ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI LSKIEJ

Seria: ORGANIZACJA I ZARZDZANIE z. 73

2014
Nr kol. 1919

Teresa KRANICKA, Wojciech GD, Martyna WRONKA

Katedra Przedsibiorczoci i Zarzdzania Innowacyjnego
Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach

POJCIE, DETERMINANTY I ZNACZENIE INNOWACJI

ZARZDCZYCH (MANAGEMENT INNOVATION) STAN BADA
NAD ZJAWISKIEM
Streszczenie. Obecnie coraz czciej dostrzega si rol i znaczenie innowacji
zarzdczych, rozumianych jako zmiana dotychczasowego sposobu dziaania
menederw. Niniejsze opracowanie ma na celu okrelenie istoty innowacji
zarzdczych oraz ich miejsca wrd innowacji organizacyjnych (tzn.
wystpujcych w organizacjach). Na podstawie o przeprowadzonych studiw
literaturowych przedstawiono take determinanty innowacji zarzdczych oraz ich
znaczenie zwaszcza w kontekcie zwizku z wynikami organizacji. Stwierdzony
stan wiedzy na temat innowacji zarzdczych pozwala wskaza kierunki dalszych
bada nad tym zjawiskiem.
Sowa kluczowe: innowacje zarzdcze, innowacje organizacyjne.

THE CONCEPT, ANTECEDENTS AND SIGNIFICANCE OF MANAGEMENT INNOVATION THE STATE OF RESEARCH ON THE
PHENOMENON
Summary. Nowadays the role and importance of management innovation,
understood as changes in what managers do and how they do it, is being more
frequently recognized. This paper aims at determining the essence of management
innovation and its place among organizational innovation (i.e. taking place in
organizations). Basing on extensive literature studies we present antecedents of
management innovation as well as its importance particularly in the context of
organizational performance. The observed state of knowledge on management
innovation allows to indicate directions for future research on this phenomenon.
Keywords: management innovation, organizational innovation.

334

T. Kranicka, W. Gd, M. Wronka

1. Wstp
Analiza problematyki innowacji zarwno w aspekcie teoretycznym, jak i praktycznym
potwierdza zainteresowanie badaczy zagadnieniem innowacji zarzdczych - management
innovation. Przypuszcza si jednak, e nie zajmuj one nalenego im miejsca w zarzdzaniu
organizacjami, a wiedza na ich temat jest niezadowalajca i powinna by wzbogacona.
W tym kontekcie celem niniejszego artykuu jest okrelenie istoty innowacji zarzdczych,
ich miejsca w systemie innowacji wdraanych we wspczesnych organizacjach, determinant
i znaczenia, zwaszcza zwizku z wynikami organizacji - na podstawie studiw literaturowych. W opracowaniu starano si przedstawi stan bada nad tym zjawiskiem na wiecie
i w Polsce na podstawie o zidentyfikowanych rde, a take wskaza dalsze ich kierunki1.

2. Management innovation - geneza

Innowacje traktuje si jako gwn si napdow postpu i dobrobytu zarwno na
poziomie organizacji, jak i na poziomie caej gospodarki, dlatego zainteresowanie tym
zjawiskiem jest uzasadnione. Znajduje ono odzwierciedlenie w bogatym pimiennictwie na
ten temat2, w przewaajcej mierze powiconym innowacjom produktowym i technologicznym. Dobitnym przykadem zmiany w tej dziedzinie i dostrzeenia roli innowacji
wykraczajcych poza obszar innowacji technologicznych w szerokim znaczeniu
(produktowych i procesowych, dotyczcych w szczeglnoci technologii wytwarzania) jest
edycja Podrcznika Oslo, mianowicie [58]:
- zarwno w pierwszej, jak i w drugiej edycji Podrcznika zastosowano definicj innowacji
technologicznych w obrbie procesw i produktw, ale ju w drugiej edycji ujto
innowacje organizacyjne i nietechnologiczne w aneksie;
- druga i trzecia edycja podrcznika uwzgldniaa sektor usug, dostrzegajc innowacje w
sektorach ukierunkowanych na wiadczenie usug; w tych sektorach innowacje maj
odmienny charakter bardziej organizacyjny, a mniej technologiczny;
- w trzeciej edycji wyranie wyodrbniono ju innowacje marketingowe i organizacyjne,
wczajc je w obszar innowacji przedsibiorstw.
Twrcy podrcznika podkrelaj, e dla podniesienia efektywnoci oraz zbadania
skutecznoci wysikw na rzecz poprawy wynikw ekonomicznych konieczny jest system
szerszy ni tylko taki, ktry uwzgldnia jedynie innowacje technologiczne w obrbie
1

Badania te s prowadzone w ramach projektu badawczego pt: Wpyw innowacji zarzdczych na innowacyjno
technologiczn i wyniki przedsibiorstw, finansowanego z grantu NCN nr 2012/07/B/HS4/00314.
2
Tylko w latach 2006-2012 w jednej z baz - EBSCO - zidentyfikowano 16 557 artykuw; pod uwag brano artykuy
recenzowane, dostpne w wersji on-line, z przypisami literaturowymi; wyszukiwane sowo kluczowe to innovation. Wicej
na ten temat w [40].

Pojcie, determinanty i znaczenie innowacji

335

produktw i procesw. Wczenie innowacji marketingowych i organizacyjnych zapewnia

peniejszy obraz sytuacji i umoliwia lepsze wychwycenie zmian, ktre wpywaj na
efektywno firm i przyczyniaj si do akumulacji wiedzy [58].
Jak wynika z Podrcznika Oslo, niezalenie od ustale metodologicznych nastpowao
rwnolege zainteresowanie badaczy tematyk zmian organizacyjnych (w znaczeniu nietechnologicznych) i gromadzenie danych na ich temat3. To wyodrbnienie i zdefiniowanie
dwch nowych typw innowacji, organizacyjnych i marketingowych, mona uzna za
jedn z wanych inspiracji do konceptualizacji innowacji zarzdczych, ktre zdaniem autorw
niniejszego opracowania tylko w czci mieszcz si w wymienionych wyej rodzajach.
Niejako rwnolegle do tworzenia metodologii bada innowacyjnoci w literaturze
przedmiotu pojawiaj si rozwaania dotyczce innowacji organizacyjnych 4. Termin
organisational innovation by stosowany najpierw gwnie przez ekonomistw w celu
oddzielenia ich od innowacji technologicznych, ale pojawia si take w obszarze nauk
o zarzdzaniu [78; 10]. Edquist i inni [19] definiuj innowacje organizacyjne jako nowe
sposoby organizowania dziaalnoci biznesowej takiej jak produkcja lub B+R, ktre wpywaj
na koordynacj zasobw ludzkich. Tak definiowane innowacje organizacyjne nie zawieraj
w sobie aspektw technologicznych, zatem obejmuj one zmiany w strukturze organizacyjnej
lub w procedurach, uatwiajc tym samym zmian i wzrost organizacji. Wyodrbnieniu
innowacji organizacyjnych towarzyszy jednoczenie podkrelanie ich roli, midzy innymi
wskazuje si, i nie stanowi one wycznie odpowiedzi na zmian techniczn, ale
innowacja organizacyjna moe by koniecznym warunkiem wstpnym dla innowacji
technicznej [42].
Jeszcze wyraniejszym sygnaem dotyczcym wyonienia innowacji zarzdczych jest
wyodrbnienie kategorii innowacji administracyjnych, postrzeganych jako ukierunkowane
na skuteczno i efektywno procesw i systemw sucych do zarzdzania organizacj
[14]. Bantel i Jackson [4] wyranie podkrelaj, e maj one pozytywny wpyw na sposb
dziaania i proces podejmowania decyzji zarzdczych. Podobnie Kimberly [38] wie je ze
zmianami w procesie podejmowania decyzji.
I wreszcie stosunkowo niedawno pojawia si termin innowacje zarzdcze (management
innovation)5 w publikacjach G. Hamela, ktry definiuje je jako odejcie od tradycyjnych
zasad zarzdzania, procesw i praktyk lub odejcie od powszechnie stosowanych dziaa
w organizacji, ktre w znaczcy sposb wpywaj na jej funkcjonowanie [30]. Innymi sowy,
innowacje zarzdcze s postrzegane jako zmiana dotychczasowego sposobu dziaania

S to m.in. specjalistyczne badania statystyczne na temat innowacji organizacyjnych czy badania innowacji uwzgldniajce
t tematyk, np. Australian Innovation Survey; pytania o zmiany organizacyjne uwzgldniono take m.in. w badaniach CIS3
czy Japanese NationalInnovation Survey 2003 [58].
4
Warto przypomnie, e po raz pierwszy na innowacje organizacyjne zwrci uwag J. Schumpeter na pocztku XX w.
J. Schumpeter [62].
5
Innowacje dotyczce procesu i metod zarzdzania organizacjami w literaturze angielskojzycznej s okrelane najczciej
mianem management innovation, rzadziej managerial innovation czy innovative management practices. W literaturze
polskiej najczciej uywa si terminu innowacje zarzdcze lub innowacje w zarzdzaniu.

336

T. Kranicka, W. Gd, M. Wronka

menaderw [8]. Na podstawie takiego stanu wiedzy przystpiono do pogbionych studiw

literaturowych bada literatury wiatowej i polskiej w zakresie pojcia, determinant,
procesu i wpywu na wyniki innowacji zarzdczych.

3. Metodologia bada
Badania literaturowe dotyczce innowacji zarzdczych przeprowadzono, nawizujc do
metody i zasad stosowanych w tej dziedzinie, w szczeglnoci opierano si na
trzystopniowym podejciu6, zaproponowanym przez Tranfield i in. [71] oraz dowiadczeniach
innych badaczy [12]. Po okreleniu celw badawczych wybrano rda, ograniczajc je
wycznie do recenzowanych czasopism, poniewa s one najbardziej wiarygodne i maj
najwikszy wpyw na rozwj nauki w danej dyscyplinie [59]. Do bada wybrano bazy
EBSCO, EMERALD, PROQUEST i SAGE, bdce jednymi z najbardziej wszechstronnych
i penotekstowych baz danych zawierajcych artykuy z recenzowanych czasopism
w dziedzinie nauk spoecznych. Studia literaturowe dotyczce interpretacji definicji innowacji
zarzdczych objy w pierwszej fazie lata 1994-2014.
Nastpnie okrelono kryteria poszukiwa, tj. sowa kluczowe (management innovation,
managerial innovation, administrative innovation), oraz warunki wyszukiwania (typ
dokumentu artyku lub przegld). Tak przyjte kryteria pozwoliy na zidentyfikowanie
454 artykuw zarwno o charakterze teoretycznym (przegldy, metaanalizy), jak
i empirycznym (zawierajce wyniki bada). W kolejnym etapie postpowania badawczego
ograniczono analiz do artykuw na temat innowacji zarzdczych, jakie opublikowano
w ostatnich 10 latach (2004-2013); w ten sposb zidentyfikowano 56 artykuw dotyczcych
cile problematyki innowacji zarzdczych. Dokonano take przegldu polskiej literatury,
obejmujc badaniem publikacje z tematyki wspczesnych koncepcji i metod zarzdzania,
jakie ukazay si w ostatnich 10 latach zegldzie Organizacji, oraz zwarte, w ktrych
zostaa zasygnalizowana ta problematyka (w tytule lub treci uyto terminu innowacje
zarzdcze).

4. Pojecie innowacji zarzdczych - management innovation

Z zarysowanego stanu wiedzy dotyczcego innowacji zarzdczych wynika, e s one
rozumiane najczciej jako generowanie i implementacja znaczco nowych rozwiza
6

Autorzy posuguj si metod bada literaturowych, uwzgldniajc zasadniczo trzy etapy: planowanie, realizacja
i wyciganie wnioskw [71].

Pojcie, determinanty i znaczenie innowacji

337

dotyczcych: procesw, zasad dziaania, metod dziaania i struktur zarzdzania organizacj,

ktre w istotny sposb zmieniaj sposoby realizacji celw organizacji [8]. Do tej definicji
nawizuje wikszo autorw podejmujcych t problematyk, chocia poszczeglni autorzy
zwracaj uwag na rne komponenty innowacji zarzdczych. Wedug M.R. Perello-Marin
i in. [56] s to nowe praktyki/metody zarzdzania, ktre zakadaj zmian w sposobie
dziaania organizacji, a tym samym jej ewolucj. Z kolei R.M.A. Hollen i in. cz innowacje
zarzdcze ze specyficznymi, nowymi aktywnociami menederskimi, ktre s zwizane
z ustaleniem celw, motywowaniem pracownikw, koordynowaniem dziaalnoci oraz
podejmowaniem decyzji [33]. Jeszcze inni autorzy zwracaj uwag na zmiany w strukturze,
systemach zarzdzania i wiedzy wykorzystywanej w realizacji pracy menederskiej [77], na
nowe rozwizania w organizacji miejsca pracy, nowe programy rozwoju zasobw ludzkich
[20] czy zewntrzne relacje z podmiotami otoczenia [32], a take nowe podejcie do
organizacji produkcji [53].
Z przeprowadzonej analizy wynika, e wikszo badaczy tej problematyki najczciej
powouje si na 4 wymiary zaproponowane przez J. Birkinshawa i in. [8], tj. praktyki
zarzdzania, procesy, struktury organizacyjne i techniki zarzdzania. Potwierdzaj to take
H.W. Volberda i in. [76] w przeprowadzonej metaanalizie. Jednake w badaniach
empirycznych wykorzystywane s rne sposoby operacjonalizacji tej kategorii innowacji, co
potwierdzaj przytoczone rda.
Zblione pogldy prezentuj polscy badacze, ktrzy podjli ten temat. Innowacj
zarzdcz wie si z odejciem od tradycyjnych paradygmatw dominujcych w danej
brany, w wyniku czego powstaj nowe procesy, praktyki lub struktury zarzdzania,
pozwalajce firmie dziaa w sposb odmienny od konkurencji. Utosamia si j
z wprowadzeniem nowej metody organizacji w biznesowych praktykach firmy, organizacji
miejsca pracy lub w relacjach zewntrznych [52]. Innowacje w sferze zarzdzania s
utosamiane take z innowacjami organizacyjnymi i marketingowymi [55]. Autorzy podkrelaj rwnie, e innowacje zarzdcze s postrzegane jako zmiany w metodach zarzdzania,
opierajce si na nowej lub niewykorzystanej dotychczas wiedzy [55; 22]. Jednoczenie
naley podkreli, e polscy badacze zainteresowani nowymi rozwizaniami w zarzdzaniu
organizacj prowadz badania w rnych ujciach/nurtach badawczych, m.in. takich jak:
- nowoczesne koncepcje i metody zarzdzania [63; 28; 65; 64; 61; 66]; w tym nurcie
przeprowadzono take badania empiryczne przykadowo dotyczce zakresu wykorzystania
nowoczesnych koncepcji zarzdzania w kierowaniu przedsibiorstwami (takich m.in. jak
w organizacjach sektora publicznego [23],
- doskonalenie systemw zarzdzania [43]7,

Autorzy niniejszego opracowania skoncentrowali si przede wszystkim na tych nowych rozwizaniach w dziedzinie
zarzdzania, ktrym przypisuje si cechy innowacji. Inne podejcia prezentowane przez polskich przedstawicieli nauk
o zarzdzaniu do tej problematyki - ujte w dwch wyrnionych nurtach - jedynie zasygnalizowano ze wzgldu na
ograniczone ramy opracowania i przyjte zaoenia metodologiczne.

338

T. Kranicka, W. Gd, M. Wronka

- innowacje zarzdcze/innowacje w zarzdzaniu [5; 6; 52; 55]; w tym nurcie mieszcz si

obszerne badania dotyczce innowacyjnoci w zarzdzaniu (i jej wpywu na
konkurencyjno), ktre objy innowacje procesw zarzdczych w obszarze marketingu,
finansw, zasobw ludzkich oraz wiedzy i ich wpyw na pozycj konkurencyjn
przedsibiorstw [55].

5. Determinanty innowacji zarzdczych

Nasilenie procesw innowacyjnych podejmowanych w przedsibiorstwach oraz
dziaalno badawczo-rozwojowa s wypadkow wielu uwarunkowa i czynnikw, ktre
powszechnie dzieli si na wewntrzne i zewntrzne. Determinanty procesw innowacyjnych
okrelaj wpyw, czyli kierunek i si oraz skuteczno instrumentw pobudzajcych
dziaalno innowacyjn w interesujcym nas obszarze. Na podstawie przeprowadzonych
studiw literatury odnonie do czynnikw wpywajcych na generowanie (lub adaptacj)
i wdroenie innowacji zarzdczych mona stwierdzi, e:
- w obszarze czynnikw zewntrznych wskazuje si takie, jak: warunki konkurencji
rynkowej, technologie, dziaania rzdu, etap cyklu ycia przemysu/sektora, dynamika
rodowiska/otoczenia i stopie jego niepewnoci [17];
- w obszarze czynnikw wewntrznych przedmiotem bada s szeroko rozumiane cechy
kadry kierowniczej, styl zarzdzania, kultura organizacyjna, profil przedsibiorstwa i inne.
Wrd potencjalnych czynnikw o charakterze zewntrznym stymulujcych zachowania
innowacyjne wymienia si rwnie: komunikacj zewntrzn, dostpno zasobw ludzkich
i finansowych, tworzenie sieci organizacyjnych [27]. Badania w tej dziedzinie dotyczyy te
budowania relacji midzyorganizacyjnych; wskazuj one na znaczenie m.in. czynnikw
relacyjnych [47; 79] i strukturalnych [30; 75], wpywajcych na moliwoci uczenia si
i wdraania nowych rozwiza w zarzdzaniu [50].
Spektrum czynnikw wewntrznych determinujcych innowacje zarzdcze,
uwzgldnianych w badaniach dotyczcych tego zagadnienia, jak rwnie prowadzonych
w obszarze innowacji organizacyjnych8, jest szerokie. Do tych czynnikw zalicza si style
zarzdzania, kultur organizacyjn i inne, takie jak np.: praktyki z zakresu zarzdzania
zasobami ludzkimi czy wartoci cenione w organizacji [2], klimat organizacyjny [54] oraz
klimat sprzyjajcy kreatywnoci [80] czy orientacj rynkow [9; 72].
W krgu zainteresowania badaczy jest te rola kierownictwa firmy (i cechy
menederw/przywdcw) jako czynnika wpywajcego na proces innowacji zarzdczych.

Naley mie na uwadze, e zarwno w przeszoci, jak i obecnie badania dotyczce nowych rozwiza w dziedzinie
zarzdzania, nowych metod, koncepcji prowadzone s nie tylko pod szyldem innowacji zarzdczych (management
innovation), lecz take innowacji organizacyjnych (jeli np. autorzy przyjmuj metodologi Podrcznika Oslo).

Pojcie, determinanty i znaczenie innowacji

339

I. G. Vaccaro i in. wykazali w badaniach wpyw przywdztwa transakcyjnego na

implementacj innowacji zarzdczych. Autorzy podkrelaj, e z osiganiem wynikw
zwizane s nowe praktyki zarzdcze, procesy i struktury. Badali oni wpyw menederw
(CEO), a konkretnie ich styl przywdztwa (transformacyjny i transakcyjny) oraz wielko
przedsibiorstwa (zmienna kontrolna) na innowacje. Atrybutami zarzdzajcych
uwzgldnionymi w tych badaniach byy nastpujce zmienne: wiek, forma i czas zatrudnienia
(etat/kontrakt, liczba lat na stanowisku) [73].
Istniej coraz liczniejsze badania, chocia prowadzone od niedawna, dotyczce wpywu
liderw transformacyjnych na innowacyjno organizacji. Liderzy transformacyjni zwikszaj
poziom innowacyjnoci w ramach kontekstu organizacyjnego, innymi sowy, skonno
organizacji do wprowadzania innowacji. Liderzy transformacyjni uywaj inspirujcej
motywacji i stymulacji intelektualnej, ktre s krytycznym czynnikiem dla innowacji
organizacyjnych [21].
Z bada Junga [36] wynika, e transformacyjne przywdztwo jest w sposb istotny
i dodatnio powizane z innowacjami organizacyjnymi. W dodatku potwierdzono jego wpyw
na skonno organizacji do innowacji oraz na sukces rynkowy innowacji. Cechy czonkw
zespou zarzdzajcego jako determinanty innowacyjnoci organizacji byy uwzgldniane
take w polskich badaniach poziomu innowacyjnoci organizacji, w tym innowacji
organizacyjnych [57]. Profil przedsibiorstwa jest charakteryzowany w badaniach najczciej
przez jego rozmiary (wielko mierzona liczba zatrudnionych), wiek (okres istnienia),
sektor/rodzaj dziaalnoci i struktura organizacyjna [81; 2; 69; 82; 55].
Wanym czynnikiem, ktry wie si z poziomem innowacji i efektywnoci
organizacyjnej, jest proces zarzdzana wiedz [11; 16; 26; 46]. Nie jest to zaskakujce,
poniewa wiedza jako skadnik niematerialnych aktyww organizacji, tworzc kompetencje
rdzeniowe organizacji [31], waciwie uywana, sprzyja procesowi organizacyjnego uczenia
si [16], ktry z kolei moe by kluczowym czynnikiem procesu innowacji organizacyjnych.
W istocie na efektywno zarzdzania wiedz w organizacji w kontekcie wprowadzania
innowacji zarzdczych skadaj si trzy wymiary: skuteczno pozyskiwania wiedzy,
dzielenie si wiedz, skuteczno i efektywno aplikacji wiedzy [67].
Nawizujc do zarzdzania wiedz, jego poszczeglnych skadnikw i narzdzi (np.:
informatycznych), naley mie wiadomo, e moe ono by traktowane jako czynnik
wpywajcy na innowacje zarzdcze (jako zmienna niezalena), ale take jako przejaw lub
forma innowacji zarzdczych (czy ich wymiar) [77].

340

T. Kranicka, W. Gd, M. Wronka

6. Proces innowacji zarzdczych

Rozpatrujc istot innowacji, uwzgldnia si dwa podejcia do nich: rzeczowe
i czynnociowe. Tym samym innowacje w organizacji mona okreli zarwno jako wynik
[12; 35], jak rwnie proces (dziaalnoci innowacyjnej) [81].
Pojcie procesu innowacyjnego jest rozumiane jako generowanie idei innowacyjnej
(niezalenie od tego, czego dotyczy lub w jakim obszarze dziaalnoci innowacyjnej
powstaje) oraz tworzenie, projektowanie i wdroenie nowego rozwizania [12; 34],
prowadzce do jego praktycznego zastosowania. Innowacyjno w rozumieniu procesowym
wskazuje, jak powstaje innowacja, nastpnie jak zostaje opracowana, skomercjalizowana,
rozproszona, przyjta lub wdroona [81; 74].
Istnieje wiele modeli opisujcych proces innowacyjny, uwzgldniajcych rne jego
etapy [12; 81]. Generalnie w definicjach procesu innowacyjnego eksponuje si dwa
elementy: generowanie, kreowanie nowych pomysw oraz ich implementacj [60; 57], przy
czym pomysy na nowe rozwizania nie zawsze powstaj wewntrz organizacji. Cz
innowacji stanowi nowe rozwizania (produkty, technologie itd.), o ktrych organizacja
dowiaduje si, nabywa je, dostosowuje, a nastpnie wdraa [15]. Przez analogi do procesw
innowacji produktowych i technologicznych poszukuje si modeli innowacji zarzdczych,
lecz modele procesowe (czynnociowe) odnoszce si do specyfiki management innovation
pojawiaj si rzadko w literaturze przedmiotu. Przykadem jednego z pierwszych jest model
procesu innowacji zarzdczych zaproponowany przez Birkinshawa i Mola [7]. Model ten,
obejmujcy pi faz, zosta omwiony w polskiej literaturze przedmiotu [41].
Zoona i bardziej rozbudowana wersja tego modelu zostaa zaproponowana przez
Birkinshawa i in. [8] na podstawie licznych rde. W tym nowym ujciu model procesu
innowacji zarzdczych uwzgldnia dwa wymiary: horyzontalny, skadajcy si z czterech faz,
oraz wertykalny, obejmujcy dwie kategorie agentw zmiany.
W aspekcie horyzontalnym omawianego procesu autorzy wyrniaj fazy: motywacji,
inwencji, wdroenia innowacji oraz teoretyzowania i etykietowania (osoby zaangaowanie
szukaj potwierdzenia istotnoci wdroonych innowacji).
Drugi wymiar w omawianym modelu tworz grupy osb odpowiedzialnych za powstanie
innowacji w organizacji. S oni okrelani mianem agentw zmian. Agentami zmian
wewntrznych s czonkowie danej organizacji aktywnie zaangaowani w tworzenie
innowacji o charakterze zarzdczym. Drug grup stanowi tzw. agenci zewntrzni zmiany,
czyli niezaleni konsultanci, pracownicy naukowi i inni aktywnie zainteresowani rozwojem
innowacyjnoci [8].
W omawianym modelu tworzenia innowacji zarzdczych wskazano trzy obszary,
w ktrych agenci zmian wewntrznych wspieraj i kreuj ten proces: wyszukiwanie
problemu, testowanie i wykrywanie bdw oraz czenie z zewntrznymi czynnikami zmian.

Pojcie, determinanty i znaczenie innowacji

341

Rol zewntrznych agentw jest wspieranie procesw realizowanych przez agentw

wewntrznych. Innymi sowy, ich zdolno do wprowadzania innowacji w aspekcie praktyki
zarzdzania jest wynikow funkcj trzech powizanych ze sob dziaa: tworzenie
i dopasowanie pomysu, redefiniowanie pomysu oraz refleksja teoretyczna.
Jak wynika z powyszego omwienia, autorzy modelu podkrelaj znaczenie zarwno
kontekstu organizacyjnego, jak i otoczenia dla procesu powstawania innowacji zarzdczych
[8].

7. Znaczenie innowacji zarzdczych - powizanie z wynikami organizacji

Badacze problematyki innowacji zarzdczych czy koncentrujcy si na innowacjach
organizacyjnych podkrelaj ich znaczenie przez eksponowanie takich m.in. rnorodnych
walorw. Twierdz, e innowacje te mog przyczyni si do:
- zbudowania trwaej przewagi konkurencyjnej - trudniej je bowiem naladowa [68; 76],
zwaszcza w duszej perspektywie czasowej;
powstawania cennych, rzadkich, trudnych do imitowania zasobw niematerialnych oraz
zasobw niemajcych substytutw [32],
- skutecznego dostosowania si organizacji do zmieniajcych si warunkw otoczenia,
zapewnienia jej elastycznoci i tworzenia nowych kompetencji.
Wedug opinii dotyczcych innowacji organizacyjnych nie tylko stanowi one czynnik
wspierajcy innowacje w obrbie produktw i procesw, lecz same mog take wywiera
istotny wpyw na efektywno funkcjonowania firm; mog przyczyni si do podniesienia
jakoci i wydajnoci pracy, zintensyfikowa wymian informacji czy zwikszy zdolno
firmy do uczenia si i wykorzystywania nowej wiedzy oraz nowych technologii [58].
W badaniach dy si do potwierdzenia zwizkw pomidzy innowacjami zarzdczymi
(take organizacyjnymi) a szeroko rozumianymi wynikami organizacji zarwno finansowymi,
jak i niefinansowymi.
Generalnie badania wskazuj, e zdolno do innowacji przekada si na wysz
rentowno, wiksz warto rynkow, lepsze ratingi kredytowe i wiksze szanse
dostosowania si do turbulentnego otoczenia, czyli do przetrwania na rynku [25; 29; 13].
Dotyczy to take innowacji w zarzdzaniu, ktre jak wynika z zarysowanego stanu wiedzy w duszej perspektywie czasu przypuszczalnie poprawiaj wyniki organizacji [53].
Z kolei H. Gebauer zauwaa, e innowacje zarzdcze maj pozytywny wpyw na rozwj
tzw. dynamicznych zdolnoci (dynamic capabilities) [24], na wzrost produktywnoci [51]
oraz na wyniki organizacji [77].
Pomimo zwikszajcej si wiadomoci znaczenia innowacji zarzdczych dla
konkurencyjnoci organizacji sposb ich pomiaru jest wci niedookrelony i niejednolity.
-

342

T. Kranicka, W. Gd, M. Wronka

Przewanie innowacje zarzdcze wie si ze skutecznoci i efektywnoci wewntrznych

procesw organizacyjnych [77; 1; 18]. Do pomiaru efektw innowacji zarzdczych
wykorzystuje si zazwyczaj twarde wyniki organizacji, takie jak rentowno czy
produktywno. Jedne z niewielu w tym obszarze bada przeprowadzili Vaccaro i in., ktrzy
wskazuj, jak wprowadzenie jednej z innowacji zarzdczych zaowocowao zwikszon
wydajnoci (o 12%), popraw procesu technologicznego, oszczdnociami w konserwacji
ni eksploatacji maszyn oraz niszymi kosztami i wyszym poziomem realizacji celw
organizacyjnych [73]. Aczkolwiek warto zauway, i innowacje zarzdcze nie wpywaj
tylko i wycznie na wyniki organizacji mierzone w twardy sposb. W literaturze
przedmiotu zwraca si uwag take na ich wpyw na zmniejszenie si rotacji pracownikw
[30; 39], wzrost satysfakcji klientw [44], a take na zwikszenie zadowolenia
i zaangaowania rnych grup interesariuszy, takich jak m.in. pracownicy [49]. Mog take
wpywa na sposb oddziaywania firmy na rodowisko [70; 48]. W przypadku opisywanym
przez Vaccaro i in. efektem wprowadzenia innowacji zarzdczych byy wzmocnienie
poczucia misji, wiksze zaufanie, wyszy poziom kooperacji i wymiany wiedzy, a take
zwikszona motywacja i zaangaowanie pracownikw [73].
Podobnego potwierdzenia znaczenia innowacji nietechnologicznych dostarczaj badania
empiryczne dotyczce pozytywnego wpywu innowacji organizacyjnych na szeroko
rozumiane wyniki organizacji [57].
Jednoczenie trzeba stwierdzi, e nie wszystkie wyniki bada s jednoznaczne
i wskazuj na pozytywny wpyw innowacji zarzdczych (czy organizacyjnych) na wyniki
organizacji. Z bada R.M. Walkera i in. wynika, e management innovation nie maj bezporedniego wpywu na wyniki organizacji (zwizki te s zoone, a zmienn poredniczc
w tych badaniach byo zarzdzanie wynikami - performance management) [77]. Podobnie
inne badania dotyczce zwizkw pomidzy innowacyjnoci a wynikami firm nie zawsze
dostarczaj jednoznaczngo potwierdzenia tych relacji [77; 53].

8. Podsumowanie
Przeprowadzone badania teoretyczne potwierdzaj, e innowacje zarzdcze s wanym
zjawiskiem dla funkcjonowania organizacji, ale nadal stosunkowo sabo rozpoznanym
i zbadanym. Jednoczenie mona zaobserwowa zainteresowanie badaczy t problematyk,
w rnych nurtach badawczych: zarwno pod szyldem innowacji zarzdczych, jak i innowacji
organizacyjnych. W Polsce w takich ujciach badania s nieliczne, ale z kolei nurt zwizany
z zastosowaniem nowych koncepcji i metod zarzdzania (czy doskonaleniem zarzdzania) ma
wielu przedstawicieli, lecz bada empirycznych jest take relatywnie mao.

Pojcie, determinanty i znaczenie innowacji

343

Obszerne studia teoretyczne, ktrych wyniki w sposb bardzo syntetyczny

zaprezentowano wyej, zdaj si potwierdza, e ten typ innowacji nadal jest niedoceniany,
chocia zidentyfikowany dorobek sugeruje zmiany w tej dziedzinie.
Uwzgldniajc zatem istniejcy dorobek w tematyce innowacji zarzdczych i liczne
w nim luki, naley wskaza szczegowe kierunki dalszych bada, aby uzyska odpowiedzi
na wiele pyta, dotychczas pozostajcych bez odpowiedzi. Propozycje prowadzenia docieka
naukowych w tym obszarze s wskazywane take w najnowszej literaturze przedmiotu.
Mianowicie do kluczowych kierunkw bada nad zjawiskiem innowacyjnoci naley
zaliczy:
- dalsz konceptualizacj i poszukiwanie bardziej doskonaych sposobw operacjonalizacji
innowacji zarzdczych,
- doskonalenie warsztatu metodologicznego, zwaszcza w obszarze pomiaru innowacji
zarzdczych,
- badania nad determinantami zarwno wewntrznymi, jak i zewntrznymi,
- okrelenie zwizkw pomidzy management innovation a innowacjami technologicznymi
(produktowymi i procesowymi),
- badanie wpywu na wyniki organizacji zarwno finansowe, jak i pozafinansowe,
w krtkiej i dugiej perspektywie czasu [76].

Bibliografia
1.
2.

3.

4.

5.
6.

Adams R.: Bessant J., Phelps R., Innovation management measurement: A review,
International Journal of Management Review 2006, no. 8, p. 21-47.
Arad S.: Hanson M.A., Schneider R.J., A framework for the study of relationships
between organizational characteristics and organizational innovation, The Journal of
Creative Behavior 1997, vol. 31, no. 1, p. 42-58
Avadikyan A., Llerena P., Matt M., Rozan A., & Wolff S.: Organisational rules, codification and knowledge creation in inter-organisation cooperative agreements, Research
Policy 2001, no. 30, p. 1443-1458.
Bantel K.A., Jackson S.E.: Top management and innovations in banking does the
composition of the top team make a difference?, Strategic Management Journal 1989,
10, p. 107-124.
Bieniok H, Kranicka T. (red.): Innowacje zarzdcze w biznesie i sektorze publicznym,
Wydawnictwo AE w Katowicach, Katowice 2008.
Bieniok H, Kranicka T. (red.): Innowacje zarzdcze w biznesie i sektorze publicznym,
Wydawnictwo AE w Katowicach, Katowice 2010.

344

T. Kranicka, W. Gd, M. Wronka

Birkinshaw J., Mol M.: How Management Innovation Happens, MIT Sloan
Management Review 2006, Summer, vol. 47, no. 4.
8. Birkinshaw J., Hamel G., Mol M. J.: Management innovation, Academy of Management
Review 2008, no. 33, p. 825-845.
9. Camarero C., Garrido J.M.: The role of technological and organizational innovation in
the relation between market orientation and performance in cultural organizations,
European Journal of Innovation Management 2008, vol. 11, Iss. 3, p. 413-434.
10. Chandler A.D.: Strategy and structure: Chapters in the history of the industrial enterprise,
MIT, Press, Cambridge 1962.
11. Chang S.C., Lee M. S.: The effects of organisational culture and knowledge management
mechanisms on organisational innovation: An empirical study in Taiwan. The Business
Review 2008, vol. 7, no. 1, p. 295-301.
12. Crossan M., Apaydin M.: A Multi-Dimensional Framework of Organizational
Innovation: A Systematic Review of the Literature, Journal of Management Studies
7.

13.
14.
15.

16.

17.

2010, no. 47(6), p 1154-1191.

Czarnitzki D., Kraft K.: Firm leadership and innovative performance: Evidence from
seven EU countries, Small Business Economics, 2004, no. 22, p. 153-173.
Damanpour F., Evan W.M.: Organizational innovation and performance: The problem of
organizational lag, Administrative Science Quarterly 1984, vol. 29, p. 392-409.
Damanpour F., Schneider M.: Phases of the adoption of innovation in organizations:
Effects of environment, organization, and top managers, British Journal of
Management 2006, no. 17, p. 215-236.
Darroch J., McNaughton R.: Examining the link between knowledge management
practice and types of innovation, Journal of Intellectual Capital 202, vol. 3, no. 3,
p. 210-222.
De Tienne D., Mallette P.: Antecedents and Outcomes of Innovation-Oriented Cultures,

International Journal of Business and Management 2012, vol. 7(18), p. 1-11.

18. Dobni C.B.: The Relationship Between an Innovation Orientation and Competitive
Strategy, International Journal of Innovation Management 2010, vol. 14, no. 2, p. 331357.
19. Edquist C., Hommen C.L., McKelvey M.: Innovation and employment: Process versus
product innovation, Edward Elgar, Cheltenham 2001.
20. Elenkov D.S., Manew I.M.: Top Management Leadership and Influence on Innovation:
The Role of Sociocultural Context, Journal of Management 2005), vol. 31(3), p. 381402.
21. Elkins T., Keller R.T.: Leadership in Research and Development Organizations:
A Literature Review and Conceptual Framework, Leadership Quarterly 2003, no. 14,
p. 587-606.

Pojcie, determinanty i znaczenie innowacji

345

22. Flak O.; Wstp do metodologii badania innowacji zarzdczych, [w:] Innowacje zarzdcze
w biznesie i sektorze publicznym, (red.) H. Bieniok i T. Kranicka, Wydawnictwo
Akademii Ekonomicznej w Katowicach, Katowice 2008.
23. Frczkiewicz-Wronka A. Kranicka T.: Wybrane instrumenty zarzdzania: porwnanie
zakresu wykorzystania sektorze publicznym i prywatnym, [w:] Instrumenty zarzdzania
we wspczesnym przedsibiorstwie nowe kierunki, Zeszyty Naukowe nr 129, (red.):
K. Zimniewicz, Wydawnictwo Uniwersytetu Ekonomicznego, Pozna 2009, s. 182-190.
24. Gebauer H.: Exploring the contribution of management innovation to the evolution of
dynamic capabilities, Industrial Marketing Management 2011, no. 40, p. 1238-1250.
25. Geroski P., Machin S., Van Reenen J.: The profitability of innovating firms, The RAND
Journal of Economics, 1993, no. 24, p. 198-211.
26. Gloet M., Terziovski M.: Exploring the relationship between KM practices and
innovation performance. Journal of Manufacturing Technology Management 2004, 15(5),
p. 402-409.
27. Gumusluoglu L. Ilsev A.: Transformational Leadership and Organizational Innovation:
The Roles of Internal and External Support for Innovation, The Journal of Product
Innovation Management 2009, no. 26, p. 264-267
28. Gwiazda A.: Koncepcja systemu oceny Performance Management i jego zastosowanie
w praktyce menederskiej, Przegld Organizacji 2010, nr 6, s. 7-11.
29. Hall B.: Innovation and market value, [w:] Productivity, innovation and economic
performance, edsd. R. Barro, G. Mason, M. OMahoney, Cambridge University Press,
Cambridge 2000, p. 177-198.
30. Hamel G.: The big idea, lets fire all the managers, Harvard Business Review 2011,
no. 89, p. 48-60.
31. Hamel, G., Prahalad, C. K.: Competing for the future. Harvard Business Review 1994,
72(4), p. 122-128.
32. Hecker A., Ganter A.: The influence of product market competition on technological and
management innovation: Firm-level evidence from a large-scale survey, European
Management Review 2013, vol. 10, p. 17-33.
33. Hollen R.M.A., Van Den Bosch F.A.J., Volberda H.W.: The role of management
innovation in enabling technological process innovation: an inter-organizational
perspective, European Management Review 2013, vol. 10, p. 35-50.
34. Janasz W., Janasz K., wiadek A., Winiewska J.: Strategie Innowacyjne przedsibiorstw, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczeciskiego, Szczecin 2001, s. 194.
35. Janasz W., Kozio K.: Determinanty dziaalnoci innowacyjnej przedsibiorstw, PWE,
Warszawa 2007, s. 33.
36. Jung D.I., Chow, C., Wu, A.: The Role of Transformational Leadership in Enhancing
Organizational Innovation: Hypotheses and Some Preliminary Findings, Leadership
Quarterly 2003, no. 14, p. 525-544.

346

T. Kranicka, W. Gd, M. Wronka

37. Kimberly J. R., Evanisko M.: Organizational innovation: the influence of individual,
organi-zational and contextual factors on hospital adoption of technological and
administrative innovations, Academy of Management Journal 1981, vol. 24, p. 689713.
38. Kimberly J.R.: Managerial innovation [w:] Handbook of organizational design, Nystrom
P.C., Starbuck W.H. (eds.), Oxford University Press, New York 1981, p. 84-104.
39. Kossek E.E.: Human resources management innovation, Human Resource
Management 1987, no. 26, p. 71-92.
40. Kranicka T.: Ingram T. (red.): Innowacyjno przedsibiorstw koncepcje,
uwarunkowania i pomiar, Wydawnictwo UE, Katowice 2014.
41. Kranicka T.: Koncepcja zarzdzania innowacyjnego [w:] Innowacje zarzdcze pod
red. H. Bienioka i T. Kranickiej, AE, Katowice 2008, s. 77- 86.
42. Lam A.: Organizational innovation, [in:] The Oxford handbook of innovation,
J. Fagerberg, D. Mowery, R. Nelson (eds.), Oxford University Press, New York 2004.
43. Lichtarski J.: Opinie przedsibiorcw i menederw o doskonaleniu zarzdzania
w przedsibiorstwach, Przegld Organizacji 2006, nr 10, s. 7-14.
44. Linderman K., Schroeder R. G., Zaheer S., Liedtke C., Choo A. S.: Integrating quality
management practices with knowledge creation processes, Journal of Operations
Management 2004, no. 22, p. 589-607.
45. Lisiski M., Sroka W., Brzeziski P.: Nowoczesne koncepcje zarzdzania w kierowaniu
przedsibiorstwami wyniki bada, Przegld Organizacji 2012, nr 1, s. 26-30.
46. Lundvall B.K., Nielson P.: Knowledge management and innovation performance,
International Journal of Manpower 2007, vol. 28, no. 3,4, p. 207223.
47. Luo, X., Deng, L.: Do birds of a feather flock higher? The effects of partner similarity on
innovation in strategic alliances in knowledge-intensive industries, Journal of
Management Studies 2009, no. 46, p. 1005-1030.
48. Martin R., Muls M., de Preux L. B., Wagner U.J.: Anatomy of a paradox: Management
practices, organizational structure and energy efficiency, Journal of Environmental
Economics and Management 2012, no. 63, p. 208-223.
49. Mele C., Colurcio M.: The evolving path of TQM: Towards business excellence and
stakeholder value, The International Journal of Quality & Reliability Management
2006, no. 23, p. 464-489.
50. Meuer J.: Archetypes of Inter-firm Relations in the Implementation of Management
Innovation: A Set-theoretic Study in Chinas Biopharmaceutical Industry, Organization
Studies 2013, p. 1-25.
51. Mol M.J., Birkinshaw J.: The sources of management innovation: When firms introduce
new management practices, Journal of Business Research 2009, no. 62, p. 1269-1280.
52. Morawski M., Prudzienica M. (red.): Zarzdzanie wiedz w kreowaniu innowacji
zarzdczych, Wydawnictwo UE we Wrocawiu, Wrocaw 2011.

Pojcie, determinanty i znaczenie innowacji

347

53. Mothe C., Thi T.U.N.: The link between non-technological innovations and technological
innovation, European Journal of Innovation Management, 2010, vol. 13, no. 3, p. 313332.
54. Na'il A., Awamleh H.K.: Managerial Innovation in the Civil Service in Jordan: A Field
Study, Journal of Management Development 1994, vol. 13 Iss. 9, p. 52-60.
55. Nowacki R. (red.): Innowacyjno w zarzdzaniu a konkurencyjno przedsibiorstwa,
Difin, Warszawa 2010.
56. Perello-Marin M.R., Marin-Garcia J.A., Marcos-Cuevas J.: Towards a path dependence
approach to study management innovation, Management Decision 2013, vol. 51 Iss. 5,
p. 1037-1046.
57. Pichlak M.: Uwarunkowania innowacyjnoci organizacji. Studium teoretyczne i wyniki
bada empirycznych, Difin, Warszawa 2012.
58. Podrcznik Oslo. Zasady gromadzenia i interpretacji danych dotyczcych innowacji.
OECD/Wsplnoty Europejskie 2005, Wyd. PARP, Warszawa 2008.
59. Podsakoff P.M., MacKenzie S.B., Bacharach D.G., Podsakoff N.P.: The influence of
management journals in the 1980s and 1990s, Strategic Management Journal 2005,
vol. 26, p. 473-488.
60. Pomykalski A.: Zarzdzanie innowacjami, PWN, Warszawa 2001, s. 16.
61. Romanowska M.: Przeomy w praktyce zarzdzania przesanki i przyczyny, Przegld
Organizacji 2011, nr 3, s. 16-20.
62. Schumpeter J. A.: Teoria rozwoju gospodarczego, PWN, Warszawa 1960.
63. Sobczak T.: O koncepcjach i metodach w naukach o zarzdzaniu w Polsce, Przegld
Organizacji 2009, nr 10, s. 6-9.
64. Stabrya A.: Przeomy w teorii zarzdzania, Przegld Organizacji 2011, nr 3, s. 7-11.
65. Strychalska-Rudzewicz W.: Proinnowacyjne zarzdzania przedsibiorstw przemysowych a ich kondycja finansowa wyniki bada, Przegld Organizacji 2010, nr 7-8,
s. 18-21.
66. Szpitter A.: Koncepcje zarzdzania prba klasyfikacji, Przegld Organizacji 2011,
nr 10, s. 9-12.
67. Tan Cheng Ling, Nasurdin A.Z.: The influence of knowledge management effectiveness
on administrative innovation among Malaysian manufacturing firms, Asian Academy of
Management Journal 2010, vol. 15, no. 1, p. 63-77.
68. Teece D. J.: Explicating dynamic capabilities: the nature and microfoundations of
(sustainable) enterprise performance, Strategic Management Journal 2007, no. 28,
p. 1319-1350.
69. Terziovski M.: Innovation practice and its performance implications in small and medium
enterprises (SMEs) in manufacturing sector: a resources-based view, Strategic
Management Journal 2010, vol. 31, p. 892-902.

348

T. Kranicka, W. Gd, M. Wronka

70. Theyel G.: Management practices for environmental innovation and performance, International Journal of Operations & Production Management 2000, no. 20, p. 249-266.
71. Tranfield D., Denyer D., Smart P.: Towards a methodology for developing evidenceinformed management knowledge by means of systematic review, British Journal of
Management 2003, vol. 14, p. 207-222.
72. Uzkurt C., Kumar R., Semih Kimzan H., Eminoglu G.: Role of innovation in the
relationship between organizational culture and firm performance: A study of the banking
sector in Turkey, European Journal of Innovation Management 2013, vol. 16 Iss. 1,
p. 92-117.
73. Vaccaro I.G., Volberda H.W., Van Den Bosch F.A.J.: Management innovation in action:
The case of self-managing teams, [in:] Handbook of organizational and managerial
innovation, T.S. Pitsis, A. Simpson, E. Dehlin, Edwar Elgar (eds.), Cheltenham 2012,
p. 138-162.
74. Van de Ven A.H., Hargrave T. J.: A Collective Action Model of Institutional Innovation,
75.

76.

77.

78.
79.

Academy of Management Review 2006, vol. 31, no. 4, p. 864-888.

Vlaar, P.W.L., Van Den Bosch, F.A.J., Volberda, H.W.: Coping with problems of
understanding in interorganizational relationships: Using formalization as a means to
make sense. Organization Studies 2006, no. 27, p. 1617-1638.
Volberda H.W., Van Den Bosch F.A.J., Heij C.V.: Management Innovation:
Management as Fertile Ground for Innovation, European Management Review 2013,
vol. 10, Iss. 1, p. 1-15.
Walker R.M., Damanpour F., Devece C.A.; Management innovation and organizational
performance: The mediating effect of performance management, Journal of Public
Administration Research and Theory 2011, no. 21, p. 367-386.
Williamson O.E.: Markets and hierarchies, The Free Press, New York 1975.
Woolthuis K., Hillebrand B., Nooteboom, B.: Trust, contract and relationship

development. Organization Studies 2005, no. 26, p. 813-840.

80. Yeh-Yun Lin C., Feng-Chuan Liu: A cross-level analysis of organizational creativity
climate and perceived innovation: The mediating effect of work motivation, European
Journal of Innovation Management 2012, vol. 15 Iss. 1, p. 55-76.
81. Zastempowski M.: Uwarunkowania budowy potencjau innowacyjnego polskich maych
i rednich przedsibiorstw. Wyd. Nauk. Uniwersytetu Mikoaja Kopernika, Toru 2010.
82. Zdunczyk K., Blenkinsopp J.: Do organizational factors support creativity and innovation
in Polish firms? European Journal of Innovation Management 2007, vol. 10 Iss. 1,
p. 25-40.

Pojcie, determinanty i znaczenie innowacji

349

Abstract
This paper aims at determining the essence of management innovation and its place
among organizational innovation. Basing on extensive literature studies we present
antecedents of management innovation as well as its importance particulary in the context of
organizational performance.