenienia si od terapii czsto zdarza si to w
psychoanalizie. Pacjent przestaje robi postpy, a zamiast tego zaczyna odczuwa
przyjemno z cigego absorbowania wiata swymi przeyciami (patrz charakter oralny).
Psychoterapia prowadzona przez niekompetentnego lub zaburzonego terapeut moe by
okazj do rnych naduy. Zdarza si te, e pacjent, ktry nie zazna w domu rodzinnym
mioci i troski szuka zaspokojenia tych potrzeb wanie u terapeuty lub guru, oczekujc, e
stanie si on jego zastpczym, dobrym rodzicem. Nie jest wtedy zdolny do waciwego
ocenienia jego kompetencji ani umiejtnoci.
Alice Miller w Dramacie tak o tym pisze: Kady proces terapeutyczny, a szczeglnie
konfrontacja z wczesnymi urazami, wymaga kompetentnego i uczciwego towarzyszenia jej.

Dysponujc tak obron pacjent moe wykorzysta wszystkie moliwoci, jakie stwarza mu
dorose ycie, podobnie jak swoje zdolnoci i si oraz cay uzdrawiajcy potencja, aby
przepracowa swj al nad poniesionymi stratami. Nie grozi mu wwczas, e utknie w stanie
regresji i uzaleni si od mistrzw, jak dzieje si to nie tylko w rnych sektach, ale
rwnie w niektrych, tak zwanych orodkach terapeutycznych, ktre wyksztaciy
struktury typowe dla sekt.
Komu, kto ma tendencj do zachowywania si jak bezradne i porzucone dziecko, grozi e
znajdzie sobie ojca i opiekuna takiego, jak wielebny Jim Jones, zaoyciel wityni Ludu
(The Peoples Temple). Ciekaw rzecz jest to, e by on wczeniej dyrektorem Komisji Praw
Czowieka i laureatem nagrody im. Martina Luthera Kinga. O jego wityni pisano w prasie,
e jest to raj na ziemi i najcudowniejsza wsplnota wiata. David Boadella pisze: Kiedy Jim
Jones osign punkt zwrotny, hierarchia bya gotowa do wykonania jego biaej nocy,
rewolucyjnego samobjstwa, ktre przedtem na prb kilka razy rytualnie odegrano.
Uzbrojeni stranicy zajli miejsca wok pawilonu, by nikt nie prbowa ucieka. Dr Schacht,
wraz ze swoim wysoko cenionym zespoem medycznym, przynis kad i zacz miesza
winogronowy napj z cyjankali () Ludzie ustawili si w kolejce, by wyssa ostatni posiek.
Gry, ktre teraz opisz mona chyba nazwa Antycieplarnia.
Przemocy w psychoterapii powicona jest ksika Davida Boadelli Toksyczni terapeuci,
przemoc religijna, sekty. Czym moe grozi przystpienie do grupy psychoterapeutycznej,
bez uprzedniego sprawdzenia kompetencji i cech osobistych lidera, moe wiadczy ten
fragment, zatytuowany Pogld pewnego lidera grupy na gwatowno: Przemoc daje
rezultaty Wszystko dzieje si samoczynnie. Nigdy nikogo si do niczego nie zachca.
Ludzie przychodz z nadziej na przeywanie gwatownoci i chc tego. W kadym jest
gwatowno, praktycznie nie ma pod tym wzgldem wyjtkw. Boj si jej, ale i s
zachwyceni. Sami to robi. Nigdy nikomu nie kae si walczy jeeli, to trzeciego albo
czwartego dnia, kiedy wszystko jest ju zaakceptowane.
Jeeli czowiek sobie w czym popuci, to osiga to, czego chce. Jeeli popuci sobie w
walce, to znaczy, e z tego najwicej korzysta.. Jeeli powalczy z penym oddaniem, to
pniej jest ju czysty.
W trakcie najgwatowniejszego incydentu, jaki si w mojej grupie wydarzy, czowiek
dozna samadhi. Chcia zabi kogo. O, on go zabija, zabija go, a grupa nie moga go
powstrzyma. Wyrwa si i dopad tej osoby; powiesi j na cianie i nikt go nie mg
powstrzyma. Walili go, kopali i nic go nie powstrzymao. I wtedy powiedziaem po prostu:
Przesta. Skieruj energi do rodka. I wtedy po prostu dozna samadhi.
W wielu grupach terapeutycznych mwi si o zabiciu ego, ktre przeszkadza swymi
sztuczkami w osigniciu spojrzenia niewinnego dziecka. Jest to bardzo dobra rada dla osb o
charakterze psychopatycznym, ale dowiadczenie uczy, e psychopata nigdy nie wyrazi
gotowoci poddania si terapii. Zabijanie ego u osb o sabej osobowoci moe by bardzo
niebezpieczne. Tak o tym mwi Osho: Dobrze jest mie ego, poniewa inaczej nie bdziesz
mia w yciu krgosupa. Kady ci zmiady. Jeli nie bdziesz mia w yciu ego,
pozostaniesz nieistnieniem, bdziesz wykorzystywany, gnbiony, torturowany. Kady
czowiek, kady Adolf Hitler stanie si twoim pasterzem, a ty bdziesz owc.

S niestety rodzice, ktrym ego dziecka bardzo przeszkadza w rozwiniciu ich talentw
pedagogicznych, wic stosuj zasad przeamywania uporu. Po tym zabiegu dziecko staje
si ulege jak baranek i nie sprawia adnych kopotw wychowawczych. Nie stawia oporu
rwnie w dorosym yciu, stajc si atwym upem toksycznych terapeutw i partnerw
yciowych.
GUPI
Pewna dobrze mi znana chora na cyklofreni osoba zwyka mawia: Nie mw mi nic, ja ju
mam mzg zlasowany tymi lekami, wic i tak nic z tego nie zrozumiem. Niektrzy wol da
sobie zniszczy mzg, ni podj ryzyko odpowiedzialnego ycia. Agresywnie wypowiadane
haso Sprbuj tylko mi co zrobi (w domyle: nikt nie ma prawa niczego dobrego ani
mdrego ode mnie oczekiwa, mam to prawnie zagwarantowane) zapewnia jej bezkarno.
To forma gry w Drewnian nog. Uraz psychiczny musia by bardzo wczesny i bardzo silny,
ale nie podejmuj si tego interpretowa. Sporo w tym wszystkim jest zwykego cwaniactwa,
bo inteligencji jej nie brakuje.
Tyle na temat gier. Duo blisza mojemu sercu jest ksika Toksyczni rodzice. Bya to
moja pierwsza lektura na temat dysfunkcyjnych rodzin, ktra w taki miay i bezporedni
sposb opisuje dramat, rozgrywajcy si w rodzinie. Ksiki ktre czytaam przedtem byy
bardzo naukowe, pene wtpliwoci, przypuszcze i nie do koca potwierdzonych diagnoz.
Potem znalazam jeszcze Dramat udanego dziecka Alice Miller i wiele innych.
Saboci metody Bernea jest nie tylko to, o czym ju wspominaam, czyli brak waciwej
diagnozy, ale wrcz straszne pomylenie poj. Berne przypisuje dziecicemu zepsuciu zbyt
wielk rol. John Bradshaw tak o tym pisze: W wikszoci przypadkw fizycznego nkania, z
jakimi si zetknem, brutalni rodzice wierzyli, i dziecko rozmylnie zachowywao si
zoliwie. () Skonno do zapuszczania si na zakazane tereny czsto uznawana bya za
przejaw perwersji charakterystycznej dla dzieci. Dowodzono, e jest ona skutkiem grzechu
pierworodnego. Doktryna ta bya gwnym rdem wielu okrutnych i represyjnych praktyk
wychowawczych. Nie istniej jednak adne naukowe dowody przemawiajce na korzy
pogldu, e dzieci s w jakikolwiek sposb naturalnie zdeprawowane.
Alice Miller w Dramacie udanego dziecka jako przykad takich praktyk podaje
wychowanie, jakie odebra mody Hermann Hesse. Jego rodzice i dziadkowie byli
misjonarzami i mieli obsesj na punkcie zepsucia. Tak pisze Hesse w Duszy dziecka:
Gdybym mia sprowadzi te wszystkie uczucia i ich pen udrki walk do jakiego
podstawowego uczucia i nazwa je jednym jedynym sowem, nie znalazbym innego, jak lk.
To by lk, lk i niepewno, ktre odczuwaem we wszystkich godzinach zaburzonego
dziecicego szczcia: lk przed kar, lk przed wasnym sumieniem, lk przed porywami
duszy, ktre odczuwaem, jako zakazane i przestpcze. Dalej autorka pisze: Dziennik matki
Hessego i obszerna korespondencja rodzicw z rnymi czonkami rodziny, opublikowana w
1966 roku, pozwalaj nam przeledzi pen cierpienia drog chopca. () Czsto si zdarza,
e zdolnoci dziecka (intensywno uczu, gbia dozna, ciekawo, inteligencja i
przytomno ktra zawiera w sobie rwnie uzasadnion krytyk) konfrontuj rodzicw z
konfliktami, przed ktrymi chroni si przernymi normami i przepisami. W takiej sytuacji
przepisy musz zosta ocalone kosztem rozwoju dziecka. Prowadzi to do jedynie pozornie
paradoksalnej sytuacji, e rwnie rodzice dumni ze swego utalentowanego dziecka,

podziwiajcy je nawet, z powodu wasnego cierpienia odrzucaj, tumi lub wrcz niszcz to,
co w nim najlepsze, albowiem najbardziej autentyczne.
Do czego mog si posun dla dobra dziecka cnotliwi rodzice wiadczy nastpujcy
fragment: Maria Hesse, matka wybitnego poety i pisarza Hermanna Hesse opisuje w swych
dziennikach, jak amano jej wol, kiedy miaa cztery lata. Kiedy z kolei jej syn mia cztery
lata, cierpiaa szczeglnie mocno z powodu jego przekory i zwalczaa j z rnym skutkiem.
Majc 15 lat Hermann Hesse zosta oddany do zakadu dla umysowo chorych i epileptykw,
aby tam wreszcie poradzono sobie z jego krnbrnoci. () Rodzice postawili mu jasny
warunek: tylko jeli si poprawi bdzie mg opuci zakad, tak wic chopiec poprawi
si. W pniejszym, powiconym rodzicom wierszu wida wyparcie i idealizacj; Hesse
oskara siebie za to, e przysporzy rodzicom tyle kopotw swoim charakterem.
()
Mimo wielkiej popularnoci, jak cieszyy si jego ksiki, ogromnych sukcesw i Nagrody
Nobla, Hesse, bdc dojrzaym czowiekiem, cierpia z powodu tragicznego stanu oddzielenia
od swego prawdziwego Ja, ktry lekarze okrelaj jako depresj.
Alice Miller pisze dalej: W wikszoci wypadkw cierpienie doznane w dziecistwie zostaje
emocjonalnie odcite, tworzc ukryte rdo nowych, czasem bardzo subtelnych upokorze w
nastpnym pokoleniu. Dysponujemy tu najprzerniejszymi mechanizmami obronnymi,
takimi jak wyparcie (np. wasnego cierpienia), racjonalizacja (moim obowizkiem jest
wychowa dziecko), przeniesienie (to nie ojciec, ale mj syn mnie zrani), idealizacja
(ojciec bi mnie tylko dla mojego dobra) itd., a przede wszystkim mechanizmem przemiany
biernego cierpienia w aktywne formy zachowania.
A we wstpie do Dramatu mamy taki oto fragment: Dowiadczenie uczy, e w walce
zaburzeniami psychicznymi na dusz met dysponujemy tylko jednym rodkiem: jest nim
proces odkrywania emocjonalnej prawdy o jedynej, niepowtarzalnej historii naszego
dziecistwa.
Zakocz moj prac cytatem z Wilhelma Reicha: Kto jest wrogiem? Wrogiem jest sama
zakana zgnilizna, bez wzgldu na to, gdzie si znajduje, a nie jaka szczeglna grupa,
pastwo, nard, rasa czy klasa spoeczna. Odwracano uwag od trucizny we wasnym obozie,
a szukano jej wycznie w cudzym. Wrogiem jest przebiego toksycznego charakteru we
wszystkich obozach, na prawo i lewo, w wysokich i niskich warstwach spoecznych, w kadej
szkole, rodzinie, grupie, klasie spoecznej i narodzie na ziemi. Rozwizaniem jest
bezwzgldne, bezlitosne przekazanie do powszechnej wiadomoci penej prawdy o
zadumieniu wok i w domu To twoje opanowanie w obliczu ukrytego za samo jest zem,
niczym wicej, jak wykrtem. Wrogiem jest twoja utajona sympatia do zabjcy ycia.
Na ten sam temat Alice Miller wypowiada si tak: Czowiek, ktry nauczy si uczciwie, nie
okamujc si, postpowa ze swymi uczuciami, nie potrzebuje stroi ich w ideologie, nie
stanowi wic zagroenia dla innych. Niezliczone formy ktre przyjmuj zataczajce coraz
szersze krgi nacjonalizmy, wyranie pokazuj, e mamy do czynienia zawsze z tym samym
obdem, ktrego motywy wywodz si z wypartych uczu i wspomnie przywdcw, i ktre
nie maj nic wsplnego z racjonalnymi przyczynami. Nienawi do ycia i fascynacja
zniszczeniem wsplne s wszystkim nacjonalistom. Maj oni jednolity, ponadnarodowy
mundur, pochodzcy z tego samego rda: takiej samej historii doznanych w dziecistwie

okruciestw, ktrych albo si w ogle nie pamita, albo bagatelizuje, a wiedza o nich do
niedawna wypierana bya przez spoeczestwo.
Ciesz si, e wiedza o emocjonalnym zadumieniu staje si coraz powszechniejsza, cho
wiele jeszcze czasu upynie, nim wszyscy zdobd si na uczciwo w kwestii wasnej
historii. Przykazanie Czcij ojca swego i matk swoj nie pozwala wielu ludziom przyjrze
si wasnym rodzicom. Czsto si zdarza, e zamiast kary, spotyka tych ludzi nagroda, w
postaci nalenego im szacunku ze strony dzieci i wnukw. Zakamanie sprawia, e
toksyczno dalej infekuje kolejne pokolenia. Jest to spowodowane lkiem przed ogniem
piekielnym lepiej cierpie tu, na ziemi, ni na tamtym wiecie.
Bibliografia:
W co graj ludzie Eric Berne
Toksyczni rodzice Susan Forward
Dramat udanego dziecka Alice Miller
Powrt do swego wewntrznego domu John Bradshaw
Toksyczni terapeuci, przemoc religijna, sekty David Boadella
Ciao zna odpowied Martin Siems
Psychologia ezoteryki Osho

PS. dopisany do tej pracy dzi: Oto kilka cytatw z prac Alice Miller, ilustrujcych problem
odwrcenia rl, czyli obcienia psychologiczn win dzieci, a nie rodzicw, ktrzy dopucili
si rnego rodzaju naduy wobec wasnego potomstwa. Dla mnie jest to niepojte. Przecie
doroli wyrastaj z dzieci, a nie odwrotnie, jake wic dziecko moe by demonem za, a
czowiek dorosy anioem? Czyby bicie i upokarzanie, zwane procesem wychowawczym
prowadzio do takiej cudownej przemiany?
Ale oddaj ju gos samej Alice Miller:
Ponad 100 lat temu, oskarajc dziecko a chronic rodzicw, Zygmunt Freud podda si, bez
zastrzee, dominujcej postawie moralnej, przerzucajc win na dziecko i wybielajc
rodzicw. Podobnie byo z jego nastpcami. W moich trzech ostatnich ksikach pooyam
akcent na to, e chocia psychoanaliza bardziej si otworzya na fakty okruciestwa i naduy
seksualnych wobec dzieci, i e usiuje ona zintegrowa te dane w swoich teoretycznych
opracowaniach, to prby te s nadal w olbrzymim stopniu hamowane przez Czwarte
Przykazanie. I tak jak dawniej, rola rodzicw w rozwijaniu si symptomatologii u dzieci nadal
jest w sposb aktywny wyciszana i bdnie interpretowana. Nie mog wiedzie czy owo tzw.
poszerzanie horyzontw naprawd przemienio wikszo terapeutw, ale na podstawie
publikacji mam wraenie, e jednak tradycyjna moralno wci ich ogranicza.
()
Ju Zygmunt Freud, lecz jeszcze bardziej Melanie Klein, Otto Kernberg i ich nastpcy,
podobnie jak Heinz Hartmann ze swoja psychologi Ego oderwanego od rzeczywistoci,
wszyscy oni obarczyli noworodka ciarem tego, co dyktowao im ich wasne wychowanie w
duchu czarnej pedagogiki: przekonaniem, e dziecko jest z natury swej ze i polimorficznie
perwersyjne.

()
W ksice Evas Erwachen (2001), przedstawiam swoj krytyk psychoanalizy wspierajc si
konkretnym przykadem. Pokazaam, e nawet Winnicott, ktrego bardzo powaam jako
czowieka, nie mg pomc swemu koledze, analitykowi Harryemu Guntripowi, gdy nie
by w stanie zobaczy nienawici matki wobec maego Harryego. Ten przykad pokazuje
dobitnie ograniczenia psychoanalizy, ktre mnie w swoim czasie doprowadziy do odejcia z
Towarzystwa Psychoanalitycznego i szukania mojej wasnej drogi, co na zawsze mnie
ustawio w pozycji odrzuconej heretyczki. Nie ma nic przyjemnego w byciu odrzucon i
niezrozumian, lecz z drugiej strony, pozycja heretyczki przyniosa mi wielkie korzyci.
Ta nowa wolno pozwolia mi, midzy innymi, przesta chroni rodzicw, ktrzy burz
przyszo swoich dzieci. Pozwalajc sobie na odczucie tego, przekroczyam wielkie tabu. To
wykroczenie przeciw jest objte tabu nie tylko w psychoanalizie, lecz rwnie w
dzisiejszym spoeczestwie cigle w takim samym stopniu jak niegdy, co sprawia, e w
adnym wypadku nie wolno upatrywa rda przemocy i gwatu w rodzinie ani w instytucji
rodzicielskiej.
()
Dostpnych jest wiele wiadectw matek i ojcw na forum ourchildhood, ktrzy szczerze i
otwarcie dziel si dowiadczeniami, w jaki sposb to, co przeyli w dziecistwie,
uniemoliwiao im dawanie mioci ich wasnym dzieciom. Jeli skorzystamy z tego rda
wiedzy i nauki, zrozumiemy, do czego prowadzi idealizacja rodzicw i nic nas ju nie skoni
do tego, by noworodka nazywa paczcym potworem. Zamiast tego zaczniemy rozumie
jego wiat wewntrzny, bra pod uwag samotno i niemoc malekiego dziecka, ktre
wzrastao obok rodzicw, odmawiajcych mu wspierajcej i kochajcej komunikacji.
Bdziemy mogli zobaczy wtedy w paczu noworodka uzasadnion i logiczn reakcj na
okrutn postaw jego rodzicw najczciej nieuwiadomione, lecz prawdziwe i dajce si
skonstatowa w faktach okruciestwo, ktrego istnienia spoeczestwo nadal nie chce uzna.
Nie przejawia si ono jedynie poprzez bicie (cho okoo 85% populacji wiata zaznao bicia
w dziecistwie). Wyraa si rwnie poprzez brak uwagi i komunikacji, przez ignorowanie
dziecicych potrzeb i psychicznych cierpie, poprzez pozbawione sensu i perwersyjne kary,
poprzez naduycia seksualne, wykorzystywanie bezinteresownej mioci dziecka, poprzez
szanta emocjonalny, zburzenie wiary w jego wasne zdolnoci i poprzez rozliczne formy
naduywania wadzy. Ta lista nie ma koca.
()
Jest powszechnie wiadomo, e kocioom i rzdom zaley na hamowaniu rozwoju ludzkiego i
utrzymywaniu jednostek w zalenoci od rodzicielskich postaw. Mniej natomiast wiadomo na
temat ceny, jak ludzkie ciao paci za ten stan rzeczy. Dokd moglibymy doj gdybymy
zechcieli obnay wystpki rodzicw? I czym stayby si ich postacie gdyby ich wadza nie
moga by duej sprawowana?
Dlatego te rodzice jako instytucja ciesz si nadal totaln nietykalnoci. Jeli kiedykolwiek
si to zmieni (co jest postulatem zawartym w mojej ksice) bdziemy w stanie poczu, co
nam uczynio rodzicielskie maltretowanie. Wtedy lepiej zrozumiemy sygnay, jakie wysya
nam nasze ciao i bdziemy mogli y w zgodzie z nim nie jako kochane dzieci, ktrymi

nigdy nie bylimy i nigdy si nie staniemy, lecz jako otwarci, wiadomi i by moe kochajcy
doroli, ktrzy nie boj si ju swojej wasnej historii, gdy poznali j w caoci.