WZROK

dobro najwysze

Tytu oryginau:
"Gesunder Korper - Gesunde Augen"
Przekad:
Dariusz ynik
Projekt okadki:
Oskar Godowski

by Waldthausen Verlag, 27718 Ritterhude

Wydanie polskie : "Interspar" Sp. z 0.0.
04-539 Warszawa, ul. Azaliowa 7 tel 613-26-71

IDEALNE ZDROWIE
"Idealne zdrowie" jest w najszerszym szerszym znaczeniu tego okrelenia wzajemn relacj pomidzy
waciwociami fizycznymi; duchowymi, emocjonalnymi, umysowymi i spoecznymi. W przypadku kadej
poszczeglnej jednostki zdolno do zdobycia i utrzymania swej pozycji w wiecie zaley od tego, w jakim
stopniu waciwoci te wspgraj ze sob. Niewtpliwie wan cech harmonijnej osobowoci jest dobrze
wyksztacone, zdrowe ciao.
Czowieka moemy okreli jako zdrowego, gdy jest sprawn i wydajn osobowoci, woln od wszelkich
blw i dolegliwoci. Nie poddajce si blowi, zmczeniu i starzeniu si ciao posiada wtedy wystarczajc
si mini i zalen rwnie od czynnikw psychicznych wytrwao, umoliwiajc zachowanie
odpowiedniej postawy w kadej sytuacji, uporanie si z codziennymi obowizkami i stawianie czoa sytuacjom krytycznym czy wyjtkowym. Czowiek taki dysponuje wystarczajc iloci energii, by po spenieniu
obowizkw zawodowych powici si swemu hobby, nie zaniedbujc rwnie zobowiza towarzyskich.
Moe sprosta wymogom otaczajcego go wiata, bowiem wszystkie narzdy zmysu funkcjonuj bez
zarzutu. Jest czowiekiem silnym, tote szybko i bez rodkw pobudzajcych jest w stanie uwolni si od
zmczenia, napicia, stresu i innych obcie, w zwizku z czym cieszy si dobrym snem, a rano jest
wypoczty, sprawny i gotowy do speniania kolejnych zada - zawodowych, rodzinnych, spoecznych i
innych.
Utrzymanie idealnego zdrowia i sprawnoci organizmu wymaga zrozumienia dla swego ciaa, waciwych
nawykw ywieniowych i prowadzenia rozsdnego trybu ycia. Warto, bo efektem jest szczcie,
promieniejce zdrowie, spokj duchowy, wolniejsze i godniejsze starzenie si i rado odczuwana z ycia i
odnoszonych sukcesw.
Dr Paul C. Bragg
Dr Patricka Bragg

ROZDZIA 1

WZROK - DOBRO NAJWYSZE

"Uywajcie swoich oczu! yjcie kadego dnia tak, jakbycie jutro mieli olepn - a odkryjecie wiat
peen cud6w, cud6w, kt6rych do tej pory nie dostrzegalicie albo traktowalicie jako co oczywistego!"
Rady takiej udzielaa wszystkim Helen Keller - przed ponad 75 laty. Na skutek cikiej choroby, w dzieci.
cym wieku stracia wzrok, such i mow. Jednak udao si jej pokona kalectwo i sta si znana na caym
wiecie, jako pisarka i rzeczniczka osb niewidomych. Nauczya si na powrt mwi oraz "widzie" i
"sysze" - palcami. Jednak najwikszy z darw - wzrok, pozosta na zawsze wspomnieniem dziecistwa. Jej
rada, przeznaczona dla widzcych, nie wynikaa bynajmniej z zazdroci, lecz z dogbnego przekonania, e
w wspaniay dar - wiato wzroku - najczciej traktowany jest jako co oczywistego i w efekcie nie jest w
peni wykorzystywany, bd te wykorzystywany jest le.

Jak odzyskaam wzrok

Wiem dokadnie, co Helen Keller miaa na myli, bowiem wiem, co znaczy utraci wiato oczu. Na szczcie
dotkno mnie to tylko czasowo, nie na zawsze, Jako nastolatka, jeszcze na studiach przeyam ciki wypadek
samochodowy i kosztowao mnie to czasow utrat wzroku.
Odwag natchn mnie mj ojciec, udzielajc te cennych wskazwek. Dziki temu w stu procentach odzyskaam
wzrok i od tego czasu ma on optymaln ostro 6/6.
Prosz mi wierzy, e jest to wit prawd: warto oczu czowiek docenia dopiero wtedy, gdy nie moe widzie,
nawet jeli ociemnienie jest tylko czasowe. Wzrok sta si dla mnie tak wany, e codziennie powicam pewien
czas, by naturalnymi metodami wzmocni oczy i zachowa dobre widzenie.

Nauka - nie terapia

Jestem bardzo wdziczna, e Bg da mi dobre oczy i chciaabym swe szczcie dzieli ze wszystkimi ludmi.
Dlatego napisaam t ksik.
Moim celem i yczeniem jest pomc innym, tak, by mogli pomc sobie sami! Nie mog tego zrobi za Was.
Musicie zrobi to sami, przestrzegajc programu, ktry w tej ksice przedstawiam. Nie mam do zaoferowania
adnych lekw, adnych porad lekarskich i adnej terapii. Program zdrowotny Braggw sucy poprawie wzroku
to nie terapia - to kurs szkoleniowy.
Przychodz zatem jako nauczycielka, by pokaza, w jaki sposb obchodzi si z najcenniejszym darem, jaki Bg
Wam da: z Waszymi oczyma.
Podczas kursu nauczycie si, jak doprowadzi do lepszego widzenia, jak chroni oczy przed przemczeniem, jak
agodzi napicie prowadzce do wyczerpania, blw gowy i bezsennoci i jak zapobiega dolegliwociom oczu.
Nauczycie si, w jaki sposb (w wikszoci wypadkw) odzyska i zachowa normalny wzrok, za spraw
przestrzega. ni prostego programu, obejmujcego waciwe pielgnowanie oczu, wiczenia mini ocznych,
wiczenia odprajce oraz waciwe odywianie oczu.

Sowo ostrzeenia
Sucy poprawie wzroku program zdrowotny Braggw pomylany jest jako czynnik wspierajcy, a nie
zastpujcy prac okulisty. Tylko wykwalifikowany specjalista jest w stanie diagnozowa i leczy choroby oczu,
przepisywa odpowiednie okulary czy korygowa mechaniczne wady oczu (omwione w rozdziale pitym).
Nie jest to w adnym wypadku ktry z nierealistycznych programw pod tytuem "odrzu swe okulary", chocia
niektrzy z moich uczniw odnieli wielki sukces, rzeczywicie obywajc si bez nich - prawdopodobnie dlatego,
e ich dolegliwoci okulistyczne nie byy chorob w waciwym tego sowa znaczeniu a jedynie symptomami.
Oglny stan organizmu wpywa bowiem na oczy, tak samo, jak oczy wpywaj na organizm. Na przykad kopoty
ze wzrokiem mog prowadzi do dolegliwoci odkowych i odwrotnie.
Niewane, czy nosicie okulary, czy nie - najprawdopodobniej niedostatecznie troszczycie si o wasne oczy.
Program ten dopomc ma w utrzymaniu normalnego widzenia - w okularach czy bez nich. A lepszy wzrok
prowadzi do wikszej radoci ycia.
Tysice moich uczniw, stosujcych si do programu pozbyo si uciliwych dolegliwoci, by wymieni
choby chroniczne przemczenie wzroku, ble gowy, "widzenie starcze", sine podkrenia oczu, zawienia,
osabienia, zmczenia ... Musz jednak zastrzec, e program ten nie jest panaceum na wszelkie bolczki i
stanowczo ostrzegam przed wszelkimi programami czy terapiami, ktre roszcz sobie do tego pretensje.

Przy powanych problemach ze wzrokiem i oczami zalecam wizyt u dobrego okulisty. I niezalenie od tego,
czy kopoty ze wzrokiem pojawiaj si czy nie, regularne badania profilaktyczne s bardzo rozsdnym
krokiem.

Najwaniejszy narzd zmysu

Wszystko, co wiemy o wiecie zaley od naszych zmysw, od dotyku, smaku, wchu, suchu i wzroku.
Pomylmy tylko chwil, ile informacji stracilibymy, gdyby jedna z tych drg poznania zostaa zamknita.
Najcenniejszym i najwszechstronniejszym ze wszystkich zmysw jest wzrok.
Oczy to okna pomidzy nami a wiatem zewntrznym. Dziki nim nie tylko poznajemy nasze otoczenie, ale
uczymy si rwnie interpretowa to, co przekazuje nam dowiadczenie i wychowanie. Dobre oczy s
niezbdne, by uczy si ze sowa pisanego. Ksiki obdarzy mog nas wszystkim: wiedz i mdroci,
przygodami, podrami i romantyk. Jednak czytanie uczy nas przede wszystkim rozsdnego mylenia, dajc
szans na zharmonizowanie ze sob logiki i emocji.
Patrzc na ziarnko zboa widzimy zapewne co innego ni rolnik czy artysta. Wany bowiem jest nie tylko
sam widok, ale i to, co w obraz dla nas znaczy. A to z kolei zaley przede wszystkim od tego, czego
nauczylimy si uywajc oczu. Gdy czytamy ksik, oczy nie tylko musz wykonywa cay szereg
byskawicznych i dokadnych zdj, musz rwnie rozpoznawa sowa i rozumie ich znaczenie.

Pielgnowanie wzroku wane w kadym wieku

Od porannego przebudzenia si, a do wieczornego spoczynku kady czowiek inwestuje mnstwo energii by
widzie z bliska i z daleka.
Dlatego powinnimy ju dzieciom wpaja, jak waciwie pielgnowa ciao i oczy. Silne, dobrze odywione
ciao zdecydowanie wspiera waciwoci wzroku. Musimy oczy trenowa, uywa ich i pielgnowa tak, jak
to przewidziaa natura.
W szkoach napotka mona wiele pozornie opnionych w nauce dzieci, wielu "repetowiczw", ktrzy na
skutek niedostatecznego odywienia i zej opieki nie s w stanie nady za swoimi rwienikami, czy to z
uwagi na sabszy wzrok czy sabsze tempo nauki. Problemy tego typu pojawiaj si nie tylko wrd ludzi
uboszych. Jest rzecz naprawd zastraszajc, jak wielu ludzi w naszym spoeczestwie "nadmiaru i
dobrobytu" jest niedoywionych, jeli chodzi o waciwe skadniki pokarmowe i jak wielu ludzi nie wie nic
na temat waciwej pielgnacji swego ciaa.
Wielu ludzi starszych przychodzi do okulisty z problemami zblionymi do problemw sabszych w nauce
nastolatkw przynajmniej jeli chodzi o wzrok. I trzeba przyzna, e w przypadku obu grup wiekowych
dziki treningowi wzroku osign mona doskonae efekty.
Program ten przeznaczony jest zatem na rwni dla ludzi starszych jak i dla dzieci - dziaa niezalenie od
wieku.
Przypominam sobie emerytowanego inyniera, ktry przyszed do mnie na konsultacj. By bardzo
zdeprymowany, bowiem nie zicio si jego wielkie marzenie, ktrym y dugo, przez wiele lat, czekajc na
emerytur. Z ksiek, jakich nie zdy przeczyta z uwagi na nawa pracy zawodowej powstaa wspaniaa
biblioteka. Jego wielkim marzeniem byo, by bdc emerytem wszystkie je przeczyta, w spokoju i skupieniu. Jednak gdy czas w nasta, musia stwierdzi, e jego wzrok osab do tego stopnia, e nie mg dugo
czyta. Oczy szybko si mczyy, dostawa bli gowy i czsto zasypia, przeczytawszy tylko kilka akapitw.
Po prostu wzrok nie by przygotowany do wymaga, jakie zacz mu stawia. Nie trenowane minie oczu
wiotczej i sabn dokadnie tak samo jak minie caego ciaa. Zaleciam temu panu ten sam trening wzroku,
jaki przedstawiam w tej ksice - i po krtkim czasie nieprzerwanie mg czyta do trzech godzin, bez pojawiania si jakichkolwiek problemw.
Dzieci, ludzie starsi jak rwnie wielu ludzi w najlepszych latach w taki czy inny sposb nieustannie
nadwyra wzrok. Powicajc tylko 30 minut dziennie na realizacj tego naturalnego programu osiga si
kilka celw. Dwa zasadnicze to oczywicie odcienie oczu i poprawa zdolnoci widzenia, kolejne za, to
agodzenie nerwowych napi i poprawa stanu oglnego. Dotyczy to ludzi we wszystkich grupach wiekowych.
Najlepiej od razu, dzi jeszcze, zacz troszczy si o cudowny instrument jakim jest wzrok. Przyjazne
obchodzenie si z nim wynagrodzone zostanie po stokro - lepszym widzeniem.

ROZDZIA 2

BUDOWA OKA
W przeciwiestwie do szeroko rozpowszechnionych domniema, oko nie jest organem wraliwym. Mona
nawet powiedzie, e jest to jeden z najodporniejszych organw naszego ciaa. Jest w stanie znie naduycia
o naprawd duym nasileniu - zreszt nie ma innego wyjcia. I o ile naduycia nie s zbyt jaskrawe, odnawia
si, leczy i reperuje samoczynnie, podobnie jak reszta ciaa.
Przy waciwym pielgnowaniu, jeli pracujemy nad tym w zgodzie z natur, a nie przeciwko niej, oczy staj
si organem nie starzejcym si. S stworzone w ten sposb, e mog pracowa co najmniej przez 120 lat, co,
jeli odnie to do warunkw biologicznych, jest naturaln dugoci ludzkiego ycia. Twierdz tak, bowiem
widziaam ywy przykad: przed kilku laty spotkaam na Florydzie pana, ktry przey 120 lat i nadal cieszy
si doskonaym wzrokiem. Bez pomocy okularw czyta teksty wydrukowane drobnym petitem a na wiksze
odlegoci rwnie wyrazicie i klarownie rozpoznawa kady detal!

Trjwymiarowe widzenie barwne

Widzenie, takie, jakie dzi znamy, wywodzi si od samego wiata. Nawet najprymitywniejszy,
jednokomrkowy organizm, jak na przykad ameba, reaguje na bodce wietlne. Z czasem, w miar rozwoju
bardziej skomplikowanych organizmw, pod wpywem wiata doszo do zmian w tkankach wyksztacay si
upigmentowane obszary (plamki wzrokowe, plamki wietlne), szczeglnie wraliwie reagujce na wiato i
zmiany termiczne. Po pewnym czasie doszo do kolejnej zmiany i plamki zaczy silniej reagowa na wiato,
ni na ciepo. Najpierw wystaway nieco nad powierzchni skry, pniej za, gdy zaczy odgrywa
istotniejsz rol w walce o przeycie, cofny si w chronice jamki, jak choby w przypadku rozgwiazdy.
Ju na tym etapie pojawi si mechanizm ochronny - wydzielany luz oczyszcza ich powierzchni, chronic
jednoczenie przed wysychaniem i w pewnym stopniu przed urazami mechanicznymi.
Przetrwanie w rodowisku silnej konkurencji pobudzao wyksztacanie si coraz bardziej skomplikowanych
form ycia, o zoonych, kompleksowych strukturach. W wyniku zmian ewolucyjnych wyksztacia si
przezroczysta powoka, pokrywajca warstw luzu. W ten sposb rozpocza si ewolucja pierwszego
"widzcego" organu. Rozwj ten moemy przeledzi porwnujc yjce po dzi dzie, nisze formy ycia insekty, ryby, gady, ptaki i wreszcie czworonogi. Jednak nim jeszcze wymienione formy ycia powstay,
wewntrzne warstwy luzu stworzyy struktur, z ktrej wywodz si obecne gaki oczne. Za z
przezroczystej warstwy osonowej powstaa soczewka, skupiajca promienie wiata i kierujca je do otworu
- renicy. Wraliwe wewntrzne komrki zmieniy si w ten sposb, e podraniane przez promienie wietlne
emitoway przeznaczone do interpretacji bodce i sygnay do systemu nerwowego i mzgu.
Ze zdolnoci rozpoznawania wiata i ruchu rozwina si zdolno postrzegania form i ksztatw. Kady
gatunek rozwija ywe, optyczne instrumenty, majce jak najlepiej suy w walce o przetrwanie, od
fasetowych oczu insektw, a po widzce w mroku oczy drapienikw.
Parcie ewolucyjne wymusio na prymatach - z ktrych do dzi yj mapy czekoksztatne i ludzie - patrzenie
w przd i rozpoznawanie ksztatw. Wzrok sta si jednak znacznie wczeniej czynnikiem niezbdnym dla
przeycia. Oczy przewdroway z bokw gowy w przd i zaczy ze sob wsppracowa, tworzc narzd
parzysty. Tak doszo do widzenia dwuocznego, czyli trjwymiarowego. Kade oko widzi ten sam przedmiot
pod nieco innym ktem i dopiero naoenie si na siebie obrazw tworzonych przez promienie wietlne
umoliwia postrzegania gbi, wysokoci i szerokoci.
Wprawdzie niektre ptaki, jak np. orze i niektre czworonogi (tygrys) rwnie patrz w przd, jednak tylko
prymaty s zdolne do trjwymiarowego postrzegania, a tylko ludzkie oko zdolne jest do wyrazistego
rozrniania kolorw i trjwymiarowego widzenia rwnoczenie.

Naturalna ochrona oczu

W przypadku czowieka jest to zatem organ rozwinity najlepiej i konieczny dla przeycia ludzkiego
gatunku, w zwizku z czym natura podja szczeglne kroki, by narzd wzroku chroni. Oko ukryte jest w
oczodole - wnce z grubej koci, odsaniajcej tylko cz oka konieczn do widzenia. Wnka ta jest z
pocztku do szeroka, by gaka oczna moga si w niej wygodnie pomieci, nastpnie zwa si z tyu.
Bezporednio za gak oczn znajduje si warstwa tuszczu, penica rol wyciki, na ktrej oko bez
przeszkd moe si obraca. Znajdujce si nad oczodoami brwi przechwytuj czsteczki kurzu,
zapobiegajc jednoczenie przed spywaniem powstajcego na czole potu wprost w oczy. Kolejnym filtrem,
penicym analogiczne funkcje s rzsy.

Rysunek ukazuje oko od przodu. Czciowo usunito powiek by ukaza pooenie gruczou zowego.

Wraliwie reagujce powieki zamykaj si byskawicznie, chronic oczy przed wpadaniem w nie insektw,
piasku, kurzu i innych intruzw oraz tumic zbyt jaskrawe wiato, za czasem zamykaj si, agodnie by na
duszy lub krtszy czas obdarzy oko odprajc ciemnoci, ktrej ciko pracujcy organ tak bardzo
potrzebuje.
Delikatna bona, spojwka, pokrywa wewntrzne powierzchnie dolnej i grnej powieki, spajajc je, jak sama
na a: wskazuje z pokryt ni w caoci przedni czci oka. ~to kolejna tarcza ochronna, zapobiegajca
wnikaniu obok. obiektw do oczodou.
zowe i kanaliki dbaj o to, by oko oczyszcza i wilgo, konieczn do wyeliminowania powstajcego w
wyniku obracania si gaki tarcia.
Zakoczenia nerwowe znajdujce si w gace ocznej s bardzo wraliwe i jest to prawdopodobnie
podstawowy powd, ktrego wikszo ludzi traktuje oko jako organ "wrali wy:'. Ale wanie owa
wraliwo jest skutecznym mechanizmem ochronnym, natychmiast ostrzegajcym przed wszelkimi
zagroeniami i umoliwiajcym szybk reakcj '!"Chronione przez kostny oczod oko pokryte jest odpornymi, wknistymi warstwami (za wyjtkiem przedniej czci), ktre wronite s w silne minie.

Minie oczne
Sze zewntrznych mini ocznych umocowanych jest od przodu do skry waciwej, za z tyu do
niewielkie go otworu w tylnej cianie oczodou.
Cztery minie proste, po jednym na grze, na dole i po bokach kurczc si, pocigaj gak oczn do tyu.
Oczywicie w tej samej chwili misie antagonistyczny, czyli umocowany po przeciwnej stronie rozlunia
si. Dwa pozostae, zwane miniami skonymi znajduj si rwnie naprzeciwko siebie, po przeciwnych
stronach gaki ocznej. Jeden z nich zaczepiony jest na grze, drugi na dole, jednak oba poczone s ze sob
jednym przyczepem, wychodzcym z tylnej ciany Oczodou. Minie te z natury rzeczy wsppracuj ze
sob synchronicznie, umoliwiajc oku patrzenie we wszystkich kierunkach pod rnymi ktami. Niemal
natychmiast nasuwa si pytanie: Czy minie te wspieraj akomodacj oka (przestawianie si z patrzenia
bliskiego na dalekie), a jeli tak, to w jaki sposb? Co do tego trwaj na razie spory midzy specjalistami,
jednak nie ulega najmniejszej wtpliwoci, e gwnym zadaniem tych mini jest poruszanie okiem.
Wprawdzie minie oczne, w porwnaniu z innymi poruszajcymi ciao miniami s malutkie, jednak
charakteryzuj si wielk si, wytrzymaoci i odpornoci. Pracuj niemal bez przerwy, wic si rzeczy s
doskonale wytrenowane. Normalne oko porusza si niemal nieustannie, zmieniajc sw pozycj mniej wicej
siedemdziesit razy na sekund, niezalenie od tego, czy czuwamy, czy pimy. Jeli w pracy i w zabawie
robimy z oczu waciwy uytek, minie te, podobnie jak inne, staj si jeszcze silniejsze.

Oko ludzkie bardzo przypomina kamer. Promienie wiata wnikaj w oko, krzyuj si w soczewce i rzutowane s
na siatkwk

Wewntrzne minie oczne s jeszcze mniejsze ale, podobnie jak cienka ni pajczyny, jeszcze stabilniejsze i
zdolne do znoszenia naprawd wielkich obcie. Malutkie wkna minia-rozwieracza i przynalene do
nich cigienka kurczc si i rozcigajc powoduj akomodacj soczewki oka, umoliwiajc rwnie ostre i
wyrane widzenie przedmiotw, niezalenie od ich odlegoci.
Tczwka oka to rwnie uminiona bonka o okrgych i promienicie uoonych wknach miniowych,
z niewielkim otworem w samym rodku, ktry nazywamy renic. Skurcz lub rozkurcz tych mini reguluje
ilo wiata, jaka wpada do (zwonej lub rozszerzonej)renicy. Dziki temu wzrok dopasowuje si do
jaskrawego wiata lub mroku.

"Ciao ludzkie ma waciwo, jakiej nie posiada adna maszyna: zdolno do naprawiania samego
siebie."
George E. Crile jr.

Skomplikowany mechanizm widzenia

Oko ludzkie czsto porwnuje si do kamery - jednak w zasadzie prawidowe byoby porwnanie wrcz
przeciwne. Kamera jest podjt przez czowieka prb mechanicznego skopiowania skomplikowanego,
ywego mechanizmu oka. I nawet najbardziej nowoczesna, wyposaona w mikroprocesory kamera nie moe
mierzy si z optycznym instrumentem, w jaki wyposaya nas natura.
Gwn soczewk oka jest rogwka (z ac. Cornea), przezroczysta, ukowato wygita cz odpornej,
zewntrznej bony, znajdujca si centralnie, bezporednio przed okiem. Reszta biakwki (jak sama nazwa
wskazuje) jest biaa; otacza gak oczn, chronic przed mechanicznymi urazami. I w przeciwiestwie do
soczewki kamery, ktra nie potrafi si sama naprawia, ma doskonae moliwoci regeneracyjne.
Tu za rogwk znajduje si piercieniowata tczwka, ktrej pigmentacja nadaje oczom ich
charakterystyczny, niepowtarzalny kolor. Promienie wietlne, zaamane na rogwce przechodz przez
renic, may otworek w centrum tczwki.

Przekrj gaki ocznej

Malutkie ale silne minie tczwki zwaj renic lub rozszerzaj, by regulowa ilo wpadajcego
wiata. Przy jaskrawym wietle, renica staje si malutka, przypominajc epek od szpilki, o zmroku staje si
duo wiksza - z tczwki wida wtedy tylko skromne obrzea.
Bezporednio za renic znajduje si zawieszona na przyczepach soczewka oka ( ac. Lens erystallina),
ktrej promie zakrzywienia regulowany jest przez misie okrny. Mechanizm ten uzupenia akomodacj
oka. Przestrze pomidzy rogwk a tczwk wypeniona jest przejrzystym pynem, zwanym z racji skadu,
ciecz wodnist lub z aciska Humor aquosus. Promienie wietlne przenikaj przez ni bez adnych
problemw, nie ulegajc najmniejszym deformacjom. Pyn ten, wydzielany nieustannie przez czoo
doprowadzany jest malutkimi kanalikami do wntrza a, wypenionego galaretowatym ciakiem szklistym.
Pyn tylko stabilizuje poziom wilgotnoci oka - suy rwnie jego zblionego do kuli ksztatu. Tczwka
przechodzi z obu stron w drug warstw oka: naczyniwk ( ac. Choroidea). Jest to drobna siateczka
ttniczek doprowadzajca substancje odywcze i odprowadzajca produkty przemiany materii.
Trzecia, ale bardzo wana warstwa oka, siatkwka, umocowana jest lekko do naczyniwki i rozciga si po
bokach i z gaki ocznej. Wanie w tej warstwie znajduj si niezwykle wraliwe komrki nerwowe, ktre
odbieraj obrazy a przeksztacaj na impulsy nerwowe, wysyane do mzgu, jak rwnie paeczkowate
komrki postrzegajce wiat i ruch, oraz (u czowieka najliczniejsze) komrki czopowate rozpoznajce
ksztaty i obrysy.

W tylnej czci siatkwki, dokadnie naprzeciw centralnego renicy znajduje si malutka plamka (ac. Fovea
centralis). Jest to orodek najostrzejszego widzenia. Kilka milimetrw w przd (a wic w stron nosa), tam,
gdzie nerw wzrokowy uchodzi do oka, znajduje si "lepa plamka". Nerw wzrokowy przyjmuje sygnayinformacje z siatkwki i kieruje je do obu patw tyomzgowia, gdzie zachodzi waciwy proces "widzenia".
Wanie tam obraz zostaje uchwycony i zapamitany.
Pomylmy zatem: posiadamy dwa cudowne instrumenty optyczne, ktre cile ze sob wsppracujc
umoliwiaj nam widzenie przestrzenne i rozpoznawanie penej palety kolorw! Jednak jak wielu ludzi dba o
swoje oczy tak starannie, Jak fotograf o swj sprzt?

ROZDZIA 3

CO POWODUJE WADY WZROKU?

Jeli te optyczne instrumenty, w jakie wyposaya nas natura s tak cudowne, to dlaczego jest z nimi tyle kopotw?
Na to pytanie s dwie odpowiedzi.
Z jednej strony natura zawsze dy do doskonaoci i pracuje nad tym, by osign j niezalenie od
okolicznoci zewntrznych. Niektrzy ludzie od urodzenia obarczeni s wadami wzroku. Jednak inny dar
natury - inteligencja - znalaz rodki i drogi by defekty te korygowa, a techniki te s stale ulepszane. Jest to
domen okulistyki.
Jednak mamy tylko poow tych problemw z oczami, jakie oczy maj z nami! Zaniedbujemy ich pielgnacj
i waciwe odywianie, nie wiczymy ich odpowiednio i stawiamy potem wygrowane wymogi. Rwnie te
bdy mona pokona zwykym ludzkim rozsdkiem - i o to dokadnie w tej ksice chodzi! Chc po prostu
pokaza, w jaki sposb mona lepiej zatroszczy si o wasne oczy.

Cywilizacja stawia oczom wielkie wymogi

Techniczny postp ostatnich kilku wiekw, przede wszystkim wieku XX przyspieszy do tego stopnia, e
zdolnoci biologicznego dopasowania si czowieka do zachodzcych zmian zostay w tyle.
Pomy1IDy choby o dziesitkach tysicleci, kiedy ludzkie oczy uywane byy dokadnie w ten sposb, jak
to natura przewidziaa - do pracy i przyjemnoci, zwizanych przede wszystkim ze wiatem sonecznym i
patrzeniem na pewne odlegoci. Wikszo ludzi uywaa swych oczu gwnie w ten sposb - a wzgldnie
niedawna rewolucja przemysowa i postpujce rozpowszechnianie si sowa pisanego zapowiedziao now
er.
Wspczesny nam rozwj techniczny stawia przed naszymi oczami coraz to wiksze wymagania. Wprawdzie
proces ewolucyjny, jeli wierzy niektrym specjalistom, rwnie przyspieszy, jednak nie do tego stopnia,
by nasze oczy sprostay zachodzcym gwatownie zmianom.
Musimy na przykad przy duych prdkociach patrzy w dal, przy sztucznym owietleniu i bardzo bliskiej
odlegoci wykonywa precyzyjne czynnoci, czyta godzinami, szybko przelatywa tekst wzrokiem i
chwyta jego oglny sens, widzie w nocy, szybko dopasowywa wzrok do zmieniajcych si nate wiata
i niemal nieustannie zmienia kt widzenia. Do tego wielkie iloci pyw przemysowych i innych
zanieczyszcze nieustannie podraniaj luzwki oka.

Nie mwic ju o kolejnym aspekcie: stresorodno wspczesnego, popiesznego stylu ycia potguje
wszystkie te obcienia. Wszystkie negatywne wpywy naszej cywilizacji, widziane jako cao pogarszaj
wszelkie wrodzone wady wzroku, wywoujc ponadto objawy, ktre my traktujemy jako przejaw tyche wad:
ble gowy, zmczone oczy, zmtnienie, chroniczne podkrenie itp.
Wielce nierozsdn postaw jest oczekiwanie, e oczy poradz sobie ze wszystkimi tymi problemami
samoistnie, bez adnej pomocy. W cigu wielu tysicleci oczy, jak rwnie inne czci ciaa bd si
niewtpliwie zmienia, dc do jak najlepszego dopasowania do zastanych okolicznoci, i kiedy by moe
nasze biologiczne wyposaenie porwnywalne bdzie z technologicznym - jednak z pewnoci nie nastpi to
za ycia naszego pokolenia, ani wielu kolejnych pokole, ktre nastpi po nas. Co zatem moemy zrobi
dzi, by chroni i wzmocni nasze oczy?
Musimy pomaga oczom na wszelkie moliwe sposoby, wyksztacajc silne i zdrowe ciao, wyrwnujc
defekty mechaniczne dostpnymi instrumentami optycznymi i kierujc si naturalnym programem ochrony
wzroku, przedstawionym w tym poradniku.

Czy okulary s koniecznoci?

Odpowied na to pytanie brzmi "i tak, i nie" .
Soczewki korygujce, niezalenie od tego, czy mwimy o szkach kontaktowych czy o okularach
tradycyjnych, s oczywicie konieczne w celu korygowania mechanicznych deformacji czy skrzywie
ksztatu rogwki. Przy takich deformacjach promienie wiata nie s waciwie rzutowane na siatkwk.
Najczstsze z nich to:
1.Dalekowzroczno, przy ktrej dalekie przedmioty widziane s wyranie, za bliskie - jak przez mg,
poniewa ogniskowa promieni wiata odbijanych od bliskich przedmiotw znajduje si za siatkwk
2.Krtkowzroczno, przy ktrej przedmioty bliskie widziane s wyranie, za dalekie jak przez mg,
poniewa ogniskowa promieni odbitych od dalekich przedmiotw znajduje si przed siatkwk
3.Astygmatyzm, przy ktrym nieregularnoci ksztatu rogwki prowadz do odbijania si promieni
wietlnych zawsze w tym samym punkcie siatkwki. W efekcie wystpuje rozmyte widzenie zarwno
przedmiotw bliszych jak dalszych.
Defekty te ponad granice moliwoci obciaj soczewk, ktra stara si, w miar swoich moliwoci
niwelowa bdy rogwki. Efektem mog by ble gowy i inne nieprzyjemne objawy.
Wykropkowane linie pokazuj drog wpadajcych do oka promieni wiata bez soczewek korygujcych. Linie
cigle to samo, po skorygowaniu okularami (lub szklarni kontaktowymi).

Te trzy mechaniczne bdy naley - i powinno si - korygowa przez noszenie odpowiednich okularw lub
szkie kontaktowych. Zaniechanie tego oznacza nie tylko zaniedbanie oczu, ale i zdrowia widzianego jako
pewien caoksztat. Przemczone oczy powoduj bowiem nerwowe napicie, podranienie i cay acuch
coraz silniejszych dolegliwoci, ktre w niekorzystnej sytuacji mog rozwin si w penoobjawowe,
organiczne schorzenia. Jeli los zmusi nas do noszenia okularw, w adnym razie nie powinnimy, choby
przez prno z nich rezygnowa. Naley patrze na to trzewo i z rozsdkiem. Miliony ludzi rodzi si co
roku z mechanicznymi wadami wzroku i wad takich w adnym razie nie powinno si postrzega jako jak
chorob. Jest to po prostu pewna niedogodno, niedoskonao, moliwa do wyrwnania za pomoc
odpowiednich soczewek. Dziki nim sprawno wzroku zostaje w peni przywrcona, w dodatku
odpowiednio dobrane oprawki podkreli mog zdecydowanie urod twarzy!
Od wielu ju lat na rynku co i rusz pojawiaj si ksiki wzywajce do "odrzucenia okularw", obiecujce
"odzyskanie penych waciwoci wzroku bez okularw, niezalenie od wad". I ksiki te sprzedaj si w
wielotysicznych nakadach, bowiem wielu ludzi po prostu nie chce nosi okularw. Po prostu niektrzy
traktuj okulary jako kul u nogi i nie potrafi pogodzi si z tym, e urodzili si z mechaniczn wad
wzroku. Jest to w pewnym sensie umotywowane psychologicznie - zawsze ciko przyzna si do tego, e
nie jest si czowiekiem bezbdnym.
Tego rodzaju, wielce ludzkie, uprzedzenia skaniaj do chwytania si przysowiowej brzytwy. Nadawany
impuls, wspierany wewntrznymi skojarzeniami jest tak silny, e adepci poszczeglnych metod, np.

"widzenie bez okularw" ciesz si niemal religijnym szacunkiem a ich krytycy atakowani s ze witym
gniewem.
To prawda, e znam wielu ludzi, ktrzy po rygorystycznie stosowanym programie Braggw rzeczywicie
odrzucili swe okulary. Jednak jaskraw nieprawd byoby twierdzenie, e kady dalekowidz, krtkowidz czy
astygmatyk moe odrzuci okulary po wprowadzeniu w ycie programu polepszania wzroku!
Istniej jeszcze inne defekty, wywoujce podobne dolegliwoci co wady wzroku, nie majce jednak nic
wsplnego z oczami i one bez wtpienia s "odpowiedzialne" za cudowne uleczenia, umoliwiajce
odrzucenie okularw, niezalenie od iloci dioptrii. Okulary nie usuwaj adnych symptomw, chronicych
si pod przykrywk wad wzroku, a majcych w istocie inne przyczyny. Naley wyliczy tu niedoywienie,
brak okrelonych witamin, wyczerpanie, permanentny stres wszelkiego rodzaju, zaburzenia emocjonalne,
hipochondri (i jej pochodne), duchowy nacisk, rozmaite choroby, a nawet nud Wszystkie one wywouj
bardzo zblione objawy: ble gowy, zmtnienie wzroku, podwjne widzenie, ospao, zmczenie oczu i ich
ble.
Podchodzcy powanie do rzeczy okulista nie bada zatem wycznie oczu, lecz poszukuje rwnie
zasadniczych przyczyn, powodujcych takie, a nie inne dolegliwoci. Do tego stopnia, e czsto nie zaleca
szkie korygujcych lecz przestawienie odywiania czy stosowanie preparatw witaminowo-mineralnych,
wzgldnie przekazuje pacjenta innemu lekarzowi (by moe psychiatrze lub psychologowi), ktry jest bardziej waciwy do leczenia danego zaburzenia.

Nie wstyd si okularw

Jeli wyjdzie na to, e odczuwane dolegliwoci wynikaj z wrodzonych, mechanicznych wad oczu nie
powinnimy si tego wstydzi _ przeciwnie, powinnimy by wdziczni, e przez niewielk korekcj,
dokonan za pomoc odpowiednich soczewek osigamy wzrok taki, jak to natura przewidziaa! Noszenie
okularw to naprawd aden wstyd. W wielu rodowiska budz one jednak niekorzystne skojarzenia, tote
niekiedy zdarza si, e czowiek obarczony stosunkowo niewielk wad wzroku unika ich noszenia gdzie
tylko moe. Prno taka ma za sw cen; jest to bowiem nieustanna mordga, w dodatku niekorzystnie
wpywajca na oczy. Nie korygowana wada moe si bowiem pogbi!
Wielu odnoszcych due sukcesy ludzi nosi okulary, nie tylko w wiecie wielkiego biznesu, polityki czy
krgach utosamianych z inteligencj. Odwiedziam kiedy synny turniej tenisowy w Wimbledonie, akurat
wtedy, gdy puchar dam zdobya synna podwczas Billie Jean King. W owym czasie szka kontaktowe nie
byy jeszcze rozpowszechnione, tote wybitna sportsmenka nosia okulary. Przez cay dzie i nie
przeszkodzio jej to w zdobyciu tytuu!

Okulary bez oprawek

Miliony ludzi na caym wiecie nosi okulary bez oprawek, wychodzc z zaoenia, e noszenie samych szkie
jest "dyskretniejsze" . Zdecydowanie odradzam takie podejcie, bowiem okulary tego typu s zagroeniem
dla twarzy! Fakt ten nie jest powszechnie znany, jednak najwyraniej zaamywane w soczewkach promienie
wiata ogniskuj si na ich skraju - a wic w czci najbliszej policzkom. Koncentracja wiata w tej strefie
podwysza temperatur skry, mniej wicej o jeden stopie, w porwnaniu do stref ssiadujcych.
Efektem moe by nawet poparzenie skry bezporednio pod skrajem soczewek. Jest to efekt porwnywalny
z tradycyjn dziecic zabaw, polegajc na ogniskowaniu promieni sonecznych za pomoc szka
powikszajcego na skrawku papieru - w celu podpalenia go. Przy noszeniu szkie bez oprawek efekt ten nie
jest wprawdzie tak dobitny, jednak trwa nieustannie, a stae podranianie tej strefy moe doprowadzi w
kocu do powanych schorze dermatologicznych.
Chciaabym wic ostrzec wszystkich noszcych szka bez oprawek przed powanymi konsekwencjami najlepiej zmieni je natychmiast!

Prawidowe okulary
Czsto bywa tak, e badanie oczu przez okulist i wystawienie recepty na szka korygujce to jedno, a
otrzymanie prawidowych szkie - drugie. Gdy soczewki korygujce rozmijaj si z zaleconym
zakrzywieniem, to noszenie takich okularw moe wyrzdzi wicej szkody, ni poytku.
Wybitni okulici, jak na przykad dr Lester E. Janoff z Wyszej Szkoy Optometrii stanu Pensylwania (jednej
z dwunastu tego typu uczelni w USA), ostrzegaj, e problem ten zaostrzy si ad czasu, gdy na rynku
pojawiy si tzw. "tanie" okulary. Nie jest to produkcja na miar, lecz masowa: szka szlifowane s moliwie
szybko i tanio. W dodatku nie zawsze jest to szko, bowiem producenci najczciej stosuj masy plastyczne, o
wiele trudniejsze do precyzyjnej obrbki. W efekcie due szka, cieszce si najwiksz popularnoci czsto
objawiaj deformacje, szczeglnie w strefach brzegowych. Ponadto metalowe oprawki czsto znieksztacaj
waciwoci soczewek, podczas gdy oprawki plastykowe, miksze od szka, dopasowuj si do ich ksztatu.
Eksperci s zdania, e soczewki zostay najprawdopodobniej dobrane nieprawidowo w momencie, gdy po 48
godzinach noszenia nadal wydaj si "niewygodne" . W takim przypadku powinno si z gotowymi okularami
jeszcze raz odwiedzi okulist i poprosi o sprawdzenie ich charakterystyki. Jeli s nieprawidowe, to
koniecznie naley je zmieni. Warto w tej sprawie wykaza si uporem, wszak chodzi o oczy!

Szka kontaktowe
Pierwsze szko kontaktowe - czyli soczewk korygujc przylegajc bezporednio do oka, wynalaz
najwszechstronniejszy geniusz wszechczasw - Leonardo da Vinci w roku 1508. W jego zaoeniach
cieniutkie szko miao by wypenione wod, posiadajc mniej wicej taki sam wspczynnik zaamywania
wiata co rogwka. Pomys prosty, oczywisty i genialny, jednak z uwagi na wczesny stan techniki
niezwykle trudny do zrealizowania, tote nastaa era okularw.
Co ciekawe, pierwsze powaniejsze prby ze szkami kontaktowymi wiernie kopioway pomys Leonarda.
Opracowano cieniutkie, przypominajce spodeczek szko, ktre wsuwano pod powiek. Od powierzchni oka
oddzielaa je tylko cienka warstewka wody. Jednak noszenie takich szkie wywoywao dyskomfort, bowiem
oko o pewnym czasie absorbowao wod i sucha powierzchnia szka zaczynaa je podrania.
Podobny problem wystpowa przy pierwszych szkach plastykowych, cho mona je byo dokadniej
dopasowa do ksztatu oka. Jednak ewidentne zalety nie tukcej si i trudnej do zgubienia soczewki
kontaktowej skoniy naukowcw do prowadzenia dalszych bada, cho czas nie by po temu sprzyjajcy pierwsze szerzej zakrojone prby prowadzono bowiem podczas drugiej wojny wiatowej.
Najpierw opracowano soczewki piercieniowate, z otworem w rodku, co umoliwiao ich nawilanie przez
samo oko. Kolejnym krokiem byo stworzenie soczewek "pywajcych", ktrych nie wsuwano pod powiek,
lecz nakadano po prostu na rogwk. Wreszcie odkryto, e rogwka, podobnie jak skra musi oddycha - w
celu absorbowania tlenu porami, dokadnie jak czyni to skra, potrzebuje wic bezporedniego kontaktu z
powietrzem. Doprowadzio to do opracowania szkie kontaktowych takich, jakie znamy dzi: dopasowanych
do rogwki i szlifowanych na podstawie recepty okulisty. Soczewka ta pywa na powierzchni oka, nie
zaburzajc jednak zawienia, i wyposaona jest w malutkie otworki, umoliwiajce rogwce oddychanie.
Przepuszczajce powietrze szka kontaktowe s nie tylko bezpieczne i wygodne - umoliwiaj te normalne
widzenie we wszystkich kierunkach i pod kadym ktem, poruszaj si bowiem wraz z okiem. Zakada si,
e jest to powodem kolejnej, nieoczekiwanej zalety: zalecona przez okulist korekcja nie zostaje dodatkowo
"dopasowywana" przez samo oko, tote efekt utrzymuje si o wiele duej ni w przypadku okularw czy
szkie kontaktowych pokrywajcych cae oko. Niekiedy soczewki o tej samej liczbie dioptrii mona nosi
nieskoczenie dugo, a w niektrych wypadkach krtkowzroczno cofa si nieco, umoliwiajc noszenie
"mniejszych". Efekt cofania si krtkowzrocznoci potwierdzony zosta licznymi badaniami, prowadzonymi
pod kontrol naukowych instytutw.

Niestety, nie kady czowiek moe nosi szka kontaktowe.

Podstawowymi przeciwwskazaniami s skonnoci do stanw zapalnych oka, niedostateczne zawienie i
nadwraliwo gaek ocznych. Wprawdzie opracowano nowe, mikkie szka, ktrymi posugiwa mog si
ludzie nie tolerujcy szkie twardych, lecz nie we wszystkich wypadkach. O tym, czy mona nosi szka czy
nie powinien zadecydowa okulista. Przy pozytywnej opinii mona cieszy si normalnym widzeniem, nie
podlegajc jednoczenie pewnym ograniczeniom, na ktre si rzeczy skazani s ludzie obarczeni
mechanicznymi wadami wzroku. Jeli nie, naley nosi swe okulary z; dum, cieszc si, e skorygowany
wzrok umoliwia ogldanie wiata w penej jego krasie.
Jeli chodzi o program poprawy wzroku to nie ma znaczenia, czy nosi si okulary czy szka kontaktowe, czy
tez korygowanie wzroku nie jest konieczne. Oczy z ca pewnoci bd profitowa na jego przestrzeganiu.

Uwaga na przyciemniane szka!

Mod, ktra nie daje okulistom spa po nocach jest noszenie przyciemnianych szkie oraz okularw
przeciwsonecznych. Trend ten, jak wiele innych zapocztkowany zosta w Hollywood: ciemne szka miay
pierwotnie chroni aktorw przed jaskrawym wiatem reflektorw i pracym socem Kalifornii. Rycho
okazao si, ze ciemne okulary pozwalaj na spokojne podrowanie bez molestowania przez owcw
autografw oraz umoliwiaj wizyty, dokonywane incognito w nocnych klubach i innych przybytkach.
Ciemne okulary spodobay si tez reszcie spoeczestwa, po czci dlatego, ze chcieli naladowa gwiazdy,
po czci za z potrzeby uchodzenia za prominentw. Dziki temu pocztkowo niezbyt znaczcy interes z
okularami plaowymi przey niespotykany rozkwit. Ludzie zaczli je nosi od rana do pnego wieczora, a
nawet w nocy, niezalenie od miejsca i sytuacji. Od czasu, gdy zatracone zostao pierwotne przeznaczenie
ciemnych szkie ludzie zaczli traktowa je jako co oczywistego.
To, e ciemne okulary s powszechnie akceptowane, jest niczym innym, jak objawianiem braku zaufania do
natury. Ona wyposaya bowiem oko w mechanizmy w dostatecznym stopniu chronice przed jaskrawym
wiatem sonecznym, za wyjtkiem sytuacji, gdy odbijane jest przez wod, piasek lub nieg. Powieki
funkcjonuj jako naturalne markizy, ocieniajce zewntrzne powierzchnie oczu, ponadto renice mog si
zwa, nie dopuszczajc nadmiaru wiata do wntrza oka. Popularno ciemnych szkie doprowadzia do
tego, ze wci poszukuje si nowych uzasadnie, czy usprawiedliwie odnonie ich noszenia. Niektre
kobiety twierdz, ze noszenie ciemnych okularw zapobiega przymruaniu oczu i w zwizku z tym
powstawaniu zmarszczek i "kurzych apek". Jednak kapelusz z szerszym rondem spenia t funkcj tak samo
dobrze, moe nawet lepiej. Mwi si tez, ze ciemne okulary mog "chodzi wiato", czy je "zmikcza".
Przez pewien czas twierdzono nawet, ze noszenie ciemnych okularw w biurach i fabrykach zwiksza
wydajno pracy! Funkcjonuje tez powszechne mniemanie, ze okulary przeciwsoneczne odfiltrowuj "ze"
wiato, przepuszczajc tylko "dobre" i poprawiaj ostro widzenia. Okulici zaprzeczaj kademu z tych
twierdze, moe prcz ostatniego, bowiem rzeczywicie opracowano okulary wyposaone w filtr promieni
UVA.
Tym niemniej twierdz, ze wszystkie zalety ciemnych okularw sprowadzaj si do odniesie
psychologicznych, a nie do zjawisk fizycznych.
Oczywicie istniej przypadki, kiedy noszenie ciemnych okularw jest konieczne. Z pewnoci wychodzi to
na korzy przy nadwraliwoci na wiato, przy okrelonych schorzeniach okulistycznych i podczas pracy
przy bardzo jaskrawym, czy padajcym prosto w oczy wietle. Rybacy i eglarze potrzebuj ciemnych
okularw by chroni wzrok przed jaskrawym wiatem, odbijanym od wody. Kierowcy potrzebuj ich dla
ochrony przed wiatem odbitym od drogi. Narciarze i polarnicy musz chroni si przed "nien lepot" a
plaowicze i podrnicy na pustyniach przed zalewem wiata odbijanego od jasnego piasku.
Jednak nawykowe noszenie ciemnych okularw w letnich czy zimowych miejscowociach wypoczynkowych
(nie mwic ju o powszedniej codziennoci) przynosi wicej szkd ni poytku. Ludzie opalajc si czsto
kieruj twarz ku socu. Jest to bardzo niebezpieczne, bo szka koncentruj wiato. Cakowitym
nieporozumieniem jest noszenie przyciemnianych szkie podczas prowadzenia samochodu noc. Jest to nie
tylko szkodliwe, ale wrcz niebezpieczne dla ycia! Kierowca potrzebuje noc jak najwicej wiata, bowiem
wzrok i tak jest mniej sprawny.

Przy tym wszystkim: niewane, czy nosimy okulary optyczne z przyciemnianymi szkami, czy te zwyke
okulary przeciwsoneczne. Podstawowa zasada, jeli chodzi o zachowanie zdrowych oczu brzmi: kupujcie
tylko najlepsze. Soczewki powinny by plastykowe, przepuszczajce pene spektrum wiata sonecznego,
cznie z promieniami UV. Rwnie szka optyczne, szlifowane na recept, powinny mie specjaln powok,
przepuszczajc, co najmniej 60 - 75 procent sonecznego wiata. I nomy je tylko przy naprawd
jaskrawym wietle - chyba, e innych wskazwek udzieli okulista.

Choroby oczu
Posugujemy si opisanym tu programem naturalnego wspierania wzroku rwnie po to, by oczy zachoway
zdrowie, by nie dopuci do adnych powaniejszych zaburze czy chorb. Jeli jednak oglny stan zdrowia
i pielgnowanie oczu przez duszy czas byo zaniedbywane, to nie mona oczekiwa cudw!
Niewykluczone, bowiem, e jaka choroba ju w tej chwili powoduje, na razie mao dostrzegalne,
pogorszenie wzroku.
Regularne badania kontrolne, dokonywane przynajmniej raz w roku przez dowiadczonego okulist
przyczyniaj si do zapobiegania powanym niedomogom, wzgldnie umoliwiaj ich rozpoznanie we
wczesnym stadium i podjcie odpowiedniego leczenia. Nie prbujmy, zatem by dla samego siebie lekarzem!
Nawet pozornie nie grony stan zapalny oczu czy spojwek moe by objawem lub wstpnym stadium powaniejszego zaburzenia.
Jaskrze mog na przykad towarzyszy ble, majce stanowi sygna ostrzegawczy - cho nie we wszystkich
przypadkach. Efekt ten powstaje na skutek nieregularnego cinienia we wntrzu oka. Cinienie to, jak ju
wspomniano, regulowane jest iloci i przepywem cieczy wodnistej. Choroba ta moe rozwija si w sposb
utajony, lecz jest grona, bowiem jej nastpstwem moe by nawet ociemnienie. Jak dotd nie udao si
jednoznacznie stwierdzi czy jest to przypado dziedziczna, wiadomo jednak, e w niektrych rodzinach
wystpuje bardzo czsto. Warto zatem regularnie bada cinienie wntrza oka, za jeli w rodzinie znane s
wypadki jaskry to badania profilaktyczne s nieodzown koniecznoci, by przy pierwszych objawach podj
leczenie. Zwoka jest w tym wypadku bardzo niebezpieczna.
Jedn z najczstszych chorb oczu jest odmiana katarakty zwana bielmem. Polega ona na zmtnieniu
soczewki, wzgldnie otaczajcych j powok ochronnych. Powoduje to, w mniejszym lub wikszym stopniu,
zredukowanie iloci wpadajcego do oka wiata. W wyniku postpujcych zmian wzrok ulega stopniowemu
pogarszaniu, a ostateczn konsekwencj moe by cakowita lepota. Choroba ta, dotykajca najczciej obu
oczu nie jest rzadkoci wrd dzieci i ludzi modych, jednak najczciej pojawia si u ludzi starszych.
Przyczyn najczciej nie udaje si jednoznacznie stwierdzi, cho wydaje si, e do rozwijania si bielma
dochodzi niekiedy na tle urazw mechanicznych. Niektrzy okulici twierdz, e przyczyn bielma jest
toksyczny wpyw krysztakw kwasu i by moe jest to racja, bowiem toksyny maj waciwo odkadania
si w najsabszych miejscach organizmu.
W niektrych przypadkach jedynym rozwizaniem jest interwencja chirurgiczna. Pewien odwiedzajcy moje
seminaria, 86-cioletni mczyzna cierpia na bielmo na obu oczach. Doradziam, by zleci zoperowanie oczu
- po kolei. Obie operacje byy udane. Pniej realizowa mj program trenowania wzroku i przey jeszcze
dwanacie lat cieszc si niemal idealnym widzeniem.

Zwizek midzy zdrowiem oczu i zbw

Zgodnie z wynikami prowadzonych bada, pomidzy zaburzeniami wzroku a uszkodzeniami, czy
niedostateczn pielgnacj zbw istniej bezporednie zwizki. Stany zapalne chorych zbw mog
przenie si na oczy poprzez siateczk nerww twarzowych, przez gruczoy i naczynia limfatyczne oraz
bezporednio przez koci szczki. Kliniczne badania prowadzone przez wydzia oftalmologiczny
najwikszego szpitala na Filipinach wykazay, e okoo 60 procent stanw zapalnych poredniej bonki
ocznej (Uvea) wizao si z infekcjami zbw lub dzise. A jest to niebezpieczne, bowiem po zaleczeniu
zapalenie takie moe pozostawi po sobie blizny na rogwce, w niektrych przypadkach mogce powodowa
nawet lepot. Rwnie o innych infekcjach wiadomo, e mog przerzuci si z jamy ustnej na oczy.

Zatem jednym z elementw planowego troszczenia si o wzrok powinna by rwnie staranna pielgnacja
zbw. I warto w tym celu odwiedzi naprawd dobrego dentyst. W wielu przypadkach stwierdzono
bowiem, e ble gowy i problemy z oczami nie wi si bezporednio z jakim defektem wzroku, lecz z
nieprawidowym, wrcz beztroskim leczeniem zbw.

Telewizja i kino zagroeniem dla oczu?

Wielkie zagroenie dla zdrowia oczu dociera do wszystkich domw pod postaci telewizji. Abstrahujc od
niekorzystnych skutkw spoecznych (od chronicznej histerii po chaotyczn sytuacj rodzinn) ogldanie
telewizji, zgodnie z opiniami fachowcw nie powoduje trwaych uszkodze wzroku o ile widz utrzymuje
waciw odlego od ekranu. Przy czarnobiaym telewizorze (ktre obecnie nale ju do rzadkoci)
minimalny odstp powinien wynosi okoo 2 metrw, przy telewizorze kolorowym co najmniej 4,5 m.
Siedzc z nosem przy ekranie naraamy si na znacznie zwikszon dawk promieniowania i jest to
najwikszym zagroeniem dla dzieci, ktre najchtniej siadaj jak najbliej .
Efektem zbyt dugiego ogldania telewizji i przeduajcych si seansw kinowych s zmczone,
nadwyrone oczy. Idc do kina nigdy nie powinno si oglda dwu filmw pod rzd, a rodzice powinni
ograniczy dzieciom czas spdzany przed telewizorem (i sobie te) dbajc jednoczenie o dobr waciwych
programw.
Istotna jest te technika ogldania: wzrok powinien wdrowa po rnych czciach ekranu a nie, jak to jest
najczciej by nieruchomo skierowany w jeden punkt. W celu odcienia oczu trzepa czsto mruga i od
czasu do czasu odrywa wzrok od ekranu.
Dusze posiedzenia przed telewizorem oraz ogldanie dugich filmw kinowych doprowadzi mog do
pogorszenia si istniejcych wad wzroku. Przy zaburzeniach czynnociowych mini ocznych lub
mechanicznych wadach soczewki, nie powodujcych normalnie adnych dolegliwoci, naley liczy si z
blami gowy i innymi symptomami.

Czyta i pracowa przy waciwym owietleniu

Dusze czytanie, szycie czy inne precyzyjne czynnoci wykonywane przy wietle za sabym lub za mocnym
zdecydowanie szkodzi oczom. Waciw ilo wiata daje 40-watowa, mleczna arwka, osadzona w dobrze
odbijajcej wiato lampie, ustawiona w odlegoci okoo 60 cm od strony, ktr czytamy, czy przedmiotu
przy ktrym manipulujemy.
Przy pracy biurowej najlepiej stosowa do owietlenia oglnego nowoczesne, nie migoczce lampy
wietlwkowe a jak najszerszym spektrum, poniewa wiato konwencjonalnych lamp wietlwkowych
moe na dusz met szkodzi oczom.
Czytajc czy pracujc przy biurku w nocy zaleca si owietlenie caego pokoju, a nie tylko powierzchni
biurka. Oczy potrzebuj od czasu do czasu odprenia poprzez zmian akomodacji (ustawienie blisko daleko) lub oderwanie wzroku od ksiki czy pisanego listu - ale nie w ciemno ani w jaskrawe wiato,
bowiem wie si to z bardzo szybk zmian szerokoci renicy, co dodatkowo mczy oczy, zamiast je odcia.
To samo dotyczy wiata dziennego. Otaczajce nas wiato powinno by rozproszone, a zatem nie rozjania
bezporednio przedmiotw na jakie patrzymy i nie odbija si od nich. Przy czytaniu i pracy wiato powinno
pada z boku i nieco z tyu, tak by na papierze nie dochodzio do jaskrawych odbi. Takie ustawienie wiata
zapobiega dolegliwociom oczu.
Przy przeciwdziaaniu zmczeniu oczu i caego ciaa wana jest te pozycja. Powinnimy przybiera postaw
wyprostowan, ale odpron Gowa nie powinna zwiesza si do przodu, lecz balansowa nad tuowiem.
Oczy powinny by oddalone od ksiki czy biurka o ok. 35 - 40 cm. Rozluniamy si i pozwalamy
powiekom przykrywa wiksz cz oczu, tak by nie dopuszcza do nich nadmiaru wiata. Umoliwia to
lepsze skoncentrowanie wzroku, bez mczenia go. Nie bronimy si przed odruchowym mruganiem - nie
przeszkadza to dobrze widzie a chroni gaki oczne przed wysychaniem i mimowolnym utrzymywaniem

wzroku w jednym miejscu. Musimy te mie wiadomo, e jeli czujemy si chorzy czy zmczeni, to
wzrok odczuwa dokadnie to samo. W takich okolicznociach nie naley zmusza go do wytonej pracy.
Widzenie nie powinno wiza si z wysikiem. Jeli tak jest, co co jest nie w porzdku. Naley wtedy
sprawdzi takie czynniki jak owietlenie, przyjmowan przy pracy pozycj, bd zastanowi si nad wasn
kondycj.

Wiek nie ma wpywu na sprawno wzroku

Sabncy stopniowo wzrok od tak dawna wizany jest ze starzeniem si, e pojawio si nawet medyczne
okrelenie tego zjawiska: presbyopia lub widzenie starcze.
Jest to okrelenie z gruntu nieprawidowe. Wiek nie wpywa na zdolno widzenia. Stopniowe pogarszanie
si zdolnoci widzenia nie jest efektem mijajcych lat, lecz zaniedba i naduywania wzroku w tych latach,
gdy kadziono kamie wgielny pod proces przedwczesnego starzenia si. Jeli nie robi si nic by zachowa
silne i mode oczy, to co moemy od nich oczekiwa w pniejszych latach?
Do czsto konsultuj si ze mn starsi ludzie, by dowiedzie si, co mog zrobi dla zdrowia swoich oczu.
Czsto sysz wtedy zdanie: "Pani Bragg, to, e w moim wieku mam problemy ze wzrokiem jest przecie
zupenie naturalne!" Stwierdzeniu temu na og towarzyszy pene rezygnacji westchnicie lub potrzsanie
gow: "Wie pani, u ludzi w moim wieku oczy sabn".
Zawsze dziwi mnie takie wymwki i usprawiedliwienia s przecie zupenie nieuzasadnione. Ju sam fakt,
e przychodz do mnie ludzie szedziesicio-, siedemdziesicio- i osiemdziesicioletni poszukujc porady
wiadczy o tym, e w gruncie rzeczy za osabienie wzroku nie wini wieku lecz siebie samych! Gwarantuj,
e ani Bg ani Natura nie karze czowieka zym wzrokiem tylko dlatego, e w osign okrelony wiek!
Wrd moich krewnych, przyjaci i znajomych jest wiele mczyzn i kobiet w rnym wieku - od
szedziesitki a po ponad dziewidziesit, obdarzonych normalnym, ostrym wzrokiem, okrelanym
wspczynnikiem 6/6. I ciesz si, mogc stwierdzi, e rwnie dobrym wzrokiem ciesz si ludzie kierujcy
si moimi wskazwkami i postpujcy zgodnie z przedstawianym w tej ksice programem.
Czas nie jest trujcy. Nie jest to sia, lecz miara. Nie mona wic "wieku" uywa jako parawanu
skrywajcego bdne nawyki yciowe, ktre doprowadziy do pogorszenia si wzroku. Trzeba pogodzi si z
faktami - za pogorszenie wzroku najczciej sami jestemy odpowiedzialni i nie mona si od tej
odpowiedzialnoci uchyla. Jednak pogodzenie si z faktami nie moe stanowi zachty dla biernoci. Trzeba
zdoby si na decyzj i przedsiwzi co by zaradzi temu, co si stao.
Pacjenci kierujcy si zasadami tego programu nieraz informuj o zadziwiajcych wrcz efektach, wic mog
zapewni, e i w Waszych oczach rycho zagoci blask modoci - niezalenie od wieku. Poprawi si te
oglny stan zdrowia. Jeli jeszcze nie zaczlimy si ba kolejnych rocznic, to program
ten jest okazj do wyzbycia si lku i obaw na cae ycie przynajmniej jeli chodzi o wzrok. I im wczeniej
zacznie si w program wciela w ycie - tym lepiej!

ROZDZIA 4

ODSWIEY OCZY TLENEM

Tlen to nasz niewidzialny pokarm. Dla ycia i zdrowia ludzkiego jest to z pewnoci najwaniejszy z pierwiastkw. Moemy poci caymi tygodniami, cae dnie obywa si bez wody, ale bez tlenu nie moemy
przey duej ni dziesi minut.
Dotyczy to nie tylko czowieka jako caoci, ale kadej pojedynczej komrki jego organizmu. Wielu ludzi
niewiadomie zabija siebie samych, komrka po komrce, bowiem maj sabe krenie i oddychaj za
pytko.
wawe chodzenie, pywanie i kady rodzaj aktywnoci fizycznej wymuszajcej gbokie oddychanie
wzbogaca krew w wiey, yciodajny tlen, napeniajcy komrki energi i umoliwiajcy odtransportowanie
odpadw komrkowej przemiany materii w celu ich wydalenia. Aktywno fizyczna powinna zatem stanowi
jeden z elementw programu na rzecz poprawy wzroku.

Pobudzi ukrwienie oczu

Wikszo ludzi jest godna tlenu - tak samo godne s ich oczy. Oczy cierpice na niedobr tlenu nie maj
waciwego sobie poysku i wida po nich sabo i zmczenie. Brak tlenu najprdzej uwidacznia si wanie
w oczach, duo wczeniej ni w organach wewntrznych.
Czowiek niezalenie od tego, czy chodzi, stoi czy siedzi, niemal zawsze przybiera wyprostowan postaw
Oczy znajduj si w okolicy ciemienia, co utrudnia krwi pokonanie siy grawitacyjnej i osignicie naczy
wosowatych je zaopatrujcych. A poniewa siedzimy na og czsto i dugo, wydolno krenia ulega
postpujcemu osabianiu. Siedzc godzinami w pracy czy przed telewizorem okradamy oczy z tlenu,
ktrego potrzebuj do normalnego wypeniania swych funkcji.
By to zrwnoway musimy pobudzi ukrwienie oczu. Wykonanie jest proste i kosztuje tylko kilka minut a w
efekcie w oczach pojawi si nowy blask i nowe ycie.

Zimna i gorca woda

Potrzebujemy dwa redniej wielkoci rczniki i dwie due salaterki lub inne naczynia. Do jednej nalewamy
gorcej wody (tak gorcej, jak tylko potrafimy znie) do drugiej wody lodowatej, najlepiej ze stopionych
kostek lodu. Woda chodna nie wystarcza - jedynie naprawd lodowata speni swj cel. Pierwszy rczniczek
zanurzamy w gorcej wodzie, wyymamy i przykadamy do oczu, do mocno dociskajc. Po dwu minutach
odkadamy go na bok i przyciskamy rcznik moczony (ale wyty) w lodowatej wodzie - na jedn minut.
Zabieg powtarzamy trzykrotnie, nastpnie osuszamy oczy. W efekcie stosowania tego odwieajcego i
pobudzajcego zabiegu oczy tryska bd energi.

wiczenia oddechowe
Otwieramy szeroko okno, lub, jeszcze lepiej wychodzimy na wiee powietrze - przecie chcemy wzbogaci
oczy w oczyszczajcy tlen. Stajemy w pozycji wyprostowanej, z lekko uniesion gow, w lekkim rozkroku.
Ramiona swobodnie zwisaj wzdu tuowia.

Wcigamy gboko powietrze, napeniajc puca do samego koca, tak, jakby by to ostatni oddech przed
bardzo dugim zanurzeniem si pod wod Staramy si odczu, jak tlen wnika gboko, od ciemienia a po
palce stp. Po kilku takich wstpnych oddechach przechodzimy do kierowania wzbogaconej tlenem krwi
wprost do oczu.
Jest to bardzo proste:
Nabieramy gboko powietrza i wstrzymujemy oddech nie wypuszczajc nawet najmniejszej iloci nosem
czy ustami. Nastpnie zginamy si w pasie, lekko uginajc kolana, tak, by gowa znalaza si poniej serca.
Dziki temu wzbogacona tlenem krew spywa w wikszych ilociach do gowy i oczu. Pozostajemy w tej
pozycji, liczc wolno do piciu, potem prostujc si, wypuszczamy zuyte powietrze. wiea krew oywi
oczy i wypucze toksyczne odpady z kadej ich komrki. Jednak uwaga: moe si zdarzy, e
gwatowniejszy napyw krwi do gowy spowodowa moe zawroty. Rozpoczynajc program wicze naley
wykonywa je ostronie. Im czciej bdziemy wiczy, tym zagroenie zawrotami gowy bdzie mniejsze.

Rysunek pokazuje pozycj przepony i eber podczas wydechu i wdechu

Po tygodniu wicze kady bdzie w stanie wstrzymywa oddech przez co najmniej dziesi sekund.
Liczymy przy tym do piciu, ale z przedrostkiem "trzydzieci" i od tyu, czyli "trzydzieci pi, trzydzieci
cztery ... " itd.
Jest to bardzo wane wiczenie, poniewa tlen spala toksyczne substancje, odkadajce si w oczach. Dziki
niemu oczy oczyszczone zostaj tlenem, ponadto wszystkie tkanki oczne zostaj lepiej ukrwione.
wiczenie to naley wykonywa co najmniej dziesi razy dziennie.

wiczenie oczyszczajce
Czytajc, studiujc, piszc czy pracujc godzinami, niezalenie od tego, czy dzieje si to przy wietle
naturalnym czy sztucznym, obciamy silnie wzrok.
Zaleca si zatem od czasu do czasu oderwa si od czynnoci i wzi sobie "kpiel tlenow". Wychodzimy'
na wiee powietrze, a jeli to niemoliwe, wietrzymy cho pokj. wiczenie to zaczyna si tak samo, jak
poprzednie: stajemy wyprostowani, w lekkim rozkroku, wcigamy w puca jak najwicej powietrza i uginajc
kolana wykonujemy gboki skon, zniajc gow jak najbliej podogi.
W tej pozycji mrugamy oczami, zaciskajc je za kadym razem jak najmocniej, a potem jak najszerzej
otwierajc. Mrugajc w tej pozycji wstrzymujemy oddech na dziesi - pitnacie sekund.
Jest to zadziwiajce, lecz w efekcie tego prostego wiczenia ble oczu i poczucie zmczenia niknie niemal
natychmiast. Osobicie bardzo duo pisz i jeszcze wicej czytam, tote nieraz mam okazj stwierdzi, e
wiczenie to dziaa na oczy witalizujco. Jeli powtarzam je dostatecznie czsto, mog czyta i pisa (cho
tego unikam) przez niemal dowolnie dugi czas.
Warto je zatem wyprbowa. Jestem pewna, e przyniesie ono kademu wiele korzyci.

Pukanie kroplami do oczu

Nie wolno te zapomina, e rogwka, tak jak i pozostaa powierzchnia oka musi samodzielnie oddycha.
Tlen pobierany jest bezporednio z powietrza, podobnie jak skra czyni to swymi porami i proces ten jest
rwnie wany, o ile nie waniejszy od oczyszczania odsonitej powierzchni oka.
W normalnym przypadku oko oczyszczane jest pynem wydzielanym przez gruczoy zowe. Znajduj si one
nieco poniej skraju powieki, w kcikach oka. Jednak nasza cywilizacja doprowadzia do bardzo silnego
zanieczyszczenia powietrza: dymem, kurzem, smogiem i pyami przemysowymi, w zwizku z czym
niekiedy zachodzi konieczno wsparcia owego procesu.
Mona w tym celu uywa gotowych kropli, nabywanych w aptece, jednak nie mona bez zastrzee
powiedzie, by powszechne w handlu preparaty byy bardzo korzystne dla oka. Wikszo z nich jest
szkodliwa, bowiem zawieraj takie zwizki jak sl czy czteroboran sodowy (boraks).
Najbezpieczniejszym i najprostszym rodkiem do przemywania oczu jest nasycony roztwr kwasu bornego
(jedna cz kwasu na 25 czci wody). Mona go stosowa samodzielnie, tak czsto, jak to konieczne,
bowiem nie podrania oczu.
Oczywicie adne krople nie s tak skuteczne jak zy i w wikszoci wypadkw szybsze mruganie - efekt
wymuszony podranieniem oka - prowadzi do wydzielania si dodatkowych ez w iloci wystarczajcej dla
utrzymania czystoci.

ROZDZIA 5

ODPRY OCZY SWIATEM I CIEMNOCI

Obawiacie si jaskrawego wiata na ulicach? Blask soneczny psuje wypoczynek na play? Reflektory
nadjedajcych z przeciwka aut przeszkadzaj prowadzi samochd? wiato na widowni przeszkadza w
ogldaniu filmu?
Pozbylibycie si chtnie dolegliwoci i blw? Chcielibycie normalnie widzie w penym wietle
sonecznym i pozby si problemw ze sztucznym wiatem?
Rozwizanie jest proste: oczy trzeba nauczy akceptowa wiato.

Oczy nastawione s na wiato

Oczy s receptorami stworzonymi w celu odbierania i wykorzystywania bodcw wietlnych. W kocu
rozwiny si, tak, jak to opisano w rozdziale drugim, pod wpywem oddziaywania wiata na yjc tkank.
Potrafimy dobrze widzie tylko przy wietle. Gdy soce wschodzi od razu poprawia si wydolno wzroku.
Gdy zmierzch staje si gbszy i w kocu nastaj ciemnoci oczy ludzkie nie s ju tak sprawne. Podczas
ciemnych, pochmurnych dni ludzie skonni s do depresji i wikszo nie wie, dlaczego. A powd jest
prozaiczny - zwikszony wysiek wzroku, starajcego si pokona niedostatek wiata powoduje dodatkowe
obcienie nerww. Oczy zuywaj wicej energii, czego jednak oglny budet energetyczny nie uwzgldnia.
W efekcie nastpuje obnienie si oglnoustrojowej witalnoci.
Oczy, do ktrych dociera wiele wiata s silne. Gdy jest przeciwnie, wydolno wzroku ulega obnieniu.
Dotyczy to wikszoci istot ywych; ptakw, ryb I ssakw, za wyjtkiem tych, ktre dopasoway si do ycia
w pmroku czy ciemnoci. Jednak nawet nocne ptaki i zwierzta prowadzce nocny tryb ycia potrzebuj
pewnych iloci wiata. Przy cakowitej ciemnoci oko przestaje spenia swe funkcje. Wemy dla przykadu
krety, ktre yjc w podziemiach, w warunkach nieprzeniknionej ciemnoci, straciy wzrok - narzd w tych
okolicznociach nieprzydatny. Wikszo zwierzt o zmroku zapada w sen, budzc si o brzasku soca. Jest
to rytm naturalny, podyktowany przydatnoci wzroku do wszelkich czynnoci.
Kolejnym przykadem mog by ryby: yjce blisko powierzchni, a wic majce dostp do wiata pstrgi
maj znakomity wzrok, do tego stopnia, e wyskakuj na powierzchni by chwyta owady, natomiast ryby
yjce w mrocznych gbinach (i podziemnych zbiornikach) s lepe.
Zreszt samo ycie karmi si wiatem. Pierwszym etapem w dugim acuchu pokarmowym jest fotosynteza
- chemiczne wspdziaanie wiata sonecznego i chlorofilu, w wyniku ktrego roliny przemieniaj
nieorganiczne zwizki w substancje organiczne, bdce pokarmem dla nich samych. W zwizku z tym same
staj si pokarmem dla innych form ycia. Proces ten jest zatem pierwszym. ogniwem dugiego, ekologicznego acucha.
Chcc si przekona, jak wane jest wiato soneczne, gdy chodzi i ycie lub mier, moemy dokona
prostego dowiadczenia. Wyszukajmy sobie adny trawnik, pokryty gst zielon traw i przykryjmy jego
skrawek paskim kawakiem drewna czy metalu. Dzie po dniu bdziemy mieli mono obserwowa, jak
pierwotnie soczysta ziele zaczyna zanika, trawa knie, widnie i w kocu obumiera - wycznie z braku
wiata sonecznego.
To samo, cho znacznie wolniej zachodzi w naszym ciele, jeli pozbawi go dobrodziejstwa soca, lub
dojrzewajcych w jego blasku pokarmw (wiee owoce i warzywa).
Ze wszystkich czci ciaa oczy najbardziej uzalenione s od wiata - dlatego te najbardziej cierpi na
skutek jego braku.

Rozpieszczajmy oczy wiatem ale nie za bardzo

Naley zatem przy kadej nadarzajcej si okazji zapewni oczom mono cieszenia si blaskiem soca.
Nie oznacza to jednak bynajmniej e mamy przebywa na socu a do popadania w omdlenie, bd nagle
zacz wpatrywa si bezporednio w soce! Godujcy przez duszy czas czowiek po spoyciu duej
iloci pokarmw natychmiast choruje, przychodzi za do si, gdy pokarmy s wprowadzane stopniowo,
poczynajc od najmniej szych iloci. Dokadnie taka relacja panuje midzy oczami a socem. Musimy oczy
stopniowo przyzwyczaja do jego blasku, wtedy bdziemy mogli w peni rozkoszowa si sonecznymi
kpielami. Jednak obowizuje taka sama zasada, co przy stole - naley wstawa ode odczuwajc jeszcze
lekki gd. Oczy s w stanie znie wicej soca ni skra, tote ona powinna by wyznacznikiem czasu
przebywania np. na play. Leymy, czy siedzimy na socu, pki czujemy si dobrze _ na pewno nie duej.
Jedna z moich uczennic, ktra ozdrowiaa z zamy, spdzia urlop w pustynnym kurorcie w Desert Springs,
Kalifornia (okolice Palm Springs). Soce jest tam zwykle bardzo jaskrawe, ona za przez duszy czas
zmuszona bya nosi ciemne okulary, tote przez kilka dni obawiaa si wychodzenia na dwr. Jednak dziki
stopniowo przeduanym pobytom pod goym niebem przestaa mie jakiekolwiek trudnoci ze wiatem. Jej
wzrok uleg znacznej poprawie, podobnie zreszt jak stan oglny.
Inna z kolei kursanta opowiadaa mi, e wrcz nie moe doczeka si poranka, kiedy to wychodzi na dach
swego apartamentu, by napoi oczy blaskiem sonecznym..
Obie, podobnie jak tysice innych ludzi aplikuj swym oczom terapi soneczn - bardzo skutecznie.
Odpowiednie wskazwki zawiera nastpny rozdzia.

wiato soneczne - uroda i zdrowie

To, w jaki sposb wiato soneczne upiksza oczy, jest wrcz wspaniae. Oczy, pieszczone codziennie jego
promieniami oddaj w blask, nabierajc wygldu, jakiego nie nadadz im adne najdoskonalsze nawet
krople. Oczy takie nigdy nie bywaj wodniste, zaropiae ani podbiegnite krwi Oczy czsto ogldajce
soce s szerokie, jasne i mode.
W przeciwiestwie do obiegowych opinii, wiato soneczne ma wielkie znaczenie terapeutyczne przy
wadach wzroku. Ma to proste uzasadnienie - oczy s zdane na wiato, ktre je Wzmacnia, a nie ma
naturalniejszego rda wiata, jak soce.
Soce jest naturalnym lekiem agodzcym. Midzy innymi rozlunia minie, rwnie oczne, w zwizku z
czym nie ma lepszego rodka agodzcego zeza. wiato soneczne pobudza siatkwk i nawet plepe,
mtne oczy lepiej widz po kpieli sonecznej. Jest to te najlepszy medykament przy szorstkich i swdzcych powiekach oraz przy stanach zapalnych powiek i gaki ocznej.
Poddajc we waciwy sposb oczy wpywowi soca wsppracujemy z natur i wzmacniamy cudowne siy
regeneracyjne naszego narzdu wzroku.

Terapia soneczna
Najlepszym czasem na przeprowadzenie cudownie odprajcego i jednoczenie pobudzajcego wzrok
zabiegu jest wczesny poranek. Powtrzy moemy go pnym popoudniem. Zdecydowanie unika naley
pracego, upalnego soca z jakim mamy do czynienia pomidzy 11.00 a 15.00.
Udajemy si na wiee powietrze, najlepiej do jakiego parku, a jeli to niemoliwe, stajemy przed otwartym
oknem, w ktre wprost wieci soce. Jeli jednak okna skierowane s na pnoc, lub przyszo nam y w
pnocnej, ubogiej w soce strefie klimatycznej, zamiast soca moemy uy l50-watowej arwki, ktr
ustawiamy mniej wicej w odlegoci dwu metrw od twarzy.

T form terapii naley stosowa ostronie i z umiarem. Obowizuj dwie podstawowe zasady:
1. Nigdy nie "kpiemy" w socu obu oczu jednoczenie.
2. Nigdy nie wlepiamy oczu bezporednio w soce (ani w ,arwk).
Krzeso z prostym oparciem ustawiamy tak, by zwrci twarz w stron soca (lub arwki) i siadamy na nim
wygodnie, ale w pozycji wyprostowanej, nie zapadajc si w sobie. Obie stopy mocno opieramy o ziemi, nie
zakadamy nogi na nog ani nie krzyujemy kostek. Rozlunione donie ukadamy na kolanach lub na
porczach krzesa. Przez kilka minut przyzwyczajamy si do silnego wiata, pozwalajc mu wieci w
zamknite oczy. Poruszamy przy tym lekko gow na boki.
Nastpnie mocno przykrywamy doni lewe oko, tak by wiato przez ni nie przenikao. Uwypuklamy j
przy tym lekko, by nie uciska gaki ocznej. Poruszajc gow (bez odrywania doni od lewego oka)
mrugamy szybko prawym okiem wprost w soce. Po chwili oko przyzwyczai si do tego i pocztkowy
dyskomfort zniknie.
Zmieniamy oko: zakrywajc prawe mrugamy teraz lewym. Po mruganiu widzie bdziemy plamki. Jest to
normalne i nie stanowi adnego powodu do niepokoju. Przykrywamy oczy domi i dajemy im chwil
odpocz. Na koniec znw pozwalamy socu wieci wprost w zamknite oczy.
wiczenie to powtarzamy: dziesiciokrotnie za kadym razem, jeli stosujemy soce i dwudziestokrotnie
przy arwce.
Przy regularnym przeprowadzaniu takiego treningu, po krtkim czasie wzrok ulegnie takiemu wzmocnieniu,
e nawet patrzenie wprost w jaskrawe wiato nie bdzie stanowio adnego problemu (cho nie jest to
oczywicie zalecane).

Pomidzy wiatem a ciemnoci

Oko jest tak wyposaone, e moe dostosowywa si do rnego natenia wiata. Jednak gwatowne
przejcie od bardzo jaskrawego do bardzo przymionego wiata (i na odwrt) jest czsto nieprzyjemny i
prowadzi do chwilowego olepnicia. Jest to spowodowane czasem jaki tczwka potrzebuje by dostosowa
renic do nowych warunkw. Przy sabym wietle renica zostaje rozszerzona, przy mocnym - zwona.
Pena akomodacja oka trwa zazwyczaj od dwu do trzech minut.
Oczywicie najlepiej unika gwatownych zmian natenia wiata, bowiem prowadzi to do silnego
obcienia oczu. Stres ten mona jednak zagodzi w do prosty sposb.
Przechodzc z jaskrawego wiata we wzgldn ciemno, na przykad z jasno owietlonej ulicy w mrok kina
czy z rozsonecznionej play do pmrocznego baru na minut przystajemy w pobliu wejcia. Przez ten czas
renice powiksz si w dostateczny sposb, by wpuci do wntrza oka dostateczn dla odnalezienia
waciwej drogi ilo wiata.
W sytuacji odwrotnej, gdy z ciemnoci wychodzimy w jaskrawe wiato, na przykad z ciemnego kina na
jasn ulic, przez pierwsze dwie - trzy minuty patrzymy do dou. W czasie, gdy renice zwaj si w celu
dopasowania do zmienionych warunkw, oczy s chronione przed wiatem przez powieki i rzsy.
W ten sposb do minimum ograniczy mona niedogodnoci zwizane z adaptowaniem si wzroku do zmian
natenia wiata.

Palming odpra wzrok

Natura chciaa pierwotnie by oczy ludzkie pracoway w dzie i odpoczyway w nocnych ciemnociach. w
naturalny porzdek wywrcony zosta przez rozwj cywilizacyjny i wprowadzanie coraz doskonalszych
sztucznych rde wiata.
Zmuszamy nasze oczy, by przy tym wietle pracoway coraz duej. Nie dziwota zatem, e protestuj!
Jeli chcemy zachowa je w zdrowiu, musimy pozwoli by odpoczyway w odprajcym je mroku.

Najprostsz i zarazem najskuteczniejsz metod jest palming.

Polega on na nakrywaniu oczu lekko zaklnitymi wntrzami doni, tak, by nie przepuszcza adnego
wiata. Jest to naturalny gest, ktry wykonujemy czsto niewiadomie, czujc, e nadwyrone oczy
potrzebuj cho chwili wypoczynku. Jednak powinnimy nauczy si wiadomego palmingu by zagodzi
nadmierne obcienie, na jakie wzrok niemal codziennie naraamy.
Oczy nakrywamy wntrzami zaklnitych doni. Nasady doni opieraj si lekko na policzkach, a palce
krzyuj si na czole. Na gaki oczne nie moe by wywierany aden nacisk. Gdy wiato przestaje dociera
do oczu, zamykamy je wolno. Brwi, powieki ani palce doni nie mog by napite. Cakowicie si
rozluniamy.
Palming wykonujemy na siedzco, wspierajc okcie wygodnie na stoliku lub o biurko (ewentualnie mona
na kolanach uoy sobie du poduszk). Mimo zajcia wygodnej pozycji plecy i kark musz by proste.
Jeli signicie twarz do wntrz doni wymaga nachylenia si, to zgicie nie powinno nastpowa w karku,
lecz w biodrach. Palming wykonywany przy sztywnym i napitym ciele nie na wiele si zda.
Jeli palming jest skuteczny, to oczy patrz w jedwabisty mrok, bez barw, bez odcieni szaroci i bez adnych
obrazw. Intensywno mroku zalena jest od stopnia, w jakim uda nam si odpry. Penego mroku nie
naley jednak oczekiwa, bowiem nawet stuprocentowo zdrowe oko zawsze postrzega odrobin wiata, co
wynika po prostu z ucisku naczy krwiononych na komrki nerwowe siatkwki. Mrok, do jakiego dymy
porwnywalny jest z mikk, relaksujc ciemnoci, tak, jakiej doznajemy podczas snu.
Palming powinien trwa okoo pitnastu minut.
Zabieg ten zalecany jest po kpielach sonecznych. Ciepy blask soca rozluni minie oczne i pobudzi
ukrwienie. Pobudzeniu jasnym wiatem ulegy rwnie nerwy siatkwki i teraz odczuwaj potrzeb
rozlunienia si w kojcym mroku.
Przy jakichkolwiek wadach wzroku powinno si palming przeprowadza jak najczciej. Z jednej strony
agodzi to odczuwane zmczenie, z drugiej za umoliwia oczom lepsze widzenie przez duszy czas.
Palming przyczynia si te do agodzenia fizycznych, umysowych i emocjonalnych napi. Stresy tego
rodzaju prawie zawsze odbijaj si niekorzystnie na wzroku a trwajce kwadrans odprenie pomaga
rozluni zarwno cae ciao jak i system nerwowy. Warto to wyprbowa - efekty niejedn osob mile
zaskocz!

Sztuka regenerujcego snu

Nic nie oywia oczu i caego ciaa bardziej ni sen. Przy czym trzeba od razu zaznaczy, e jego jako jest
waniejsza od iloci. Decydujcym czynnikiem jest rozlunianie si w odprajcym mroku. Wan rol
odgrywaj jednak rwnie inne czynniki.
Spa naley na do twardym materacu, rwnomiernie uginajcym si pod ciarem wszystkich czci ciaa.
Gow uoy mona bezporednio na nim, lub na maej poduszeczce, w zalenoci od tego, jak nam jest
wygodniej.
Kadziemy si pasko na plecach i wycigamy rce swobodnie wzdu tuowia tak jednak, by nie dotykay
ciaa. Donie swobodnie spoczywaj na materacu, wntrzami do dou. Nogi s wyprostowane i lekko
rozstawione, tak by odlego midzy stopami wynosia mniej wicej 30 cm . Pozwalamy, by w tej pozycji
ciao odpryo si i zwiotczao.
Gow ukadamy wygodnie i leymy najpierw z otwartymi oczami. Rozlunieni spogldamy w mrok
ciemnego pokoju, nie wpatrujc si w aden okrelony punkt. Gdy oczy przestan si porusza powieki bd
zapewne jeszcze przez chwil mruga. W niczym nie przeszkadza to jednak rozlunionym miniom ocznym.
.Myleniu zawsze towarzysz ruchy gaek ocznych. Po rozlunieniu mini sterujcych ruchami gaek
ocznych i powiek spowalniamy proces mylenia, skutkiem czego rozlunienie ulega pogbieniu. Ostateczn
konsekwencj penego rozlunienia mini ocznych i innych czci ciaa jest zapadnicie w naturalny,
spokojny i odwieajcy sen.

Podczas snu na powrt adujemy baterie, ktre stopniowo oprnialimy w czasie dnia. Wanym czynnikiem jest w
tym wypadku waciwy materac. Powinnimy spa na nim, a nie w nim!

Przy penym rozlunieniu podczas snu dochodzi do mimowolnych ruchw gaek ocznych, jak rwnie
napinania si i rozluniania mini - nie tylko ocznych. Dzieje si to w sposb naturalny, bez adnego
przymusu i nie wybija te ze snu. W nocy oczy poruszaj si rytmicznie w oczodoach, raz sabiej raz silniej,
w zalenoci od fazy snu. (Najsilniej w fazie REM, podczas ktrej intensywnie przeywamy marzenia senne.)
Przy wybudzaniu si ze snu powinnimy mie przyjemne odczucia zwizane z oczami. Oczy powinny by
silne i klarowne. Jeli tak nie jest, jeli odczuwamy jaki dyskomfort zwizany z oczami, wzgldnie oczy
wygldaj na zmczone, to znaczy, e do penego odprenia nie doszo - zatem nie mona te mwi o
penym wypoczynku. Czasami zdarza si, e czowiek mimowolnie przez sen wgapia si w okrelony punkt,
kurczowo utrzymujc oczy w jednej pozycji.
O ile jest to nawykowe, to moemy doprowadzi do powanych uszkodze, bowiem nadmierne i stae
obcienie tego rodzaju moe doprowadzi nawet do jaskry.
Jeli oczy nie mog si podczas snu odpry, to jest to niechybn oznak chronicznej nerwowoci i
przemczenia, wzgldnie niemonoci oderwania si od drczcych problemw dziennych. Czytanie
bezporednio przed snem nie jest w tym wypadku pomocne, nie mwic ju o czytaniu po to, by zasn.
Minie oczne s najprawdopodobniej i tak przemczone po caym dniu a czytanie potguje jeszcze to zmczenie, zwikszajc ich napicie czy te tylko nie dopuszczajc do rozlunienia. By pozby si tych wielce
szkodliwych napi nie wystarczy po prostu zamkn oczu. Musimy nauczy si wiadomego odprania
twarzy i oczu. Zaczynamy przy tym od jzyka i mini szczkowych. U wikszoci ludzi na twarzach
pojawia si wtedy lekki umiech. Pozwlmy, by odprenie to powdrowao po obu bokach twarzy ku grze,
najpierw przez skronie i czoo, nastpnie wok oczu i wreszcie w ich gb. Mog wtedy pojawi si rozmaite
odruchy, najczciej mruganie oczami, wzgldnie silniejsze ich zaciskanie. Nie naley ich tumi, jednak
zaraz potem trzeba oczy szeroko otworzy, a nastpnie wszystkie minie jeszcze raz wiadomie rozluni wtedy powieki agodnie si zamkn
Stopniowe rozlunianie mini, od jzyka a po oczy powtarzamy, a do chwili gdy poczujemy, e wszystkie
s mikkie i odprone. Gowa porusza si od czasu do czasu, moszczc si wygodniej na poduszce. Przed
sob widzimy mikk, rozpywajc si ciemno ... i zapadamy w regenerujcy sen.

Rozdzia 6

TRENING MINI OCZNYCH

Nastpne wiczenia przeznaczone s dla wzmocnienia i poprawienia wydolnoci wzroku. S one istotnym
skadnikiem naturalnego programu wspierania funkcji oczu. Jednak nie naley polega wycznie na nich,
bowiem wszystko, co suy poprawie oglnego stanu zdrowia, suy rwnie oczom. Powinnimy zatem
intensywnie trenowa cae ciao - a do uzyskania moliwej do zaakceptowania formy, fizycznej i
psychicznej.
Jak ju wspomniano dobre efekty uzyskuje si dziki pywaniu, czy tak banalnej, acz przyjemnej, aktywnoci
fizycznej, jak s wawe spacery.
A wic do dziea!

Chd niedwiedzia
wiczenie to wpywa na gibko, zarwno mini ocznych, jak i caego ciaa. Wykonujemy je rano, po
przebudzeniu i powtarzamy wieczorem, przed udaniem si na spoczynek.
Jest to wiczenie tak proste, e wikszoci trudno bdzie uwierzy, e dziki niemu mona osign
jakiekolwiek efekty! A mimo to jest to jedno z naj korzystniej wpywajcych wicze rozluniajcych, jakie
dotychczas wymylono. Dziki regularnemu powtarzaniu uzyskuje si odprenie mini oczu, krgosupa i
mini plecw oraz oglne odprenie psychiczne. Kierujc si instrukcj koncentrujemy ducha na jednej
jedynej czynnoci - a jest to podstaw kadej techniki relaksacyjnej.
Kady widzia chyba kiedy niedwiedzie i inne zwierzta, ktre rytmicznie przemierzaj swe klatki w Zoo.
Robi to ponure wraenie, utosamiane po czci z chorob sieroc, po czci z brakiem przestrzeni, jednak
nie jest to oznak niepokoju, lecz prb zachowania odprenia w tak stresujcej sytuacji, w jakiej si
znajduj. Moemy je zatem naladowa.
Stajemy wyprostowani, w lekkim rozkroku i dokadnie tak jak niedwied, zaczynamy rytmicznie koysa si
na boki. Caym ciaem, cznie z oczami, najpierw w jedn stron, potem w drug, nie wypadajc z rytmu.
Moemy dopomc sobie nucc pod nosem delikatnego walca. Ciar ciaa przenosimy z nogi na nog. Oczy
skierowane s w dal, ale nie w jaki okrelony punkt, lecz po prostu w kierunku, jaki wskazuje nos.
Wszystkie znajdujce si w polu widzenia przedmioty przesuwaj si przed nami, niczym prty
niedwiedziej klatki - widzimy, jak agodnie przepywaj nam przed oczami. Nie powstrzymujemy si przed
ledzeniem ich wzrokiem, bowiem efektem bdzie zatrzymanie si i odczucie lekkich zawrotw gowy.
Celem wiczenia jest zwikszenie motoryki oka a dodatkowymi korzyciami uwraliwienie wszystkich
czci siatkwki oraz lepsze ukrwienie oczu, szyi i krgosupa.
Koyszemy si z boku na bok najpierw po dwadziecia razy, pniej przeduamy do pidziesiciu, dodajc
co dwa - trzy dni od dwch do czterech wahni.

Minie oczne - cztery specjalne wiczenia

wiczenia te wzmacniaj sze niewielkich ale bardzo silnych i wydajnych mini, ktrych jedynym celem
jest poruszanie gak oczn.
Stajemy w pozycji wyprostowanej, ale odpronej. Odpowiednia postawa jest warunkiem skutecznoci tych
wicze. Patrzymy przed siebie, zawsze w tym samym kierunku.

Minie poruszajce gak oczn

1.Patrzymy na sufit, bez poruszenia ciaa czy gowy, nastpnie wzrok kierujemy na podog. Nie spieszymy
si przy tym, ca prac zwalajc na minie oczne. Powtarzamy dziesi razy.
2.Nadal nie poruszajc ciaem ani gow przemieszczamy wzrok z jednej strony na drug, a do kraca
moliwoci. Staramy si przy tym, by ruch oczu odbywa si wycznie w poziomie. Powtarzamy
dziesiciokrotnie.
3.Utrzymujc nieruchomy tuw i gow patrzymy w prawy grny rg pokoju, nastpnie przenosimy wzrok
w rg lewy dolny. Potem spojrzenie przenosimy z powrotem w prawy grny rg. Powtarzamy dziesi razy.
wiczenie to wymusza na miniach ocznych cik prac, wzmacniajc je jednak niepomiernie.
4.Wyobraamy sobie, e przed nami stoi wielka opona od ciarwki. Oczy ledz jej kolisty obrys, najpierw
od dou do gry, potem od gry do dou. wiczenie to naley wykona dziesi razy w kadym kierunku, a
wic cznie dwudziestokrotnie. Nie ruszamy przy tym gow, po obrysie opony wdruj wycznie oczy.
wiczenie to wyrabia wszystkie sze mini.

Mruganie
Po czterech podstawowych wiczeniach

naley skupi si na nastpnym, polegajcym na silnym mruganiu. Wyrabia

to silne oczy, poniewa sprzyja nie tylko ukrwieniu ale i waciwemu nawileniu ich powierzchni.
Zaciskamy mocno oczy, tak silnie, jak tylko potrafimy, nastpnie otwieramy je jak najszerzej, powtarzajc
cykl dziesiciokrotnie. Oddychamy przy tym gboko i z krtkimi przerwami ponawiamy poszczeglne
cykle, rwnie dziesiciokrotnie. cznie jest to zatem sto penych cykli, obejmujcych sto zacini i sto
otwar oczu.

wiczenia a rytm
wiczenia nie mog by mordg - powinny uskrzydla wzrok. Najlepiej osign to wprowadzajc do
wszystkich wicze odpowiadajcy nam rytm. Osobicie wicz przy spokojnej, odprajcej muzyce i
uwaam, e jest to doskonae rozwizanie. Niewane przy tym, czy nastawimy radio na ulubion stacj,
wczymy kaset, kompakt, czy te sami podpiewywa bdziemy ulubione melodie. Wane, by miay w
miar spokojny, ale czytelny rytm, nie gubicy si w wyciszeniach i gwatownych crescendach.
Przedstawione tu wiczenia powinny trwa od pitnastu do dwudziestu minut i jeli wykonywa bdziemy je
rano, to dzie (i prac) rozpoczniemy z byszczcymi, tryskajcymi energi oczyma. "Chd niedwiedzia"
naley jeszcze raz powtrzy wieczorem, dla zyskania penego odprenia i w efekcie - zdrowego snu.

Nigdy nie jest za pno, by doj do formy, jednak wymaga to codziennego, upartego trenowania.
Thomas K. Cureton

"Krojenie ciasta"
Jest to odprajce, a zarazem wzmacniajce oczy wiczenie, ktre mona wykonywa w kadej chwili i w
kadej pozycji, stojc, siedzc czy lec. Moemy je wykorzysta jako "przerw dla wzroku" w trakcie lub po
obciajcych je czynnociach (niewane, czy byo to szycie, czy dusze prowadzenie samochodu), lub te,
jeli chcemy odpry oczy przed drzemk, czy udaniem si na nocny spoczynek.
Zamykamy oczy i wyobraamy sobie koo, ktre jak ciasto, zostao podzielone na osiem czci:

Kroimy to ciasto w mylach, z zamknitymi oczami. Zaczynamy od rodka, nastpnie wiedziemy wzrokiem

do gry, po uku
prawo, a potem z powrotem do rodka. Wycilimy pierwszy kawaek. Kierujemy si w
prawo i wycinamy nastpny, postpujc w ten sposb, a do pokrojenia caego ciasta - wzrok mamy wtedy w
pozycji wyjciowej, czyli w samym jego rodku. Pozwalamy oczom chwil odpocz, po czym to samo
ciasto kroimy dokadnie w ten sam sposb, ale z prawa na lewo.
Na koniec mocno zaciskamy oczy i szeroko je otwieramy.
Prawda, e lepiej?
Nawet jednokrotne wykonanie tego wiczenia jest dla wzroku regenerujc przerw. Jeli przerwa ma by
dusza, wzgldnie jeli wiczenie wykonujemy przed snem, moemy kroi ciasto znacznie duej, na
przykad do chwili, gdy zniknie odruch mrugania - zapadniemy wtedy w sen. Jeli jednak jeszcze siedzimy
przy biurku, to dokadnie w tym momencie naley wzi kilka gbokich oddechw, przecign si mocno i
z cakowicie odwieonym wzrokiem powrci do pracy.

Sowo o ortooptyce
W celu korygowania powanych niedomogw mini ocznych - na przykad zezowania - stosunkowo nowy
dzia okulistyki, ortooptyka, opracowa cay szereg terapeutycznych wicze. Przy wykonywaniu niektrych
z nich stosuje si aparatur optyczn, jak na przykad stereoskopy (w celu wywiczenia widzenia
przestrzennego) lub amblioskopy (leczenie osabionego wzroku), jednak istniej rwnie proste, a mimo to
bardzo efektywne wiczenia, nie wymagajce jakiejkolwiek aparatury. Ortooptyka okazaa si pomocna przy
okrelonych wadach, polegajcych przede wszystkim na nieprawidowym ogniskowaniu wiata (gwnie w
kierunku krtkowzrocznoci), pogarszanym nastpnie przez niedostateczne uywanie jednego oka (Oko
widzce nieprawidowo "rozleniwia si", pozostawiajc wiksz cz pracy oku zdrowemu).
By zachowa zasad fair play, naley wspomnie, e badania ortooptyczne pobudzone zostay na pocztku
XX wieku, przede wszystkim po pierwszej wojnie wiatowej przez dr W. H. Batesa. Bates by okulist i
pionierem w stosowaniu korekcyjnych wicze wzroku bez wykorzystywania jakiejkolwiek aparatury.
Niestety, w swoich koncepcjach i publikacjach poszed za daleko, ogaszajc swe metody leczenia za
panaceum przeciwko wszelkim problemom okulistycznym. Twierdzi, e wszystkie wady wzroku
sprowadzaj si do przemczenia fizycznego, emocjonalnego lub duchowego i e w zwizku z tym wyleczy
mona je za pomoc specjalnych programw relaksacyjnych. By to zarazem pocztek nauki o "widzeniu bez
okularw".
Wprawdzie Bates znalaz cay szereg zwolennikw - ma ich zreszt po dzi dzie - jednak okulici potpili
go za zaprzeczanie moliwym do jednoznacznego udowodnienia faktom fizjologicznym. Mimo to jego zapa,
oraz konieczno udowodnienia tez przeciwnych byy bodcem do przeprowadzenia bardzo powanych,
zakrojonych na szerok skal bada. W. ich efekcie stwierdzono, e przeprowadzanie odpowiednio
dobranych wicze gaek ocznych korzystnie wpywa na wady wzroku powodowane czynnociowymi
zaburzeniami mini ocznych. Proste "wiczenie z owkiem" jakie okulici czsto zalecaj w celu usunicia
okrelonego sposobu zezowania, jest ewidentnie zasug Btesa.
Rwnie okoliczno, e metoda Batesa najwyraniej bya w stanie dopomaga przy takich mechanicznych
defektach jak krtkowzroczno, dalekowzroczno czy astygmatyzm pobudzia naukowcw do bada,
majcych na celu stwierdzenie, ktre z fizjologicznych i psychologicznych uwarunkowa wywouj objawy
zblione lub takie same co wspomniane defekty. Prawidowe zdiagnozowanie tych pozornych defektw
tumaczy, dlaczego Bates doszed do wniosku, e udao mu si odkry metod - panaceum na wszystkie
okulistyczne bolczki. Okulistyka zrobia dziki temu wielkie postpy, ku korzyci pacjentw, ktrych
dolegliwoci zwizane ze wzrokiem mona obecnie ocenia z duo wiksz pewnoci. I czsto dowiaduj
si, e wcale nie musz nosi okularw czy soczewek kontaktowych a po prostu potrzebuj lepszego
odywania si i niekiedy pomocy innych lekarzy specjalistw - w tym rwnie psychologw czy
psychiatrw.

Pokarm dla ducha

Ze wiatem najbliej spokrewnione s owoce. Soce nieustannie napenia je swoim blaskiem
tote jest to najlepszy pokarm, by czowiek zachowa swe ciao i dusz.
A.Bronson Alcott

Owoce s najczystszym pokarmem, po nich nastpuj zboa i warzywa. Wszyscy wielcy

duchem poeci niemal cakowicie unikali misa. Przede wszystkim kapan, piszc kazanie
powinien powstrzyma si od jego spoywania. Im mniej misa, tym lepsze kazanie.
A.Bronson Alcott

Czsto oszczdza si w zym miejscu: ci, za ubodzy, by kupowa sezonowe owoce

i warzywa maj jednak przez cay rok ciasta i przetwory z octu. Nie sta ich na
pomaracze, ale mog kadego dnia pi kaw i herbat.
Health Calendar

Ludzi, ktrych w redniowieczu utrzymywa przy yciu pomie nauki i pobonoci byli
w wikszoci wegetarianami.
Sir William Axton

Sowite pokarmy to te, ktre zawieraj obfito potencjalnej energii. Jeli wszystkie rodziny
potrafilibymy nakoni do zastpienia przemysowego cukru, ciast i tortw z biaej mki,
sodyczy i innych smakoykw, ktrymi napycha si dzieci, zwykymi jabkami, to rokroczne
koszty, ponoszone z tytuu chorb obniyyby si do tego stopnia, e kade gospodarstwo
domowe mogoby zaoy sobie penosezonowy zapas tych smakowitych owocw.
Jeli chcemy by zdrowi musimy dostatecznie wiczy ciao chodzeniem, bieganiem,
gbokim oddechem, waciw postaw itd. oraz mdrze - to znaczy naturalnie - odywia
si. Efektem jest ycie pene radoci i szczcia.
Paul C. Bragg

Statystyki udowadniaj, e czstotliwo chronicznych schorze ronie w zastraszajcym

tempie, i e cierpi na nie ludzie coraz modsi. Czas by powszechnie uzna fakt, e za ten
stan rzeczy odpowiedzialne jest przede wszystkim nasze odywianie si i e najwikszymi
winowajcami s cukier, kawa, sl oraz przetworzona przemysowo i naszpikowana
chemikaliami ywno jak rwnie powszechny niedobr ruchu.
Najlepszym niadaniem jest niadanie najlejsze.
Oswald

ROZDZIA 7

ODPOWIEDNIO NAKARMI OCZY

W wyniku odczytania jednego ze staroegipskich papirusw okazao si, e ju na 1 500 lat przed Chrystusem
"kurz lepot", czyli niedowidzenie noc traktowano jako chorob niedoboru i leczono diet z wtrbek.
Okoo tysica lat pniej "ojciec medycyny" - Hipokrates stosowa dokadnie takie same sposoby. Jednak
przeszo jeszcze okoo 2 400 lat nim odkryto tajemniczy skadnik wtroby, ktry leczy "kurz lepot" witamin A.
Obecnie niedobr skadnikw odywczych, przede wszystkim witaminy A uchodzi za naj czstsz przyczyn
zaburze, maskujcych si pod przykrywk dolegliwoci wzroku. Dlatego wanie waciwe odywianie si
jest tak istotne dla oczu.

Jeste tym, co jesz

Zdrowe ciao jest bardzo sprawnym laboratorium. Jeli nie jest uszkodzone i dysponuje odpowiednimi
surowcami jest w stanie wyksztaca siln tkank i zbudowa skuteczn obron przed wikszoci bakterii,
wirusw i innych wpyww zewntrznych.
Badania naukowe udowadniaj, e kada komrka ludzkiego ciaa mniej wicej w cigu jedenastu miesicy
zostaje zastpiona now. Jednak odnowa taka nie jest moliwa bez odpowiednich surowcw. O surowiec ten
musimy sami zadba. Jest to bowiem nic innego jak pokarm - dobry, naturalny i przyswajalny.
Kim jestemy dzi, kim bdziemy jutro, za tydzie, w przyszym miesicu czy za dziesi lat zaley zatem od
tego, co zjadamy! Cielenie jestemy przetworzon sum pokarmw, jakie przyjmujemy. Jak si czujemy, jak
wygldamy i w jaki sposb znosimy ciar mijajcych lat - wszystko to zaley od tego, w jaki sposb
odywiamy swe ciao.
Kada cz ciaa powstaje z pokarmw jakie spoywamy.
A oczy odzwierciedlaj zdrowie caego ciaa. Spjrzmy zatem w lustro i zastanwmy si, co mwi!
Czy iskrz si modzieczoci i byszcz dobrym samopoczuciem? Czy te s matowe, zmczone i
przedwczenie podstarzae?
Wiek nie ma nic wsplnego z pogarszaniem si wzroku chyba, e przeyte dotychczas lata spdzilimy
hodujc niedobory witaminowe i haniebnie naduywajc oczu. Za pogarszajcy si wzrok jestemy zawsze
sami odpowiedzialni a nie mijajce lata.
Jednak nic straconego, bowiem oczy dysponuj wrcz fenomenaln zdolnoci do regeneracji i
samoczynnego naprawiania si. Wystarczy zapewni im waciwe skadniki odywcze, a same si wylecz.
Widziaam wielu ludzi, ktrzy w wieku 60., 70. Czy 80 lat odrzucali swe okulary po zreformowaniu
dotychczasowego trybu ycia i sposobu odywiania si. Widziaam te ludzi, ktrzy byli na p niewidomi, a
jednak udao im si odzyska modzieczy wzrok.
Dajmy zatem oczom pokarmy, jakich potrzebuj i przeyjemy zadziwiajce przemiany. Gwarantuj, e blask
modoci rycho zagoci w oczach, niezalenie od wieku.

Czego unika ...

Moemy mie byszczce, promienne i mode oczy, nie osigajc jednak odpowiedniej ostroci (6/6), jeli
spoywa bdziemy pokarmy rafinowane, martwe, pozbawione witamin i zwizkw mineralnych. Alkohol,
kawa, herbata, cukier i biaa mka, utwardzane tuszcze, jak rwnie wszelka ywno przetworzona,
naszpikowana chemicznymi konserwantami i zwizkami "uszlachetniajcymi" po prostu rabuj oczom si i
witalno.
Wikszo z nas zna chyba podkrone, podsinione i podbiegnite krwi oczy po naduyciu alkoholu. Jednak
rwnie tyto, kawa i herbata s uywkami niekorzystnie wpywajcymi na wzrok. A o ludziach
przyjmujcych za duo skoncentrowanych, rafinowanych sodyczy mona powiedzie, e id "w cug" z
cukrem. Sprawdmy ktrego poranka, jak wygldaj oczy, gdy w dniu poprzednim objadalimy si
sodyczami, ciastami, lodami czy opijalimy col lub innymi sodzonymi lemoniadami! Ich wygld wiadczy
o tym, e cukier odcign z nerww wzrokowych za duo witamin z grupy B.
Dr H. H. Tumer, amerykaski okulista, twierdzi, e nasycone dwutlenkiem wgla napoje mona traktowa
jako jedn z waniejszych przyczyn problemw ze wzrokiem. Zgodnie z jego stwierdzeniami wybujaa
konsumpcja napojw tego typu prowadzi do gromadzenia si wody w biaych tkankach oczu jak rwnie do
zawania i zatorw naczy krwiononych. Skutkiem jest obnianie si ostroci wzroku i inne zaburzenia.
Uwaga rodzice i modzi czytelnicy! Zwyczajowy sposb odywiania si wspczesnej modziey - niestety
kopiowany na caym wiecie - jest powanym dugiem zaciganym na poczet wzroku. "Martwe pokarmy"
zawierajce zwizki konserwujce powoduj przedwczesne starzenie si oczu. Chemikalia te wprawdzie
wyduaj czas przydatnoci pokarmw, skracaj jednak ycie!
I znw biay cukier jest jednym z gwnych sprawcw. Dr Jin Otsuka, profesor okulistyki Uniwersytetu
Tokijskiego i dr William Ludlam z optometrycznego orodka w Nowym Jorku niezalenie od siebie
stwierdzili, e fabryczny cukier jest gwn przyczyn znacznego nasilania si przypadkw krtkowzrocznoci u dzieci i dorosych. Cukier wypukuje wap z organizmu - a jest to pierwiastek bardzo wany
dla zdrowia oczu (do tematu tego jeszcze wrcimy).

ywe pokarmy - ywy wzrok

Powinnimy wyrzuci z jadospisu martwe pokarmy. Jeli chcemy mie zdrowe ciao i zdrowe oczy musimy
je produkty naturalne, mniej wicej w nastpujcych proporcjach:

trzy pite wieych owocw i warzyw, surowych lub agodnie podduszonych

jedna pita naturalnego biaka, zwierzcego lub rolinnego

jedna pita naturalnego tuszczu, cukru i skrobi

Jest to oczywicie tylko zarys, bowiem wgbianie si w problemy dietetyczne przekracza nieco ramy
niniejszego poradnika. Istniej jednak godne polecenia ksiki, zawierajce zarwno stron teoretyczn jak i
liczne smakowite przepisy, zarwno dla wegetarian jak i zdecydowanych misolubw.
Jeli chodzi o wzrok, to szczeglne znaczenie maj witaminy, zwizki mineralne oraz inne zwizki, ktrym
przyjrzymy si bliej.

Siatkwka i rogwka potrzebuj witaminy A

Jak ju wspomniano, kurza lepota jest najczstszym objawem niedoboru witaminy A. W miar wczesnym
sygnaem ostrzegawczym, ktrego nie naley lekceway jest osabianie si wydolnoci wzroku o zmierzchu.
Witamina A jest koniecznym skadnikiem znajdujcego si w siatkwce ciaka purpurowego. Jej podstawow

funkcj jest przyczynianie si do zamiany promieni wiata na impulsy nerwowe, ktre mzg nastpnie
przeksztaca na obrazy.
Ponadto niedobr witaminy A bardzo niekorzystnie dziaa na rogwk, prowadzc do takich zmian
degeneracyjnych jak rozmikczanie, wysychanie czy powstawanie owrzodze.
Jak istotna jest rola witaminy A w syntezie biaka (organizm musi wszak przetworzy biako obce na wasn
tkank) w dramatyczny sposb pokazao w ostatnich latach zaopatrywanie w ywno godujcych w
strefach klsk ywioowych. W rejony dotknite godem wysya si rutynowo biako, przede wszystkim w
postaci mleka w proszku. I okazao si, e najwyraniej niedobr biaka u godujcych powizany jest z
niedoborem witaminy A. w bardzo wany zwizek odkry dr G. Edwin Bunce, biochemik pracujcy w
jednym z wirginijskich instytutw naukowych w trakcie bada nad "lepot mleczn", ktra pojawia si w
jednym z godujcych regionw Brazylii, po tym, jak rozdzielono tam mleko w proszku. Dr Bunce wskaza
na to, e sproszkowane mleko pozbawiono czci tuszczu, w ktrym zawarta jest witamina A, a to w celu
zwikszenia udziau biaka. Jednak nagle zwikszona poda biaka rycho wywoaa u godujcych dzieci
niedobr witaminy A. Skutkiem bya istna epidemia schorze zwizanych z oczami (wysychanie gruczow
zowych, przesuszona lub owrzodzona rogwka).
Kolejne badania, prowadzone w biochemicznych laboratoriach na caym wiecie jednoznacznie wykazay
trafno wnioskw dr Buncea. Obecnie wszyscy lekarze wiedz doskonale, e przy braku witaminy A
organizm nie jest w stanie przyswaja biaka.
Wprawdzie pierwszym znanym rdem witaminy A bya wtroba, jednak obecnie kojarzy si ten zwizek
raczej z karotenem, naturalnym, tym barwnikiem, zawartym midzy innymi w marchwi i brzoskwiniach.
Zawieraj j te zielone warzywa liciaste: szpinak, licie gorczycy i pietruszki. Kolejne rda witaminy A to
pomidory, pataty, pestki sonecznika, drode piwne, owoce morza i tran.
W celu chronienia wzroku odpowiednimi ilociami witaminy A naley codziennie spoywa kilka z
wymienionych produktw. Dzienne zapotrzebowanie na ten zwizek wynosi okoo 5 000 i.e.. (jednostek
midzynarodowych). Organizm magazynuje witamin A, ktra w wikszych ni to konieczne ilociach moe
powodowa pewne problemy zdrowotne, tote nie powinno si przyjmowa jej wicej - chyba, e na wyrane
zalecenie lekarza.

Kompleks witamin B dla nerww wzrokowych

Wikszo ludzi wie, e nerw wzrokowy jest jednym z nerww mzgowych. Jednak mao kto zdaje sobie
spraw, e oczy bezporednio lub porednio uywaj od omiu do dwunastu nerww mzgowych.

Siatkwka zawiera wysoce wyspecjalizowane komrki nerwowe, ktre poprzez nerw wzrokowy
odbieraj impulsy wietlne i kieruj je dalej po przeksztaceniu w skomplikowany kod, odczytywany
nastpnie przez znajdujcy si w mzgu orodek wzroku - narzd, w ktrym odbywa si zasadniczy proces
"widzenia".
Ponadto sie nerww steruje ruchami oczu i powiek, rozszerzaniem si i zwaniem soczewki i renicy, jak
rwnie wydzielaniem ez i emitowaniem sygnaw ostrzegawczych w postaci blu, na przykad przy
podranieniach i mechanicznych urazach.
Taka koncentracja nerww i ich energii w oczach oraz bezporedni niemal kontakt z mzgiem s przyczyn
tego, e tak wiele fizycznych i duchowych dolegliwoci si na nich odbija. Dlatego te odczuwane w oczach
ble kosztuj nas tyle energii. Zdrowie oczu i centralnego systemu nerwowego s ze sob cile powizane.
Witaminy z grupy B to pokarm dla nerww. Ich obecno jest nieodzownym warunkiem zdrowego i w peni
sprawnego systemu nerwowego. Kady zwizek z tego kompleksu ma dla wzroku okrelone, niepowtarzalne
znaczenie.

Witamina B1 poprawia si wzroku

Witaminy B1 (tiaminy) potrzebujemy wicej ni tylko "dostatecznej" iloci - jest to bowiem zwizek
nieodzowny dla funkcjonowania systemu nerwowego, jak rwnie dla samego procesu widzenia. Niedobr
tiaminy uchodzi za podstawow przyczyn powodowanego bdnym odywianiem si osabiania wzroku.
Codzienne minimalne zapotrzebowanie wynosi okoo 15 miligramw, mona je jednak bez problemu
zwikszy a do 300 mg.
Najlepsze rda witaminy B1 to orzechy arachidowe, ziarno pene (szczeglnie yto i kukurydza), kieki
pszenne, drode piwne, nieuskany ry i naturalny mid. Zawiera j rwnie mleko i niemal wszystkie
warzywa.

Witamina B2 przeciwko wiatowstrtowi

wiatowstrt, czyli fotofobia jest najbardziej uderzajcym symptomem niedoboru witaminy B2. Rwnolegle
(cho nie zawsze) pojawia si pieczenie oczu i powiek oraz przekrwienie gaek ocznych.
Witamina B2 (ryboflawina) pomaga komrkom mikkiej tkanki ocznej w dokonywaniu wymiany gazowej,
czyli po prostu w oddychaniu. Kolejnym jej zadaniem jest wspdziaanie przy zamianie cukru w energi,
konieczn dla sprawnego funkcjonowania mini ocznych. Minimalne zapotrzebowanie na ten zwizek
wynosi okoo 5 mg za dzienna dawka moe wzrosn do okoo 50 - 300 mg.
Ryboflawin zawieraj podroby (wtrbki, nerki), ser oraz produkty bdce rwnie rdem witaminy Bl.

Witamina B6 odpra oczy

Witamina B6 (pyridoksyna) jest naturalnym i skutecznym rodkiem uspokajajcym. Przy niedoborze tego
zwizku oczy s napite i chronicznie zmczone - niekiedy do tego stopnia, e samoistnie dochodzi do
uszkodze mechanicznych. Typowymi objawami dla niedoboru pyridoksyny s rwnie rozmaite tiki, drenie
powiek i inne symptomy nerwowego napicia.
Minimalne dzienne zapotrzebowanie na ten zwizek wynosi 2 mg, a zwiksza mona je w granicach od 50
do 300 mg.

Witamina PP - czynnik konieczny

Niacyna, czyli witamina PP najbardziej znana jest chorym na nalec obecnie do rzadkoci pelagr
(wywoywany awitaminoz tzw. rumie lombardzki), jednak jest to zwizek konieczny rwnie dla ludzi 100
procentowo zdrowych - dla zachowania zdrowych oczu i dobrego wzroku. Jej niedobr prowadzi do
podwjnego widzenia, do stanw zapalnych powiek, jak rwnie do erozji wierzchnich warstw tkanki ocznej
i zmtnienia rogwki.
Dzienne zapotrzebowanie oscyluje wok 20 mg i zwikszenie tej dawki, np. przez przyjmowanie preparatw
witaminowych powinno mie miejsce wycznie na wyrane zalecenie lekarza. Rwnowaga jest w tym
wypadku bardzo istotna, bowiem nadmiar niacyny moe przynie wicej szkody ni poytku.
Witamin t zawieraj pene ziarna zb (przede wszystkim kukurydza, pszenica, ry i jczmie) oraz kieki
pszenne, zielony groszek i rne odmiany fasoli. Gdy pokarmy te wchodz w skad codziennych posikw, to
zapotrzebowanie na niacyn jest na og w dostatecznym stopniu pokrywane.

Witamina B12 utrzymuje modo oczu

Witamina B12 (kobalamina) jest "wielk czerwon witamin potrzebn nam dla zapobiegania anemii,
bowiem ma swj udzia w produkcji i regeneracji czerwonych ciaek krwi. Mtne, wodniste, przedwczenie
postarzae oczy s do typowymi objawami niedoboru witaminy B12.

Ostrzeenie dla palcych: palenie tytoniu w kadej postaci prowadzi do szybkiego wyczerpywania
si rezerw tego zwizku Stopniowe pogarszanie si wzroku powodowane paleniem duych iloci
.

tytoniu wie si wanie z niedoborami witaminyB12.

Kobalamina skuteczna jest w tak maych dawkach, e jako jedyna witamina mierzona jest najczciej w
mikrogramach. Dzienne zapotrzebowanie na ten zwizek (minimalne) wynosi 5 mikrogramw, przy czym
dawk mona zwikszy pomidzy 50 a 500 mikrogramami.
Chcc mie silne, mode i byszczce oczy powinnimy codziennie je jeden z niej wymienionych
produktw: winogrona i naturalny sok winogronowy, zielon pietruszk, daktyle, tka kurze, suszone
liwki, morek jeyny i naturalny sok jeynowy oraz rzeuch

Witamina C zapobiega zamie

Bez pokrywania dziennego zapotrzebowania na witamin C (kwas askorbinowy) nie mona zachowa
silnego, modzieczego i nie mczcego si wzroku. Organizm potrzebuje tego zwizku do wytwarzania
kolagenu, bdcego spoiwem komrek. Bez niego zasklepianie si ran i regeneracja tkanek nie jest moliwa,
ponadto witamina ta zapobiega wylewom, bdcym nastpstwem pkania naczy krwiononych. Kwas
askorbinowy powoduje, e oczy staj si odporniejsze na mechaniczne uszkodzenia.
"Widzenie starcze" w wikszoci wypadkw wynika bezporednio z niedostatku witaminy C. Jej chroniczne
niedobory powoduj wiotczenie mini ocznych (i nie tylko) jak rwnie powstawanie zwyrodnie w tkance
ocznej.

Stenie witaminy C w soczewce oka jest zawsze bardzo wysokie a poniewa powstawanie zamy
coraz czciej wie si z niedoborem tego zwizku, mona domniemywa e substancja ta jest
konieczna dla zapobieenia zmianom zamowym. Caa przemiana materii zachodzca w soczewce zdana
jest na witamin C, bowiem zwizek ten zapobiega jej twardnieniu. Przy niedostatecznych ilociach tej
witaminy w polu widzenia pojawiaj si niewielkie plamki, okrelane czasami jako "muszki", podajce z
pewnym opnieniem za wzrokiem.
Minimalne dzienne zapotrzebowanie na witamin C wynosi 100 mg. Poniewa zwizek ten nie odkada si w
organizmie, mona dawk t zwikszy w granicach 500 -1000 mg, a nawet bardziej.
Organizm ani tego zwizku nie magazynuje, ani go nie wytwarza, tote codziennie przyjmowane pokarmy i
napoje powinny zawiera jego dostateczn ilo. W razie koniecznoci naley zapotrzebowanie uzupenia
preparatami witaminowymi lub kwasem askorbinowym w tabletkach, jest to bowiem witamina niezbdna dla
ycia.
Najlepszymi rdami naturalnej witaminy C s owoce cytrusowe, wszelkiego rodzaju jagody, wiee
ananasy, strki sodkiej (zielonej i czerwonej) papryki, kapusta, saata, groszek, cebula, owoce dzikiej ry,
pigwy itp.
Jest to zwizek wraliwy na ciepo i dziaanie tlenu, tote pokarmy te powinnimy spoywa wieo po
rozkrojeniu i koniecznie na surowo.

Witamina D przeciwko zamie i krtkowzrocznoci

Rwnie witamina D w istotny sposb przyczynia si do zapobiegania zamie. Jest to "witamina soca"
regulujca gospodark wapniem i fosforem. Zwizki obu mineraw wystpuj rwnie w oku i szczeglnie

tam musi istnie midzy nimi idealna rwnowaga. Do zamy moe na przykad do prowadzi stopniowe
twardnienie soczewki na skutek zwapnienia - do ktrego dochodzi w wyniku np. niedoboru fosforu.
Nawet niewielkie zmiany w soczewce mog w konsekwencji prowadzi do postpujcej krtkowzrocznoci.
Innym powodem moe by na przykad nadmierna elastyczno (zmikczenie) tylnej warstwy zewntrznej
oka, ktra nie powinna ulega odksztaceniom. Natomiast tkanka tworzca soczewk musi by elastyczna.
Witamina D peni rol regulatora w obu przypadkach.
Znany amerykaski okulista dr Alexander Knapp ju w marcu 1974 roku informowa Midzynarodow
Akademi Medycyny Zapobiegawczej w Waszyngtonie o swych sukcesach, wieczcych blisko
czterdziestoletni prac. Udao mu si w wielu wypadkw ustrzec zagroonych ociemnieniem pacjentw
przed utrat wzroku, przez wzbogacanie ich pokarmw dokadnie ustalonymi dawkami witaminy D i wapnia.
Zarwno w badaniach laboratoryjnych, jak i w testach klinicznych lekarz w udowodni, e wprowadzenie
odpowiednio wzbogaconej diety jest bardzo skuteczne w przypadku degeneracyjnych zmian rogwki,
krtkowzrocznoci, "kurzej lepoty" okrelonego typu (Retinitis pigmentosa ) i alergicznego zapalenia
spojwek.
Minimalne dzienne zapotrzebowanie na witamin D to okoo 400 i.e. Witamina D, podobnie jak witamina A
jest przez organizm magazynowana (obie s rozpuszczalne w tuszczu). Nie wolno zatem przyjmowa
wikszych jej iloci bez uprzedniego skonsultowania si z lekarzem.
Najwydajniejszym rdem witaminy D jest wiato soneczne (pod jego wpywem zwizek ten
syntetyzowany jest przez skr). Inne rda to tran, mleko, maso, nienasycone tuszcze i jajka.

Witamina E wyostrza wzrok

Witamina E (tokoferol) wspiera wchanianie tlenu, uatwiajc jego absorpcj i dalsz przemian we
wszystkich tkankach. Jest zatem oczywiste, e zwizek ten ma rwnie wpyw na utrzymanie sprawnoci
naszych oczu i wyostrzenie wzroku. Dzienne zapotrzebowanie wynosi okoo 100 i.e., mona jednak
przyjmowa dawki wiksze, a do 800 i.e.
Podstawowymi rdami witaminy E s zarodki pszenne i toczony z nich olej. Do znaczne iloci zawieraj
rwnie pene ziarna zb, zielone warzywa (liciaste) i podroby.

Witamina K zapobiega krwotokom

Witamina K "witamina przeciwkrwotoczna" wsppracuje cile z witamin C. Jej gwne zadania to
wspieranie krzepliwoci krwi i generalnie procesw powodujcych zasklepianie si ran. Przy odpowiedniej
jej poday gaki oczne chronione s przed mikrowylewami i regeneruj si szybciej po urazach
mechanicznych czy podranieniach.
Najwaniejsze rda witaminy K to szpinak, kapusta, kalafior, licie marchwi, pomidory i skrka
pomaraczowa.

Bioflawonoidy i rutyna na wzmocnienie naczy wosowatych

Siateczka naj drobniejszych naczy krwiononych - naczy wosowatych lub kapilar ma trudne zadanie :
musi dostarczy tlen i substancje odywcze do wszystkich mini, tkanek i nerww oczu, a nastpnie usun
z nich odpady, czyli produkty przemiany materii. cianki tych naczynek musz by gadkie i mocne by
mogy spenia swe funkcje i nie popka.
Wsparcia dostarczaj bioflawonoidy (zwane te witamin P) oraz rutyna. Rutyna jest pozbawionym smaku,
zielonotym proszkiem, wytwarzanym z lici gryki, ktry mona naby w aptekach lub sklepach ze zdrow
ywnoci.
Bioflawonoidy wystpuj przede wszystkim w biaej czci grejpfruta i innych cytrusw, czyli midzy

miszem a cienk skrk zewntrzn. Znajdziemy je ponadto w biaych gniazdach nasiennych zielonej
papryki i w niewielkich ilociach w innych warzywach i owocach.
Nie namawiam wprawdzie do jadania gniazd nasiennych papryki, jednak od czasu do czasu warto grubiej
obra pomaracz lub grejpfruta (cho te na og jadane s yeczk) by wzmocni cianki naczy
wosowatych, nie tylko w oczach, ale w caym ciele. Zwizki te sprzyjaj zaleczaniu wyleww podskrnych,
zapobiegaj krwotokom z nosa, nie mwic ju o tym, e za ich spraw moemy nie obawia si podbiegnitych krwi oczu i nieestetycznie popkanych "yek".
Saatki z grubiej obranych grejpfrutw i pomaraczy (z ktrych usuwamy tylko cienk zewntrzn warstw
skrki) to doskonay pomys na niadanie, kolacj, czy przeksk midzy posikami.

Dodatki witaminowe - tylko naturalne

Godnym najwyszej pochway jest denie do takiego zestawiania posikw, by przyjmowane pokarmy
zawieray odpowiednie iloci wszystkich potrzebnych zwizkw mineralnych i witamin. Niestety, nabycie
nadajcych si do tego celu, naturalnie uprawianych owocw i warzyw moe sprawia trudno, szczeglnie
w wielkich miastach. Przy nieodpowiedniej diecie prdzej czy pniej dochodzi do potgujcych si z
czasem niedoborw witamin. Wtedy trzeba przez pewien czas przyjmowa dodatkowo witaminy - a do
przywrcenia naturalnej rwnowagi.
W takich przypadkach zalecane s preparaty witaminowe, jednak trzeba by wybrednym przy ich wyborze:
wszelkie uzupenienia powinny by naturalne, czyli wytwarzane z owocw i warzyw uprawianych
biodynamicznie. Wprawdzie syntetyczne witaminy s kopiami naturalnych, jednak nie maj takiego samego
oddziaywania na nasze ciao jak "ywe" witaminy. Naturalne preparaty uzupeniajce mona naby obecnie
w wikszoci aptek i sklepw ze zdrow ywnoci.

Oczy potrzebuj organicznych zwizkw mineralnych

T sam zasad stosujemy wobec preparatw mineralnych i parafarmaceutykw kombinowanych,
zawierajcych zarwno witaminy jak i zwizki mineralne. Ludzki organizm (tak jak organizmy wszystkich
zwierzt) nie jest w stanie przyswaja nieorganicznych mineraw. Potrafi to tylko roliny. Pobieraj one
rozpuszczone w wodzie nieorganiczne zwizki i w procesie fotosyntezy przemieniaj w zwizki organiczne,
budujc wasne tkanki, ktre z kolei staj si pokarmem rolinoernych zwierzt.
Jeli odywiamy si w sposb naturalny, a wic "ywymi" pokarmami, to poda organicznie zwizanych
mineraw jest wystarczajca. Dla zdrowia oczu szczeglnie istotne s nastpujce pierwiastki:
Fosfor jest istotnym skadnikiem mzgu, nerww, oczu i szkieletu. Jak ju wspomniano, pod wpywem
witaminy D pierwiastek ten wie si z wapniem. Jego najwaniejsze rda to podroby (wtroba, nerki,
serce, odek, mdek, ozr i grasica (mleczko cielce), a dla wegetarian ogrki, zielony groszek, soja,
wszelkie odmiany warzyw liciastych (gwnie jarmu, licie gorczycy, szpinak i rzeucha) oraz orzechy, ser
i pene ziarno yta czy pszenicy. Pewne iloci fosforu zawieraj te otrby pszenne.
elazo to podstawowy skadnik hemoglobiny - skadnika krwi transportujcego tlen przez nasze ciao.
Niedobory elaza uwidaczniaj si szczeglnie przy anemii i jej pierwszych stadiach. Istotne rda elaza to
jajka, wszelkiego rodzaju orzechy, szpinak, szczypior, jajka, podroby, baranina jak rwnie pene ziarno zb,
daktyle, rodzynki i suszone liwki.
Jod to pierwiastek ladowy bardzo istotny z punktu widzenia zdrowych oczu, bowiem reguluje czynnoci
tarczycy. Niedoczynno tego organu moe doprowadzi do mimowolnych ruchw bocznych oczu
(plsawka), jak rwnie do zmtnienia soczewki i obrzknitych powiek. Z kolei nadczynno moe
powodowa nieostre widzenie.

Najprostszym rdem jodu jest proszek z alg morskich, ktrym posypywa mona saatki, surwki czy patki
zboowe. Dalsze rda to owoce morza, ananasy, borwki, orzechy kokosowe i zielona saata.

Potas chroni mikkie tkanki oka

Potas jest pierwiastkiem koniecznym dla ycia - dla ycia wszystkich organizmw. Jest te czynnikiem
bardzo istotnym dla wzroku. Potas jest dla tkanek mikkich tym, czym wap dla koca - jest jego
najwaniejszym skadnikiem.
Potas chroni tkank mikk, z ktrej w wikszoci skadaj si oczy. Jego niedobr powoduje stwardnienie
gaek ocznych, ktre objawia si w postaci zmtniaych i przedwczenie postarzaych oczu.
Pierwiastek ten wystpuje obficie w jabkach, naturalnym occie jabkowym, jak rwnie w bananach i
miodzie.
Osobicie dbam o jego waciw ilo w sposb prosty: codziennie rano w szklance ciepej wody mieszam
yeczk naturalnego octu jabkowego z yeczk czystego miodu. Jest to mieszanka bardzo odwieajca i
pomaga stan na nogi (bez kopotw ze wzrokiem) nawet po wielogodzinnej nocnej pracy. Poza tym
mieszam ocet jabkowy z nienasyconymi olejami rolinnymi i doprawiam nimi surwki (ktre jem dwa razy
dziennie). Na deser spoywam wiee, duszone lub pieczone owoce, lekko osodzone miodem. Naprawd
mona je lekko i smacznie zaopatrujc przy tym oczy (i cay organizm) w tak istotny pierwiastek, jakim
jest potas!

Terapeutyczne oddziaywanie wapnia

Wap znany jest przede wszystkim jako gwny skadnik koca; ma jednak do spenienia rwnie inne
zadania. Pierwiastek ten koordynuje przyswajanie innych zwizkw mineralnych, jest konieczny przy
regeneracji i naprawie wszystkich tkanek, nie mwic ju o sterowaniu mimowolnymi skurczami mini
(pomylmy choby o sercu!). Dodatkowym zadaniem jest uspokajajcy wpyw na cay system nerwowy.
Powracajc jednak do oczu: wap tumi ich nadmierne mruganie i zawienie oraz wspiera procesy
regeneracyjne przy zapaleniach spojwek i wiatowstrcie. Jak ju wspomniano, nieodcznym towarzyszem
wapnia jest witamina D, ktra reguluje jego adaptacj w proces przemiany materii.
Podstawowe rda wapnia to pene mleko, sery, jajka i ryby, kolejne: orzechy, pestki sonecznika, ziarno
sezamowe, saata, karczochy, kapusta, rzepa, kalafior, ogrki, potrawy z mczki kukurydzianej lub owsianej,
pomaracze, figi, suszone liwki, rodzynki i daktyli.
Uwaga! Nigdy nie naley przyjmowa preparatw zawierajcych wap nieorganiczny, jak choby
osawionych tabletek "dolomitowych". Organizm, nie bdc w stanie ich przyswoi magazynuje je w
stawach, ciankach naczy krwiononych i w tkankach mikkich (np. w oczach). Zogi tego rodzaju
powoduj rzecz jasne zwapnienia ze wszystkimi tego konsekwencjami.
Jeli dodatkowe przyjmowanie preparatw wapiennych jest z jakiego powodu konieczne to powinna by to
naturalna mczka kostna, w formie proszku lub tabletek. Jest to naturalny, organicznie zwizany wap, ktry
organizm jest w stanie przyswoi i odpowiednio spoytkowa.

Biako wzmacnia oczy

Biako jest materiaem budowlanym, z jakiego skadaj si wszystkie istoty ywe - jest podstaw ycia. Bez
dostatecznej iloci biaka tkanka, z jakiej skadaj si oczy zaczyna si wyradza i wzrok stopniowo si
pogarsza. Biako to nie tylko element struktury wszystkich komrek, to rwnie materia konieczny dla
regeneracji i dokonywania biecych napraw. Jak ju wspomniano, przy syntezie biaka w ludzkim organizmie bardzo wan rol odgrywa witamina E.
Jedn pit codziennie przyjmowanych pokarmw powinno stanowi biako rolinne, zwierzce lub ich
kombinacje. Biako pochodzenia zwierzcego to jajka, mleko, ser, miso, drb i ryby. Jajka powinny by przy
tym wiee i zapodnione, przy czym, nawet przy wybujaym apetycie na w smakoyk naley ograniczy ich
spoywanie do dwch, gra czterech razy w tygodniu. Z misa, o ile to moliwe, powinno si raczej
zrezygnowa. Jeli jednak jestemy zadeklarowanym misoerc, to przynajmniej powinno to by miso

chude i poddane jak najmniejszej obrbce termicznej - takie jest najbardziej odywcze.
Mleko jest doskonaym pokarmem dla dzieci! Doroli nie s w stanie przyswoi wikszoci wystpujcych w
nim skadnikw, tote jego spoycie powinno by raczej okazjonalne. Znacznie lepiej jest je sery - przede
wszystkim twarogi i naturalne sery wdzone. Doskonaym rdami biaka s te ryby i drb, pod
warunkiem, e ich miso jest bez zarzutu, czyli nie obcione adnymi toksynami ani pozostaociami
intensywnej hodowli (przede wszystkim chodzi o antybiotyki i inne farmaceutyki, wczajc w to hormony).
Cieszy, e coraz wikszym popytem darzy si biako pochodzenia rolinnego. Najwiksze wzicie ma soja, a
zaraz po niej inne odmiany suszonych ziaren rolin strczkowych: Kidney, Lima, Ja, groch, soczewica,
cieciorka. W biako obfituje te lucerna, ktra jak na razie peni przede wszystkim rol paszy treciwej, cho
coraz czciej naby mona j w "normalnych" sklepach spoywczych.
Kolejnymi dobrymi rdami biaka s wszelkiego rodzaju orzechy i nasiona, nieutwardzane maso
arachidowe, inne odmiany mase orzechowych, awokado, kieki pszenne i drode piwne. Ziarno z penego
przemiau oraz produkowana z nich mka rwnie zawieraj pokane iloci biaka.
Przy zestawianiu sobie diety musimy zawsze mie na uwadze: ywe oczy potrzebuj ywych pokarmw!

________________________________________________________________________________

ROZDZIA 8

W ZDROWYM CIELE ZDROWE OCZY

Nigdy do powtarzania podstawowego faktu: zdrowie oczu cile wie si ze zdrowiem caego organizmu. Dlatego te chciaabym krtko uzupeni specyficzne zalecenia dotyczce zdrowia oczu o zalecenia
dotyczce pielgnowania zdrowia w ogle, przede wszystkim w kontekcie zasad majcych kapitalne
znaczenie dla dobrego wzroku.

Wane - regularne wydalanie

rdem blw gowy czsto bywaj nie oczy, a jelita. Gdy ciao nie jest w stanie kompletnie wydali
produktw odpadowych, krew wchania toksyny i rozprowadza je po caym organizmie, na czym najbardziej
cierpi tkanki najwraliwsze, na przykad mikkie tkanki oczne.
Rano, po przebudzeniu, a nastpnie mniej wicej w godzin po obiedzie i kolacji powinno dochodzi do
cakowitego oprnienia jelit. W zdrowym ciele wydalanie powinno by zatem rwnowane z
przyjmowaniem. I jeli odywiamy si waciwie i dostatecznie si ruszamy, to w rytm powinien ustawi si
samoistnie.
Nie naley jednak "leczy" zwiotczaych jelit lewatywami czy rodkami pobudzajcymi wyprnienia! Tego
rodzaju dziaania powinny nalee do wyjtkw, stosowanych na zalecenie lekarskie np. przed badaniami,
operacj czy przy okrelonych schorzeniach.
Przy nieregularnym, bd niedostatecznym stolcu powinno si stosowa metody wycznie naturalne,
polegajce na przykad na zmianie trybu ycia. Wykoncypowany przez natur sposb usuwania nieczystoci
jest bezbdny, pod warunkiem, e stworzymy mu moliwoci waciwego wykonywania zadanej mu pracy.

Rano, tu po przebudzeniu moemy na przykad wypi szklank ciepej wody z sokiem z poowy cytryny,
bd te "potasowy koktail", czyli yeczk octu jabkowego z yeczk naturalnego miodu, rozpuszczone w
szklance ciepej wody. Potem mona wykona kilka wicze rozluniajcych (na przykad "niedwiedzi
chd" opisany wczeniej). Rozluniamy si przy tym cakowicie. Nie powalamy napina si ani miniom,
ani psychice lkiem przed "niepowodzeniem w toalecie". Wtedy do gosu dojdzie natura i wyprnienia
przyjd bez trudu.
Posiek poranny powinno rozpoczyna si od wieych owocw lub wieo wyciskanego soku owocowego.
Cikie niadania s zdecydowanie niewskazane. Warto zadba o porcj przedpoudniowego ruchu, na
przykad pj na piechot do pracy, lub na zakupy, popracowa w ogrdku, umy wreszcie samochd czy
pomalowa pot...
Pierwszym daniem gwnego posiku (obiadu lub kolacji, w zalenoci od tego, jak mamy ustawiony dzie)
powinna by surwka. I naprawd nie trzeba wci zadowala si saa t czy pomidorami. Mona pogrzeba
troch w ksikach kucharskich i uruchomi wasn wyobrani Z dostpnych o kadej porze roku warzyw
mona sporzdzi urozmaicone smakowitoci, na przykad z zielonej saaty, szpinaku, marchwi, rzepy,
kapusty, selera, pietruszki, rzeuchy, czerwonych burakw, awokado, pomidorw, ogrkw - by wymieni
cho kilka. Do tego sporzdzamy dressing w postaci mieszanki soku cytrynowego z nienasyconym olejem
rolinnym, czy to sonecznikowym, rzepakowym czy te z oliwy.
Wstp do posiku w postaci surwki pobudza cay trakt pokarmowy, budzc te kubki smakowe i pobudzajc
produkcj sokw trawiennych (surwki obfituj w naturalne enzymy). Nie mwic ju o tym, e dostarczaj
bonnika, koniecznego dla normalnego funkcjonowania jelita grubego.
Codziennie trzeba te zje bogate w bonnik danie z duszonych warzyw, na przykad papryki, kabaczkw,
patisona czy dyni, wzgldnie mieszanki warzywnej.
Jedzmy zatem pokarmy naturalne, kierujc si przy ich zestawianiu wskazwkami zawartymi w sidmym
rozdziale. Rafinowane, przetworzone, martwe, bogate w skrobi i tuste pokarmy zapychaj jelita. Naley ich
unika!

Chd - najlepsza forma ruchu

Jeli cierpimy na ble gowy, dolegliwoci wzroku i inne bolczki wynikajce ze zego wydalania lub
niedostatecznego ukrwienia to dr Natura przepisze nam przede wszystkim wiksz ilo ruchu. Odrzumy
zatem tabletki przeciwblowe i kupmy sobie par wygodnych butw do wdrowania!
adna inna forma aktywnoci fizycznej nie uruchamia tylu grup miniowych co wawy chd, a przede
wszystkim, przy adnej innej formie ruchu minie nie pracuj tak harmonijnie, zgrywajc si z rytmicznym
oddechem i z zoptymalizowanym kreniem. wawy chd jest krlem trenowania ciaa - i zarazem
najprostsz i najlejsz form aktywnoci fizycznej dla kadego.
Trzeba zatem przyzwyczai si do dugiego wawego, codziennego spaceru. I jeli mwi codziennego, to
mam na myli codziennie, kadego dnia, niezalenie od tego, czy wieci soce, czy pada deszcz. Oczywicie
najlepiej spacerowa na onie natury, jednak nawet jeli okolicznoci zmuszaj nas do przemierzania
chodnikw wok najbliszych ulic, czy nawet przestrzeni we wasnym mieszkaniu - lepsza taka forma ruchu
ni adna. Tym niemniej "spacerujc" po mieszkaniu powinnimy zadba o minimum wieego powietrza. A
wiec co najmniej szeroko otwarte okna.
Chodzimy w sposb naturalny: wyprostowani, z gow uniesion lekko ku grze, wypit piersi
i wcignitym brzuchem. Do rytmu chodu w niewymuszony sposb pozwalamy dopasowa si biodrom
i caemu tuowiowi. Po pewnym czasie usztywniamy nieco uda - chodzimy tak, jakby nogi zaczynay si
gdzie w poowie brzucha. Oddychamy gboko. Jest to chd dumny, wyzwalajcy waciwe poczucie ciaa
i odprenie psychiczne, ktremu towarzysz swobodne wymachy ramion.
Z lekkim sercem i wolnym duchem chodzimy w wybranym przez siebie tempie. Chd odmadza psychicznie
i fizycznie. Przy chodzeniu odchodz wszystkie troski i zmartwienia, skupiamy si wycznie na fizycznym
doznaniu. Krew sprawnie przepywa przez ttnice i yy oczyszczajc cae ciao i zaopatrujc je w substancje
odywcze. Stopniowo wypenia nas dobre samopoczucie i zadowolenie. Negatywne uczucia znikaj gdzie

daleko i zaczynamy myle pozytywnie. Wszystkie napicia duchowe i fizyczne nikn, jestemy rozlunieni.
Warto to wyprbowa. Obecnie wikszo ludzi pracuje w biurach, wzgldnie w pozycji siedzcej. Cierpi na
brak ruchu - i si rzeczy, zwizany z tym brak tlenu. Idziemy do pracy na piechot, gdy to tylko moliwe. A
jeli jest to niewykonalne, parkujmy cho samochd kilka przecznic dalej (lub wysiadajmy troch wczeniej
z metra czy autobusu). Przejcie piechot nawet tego ostatniego kawaka po stokro si opaci! Poprawi si
oglny stan zdrowia i wzrok a efektem tego bdzie zwikszenie wydajnoci pracy - bez adnych
nadzwyczajnych stara.

Uwaga na postaw
Cywilizowany czowiek sta si gatunkiem siedzcym - i paci za to wysok cen: zym stanem zdrowia i
pogorszeniem si wzroku. Przecignijmy si zatem i wykonajmy wiczenia oddechowe (opisane w rozdziale
czwartym). A zasiadajc na powrt, usidmy prawidowo!
Przy prawidowej pozycji jak najwiksza cz krgosupa przylega do oparcia, a brzuch nie wywisa, lecz
jest wcignity. Barki odwodzimy lekko do tyu, unoszc jednoczenie gow. Jeli musimy pochyli si,
wykonujc jakie wymagajce precyzji zadania, pochylamy si w biodrach, nie skaniajc jednoczenie
gowy. Biurko nie jest fetyszem, przed ktrym naley si kania!
WACIWA

ZA

POSTAWA

Ramiona poruszaj si naturalnie, nie powodujc obwisania barkw. Stopy mocno wpieraj si w podog,
nie krzyujemy ich przy prbach przyjmowania dominujcych czy nonszalanckich pz. Zakadanie nogi na
nog utrudnia przepyw krwi przez dwie wielkie ttnice znajdujce si pod kolanami, a to z kolei zaburza

waciwe ukrwienie caego ciaa - cznie z oczami. Jeden ze znanych specjalistw od kardiologii jest zdania,
e na zaway szczeglnie podatni s ludzie nawykowo zakadajcy nog na nog. Abstrahujc od tego, czy
taka koncepcja nas mieszy czy nie - ten sposb siadania istotnie zaburza oglnoorganiczne krenie.
Wstajc powinnimy lekko rozstawi nogi, rozkadajc na nich rwnomiernie ciar ciaa. Nie przenosimy
ciaru ciaa ani na jedn, ani na drug nog. Mona sobie przy tym wyobrazi pionow lini, cignc si od
ciemienia przez nos i rodek klatki piersiowej a po punkt znajdujcy si dokadnie pomidzy stopami.
Ludzki krgosup zosta uformowany w ten sposb, e utrzymujce go minie przeciwdziaaj sile
grawitacji, w naturalny sposb utrzymujc cae ciao w pionie. Zdecydowana wikszo kopotw
z krgosupem i blami plecw sprowadza si po prostu do bdnej postawy! Proste porzekado
amerykaskich pionierw, skuteczne w utrzymywaniu zdrowego ciaa i oczu brzmi: Sied, jakby by
najwikszy, stj, jakby by najwikszy, chod, jakby by najwikszy!

Nie je za duo
Jaka jest najzdrowsza forma gimnastyki, jak do tej pory wymylono? Jest to wstawanie od stou w chwili,
gdy jestemy jeszcze nieco godni! Jest to troch art i nie art, bowiem sprawdza si w stu procentach!
Warto w zwizku z tym uwiadomi sobie, e organizm zuywa mnstwo energii by pokarmy zje, strawi,
przyswoi je, a po absorpcji rozdzieli waciwie pomidzy tkanki a nastpnie pozby si wszystkich
zwizanych z tymi procesami odpadw - czyli produktw kocowych procesu przemiany materii. We
wzgldnym stanie spoczynkowym, w jakim wikszo z nas na og si znajduje apogeum zuycia energii
przypada na okres tu po posiku!
Gdy od razu po posiku odprymy si i odpoczniemy, organizm moe w peni skoncentrowa si na swych
czynnociach trawiennych i upora si z nimi w naturalny sposb. Po lekkim posiku powinno si zatem
odpoczywa przez p godziny, po cikim - co najmniej przez godzin. Jeli w tym czasie stawia bdziemy
dodatkowe zadania przed sercem, pucami, kreniem i systemem nerwowym, nawet jeli chodzi bdzie
tylko o czytanie to ucierpi na tym proces trawienia i absorpcja skadnikw odywczych - zatem ucierpimy
sami. Wikszo ludzi z takich czy innych powodw je nieprawidowo lub za duo, w dodatku po posiku
pieszy natychmiast do pracy. A potem dziwi si doznajc blw gowy czy dolegliwoci trawiennych.
Je powinno si proste ale odywcze potrawy dokadnie w tej iloci, jaka jest konieczna - nie wicej.
Czowiek wstajcy po posiku od stou powinien si czu dobrze, jednak nie odczuwa cakowitego
nasycenia. Warto wic zrezygnowa z ostatniego ksa czy z ostatniej porcji. Poczucie peni i lekkiego
niedowadu wiadczy niechybnie o tym, e si przejedlimy. Kady czowiek Spoywa codziennie okrelone
porcje pokarmw - lepiej podzieli je na wiele maych posikw, pozwalajc sobie na wikszy jedynie wtedy,
gdy okolicznoci dozwalaj wypoczcie po nim, najlepiej w formie krtkiej drzemki.
I w adnym razie nie powinnimy da si sprowokowa za bardzo pobudzonym czy sytym ju kubkom
smakowym do spoywania mocno osolonych czy osodzonych przeksek!

Wyrzu solniczk!
Przypominacie sobie, co mwiam w poprzednim rozdziale niestrawnych, a wic rwnie
nieprzyswajalnych zwizkach mineralnych? C, zwyka sl kuchenna jest w tym aspekcie najwikszym
zoczyc! Nawet roliny nie s w stanie przetworzy chlorku sodu (jest to chemiczna nazwa soli) na jakikolwiek sensowny zwizek. Jeli gleba jest za sona, roliny po prostu nie rosn - vide obrazki z okolic
Wielkiego Sonego Jeziora w Utah.
W przeciwiestwie do wszelkich przysw na temat "soli ziemi", sl jako taka, czyli chlorek sodu, nie jest
adn substancj odywcz lecz jedynie zwizkiem konserwujcym. Nie jest to zatem naturalny dla
czowieka pokarm, lecz stanowi pierwsz substancj konserwujc, jak czowiek odkry i zacz stosowa od tak dugiego czasu, e jej uycie weszo w nawyk, by nie mwi o naogu.
Sl jest nie organicznym zwizkiem mineralnym. Ludzki organizm nie jest w stanie ani jej trawi, ani

asymilowa ani uytkowa. Jest to wycznie kolejny bodziec dla kubkw smakowych, z ktrego wynika
wicej szkd ni poytku. Nerki wydalaj rozpuszczon w wodzie sl, o ile nie spoywamy jej w nadmiarze.
Jednak to, z czym nerki nie s w stanie ju si upora ulega rozpuszczeniu w pynach organicznych cyrkulujcych przez nasze ciao. Po krystalizacji sl odkada si w tkankach mikkich, powodujc wszelkie
zwizane z tym dolegliwoci, ponadto jej obecno w pynach ustrojowych znacznie ogranicza wydalanie
wody - sl wie j bowiem, doprowadzajc do obrzkw wodnych, czsto w najmniej spodziewanych
miejscach. Efektem tych obrzkw bywa czsto nadwaga. Tkanka miniowa jest dosownie nabita i
jednoczenie rozbita takim roztworem. Gdy tkanka miniowa zostaje nasycona, nie mogc przyjmowa ju
wikszych iloci, sl zaczyna odkada si w organach wewntrznych, rwnie w oczach. Osadzanie si
krysztaw soli, wicych si z wapniem i cholesterolem jest te przyczyn zatorw ttniczych i ylnych. O
ile do takich dojdzie w sercu - grozi zawa. Przy czopowaniu ttnic mzgowych dochodzi do udarw, z cikimi do przewidzenia konsekwencjami. Natomiast konsekwencje zatorw ylnych w koczynach, zwaszcza
dolnych, s atwe do przewidzenia: efektem kocowym moe by martwica wymuszajca konieczno
amputacji!
Sl naley zatem przegna z jadalnego stou, im szybciej, tym lepiej, w interesie wasnego zdrowia i ycia.
Nie jest to atwe, bowiem kubki smakowe najwyraniej upodobay sobie t przypraw. W dodatku nawet
zastpowanie jej sol "zioow" jest mocno problematyczne, bowiem zawiera ona istotnie ekstrakty zi i
(najczciej) alg morskich, jednak sporzdzana jest na bazie zwykej soli kuchennej, ktra jest skadnikiem
gwnym.
Wyrzu solniczk!

Spjrz, jak wielkie korzyci przynosi umiarkowane jedzenie. Przede wszystkim bdziesz
cieszy si doskonaym zdrowiem.
Horacjusz, VI wiek p.n.e.

Post uwalnia organizm od toksyn

Nawet jeli wydaje nam si, e jestemy zupenie zrwnowaeni biologicznie i odywiamy si zdrowo, to
jednak toksyny zawsze kumuluj si w organizmie - jest to naturaln cen trybu przemiany materii, jak dla
nas natura przewidziaa. Jeli przez duszy czas zmuszeni jestemy do niezdrowego sposobu odywiania si,
sytuacja ulega pogorszeniu, wymykajc si naturalnym regulacjom. Kumulacja toksyn objawia si w postaci
bolcych oczu, nie bdcych w stanie wypenia swych naturalnych funkcji, sztywnych oraz bolcych
staww i rozlicznych innych dolegliwoci.
Natura ma swe wasne metody wypukiwania tych toksyn, ktre su wycznie jednemu: umoliwieniu
tkankom regeneracji, czyli wdroeniu procesu autoterapeutycznego. Wszystkie zwierzta instynktownie
dostosowuj si do tego - gdy im co dolega - poszcz. Post jest najstarsz form leczenia jaka zapisana
zostaa w annaach ludzkoci.
Post umoliwia organizmowi dusz lub krtsz chwil odpoczynku. Umoliwia to aktywacj jego energii,
czy siy yciowej wycznie w kierunku oczyszczania si. Dziki niemu toksyny i zogi, gromadzce si
latami zostaj wypukane i wydalone. To samo dotyczy nieprzyswajalnych zwizkw chemicznych i innych
substancji obcych.
Ja, na przykad poszcz raz w tygodniu. Pomidzy pitkow a sobotni kolacj nie przyjmuj nic prcz
czystej, destylowanej wody. I wbrew ekspertom, odmierzajcym dzienne zapotrzebowania za pomoc
"szkieka i oka" czuj si niezwykle naadowana energi
Kilka razy w roku przeprowadzam dusze godwki, trwajce od siedmiu do 24 dni. Czuj si po nich jak
nowonarodzona. Ostro wzroku i innych zmysw ulega znacznemu spotgowaniu. Mj duch jest czysty i
spokojny.
N a wasn rk mona bez wikszych zastrzee przeprowadzi 24 - godzinny post. To znaczy z jednym
zastrzeeniem: warto wybra dzie, kiedy bdziemy mogli rzeczywicie wypocz i si odpry. Podczas
postu pijemy wycznie destylowan wod i jedynie czujc do niej wyran awersj, doprawiamy do smaku

yeczk miodu i soku cytrynowego - po jednej na szklank. Poza tym robimy wszystko, co nam natura
dyktuje. Pozwlmy jej si po prostu prowadzi. Jeli mamy ochot na ruch i wysiek fizyczny - nie ma
sprawy. Jeli wzbiera w nas ch wyczenia si ze wszystkiego i spania - tym lepiej! Podczas postu nie
trzeba martwi si o stolec. Moe jelito grube te potrzebuje wakacji?
Po dniu (lub dwu) postu, zaczynamy je. Pierwszym pokarmem powinna by surwka z tartej marchwi
i bardzo drobno szatkowanej kapusty. Potem moemy zje warzywa duszone, na przykad pomidory,
szpinak, jarmu, botwin, dyni, seler czy zielony groszek. Postu nigdy nie wolno przeamywa pokarmami
pochodzenia zwierzcego (do jakich zaliczaj si rwnie mleko, sery i jajka), orzechami czy nasionami.
Z powrotem do pokarmw zwyczajowych powinno si odczeka do drugiego lub trzeciego posiku.
Absolwujc nawet prb dla przykadu, bdziecie mogli rycho stwierdzi, e 24- godzinny post raz
w tygodniu jest wrcz genialnym sposobem poprawienia oglnego stanu zdrowia, korzystnie wpywajcym
te na wzrok!
Na wasn rk nie powinno si jednak przeprowadza duszego postu - wymaga to zdecydowanie
konsultacji dowiadczonego lekarza. Zreszt - na temat leczniczego postu ukazao si wiele
wyspecjalizowanych poradnikw i Czytelnik zainteresowany moe po nie sign.

Kady czowiek jest budowniczym wityni, ktra okrela mianem swojego ciaa. Wszyscy
jestemy rzebiarzami i malarzami, a naszym materiaem jest wasne ciao i krew.
Szlachetny charakter udoskonala ludzkie cechy, za zmysowo i podo prowadzi do
znikczemnienia.
Henry David Thoreau

________________________________________________________________________________

ROZDZIA 9

MECHANIZMY PSYCHOSOMATYCZNE
O czy s zwierciadem duszy - gosi stare porzekado i wiele w tym prawdy. By widzie potrzebuj tak wiele
energii i stoj w tam cisym zwizku z mzgiem, e si rzeczy musi dochodzi do oddziaywa pomidzy
nimi a duchem. Owa psychosomatyczna relacja ma rzecz jasna charakter sprzenia zwrotnego.

Oczy i emocje
Dlaczego zy s symbolem trosk i zmartwie? Silne emocje poprzez system nerwowy oddziauj na cae
ciao, szczeglnie jednak na oczy. Pocztkowy szok moe by tak mocny, e dochodzi do "krtkiego spicia"
i pojawiaj si objawy przejciowego paraliu. Przy "paczu bez ez" nieruchome oczy skierowane s w dal,
jednak najczciej niczego nie widz Sucho wywouje pieczenie, ktre z kolei pobudza gruczoy zowe.
Zaczynaj pyn przynoszce ulg zy - ulg nie tylko dla oczu, ale i dla caego systemu nerwowego. Po

wypakaniu si czujemy najczciej wyczerpanie. Stan ten nie jest jednak skutkiem pakania lecz efektem
tego, e powane emocjonalne i duchowe obcienie, zagodzone nastpnie zami, zuyo nasz energi.
Teraz cay organizm odpra si i pragnie spokoju, by zebra nowe siy. Jest to zarazem koniec psychosomatycznego cyklu.
Najlepiej nie ingerowa we, pozwalajc, by dopeni si w naturalny sposb. Oczywicie wyzwolenie
emocji nie oznacza, e musimy z wciekoci macha piciami, rani innych i rozbija wszystko, co na
drodze. Tak prymitywne wzorce pomagay przey ludziom jaskiniowym, jednak w cywilizowanym
spoeczestwie jest wrcz przeciwnie - jedyne, co mona w ten sposb osign to kary pienine, czy nawet
wizienie.
Wcieko jest agresywn emocj a jej oddziaywanie na skomplikowany ludzki organizm moe by bardzo
zrnicowane. Nadnercza wydzielaj do krwi adrenalin przygotowujc nas do dwu podstawowych postaw w
obliczu zagroenia: walki, lub ucieczki. Adrenalin musimy zuy - dopiero potem jestemy w stanie si
uspokoi. Jednak nie musimy koniecznie objawia agresji. Jeli z gniewu widzimy wszystko wok
"czerwono", a nawet jeli jestemy troch mniej rozgniewani, musimy sobie uwiadomi, e chwilowe
zmcenie wzroku wskazuje na podobne zmcenie ducha. W takiej chwili trzeba wzi si w gar - po chwili
zarwno oczy, jak i umys odzyskaj klarowno. Nadmiar wydzielonej adrenaliny najlepiej zuy jakim
wysikiem fizycznym: dugim spacerem, gimnastyk, strzyeniem trawnika - do chwili odczucia zmczenia.
Potem odpramy si odpoczywajc i czekamy, a organizm zregeneruje swe siy. Naturalny,
psychosomatyczny cykl dobieg koca, a troch wicej ruchu z pewnoci nam nie zaszkodzio.
Warto te nauczy si energi niszczycielskich emocji: wciekoci, gniewu, zazdroci, chciwoci czy lku,
kanalizowa w jakim konstruktywnym kierunku. Oczy zawsze udziel nam stosownej wskazwki. Spjrzmy
w lustro: czy jestemy w stanie spojrze sobie prosto w oczy?
Podkrelajmy pozytywne emocje: Pozwlmy by oczy byszczay z radoci, pony mioci, iskrzyy
szczciem i promieniay zdrowiem. Spjrzmy przy bardzo dobrym samopoczuciu w lustro, zwracajc uwag
na wyraz jaki maluje si w oczach. Za kadym razem, gdy jestemy zdeprymowani, rwnie ustawmy si
przed lustrem, i wiadomie sprbujmy przywrci oczom wyraz dobrego samopoczucia. Poczujemy si od
razu lepiej - wszak sprzenie midzy oczami a duchem dziaa w obie strony.

Przemczona psychika - przemczone oczy

Obcienia psychiczne prowadz do dolegliwoci oczu dwoma sposobami: przez napicie w nerwach
i miniach ocznych oraz przez oddziaywanie na zlokalizowany w mzgu orodek widzenia. Silnie
przeywane troski i zmartwienia mog na przykad wywoa objawy podobne do astygmatyzmu. Jak
wspomniaam w poprzednim rozdziale, dobr metod na niwelowanie czy agodzenie oddziaywania stresu
na wzrok jest wawe chodzenie.
Wyranie widoczne w oczach zmczenie moe by po prostu efektem nudy - szczeglnie dotyczy to dzieci,
ktre nie potrafi koncentrowa si zbyt dugo na jednej czynnoci. Dziecko zmuszone do zajmowania si
przez duszy czas jednym tematem czsto staje si senne lub narzeka na ble oczu. Jeli jednak zmieni si
temat i rozbudzi jego zainteresowanie czym innym, nastpuje natychmiastowa zmiana: staje si oywione i
oczy przestaj by zmczone. W przypadku dorosych sprawa wyglda bardzo podobnie. Jeli nudzimy si
przy pracy, moe si zdarzy, e oczy same zaczn si zamyka lub zacznie nas bole gowa. Gdy jednak
zajmiemy si czym, co nas naprawd zainteresuje po ospaoci czy blu gowy nie ma nawet ladu.
Naturalnym kluczem do niwelowania stresu jest odprenie. Duchowe rozlunienie si na przykad w postaci
rozbudzonego zainteresowania lub zmiany nastawienia do okrelonego zagadnienia agodzi ble oczu
powodowane stresem. Nawet jeli psychika nie moe, czy nie chce si odpry, to czsto rozlunienie oczu
powoduje zmniejszenie duchowego obcienia. wiczenie odprajce minie twarzy, zaczynajce si od
jzyka (patrz rozdzia pity) jest w tym wypadku bardzo skuteczne a w dodatku mona je wykona bardzo
dyskretnie. To samo dotyczy opisanego w szstym rozdziale "krojenia ciasta". Majc dostateczn ilo
miejsca by wsta i pochyli si moemy oywi ducha i oczy przez "natlenianie"(patrz rozdzia czwarty).

Oddziaywanie barw
Odkrycie psychosomatycznego oddziaywania rozmaitych barw znacznie zmienio oblicze naszych mieszka,
blokw, szpitali i klinik. Ludzie interesu stwierdzili, e nie tylko oni, ale i ich wsppracownicy wydajniej
pracuj w zharmonizowanym otoczeniu. Gospodynie domowe i architekci wntrz nauczyli si dobierania
koloru cian i umeblowania nie tylko pod ktem estetyki, ale i oddziaywania psychologicznego.
A zjawisko to zaczyna si od oczu. Rne dugoci fal, charakterystyczne dla poszczeglnych kolorw
w zrnicowanym stopniu podraniaj komrki nerwowe siatkwki, ktre wysyaj odpowiednio do tego
zrnicowane sygnay do mzgu.
Barwy w tonacjach zielonych i niebieskich dziaaj z reguy odprajco i ochadzajco, pomaraczowy
i ty to kolory wesoe i ciepe. Czerwie jest gorca i pobudzajca. Wiele zaley te od otoczenia, bowiem
jeden i ten sam kolor, w zalenoci od sytuacji moe by pomocny lub szkodliwy. Na przykad pomalowanie
pokoju z oknami wychodzcymi na pnoc na kolor ty czyni go przytulniejszym i cieplejszym. Jednak
cie w tej samej tonacji wywouje uczucie niepokoju u podrujcych drog morsk i powietrzn.
Oddziaywanie kolorw na konkretnego czowieka moe ulec znacznej zmianie na skutek skojarze, zarwno
pozytywnych jak i negatywnych.
Ciemne przedmioty zawsze wydaj si cisze i mniejsze od jasnych, jednak efekt ten moe ulec zmianie gdy
umieci je pord obiektw o innych barwach.
Dugo fal wiata, wpadajcych do oka i interpretowanych nastpnie przez mzg wytwarza nie tylko obrazy
- ma rwnie pobudzajce lub uspokajajce dziaanie na cay system nerwowy.
By do minimum zmniejszy ryzyko wystpowania obcie psychicznych i dolegliwoci zwizanych ze
wzrokiem, powinnimy y i pracowa w otoczeniu, ktrego kolorystyka wywouje w nas poczucie harmonii
i dobrego samopoczucia. Jeli jestemy "bez powodu" chronicznie rozdranieni i nerwowi, trzeba po prostu
sprawdzi kolory, pord ktrych yjemy. By moe nie brak nam nic prcz zmiany koloru cian czy zason:
na przykad wzorzyste miast jednorodnych lub odwrotnie. Niekiedy jest tak, e kolory dobrane s waciwie,
a jedynie trzeba je nieco inaczej zakomponowa.
Oddziaywanie kolorw mona sprawdzi obserwujc reakcj oczu i psychiki na wiksze barwne
paszczyzny - czujemy napicie, czy rozlunienie?
Wybieramy kolory, ktre podobaj si naszym oczom a dusz obdarzaj spokojem.

Rozluniajca przyjemno
Jeli po poudniu lub przed kolacj mamy troch czasu, powinnimy ciau, duszy i oczom podarowa troch
rozluniajcej przyjemnoci. Zaparzamy sobie ulubion herbatk zioow i po wypiciu dwu filianek
kadziemy si na p godziny z zimnym kompresem na oczach.
Odpoczywajc rozkoszujemy si chodem. Herbata zioowa uspokaja te odek wic odczuwamy gbokie
zadowolenie. Rozluniajc si, moemy wyobrazi sobie lot na czarodziejskim dywanie nad jak tropikaln
wysp. Zapominamy wszystko, prcz tego cudownego przeycia. Po dwu kwadransach oczy s odwieone a
ciao i duch - wypoczte.

Zastpowanie myli
Myli, dokadnie tak jak czyny ksztatuj pewne wzorce zachowa. Jeli nie potrafimy uwolni si od
negatywnych, powodujcych stres i napicie myli, to coraz trudniej bdzie nam si rozluni i na koniec
moemy sami wpdzi si w chorob
Warto zatem nauczy si sztuki zastpowania myli, nauczy si takiego "zaprogramowania" aparatu
mylowego, by objawiay si pozytywne, zdrowe idee. Nie moemy jednoczenie odbiera dwch myli.
Moemy zatem podda wyzwalajce stres myli dotyczce chciwoci, troski, lku czy gniewu sile naszej woli
i zastpi je przyjemnymi wspomnieniami, radosnym oczekiwaniem, pewnoci siebie i przyjaznym
nastawieniem do wszystkich - mylami, ktre niweluj stres i wytwarzaj pozytywn energi

Jeli przyapiemy si na negatywnych mylach - na przykad: "Pogarsza mi si wzrok, tak to jest na staro",
to natychmiast zastpujemy je myl pozytywn, na przykad:
"Wiek nie ma adnego wpywu na moje oczy. Wiek nie jest toksyczny".
Karmienie mylami jest dla ciaa rwnie wane jak zasilanie go pokarmami. I tak samo musimy dba o ich
waciwy dobr wtedy bd karmi si wzajemnie: soma (ciao) psyche a psyche - som. Jest to wzajemnie
napdzajcy si obieg psychosomatyczny, ktry warto uruchomi - dla zdrowia ciaa i oczu!

Wzmocni si nerww
Cae ycie przepywa przez nerwy, wic zdrowie, sia, witalno i wytrwao zale od ich siy. Mocne
nerwy daj nam dodatkow energi, ktra sprawia, e odnosimy sukcesy i czyni ycie fascynujcym. wiat
wypeniony jest mczyznami i kobietami, ktrzy posiadaj do intelektu by osign szczyty brak im
jednak koniecznej do tego siy nerww, czynnika nadajcego impet. Pikno, urok osobisty i ywotno wi
si bezporednio z si nerww, ktre obdarzy nas mog rwnie zdrowiem.
Sia nerww i stan zdrowia s ze sob wzajemnie powizane. Ciao ludzkie to skomplikowana maszyneria, a
sia nerwowa jest jej paliwem. Jest to sia w duym stopniu od nas zalena, bowiem jej podstawowym
uwarunkowaniem jest sprawne funkcjonowanie wszystkich czci ciaa. Miliony ludzi maj znacznie
obnion si nerww, w porwnaniu do swych moliwoci i w efekcie bez koca cierpi na organiczne
przypadoci, skutecznie zatruwajce ycie.
Od nas tylko zaley, by przerwa ponury koowrt zego zdrowia i osabionych nerww, zamieniajc go na
samonapdzajcy si ukad promieniujcego zdrowia i mocarnej siy nerww.

________________________________________________________________________________

ROZDZIA 10

LIFTING A OCZY
Zadaje mi si tyle pyta dotyczcych operacyjnego liftingu oczu, e postanowiam wczy w t ksik
rozdzia powicony tej tematyce.
Wygadzenie i nacignicie skry w okolicach oczu nie jest tylko zabiegiem kosmetycznym poprawiajcym
estetyk twarzy - operacja taka bywa czasami konieczna dla osignicia lepszego widzenia.
.
Na przykad "cikie" powieki mog do tego stopnia zwisa nad oczami, e zasaniaj cz pola widzenia.
By lepiej widzie, gowa jest czsto odrzucana do tyu, co z kolei zaburza naturaln postaw caego ciaa. A
postawa taka szkodzi nie tylko urodzie, ale i zdrowiu.
Grube, prawie nieustannie przymruone powieki maj inny, ale nie mniej niebezpieczny skutek. W takich
przypadkach gowa i barki pochylane s do przodu, by wzrok mg przenikn przez wskie szparki. Postawa
taka cienia puca i serce, ktre maj wtedy za mao przestrzeni by prawidowo pracowa, wygld
przygarbionego czowieka staje si mao estetyczny, nie wspominajc o wymienionym ju czynniku, jakim
jest wada postawy, ze wszelkimi zdrowotnymi konsekwencjami. Po chirurgicznej korekcie cikich czy
pprzymknitych powiek poprawia si nie tylko widzenie, ale i oglny stan zdrowia. Gdy tylko oczy zyskaj
moliwo normalnej pracy, gowa i barki wracaj do swego normalnego pooenia, a odzyskana prawidowa
postawa sprzyja naturalnym funkcjom serca, puc i innych narzdw wewntrznych, jak rwnie mini,
koca i nerww.

Istniej oczywicie rwnie inne uzasadnienia operacji plastycznej dokonywanej w okolicach oczu - na
przykad wszelkiego rodzaju deformacje, nabyte czy wrodzone, blizny powypadkowe oraz obrzki, ktrych
nie daje si usun za spraw specjalnych wicze i odpowiedniej diety.
Kolejnym wskazaniem mog by oczy zdradzajce przedwczenie oznaki starzenia si - na przykad w
postaci zmarszczek i linii, workw pod oczyma czy podciki tuszczowej obciajcej powieki. W takich
przypadkach operacja poprawia jako widzenia i w znacznym stopniu wygld. To z kolei wpywa na
samopoczucie a wic i na oglny stan zdrowia.

Lepszy wygld - lepsze samopoczucie

Zyskanie lepszego wygldu po udanej operacji kosmetycznej daje psychice silny impuls napdowy, Ciao i
dusza profituj na tym psychologicznym oddziaywaniu jak na najlepszych rodkach wzmacniajcych. Jeli
wygldamy lepiej, czujemy si te lepiej. Widzc w lustrze na powrt modziecze oczy jestemy zadowoleni
i zainteresowani tym, by cae ciao odmodzi tak jak oczy.
U wielu gwiazd Hollywoodu, odwiedzajcych nasze seminaria chirurgia plastyczna dokonaa wrcz cudw.
Udana operacja odmodzia wygld niektrych o dziesi czy nawet dwadziecia pi lat!
Modzieczy wygld jest oczywicie kapitaem kadego aktora. Tym niemniej operacje kosmetyczne stay si
w dzisiejszych czasach powszechnie dostpne - podobnie jak wiele innych sucych wycznie
podtrzymaniu wygldu czy sawy atrybutw, dostpnych dawniej tylko bohaterom sceny i ekranu.

Dla mczyzn i kobiet w kadym wieku

Wybitni managerowie, wiodce osobowoci, mczyni i kobiety udzielajcy si w yciu publicznym,
wreszcie najzwyczajniejsi ssiedzi z przeciwka ... coraz wicej ludzi nabiera przekonania, e operacyjne
wygadzenie partii oczu jest korzystne z wielu wzgldw, suc poprawie widzenia i szeroko pojtemu
zdrowiu. Dziki estetycznemu wygldowi nabiera si lepszego, pewniejszego nastawienia do ycia.
O rad w tej sprawie pytaj mnie mczyni i kobiety wszystkich grup wiekowych - od dwudziestolatkw po
osiemdziesiciolatkw. U niektrych wystpuj widoczne niedomogi fizyczne, ktre wrcz domagaj si
usunicia. U innych z kolei potrzeba liftingu jest raczej natury psychicznej - wynika z niezadowolenia z
wasnego wygldu.
Wstpna rada jest zawsze taka sama: najpierw trzeba uda si do wykwalifikowanego okulisty. Jeli nie
wyrazi adnego sprzeciwu, to nastpnym krokiem powinna by wizyta u chirurga kosmetycznego - zawsze w
tej kolejnoci.

Przebieg operacji
Gdy operacj przeprowadza zrczny chirurg, wszystko odbywa si szybko, prosto i niemal bezbolenie.
Oczywicie kady przypadek jest inny, jednak w gruncie rzeczy przebieg operacji jest zawsze taki sam.
Przeprowadza si j w klinice chirurgii plastycznej lub w odpowiednio wyposaonym studio. Zastosowanie
znieczulenia miejscowego, lub cakowitej narkozy zaley od pacjenta i od skali operacji. Z reguy wczeniej
chirurg ustala z pacjentem szczegy operacji, zaznaczajc miejsca ci specjalnym flamastrem.
Pierwsze cicie nastpuje najczciej wzdu fadki tworzonej przez grn powiek - pooperacyjna blizna jest
w tym miejscu praktycznie niewidoczna. Z nacitego miejsca usuwa si nadmiar skry i zbdny tuszcz, po
czym zamyka si je bardzo cienk nici.
Drugie cicie wykonywane jest zazwyczaj tu poniej dolnej powieki, usuwajc zbdn skr i podcik
tuszczow, czyli po prostu" worki". Szycie jest w tym miejscu jeszcze staranniejsze, by efekt kocowy nie
zosta zeszpecony blizn.

O ile to konieczne, chirurg podejmuje jeszcze trzecie cicie, biegnce od kcika oka, poprzez skro, a do
nasady wosw. Chodzi przy tym nie tylko o usunicie zbdnego tuszczu ale i o zlikwidowanie "kurzych
apek". I to cicie zszywane jest cieniutk nici. Po zaleczeniu blizna jest bardzo nieznaczna i atwo
zamaskowa j makijaem.

Mini-lifting twarzy
Mini-lifting jest ju wiksz operacj, ktra nie tylko nadaje oczom modzieczy wygld, ale i napina skr
na zwiotczaych policzkach.
O tym, jakie skutki operacja taka miaaby na naszej twarzy mona si atwo przekona: stajemy przed
lustrem i z obu stron przykadamy po trzy palce do skroni, po czym nacigamy skr do gry i do tyu,
napinajc j do silnie. Napicie skry w partii oczu musi by do silne, inaczej policzki nie zmieni
ksztatu, jednak jest to tylko wstpna przymiarka. Podczas operacji skra zostaje nacignita rwnomiernie i,
o ile zabieg przeprowadzi dobry chirurg, poczucie dyskomfortu zwizanego z "cigniciem" w okolicy oczu
bdzie minimalne, lub w ogle nie wystpi.
Efekt takiej operacji jest przekonujcy - szczeglnie, jeli poczy j ze skorygowaniem podbrdka.

Korekta podbrdka
Problemem wielu ludzi jest wiotczenie podbrdka i zwizane z tym powstawanie kolejnych. Tymczasem
skorygowanie jego ksztatu jest zabiegiem stosunkowo prostym i nie nioscym z sob prawie adnego
ryzyka.
W trakcie operacji chirurg wykonuje pod doln szczk nacicie dugoci od piciu do omiu centymetrw,
usuwajc zbdn skr i tuszcz. Lekko nacignit skr (nacignicie jednoczenie wygadza i napina skr
na policzkach) zszywa si nastpnie cieniutkimi nimi, tak, e blizna jest niemal niewidoczna. Mona j
atwo przykry makijaem, cho nie jest to konieczne, bowiem jest to miejsce raczej mao eksponowane.
Nowy ksztat podbrdka nadaje twarzy modzieczy wygld - przede wszystkim jeli chodzi o profil.

Przed i po operacji
Szybko, z jak blizna zasklepi si i stopie, w jakim zostanie wchonita zaley w duym stopniu od nas.
Kilka tygodni przed operacj naley dodatkowo przyjmowa naturalne witaminy A, C, E i K jak rwnie
dodatki mineralne z mczki kostnej lub organicznych zwizkw mineralnych (wap, cynk, mangan, magnez).
Stosowanie tych dodatkw powinno si kontynuowa przez pewien czas rwnie po operacji.
Opatrunek zdejmowany jest zwykle w dzie po operacji, a w kilka dni pniej usuwa si szwy, chyba, e
chirurg zastosowa nici organiczne, ktre samoistnie rozpuszczaj si w tkance. W chirurgii plastycznej
uywa si ich rzadko, wychodzc z zaoenia, e mog doprowadzi do komplikacji i zwikszenia si
rozmiarw blizny.
W partii oczu wystpuj z pocztku obrzki i przebarwienia, jednak stosowanie preparatw witaminowych i
mineralnych sprzyja szybkiej regeneracji tkanki. Witamin E naley te stosowa zewntrznie: po prostu
otwieramy kapsuk (d-alfa-tokoferol) i bardzo delikatnie wklepujemy oleist substancj w blizn.
Wskazwek odnonie sposobu postpowania po operacji udzieli nam z pewnoci przeprowadzajcy j
chirurg, i naley ich koniecznie przestrzega - we wasnym interesie.
Podczas rekonwalescencji nierzadko pojawiaj si wydzieliny z gruczow zowych. Doskonaym sposobem
s w tym wypadku zimne okady z wody oczarowej (oczar wirginijski, hamamelis). Nie wolno jednak trze
oczu, nawet jeli blizna bardzo swdzi. Jedyn metod na agodzenie widu s okady lub delikatne
naniesienie agodzcego lotonu.
W pierwszych dniach a nawet tygodniach naley zdecydowanie unika jaskrawego wiata soca! Staramy
si zatem przebywa raczej w cieniu. Nawet rankiem czy pnym popoudniem naley nosi przyciemnione

okulary lub kapelusz z do szerokim rondem.

W cigu dziesiciu (do czternastu) dni od operacji znika wikszo obrzkw i odbarwie. Zazwyczaj wtedy
pozwala si na powrt nosi szka kontaktowe. Natomiast okulary dozwolone s (w wikszoci wypadkw)
natychmiast po zdjciu opatrunku.
Po skutecznie przeprowadzonej operacji naley przestrzega zdrowego trybu ycia i wskazwek
zamieszczonych w tym poradniku. Nie tylko po to, by przyspieszy proces cakowitego zaleczenia si ladw
po chirurgicznej interwencji, ale i po to, by przez dugie lata cieszy si skutkami operacji. Gdy oczy
zregeneruj si cakowicie i odzyskaj sw pen si - co trwa zazwyczaj kilka miesicy - moemy zachowa
ich zdrowie i si stosujc kompleksowy program ochrony i utrzymania sprawnoci wzroku.

________________________________________________________________________________

ROZDZIA 11

PROGRAM 90-CIODNIOWY
Jeszcze raz chc zaznaczy, e kady czowiek, w kadym wieku ma mono poprawi swj wzrok. Oczy
emanowa mog modoci i si niezalenie od tego, ile lat mino od narodzin. Jednak trzeba si
zdecydowa na przestrzeganie kompleksowego programu, nie odkadajc tego na pniej. Trzeba to zrobi
ju teraz!
Dzi jeszcze zacznijmy troszczy si o swe oczy. Wszystko w naszych rkach. Musimy powanie wzi si
do roboty, bo przeksztacenie przedwczenie podstarzaych oczu w oczy byszczce modoci nie jest
procesem, ktry mona by dzi zacz i jutro skoczy. Jest to program naturalny, opierajcy si wycznie
na siach natury. I jest to te najpewniejsza droga do zdobycia i utrzymania zdrowych, modych oczu.
Czas, jaki upynie do chwili, gdy z lustra spojrz na nas promienne zwierciada duszy zaley od tego, w jakim
stopniu wzrok nadszarpnity zosta brakiem treningu i niewaciwym sposobem odywiania si. Oparcie si
na naturalnych procesach wymaga cierpliwoci. W kocu sporo czasu potrzebowalimy by doprowadzi oczy
do tego stanu, w jakim si znajduj; teraz potrzebowa bdziemy czasu na ich odbudow. Natura nie zostawi
nas jednak w biedzie. Musimy zaufa jej cudownym siom, a rycho odczujemy i zobaczymy owoce
wszystkich wysikw. I z pewnoci wielu ludzi zadziwionych zostanie nowym poczuciem siy w oczach.
Zdecydujmy si zatem na przetestowanie tego programu przez 90 dni. Wkrtce instynkt zacznie podpowiada
nam, co wpywa na wzrok najkorzystniej, jakie wiczenia najlepiej koryguj jego niedomogi. Musimy po
prostu zacz - im wczeniej, tym lepiej!

Tylko trzydzieci minut dziennie

Kady dzie skada si z 24 godzin. I z pewnoci moemy wygospodarowa 30 minut na rzecz zdrowych,
byszczcych i modych oczu. Jeszcze lepiej, gdy uda si dooy kolejne 15 - 30 minut dziennie. Wtedy
mamy wicej czasu na palming i terapi soneczn, na krtkie wiczenia odprajce i odwieajce podczas
pracy czy przy czytaniu, wreszcie na chwil relaksu przed kolacj i uspokajajcy "chd niedwiedzia" przed
udaniem si na spoczynek.

Szczegowe opisy do wicze usprawniajcych wzrok zamieszczone s w rozdziaach od 4 do 6. Wane,

by kadego ranka podzieli trzydzieci minut, mniej wicej nastpujco: wiczenia poprawiajce ukrwienie
i wzbogacajce w tlen (10 - 11 minut), "kpiel soneczna" (co najmniej 2 minuty), palming (co najmniej
8 minut) i wiczenia mini ocznych (9 -10 minut). Gdy oczy ulegn wzmocnieniu, "kpiel soneczn" naley
przeduy do co najmniej 5 minut, a palming do 15. Kadego ranka wstajemy troch wczeniej, by bez
popiechu cieszy si wiczeniami usprawniajcymi wzrok. Powinno to by odprajce i wzmacniajce
doznanie, nie tylko dla oczu, ale dla caego ciaa i ducha! Przy wiernym trzymaniu si programu dzie
zaczyna bdziemy z rozwietlonym wzrokiem i jasnym umysem, cieszc si wiksz energi i wytrzymaoci - szczeglnie jeli chodzi o oczy.
Ciao, ducha i oczy Oywiamy kilka razy w cigu dnia stosujc wiczenia odwieajce i rozluniajce, ktre
opisaam w rozdziale czwartym. Przed kolacj stosujemy przemienne, lodowate i gorce okady na oczy,
lub te rozluniamy si cakowicie, pijc filiank ulubionej herbatki zioowej i kadc si na p godzinki
z chodnymi kompresami na oczach. Przed zaniciem przygotowujemy si na regenerujcy wypoczynek
w sposb opisany w rozdziale pitym.

Jeli kochasz swe oczy, karm je waciwie

Zalecenie to musimy sobie bardzo dobrze wpoi: jedzmy tylko ywe pokarmy. Musimy unika pokarmw
martwych, pozbawionych witamin i zwizkw mineralnych. Alkohol, kawa, herbata, przemysowy cukier,
biaa mka i inne martwe produkty spoywcze rabuj oczom si i witalno.
Jeli oczy odywia bdziemy naturalnymi pokarmami, to wzrok nabierze siy i j zachowa. Warto zatem
kierowa si wskazwkami zamieszczonymi w sidmym rozdziale.
Chromy zatem wzrok, jeli jestemy jeszcze modzi i odbudujmy jego waciwoci, jeli przez dugie lata
zaniedbywalimy oczy.
Znam wielu ludzi dobijajcych do osiemdziesitki, dziewidziesitki a nawet setki, ktrzy zachowali ostry
wzrok, niczym u modego sokoa. Zachowanie biologicznie modych oczu byo moliwe, bowiem dobrze o
nie dbali, a ich dieta zawieraa wszystkie witaminy i zwizki mineralne, konieczne dla waciwego ich
odywiania.

Wysiek fizyczny
Kolejnym, po ywieniu czynnikiem, na ktry trzeba zwrci baczn uwag, jest zapobieganie wiotczeniu
mini - nie tylko ocznych. Naley opracowa sobie - moe z pomoc specjalisty - odpowiedni program
wicze i wykonywa je co dnia - cznie z wiczeniami mini ocznych. Dziki temu oczy bd zawsze
optymalnie ukrwione i zaopatrzone w tlen.
Porwnajmy choby ywiarza, ktry mimo zbliania si do siedemdziesitki nadal porusza si sprawnie
i z gracj, ze sflaczaym i pozbawionym formy biznesmenem w okolicach czterdziestki, ktry ledwo, ledwo
jest w stanie przemierzy plac golfowy.
Miaam przyjemno zna synn tancerk Ruth Sto Dennis.
Jeszcze w wieku osiemdziesiciu lat wzia udzia w przedstawieniu, ktre zachwycio tysice ludzi.
Poruszaa si z gracj dwudziestoletniej dziewczyny. Wiek nie by w stanie nadszarpn jej talentu, bowiem
wiedziaa, w jaki sposb zachowa mode ciao.

Wiek nie musi by ciarem

Zacz trzeba od przegnania z umysu wszystkich negatywnych myli zwizanych ze staroci. Od tej poty
yjemy nie wedug lat kalendarzowych lecz biologicznych. Mamy tyle lat, na ile si czujemy. Od dzi wiek
nie ma adnego wpywu na nasze oczy. Waciwie pielgnujc ciao i dbajc o waciwe nastawienie

psychiczne zbierzemy owoce stara i bdziemy y duej, zachowujc dobr form. Bardzo istotnym czynnikiem jest motywacja - a jeli chodzi o oczy mamy siln motywacj, bo przecie wiemy, co oznacza utrata
dobrego wzroku.
Wemy dla przykadu zezowanie. Wielu ludzi sdzi, e jest to wada, ktr usun mona tylko w modoci, o
ile mona w ogle. Tymczasem doroli wykonujc specjalne wiczenia zazwyczaj szybciej od dzieci ucz si
normalizowa wzrok. To samo dotyczy dorosych o osabionym jednym oku, ktre latami zaniedbywali. We
wszystkich przypadkach, gdy udao si ich nakoni do odpowiednich wicze, postpy byy znaczne. Warto
w zwizku z tym zada kilka pyta okulicie! Nie naley te traktowa wychowania i wyksztacenia jako
przygotowania do ycia - to jest ycie! Przypominam sobie opowiastk o prezydencie F. D. Roosevelcie i
przewodniczcym Najwyszego Sdu Federalnego, Oliwierze W. Holmsie. Ktrego dnia Roosevelt zoy
96-letniemu prawnikowi niezapowiedzian wizyt, zastajc go przy studiowaniu encyklopedii. Holmes zby
jego pytania z umiechem :"Chc si dalej ksztaci" - wyjani.
Jest to zreszt bardzo powszechna tendencja. Wielu starszych ludzi po zakoczeniu ycia zawodowego chce
si dalej ksztaci - niekoniecznie wycznie przez czytanie ksiek. Dojrzali ludzie wiedz, ile warta jest
wiedza i mdro. Silnych oczu potrzebujemy zatem do koca ycia, by mc dokadnie ledzi, co si w
wiecie dzieje, by czyta wspaniae ksiki i czerpa z nich mdro.
W naturze wszystko podlega nieustannym zmianom. Prbujc pozosta dokadnie tym samym czowiekiem
co wczoraj rycho stracimy grunt pod nogami. Istnieje tylko jedna droga by dotrzyma kroku upywowi czasu
- przej do ofensywy i kadego dnia rozwija si dalej - fizycznie i umysowo. Oczy nie s gotowym
produktem tylko dlatego, e jestemy ju doroli.
Oczy s zmienne i dynamiczne; zmieniaj si nieustannie.
Cz z ich cech wynika bezporednio z przeszoci, jednak maj te przed sob dug przyszo - o ile o to
zadbamy.

Pozytywne nastawienie
Program naturalnego wspierania wzroku naley rozpocz ze wiadomoci, e natura stoi po naszej stronie, i
e oczy, tak samo jak pozostae czci organizmu s wstanie leczy si i regenerowa samodzielnie - my
musimy stworzy tylko konieczne do tego warunki.
Zrealizowanie programu stokrotnie zwrci nam poczynione inwestycje. Trzeba sobie po prostu powiedzie:
"Chc wyprbowa ten program co najmniej przez dziewidziesit dni, bo wiem, e mi pomoe."
I od tego momentu codziennie mwimy sobie :Chc!", ufajc, e natura nam pomoe. W naszym ciele
spoczywaj niezwykle potne siy, trzeba je tylko obudzi. Jestemy odpowiedzialni za nasze zdrowie rwnie za stan, w jakim znajduj si nasze oczy. Jeli bdziemy je zaniedbywa i naduywa, przez pewien
czas ujdzie to bezkarnie, dziki ich regeneracyjnym waciwociom. Jednak po pewnym czasie naduycia
przemog i mimo wysikw autoterapeutycznych wzrok zacznie si pogarsza. Nie wolno do tego dopuci.
Naszym obowizkiem, ale i przywilejem jest zadbanie by oczy promieniay zdrowiem i witalnoci.
Od dzi wiemy, jak obchodzi si z tymi cudownymi narzdami, w jakie wyposaya nas natura. Dzi jeszcze
zacznijmy poprawia wzrok. By zapanowa nad ciaem i oczami konieczne s tylko dwie rzeczy:
zdecydowanie i samozdyscyplinowanie.
Jeli bdziemy dobrzy dla swych oczu, odpac nam suc wiernie do koca ycia, dzie po dniu, w mroku
ciemnoci i w jaskrawym wietle sonecznym. Oczy s w stanie samodzielnie dopasowa si do wszystkich
warunkw, jakie w rodowisku wystpuj, jeli jednak je zaniedbamy, to nie moemy te oczekiwa od nich
doskonaoci. Oczy s bowiem zdane na nasz rozsdek i opiek.
Jeli oczy trac sw pierwotn si, to dlatego, e nie wiedzielimy, jak zapobiec temu procesowi. Jednak
niewiedza nie jest usprawiedliwieniem, jeli narusza si prawa natury. Prawa natury s nienaruszalne - i jeli
je zamiemy, to stoimy na z gry przegranej pozycji. Gdy jednak poznamy te prawa i bdziemy je
respektowa, to natura stanie po naszej stronie i pomoe nam w naprawieniu dotychczasowych bdw.
Ludzkie ciao jest bardzo wraliwym instrumentem i potrzebuje szczeglnej troski i pielgnacji. To

podstawowy powd, ktry nakoni mnie do napisania tej ksiki. Chciaam pokaza, jak prosto i skutecznie
zadba mona o dobry wzrok.
Programu naturalnego wspierania wzroku warto przestrzega w kadym szczegle. By osign podane
efekty trzeba mie do niego i do siebie pozytywne nastawienie. Nikt i nic nie powinno nas od tego
powstrzyma.
Wszystkim Czytelnikom ycz sukcesw w postaci modych, zdrowych, promieniujcych zadowoleniem
i szczciem oczu.

ROZDZIA 12

KILKA SW UZUPENIENIA
Wzrok a praca przy komputerze

Od pocztku lat dziewidziesitych pojawio si nowe, bardzo rozpowszechnione zagroenie. Jest nim
postpujca komputeryzacja wszystkich niemal zawodw i miejsc pracy. Widok monitora i dyskretnie
ukrytej pod biurkiem klawiatury to standard - obecnie dziwi nie komputer, ale jego brak. Dosownie
wszdzie. W biurach, pracowniach architektw, w szpitalach i coraz czciej na domowych biurkach
modziey wida ludzi nachylonych nad klawiatur, ze wzrokiem utkwionym w sinaw powiat monitora.
Cz fachowcw twierdzi, e wspczesne monitory, wyposaone w filtry i charakteryzujce si nisk
emisj oraz brakiem przeplotu ekranu stanowi dla wzroku zagroenie znacznie mniejsze, ni ekran
zwykego telewizora. Czy tak jednak jest naprawd?
Jest to bardzo wtpliwe i to z dwu przyczyn. Po pierwsze spdzanie przynajmniej szeciu, z omiu godzin
pracy przed komputerem w niczym nie odmienio prowadzonego powszechnie trybu ycia. Ogldalno
telewizji nie spada i nadal, w zalenoci od kraju, oscyluje pomidzy czterema a omioma nawet
godzinami dziennie. Oznacza to spdzanie przed, rnymi co prawda ekranami, od dwunastu do szesnastu
godzin! Jeli chodzi o oczy, mona zatem mwi o jaskrawie rabunkowej gospodarce.
Rzecz jasna apele o skrcenie czasu spdzanego przed komputerem s choby z przyczyn zawodowych
mao realne, jednake mona przynajmniej ograniczy czas spdzany przed telewizorem, ustalajc sobie na
przykad dzienny, czy tygodniowy limit. Jest to korzystne rwnie z uwagi na zagadnienia spoeczne,
bowiem ograniczenie si do wiadomoci i naprawd najbardziej interesujcych propozycji sprzyja nawizywaniu i pielgnowaniu kontaktw midzyludzkich - przede wszystkim w obrbie najbliszej rodziny, ale
nie tylko.
Naley te zaznaczy, e praca przy komputerze stanowi dla wzroku znacznie wiksze obcienie, ni
ogldanie telewizji. Jest to przede wszystkim efektem nastawienia psychicznego. Telewizj ogldamy
najczciej w stanie rozlunionym, jest to bowiem, byo nie byo, rozrywka. W efekcie oczy do swobodnie
wdruj po ekranie telewizora, od czasu do czasu si od niego odrywajc - choby po to, by wymieni uwagi,
zajrze do programu czy sign po chrupki.

Przy komputerze natomiast pracujemy, najczciej w skupieniu, poddani presji czasu czy dokadnoci, lub
najczciej obu na raz. W wyniku tego oczy szerzej si otwieraj a wzrok nieruchomieje, bowiem wbijamy
go w punkt, umoliwiajcy jednoczesne ledzenie efektw naszej pracy i pojawiajcych si na ekranie
paskw zada czy narzdzi.
Efekty tego s opakane. Jednoczenie dochodzi do wiotczenia nieuywanych mini ocznych i do
wysychania powierzchni gaki ocznej. Szeroko otwarte oczy s bowiem nieruchome, w dodatku napite
skupienie si na ekranie powoduje, e mrugamy znacznie rzadziej ni to konieczne.
Silnie obcione oczy domagaj si jak najwikszej iloci wieej krwi, bogatej w tlen i substancje
odywcze. Organizm, zdajc sobie spraw z tych potrzeb poszerza zaopatrujce oczy naczynia krwionone i
po kilku godzinach pracy biaka pocite s wyran czerwon siateczk Jeli spojrzymy w oczy ksigowego,
ktry przez trzy dni nie odrywa si od komputera sporzdzajc bilans, to w niczym nie odrnimy ich od
oczu pijaka, ktry po trzech dniach wlewania w siebie gorzaki wywlk si wanie z rynsztoka!
Dlatego te program naturalnej naprawy wzroku powinien obudzi zainteresowanie wszystkich, ktrzy cho
cz swej pracy musz wykonywa przy komputerze. Jeli za komputer stoi na stae na naszym biurku, to
stosowanie regularnych przerw w celu odprenia oczu, natlenienia ich i przegimnastykowania mini
ocznych jest wrcz konieczne.
Na inne z kolei zagroenia naraone s dzieci i modzie, czyli grupa uytkownikw, dla ktrych komputer
jest rdem zabawy. Wikszo zrcznociowych gier komputerowych ma bardzo szybk grafik; zarwno
zmiany natenia wiata jak i zmiany perspektywy czy kolorw nastpuj bardzo dynamicznie, wymuszajc
na oku byskawiczn adaptacj W wielu wypadkach dochodzi do tego, e oko przestaje za nimi nada: nim
wzrok zaadaptuje si do jednej zmiany, nastpuje kolejna. Oczy wrcz zalewane s mas bodcw, czasami
do tego stopnia, e mzg nawet ich nie rejestruje.
W dodatku gry s na og wielopoziome i z kadym poziomem wzrasta trudno, a wic i na og szybko.
Niestety, nie mona tego porwna do stopniowego treningu lekkoatlety, ktry nieustannie poprawia sw
wydolno i szybko. Po przejciu pierwszego, czy kilku pocztkowych poziomw, wzrok jest ju zmczony
i chciaby odpocz. Jednak gry maj to do siebie, e bardzo wcigaj, do tego stopnia, e ignoruje si
rozpaczliwe sygnay wysyane przez oczy i zaczyna walczy z kolejnym poziomem.
Obcienie wzroku jest w tej sytuacji inne, ale nawet wiksze ni przy uytkowaniu komputera do pracy.
W obu jednak przypadkach kolejne pojawiajce si zagroenie jest identyczne: chodzi o wiato. Monitor jest
rdem wiata, i wielu ludzi pracuje przy nim w pmroku, twierdzc, e tak jest lepiej. Nic bardziej
bdnego. wiato emanujce z ekranu komputera przykuwa rzecz jasna wzrok i by moe mona si nawet
lepiej przy tym skupi, nie moe to by jedyne rdo wiata. Jeli nie piszemy na lepo, to klawiatura musi
by dostatecznie owietlona, najlepiej halogenow arwk, osonit pochaniajc odblask, szklan pytk.
Dodatkowo powinnimy zapali grne wiato, lub stojc gdzie z boku lamp. Praca w mroku, gdy
owietlona jest tylko cz biurka, z monitorem umieszczonym zaledwie o p metra od twarzy, to dla oczu
prawdziwa katorga.
To samo dotyczy naogowych graczy komputerowych. Gry obsugiwane s najczciej joystickiem, mysz
lub tylko kilkoma klawiszami, naciskanymi bez patrzenia, w zwizku z czym dziecko bardzo czsto gra po
ciemku. I moe nawet nie uskara si na adne dolegliwoci, poniewa mode oczy maj doskonae
waciwoci regeneracji. Jednak najczciej nie uskara si w obawie, e rodzice ogranicz mu dostp do
komputera, lub dlatego, e gra tak je wcigna, e percepcja bodcw organicznych zostaa znacznie
obniona.
Nie jest to budzca sympati decyzja, jednak dla dobra zdrowia dziecka i jego oczu powinno si
zdecydowanie racjonowa czas gry, szczeglnie, jeli ulubionymi grami s szybkie zrcznociwki. Godzina
do dwu dziennie to a nadto. Dziecko trudno przekona, e komputer nie zdematerializuje si z dnia na dzie,
i e z nastpnym poziomem rwnie dobrze, a moe nawet lepiej, bo ze wieym wzrokiem, upora si mona
nastpnego dnia. Zdecydowanie zaleca si te postawienie przed dzieckiem alternatywy: albo komputer, albo
telewizor! I oczywicie dokonany wybr egzekwowa.
Jeli w rodzinie mamy prawdziwego maniaka komputerowego, ktry nie opuci ani dnia bez zasiadania przed
monitorem, to nie od rzeczy bdzie zwikszenie czstotliwoci kontrolnych wizyt u okulisty. W takiej
sytuacji jedno badanie rocznie to zdecydowanie za mao. Minimum to wizyta raz na p roku lub, jeszcze
lepiej, raz na kwarta.

Warto te dziecko przekona, e ycie nie sprowadza si do wyczynw przy komputerze. Jeli nawet sami nie
wiecimy przykadem, to jednak warto zainteresowa je rwnie innymi dziedzinami gdzie dochodzi do
realnego wspzawodnictwa - na przykad jakim sportem. Jeli uda nam si zainteresowa je pywaniem,
koszykwk czy pik non, to wie si z tym cay szereg korzyci. Po pierwsze tyzna fizyczna,
konieczna we wszystkich yciowych sytuacjach, po drugie wynikajce z niej bezporednio lepsze zdrowie,
po trzecie naturalne i nieprzymuszone ograniczenie czasu spdzanego przed komputerem czy telewizorem,
po czwarte wreszcie zwikszona ilo kontaktw spoecznych z rwienikami. Wszystko to bdzie
procentowa, teraz i w przyszoci.
Zbyt bliskie i czste obcowanie z komputerem rodzi alienacj i nie jest to tylko poczucie wyobcowania.
To jest wyobcowanie!
Nie jestem zaartym wrogiem komputerw, sama ich uywam i bardzo sobie chwal usprawnienia, jakie do
mojej pracy wprowadziy, jednak nie mona traktowa ich jako fetyszu _ to po prostu narzdzia
umoliwiajce lepsze wykorzystanie wasnych moliwoci intelektualnych i nic wicej.
Surfowanie - czy w wikszoci wypadkw brodzenie - po Internecie nie moe zastpi normalnego ycia!
Jest to kolejna zabawa, ktr prbuje si uzasadnia nadmiern eksploatacj wzroku. Ilu znamy ludzi, ktrzy
po spdzeniu omiu godzin w pracy, przed komputerem, po krtkiej przerwie zasiada przed telewizorem, by
potem przenie si przed komputer domowy i przeglda kolejne internetowe strony. Nasuwa si pytanie
oczywiste: po co?
Praca? O.K. - To konieczno, na jak mamy minimalny wpyw. Telewizja? Ogldana w miar jest rozrywk,
naduywana - katorg dla wzroku. Internet? - Oczywicie, ale z jakim celem, z konkretn potrzeb.
Pamitajmy, e podstawowym celem globalnej sieci informatycznej bya szybka wymiana informacji
pomidzy placwkami naukowymi, tak by kierunki prowadzonych bada czy dowiadcze nie pokryway si
ze sob Wszystkie ' inne zastosowania to produkty uboczne (Niemcy maj na to doskonae okrelenie, ktre
nie za bardzo brzmi w jzyku polskim - produkty odpadowe). Jednak sie wyrodzia si wanie w tym
kierunku, zdecydowanie si komercjalizujc. Udostpniony bezinteresownie Internet jest ju mocno
zapchany i naukowcy maj kopoty z porozumiewaniem si za pomoc stworzonego przez siebie urzdzenia,
nie mogc przebi si przez blokujce cza listy dyskusyjne, ogldaczy striptisw na ywo, czy ludzi
przegldajcych oferty salonw samochodowych.
Smutne to, ale prawdziwe: ludzie nawiguj po Internecie bez konkretnego celu, dla samej przyjemnoci
obcowania z globaln sieci informatyczn. Katujc przy okazji swe oczy, i tak zmczone po caym dniu
pracy czy nauki.
Naprawd warto si nad tym zastanowi. To troch tak, jak z telewizj Mona wcza j w celu obejrzenia
okrelonego, interesujcego nas programu czy filmu, obejrze go w skupieniu i wyczy odbiornik, mona
te po powrocie z pracy wczy telewizor i oglda wszystko jak leci - bez wyboru.
Oczywicie zalecam rozwizanie rozsdne, czyli wczanie komputera w okrelonym celu i wyczanie go,
po osigniciu tego celu - czy bdzie to napisanie artykuu, przejcie kolejnego poziomu w grze, czy
cignicie potrzebnej nam informacji z antypodw. Jednak niezalenie od tego jak si z komputerem (a
raczej z oczami) obchodzimy, powinnimy kierowa si kilkoma podstawowymi zasadami ( i wpoi je te
dzieciom) by wzrok nie dozna nadmiernego uszczerbku. Pracujc, intensywnie nawet, staramy si by wzrok
nie nieruchomia. Przemieszczamy go po rnych strefach ekranu i jak najczciej mrugamy - zapewni to
gakom ocznym konieczn wilgo. Po pitnastu - dwudziestu minutach pracy zamykamy oczy i w mylach
wykonujemy "krojenie ciasta"; to trwa naprawd tylko chwil, ktra nas nie zbawi, nawet jeli mamy na
karku bilans. Mniej wicej co p godziny (optymalnie) lub co godzin (koniecznie) wstajemy od monitora i
spacerujemy krtk chwil po biurze. Jeli dysponujemy niekrpujcym, osobnym pokojem, wzgldnie jeli
nie wstydzimy si, a okolicznoci na to dozwalaj, wykonujemy wiczenia natleniajce oraz odprajcy
"chd niedwiedzia". Jeli przyjdzie nam pracowa duej, to co dwie - trzy godziny robimy sobie dusz
przerw. Najlepiej wyj na chwil na wiee powietrze i ponowi wiczenie natleniajce, o ile nie jest to
moliwe, otwieramy - nawet zim - szeroko okno. W razie potrzeby (klimatyzowane pomieszczenia czasami
pozbawia si moliwoci jego otwarcia) wychodzimy w tym celu na klatk schodow.
Z rozlicznych filmw znamy zabawne postacie informatykw, ktrzy odywiaj si gwnie pizz,
czekoladowymi batonikami i coca-col, nie odrywajc si przy tym od klawiatury. Budz sympati sw
nieporadnoci we wszystkim co nie dotyczy komputera, jednak, tak z rk na sercu - czy nie wywouje to
raczej politowania? Czy dziewczyna majc do wyboru jednego faceta, z ktrym wybierze si na bezludn

wysp, wybraa by takiego specjalist? Oczywicie nie! Wybraaby gocia, ktry dysponuje dostateczn
tyzn fizyczn, by w razie potrzeby ci drzewo, zbudowa szaas, czy sprokurowa wdk "z niczego".
Jestemy zmuszeni do zaakceptowania komputerw na co dzie i nie da si tego zmieni. Jednak trzeba
zachowa zdrowe proporcje. Siedzcy tryb ycia, jaki w zwizku z tym prowadzimy, musi zosta
zrwnowaony odpowiedni iloci wysiku fizycznego, zgodnego z naszymi upodobaniami. Moemy
biega, pywa, podnosi ciary, jedzi na rowerze - liczy si tylko jedno - codzienne uaktywnienie jak najwikszej iloci mini. Nie kady moe by Arnoldem Schwarzeneggerem i nie kady bdzie te Markiem
Spitzem - ale nie o to chodzi. Ciau trzeba zapewni rekompensat w zamian za godziny spdzane przed
monitorem. I powinna by to rekompensata sowita - zwaszcza jeli chodzi o oczy.

Oczy a samochd
Kolejnym, po (a moe przed) komputerach zagadnieniem, ktre naley poruszy jest eksploatowanie wzroku
podczas prowadzenia samochodw i innych pojazdw mechanicznych, jak si to fachowo okrela.
Indywidualny rodek lokomocji, jakim jest samochd upowszechni si tak naprawd dopiero niedawno. W
USA byy to pne lata czterdzieste i wczesne pidziesite, a w Europie w zasadzie poowa lat
szedziesitych dwudziestego wieku.
Jeli chodzi o ludzk ewolucj jest to okres za krtki, by go porwnywa nawet z mrugniciem oka. Jednak
oczy ewoluuj ju od dawna i w pewnym sensie s dostosowane do znacznie szybszej adaptacji, jak
wymusza kierowanie mechanicznymi rodkami transportu. Najwyraniej natura obdarzya je od razu na
wstpie odpowiednim zapasem moliwoci. Nie naley tego jednak naduywa, bo nadanie oczom
zwiksz0nych ponad potrzeb moliwoci regeneracyjnych nie byo najwyraniej moliwe.
Prowadzenie pojazdu mechanicznego wymaga dobrego wzroku - test u okulisty jest koniecznym warunkiem
dla zdobycia prawa jazdy. Przy wadach wzroku bywa to dopuszczenie warunkowe: prawo jazdy otrzymuje
si na rok i co roku trzeba je odnawia, nie w postaci egzaminu, lecz kontrolnych bada wzroku.
Jednak wzrok badany jest wtedy w warunkach, ktre umownie mona okreli mianem warunkw
spoczynkowych, a wic nie w stresie i napiciu, lecz podczas zrelaksowanego zasiadania na fotelu. Czy jest
to badanie skuteczne? Wtpliwe. Podczas prowadzenia samochodu wzrok ulega silnym obcieniom i nie
zdajemy sobie z tego sprawy, bowiem skoncentrowani jestemy na wielu czynnociach jednoczenie. Mona
to porwna do sytuacji komputerowego maniaka, ktry wcignity w gr przestaje reagowa na organiczne
sygnay ostrzegawcze.
Jednak w przeciwiestwie do komputerowego maniaka ma to swj gboki sens. Prowadzenie pojazdu jest
czynnoci stresujc, podczas ktrej wydzielaj si due iloci adrenaliny, ktra w tym akurat wypadku
kanalizowana nie jest w schemacie walka-ucieczka (cho sytuacja na naszych drogach czsto to przypomina)
lecz pomaga w szybszym i bardziej zdecydowanym podejmowaniu decyzji. I jest to mechanizm dobroczynny, bowiem, jak mawia mj instruktor, chcc cae ycie jedzi bez wypadku, trzeba mie oczy
dookoa gowy, a decyzje podejmowa z szybkoci atakujcego jastrzbia. Jest to najprostsze wytumaczenie
zasady ograniczonego zaufania. S to obcienia psychiczne, ktre jednak odbijaj si na oczach, choby z
uwagi na powizania psychosomatyczne.
Natomiast sam proces prowadzenia samochodu jest bezporednim obcieniem dla wzroku. Zasiadamy za
kierownic, odchylajc si jak najdalej, by wzrok mg ogarn moliwie szerok przestrze. Musimy
jednoczenie widzie to, co dzieje si przed nami, po bokach, przez szyby boczne i jednoczenie (no, moe
nie jednoczenie, ale z krtkimi odstpami) spoglda w trzy lusterka, baczc na to, co za naszym samochodem. Najczciej kierujemy wzrok do przodu, starajc si kcikami oczu rejestrowa, jakie moliwe
zagroenia mog wystpi wok.
W efekcie oczy zostaj silnie obcione: mrugamy znacznie rzadziej, powieki s szerzej rozwarte i
nawilanie gaek ocznych pozostawia wiele do yczenia.
Tak na marginesie: jestem wrogiem klimatyzacji samochodowej, mimo, e mieszkam na co dzie w
Kalifornii. Jest to Czynnik silnie przesuszajcy oczy, ponadto powoduje chroniczne schorzenia drg
oddechowych.

Podczas jazdy samochodem oczy stale pracuj, i to bardzo intensywnie. Nieustannie musz zmienia kt
widzenia oraz odlegoci, dostosowujc si do okolicznoci. Przez cay czas dochodzi do ogniskowania si
wzroku na bliszych i dalszych rzeczach. Rwnie uwanie trzeba ledzi jadcego przed nami w odlegoci
50 m TIR-a, jak auto tu za naszym zderzakiem (lusterko znajduje si w odlegoci nie przekraczajcej zwykle 25 cm), oraz bawice si na poboczu dzieci.
Do tego dochodzi blask soca, czasami bezporedni, czasami odbijajcy si w szybie czoowej
i w lusterkach. Trudno tu mwi o jednorodnych Warunkach wietlnych - soce wprawdzie cay czas
zachowuje t sam pozycj, jednak droga bywa krta ...
Oczy zmuszone do nieustannej adaptacji blisko-daleko, musz dokonywa kolejnej: wiato-cie. Si rzeczy,
po kilku godzinach dochodzi do zmczenia. Ich adaptacja ulega znacznemu spowolnieniu i stanowi to
powane zagroenie nie tylko dla nas samych, ale i dla pozostaych uytkownikw drg.

Zalecane s zatem przerwy, jeli bezpiecznie zamierzamy przemierzy wikszy odcinek drogi. Najlepiej
narzuci sobie okrelony rytm; na przykad zatrzymywa si co 200 km. Na postoju, poza zaatwieniem
potrzeb fizjologicznych wykonujemy komplet wicze dla oczu: na wstpie "krojenie ciasta", potem
intensywne natlenianie, ktre mona powtrzy kilkakrotnie, nastpnie "niedwiedzi chd". Nie od rzeczy
bdzie te wykonanie kilku wicze porednio zwizanych ze wzrokiem, sucych poprawie wydolnoci
caego organizmu: przysiady, pompki, wymachy, wyskoki itp.
Przy prowadzeniu samochodu w warunkach jaskrawego wiata zalecam, wyjtkowo, noszenie
przyciemnianych okularw. Chroni one przed refleksami padajcymi od szyby czoowej i szyb bocznych,
ponadto agodz intensywno zmian zwizanych ze zrnicowanym owietleniem - na przykad przy krtej
drodze, ktr trzeba jecha przy silnym wietle sonecznym.
Osobn spraw jest konieczno prowadzenia samochodu noc. Nasze oczy przystosowane s do wiata
dziennego, podobnie jak oczy wikszoci ywych organizmw, abstrahujc od nocnych drapienikw.
W pmroku i w mroku oczy widz gorzej, jest to naturalne, bowiem nasz wzrok dostosowany jest do wiata
dziennego. Pierwotnie mielimy rytm dnia zbliony do zwierzt trawoernych: aktywno przy wietle
dziennym i odpoczynek w mrokach nocy. W wyniku gwatownych zmian cywilizacyjnych w naturalny rytm
uleg zmianie i musimy funkcjonowa rwnie przy sztucznym owietleniu.

Szczeglnym wyzwaniem dla naszych oczu jest nocne prowadzenie samochodu. Obowizuj te same zasady,
co przy prowadzeniu samochodu w dzie, jeli chodzi o podzielno uwagi, jednak warunki s znacznie
cisze: prowadzimy w nocy.
Mrok rozwietlany jest tylko reflektorami naszego auta, przed sob widzimy ciemno, na poboczu
fluorescencyjne oznakowania na supkach, porodku lin cig lub przerywan. W dodatku olepiaj
reflektory samochodw nadjedajcych z przeciwka.
Jeli czsto zdarza nam si prowadzi w nocy, to warto kierowa si star zasad zawodowcw: nie
spogldamy wprost w reflektory nadjedajcego z naprzeciwka samochodu. Ledwo widzc ich poblask,
spogldamy na pobocze, rejestrujc to, co przed nami jedynie kcikiem oka. Jest to technika ywcem wzita
z obserwowania nieboskonu, gdy technika komputerowa bya jeszcze w powijakach. Nie koncentrujc wzroku na rdle wiata jestemy w stanie zobaczy wicej, ni si na nim skupiajc. Wynika to ze zoonych
procesw, wicych ze sob akomodacj oka i wraliwo na wiato, nie mwic ju o biologicznym
uwarunkowaniu, w postaci obecnoci tzw. lepej plamki: miejsca, w ktrym gwny nerw wzrokowy czy
oko z mzgiem. Jest ono si rzeczy niewraliwe na wiato, bo nie ma tam odpowiednich receptorw.
Jeli czsto prowadzimy samochd noc, musimy zadba o dostarczenie organizmowi koniecznych witamin,
chronicych go przed "kurz lepot". Ogln kondycj, bardziej ni za dnia wspieramy odpowiednimi
wiczeniami, ktre powinny by wykonywane czciej ni za dnia.
Obrazek "nawalonego nikotyn, kofein i benzedryn kierowcy ciarwki, ktry za wszelk cen stara si
przecign zegary piekie" powinien by wycznie atrybutem literatury science fiction, a nie obrazkiem
spotykanym na publicznych drogach. (Benzedryna to do silny rodek pobudzajcy, pozbawiony jednak na
szczcie dziaania halucynogennego. Po jego uyciu mona funkcjonowa sprawnie przez dugi czas, jednak
pniej trzeba to odespa, mniej wicej dwa razy duej. Nie wpywa to bynajmniej korzystnie na oczy, nie
mwic ju o caym organizmie.)

Ostrzegajc przed uywaniem jakichkolwiek stymulatorw z uwagi na niekorzystne oddziaywanie na wzrok,

musz jednoczenie przestrzec przed prawnymi konsekwencjami: w chwili obecnej prowadzenie samochodu
pod wpywem narkotykw jest traktowane rwnie surowo, jak pod wpywem alkoholu.
I, co trzeba przyzna, jest nie mniejszym zagroeniem dla wspuytkownikw drg.
Nie zamierzam popada w tonacj starych ciotek, podobnie jak Clinton jestem pokoleniem Woodstocku i
moecie mi wierzy, e w tamtych czasach na uczelniach dziao si wiele, nie mwic ju o klimatach
panujcych wok nich. Obowizywaa jednak jedna naczelna zasada: kto pije, pa, nawala si, odlatuje - ten
nie prowadzi.
Zasada, ktra, jak si wydaje odesza w zapomnienie wraz z etyk zodziei, ktrzy przynajmniej dokumenty
odsyali poczt. Za daleko odeszlimy jednak od podstawowego tematu, jakim jest wzrok.
podstawowe zasady, jakie powinny obowizywa wszystkich kierowcw ju nakreliam. Jedno jeszcze
ostrzeenie: nigdy nie siadajmy za kierownic, odczuwajc zmczenie, niezalenie od tego czy jest to oglne
zmczenie fizyczne, czy tylko zmczenie oczu. Przy pisetkilometrowej podry, krtka przerwa
przeznaczona na regeneracj oczu nie zbawi nas, a ustrzec moe przed fatalnymi konsekwencjami.

Witaminy i zwizki mineralne

Oczy s oknami duszy, oknami na wiat zewntrzny i oknami do wewntrz. Od wielu ju lat lekarze
spogldajc w oczy, badaj okrelone prgi na tczwkach i na tej podstawie wycigaj wnioski odnonie
wystpowania organicznych zaburze. Irydologia staje si znowu popularna, jest to bowiem metoda
umoliwiajca stawianie bardzo precyzyjnych diagnoz na podstawie badania nieinwazyjnego. Jednak trzeba
zaznaczy, e jest to te metoda wymagajca bardzo dowiadczonego lekarza czy praktyka. Przebarwienia,
podbiegnicia krwi czy inne uszkodzenia tczwki wiadcz o jakim problemie organicznym lub stanie
niedoboru. Stan oczu w peni odzwierciedla ca palet skutkw odywiania si, pracy, zabawy, sprawnoci
lub niesprawnoci fizycznej i ycia w zanieczyszczonym rodowisku. Musimy zatem dysponowa odpowiedni wiedz, by je jak najskuteczniej chroni. Wielu chorb mona unikn przez lepsze odywianie si,
trening ciaa i wzroku, zwikszon stabilno psychiczn i dbao o rodowisko, w jakim yjemy. Jednym z
najistotniejszych czynnikw jest odywianie. Waciwy dobr pokarmw jest podstawowym warunkiem
optymalnego zdrowia oczu.

Bdy dietetyczne
Za stan zdrowia odpowiadaj pokarmy, ktre jemy, oraz te, ktrych organizmowi nie zapewniamy? Pokarmy
nie odpowiadaj za nic. Odpowiedzialni jestemy my, poniewa mamy woln wol w ich dobieraniu.
Wybitny naukowiec-dietetyk dr G. Christakkes pisze: " Dwie trzecie amerykaskiego spoeczestwa cierpi na
chroniczne schorzenia, do cile zwizane ze sposobem odywiania si." Si rzeczy dotyczy to te naszych
oczu. W "Prevention Magazine" Robert Rodale ocenia, e "tysice ludzi niedowidzi w nocy na skutek
niedoboru witaminy A. Efektem jest nie tylko stale rosnca ilo nocnych wypadkw drogowych ale i nasilanie si przypadkw zamy i jaskry, rozwijajcych si na tle dietetycznym". Zama to nic innego jak odpady,
ktre gromadzc si w gace ocznej tworz bon przez ktr wiato przestaje przenika.
Z kolei jaskra to gromadzenie si pynu, ktrego zadaniem jest nieustanne smarowanie gaki ocznej. Gdy
"kanay odpywowe" zostaj zapchane, wewntrz oka narasta cinienie i dochodzi do uszkodze
mechanicznych. Wielu dotknitym jaskr mona pomc stosunkowo prostymi sposobami: przestawieniem
diety, wzbogaceniem jej w preparaty uzupeniajce, stosowaniem okresowych postw leczniczych, jak rwnie wycigami ze wietlika (wietlik lekarski to rolina wspomagajca regeneracj oczu). Podczas
sondaowej prby, przeprowadzonej przez Colorado University naukowcy przebadali 70 kobiet w wieku od
62 do 99 lat i u wszystkich, bez jednego wyjtku, stwierdzili niedobr witaminy Al Potwierdza to obszerny
raport amerykaskiego ministerstwa rolnictwa: zmiany nawykw dietetycznych, do jakich doszo po 1929
roku w istotny sposb zmniejszyy udzia witaminy A w codziennie spoywanych produktach.
Podobne problemy trapi rwnie kraje rozwijajce si. Jaskrawym przykadem zwizku typowej diety ze
wzrokiem s badania przeprowadzone w Nigerii. Dr Stanley C. Evans, kierownik naukowy Eye Center Inc.
ocenia, e ponad poowa mieszkacw Nigerii cierpi na choroby okulistyczne; jest to od dziesiciu do

pitnastu razy wicej, ni w Wielkiej Brytanii. Przyczyn tak wysokiego odsetka chorujcych Evans upatruje
w typowej dla Nigeryjczykw diecie, bogatej w skrobi a niemal pozbawionej owocw i warzyw. Nie jest
zatem niespodziank, e lekarz w odnosi wielkie sukcesy zapobiegajc a nawet leczc dolegliwoci wzroku
wycznie za pomoc zmian w sposobie odywiania si
Jeli bdziemy mieli moliwo precyzyjnego okrelenia, jakie skadniki odywcze konieczne s dla
zachowania dobrego wzroku i dojdziemy do tego, ktre w jaki sposb oddziauj, moemy skomponowa
diet umoliwiajc osignicie idealnego wzroku! Osobicie codziennie jadam pestki sonecznika by
zapewni sobie wicej witamin A, B i C. Doskonale smakuj z biodynamicznie hodowanymi jabkami,
gruszkami czy bananami. Nie ma nic pikniejszego, ni ycie w zgodzie z natur i cieszenie si jej darem w
postaci zdrowego i szczliwego ciaa.

Witaminy a zdrowie oczu

Niedobr witaminy A powoduje "kurz lepot", przesuszanie si i pogrubianie tkanki ocznej, zmikczenie
rogwki, pojawianie si ciemnych plamek w polu widzenia, przesuszanie si rogwki, plamki Bitota
(biaawe, suche plamki na spojwkach powiek, szorstko powiek i chroniczne stany zapalne powiek.
W sumie jest do oczywiste, e zaburzenia organiczne, wynikajce z niedoboru okrelonego czynnika leczy
si powinno zwikszonymi dawkami tego. Tak jest te w przypadku oczu.
W jednej z klinik z 26 pacjentw cierpicych na spowodowan naduywaniem alkoholu marsko wtroby,
14 miao powanie problemy z widzeniem po zmroku. Wszyscy otrzymywali dodatkowo witamin A i w
okresie od dwu do czterech tygodni "kurza lepota" cofna si u omiu z nich.
W analogiczny sposb, cho na razie w ramach eksperymentu, leczono cierpice na chroniczne zapalenie
spojwek dzieci, i u wikszoci choroba cofna si.
W prasie medycznej pojawiaj si te doniesienia o bardziej spektakularnych przypadkach: pewien
mczyzna cierpia na silny wid powiek, a zalecane medykamenty przynosiy tylko chwilow ulg.
Samodzielnie sign wic po tran (bogaty w witaminy A i D) i udao mu si pozby mczcej dolegliwoci.
Niedobr witaminy D moe doprowadzi do zmtnienia soczewki, dlatego te tran jest specyfikiem bardzo
korzystnie wpywajcym na wzrok - oczywicie nie tylko, bowiem oddziauje dobroczynnie na cae ciao.
Russel Ewing, cierpicy przez blisko czterdzieci lat na astygmatyzm stopniowo doprowadzi do znacznej
poprawy, zwikszajc dzienn dawk witaminy A - wanie za pomoc tranu.
Wikszo ludzi nie jest wprawdzie zagroona powanymi schorzeniami oczu, tym niemniej wielu z nich
cierpi na chroniczne niedobory witaminy A. A jeli zapasy tego zwizku nie s stale odnawiane, oczy
stopniowo trac zdolno adaptowania si do ciemnoci. Ponadto niedobr tej witaminy szkodzi komrkom
odpowiedzialnym za widzenie w dzie. Jeli chodzi o wzrok, to zapotrzebowanie na witamin Azaley w
duym stopniu od wykonywanego zawodu. Pracownicy biurowi, czytajcy, piszcy, czy liczcy przy jasnym
wietle, jak rwnie grnicy, czy fotografowie, zmuszeni pracowa przy wie~le mocno przymionym
potrzebuj tego zwizku znacznie wicej. Wzrost zapotrzebowania nastpuje rwnie podczas urlopu, jeli
spdzamy go na rozsonecznionej play, czy w grskich miejscowociach, jedc na nartach. nieg i piasek
odbijaj bowiem wiato soneczne a jego nadmiar moe oczom zaszkodzi. W takich sytuacjach wyjtkowo
dozwolone jest noszenie okularw przeciwsonecznych.
Witaminy z grupy B: niedobr witaminy B1 (tiaminy) moe powodowa ble zlokalizowane bezporednio za
tyln ciank oczu a w skrajnych przypadkach nawet parali mini ocznych. Prowadzone ostatnio badania
jednoznacznie wi niedobory tej witaminy z innymi chorobami oczu. U 38 pacjentw z zam poziom
witaminy B1 by wyranie niszy ni u 12 zdrowych. Brytyjscy lekarze wyleczyli dwoje dzieci z powanymi
problemami okulistycznymi, podajc im dodatkowo 500 mg tego zwizku dziennie; ich wzrok znormalizowa
si w cigu szeciu tygodni. John Yates informuje, e "w innych klinikach stosowano tiamin w celu
zagodzenia lub cakowitego wyeliminowania zaburze nerww wzrokowych, upoledzajcych zdolno
normalnego widzenia". Czterech pacjentw (w tej samej klinice) cierpicych na rodzaj zamy, polegajcej na
ograniczeniu pola widzenia do jego obrzey, zostao wyleczonych uderzeniowymi dawkami witaminy B1.
Niedobr witaminy B2 (ryboflawiny) moe prowadzi do pieczenia i widu oczu, chronicznego zmczenia
wzroku, osabionego wzroku przy przymionym wietle i innych kopotw z oczami. Zaburzenia takie

wystpoway u 47 pacjentw szpitala klinicznego Georgia University i u wszystkich stwierdzono deficyt

witaminy B2. Po podaniu tego zwizku ich stan poprawi si ju po 24 godzinach. Po dwu dniach objawy
zaczy zanika i stopniowo wszystkie zaburzenia zostay usunite. Gdy u czci z nich, w ramach
eksperymentu, preparat witaminowy odstawiono, symptomy pojawiy si na powrt.
U 8 z 22 pacjentw cierpicych na zam lekarze rwnie stwierdzili powane niedobory witaminy B2. Na
podstawie tego wywnioskowali, e "podawaniem ryboflawiny ... mona zapobiec lub w znacznym stopniu
ograniczy rozwj zamy". Dodatkowym, bardzo interesujcym spostrzeeniem by fakt, e 20 procent tych
pacjentw nie bya w stanie trawi cukru mlecznego. Wywnioskowa mona z tego, e spoywanie produktw mlecznych moe by niebezpieczne dla cukrzykw i e powinni oni zwraca baczn uwag na
dostateczne pokrywanie organicznych potrzeb w zakresie witaminy B2. Tak na marginesie: niedobr
ryboflawiny moe prowadzi w niektrych przypadkach do tzw. waskularyzacji, czyli powstawania naczy
krwiononych w obrbie rogwki.
Dr Carlton Fredericks odkry, e witamina B6 pobudza funkcj gruczow zowych, czyli niemal
bezporednio oddziauje na nawilanie oczu. Jeli kto cierpi na przesuszajce si oczy a chce nosi szka
kontaktowe, powinien najpierw zapewni organizmowi odpowiedni ilo tego zwizku.
Niedobr witaminy PP powodowa moe obrzki powiek i ubytki brwi, jednak najpowaniejszym dla
wzroku skutkiem moe by zmtnienie rogwki.
Dr Dwight Stambolian i dr Myles Behren odkryli, e deficyt witaminy B12 bardzo niekorzystnie odbija si na
sprawnoci nerww wzrokowych. Leczony przez nich 17-letni pacjent, majcy trudnoci z czytaniem
wyzdrowia po zaaplikowaniu mu serii zastrzykw zawierajcych wanie witamin B12. Wystarczajce
zaopatrzenie w witaminy grupy B jest najwyraniej jednym z podstawowych warunkw zachowania dobrego
wzroku. Do dobitnie przemawiaj za tym wyniki bada, przeprowadzone na 900 hinduskich dzieciach
w wieku szkolnym. Z 715 objawiajcych deficyty witamin z grupy B okoo 17 procent cierpiao na wady
i zaburzenia wzroku. Natomiast u 126 w dostateczny sposb zaopatrzonych w te zwizki, zaburzenia
wystpoway tylko u 2 procent.
Brak witaminy C powodowa moe zam, zaburzenia funkcji soczewki, szkorbut (ktry kojarzony jest na
og z dzisami i wypadaniem zbw, jednak prowadzi moe rwnie do krwotokw w obrbie spojwek i
tkanek oka), jaskr, oraz owrzodzenie oczu.
Badanie 51 pacjentw cierpicych na niewielkie wrzody w obrbie rogwki wykazay, e u wszystkich bez
wyjtku, pyn zwilajcy oko zawiera za mao witaminy C. poowa z nich otrzymywaa dziennie 1500 mg
kwasu askorbinowego i w efekcie. owrzodzenia zagoiy si znacznie szybciej.
Dr Jonathan Wright stosowa roztwr witaminy C (w tym wypadku by to askorbinian sodu) w formie kropli
do oczu leczc pacjenta z wrzodem w obrbie rogwki. Trzymiesiczna terapia prowadzona
konwencjonalnymi metodami nie przyniosa adnego efektu, za po zastosowaniu tego roztworu, wrzd
zanik w cigu czterech dni!
Nawet przy dostatecznej poday kwasu askorbinowego bardzo istotn rol odgrywa transport, czyli
rozprowadzenie go w caym organizmie. Bardzo powane trudnoci pojawiaj si przy zaburzeniach w
produkcji insuliny, tote cukrzycy s szczeglnie podatni na zam. Naukowcy z Maryland University
stwierdzili, e witamina C chroni soczewk oka przed zwizkami chemicznymi powstajcymi pod wpywem
wiata (czyli w wyniku reakcji fotochemicznych). Niewykluczone, e cecha ta powoduje, i kwas
askorbinowy tak skutecznie chroni przed zam.
Deficyt witaminy E moe powodowa powane zmiany degeneracyjne siatkwki i soczewki, jak rwnie
zam. We Woszech poddano 400 pacjentw intensywnej kuracji witamin E. Ich wzrok uleg znacznej
poprawie i zwikszya si te ilo naczy krwiononych w siatkwce, co rzecz jasna poprawio ukrwienie a
co za tym idzie - sprawno oczu.
Z kolei badania kanadyjskie pozwalaj wnioskowa, e witamina E chroni cukrzykw przed zam, bowiem
osabia procesy oksydacyjne, do jakich si rzeczy w naszych organizmach dochodzi. Naukowcy z
Narodowego Instytutu Zdrowia USA stwierdzili ostatnio, e w obrbie siatkwki witamina E cile
wspdziaa z witamin A. Witamina E oddziauje na siatkwk niemal bezporednio, w zwizku z tym
zaburzenia powodowane niedoborem witaminy A w znacznym stopniu pogarszaj si przy jej deficycie.

Zwizki mineralne a zdrowie oczu

Niedobr potasu prowadzi niemal zawsze do stwardnienia tkanki ocznej, do osabionych i mtnych oczu, do
zaburze wzroku i do przedwczesnego postarzenia si oczu.
Z kolei dr A. Huber stwierdzi, e podawanie wapnia moe pomc w najbardziej uporczywych stanach
zapalnych w obrbie warstwy pigmentowej oka. W siatkwce stenie cynku jest najwiksze w caym
organizmie. Przytoczy tu mona konkluzj bada, opublikowanych przez Harvard University: ... niedobr
cynku w znacznym stopniu upoledzi moe gospodark witamin A w siatkwce oka . Naukowcy z Maryland University leczyli szeciu pacjentw cierpicych jednoczenie na marsko wtroby i kurz lepot".
Jeden z pacjentw, ktremu podawano rwnoczenie cynk i witamin ju po tygodniu widzia normalnie w
nocy. Trzej, ktrym podawano wycznie cynk, rwnie odzyskali normalny wzrok, ale po nieco duszym
czasie. Natomiast u dwu pacjentw, ktrym podawano wycznie witamin A, w cigu dwu tygodni doszo do
nieznacznych tylko postpw. Gdy do terapii wczono cynk ich wzrok rwnie uleg normalizacji.

wietlik i inne zioa

Niewielkie, kwietne ziele Rzymianie ochrzcili mianem euphrasia, co w wolnym tumaczeniu znaczy "rado
z lepszego wzroku". Ziele to od wiekw stosuje si po obu stronach Atlantyku w celu agodzenia wszelkich
dolegliwoci zwizanych ze wzrokiem i oczami. Obecnie figuruje ono zarwno w oficjalnych listach lekw
homeopatycznych i stosowane jest te przez medycyn klasyczn.
Dr John R. Christopher, znany fitoterapeuta opracowa na bazie wietlika bardzo skuteczn pukank do oczu.
Jako pierwszy zastosowa go jego znajomy, jubiler, ktrego wzrok pogarsza si nieustannie od dwudziestu
lat. Po szeciu tygodniach wzrok zacz si poprawia, a po trzech miesicach czowiek w mg wykonywa
precyzyjne naprawy bez okularw!
Dr Christopher twierdzi, e lek ten jest: "bardzo skutecznym specyfikiem przy zamie, jaskrze i innych
powanych chorobach oczu. Oczyszcza gak oczn, zmniejsza panujce w jej wntrzu cinienie, pobudza
tworzenie si nowej tkanki i regeneruje nerwy wzrokowe".
Przetworzona ywno i nadmierna konsumpcja cukru powoduj/ e w oczach odkada si coraz wicej
odpadw. wietlik jest zielem, ktre pomaga w wydalaniu luzu i toksyn. W pierwszym tygodniu stosowania
wyranie to wida: oczy s rankiem pene luzu, czsto zaschnitego. Proces takiego oczyszczania wzmacnia
minie ocznej poprawiajc tym samym akomodacj (ogniskowanie wzroku na przedmiotach bliskich i
dalekich). Czysta soczewka jest przejrzysta niczym kryszta grski i promienie wietlne mog bez przeszkd
ogniskowa si na siatkwce.
Zawierajce wietlik mieszanki zioowe i inne tego typu specyfiki naby mona w sklepach zielarskich,
aptekach homeopatycznych a ostatnio, na fali zainteresowania alternatywnymi metodami leczenia - rwnie
w normalnych (czyli alopatycznych) aptekach. Zawieraj one wiele zi, dobroczynnie wpywajcych na
oczy. Na przykad pieprz Cayenne, ktry wzmacnia tkank oka i pobudza jej ukrwienie; ostry dugi (kurkuma), zabijajcy mogce powodowa infekcje bakterie, czy licie maliny, ktre sprzyjaj budowie nowej,
modej tkanki ocznej. W niemal wszystkich mieszankach "okulistycznych" znajdziemy wietlik - ziele, ktre
ludzie stosuj od 700 lat przeciwko wszelkim problemom z oczami.
Przygotowanie pukanki nie nastrcza adnych problemw.
yeczk od herbaty zioowego suszu zalewamy filiank wrzcej wody destylowanej i odstawiamy, a zioa
opadn na dno a napar nieco przestygnie. Nastpnie przecedzamy go przez czyst bawenian ciereczk (nie
naley uywa adnych materiaw syntetycznych) do wypukanej wrztkiem i osuszonej, szklanej butelki.
Niewielk ilo wylewamy na szklane naczyko do pukania oczu/ kilka kropli wylewamy wprost na gak
oczn i mrugamy. Zabieg powtarzamy na drugim oku - oba powinny mrugn okoo dwudziestu razy.
Procedur t powtarzamy trzy razy dziennie, prbujc przy pukaniu coraz duej trzyma oczy otwarte. Jeli
z oczami jest rzeczywicie kiepsko, zabieg mona powtarza nawet pi - sze razy dziennie, jednak wtedy
roztwr powinien by bardziej rozcieczony. Rozcieczamy go te, zauwaajc jakiekolwiek oznaki
podranienia. Dr Christopher jest zdania, e powinno si niezalenie od tego przyjmowa po trzy kapsuki

tego preparatu dwa razy dziennie. Terapia taka, w poczeniu z waciwym odywianiem si i wiczeniami
dla wzroku jest najlepsz drog do czystych, zdrowych i piknych oczu. Nawet przy powanych problemach
ze wzrokiem warto sprbowa tego rodzaju terapii, cho nie zwalnia to oczywicie od wizyty u okulisty.
Natura obdarowaa nas wietlikiem i ziele to sprawdzio si wrcz doskonale - od setek ju lat. I wiele sensu
ma wyprbowanie naturalnych metod, nim signie si po syntetyczne farmaceutyki lub zacznie rozwaa
moliwo interwencji chirurgicznej.

"Gdyby wietlik tak czsto stosowa, jak si tego niechaj popsuoby (to interes
wytwrcom okularw"
Nicholas Culpepper (siedemnastowieczny lekarz)

Dym szkodzi oczom

Nieustanny kontakt z dymem w niewielkich pomieszczeniach podrania oczy i moe doprowadzi do
powanych zaburze.
Dr McCarrison, praktykujcy w Indiach lekarz, stwierdzi u zamieszkujcych pnocne obszary tego kraju
Hunzw liczne przypadki jaskry i patologiczne zmiany w obrbie powiek (zgrubienia, szorstko). Zgodnie z
jego przypuszczeniami wynika to bezporednio z zamieszkiwania tzw. "chat kurnych" - ogie rozpalany jest
porodku pomieszczenia mieszkalnego a dym uchodzi umieszczonym bezporednio nad nim otworem w
dachu. Nie jest to efektywny sposb wentylacji, wic Hunzowie yj na og w zadymionych
pomieszczeniach.
Wprawdzie w naszej kulturze epoka kurnych chat mina dawno, jednak nadal naraeni jestemy na zbyt
czsty kontakt z dymem - w restauracjach, na imprezach towarzyskich i wszdzie tam, gdzie ludzie pal.
Oddziaywaniu temu mona do pewnego stopnia zapobiec - przez waciwe odywianie si i wiodce do
lepszego natleniania wiczenia fizyczne. Szczegln baczno musz zachowa zwolennicy uywek i
palacze. Alkohol, kawa, herbata i tyto rabuj organizmowi zarwno witaminy, jak i zwizki mineralne.
Kady, kto wypala paczk papierosw dziennie, potrzebuje co dzie 100 mg witaminy C tylko po to, by
odrobi zwizane z paleniem straty. W dymie tytoniowym znajduj si stosunkowo due iloci cyjanidw,
mogce doprowadzi do osabienia wzroku a nawet do penego ociemnienia! Wprawdzie prowadzone w Kanadzie badania udowodniy, e mona temu zapobiec, jeli odpowiednio wczenie rozpocznie si podawanie
duych dawek witaminy B12, jednak najlepiej jest oczywicie rzuci palenie.
Generalnie musimy dba o dobr wentylacj pomieszcze, w ktrych przebywamy i starannie unika
wszelkich rde tytoniowego dymu. Niewane, czy palimy czynnie, czy biernie ratujmy swj wzrok i wzrok
swoich bliskich!

Waciwe owietlenie
Bez wiata nie moemy widzie. Przy zym owietleniu trudno mwi o dobrym widzeniu, a jeli
permanentnie przebywamy w le owietlonych miejscach, to szkodzi to oczom. Mimo to wielu ludzi w ogle
nie troszczy si o ten rodowiskowy czynnik, na ktry tak atwo jest wpyn. Odnonie tego mona
przytoczy wyniki bada przeprowadzonych przez pewn londysk placwk naukow: u prawie wszystkich starszych osb wzrok poprawi si wycznie dlatego, e w ich mieszkaniach wymieniono arwki na
silniejsze! By moe z wiekiem po prostu mniej wiata wpada na siatkwk. Inne z kolei badania wskazuj
na to, e robotnicy w rednim wieku potrzebuj wicej wiata i wikszego kontrastu pomidzy miejscem
pracy a tem, ni w przypadku robotnikw modych.
Jednak w kadym wieku potrzebujemy odpowiedniej iloci wiata _ to nie ulega kwestii! Dr Philip Hughes
zaleca, by na biurku, przy ktrym pracujemy, postawi lusterko. Jeli w pozycji, jak normalnie przyjmujemy
do pracy, wida w nim odbicie rda wiata, to znaczy, e owietlenie zostao ustawione niewaciwie.
Musimy unika jaskrawego wiata i jego odbi. I nie jest to skomplikowane - wystarczy zmieni ustawienie
lampy, a jeli to niemoliwe - przesun biurko. Gdy w domu mamy kopoty z czytaniem, przystawiamy
sobie lamp nieco bliej, ustawiajc j z tyu, z prawej strony, by wiato si nie odbijao. Dr Robert Gillian
zaleca do czytania lamp ze zginanym ramieniem, wyposaon we wbudowany reflektor - tak jak wiato

samochodu. Z odlegoci poowy stou czy biurka lampa taka daje blisko dziesi razy wicej wiata ni
lampa tradycyjna, nie olepiajc przy tym, bo dziki elastycznemu ramieniu mona j odpowiednio ustawi.
Kolejny specjalista, dr John Ott zaleca, by przy czytaniu stosowa arwk o mocy co najmniej 100 W, za
przy ogldaniu telewizji zapala za swoimi plecami lamp 40-watow. Wszystko za ma jeden tylko cel:
dostosowa sposb owietlenia do zrnicowanych wymogw, jakie stawiamy naszym Oczom.

Za wszelk cen chroni wzrok

By da z siebie wszystko, oczy potrzebuj odpowiedniego wiata, treningu, waciwej iloci wypoczynku i
dobrego odywiania. Moemy chroni wzrok, dajc oczom wszystko, czego potrzebuj! Moemy zapobiega
dolegliwociom i wspomaga proces naturalnej regeneracji. Istnieje jednak kolejny problem, z ktrym trzeba
si zmierzy.
Dr John Tobe informuje, e okoo 75 procent modych ludzi, ktrym zalecono noszenie okularw z powodu
wywoywanych wzrokiem blw gowy, pierwotnie w ogle by ich nie potrzebowao. Jednak w tej chwili s
one im ju niezbdne, bo noszenie okularw osabio ich wzrok. Powikszajce soczewki zmniejszaj
naturalne obcienie mini ocznych i trwale mog w zwizku z tym osabi wzrok. wiczenie wzroku,
wykonywane codziennie wzmacnia je i uelastycznia. Zatem to wanie one, w poczeniu z lepszym
odywianiem powinny by pierwszym krokiem w pozbywaniu si dolegliwoci. Okulary powinny stanowi
przysowiow ostatni desk ratunku!
Niestety, okularnicy s dla wielu ludzi dobrym rdem dochodu. Jeden z magazynw konsumenckich odkry
proceder przeraajcy: "niektrzy okulici faszowali wyniki bada traktujc oczy swych klientw
mikrobyskami wietlnymi. Badania przeprowadzone w New Jersey ujawniy, e blisko 88 procent klientw
salonw optycznych otrzymao nieprawidowe okulary. cznie z tymi, ktrzy mieli oczy bez zarzutu - im
narajono szka bez dioptrii, czyli nie rnice si niczym od zwykego szka okiennego".
Czy moemy co przeciwko temu przedsiwzi? Najpierw musimy zwrci uwag na zaspokojenie
podstawowych potrzeb naszych oczu. Szczeglnie jeli chodzi o sposb odywiania si - istnieje coraz wicej
przesanek wskazujcych, e by to czynnik do tej pory za mao doceniany.
Dr Ben C. Lane stwierdzi u swych krtkowzrocznych pacjentw powane bdy dietetyczne i wynikajce z
nich stany niedoborowe. Z kolei dr Hunter jest zdania, e napoje nasycone dwutlenkiem wgla powoduj
zawanie naczy krwiononych w biakwce, co sprzyja postpujcej krtkowzrocznoci. Badania naukowe
potwierdziy, e zwikszone iloci cennego biologicznie biaka moe w pewnym stopniu pomc. Zwikszona
o blisko 90 procent poda biaka u dzieci w wieku szkolnym doprowadzia do powstrzymania postpujcego
dotychczas procesu, a niektrych przypadkach uzyskano cofnicie si krtkowzrocznoci o kilka dioptrii.
Druga grupa dzieci pozostaa przy dotychczasowym sposobie odywiania si i u nich doszo do
"normalnego" pogbienia si wady.
Dr Stanley Evans i dr Merrill J. Allen stwierdzili podobne oddziaywanie odywiania si na rozwj jaskry, a
dr Robert Rodale zebra dowody, potwierdzajce, e waciwe odywianie si moe zapobiec rozwojowi
zarwno zamy, jak i jaskry - rwnie przypadku zwikszonej z przyczyn genetycznych podatnoci.
Bardzo istotnym czynnikiem jest te wybr odpowiedniego lekarza. Najlepiej takiego, ktry docenia rol
odywiania w prawidowo prowadzonej terapii. Takim przykadem jest w USA chirurg-okulista dr Azar.
Wsplnie z wybitnym dietetykiem dr Mackie Shilsone otworzyli w Nowym Orleanie klinik okulistyczn
(znan ju na caym wiecie klinik Azara). W przypadku wielu przybywajcych tam pacjentw stwierdza
si, e kosztowna operacja jest zupenie zbyteczna, bowiem stan wzroku moe ulec zdecydowanej poprawie
wycznie za spraw odpowiedniej diety i wicze. Za w sytuacji, gdy operacja jest konieczna, bardzo
podobny program pomaga w penej rekonwalescencji. Mniej ni jedna czwarta pacjentw, chccych si u dr
Azara podda operacji jest rzeczywicie operowana, co bardzo dobitnie wiadczy o moliwociach
prawidowej diety i odpowiednio dobranych wicze!
Z wasnego dowiadczenia wiem, e podstawowym warunkiem zachowania zdrowia oczu jest odpowiednie
przestawienie dietetyczne, poczone z codziennymi wiczeniami - oczu i caego ciaa. Chciaabym w tym.
miejscu zaapelowa do wszystkich Czytelnikw: kierujc si zdrowym, ludzkim rozsdkiem zachowajmy
niezmcone wiato oczu na cae ycie. Rzadko kiedy jest za pno by wprowadzi wiodce do tego zmiany

w naszym yciu. Musimy tylko w niewielkim stopniu zmieni nasze dotychczasowe nawyki, zamieniajc te
gorsze -lepszymi. Zdrowie, spokj i szczcie s darami Boymi, ktre przysuguj wszystkim od urodzenia.
Wszystkim ycz promiennego zdrowia
Patricia Bragg

o autorce
Dr Patricia Bragg jest specjalistk w zakresie ywienia, urody i zdrowia, czynn zawodowo jako doradca
menederskiego establishmentu, gwiazd sceny i kina, tancerzy, muzykw i sportowcw.
Crka znanego specjalisty dr Paula C. Bragga rycho sama zdobya midzynarodowe uznanie, kierujc w
USA stacjonarnymi seminariami dotyczcymi zdrowia i sprawnoci fizycznej, przeznaczonymi dla dorosych
i m.odziey. Na zaproszenia prowadzi rwnie odczyty we wszystkich anglojzycznych krajach. Patricia
Bragg jest wraz z ojcem zaoycielem wydawnictwa Bragg Health Library (biblioteki zdrowia Braggw),
sama stanowic doskonay przykad goszonych przez siebie (i ojca) porad dotyczcych zdrowia.
Autorka jest (ze strony matki) w pitym pokoleniu Kalifornijk i ju od dziecka miaa szerok styczno z
holistycznymi koncepcjami, reprezentowanymi przez ruch higieny naturalnej. W szkole byszczaa nie tylko
w sporcie - w trakcie studiw zdobya liczne nagrody i naukowe stypendia. Jest ponadto utalentowan
muzyczk, dobr tenisistk, pywaczk i alpinistk.
Nauk na pewien czas przerwa powany wypadek samochodowy - Patricia w wyniku doznanych urazw
przejciowo stracia wzrok, jednak determinacja i silna wola, w poczeniu z silnym zaangaowaniem ojca
umoliwiy pene jego odzyskanie.
Po ukoczeniu studiw Patricia Bragg doktoryzowaa si na Uniwersytecie Kalifornijskim w dziedzinie nauk
medycznych.
Popularno jej osoby jako doradcy i prelegenta wie si w duym stopniu z wielkim osobistym
zaangaowaniem oraz zdolnoci do szybkiego nawizywania kontaktu z ludmi.

SPIS TRECI
IDEALNE ZDROWIE ......................................................................................... 2

Rozdzia 1
WZROK - DOBRO NAJWYSZE ..................................................................

Jak odzyskaam wzrok ...................................................................................... 3

Nauka - nie terapia ............................................................................................ 3
Sowo ostrzeenia ............................................................................................. 3
Najwaniejszy narzd zmysu ........................................................................

Pielgnowanie wzroku wane w kadym wieku .............................................. 4

Rozdza2
BUDOWA OKA ...............................................................................................

Trjwymiarowe widzenie barwne ................................................................. 5

Naturalna ochrona oczu ................................................................................ 6
Minie oczne ................................................................................................ 7
Skomplikowany mechanizm widzenia ......................................................... 8
Rozdzia 3
CO POWODUJE WADY WZROKU? ............................................................. 9

Cywilizacja stawia oczom wielkie wymogi ................................................... 9

Czy okulary s koniecznoci? ..................................................................... 10
Nie wstyd si okularw ................................................................................ 11
Okulary bez oprawek ...................................................................................... 11
Prawidowe okulary ........................................................................................ 12
Szka kontaktowe ............................................................................................ 12
Uwaga na przyciemniane szka! .................................................................... 13
Choroby oczu .................................................................................................. 14
Zwizek midzy zdrowiem oczu i zbw ...................................................... 14
Telewizja i kino zagroeniem dla oczu? ......................................................... 15
Czyta i pracowa przy waciwym owietleniu ............................................ 15
Wiek nie ma wpywu na sprawno wzroku ................................................... 16

Rozdzia 4
ODWIEY OCZY TLENEM ..................................................................... 17
Pobudzi ukrwienie oczu .................................................................................... 17
Zimna i gorca woda ........................................................................................... 17
wiczenia oddechowe ........................................................................................ 17
wiczenie oczyszczajce .................................................................................... 19
Pukanie kroplami do oczu .................................................................................. 19

Rozdzia 5
ODPRY OCZY WIATEM I CIEMNOCI .................................. 20
Oczy nastawione s na wiato ......................................................................... 20
Rozpieszczajmy oczy wiatem - ale nie za bardzo .......................................... 21
wiato soneczne - uroda i zdrowie ................................................................. 21
Terapia soneczna ............................................................................................... 21
Pomidzy wiatem a ciemnoci ...................................................................... 22
Palming odpra wzrok ...................................................................................... 23
Sztuka regenerujcego snu ................................................................................ 23

Rozdzia 6
TRENING MINI OCZNYCH ................................................................... 25
Chd niedwiedzia .............................. .............................................................. 25
Minie oczne - cztery specjalne wiczenia ...................................................... 26
Mruganie ............................................................................................................ 27
wiczenia a rytm ............................................................................................... 27
"Krojenie ciasta" ............................................................................................... 27
Sowo o ortooptyce ............................................................................................ 28
Pokarm dla ducha .............................................................................................. 28

Rozdzia 7
ODPOWIEDNIO NAKARMI OCZY....................................................... 30
Jeste tym, co jesz .......................................................................................... 30
Czego unika ................................................................................................... 31
ywe pokarmy - ywy wzrok .......................................................................... 31
Siatkwka i rogwka potrzebuj witaminy A ................................................. 31
Kompleks witamin B dla nerww wzrokowych ........................................... 32
Witamina BI poprawia si wzroku ................................................................ 33
Witamina B2 przeciwko wiatowstrtowi ..................................................... 33
Witamina B6 odpra oczy .............................................................................. 33
Witamina PP - czynnik konieczny ................................................................... 33
Witamina B12 utrzymuje modo oczu .......................................................... 34
Witamina C zapobiega zamie ......................................................................... 34
Witamina D przeciwko zamie i krtkowzrocznoci ....................................... 34
Witamina E wyostrza wzrok ............................................................................. 35
Witamina K zapobiega krwotokom ................................................................. 35
Bioflawonoidy i rutyna na wzmocnienie naczy wosowatych .................... 36
Dodatki witaminowe -tylko naturalne ............................................................. 36
Oczy potrzebuj organicznych zwizkw mineralnych ................................... 36
Potas chroni mikkie tkanki oka ..................................................................... 37
Terapeutyczne oddziaywanie wapnia ...........................................................

37

Biako wzmacnia oczy ...................................................................................... 37

Rozdzia 8
W ZDROWYM CIELE ZDROWE OCZY .................................................... 38
Wane - regularne wydalanie ......................................................................... 38
Chd - najlepsza forma ruchu ........................................................................ 39
Uwaga na postaw .......................................................................................... 40
Nie je za duo .............................................................................................. 41
Wyrzu solniczk! ........................................................................................... 41
Post uwalnia organizm od toksyn ................................................................... 42

Rozdzia 9

MECHANIZMY PSYCHOSOMATYCZNE ............................ 43

Oczy i emocje ............................................................................................... 43
Przemczona psychika - przemczone oczy ................................................ 44
Oddziaywanie barw ...................................................................................... 45
Rozluniajca przyjemno .......................................................................... 45
Zastpowanie myli ...................................................................................... 45
Wzmocni si nerww ................................................................................ 46

Rozdzia 10

LIFTING A OCZY ......................................................................... 46

Lepszy wzrok i lepsze zdrowie .................................................................... 46
Lepszy wygld - lepsze samopoczucie ......................................................... 47
Dla mczyzn i kobiet w kadym wieku ...................................................... 47
Przebieg operacji ......................................................................................... 47
Mini-lifting twarzy ...................................................................................... 48
Korekta podbrdka ...................................................................................... 48
Przed i po operacji ....................................................................................... 48

Rozdzia 11
PROGRAM 90-CIODNIOWY ........................................................................ 49

Tylko trzydzieci minut dziennie ................................................................ 49

Jeli kochasz swe oczy, karm je waciwie ................................................ 50
Wysiek fizyczny .......................................................................................... 50
Wiek nie musi by ciarem ........................................................................ 50
Pozytywne nastawienie ............................................................................... 51

Rozdzia 12
KILKA SW UZUPENIENIA .................................................................. 52

Wzrok a praca przy komputerze ................................................................... 52

Oczy a samochd .......................................................................................... 55
Witaminy i zwizki mineralne ...................................................................... 57
Bdy dietetyczne ......................................................................................... 57
Witaminy a zdrowie oczu ............................................................................ 58
Zwizki mineralne a zdrowie oczu .............................................................. 60
wietlik i inne zioa ...................................................................................... 60
Dym szkodzi oczom ..................................................................................... 61
Waciwe owietlenie .................................................................................. 61
Za wszelk cen chroni wzrok .................................................................. 62
O autorce ....................................................................................................... 63