Piśmiennictwo:

Bondarowicz M. (1992) „Zabawy i gry ruchowe”, AWF, W-wa

Trześniowski R. (1995) „Zabawy i gry ruchowe” WSiP, W-wa
T. Socha „Sport kobiet”
Z. Drozdowski „Antropologia sportowa” PWN, W-wa – P-ń
Z. Trzaskoma, T. Trzaskoma „kompleksowe zwiększenie siły mięśniowej sportowców” COS, W-wa

Zabawy mają dowolnie wymyśloną fabułę, bez elementów współzawodnictwa. Nauczyciel

może je przerwać w dowolnym momencie.
W zabawie dziecko nie dąży do osiągnięcia jakiegokolwiek celu, ale jest ona celem samym w
sobie. Źródłem radości w zabawach aktywnych jest to, co dziecko samo robi, np. biega dla
samej przyjemności biegania.
W zabawie można zapoznać uczestników ze skąp likowanymi koncepcjami, poglądami
fizycznymi i emocjonalnymi, które trudno opisać słowami.
Zabawa posiada duże cechy szczególne: zdolność przenoszenia satysfakcji i przyjemności
temu kto w niej uczestniczy oraz absolutna wolność wyboru i uczestnictwa.
Formy zabaw można podzielić na 3 klasy:
• Czysta rozrywka – wszystkie zaimprowizowane działania ruchowe, werbalne lub mentalne,
które charakteryzują się rozrywkowością (mają zdolność rozbawienia i nie wymagają
specjalnej bazy strukturalnej.
• Zabawa – działanie posiadające nieformalne zaimprowizowane reguły wg których uczestnik
udaje i naśladuje zachęcony do nieustannej inwencji
• Zabawa właściwa (gra) – zabawy zbudowane na formalnych regułach, które polegają na
dowolnym wykonywaniu określonego zadania lub współzawodnictwie wg skodyfikowanych
schematów wymyślonych zadań.
4 obszary na które wpływa zabawa:
a) Obszar motoryczny
• Umożliwienie rozwoju bazowych schematów motorycznych
• Ulepszenie zdolności zmysłowo – percepcyjnych
• Rozwój kontroli własnego ciała w odniesieniu do czasu i przestrzeni
• Podniesienie poziomu zdolności
b) Obszar poznawczy:
• Pobudzenie zdolności uwagi i reakcji przez jeden lub więcej bodźców wyzwalanych
przez zabawę
• Zwiększenie zdolności ponownego opracowania coraz bardziej złożonych struktur
ruchu
• Zaspokojenie dziecięcej potrzeby czucia się kompetentnym
• Sprzyjanie ewolucji myśli taktycznej jako kreatywnej i oryginalnej odpowiedzi na
sytuację zabawy
c) Obszar aktywny:
• Stymulacja przyjemności wynikającej z aktywności
• Nabywanie postawy zaufania dla zdolności własnego ciała
• Przezwyciężenie strachu, efektu sytuacji motorycznych o wysokim stopniu trudności
• Popieranie gestów i ruchów wyrażających emocje
• Wzmocnienie potrzeby bezpieczeństwa przyjmując za punkt odniesienia reguły
zabawy
• Uczenie kontroli zachowań agresywnych i przezwyciężenie konfliktowych sytuacji
• Stymulowanie zmysłu współzawodnictwa i konfrontacji dla zaspokojenia potrzeby
szacunku do samego siebie
d) Obszar społeczny:
• Poznanie, eksploracja, wykorzystanie otoczenia
• Poznanie, organizacja, interwencja w kontekst społeczny dziecka
 • Poznanie współzawodnictwa z innymi
• Rozwój tożsamości społecznej grupy
• Odpowiedź na potrzebę socjalizacji poprzez wykorzystanie danych reguł i
zróżnicowanych ról
• Wzmocnienie zaangażowania odpowiadającego na potrzebę wzrostu
• Wspieranie inicjatyw, będące odpowiedzią na potrzebę odpowiedzialności
W zabawach obowiązują następujące zasady dydaktyczne:
a) Powtarzanie: Dzieci pragną powtarzać akcję motoryczną, aby nabrać większej zdolności i
pewności wykonania, wraz z powtarzaniem utrwalają na poziomie poznawczym gesty i ruchy
niezbędne do wykonania działania.
b) Różnicowanie: Od momentu kiedy dziecko przyswoiło sobie zabawę, nie jest dla niego
korzystne wykonanie zadań tego samego typu. Wychowawca musi wprowadzić pewne
warianty uwzględniając swoje plany i cele, jakie zakłada w zabawie.
c) Stopniowanie: Jeżeli zabawa okazuje się dla dziecka za trudna, ponieważ nie jest dostosowana
do jego poziomu rozwojowego, nie stymuluje ona jego uwagi, nawet jeśli animator uważa ją
za interesującą. Na tej samej zasadzie zabawa nie powinna być zbyt łatwa, nawet jeżeli jest
przyjemna.
Podział zabaw i gier wg Trześniowskiego(1987):
• Zabawy ze śpiewem, Zabawy i gry orientacyjno – porządkowe, Zabawy i gry na
czworakach,Zabawy i gry z mocowaniem,Zabawy i gry bieżne,Wyścigi na
wesoło,Zabawy i gry rzutne,Zabawy i gry skoczne,Zabawy i gry kopne,Gry
drużynowe i sportowe
Podział zabawa i gier wg Bandarowicza (1992):
• Zabawy proste – w zabawie prostej występują najprostsze ruchy naturalne związane
z motoryką człowieka (chód, bieg, skok, rzut, itp.) Zasady i przepisy są jasne,
nieskomplikowane. Zabawy proste oparte są na formie naśladowczej, niekiedy na
opowieści ruchowej, a także formie zadaniowej czyli bezpośredniej celowości ruchu.
W zabawie prostej może, ale nie musi występować element współzawodnictwa,
rywalizacji. Jeżeli występuje jest to współzawodnictwo indywidualne jedynie między
poszczególnymi uczestnikami. Jedną z cech zabawy prostej jest to, że bawiący się
może w każdej chwili opuścić grupę lub dołączyć może do niej nowy uczestnik, co
nie zmienia zupełnie charakteru i przebiegu zabawy.
• Gry ruchowe – jest to wyższa forma zabawy prostej. Podstawowym czynnikiem
różnicującym grę od zabawy jest element współzawodnictwa, rywalizacji między
grupami, zespołami, drużynami, dlatego musi on koniecznie występować. Wszyscy
uczestnicy gier ruchowych wykonują to samo zadanie, ale niekoniecznie w tym
samym czasie (np. po kolei)

Gry ruchowe dzielą się na poszczególne podgrupy: Gry proste, Gry złożone, Gry
przejściowe, Gry specjalistyczne, Gry drużynowe
Organizacja i zasady przeprowadzania zabawy i gry ruchowej
Działanie wstępne: Skład i liczebność grupy, Miejsce zajęć, Rodzaj i ilość przyborów
Prowadzący – wymagania: Szybkie ustawienie dzieci na pozycjach wyjściowych, Właściwe
ustawienie się względem grupy, Objaśnienie zabawy lub gry
Objaśnienie powinno zawierać: Podanie nazwy i celu, Określenie i ograniczenie terenu (np.
linia startu i mety), Ustalenie nazwy drużyn, rozmieszczenie, określenie zadań, Ustawienie
sędziów, Objaśnienie zasad (np., początek i koniec), Podanie zasad wyłaniania zwycięzców,
Omówienie przepisów i błędów, Zapytanie czy wszystko jest zrozumiałe,
Po objaśnieniu gry i zabawy należy: Ogłosić wynik rywalizacji, Przeprowadzić podsumowanie
Zasady: Preferuje się dokładność wykonywania zadań, a następnie szybkość (nie szybko i byle
jak, ale dokładnie i szybko), Zadania są wykonywane przez wszystkich, Wszyscy (drużyny)
otrzymują punkty ponieważ każdy wykonał pracę
Rola zabaw i gier w wychowaniu fizycznym:
• Podstawowa – kiedy jest zasadniczym środkiem wychowania fizycznego
 • Pomocnicza – kiedy uzupełnia inne działania wychowania fizycznego
• Równorzędna – kiedy wraz z innymi działami uczestniczy w procesie wychowania fizycznego
Zadania zabaw i gier w rozwoju fizycznym dziecka:
• Rozwijanie cech fizycznych (harmonijny rozwój)
• Podnoszenie stanu zdrowia (profilaktyka, korektywa wad postawy, kompensacja braków i
uszkodzeń)
• Rozwijanie sprawności fizycznej (podnoszenie poziomu zdolności motorycznych i
wydolności)
Rola gier i zabaw w wychowaniu wszechstronnym: (pomocniczo – uzupełniająca)
-zabawy i gry w wychowaniu umysłowym
-zabawy i gry w wychowaniu estetycznym
-zabawy i gry w wychowaniu moralno- społecznym

Nauka – proces zdobywania wiedzy. Poszczególne nauki tworzą systemy ludzkiej działalności
zmierzające do określonych celów. Nauka to wybór tej działalności.
4 elementy schematu zdobywania wiedzy: Fakty, Teoria, Przewidywania, Uczenie się
Einstein uważał, że fakty są punktem wyjścia każdej nauki, ale i punktem docelowym.

Prosty model uczenia się

Uczenie się

Środowisko fizyczne i społeczne ------------ uczący się

uczenie się to „względnie trwałe zmiany w tendencji do zachowywania się w pewien sposób, które są
wynikiem ćwiczenia połączonego ze wzmocnieniem” (Galloway, 1988)

prosty model procesu nauczania

Nauczanie

Środowisko fizyczne i społ. ----------------------------------------

Uczący się
Nauczający-----------
------------

Nauczanie występuje wówczas, kiedy ze środowiska społecznego zostaje wyodrębniony człowiek „o

specjalnym zadaniu”, którym jest nauczanie.
Zasada procesu nauczenia - uczeń uczy się, a nauczyciel wspomaga uczeniu się.
Nauczanie definiuje się jako organizowanie procesu uczenia się innych ludzi.
Niektórzy autorzy uważają, że głównym zadaniem nauczycieli jest „kształtowanie warunków
wzmocnienia”(Skinner 1963). W takim ujęciu ważną rolę przypisuje się wzmocnieniom, które
stanowią podstawowy warunek uczenia się. Powodzenie działałoby jak wzmocnienie, a zatem
skłaniałoby uczącego się do dalszych prób i pogłębiania procesu uczenia się.
W innym ujęciu nauczenie to przede wszystkim, „organizowanie aktywności ucznia – wychowanka z
myślą o przyswajaniu przezeń określonych wiadomości i umiejętności, wykształceniu postaw wobec
ludzi i świata.(Włodarski, Matczak 1987)
Podstawowymi funkcjami działań sportowo-motorycznych w procesie uczenia się są:
• Odbieranie informacji, ich zbierani, wstępne przetwarzanie
• Przygotowanie napływających informacji, ich wstępna analiza i integracja
• Ocenianie (wartościowanie) tych informacji przez ustalenie i porównanie z informacjami już
posiadanymi (w pamięci)
 • Projektowanie wstępne czynności, zarysowanie ogólnego planu działania i podjęcie decyzji
• Ustalenie programu czynności i wybranie optymalnego wariantu
• Przekształcenie programu w realną czynność
• Ocena wyników - porównywanie wyniku działania z przewidywanym celem. Informacja ta
może pochodzi od innych osób lub jest wynikiem samoobserwacji. Prowadzi to do
modyfikacji i ulepszeń kolejnego obiegu „spirali uczenia się”.
Nawyk ruchowy- indywidualna forma reakcji i działalności ruchowej(powstała dzięki wielokrotnemu
powtarzaniu) , charakteryzująca się zautomatyzowanym przebiegiem i tym, że jej wykonanie nie
wymaga jakiejś specjalnej koncentracji, uwagi i myślenia .Nawyk nie oznacza samej czynności, a jest
nabytą zdolnością do wykonywania określonej czynności
• Nawyk zamknięty (wew.) - jest oparty przede wszystkim na warunkowaniu wewnętrznym
(ustroju ćwiczącego), a istotą jest tu ścisłe odwzorowywanie wcześniej zaprogramowanej
formy ruchu.
• W wypadku nawyku otwartego(zew) istnieje konieczność pewnego dostosowania formy
ruchu do sytuacji zmieniającej się w środowisku zewnętrznym
Hotz za główne komponenty umiejętności uznaje warstwy informacyjną i energetyczną.
Z jednej, więc strony należy uzyskać psychofizyczne podstawy umiejętności, a zatem mieć
odpowiednią siłę czy wytrzymałość, a także niezbędną odporność na lęk czy chęć podjęcia ryzyka, z
drugiej zaś wstępne wyobrażenia tej czynności, której mamy zamiar się uczyć.
Istotą tej koncepcji jest stałe doskonalenie wewnętrznego (umysłowego) modelu, wzorca czynności,
której się uczymy. Hotz nazywa wyobrażenie motoryczne kluczem sprawnego uczenia.

Uczenie się złożonych czynności ruchowych wiąże się z antycypacją umysłową działania. „Wszystko
wskazuje na to, że człowiek, nie może wykonać tego czego wcześniej nie wyobraził sobie.”

Schemat uczenia się czynności ruchowych.

ZADANIE
(działanie celowe)
wartości + możliwości
antycypacja celu

antycypacja sytuacji: wyniki:

fizyczne warunki (ogólne, specyficzne) określenie wyników
społeczne warunki określenie wielkości tolerancji różnicy
subiektywne warunki np. strach wyników od celu bądź korekta

etap wstępnej orientacji etap kontroli wyników

pamięć motoryczna

układ doświadczeń

antycypacja ------- organizacja ------ aktywne utrwalanie

czynności informacji

informacja: integracja wzmocnienia:

werbalna interioryzacja werbalne
wizualna wizualne
kinestetyczna kinestatyczne

wyobrażenia motoryczne przeuczenie

 poziom

sterowania interioryzacji regulacji

etapy realizacji czynności

Trzy etapy uczenia się (od stanu nieopanowania do opanowania):

• Etap poznawczy – uczący się musi dołożyć wszelkich starań, aby dobrze zrozumieć istotę i
cele czynności, której ma się uczyć.
Musi skoncentrować całą uwagę na inf dostarczanych przez nauczającego. Obejmują one wskazówki
werbalne i wizualne. Uczący się analizuje przekazane inf i podejmuje pewien plan działania
wykorzystując jego zrozumienie zadania i wskazania nauczającego. Szczególną trudność może
sprawić połączenie różnych elementów danej umiejętności ruchowej w odpowiednią całość.
Pierwszym próbom wykonania danej czynności towarzyszy zawsze wiele błędów i duża
zmienność w wykonaniu. Często uczący się zdaje sobie sprawę z błędów ale nie potrafi ich
wyeliminować. Konieczne jest wtedy tworzenie stałego sprzężenia zwrotnego. Nauczający przekazuje
w zrozumiałych terminach instrukcje jak unikać błędów. Zawsze jednak na tym pierwszym etapie
brakuje umiejętnościom płynności i harmonii.
• Etap kojarzeń – dążenie do łączenia danej umiejętności w płynną całość oraz stałymi
zabieganie o osiągnięcie zamierzonego ruchu.
Chociaż liczba błędów staje się mniejsze to mają one tendencje od powracania. Uczący się ma na ogół
pełną świadomość wielu niedoskonałości. Nadal istotna jest rola otrzymywanych z zew instrukcji,
mogą one stawać się coraz bardziej szczegółowe.
• Etap samodzielności: uczący staje się sam coraz sprawniejszy w identyfikacji błędów; jest
jakby nauczycielem samego siebie
Etap osiągany po pewnym okresie praktyki. Uczący się wykonuje daną czynność ruchową z coraz
mniejszą liczbą błędów. Umiejętność ruchowa ma dobrą koordynację i czyni wrażenie że jej
wykonanie nie sprawia trudności. Wykonywane czynności automatyzują się. Ćwiczący nie zwraca już
uwagi na każdy element, koncentruje się na całości.
Zasady realizacji programu treningu:
-zasada specyficzności treningu. Wskazuje ona, że fizjologiczna i metaboliczna odpowiedź
oraz adaptacja do ćwiczeń treningowych są specyficzne oraz zależne od typu ćwiczeń i
zaangażowanych grup mięśniowych. Zupełnie inne wymagania musi spełniać aktywność
fizyczna, jeśli ma być efektywna w rozwoju wydolności aerobowej, gibkości ciała lub siłą
mięśniową.
-zasada zwiększonego obciążenia. Poprawa poszczególnych komponentów sprawności
fizycznej wymaga, aby fizjologiczny system ustroju był poddany takiemu obciążeniu, do
którego dany ćwiczący nie jest przyzwyczajony. Zwiększone obciążenie może być osiągnięte
przez przyrost częstości, intensywności lub czasu trwania ćwiczeń.
-zasada progresji. Program zajęć winien prowadzić do stopniowego przyrostu objętości i
obciążeń treningowych. Każda progresja powinna być stopniowa, ponieważ dążenie do
uzyskania zbyt wiele w krótkim czasie może prowadzić do kontuzji układu mięśniowego i
szkieletowego oraz wycofania się ćwiczących z dalszego treningu.
-zasada uwzględniania początkowego poziomu. Jednostka z niskim początkowym poziomem
sprawności fizycznej będzie osiągała większy relatywny postęp i szybsze tempo poprawy w
porównaniu z osobami z przeciętnym i wyższym poziomem wyjściowym.
-zasada indywidualnego zróżnicowania. Indywidualna reakcja na trening jest bardzo różna i
zależy od takich czynników, jak wiek, początkowy poziom sprawności fizycznej i stan
zdrowia. Program treningu przede wszystkim winien uwzględniać specyficzne potrzeby,
zainteresowania, zdolności i preferencje ćwiczących.
-zasada zmniejszania się efektów. Każda osoba posiada genetycznie wyznaczony pułap, który
stanowi granicę możliwej poprawy w efekcie treningu. Kiedy osobnik zbliża się do tego
genetycznego pułapu, tempo poprawy sprawności fizycznej maleje, a w końcu nawet, mimo
treningu, poziom się obniża.
-zasada odwracalności zmian. Pozytywne fizjologiczne efekty i korzyści dla zdrowia
wynikające z podejmowania aktywności fizycznej i ćwiczeń są odwracalne. Kiedy jednostka
zaprzestaje treningu, efekty sprawnościowe szybko maleją, a w ciągu kilku miesięcy traci się
większość wcześniejszych pozytywnych zmian treningowych.

Główne elementy konstrukcji programu treningu: Forma ćwiczeń , Intensywność, Czas trwania,
Częstotliwość, Progresja ćwiczeń (skomplikowania elementów)

Struktura jednostki treningowej: Rozgrzewka, Część główna, Część końcowa,

Zasady dydaktyczne:
Zasada świadomej aktywności: wyraża się głównie w odpowiednim ukierunkowaniu
aktywności zawodnika na cele i zadania treningu. Realizowana jest przez stawianie
zawodnikom konkretnych zadań, interesujące prowadzenie zajęć, sprawdzianów oraz
stopniowe wprowadzanie zawodników do planowania i dokumentowania procesu
szkoleniowego.
Zasada systematyczności: Jest realizowana, gdy w postępowaniu dydaktycznym stosujemy
reguły: od znanego do nieznanego, od prostego do złożonego, od łatwego do trudnego, a także
gdy przestrzegamy rytmiczności w wykonywaniu zadań treningowych, unikamy pracy
zrywami, utrzymujemy właściwe proporcje między poszczególnymi elementami cyklów
treningowych.
Zasada poglądowości: polega na kojarzeniu słów, rzeczy i działań, tj. omawianiu słownym z
oglądaniem elementów techniki i taktyki oraz łączeniu tych dwóch środków z praktycznymi
próbami. Przejawia się ona w bezpośrednim pokazie zadania ruchowego lub w wykorzystaniu
środków dydaktycznych jak: fotografie, filmy, itp.
Zasada stopniowania trudności (dostępności): polega na uwzględnieniu wieku, poziomu rozwoju
organizmu, płci i klasy zawodników. Wymaga ustalenia właściwych obciążeń treningowych,
uwzględnienia różnic psychicznych, fizycznych itp. Obciążenia te muszą stanowić pewną
trudność do pokonania
Zasada trwałości: polega na stosowaniu takich metod, środków i form treningu, które
przyniosą w efekcie utrwalenie, usystematyzowanie i pogłębienie wiadomości i umiejętności
oraz doskonalenie sprawności.
Kolejność w kształtowaniu umiejętności ruchowych
• Podanie ustalonej przyjętej nazwy ćwiczenia oraz jej znaczenie i możliwości zastosowania w
sporcie, rekreacji, w życiu
• Zwięzły opis reguł działania
• Wzorcowy pokaz ćwiczenia
• Myślowa analiza i konfrontacja wyobrażeniowa o ruchu z poznanym obrazem
• Wykonywanie ćwiczeń pod kontrolą, z dodatkową werbalną i obrazową informacją
nauczyciela
• Stopniowe systematyczne przejście do względnie samodzielnego wykonania ćwiczeń w coraz
bardziej złożonych warunkach
Metody nauczenia:
Całościowe (syntetyczna) polega na nauczaniu całości danego ruchu lub ćwiczenia. Jest ona
najbardziej naturalną formą nauczania. Stosujemy ją w szkoleniu początkujących i
zaawansowanych, z tymi pierwszymi w nauczaniu łatwych ćwiczeń
Nauczania częściami (analityczna) polega na podziale całości nauczanego ruch na części
składowe. Po opanowaniu przez ćwiczących tych wyizolowanych elementów ruchu zostają
one wprowadzone do całości ćwiczenia. Metoda ta najczęściej stosowana jest przy nauczaniu
trudnych elementów z zakresu techniki

Kombinowana (mieszana) jest połączeniem dwóch poprzednich metod. Stosujemy ją, gdy w
ćwiczonym w całości elemencie pojawi się błąd, który trudno jest usunąć przy wykonywaniu
całości ruchu. Polega ona na osobnym korygowaniu danego szczegółu i możliwie jak
najszybszym powrocie do całości
Trening mentalny:
• Polega na pobudzaniu przemyśleń i wyobrażeń o ruchu bez natychmiastowego podejmowania
działania.
• Uczący się aktywizuje procesy myślowe w trakcie bezpośredniej lub pośredniej obserwacji
innych, a następnie przenosi wyobrażenie o danej czynności na własne potrzeby
Prowadzenie programu aktywności fizycznej:
• Problem – przekonanie osoby lub grupy do aktywności fiz.
• Dalej – takie postępowanie aby aktywność fizyczną uznano za trwały element stylu życia
• W Polsce tylko 6% osób jest aktywnych w sposób zadowalający, 40% nie podejmuje
aktywności fizycznej
Czynniki wpływające na aktywność fizyczną:
• Biologiczne (względne otłuszczenie ciała, nadmierna masa ciała)
• Psychologiczne (motywacja do ćwiczeń, wiara w skuteczność, osiągalność celów, lęki i
niepokoje)
• Społeczne ( wsparcie rodziny, problemy w rodzinie, konflikty z pracą, zarobki i poziom
wykształcenia)
• Behawioralne (palenie, czas wolny, poziom zaufania)
• Środowiskowe (wsparcie społeczne, lokalizacja i odpowiednie wyposażenie, prowadzący i
nadzorujący początkową intensywność ćwiczeń, różnorodność form ćwiczeń, koszty
finansowe)
Edukacja prozdrowotna (wychowanie zdrowotne)
System działa, których intencją jest kształtowanie prozdrowotnych zachowań, system czynności w
zakresie osiągania celów wychowawczych, wyposażania w wiadomości o zdrowiu, wyrabianiu
umiejętności, nawyków, sprawności, postaw. Edukacja ta to nie pomnażanie zdrowia, a proces
poznawania, przyswajania wszystkiego tego, co może i powinno służyć temu celowi.
Promocja zdrowia
Proces umożliwiający każdemu człowiekowi zwiększenie oddziaływania na własne zdrowie w sensie
jego poprawy i utrzymania. Jest przede wszystkim przedsięwzięciem społecznym i politycznym
obejmującym swoimi oddziaływaniami warunki ważne dla zdrowia ludności.
Rekreacja ruchowa
Aktywność fizyczna podejmowana w czasie wolnym, dla wypoczynku, przyjemności i
samodoskonalenia w formie ćwiczeń gimnastycznych, ćwiczeń kondycyjnych w terenie, gier
ruchowych i sportowych, pływania, narciarstwa, spacerów, marszów itp.
Styl życia
Zespół postaw, zachowań i ogólna filozofia życia jednostki lub grupy, wzory wyboru zachowań
spośród alternatywnych możliwości, jakie dostępne są ludziom w zależności od ich sytuacji
społeczno-ekonomicznej i łatwości z jaką są w stanie przedłożyć określone zachowania nad inne.
Zdrowie
Stan całkowitego fizycznego, psychicznego i społecznego „dobrostanu”, a nie tylko brak choroby czy
niepełnosprawności (WHO)
Poddająca się zmianom zdolność człowieka zarówno do osiągania pełni własnych
fizycznych, psychicznych i społecznych możliwości, jak i reagowania na wyzwania środowiska.
Trening zdrowotny
Przez całe życie trwający proces, najczęściej samodzielnego kierowania utrzymaniem i poprawą
zdrowia oraz hamowania procesów inwolucyjnych poprzez aktywność fizyczną o zakresie obciążenia
wyłącznie w tych celach zalecanym. Obciążenie to nie powinno być duże. Za optymalne przyjmuje się
obciążenie umiarkowane.
Rehabilitacja ruchowa
Proces służący przywracaniu osobom czasowo lub trwale niesprawnym aktywności życiowej oraz
sprawności psychofizycznej, przy wykorzystaniu zajęć fizycznych i sportu oraz wiedzy medycznej.

Sport niepełnosprawnych
Jest dziedziną integralną, składową systemu kultury fizycznej, a w igrzyskach paraolimpijskich
uczestniczy coraz więcej krajów. Widać postęp, wzrost zainteresowanie wskazuje kierunki dalszego
rozwoju, oparty jest na sporcie pełnosprawnych.
Obciążenie treningowe (wysiłkowe) – jest to wielkość pracy określonego rodzaju i intensywności w
danym ćwiczeniu, jednostce treningowej czy cyklu. W nich skupia się całe bogactwo różnorakich
reakcji i procesów funkcji i narządów uczestniczących w informacyjnym i energetycznym
zabezpieczaniu pracy.
Składowe obciążeń treningowych:
Wielkość (objętość) –ilościowy składnik pracy wyrażony czasem, odległością i ciężarem
Intensywność – jakościowa składowa pracy wyrażająca się stosunkiem mocy aktualnej (rozwijanej w
danym ćwiczeniu) do mocy maksymalnej