Christian JACQ

R A M Z E S

Tom I

SYN WIATOCI

Ksigozbir DiGG

2010

PRZEDMOWA
Ramzes najwikszy ze zwycizcw, Krl soce, stranik prawdy - takich
okrele, piszc o Ramzesie II, uy Jean-Franois Champollion, ktry odczytujc
hieroglify, otworzy bramy Egiptu, a tego faraona otacza prawdziw czci.
Nie ulega wtpliwoci, e imi Ramzesa przetrwao wieki, pokonao czas; wcieli w
siebie potg i wielko Egiptu faraonw, duchowego ojca zachodnich cywilizacji. Na
szedziesit siedem lat, od 1279 do 1212 roku przed Chrystusem, Ramzes, Syn
wiatoci, wynis do szczytu chwa swojego kraju i zapewni promieniowanie jego
mdroci.
Wdrujc po ziemi egipskiej, spotyka si Ramzesa na kadym kroku. Wyry przecie
swoje pitno na niezliczonych budowlach - tych wzniesionych przez jego majstrw i
tych odrestaurowanych za jego panowania. Kademu przypominaj si zaraz dwie
witynie w Abu Simbel, gdzie na wieki panuje para maonkw, boski Ramzes i
Nefertari, wielka krlewska maonka, przypomina si ogromna sala kolumnowa
wityni w Karnaku i umiechnity siedzcy kolos ze wityni w Luksorze.
Ramzes nie jest bohaterem jednej czy drugiej powieci, ale wielu powieci,
prawdziwej epopei prowadzcej nas od wtajemniczenia w rol faraona przez ojca,
Setiego, postaci rwnie imponujcej jak posta jego syna, do ostatnich dni monarchy,
ktry po drodze musia stawi czoo wielu cikim prbom. Dlatego wanie
powiciem mu t powieciow suit, zoon z piciu tomw. Chciaem przedstawi
czytelnikowi zadziwiajcy wymiar ycia, przez ktre przewiny si niezapomniane
postacie: Seti, jego maonka Tuja, subtelna Nefertari, Izet urodziwa, poeta Homer,
zaklinacz wy Setau, Hebrajczyk Mojesz i wiele innych pojawiajcych si stopniowo
na kartach tego cyklu.
Zachowaa si mumia Ramzesa. Z rysw wielkiego starca promieniuje ogromna
moc. Wielu spord zwiedzajcych sal z mumiami w kairskim muzeum ma wraenie,
e Ramzes obudzi si nagle ze snu. Ale to, co zabraa mier cielesna, moe przywrci
mu magia powieci. Dziki powieciowej fikcji i zdobyczom egiptologii moemy
dzieli z nim trwogi i nadzieje, przeywa jego klski i sukcesy, pozna kobiety, ktre
kocha, cierpie z powodu zdrad, cieszy si niezawodnymi przyjaniami, walczy z
siami za i szuka tego wiata, z ktrego wszystko wyszo i do ktrego wszystko
wraca.
Ramzes Wielki... C to za towarzysz drogi dla powieciopisarza! Od pierwszej
walki z dzikim bykiem a do spoczynku w kojcym cieniu akacji z Zachodu roztacza
si przed pisarzem ycie niezwykego faraona zespolone z yciem Egiptu, krainy
umiowanej przez bogw. Jest to ziemia wody i soca, ziemia, gdzie sowa: prawo,
sprawiedliwo i pikno miay sens i wpisyway si w codzienno. Ziemia, gdzie
doczesno i ycie wieczne stykay si bezustannie, gdzie ycie to mogo odrodzi si
ze mierci, gdzie czuo si namacalnie obecno tego, co niewidzialne, gdzie mio
ycia i rzeczy niezniszczalnych poszerzaa serca ludzi i czynia ich radosnymi.
Taki by Egipt Ramzesa.

1.
Dziki byk, zastygy w bezruchu, wpatrywa si w modego Ramzesa.
Byo to ogromne zwierz, nogi miao potne jak supy, dugie zwisajce
uszy, szczeciniast brod wyrastajc z dolnej szczki, brunatnoczarne
umaszczenie. Przed chwil wyczuo obecno modzieca.
Ramzes patrzy jak zaczarowany na rogi byka, wyrastajce blisko siebie
i grube u nasady; wyej zakrzywiay si do tyu, a jeszcze wyej - do gry,
tworzc jakby hem zakoczony ostrymi czubkami, ktre mogy rozedrze
ciao kadego przeciwnika.
Chopiec nigdy jeszcze nie widzia tak potwornego byka. Zwierz
naleao do gronego gatunku, niechtnie atakowanego przez najlepszych
nawet owcw; wiodcy pogodny ywot w otoczeniu swojej rodziny,
gotw zawsze pomc zranionym lub chorym zwierztom ze swego stada,
skupiony na wychowywaniu modziey samiec zmienia si w straszliwego
wojownika, kiedy kto zakci mu spokj. Najdrobniejsza prowokacja
doprowadzaa go do wciekoci, a wtedy rzuca si ze zdumiewajc
szybkoci do szary i nie odzyskiwa ju spokoju, pki nie powali
intruza.
Ramzes cofn si o krok.
Ogon dzikiego byka smaga powietrze; samiec nie spuszcza gniewnego
wzroku z nieproszonego gocia, ktry mia wtargn na jego terytorium,
na k ssiadujc z podmokym terenem, gdzie rosy wysokie trzciny.
Nieopodal jedna z krw cielia si wanie, otoczona przez towarzyszki. Na
tym pustkowiu nad Nilem byk olbrzym wada niepodzielnie swoim
stadem, nie tolerujc obecnoci adnej obcej istoty.
Modzieniec mia nadziej, e schroni si wrd rolinnoci; ale byk nie
spuszcza z niego spojrzenia kasztanowych, gboko osadzonych lepi.
Ramzes wiedzia, e nie ma dla niego ucieczki.
Zwrci blad jak chusta twarz w stron ojca.
Seti, faraon Egiptu, ten, ktrego nazywano zwyciskim bykiem, sta
jakie dziesi krokw za synem. Powiadano, e jego obecno paraliuje
wrogw; jego przenikliwo, ostra jak dzib sokoa, zwracaa si we
wszystkie strony i nic nie mogo umkn jego uwagi. By smukym
mczyzn o surowych rysach twarzy, wysokim czole, orlim nosie,
wydatnych kociach policzkowych. Ucielenia wadz. Ten otoczony czci
i budzcy lk faraon przywrci Egiptowi dawn chwa.
Czternastoletni Ramzes, modzieniec o mskiej ju postawie, widzia
ojca po raz pierwszy.
Dotychczas y w paacu pod opiek wychowawcy, ktry mia
uksztatowa go na czowieka wielkich przymiotw, by jako syn krlewski
obj w przyszoci wysokie stanowisko i pdzi ycie wypenione
szczciem. Lecz oto Seti oderwa go od nauki hieroglifw i zabra na
pustkowie odlege od miejsc zamieszkanych przez czowieka. Nie pado
przy tym ani jedno sowo.
Kiedy zagbili si w gstwin, wysiedli z rydwanu zaprzonego w dwa
konie i weszli midzy wysokie trawy. Tak znaleli si na terytorium byka.

Kogo naley bardziej si lka, dzikiej bestii czy faraona? I byk, i

wadca promieniowali moc, nad ktr Ramzes - czu to - nie potrafi
zapanowa. Czy nie opowiadano, e byk jest zwierzciem niebiaskim,
oywianym ogniem z innego wiata, faraon za jest rwny bogom? Mimo
swego wzrostu, siy i postanowienia, e nie podda si strachowi, chopiec
czu si jak w puapce - uwiziony midzy dwiema siami prawie ze sob
wspdziaajcymi.
- Widzi mnie - wyzna gosem, nad ktrym chcia za wszelk cen
panowa.
- Tym lepiej.
Te dwa sowa, pierwsze, jakie skierowa do niego ojciec brzmiay niby
potpienie.
- Jest ogromny i...
- A ty kim jeste?
Pytanie zaskoczyo Ramzesa. Byk z furi ora ziemi przedni lew
nog; czaple zerway si do lotu, jakby porzucajc pole bitwy.
- Jeste tchrzem czy synem krlewskim?
Spojrzenie Setiego przenikao do gbi serca.
- Lubi walk, ale...
- Prawdziwy mczyzna wyta w walce wszystkie siy, lecz krl robi
co wicej; jeli si na to nie zdobdziesz, nie bdziesz panowa i nigdy si
ju nie zobaczymy. Nie moesz si zachwia w obliczu adnej prby.
Zmykaj, jeli chcesz... albo powal go.
Ramzes omieli si podnie wzrok i wytrzyma spojrzenie ojca.
- Wysyasz mnie na mier.
- Bd potnym bykiem, obdarzonym wieczn modoci, bykiem o
sercu niewzruszonym i wyostrzonych rogach, bykiem, ktrego nie pokona
aden nieprzyjaciel, powiedzia mi ojciec. Ty, Ramzesie, dobye si z
ona twej matki jako prawdziwy byk i musisz sta si promiennym
socem, ktrego promienie przynosz dobro ludowi. Krye si w mojej
doni niby gwiazda. Dzisiaj oto rozwieram palce. Bynij lub przepadnij.
Byk rykn. Rozmowa intruzw drania go. Dokoa gasy jeden po
drugim odgosy ycia. Wszystko, co yo, od gryzoni po ptaki,
przeczuwao, e zaraz dojdzie do miertelnych zmaga.
Ramzes zwrci si ku bykowi.
Dziki chwytom, jakich nauczy go wychowawca, pokonywa ju w
walce na goe rce przeciwnikw ciszych i silniejszych od siebie. Jaki
jednak sposb walki wybra, majc przed sob takiego potwora?
Seti poda synowi dugi sznur z ptl.
- Jego sia tkwi we bie; chwy go za rogi, a bdziesz zwycizc.
Chopak nabra nieco ducha. Podczas bitew morskich toczonych na
paacowym stawie mia do okazji, by nauczy si wadania sznurem z
ptl.
- Gdy tylko byk usyszy wist sznura - ostrzeg faraon - rzuci si na
ciebie. Nie moesz chybi, bo drugiej szansy nie bdzie.
Ramzes powtarza w mylach ruchy, jakie musi wykona, i w milczeniu
stara si doda sobie odwagi. Mimo modego wieku mierzy ju ponad
metr siedemdziesit i by zbudowany jak atleta, ktry od dawna uprawia

najrozmaitsze wiczenia cielesne. Jake drani go dziecicy lok

podtrzymywany wstk zawizan na wysokoci ucha, ta rytualna ozdoba
upleciona z jego wspaniaych jasnych wosw! Gdy tylko obejmie jakie
stanowisko dworskie, bdzie mg zmieni uczesanie.
Czy jednak przeznaczenie mu na to pozwoli? Pewnie, kipicy werw
chopak wielokrotnie marzy, nie bez zuchwaoci, o prbach godnych
siebie. Nie przypuszcza, e sam faraon speni jego pragnienia, i to w
sposb tak bezlitosny.
Podraniony woni czowieka byk nie bdzie ju dugo czeka. Ramzes
cisn sznur w doniach. Kiedy zapie zwierz, bdzie potrzebowa siy
kolosa, by je utrzyma. Mimo e zadanie go przerastao, postanowi nie
podda si, choby serce miao mu pkn z wysiku.
O nie, nie zawiedzie faraona.
Zacz kolicie wymachiwa ptl. Byk pochyli eb i zerwa si do
szary.
Zaskoczony pdem zwierzcia chopak zrobi dwa kroki w bok, rozluni
praw rk i rzuci sznur, ktry zafalowa jak w i opad na grzbiet
potwora. W ostatniej fazie wymachu Ramzes polizn si na mokrej ziemi
i pad w momencie, kiedy rogi ju miay zagbi si w jego ciao. Musny
mu tylko pier. Nie zamkn oczu.
Chcia patrze mierci w oczy.
Rozdraniony byk popdzi a do trzcin i tam wykona gwatowny
zwrot. Ramzes, ktry zdy zerwa si na rwne nogi, spojrza mu
gboko w oczy. Nie spuci wzroku do samego koca, dowiedzie Setiemu,
e syn krlewski umie umrze godnie.
Pd byka nagle si zaama. Sznur, ktry trzyma faraon, owin si
zwierzciu wok rogw. Rozwcieczony byk szarpa si, jakby chcia
sobie skrci kark, daremnie usiujc si wyswobodzi. Seti umia obrci
przeciw niemu jego chaotyczn si.
- Chwy go za ogon! - rozkaza faraon synowi.
Ramzes podbieg i zapa prawie nagi ogon z kpk wosia na kocu, taki
sam jak ten, ktry faraon, jako majcy wadz nad si byka, nosi
przytroczony do pasa przytrzymujcego spdniczk.
Pokonane zwierz uspokoio si, dyszc tylko ciko i wydajc z siebie
pomruki. Krl da znak, eby Ramzes stan za jego plecami i uwolni
byka.
- Tego gatunku nie da si poskromi. Samiec taki jak ten szaruje przez
ogie i wod, ale umie te skry si za drzewem, by zaskoczy
przeciwnika.
Zwierz przechylio na bok ciki eb i przez chwil przypatrywao si
swemu wrogowi. Wiedziao jednak, e wobec faraona jest bezsilne,
oddalio si wic spokojnie w gb swojego terytorium.
- Jeste silniejszy od niego!
- Nie jestemy ju wrogami, gdy zawarlimy ukad.
Seti doby z pochwy sztylet i szybkim, lecz precyzyjnym ruchem odci
dziecicy lok.
- Ojcze...
- Twoje dziecistwo umaro. Jutro zaczyna si ycie, Ramzesie.

- Nie pokonaem byka.

- Pokonae strach, pierwszego nieprzyjaciela na drodze mdroci.
- Czy jest wielu innych?
- Wicej ni ziaren piasku na pustyni.
Chopcu cisno si na usta pytanie.
- Czy to oznacza... e wybrae mnie na swego nastpc?
- Sdzisz, e odwaga wystarcza, by rzdzi ludmi?
2.
Sari, wychowawca Ramzesa, biega we wszystkie strony po paacu,
szukajc swego podopiecznego. Nie po raz pierwszy zdarzyo si, e
chopak umkn z lekcji matematyki, by zajmowa si komi lub urzdza
wycigi pywackie z grup rozbrykanych i rozpieranych energi przyjaci.
Sari, jowialny zrzda z brzuszkiem, gardzi wiczeniami fizycznymi i
wpada w niepokj za kadym razem, kiedy jego pupil dopuszcza si
jakiego wybryku. Dziki maestwu ze znacznie modsz od siebie
starsz siostr Ramzesa zaj podane przez wielu stanowisko
wychowawcy ksicia.
Podane...! Przez tych zwaszcza, ktrzy nie znali krnbrnej i
nieznonej natury modszego syna Setiego. Gdyby nie wrodzona
cierpliwo i upr, z jakim Sari stara si otworzy umys tego czsto
zuchwaego i zbyt pewnego siebie chopaka, ju dawno musiaby zrzec si
swojego stanowiska. Zgodnie z tradycj, sam faraon nie zajmowa si
wychowaniem swoich dzieci; czeka na chwil, kiedy spod powoki
wyrostka zacznie kiekowa doroso, a wtedy poddawa go prbie, by
zobaczy, czy jest godny objcia wadzy. W tym przypadku decyzja
zapada ju dawno: na tron wstpi Szenar, starszy brat Ramzesa. Trzeba
byo jednak znale jakie ujcie dla energii rozpierajcej modszego syna,
wyksztaci go w najlepszym razie na dobrego wodza, w najgorszym za
na zadowolonego z ycia dworaka.
Sari, trzydziestolatek, a wic mczyzna w kwiecie wieku, najchtniej
spdzaby czas nad stawem przy swoim paacyku w towarzystwie
dwudziestoletniej maonki. Czy jednak nie okazaoby si to nieco nudne?
Przy Ramzesie kady dzie by inny. Ten chopak mia nigdy nie
zaspokojon dz ycia, a jego wyobrania nie znaa adnych granic.
Kilku poprzednich wychowawcw musiao da za wygran i dopiero
Sariego jako zaakceptowa. Mimo czstych konfliktw wychowawca
wywizywa si jednak ze swoich obowizkw i naprawd otwiera
chopicy umys na ca wiedz, jak winien zna i praktykowa skryba.
Cho sam przed sob si do tego nie przyznawa, czu osobliw
przyjemno, kiedy widzia, jak rozbrykany, ale obdarzony niezwyk
intuicj chopiec rozwija swoj pojtno.
Od jakiego czasu Ramzes si zmienia. Chopak, ktry ani chwili nie
potrafi wysiedzie spokojnie, spdza czas na lekturze Maksym starego
mdrca Ptahhotepa; Sari przyapa go kiedy na tym, jak pogrony w
zamyleniu przyglda si jaskkom odbywajcym swj taniec w
porannym socu. Proces dojrzewania dopeni tego, co osign

wychowawca, cho przecie u wielu nigdy do tego wanie nie dochodzio.

Sari zastanawia si, jakim czowiekiem bdzie Ramzes, kiedy ogie
modoci rozgorzeje pomieniem rwnie potnym, ale mniej podatnym na
podmuchy wiatru.
Jake nie czu zaniepokojenia, widzc tyle darw skupionych w jednym
chopcu? Na dworze, podobnie jak w kadym innym rodowisku
spoecznym, ludzie mierni, ktrzy zapewnili sobie trwa pozycj, czuli
niech, a nawet nienawi do kadego, kto sam sw obecnoci jeszcze
bardziej podkrela nijako ich egzystencji. Chocia sprawa nastpstwa po
Setim nie rozbudzaa namitnoci i Ramzes nie musia si obawia knowa
ludzi u wadzy, by moe jednak czeka go przyszo nie tak jasna, jak si
przewiduje. Byli tacy, ktrzy ju teraz rozmylali, jak odsun go od
wyszych stanowisk pastwowych, a nalea do nich brat Ramzesa. Kime
wic si stanie, jeli odel go gdzie na guch prowincj i przywyknie do
ycia wiejskiego i monotonnych zmian pr roku?
Sari nie mia zwierzy si z tych niepokojw siostrze swego pupila, ba
si bowiem jej niepohamowanego jzyka. Nie mogo by mowy o tym,
eby otworzy serce przed samym Setim faraon nie mia ani chwili wolnej,
by troszczy si o stany duszy wychowawcy syna. Zbyt by zaprztnity
sprawami kraju, ktry z kadym dniem rozkwita pod jego rzdami.
Dobrze, e ojciec i syn nigdy si nie widywali; majc przed sob kogo tak
potnego jak Seti, Ramzes nie miaby wyboru: musiaby zbuntowa si
lub ulec. Nie ulega wtpliwoci, e tradycja ma swoje dobre strony, bo
zaiste ojcowie nie s najodpowiedniejszymi wychowawcami swoich
synw.
Cakowicie inn postaw przyja Tuja, wielka maonka krlewska i
matka Ramzesa, Sari za nalea do nielicznych, ktrzy dostrzegli, jak
bardzo jej serce skania si ku modszemu synowi. Wyksztacona,
wyrafinowana Tuja wiedziaa doskonale o przymiotach i wadach kadego
dworaka; panowaa, jak przystao prawdziwej wadczyni, nad caym
domem krlewskim, czuwaa, by cile przestrzegano dworskiej etykiety, i
cieszya si ogromnym szacunkiem zarwno szlachetnie urodzonych, jak i
gminu. Sari ba si Tui; jeli zacznie j nka swymi niewczesnymi lkami,
straci jej szacunek. Krlowa nie patrzy przychylnie na ludzi gadajcych, co
im lina na jzyk przyniesie, a nieuzasadnione oskarenie uwaa za
wystpek rwnie powany jak kamstwo. Lepiej zacisn zby, ni zosta
uznanym za proroka wieszczcego nieszczcia.
Pokonujc odraz, Sari poszed do stajni; ba si koni i ich kopyt, nie
cierpia towarzystwa stajennych, a jeszcze bardziej jedcw rozkochanych
w nikomu niepotrzebnych wyczynach. Nie zwracajc uwagi na docinki,
rozglda si za swoim uczniem. Daremnie. Od dwch dni nikt nie widzia
Ramzesa i dziwiono si nawet, e nie odwiedza stajni.
Sari tak by zaprztnity poszukiwaniami, e zapomnia o zjedzeniu
niadania. Wieczorem, pokryty kurzem, u kresu si, postanowi wrci do
paacu. Wkrtce bdzie musia zgosi zaginicie pupila i udowodni, e
nie mia nic wsplnego z tym dramatem. Jak teraz pokae si na oczy
siostrze ksicia?
Zaspiony wychowawca nie zwrci nawet uwagi na pozdrowienia, jakie

kierowali w jego stron inni nauczyciele wychodzcy wanie z sali

lekcyjnej; jutro rano musi wypyta najlepszych przyjaci Ramzesa. Nie
mia jednak wielkich nadziei. Jeli niczego si nie dowie, trzeba bdzie si
pogodzi ze straszliw rzeczywistoci.
Czym zawini Sari bogom, e zesali na niego tak udrk? Koniec
kariery dworskiej bdzie krzyczc niesprawiedliwoci, ale nie uniknie
tego, e zostanie wypdzony, e maonka si go wyrzeknie, e skoczy w
pralni. Przeraony t myl, usiad w pozycji skryby na swoim zwykym
miejscu.
Zwykle naprzeciwko siada Ramzes, czasem uwanie suchajcy, czasem
zamylony, a zawsze gotw rzuci jak zupenie nieoczekiwan uwag.
Kiedy mia osiem lat, umia pewn rk kreli hieroglify i oblicza kt
nachylenia piramidy... poniewa te zadania mu si spodobay.
Wychowawca zamkn oczy, aby skupi myli na najlepszych
momentach, jakie przey, kiedy pi si mozolnie po szczeblach drabiny
spoecznej.
- Jeste chory, Sari?
Ten gos... Ten gos, jake ju peen powagi, jake wadczy!
- To ty, naprawd ty?
- Jeli pisz, nie przeszkadzaj sobie. Jeli nie, spjrz.
Sari otworzy oczy.
To naprawd Ramzes, cho okryty kurzem, ale z oczami penymi blasku.
- Musimy si obmy, wychowawco, ty i ja. Gdzie si zabka?
- W miejscach niezdrowych, jak choby stajnie.
- Czyby mnie szuka?
Zdumiony Sari wsta i obszed dokoa Ramzesa.
- Co zrobi z dziecicym kosmykiem?
- Odci mi go ojciec.
- To niemoliwe! Rytua wymaga...
- Czy chcesz powiedzie, e wtpisz w prawdziwo moich sw?
- Wybacz.
- Usid, wychowawco, i posuchaj.
Oszoomiony gosem, jakim przemawia Ramzes, gosem czowieka
dojrzaego, Sari zrobi, co mu kazano.
- Ojciec wystawi mnie na prb z dzikim bykiem.
- To... to nie do wiary!
- Nie pokonaem go, ale nie ulkem si i chyba... chyba ojciec wybra
mnie na przyszego wadc!
- Nie, ksi. Wyznaczono ju twego brata.
- Czy przeszed prb z bykiem?
- Seti chcia tylko, by stawi czoo niebezpieczestwu, ktre tak ci
przecie pociga.
- Czyby faraon trwoni swj czas z tak bahej przyczyny? Wezwa mnie
do siebie, jestem tego pewny.
- Nie pozwl, by uderzyo ci to do gowy, zapomnij o tym szalestwie.
- Szalestwie?
- Nie brak na dworze bardzo wpywowych osb, ktre zgoa ci nie
ceni.

- C mi zarzucaj?
- e jeste sob.
- Zachcasz mnie, bym niczym si nie wyrnia?
- Tak nakazuje rozum.
- Rozum nie ma tej siy co byk.
- Gra o wadz jest okrutniejsza, ni sobie wyobraasz. Odwaga nie
wystarczy do tego, by pokona wrogw.
- Licz wic na twoj pomoc.
- Co takiego?
- Znasz ycie dworskie na wylot. Wska mi przyjaci i nieprzyjaci i
bd moim doradc.
- Nie wymagaj ode mnie zbyt wiele... Jestem tylko twoim wychowawc.
- Czyby zapomnia, e moje dziecistwo umaro? Albo zostaniesz
moim przewodnikiem, albo rozstaniemy si na zawsze.
- Zmuszasz mnie do wzicia na siebie najwikszego ryzyka, a nie
zostae przysposobiony do objcia najwyszej wadzy. Twj brat
przygotowuje si do tego od dawna. Jeli mu si narazisz, zniszczy ci bez
litoci.
3.
Wreszcie nadszed dugo oczekiwany wieczr.
Ksiyc zacz si dopiero odradza i noc bya ciemna cho oko wykol.
Ramzes umwi si na decydujce spotkanie ze wszystkimi pobierajcymi
nauki pod opiek krlewskich wychowawcw. Czy zdoaj zmyli
czujno stranikw i wyrwa si do centrum miasta, by podj rozmow
na temat najwaniejszy, na temat pytania rozdzierajcego serca, pytania,
ktrego nikt nie mia uj w sowa?
Ramzes opuci swj pokj przez okno, skaczc z pierwszego pitra;
spulchniona ziemia penego kwiatw ogrodu zagodzia upadek i
modzieniec ruszy natychmiast wzdu budynku. Nie ba si stranikw;
jedni z nich spali, inni spdzali czas na grze w koci. Jeli spotka takiego,
ktry sumiennie wykonuje swoje obowizki, zakrzyczy go albo powali.
By tak rozgorczkowany, e zapomnia o jeszcze jednym nadzorcy,
ktry z pewnoci nigdy si nie leni: o tozotym redniej wielkoci psie
na krtkich nogach, muskularnym, o obwisych uszach i ogonie zwinitym
w precelek. Pies stan mu na drodze; nie szczeka, ale uniemoliwia
przejcie.
Ramzes instynktownie stara si spojrze mu prosto w oczy; pies usiad i
zacz rytmicznie macha ogonem. Chopak podszed i pogaska zwierz.
Natychmiast poczya ich ni przyjani. Na obroy z zabarwionej na
czerwono skry Ramzes zobaczy imi psa: Str.
- A moe pjdziesz ze mn?
Str potrzsn aprobujco krtkim pyskiem z czarnym nosem.
Poprowadzi nowego pana ku wyjciu z terenu, gdzie pobierali nauki
przyszli egipscy dostojnicy.
Mimo pnej godziny sporo ludzi wasao si jeszcze po ulicach
Memfis, najstarszej stolicy kraju. Mimo caego bogactwa pooonych na

poudniu Teb, Memfis zachowao wiele z dawnej chway. Miay tu swoje

siedziby najlepsze szkoy, w ktrych panowaa surowa dyscyplina i w
ktrych pobierali intensywne nauki potomkowie rodziny krlewskiej i
innych rodw uznanych za godne tego, by peni w pastwie najwysze
funkcje. Ucze Kapu, miejsca zamknitego, chronionego i ksztaccego,
budzi powszechn zawi, ale ci, ktrzy przebywali tam, jak Ramzes, od
najwczeniejszego dziecistwa, marzyli, eby si stamtd wyrwa.
Ramzes, ubrany w tunik o krtkich rkawach i redniej jakoci, nie
wyrniajc go niczym spord przechodniw, dotar do sawnego domu
piwa w dzielnicy, gdzie miecia si szkoa medyczna. Przyszli lekarze
lubili zbiera si tu po dniu spdzonym na cikich studiach. Poniewa
Str trzyma si teraz nogi ksicia, nie odpdzi go i wszed razem z nim
do miejsca zakazanego dzieciom z Kapu.
Jednak nie by ju dzieckiem i zdoa wymkn si ze swojej zotej
klatki.
W wielkiej, pobielonej wapnem sali domu piwa na rozweselonych
bywalcw, mionikw mocnego piwa, wina i napoju palmowego czekay
maty i stoki. Gospodarz chtnie pokazywa amfory pochodzce z Delty,
sprowadzane z oaz albo z Grecji, i zachwala swoje napitki. Ramzes wybra
sobie zaciszne miejsce, z ktrego mia dobry widok na drzwi wejciowe.
- Co mam ci poda? - spyta suga.
- Na razie nic.
- Nieznajomi pac z gry.
Ksi poda mu bransolet z krwawnika.
- Czy to wystarczy?
- Moe by. Wino czy piwo?
- Najlepsze piwo.
- Ile czarek?
- Jeszcze nie wiem.
- Przynios dzban... Kiedy si zdecydujesz, podam czarki.
Ramzes zauway, e nie ma najmniejszego pojcia o wartoci
produktw; bez wtpienia tamten go okrada. Najwyszy czas opuci
szko szczelnie odgrodzon od wiata zewntrznego.
Str czuwa u ng ksicia, ktry wpatrywa si w drzwi. Kto spord
szkolnych towarzyszy zdobdzie si na tak przygod? Rozwaa szanse,
wyeliminowa najbardziej tchrzliwych i karierowiczw i w kocu zostay
mu trzy imiona. To ci, ktrzy nie ulkn si niebezpieczestwa.
Umiechn si, kiedy na progu stan Setau.
Setau, czarnowosy chopak o mskich ju rysach, muskularny, o
matowej cerze i kwadratowej twarzy, by synem eglarza i Nubijki.
Wyjtkowa wytrzymao, a take zdolnoci w zakresie chemii i wiedzy o
rolinach nie uszy uwagi nauczyciela; wykadowcy z Kapu nie aowali,
e otworzyli przed nim bramy tej elitarnej szkoy.
Maomwny Setau usiad obok Ramzesa.
Nie zdyli zacz rozmowy, gdy wszed may, szczupy i wiotki
Ameni; mia blad cer i przerzedzone ju wosy. Nie mg wykonywa
wicze fizycznych ani dwiga ciarw, ale wszystkich kolegw ze
swojego rocznika przewysza w sztuce pisania hieroglifw. Odznacza si

niesychan pracowitoci, spa trzy lub cztery godziny i wielu spord

najwikszych autorw zna lepiej ni nauczyciel literatury. Ten syn
sztukatora sta si bohaterem swojej rodziny.
- Zdoaem si wydosta - owiadczy z dum - oddajc kolacj
stranikowi.
Ramzes oczekiwa take jego przybycia; wiedzia, e Setau uyje w razie
potrzeby siy, Ameni za podstpu.
Jednak przybycie trzeciego zdumiao ksicia; nigdy by nie oczekiwa, e
bogaty Asza podejmie takie ryzyko. By jedynym synem bogatej rodziny
arystokratycznej i pobyt w Kapie stanowi dla niego naturalny i niezbdny
etap przed objciem wysokiego stanowiska w pastwie. By wytwornym
modziecem o delikatnych doniach, mia podun twarz, nosi starannie
utrzymany wsik i czsto spoglda z pogard na innych. Oczarowywa
rozmwcw aksamitnym gosem i inteligentnym spojrzeniem.
Usiad naprzeciwko pozostaej trjki.
- Zdziwie si, Ramzesie?
- Przyznaj, e tak.
- Nie mam nic przeciwko okazji, eby spdzi wieczr w do
pospolitym towarzystwie. Tym bardziej, e ycie wydaje mi si do
monotonne.
- Naraamy si na kar.
- Dodaaby tylko soli do osobliwego dania. Czekamy na kogo jeszcze?
- Tak.
- Czyby zawid ci najlepszy przyjaciel?
- Przyjdzie.
Asza umiechn si ironicznie i poprosi o nalanie piwa... Ramzes nie
tkn napoju; gardo ciska mu niepokj i poczucie zawodu. Czyby tak
dalece si myli?
- Ot i on! - wykrzykn Ameni.
Bujna czupryna, broda okalajca podbrdek, a take wzrost i potne
bary sprawiay, e Mojesz wyglda na kogo majcego wicej ni
pitnacie lat. By synem hebrajskich robotnikw osiadych od wielu
pokole w Egipcie i zosta przyjty do Kapu ze wzgldu na swoje
niezwyke zdolnoci. Poniewa si dorwnywa Ramzesowi, ci dwaj
zaczli wkrtce rywalizowa na wszelkim moliwym polu - pki nie
uznali, e lepiej zawrze pakt o nieagresji i stworzy wsplny front
przeciwko nauczycielom.
- Jaki stary stranik chcia mnie powstrzyma, a poniewa nie
zamierzaem nikogo zabija, musiaem go przekona, e za moim
wypadem kryj si jak najlepsze intencje.
Powinszowali sobie udanej ucieczki i wypili po czarce piwa, ktre miao
dla nich niepowtarzalny smak zakazanego owocu.
- Odpowiedzmy na jedno jedyne wane pytanie - zwrci si do nich
Ramzes. - Jak doj do prawdziwej wadzy?
- Przez doskonalenie si w pisaniu hieroglifw - odpar bez wahania
Ameni. - Nasz jzyk jest jzykiem bogw i mdrcy uywali go, by
przekazywa swoje dobre rady. Naladuj przodkw, napisano, znali
bowiem ycie wczeniej ni ty. Wadz zyskuje si poprzez wiedz, tylko

to, co napisano, zapewnia niemiertelno.

- Gadanie mdrkw - rzuci ze wzgard Setau.
Twarz Ameniego obla rumieniec.
- Czyby przeczy temu, e pisarz ma prawdziw wadz? Uoenie,
uprzejmo, grzeczno, dokadno, poszanowanie danego sowa,
odrzucenie nieuczciwoci i zawici, panowanie nad sob, sztuka milczenia,
dziki ktrej na pierwszym miejscu jest pisanie, oto przymioty, jakie chc
w sobie rozwija.
- To nie do - oceni Asza. - Najwysz wadz daje dyplomacja.
Dlatego ju wkrtce wyprawi si za granic, aby nauczy si jzykw
naszych sprzymierzecw i wrogw, zrozumie, jak funkcjonuje handel
midzynarodowy, jakie s prawdziwe zamiary innych wadcw, by dziki
temu mc nimi manipulowa.
- To ambicje czowieka z miasta, ktry straci wszelki kontakt z przyrod
- oznajmi z dezaprobat Setau. - Miasto jest dla nas prawdziwym
zagroeniem!
- Mielimy rozmawia o zdobywaniu wadzy - odpar z rozdranieniem
Aszu.
- Jest tylko jedna droga, na ktrej ycie splata si nieustajco ze
mierci, pikno z okropnoci, lekarstwo z trucizn. To droga wy.
- artujesz?
- Gdzie mieszkaj we? Na pustyni, wrd pl, na bagnach, nad Nilem i
kanaami, na klepisku, w szaasie pasterza, w zagrodach dla byda, a nawet
w ciemnych i chodnych zaktkach domw. We s wszdzie! One to
posiady sekret stwarzania. Cae ycie powic na wykradanie im tego
sekretu.
Nikt nie mia krytykowa Setau, robi bowiem wraenie czowieka,
ktry dobrze przemyla swoj decyzj.
- A co powiesz ty, Mojeszu? - spyta Ramzes.
Mody olbrzym zawaha si.
- Zazdroszcz wam, przyjaciele, gdy ja nie mam nic do powiedzenia. W
mojej gowie miotaj si dziwaczne myli, mj duch bdzi w odlegych
stronach, ale przeznaczenie jest przede mn zasonite. Zapewne wyznacz
mi wane miejsce w wielkim haremie1 i jestem gotw przyj je, czekajc
na jak bardziej podniecajc przygod.
Spojrzenia wszystkich czterech modziecw zwrciy si w stron
Ramzesa.
- Jest tylko jedna rzeczywista wadza - owiadczy. - To wadza faraona.
4.
- To dla nas adna nowo - owiadczy rozczarowany Asza.
- Ojciec podda mnie prbie z dzikim bykiem - wyzna Ramzes. Czemu by to czyni, gdyby nie mia zamiaru przygotowa mnie do
wstpienia na tron faraona?
1

W staroytnym Egipcie harem nie by pozacanym wizieniem dla piknych kobiet,

lecz wielkim przedsibiorstwem gospodarczym, ktre opiszemy w dalszej czci
ksiki.

Kiedy pady te sowa, czterej koledzy ksicia zamilkli. Pierwszy

odzyska mow Asza.
- Czy Seti nie wyznaczy na nastpc twojego starszego brata?
- Po co wic miaby mnie naraa na walk z potworem?
Asza promienia.
- To cudownie, Ramzesie! Jakie to niezwyke by przyjacielem
przyszego faraona!
- Nie podniecaj si tak - doradzi mu Mojesz. - By moe Seti nie
dokona jeszcze wyboru.
- Staniecie u mego boku czy przeciwko mnie? - spyta Ramzes.
- Z tob do samej mierci! - odpowiedzia Ameni.
Mojesz skin potakujco gow.
- Sprawa wymaga rozwaenia - uzna Asza. - Jeli dostrzeg, e twoje
szanse rosn, powoli wyrzekn si wiary w przeznaczenie twojego
starszego brata. W przeciwnym razie nie myl wspiera przegranego.
Ameni zacisn pici.
- Zasugujesz na...
- Moe jestem z nas wszystkich najbardziej szczery - rzek przyszy
dyplomata.
- Zdziwibym si - odparowa Setau - bo tylko moje stanowisko jest
naprawd realistyczne.
- Czy zechcesz nam je wyoy?
- Nie obchodz mnie pikne sowa. Licz si tylko fakty. Przyszy krl
musi umie stawi czoo wom. Przy najbliszej peni, kiedy noc
wszystkie wypezn ze swych kryjwek, zaprowadz do nich Ramzesa.
Zobaczymy, czy stanie na wysokoci zadania, czy zachowa si
odpowiednio do swoich ambicji.
- Odmw - poprosi Ameni.
- Zgadzam si - owiadczy Ramzes.

Skandal wstrzsn czcigodnym zakadem naukowym. Nigdy jeszcze, od

zaoenia Kapu, najzdolniejsi uczniowie z rocznika nie wayli si zama
tak dalece wewntrznych regulaminw. Koledzy nauczyciele powierzyli
Sariemu, nie zwaajc na jego sprzeciwy, zadanie wezwania piciu
winowajcw i wymierzenia im stosownej kary. Za kilka dni miay si
rozpocz wakacje letnie i zadanie byo dla niego tym bardziej przykre, e
kademu z pitki przydzielono wanie stanowisko, ktre stanowio
zwieczenie jego wysikw i nagrod za zdolnoci. Bramy Kapu otwieray
si przed nimi szeroko, zapowiadajc im ycie pene blasku.
Ramzes bawi si z psem, ktry szybko przyzwyczai si do tego, e jego
pan dzieli si z nim jadem. Wychowawca mia wraenie, e szalecze
uganianie si za szmacian pik nigdy si nie skoczy, ale jego krlewski
pupil nie znosi, by mu przerywano te zabawy ze zwierzciem, tym
bardziej e, jego zdaniem, poprzedni waciciel nie do dba o Stra.
Zmczony, z wywieszonym jzykiem, dyszcy ciko pies zacz
chepta wod z glinianej miski.
- Twoje zachowanie, Ramzesie, jest naganne.

- A to czemu?
- Ta wstrtna eskapada...
- Nie przesadzaj, Sari. Nawet si nie upilimy.
- Eskapada tym gupsza, e twoi towarzysze zakoczyli nauki.
Ramzes chwyci wychowawc za ramiona.
- Co za wspaniaa nowina! Mwe!
- Kary...
- O tym pniej! Mojesz?
- Mianowany zastpc generalnego nadzorcy wielkiego haremu Mer-Ur
w Fajum.2 To odpowiedzialne stanowisko jak na takiego modzieca.
- Potrznie tymi starymi urzdnikami, ktrzy nadymaj si pych z
powodu swoich przywilejw. Ameni?
- Trafi do zespou paacowych skrybw.
- Wspaniale. Setau?
- Otrzyma zwj uzdrawiajcych i zaklinaczy wy i bdzie pobiera
trucizn do sporzdzania lekarstw. Chyba e kary...
- Asza?
- Po pogbieniu znajomoci libijskiego, syryjskiego i hetyckiego uda si
do Byblos, gdzie obejmie swe pierwsze stanowisko tumacza. Jednake
wszystkie te nominacje zostay wstrzymane!
- Przez kogo?
- Przez rzdc Kapu, wykadowcw, no i mnie. Wasze zachowanie jest
nie do przyjcia.
Ramzes zastanowi si przez chwil.
Jeli sprawa zostanie rozjtrzona, trafi do wezyra, a potem do samego
Setiego. Pikny sposb, eby obudzi krlewski gniew!
- Czy nie naley szuka w kadej rzeczy sprawiedliwego podejcia, Sari?
- Bez wtpienia.
- A zatem kara winna spotka jedynego winowajc. Mnie.
- Ale...
- To ja zorganizowaem to spotkanie, ustaliem miejsce i wymusiem
posuszestwo na moich kolegach. Gdybym nosi inne imi, nie zechcieliby
posucha.
- Zapewne. Lecz...
- Obwie im dobre nowiny, a kary niech spadn na moj gow.
Poniewa za zamknlimy t spraw, pozwl, e dam troch radoci temu
nieszczsnemu zwierzciu.
Sari dzikowa bogom. Dziki Ramzesowi wydoby si z trudnej
sytuacji. Ksi, ktry nie cieszy si na og sympati swoich nauczycieli,
zosta ukarany pobytem w Kapie podczas wit wylewu. Mia w tym czasie
pogbia swoj wiedz matematyczn i literack i trzyma si z daleka od
stajni. W lipcu, na Nowy Rok, jego starszy brat zajmie miejsce u boku
Setiego, kiedy faraon bdzie czci odrodzenie Nilu. Nieobecno Ramzesa
potwierdzi znikomo jego roli w yciu pastwowym.
Zanim jednak rozpocz si okres odosobnienia, ktre mia mu
urozmaica jedynie tozoty pies, Ramzesowi pozwolono poegna si z
przyjacimi.
2

Okoo stu kilometrw na poudniowy zachd od Kairu.

Ameni by przyjazny i peen optymizmu; poniewa bdzie pracowa w

Memfis, nie oddali si od swego przyjaciela i znajdzie jaki sposb, eby
osodzi mu samotno. Kiedy kara dobiegnie koca, otworzy si przed
nim radosna przyszo.
Mojesz tylko ucisn Ramzesa; na stanowisko w Mer-Ur patrzy jak na
prb, ktrej postara si stawi czoo. Snu marzenia, ale pomwi o nich
pniej, kiedy przyjaciel znajdzie si na wolnoci.
Asza by chodny i zachowywa dystans; podzikowa ksiciu za ratunek
i obieca, e si odwdziczy, gdy tylko bdzie ku temu sposobno, ale
wtpi, by do tego doszo; nie ma wielkich szans, eby ich drogi yciowe
znowu si skrzyoway.
Setau przypomnia Ramzesowi, e zaprosi go na spotkanie z wami, a
obietnica to obietnica; wykorzysta wic niepomylny dla Ramzesa okres,
by wybra najodpowiedniejsze miejsce na tak wypraw. Nie ukrywa swej
radoci z tego, e bdzie mg wykorzysta swoje talenty z dala od miast i
e dzie po dniu bdzie obcowa z prawdziw moc.
Ku zaskoczeniu swego wychowawcy, Ramzes bez mrugnicia okiem
zgodzi si na czekajc go prb samotnoci. W czasie, kiedy jego
rwienicy rozkoszowali si przyjemnociami, jakie daje pora wylewu,
ksi pilnie studiowa matematyk i dziea starych autorw; pokaza przy
tej okazji zdumiewajc zdolno koncentracji wspart wyjtkow
pamici. W cigu kilku tygodni chopiec zmieni si w mczyzn. Ju
wkrtce byy wychowawca niewiele bdzie go mg nauczy.
Ramzes rozpocz okres przymusowego odosobnienia z takim samym
zapaem, z jakim przystpowa do walki na goe pici, tyle e
przeciwnikiem by tym razem on sam. Jednak od czasu starcia z dzikim
bykiem wiedzia, e musi podj walk z innym przeciwnikiem, z
tkwicym w nim pretensjonalnym wyrostkiem, zbyt pewnym siebie, zbyt
niecierpliwym, zbyt chaotycznym. Bdzie to zapewne walka nie mniej
niebezpieczna ni tamta, z bykiem.
Ani na chwil nie przestawa myle o ojcu.
Moe nigdy ju go nie spotka, moe bdzie musia zadowoli si
wspomnieniem faraona, z ktrym nikt nie moe si rwna. Po potyczce z
bykiem faraon pozwoli mu przez chwil powozi rydwanem. Potem bez
jednego sowa odebra lejce. Ramzes nie mia o nic pyta; y u boku
faraona, choby tylko przez kilka godzin, byo wyjtkowym przywilejem.
Zostanie faraonem? To pytanie stracio ju wszelki sens. Jak zwykle
zapala si, pozwalajc, by ponosia go wyobrania. Przeszed pomylnie
prb z bykiem, ten odwieczny rytua, ktry niemal popad w zapomnienie;
przecie Seti nie ma zwyczaju robi czego, nie majc na widoku
okrelonego celu. Miast drczy si daremnymi pytaniami, Ramzes
postanowi uzupeni niedostatki swego wyksztacenia i dorwna swemu
przyjacielowi, Ameniemu. Bez wzgldu na to, jakie stanowisko obejmie,
odwaga i zapa nie wystarcz, a przecie sam Seti, jak inni faraonowie, by
najpierw skryb.
Znowu zacza go drczy szalecza myl. Cho robi, co mg, by j
przepdzi, wracaa niby fala. Sari powiedzia mu, i jego imi zostao na
dworze niemal cakowicie zapomniane; nie ma ju nawet przeciwnikw,

wszyscy wiedz bowiem, e jest skazany na bogate wygnanie do jednej

ze stolic prowincji.
Ramzes nie komentowa tych sw i kierowa rozmow na wity trjkt
pozwalajcy zbudowa mur wityni albo na regu proporcji niezbdnych
do zbudowania gmachu w zgodzie z prawem Maat, delikatnej i cudownej
bogini harmonii i prawdy.
On, ktry tak lubi jazd konn, pywanie i walk na pici, zapomnia o
bujnej przyrodzie, zapomnia o wiecie poza murami i pracowa pod
kierunkiem Sariego, zachwyconego, e ksztaci ksicia na mdrca; jeszcze
kilka lat wytrwaoci i dawny niespokojny duch stanie si godny mistrzw
z odlegej przeszoci. Wystpek, jaki popeni, i kara, jaka go spotkaa,
pchny modzieca na dobr drog.
W przeddzie zakoczenia kary ksi jad z Sarim kolacj na dachu sali
wykadowej. Siedzc na matach, popijali chodne piwo i jedli suszone ryby
i ostro przyprawiony bb.
- Winszuj ci. Dokonae wielkich postpw.
- Pozosta tylko jeden szczeg. Jakie stanowisko mi wyznaczono?
Preceptor by wyranie zakopotany.
- No c... po caym tym ogromnym wysiku powiniene nieco
odpocz.
- Co to niby znaczy?
- Sprawa jest do delikatna, ale... ksi moe wykorzysta swoj
pozycj.
- Jakie otrzymam stanowisko, Sari?
Wychowawca unika spojrzenia pupila.
- Na razie adnego.
- Kto tak postanowi?
- Twj ojciec, sam krl Seti.
5.
- Obietnica to obietnica - rzek Setau. - To ty, naprawd ty?
Setau zmieni si. Niedbale ogolony, bez peruki, ubrany w wyposaon
w mnstwo kieszeni tunik ze skry antylopy nie przypomina zgoa pupila
najlepszej uczelni w kraju. Gdyby nie rozpozna go jeden z paacowych
stranikw, zostaby bezceremonialnie przegnany.
- Co si z tob stao?
- Wykonuj moj prac i... dotrzymuj sowa.
- Dokd zamierzasz mnie zabra?
- Sam zobaczysz... Chyba, e ze strachu zmienie zdanie.
W oczach Ramzesa bysn pomyk.
- Ruszajmy.
Dosiedli osw, przejechali przez miasto, kierujc si na poudnie, a
potem podali przez jaki czas wzdu kanau, by na koniec skrci ku
pustyni, w stron starej nekropoli. Ramzes po raz pierwszy opuszcza
dolin i zmierza w gb wiata, w ktrym prawa ustanowione przez ludzi
traciy swoj wano.
- Dzisiaj mamy peni - owiadczy Setau, rozgldajc si zachannie

wok siebie. - Wszystkie we przybd na spotkanie.

Podali szlakiem, ktrego ksi nie potrafiby wypatrzy; osy szy
pewnie, w dobrym tempie. Znaleli si na opuszczonym cmentarzu.
W dali wida byo bkit Nilu i ziele pl uprawnych; dokoa nich jaowy piasek po horyzont i tylko szum wiatru. Ramzes caym ciaem czu
teraz, dlaczego ludzie ze wityni nazywali pustyni czerwon ziemi
Seta, boga burz i kosmicznego ognia. Set pali tutaj opuszczon ziemi,
lecz take oczyszcza istoty ludzkie z czasu i znieprawienia. Dziki niemu
mogli zbudowa wieczne siedziby, w ktrych mumie nie podlegay
niszczcej sile czasu.
Ramzes odetchn rzekim powietrzem.
Faraon by panem ziemi czerwonej - tak samo jak podnej i mulistej
ziemi czarnej, ktra zapewniaa Egiptowi obfito poywienia; winien zna
jej tajniki, wykorzystywa jej si zawadn ni.
- Jeli masz wtpliwoci, czas jeszcze, by zawrci.
- Niechaj rycho nadejdzie noc.
W o czerwonawym grzbiecie i tym brzuchu przelizn si obok
Ramzesa i skry midzy dwoma kamieniami.
- Nieszkodliwy - wyjani Setau. - Od tego gatunku a roi si w pobliu
opuszczonych budowli. W cigu dnia zwykle chroni si wewntrz. Id za
mn.
Dwaj modziecy zeszli stromym zboczem i znaleli si przy zburzonym
grobowcu. Ramzes waha si przez chwil.
- Nie zosta tu ani lad po mumii. Sam zobaczysz: to miejsce jest
chodne i suche. Nie napadnie ci aden demon.
Setau zapali kaganek.
Weszli do pomieszczenia przypominajcego grot; sklepienie i ciany z
grubsza tylko ociosane. By moe to miejsce byo zawsze puste. Zaklinacz
wy rozstawi tu kilka niskich stolikw, a na kadym z nich pooy
osek, brzytw z brzu, drewniany grzebie, gurd, tabliczki z drewna,
palet skryby i pewn liczb garnuszkw napenionych balsamami i
pomadami. W soikach przechowywa skadniki niezbdne do
przygotowywania lekarstw: pak, opiki miedziane, tlenek oowiu, ochr,
aun, glink i liczne zioa, midzy innymi przestp, nostrzyk, rcznik i
kozek.
Zapada zmierzch, soce miao teraz odcie pomaraczowy, pustynia
zmienia si w zocist rwni, po ktrej przemykay wstgi piasku
przenoszone przez wiatr od jednej wydmy do drugiej.
- Rozbierz si - rozkaza Setau.
Kiedy ksi si obnay, przyjaciel nasmarowa go mikstur, ktrej
gwnym skadnikiem bya zmiadona i rozgotowana cebula.
- We nie znosz tej woni - wyjani. - Jakie stanowisko ci powierzono?
- adnego.
- Miaby wie ywot gnunego ksicia? Jeszcze jeden cios z rki
wychowawcy.
- Nie, to rozkaz mego ojca.
- Mona by pomyle, e zawiode przy prbie z bykiem.
Ramzes nie dopuszcza takiej myli, cho wyjaniaa ona, dlaczego

zosta odsunity.
- Zapomnij o yciu dworskim, intrygach i zdradzieckich ciosach. Pracuj
ze mn. We s gronymi wrogami, ale nie kami.
Ramzes by wstrznity. Dlaczego ojciec nie wyjawi mu prawdy?
Zadrwi z niego, nie dajc najmniejszej szansy pokazania, co jest naprawd
wart.
- Teraz czeka ci prawdziwa prba. eby si uodporni, musisz wypi
niesmaczny i niebezpieczny napj przygotowany z bulw rolin
pokrzywowatych. Spowalnia krenie krwi, czasem nawet je wstrzymuje...
Jeli zwymiotujesz, umrzesz. Nie proponowabym czego takiego
Ameniemu, ale ty masz mocn budow ciaa i powiniene to przetrzyma.
Potem przezwyciysz skutki ukszenia kilku gatunkw wy.
- Nie wszystkich?
- Jeli chodzi o te najwiksze, trzeba by wstrzykiwa sobie codziennie
malek dawk rozwodnionej krwi kobry. Jeli wybierzesz ten zawd,
przejdziesz t kuracj uprzywilejowanych. A teraz pij!
Napj by rzeczywicie wstrtny.
Do y Ramzesa wkrada si powoli chd; czu, jak serce podchodzi mu
do garda.
- Trzymaj si.
Och, zwymiotowa ten gryzcy bl, zwymiotowa, pooy si i zasn!
Setau chwyci go za rk.
- Trzymaj si, otwrz oczy!
Ksi wzi si w gar; Setau nigdy nie pokona go w walce.
Stopniowo odek rozluni si, uczucie zimna osabo.
- Jeste naprawd mocny, ale nie masz szans, by panowa.
- Czemu to?
- Poniewa mi zaufae. Z atwoci mogem ci otru.
- Jeste przyjacielem.
- Co ty moesz o tym wiedzie?
- Wiem.
- Ja ufam tylko wom. S posuszne swojej naturze i nigdy nie
zdradzaj. Z ludmi jest inaczej. Przez cae ycie oszukuj i staraj si
wyciga korzyci ze swoich matactw.
- Ty te?
- Ja opuciem miasto i yj tutaj.
- A gdyby grozia mi mier, nie zaopiekowaby si mn?
- W tunik i chodmy. Nie jeste taki gupi, na jakiego wygldasz.
Znaleli si na pustyni i Ramzes przey cudown, bajeczn noc. Ani
zowrogi miech hien, ani szczekanie szakali, ani tysice dziwnych
dwikw dochodzcych z obcego wiata nie zakciy czaru tej nocy.
Czerwona ziemia Seta przynosia gosy wskrzeszonych, na miejsce urokw
doliny podsuwaa potg innych wiatw.
Prawdziwa wadza... Czy Setau nie odkry jej wrd tego nawiedzonego
pustkowia?
Wok nich - posykiwania.
Setau szed przodem, ostukujc dugim kijem ziemi. Posuwa si w
stron stosu kamieni, ktry w blasku ksiyca zmienia si w zamek

zamieszkany przez duchy. Idc za swoim przewodnikiem, Ramzes nie

myla ju o niebezpieczestwie; nis u pasa woreczki z lekarstwami,
ktre byy pierwsz pomoc w przypadku ukszenia.
Setau przystan u stp pagrka.
- Tutaj mieszka mj mistrz - wyjawi. - By moe nie pokae si, gdy
nie lubi obcych. Bdmy cierpliwi i mdlmy si, by to, co niewidzialne,
zechciao ukaza nam sw obecno.
Obaj usiedli w pozycji skryby. Ksi czu jak lekko, niemal
bezcielesno, nabiera w usta pustynne powietrze, jakby to by smakoyk.
Wygwiedone niebo zastpio ciany i sklepienie sali wykadowej.
Na samym szczycie wzgrka ukaza si wytworny, wijcy ksztat. Ze
swej nory wypeza ptorametrowa czarna kobra o lnicych uskach;
wyprostowaa si, pena majestatu. wiato ksiycowe otaczao j
srebrzyst powiat. eb wa kiwa si to w jedn, to w drug stron,
gotw w kadej chwili uderzy.
Setau zbliy si do niej i jzyk czarnej kobry zawista. Zaklinacz
ruchem doni nakaza Ramzesowi podej do siebie. Zaciekawiony gad
zakoysa si; ktry z intruzw uderzy pierwszy?
Setau zrobi dwa kroki i znalaz si ledwie metr od kobry. Ramzes
naladowa go bez wahania.
- Jeste panem nocy i zapadniasz ziemi, by staa si urodzajna powiedzia Setau gosem penym powagi, bardzo powoli, oddzielajc
starannie sylaby.
Powtrzy jakie dziesi razy to zaklcie, a potem zada, by Ramzes
te wypowiedzia je piewnie. Muzyka sw uspokajaa wa; dwakro
rozpry ju ciao, rzucajc si do ataku, ale zatrzymywa si tu przy
twarzy Setau. Kiedy ten pooy do na bie kobry, w znieruchomia.
Ramzesowi zdawao si, e widzi czerwone wiateko w jego lepiach.
- Teraz ty, ksi.
Modzieniec wycign rk; gad rzuci si gwatownie. Ramzesowi
wydao si, e czuje ukszenie, ale paszcza nie zamkna si, gdy w
poczu nieznon wo cebuli.
- Po do na jej gowie.
Ramzes nie zadra; mia wraenie, e kobra si cofna. cinite palce
dotkny usek czarnego wa; wadca nocy uleg na chwil sile
krlewskiego syna.
Setau odcign Ramzesa do tyu; atakujca kobra napotkaa tylko
powietrze.
- Posune si zbyt daleko, przyjacielu; czyby zapomnia, e si
ciemnoci nie mona nigdy pokona? Kobra, ureus, prostuje si przed
obliczem faraona. Czeg moge oczekiwa, gdyby ci nie przyja?
Ramzes odetchn gboko i obrci spojrzenie ku gwiazdom.
- Jeste nierozwany, ale nie brak ci szczcia. Na jad tego wa nie ma
adnej odtrutki.

6.
Ramzes rzuci si na tratw z wizek odyg papirusowych zwizanych
sznurkami; delikatna, skromna tratwa nie wytrzyma dziesitego wycigu
modego ksicia z zastpem pywakw podnieconych rywalizacj, tym
bardziej e toczya si w obecnoci dziewczt przygldajcych si znad
kanau. Aby zwikszy szanse wygranej, modziecy zakadali na szyj
amulety, ten ab, ten ko udow wou, inny opiekucze oko. Ramzes by
nagi, nie pomaga sobie czarami, ale i tak pywa szybciej od pozostaych.
Wikszoci atletw ducha dodawaa dama ich myli, lecz modszy syn
Setiego walczy tylko dla siebie, aby dowie, e zawsze potrafi osign
wicej, ni pozwalaj siy, i pierwszy dotkn brzegu.
Skoczy wycig ponad pi dugoci przed nastpnym zawodnikiem;
nie czu ani ladu zmczenia i gotw by tak pywa godzinami.
Wspzawodnicy byli wyranie li - gratulowali mu wprawdzie, ale
pgbkiem. Wszyscy znali gwatowny charakter ksicia, odsunitego na
zawsze od szlakw wadzy i skazanego na to, e bdzie wyksztaconym
prniakiem, ktry osidzie wkrtce na Wielkim Poudniu, z dala od
Memfis i stolicy.
Jaka adna czarnowosa pitnastolatka, ju kobieta, podesza i podaa
mu kawa tkaniny.
- Jest chodny wiatr, wytrzyj si.
- Wcale nie potrzebuj.
Bya w niej jaka przekora. Miaa pene zoliwych wiateek zielone
oczy, may, prosty nosek, delikatnie zarysowane wargi i ledwie zaznaczony
podbrdek. Bya okryta sukni z przezroczystego lnu, kupion u
wytwornego dostawcy; nie brakowao jej wdziku, energii ani
wyrafinowania. Wstka przytrzymywaa we wosach kwiat lotosu.
- Nie masz racji. Nie ma nikogo tak mocnego, by opar si katarowi.
- Nie wiem, co to choroba.
- Nazywam si Izet. Dzi wieczorem wydaj uczt, na ktr zaprosiam
paru przyjaci. Czy przyjmiesz moje zaproszenie?
- Z pewnoci nie.
- Jeli jednak zmienisz zdanie, bdziesz mile widziany.
Obdarzya go umiechem i odesza, nie odwracajc si za siebie.

Sari drzema w cieniu wielkiej sykomory rosncej porodku jego ogrodu;

Ramzes przechadza si przed swoj siostr, Gryman, ktra leaa na
szezlongu. Nie bya ani brzydka, ani adna, interesoway j wycznie
wygoda i dostatek; stanowisko ma pozwalao oczekiwa, e bdzie
wioda ycie wolne od udrk codziennoci. Bya zbyt wysoka, wiecznie
zmczona, miaa tust cer, rano nakadaa na twarz maci, ktre zmywaa
dopiero wieczorem. Pochlebiaa sobie, e zna wszystkie sekrety wyszych
krgw towarzyskich.
- Nieczsto mnie odwiedzasz, umiowany bracie.
- Jestem zajty.

- Doszy mnie pogoski, e niewiele masz do roboty.

- Zapytaj swego ma.
- Nie przyszede chyba po to, eby mnie podziwia...
- To prawda, potrzebuj rady.
Grymana bya zachwycona, gdy Ramzes nie lubi zaciga
zobowiza u innych ludzi.
- Sucham. Jeli bd w odpowiednim nastroju, udziel ci rady.
- Czy znasz niejak Izet?
- Opisz j.
Ksi opowiedzia o dziewczynie znad kanau.
- Izet urodziwa! Grona prowokatorka. Jest bardzo moda, ale nie moe
si ju doliczy starajcych si o jej rk. Niektrzy uwaaj j za
najpikniejsz kobiet w Memfis.
- Rodzice?
- Bogaty, szlachetny rd, od wielu pokole wprowadzony w ycie w
paacu. Czyby Izet urodziwa zdoaa ci usidli?
- Zaprosia mnie na uczt.
- Nie bdziesz narzeka na brak towarzystwa. Ta dziewczyna wituje co
wieczr. Czyby poczu do niej...
- Zacza mnie kokietowa.
- Ona wic zrobia pierwszy krok? Nie bd staromodny, umiowany
braciszku. Izet urodziwa uznaa wida, e jeste w jej gucie, i to wszystko.
- Czy wypada, by dziewczyna...
- A dlaczego nie? yjemy w Egipcie, nie wrd nieokrzesanych
barbarzycw. Nie radziabym ci bra jej sobie za on, ale...
- Zamilknij.
- Nie chcesz dowiedzie si czego wicej o Izet urodziwej?
- Dzikuj, umiowana siostro. Niepotrzebna mi ju twoja wiedza.
- Nie wi si zbytnio z Memfis.
- Czy to ostrzeenie?
- Tutaj jeste ju nikim. Jeli pozostaniesz, zmarniejesz jak kwiat,
ktrego nikt nie podlewa. Na prowincji bdziesz si cieszy szacunkiem.
Nie licz jednak, e wemiesz ze sob Izet urodziw. Ta nie lubi
pokonanych. Doniesiono mi, e twj brat, przyszy krl Egiptu, nie jest
obojtny na jej uroki. Oddal si od niej jak najszybciej, Ramzesie, bo w
przeciwnym razie wyjdziesz naprzeciw powanemu niebezpieczestwu.

Nie byo to przyjcie podobne do innych. Grupka dziewczt z bardzo

dobrych rodzin, wiczcych pod kierunkiem zawodowego choreografa,
postanowia pokaza swoje umiejtnoci taneczne. Ramzes przyby pno i
nie mia ochoty uczestniczy w uczcie, znalaz si wic w pierwszym
szeregu licznych widzw.
Dwanacie tancerek postanowio da pokaz nad rozlegym stawem,
poronitym biaymi i niebieskimi lotosami; scen owietlay pochodnie
umocowane na wysokich drzewcach.
Mode kobiety, ubrane w siatk z pere pod krtk tunik, w perukach z
trzema rzdami warkoczykw, przystrojone szerokimi naszyjnikami i

bransoletami z lapis-lazuli, wykonyway peen erotyzmu taniec. Byy

gibkie i dobrze wywiczone; pochylay si do ziemi, a potem wycigay
ramiona i obejmoway niewidzialnego partnera. Ich ruchy byy rozkosznie
powolne i wszyscy widzowie wstrzymali oddech.
Nagle wszystkie jednoczenie zrzuciy peruki, tuniki i siatki pere,
pozostajc w krciutkich spdniczkach. Z wosami zebranymi w kok, z
obnaonymi piersiami, wybijay rwno rytm prawymi stopami, a potem
wykonay jednoczenie salto do tyu. Widzowie zaczli wznosi pene
zachwytu okrzyki. Pochylajc i skaniajc pene gracji ciaa, wykonay ca
seri efektownych figur akrobatycznych.
Cztery dziewczyny odczyy si od grupy, pozostae za zaczy
piewa, klaszczc rytmicznie. Solistki, porwane starodawnym refrenem,
naladoway teraz wiatry wiejce z czterech stron wiata. Izet urodziwa
bya sodkim wiatrem z pnocy, ktry w upalne, duszne wieczory pozwala
zaczerpn tchu. Zamia swoje partnerki i bya wyranie zadowolona z
tego, e na niej skupiy si wszystkie spojrzenia.
Ramzes nie opar si czarowi; o tak, bya cudowna i adna z rywalek nie
moga si z ni rwna. Ciao byo dla niej jak instrument muzyczny i
panowaa nad dobywajcymi si z niego melodiami, zachowujc jaki
osobliwy dystans - jakby sama sobie przypatrywaa si bez ladu wstydu.
Ramzes po raz pierwszy mia przed sob kobiet, ktr pragn z
wszystkich si wzi w ramiona.
Gdy tylko taniec dobieg koca, przepchn si przez rzdy widzw i
usiad z dala od wszystkich przy rogu zagrody dla osw. Czu, e Izet
urodziwa bawia si nim. Wiedziaa, e polubi jego brata, i te zaloty byy
jakby ostatnim ciosem, ktry mia uzmysowi modszemu z ksit, i
znalaz si cakowicie na uboczu. Oto ten, ktry marzy o wielkim
przeznaczeniu, przeywa jedno upokorzenie za drugim. Musi jako
wydoby si z piekielnego krgu i pozby demonw, ktre ptay jego
ruchy. Prowincja? Niech bdzie prowincja. Znajdzie jaki sposb, eby
pokaza, co jest wart; jeli poniesie klsk, doczy do Setau i bdzie
stawia czoo najgroniejszym wom.
- Czym si trapisz?
Izet urodziwa zbliya si bezszelestnie. Umiechna si.
- Niczym, zamyliem si.
- Bardzo gbokie zamylenie... Wszyscy gocie ju poszli, rodzice i ich
suba pi.
Ramzes straci rachub czasu. Rozdraniony, dwign si na nogi.
- Wybacz, prosz. Natychmiast wychodz.
- Czy jaka kobieta powiedziaa ci ju, e jeste przystojny i
pocigajcy?
Zagrodzia mu drog. Miaa rozpuszczone wosy i obnaone piersi; w jej
oczach tli si niepokojcy ar.
- Czy nie jeste narzeczon mego brata?
- Czyby syn krlewski wsuchiwa si w plotki? Kocham tego, ktrego
chc kocha, a twojego brata nie. Ciebie pragn. Tu i teraz.
- Krlewski syn... Czy jestem nim jeszcze?
- Chc, by si ze mn kocha.

Jednoczenie rozwizali wzy przytrzymujce spdniczki.

- Czcz urod, Ramzesie, a ty jeste jej wcieleniem.
Donie ksicia pieciy j, nie pozostawiajc adnej inicjatywy kobiecie.
Chcia dawa i niczego nie bra, chcia ofiarowa kochance cay ar, ktry
zawadn jego jestestwem. Zniewolona Izet rycho okazaa ulego.
Instynkt by mu niewiarygodnie pewnym przewodnikiem i Ramzes szybko
nauczy si odkrywa sekretne miejsca rozkoszy, hamujc jednak swoje
porywy gestami penymi czuoci, opniajc chwil spenienia.
Bya dziewic, a on te nie by jeszcze kochankiem. W t noc pen
sodyczy oddawali si jedno drugiemu i oboje byli upojeni pragnieniem,
ktre raz po raz si odradzao.
7.
Str by godny.
Chropawym jzorem ty pies liza po twarzy swego pana, ktry
stanowczo zbyt dugo ju pi. Ramzes wzdrygn si, wyrwany nagle ze
snu, w ktrym bra w ramiona ciao zakochanej kobiety o piersiach
przypominajcych sodkie jabka, o wargach jak trzcina cukrowa, o nogach
i rkach zrcznych jak pncze.
Sen... Nie, to nie sen. Ta kobieta naprawd istnieje, nazywa si Izet
urodziwa i oddaa mu si, odkrywajc przed nim tajniki rozkoszy.
Str, ktrego nic nie obchodziy pikne wspomnienia ksicia, szczekn
par razy z rozpacz. Ramzes zrozumia w kocu, e chodzi o spraw
naprawd nie cierpic zwoki, i zaprowadzi psa do paacowej kuchni,
gdzie Str rzuci si na jedzenie. Kiedy miska bya pusta, ksi zabra
pupila na spacer w stron stajni.
Trzymano tam wspaniae konie, ktre pielgnowano bezustannie
zgodnie z surowymi zasadami. Str nie ufa tym wysokim czworonogom,
ktre reagoway czasem w sposb nie do przewidzenia; ostronie truchta
za swoim panem.
Stajenni pokpiwali sobie z terminatora, ktry dwiga z wysikiem
skrzyni pen koskiego ajna. Jeden z nich podstawi mu nog i
nieszcznik, przewracajc si, wypuci skrzyni, ktrej zawarto
rozsypaa si na ziemi.
- Zbieraj - rozkaza drczyciel, pidziesiciolatek o prostackiej twarzy.
Nieszczsny chopak odwrci si i Ramzes natychmiast go rozpozna.
- Ameni!
Ksi skoczy, pchn stajennego i podnis przyjaciela, ktry dra na
caym ciele.
- Dlaczego tu jeste?
Przeraony chopak wymamrota co niezrozumiaego. Czyja rka
spocza ciko na ramieniu Ramzesa.
- Powiedz no... kime jeste, e pozwalasz sobie nam przeszkadza?
Ramzes wymierzy cios okciem w pier natrtowi, ktry run do tyu.
Wcieky, e zosta omieszony, wykrzywi wargi i zacz podburza
swoich towarzyszy.
- Trzeba nauczy grzecznoci tych dwch maych zuchwalcw...!

tozoty pies zaszczeka i obnay zby.

- Uciekaj - rozkaza Ramzes Ameniemu. Jednak chopak nie by w stanie
si poruszy.
W pojedynk Ramzes nie mia adnej moliwoci pokonania szeciu
przeciwnikw na raz; pki stajenni s o tym przekonani, ma malek
szans wyj cao z opresji. Rzuci si na niego najsilniejszy z nich. Jego
pi rozprua powietrze i zanim zdy si zorientowa, co si z nim
dzieje, unis si w gr i pad ciko na plecy. Dwch innych spotka ten
sam los.
Ramzes dzikowa w duchu bogom, e by tak pilnym uczniem w szkole
walki. Ci ludzie liczyli tylko na nag si i chcieli szybko z nim skoczy,
ale nie mieli pojcia o walce. Do starcia doczy Str, ktremu udao si
capn za ydk czwartego przeciwnika i umkn przed kopniakiem.
Ameni zamkn oczy, z ktrych spyway zy.
Stajenni wycofali si z wahaniem, gdy jedynie syn szlachetnego rodu
mg zna wszystkie te sposoby walki.
- Skd si wzie?
- Czyby szeciu mczyzn zlko si jednego?
Najbardziej zacieky z nich wykrzywi twarz w umieszku i zacz
wymachiwa noem.
- Masz adn buzi, ale moe ci si zdarzy wypadek, ktry nieco j
oszpeci.
Ramzes nigdy nie walczy z kim uzbrojonym.
- Wypadek, i to przy wiadkach... Nawet ten may przyzna, e tak byo,
by ratowa swoj skr.
Ksi nie spuszcza wzroku z noa o krtkim ostrzu; stajenny zatacza
nim dla zabawy krgi, eby przestraszy przeciwnika. Ramzes ani drgn;
pozwala, eby tamten kry wok niego. Pies chcia broni swego pana.
- Str! Lee!
- Widz, e kochasz to wstrtne bydl... Jest tak plugawe, e nie
zasuguje na to, by y.
- Zajmij si najpierw silniejszym od siebie.
- Masz o sobie wysokie mniemanie!
Ostrze musno policzek Ramzesa. Sprbowa kopniakiem w nadgarstek
wytrci tamtemu n, ale ledwie go trci.
- Jeste uparty... ale samotny!
Pozostali wydobyli noe.
Ramzes nie czu lku; wezbraa w nim jaka sia, ktrej dotd nie zna,
jaka wcieko przeciwko niesprawiedliwoci i tchrzostwu.
Zanim przeciwnicy uporzdkowali szyki, dopad i powali dwch,
unikajc o wos mciwych ostrzy.
- Do tego, przyjaciele! - wrzasn jaki stajenny.
W bramie stajni pokazaa si lektyka. Jej wspaniao wskazywaa rang
tego, ktry siedzia w rodku. Przylgnwszy plecami do wysokiego
oparcia, ze stopami na niskim stoku, przedramieniem na oparciu bocznym,
gow chronion przez olbrzymi parasol, wana osoba osuszaa czoo
nasczon wonnociami chusteczk. Szlachetnie urodzony mczyzna mia
jakie dwadziecia lat, pyzat twarz krg jak ksiyc w peni, mae

kasztanowe oczka, wargi grube i aroczne; by dobrze odywiony i

najwyraniej czu wstrt do wszelkich wicze cielesnych. Wida byo, e
stanowi nie lada ciar dla dwunastu nosicieli, doskonale wynagradzanych
pod warunkiem, e poruszali si wystarczajco szybko.
Stajenni umknli. Ramzes obrci si w stron przybysza, podczas gdy
pies liza nog Ameniego, eby go uspokoi.
- Ramzes! Nadal w stajniach... Widz, e bydlta to dla ciebie
najodpowiedniejsze towarzystwo.
- C brat mj, Szenar, robi w miejscu cieszcym si z saw?
- Jestem na inspekcji, zgodnie z rozkazem faraona. Przyszy wadca musi
wiedzie wszystko o swoim krlestwie.
- Niebo mi ci zsya.
- Tak sdzisz?
- Czy zawahaby si, gdyby trzeba byo naprawi niesprawiedliwo?
- O co chodzi?
- O tego modego pisarza, Ameniego. Zosta tu przycignity si przez
szeciu stajennych, ktrzy nim pomiatali.
Na obliczu Szenara pojawi si umiech.
- Mj biedny Ramzesie, jake le jeste poinformowany! Czyby twj
przyjaciel ukrywa przed tob kar, jaka go spotkaa?
Ksi obrci si do Ameniego, ktry nie mg wydoby z siebie sowa.
- Ten pocztkujcy skryba mia poprawi bd swego przeoonego,
ktry zaraz si poskary na t zuchwao. Uznaem, e pobyt w stajniach
dobrze zrobi temu pyszakowi. Noszenie ajna i owsa dla koni sprawi, e
krgosup nieco mu zmiknie.
- Ameni jest na to za saby.
Szenar rozkaza postawi lektyk. Noszcy sanday podstawi
natychmiast stoek, nasun sanday na stopy pana i pomg mu wysi z
lektyki.
- Chodmy - zada Szenar. - Musz porozmawia z tob na osobnoci.
Ramzes zostawi Ameniego pod piecz Stra.
Dwaj bracia przeszli kilka krokw po wybrukowanym dziedzicu,
unikajc soca, ktrego Szenar nienawidzi ze wzgldu na swoj blad
cer.
Czy mona wyobrazi sobie dwch ludzi bardziej od siebie
odmiennych? Szenar by niski, przysadzisty, pulchny i ju teraz wyglda
na notabla, ktry zbyt jest przywizany do przyjemnoci stou. Ramzes
natomiast by wysoki, gibki, muskularny, w kwiecie tryumfujcej
modoci. Pierwszy mia gos peen namaszczenia i jednoczenie niepewny,
drugi - peen powagi i wyrany. Nie mieli ze sob nic wsplnego - poza
tym, e obaj byli synami faraona.
- Cofnij swoj decyzj - zada Ramzes.
- Zapomnij o tym poronionym podzie, a porozmawiajmy o sprawach
powanych. Czy nie powiniene opuci jak najszybciej stolicy?
- Nikt tego ode mnie nie da.
- A wic ja dam w tej chwili.
- Czemu miabym okaza ci posuszestwo?
- Czyby zapomnia, kim jestem ja, a kim ty?

- Miabym by szczliwy, e jeste moim bratem?

- Nie prbuj mnie przechytrzy i bd zadowolony z tego, e moesz
biega, pywa i wiczy minie. Kiedy, jeli tak postanowimy, ojciec i
ja, otrzymasz stanowisko w armii. Obrona kraju to szlachetna powinno.
Dla chopca takiego jak ty klimat panujcy w Memfis jest szkodliwy.
- W ostatnich tygodniach zaczem si do przyzwyczaja.
- Nie wszczynaj niepotrzebnej zwady i nie prowokuj ojca do podjcia
stanowczej decyzji. Przygotuj si po cichu do wyjazdu i tak samo
bezgonie zniknij. Za dwa albo trzy tygodnie zawiadomi ci, dokd masz
si uda.
- Co z Amenim?
- Powiedziaem ju, e masz zapomnie o swoim ndznym szpiegu, a nie
lubi si powtarza. Jeszcze jedno: nie prbuj spotyka si z Izet urodziw.
Zapomniae zapewne, e ta kobieta gardzi pokonanymi.
8.
Audiencje u krlowej matki, Tui, byy mczce. Poniewa jej m
wyprawi si na inspekcje linii obronnych na pnocno-wschodniej granicy,
ona przyja wezyra, zarzdc skarbu, dwch namiestnikw prowincji i
pisarza zatrudnionego w archiwach. Kady z nich oznacza jaki pilny
problem do natychmiastowego rozstrzygnicia, przy czym za wszelk cen
naleao unikn niezrcznoci.
Seti coraz wicej czasu musia powica niepokojom wybuchajcym
bez ustanku w maych wsplnotach w Azji i w Syro-Palestynie,
zachcanych do buntu przez Hetytw.3 Formalna wizyta faraona zwykle
wystarczaa, by zamieszki zamieni w potok sw.
Tuja, crka zarzdcy powozowni, nie pochodzia ani z linii krlewskiej,
ani z rodu zyskujcego na znaczeniu, lecz dziki zaletom charakteru umiaa
szybko narzuci sw osobowo dworowi i caemu krajowi. Odznaczaa si
wrodzon elegancj: szczupe ciao, wielkie, wykrojone w ksztat migdau,
patrzce surowo i przenikliwie oczy i cienki, prosty nos nadaway jej
wyniosy wygld. Podobnie jak m, wymagaa dla siebie szacunku i nie
tolerowaa adnej poufaoci. Jej gwn trosk byo zwikszanie
oddziaywania dworu krlewskiego na Egipt; od tego zaleaa wielko
kraju i dobrobyt poddanych.
Na myl o rozmowie z Ramzesem, swym ukochanym synem, cae
zmczenie si ulotnio. Chocia postanowia przyj go w ogrodach, nie
zmienia dugiej lnianej sukni obszytej zotem, plisowanego na ramionach
paszcza, szeciorzdowego naszyjnika z ametystw ani peruki ze
splecionych pasemek wosw, opadajcych rwno i zakrywajcych uszy i
kark. Jake lubia przechadza si wrd akacji, wierzb i granatw, u
ktrych stp kwity bawatki, stokrotki i ostrki! Bg nie stworzy niczego
pikniejszego ni ogrd, w ktrym wszystkie istoty rolinne wypiewuj w
miar mijajcych pr roku jego pochwa. Rankiem i wieczorem, przed
przystpieniem do wykonywania obowizkw, Tuja pozwalaa sobie na
kilka minut rozmarzenia w tym raju.
3

Lud hetycki zamieszkiwa tereny dzisiejszej Turcji.

Kiedy Ramzes szed w jej kierunku, krlowa poczua zdziwienie. W

cigu kilku miesicy wyrs na mczyzn, ktrego uroda przycigaa
wzrok. Jednak najsilniej promieniowao z niego poczucie siy. Zostao
jeszcze troch z wyrostka w ruchach i obejciu, ale caa dziecica beztroska
przepada gdzie bez ladu. Ramzes skoni si przed matk.
- Czy protok zabrania ucisn matk?
Wzi j na chwil w ramiona; jake wydaa mu si krucha!
- Czy pamitasz t sykomor, ktr zasadzie, kiedy miae trzy lata?
Chod i podziwiaj, jak wspaniale si rozwija.
Tuja bardzo szybko zrozumiaa, e nie zdoa umierzy guchego
gniewu, ktry miota jej synem; ogrd, gdzie tyle godzin spdzi,
pielgnujc drzewa, sta si dla niego miejscem obcym.
- Masz za sob trudn prb.
- Z dzikim bykiem czy chodzi o samotno w cigu lata? Nie ma to
wikszego znaczenia, gdy i tak odwaga jest bezsilna w obliczu
niesprawiedliwoci.
- Czyby uala si nad sob?
- Mj przyjaciel Ameni zosta niesusznie oskarony o nieposuszestwo
i zniewaenie zwierzchnika. Z rozkazu mojego brata zabrano go z
pracowni pisarzy i skazano na cik prac w stajni. Jest na to za saby.
Krzywdzca kara zabije go.
- To powane oskarenie, a wiesz przecie, jak nie cierpi plotek.
- Ameni nie okama mnie. To czowiek prawy i czysty. Czy ma umrze
dlatego, e jest moim przyjacielem i obudzi nienawi Szenara?
- Czyby czu wrogo do swego starszego brata?
- Obchodzimy si z daleka.
- On si ciebie boi.
- Nakaza mi stanowczo jak najszybciej opuci Memfis.
- A czy nie sprowokowae go, zostajc kochankiem Izet urodziwej?
Ramzes nie potrafi ukry zdziwienia.
- Ju wiesz o tym...!
- Nie sdzisz, e moim obowizkiem jest wiedzie o wszystkim?
- Jestem wic stale ledzony?
- Po pierwsze, jeste synem krla, a po drugie, Izet urodziwa nie umie
trzyma jzyka za zbami.
- Czemu miaaby si chwali tym, e oddaa dziewictwo komu
przegranemu?
- Zapewne wierzy w ciebie.
- To dla niej zwyka przygoda. Chciaa zadrwi z mego brata.
- Nie jestem taka pewna. Czy kochasz j, Ramzesie?
Modzieniec zawaha si.
- Kocham jej ciao, pragn spotyka si z ni, ale...
- Czy mylisz o polubieniu Izet urodziwej?
- O polubieniu?!
- Taki jest porzdek rzeczy, synu.
- Nie, nie teraz...
- Izet urodziwa jest uparta, i to bardzo. Wybraa ci i nie podda si tak
atwo.

- Przecie mj brat jest dla niej lepsz parti!

- Wydaje si, e ona jest innego zdania.
- Chyba e postanowia uwie nas obu.
- Mylisz, e ta moda kobieta moe by a tak przebiega?
- Po nieszczciach, ktre spady na Ameniego, jake mam nadal komu
ufa?
- Czy i ja przestaam by godna twego zaufania?
Ramzes uj do matki.
- Wiem, e nigdy mnie nie zdradzisz.
- Jeli chodzi o Ameniego, mog podsun ci korzystne rozwizanie.
- Jakie?
- Zosta pisarzem krlewskim. Sam wybierzesz sobie sekretarza.

Ameni z uporem, ktry budzi podziw Ramzesa, stara si wytrwa,

mimo e musia wkada w sw prac ogromny wysiek. Bojc si
nastpnej interwencji syna krlewskiego, ktrego tosamo w kocu
odkryli, stajenni przestali si znca nad pisarzem. Jeden z nich poczu
wida skruch, gdy mniej adowa do skrzy i czsto pomaga wtemu
chopcu, ktry z tygodnia na tydzie nik w oczach.
Kiedy Ramzes zacz ubiega si o stanowisko krlewskiego pisarza, nie
by jeszcze naleycie przygotowany. Egzamin odby si na dziedzicu
przylegym do biur wezyra; ciele osadzili tam drewniane supy i rozpili
na nich ptno, aby chroni wspzawodnikw przed socem.
Ramzes nie mia adnych przywilejw; ani matka, ani ojciec nie mogli
interweniowa na jego korzy, gdy zamaliby prawo Maat. Ameni
wczeniej czy pniej przystpiby do tego konkursu, Ramzes natomiast
nie mia ani jego wiedzy, ani talentw. Mimo to bdzie walczy o
przyjaciela.
Stary pisarz, wspierajc si na lasce, wygosi mow do pidziesiciu
modziecw, ktrzy ubiegali si o dwa wolne stanowiska pisarza
krlewskiego, jakimi dysponoway centralne wadze pastwowe.
- Uczylicie si, by uzyska stanowisko, ktre pozwoli wam sprawowa
wadz, czy jednak wiecie, jak winnicie si zachowa? Obycie mieli
czyste stroje, nieskalane sanday i obycie czuwali nad zwojami papirusw,
a odpdzicie od siebie gnuno! Aeby wasze rce pisay bez wahania,
aby wasze usta wypowiaday sowa sprawiedliwe, nie ustawajcie nigdy w
studiach, suchajcie rozkazw przeoonych i kierujcie si tylko jedn
zasad: wykonywa waciwie swj zawd, by uytecznym dla innych.
Unikajcie niezdyscyplinowania; mapa pojmuje, co si do niej mwi, lwa
mona wytresowa, nie ma za czowieka gupszego ni roztargniony
pisarz. Na lenistwo jest tylko jedno lekarstwo: kij! Otwiera ucho, ktre jest
na plecach, i ukada myli wedle naleytego porzdku. A teraz do pracy.
Kady z kandydatw dosta palet z drewna sykomorowego, pokryt
cienk warstw zastygego gipsu; porodku znajdowao si zagbienie z
trzcinkami do pisania. Rozpucili w odrobinie wody grudki czerwonego i
czarnego inkaustu i wszyscy zwrcili si z bagaln modlitw do wielkiego
mdrca, Imhotepa, patrona pisarzy, wylewajc dla uczczenia jego pamici

kilka kropli inkaustu.

Przez kilka godzin trzeba byo przepisywa inskrypcje, odpowiada na
pytania z gramatyki i sownictwa, rozwizywa zadania arytmetyczne i
geometryczne, ukada wzorcowy list i przepisywa teksty klasykw.
Wielu kandydatw zrezygnowao; inni nie potrafili si skupi. Wreszcie
przyszed czas ostatniej prby, rozwizywania zagadek.
Ramzes potkn si na czwartej: jak pisarz przemienia mier w ycie?
Nie wyobraa sobie, eby wyksztacenie dawao tak wadz. Nie przysza
mu do gowy adna zadowalajca odpowied. Brak odpowiedzi na to
pytanie w poczeniu z paroma nieuniknionymi drobnymi bdami moe
doprowadzi do poraki. Cay wysiek pjdzie na marne. Nie potrafi
jednak znale rozwizania.
Nawet jeli przegra, nie opuci Ameniego. Zabierze go na pustyni do
Setau i ww; lepiej naraa si w kadej chwili na mier, ni y jak
wizie.
Wtem jaki pawian zeskoczy z palmy i wtargn do sali egzaminacyjnej;
nadzorcy nie zdyli nic zrobi, a mapa ju siedziaa na ramionach
Ramzesa, ktry nawet nie drgn. Pisna modziecowi co do ucha i
znikna rwnie nagle, jak si pojawia.
Przez mgnienie oka syn krlewski i wite zwierz boga Tota, twrcy
hieroglifw, byli jedn istot; ich myli poczyy si, umys jednego
prowadzi rk drugiego.
Ramzes odczyta odpowied, ktra zostaa mu w tak dziwny sposb
przekazana: skrobak z delikatnego piaskowca, ktrym pisarz usuwa
zapisan warstw gipsu, by naoy now, odbiera palet mierci i daje jej
ycie. Staje si jak nowa, gotowa do wykorzystania.

Ameni by tak wyczerpany, e nie mg ju si zdoby na dwignicie

skrzyni; wydawao mu si, e koci pkn mu pod tym ciarem, czu, e
kark zesztywnia mu bardziej ni sucha ga. Nie mgby si poruszy,
nawet gdyby zmuszano go do tego biciem. Jaki okrutny spotka go los!
Czyta, pisa, kopiowa teksty, ktre stworzyy cywilizacj... Jak
cudown przyszo sobie wymarzy! Po raz ostatni sprbowa dwign
ciar. Wyrczya go czyja potna do.
- Ramzes!
- Co mylisz o tych przyborach?
Ksi pokaza przyjacielowi wykonany z pozacanego drewna futera
na rylce. Mia ksztat kolumny zwieczonej lili o stokowej gowicy,
ktra suya do wygadzania tabliczki.
- S wspaniae.
- Bd twoje, jeli odczytasz napis.
- Niechaj pawian Tota chroni krlewskiego pisarza... Przecie to
atwe.
- Ja, Ramzes, krlewski pisarz, mianuj ci moim osobistym
sekretarzem.

9.
Szaas z trzciny na skraju pola pszenicy by noc pusty; dlatego Izet
urodziwa i Ramzes kryli si tam ze swoj mioci, zawierzajc czujnoci
Stra, gotowego w kadej chwili rzuci si na nieproszonego gocia.
Ci dwoje pasowali do siebie zmysowoci; oboje mieli skonno do
poszukiwania nowoci, oboje byli namitni i nieznueni; bez jednego
sowa godzinami dawali jedno drugiemu rozkosz.
Tej nocy Izet urodziwa, osabiona i nasycona, lec z gow wspart na
piersi kochanka, nucia cichutko.
- Czemu pozostaa przy mnie?
- Bo jeste krlewskim pisarzem.
- Czy kto taki jak ty nie pragnie przez maestwo sign wyej?
- Dzieli ycie z synem Setiego... Czy mona oczekiwa czego bardziej
przypominajcego bajk?
- Tak, polubiajc przyszego faraona.
Moda kobieta skrzywia si.
- Mylaam o tym... Ale nie podoba mi si; za tusty, za ciki, za
przebiegy. Czuj wstrt na myl o dotkniciu choby jego rk. Wolaam
pokocha ciebie.
- Wolaa?
- Kady czowiek ma okrelon moc mioci. Jednych si uwodzi,
drudzy uwodz. Ja nie chc by zabawk w niczyich rkach, nawet
krlewskich. Wybraam ciebie, Ramzesie, a ty wybierzesz mnie, bo
jestemy ludmi tej samej rasy.

Ramzes, poncy jeszcze po namitnej nocy spdzonej w ramionach

kochanki, szed przez ogrd swojego subowego domu, kiedy z biura
wychodzcego na klomb z irysami wyoni si Ameni. Zastpi drog
ksiciu.
- Musz z tob pomwi.
- Chce mi si spa... Nie moesz poczeka?
- Nie, w adnym razie! Chodzi o bardzo wan spraw.
- Daj mi wic co do picia.
- Mleko, wiey chleb, daktyle i mid: ksice niadanie czeka.
Przedtem jednak Ramzes, pisarz krlewski, musi si dowiedzie, e jest
oczekiwany wraz ze swymi kolegami w paacu.
- Chcesz powiedzie... u mego ojca?
- Jest tylko jeden Seti.
- Mam by gociem w paacu! Czy to jeszcze jeden z twoich wtpliwych
artw?
- Do moich zada naley przekazywanie ci wanych nowin.
- Do paacu...
Ramzes marzy o tym, eby znowu zobaczy ojca; jako pisarz krlewski
z pewnoci bdzie mia prawo do krtkiej rozmowy. Co ma mu
powiedzie? Zbuntowa si, zada wyjanie, zaprotestowa przeciwko

jego postpowaniu, dowiedzie si, czego ojciec od niego wymaga i jaki

los mu przeznaczy... Ma do czasu, eby si nad tym zastanowi.
- Jest jeszcze jedna nowina, nie tak pomylna.
- Mwe!
- Wrd bry czarnego inkaustu, ktre dostarczono mi wczoraj, dwie s
bardzo zej jakoci. Mam zwyczaj wyprbowywa je przed uyciem i
wcale tego nie auj.
- Czy sprawa jest a tak powana?
- Chodzi o wielki bd! Mam zamiar to zbada w twoim imieniu. Pisarz
krlewski nie moe godzi si na takie traktowanie.
- Rb, jak uwaasz. Czy teraz mog si przespa?

Sari zoy gratulacje swojemu dawnemu uczniowi; Ramzes nie

potrzebuje ju preceptora, ktry - Sari to przyzna - nie przygotowa go do
trudnego konkursu na pisarza krlewskiego. Sukces ucznia zosta jednak
czciowo przypisany nauczycielowi i Sariego mianowano zarzdc Kapu,
co zapewniao mu ycie bez wikszych trosk.
- Wyznaj, e mnie zadziwi, lecz nie moesz upaja si tym
wyczynem. Pozwolio ci to naprawi niesprawiedliwo i uratowa
Ameniego. Czy to nie wystarczy?
- Niezbyt dobrze ci pojmuj.
- Wykonaem zadanie, ktre mi powierzye, ustaliem, kto jest twoim
przyjacielem, a kto wrogiem. Do pierwszej kategorii mogem zaliczy
jedynie twojego sekretarza. Twj sukces wzbudzi powszechn zawi, ale
mniejsza o to. Najwaniejsze, by opuci Memfis i osiad na Poudniu.
- Czyby przysa ci mj brat?
Sari poczu si dotknity.
- Nie wyobraaj sobie, e knuje si tu jakie ponure spiski... Nie id
jednak do paacu. To przyjcie nie dotyczy ciebie.
- Jestem pisarzem krlewskim.
- Uwierz mi: nikt ci tam nie chce. Twoja obecno jest niepodana.
- A jeli si upr?
- Pozostaniesz pisarzem krlewskim... ale bez przydziau. Nie podejmuj
walki z Szenarem, bo zgotujesz sobie nieszczcie.

Szesnacie workw yta i tyle pszenicy przyniesiono do paacu

krlewskiego, aby przygotowa kilka tysicy ciasteczek i maych chlebw
o najrozmaitszych ksztatach. Zostan podane do sodkiego piwa i wina z
oaz. Dziki pilnoci krlewskiego szafarza osoby zaproszone na przyjcie
jako krlewscy pisarze skosztuj arcydzie sztuki cukierniczej i
piekarniczej, gdy ukae si pierwsza gwiazda na nocnym niebie.
Ramzes jeden z pierwszych stawi si przy wielkiej bramie w murach
otaczajcych paac i strzeonych dniem i noc przez przyboczn stra
faraona. Chocia onierze rozpoznali modszego syna Setiego, obejrzeli
uwanie dyplom krlewskiego skryby, zanim wpucili ksicia do
rozlegego ogrodu poronitego tysicami drzew, midzy innymi starymi

akacjami, ktre przeglday si w wodzie stawu. To tu, to tam rozstawiono

stoy ozdobione koszykami penymi ciastek, chlebw i owocw oraz
mniejsze stoliki ze starannie uoonymi bukietami. Podczaszowie nalewali
wino i piwo do alabastrowych kru.
Ksi nie mg oderwa oczu od gwnego gmachu, gdzie miecia si
sala audiencyjna o cianach zdobnych kryt szkliwem ceramik, ktrej
mienice si barwy zachwycay goci faraona; zanim zosta uczniem Kapu,
bawi si w apartamentach krlewskich i zapuci si nawet na schody
wiodce do sali tronowej, ale zosta zaraz skarcony przez mamk, ktra
karmia go piersi, pki nie skoczy trzech z gr lat. Zapamita tron
faraona ustawiony na cokole symbolizujcym prawo Maat.
Mia nadziej, e monarcha zechce przyj pisarzy w rodku, ale szybko
pozby si zudze: Seti ukae si tylko w paacowym oknie wychodzcym
na olbrzymi dziedziniec, gdzie zgromadz si wszyscy pisarze, i wygosi
krtk mow, w ktrej raz jeszcze podkreli, jak wielkie ci na nich
obowizki i jak ogromna odpowiedzialno na nich spoczywa.
Jake w tych warunkach ywi jeszcze nadziej na rozmow w cztery
oczy? Czasem krl schodzi do swych poddanych i osobicie gratulowa
najbardziej zasuonym. Ot Ramzes, autor nienagannej pracy, jedyny
rozwiza zagadk wskrzeszonej palety; gotowa si wic do rozmowy z
ojcem i do zaprotestowania przeciwko jego milczeniu. Jeli ma opuci
Memfis i przybra skr nikomu nie znanego prowincjonalnego pisarza,
chcia, by taki rozkaz pad z ust faraona, i adnych innych.
Krlewscy pisarze, ich rodziny i spora grupa dworakw, nie
opuszczajcych adnych przyj tej rangi, pili, jedli i gawdzili. Ramzes
sprbowa dobrze skomponowanego wina z oaz, a potem mocnego piwa;
oprniajc czar, dostrzeg par siedzc na kamiennej awce w cieniu
beczki.
Byli to jego brat Szenar i Izet urodziwa. Podszed do nich wielkimi
krokami.
- Czy nie sdzisz, moja urodziwa, e czas ju dokona ostatecznego
wyboru?
Moda kobieta drgna, Szenar zachowa spokj.
- Nie jeste zbyt uprzejmy, umiowany bracie. Czy nie mam prawa
rozmawia ze szlachetn dam?
- Doprawdy szlachetn?
- Nie bd grubiaski.
Izet, z poncymi policzkami, umkna, pozostawiajc braci sam na sam.
- Stajesz si nieznony, Ramzesie, a tutaj nie ma dla ciebie miejsca.
- Czy nie jestem pisarzem krlewskim?
- Jeszcze jedno bazestwo! Nie uzyskaby adnego stanowiska bez
mojej zgody.
- Twj przyjaciel Sari uprzedzi mnie.
- Mj przyjaciel...! Raczej twj. Chcia ci tylko oszczdzi jeszcze
jednego faszywego kroku.
- Nie zbliaj si do tej kobiety.
- miesz mi grozi! Ty!
- Skoro jestem w twoich oczach nikim, co mam do stracenia?

Szenar uzna, e lepiej przerwa t ktni. Jego gos ocieka teraz

sodycz.
- Masz moe racj. To dobrze, jeli kobieta dochowuje wiernoci. Niech
sama dokona wyboru, zgoda?
- Dobrze.
- Baw si, skoro ju tu przyszede.
- Kiedy krl wygosi mow?
- Ach... widz, e o niczym nie wiesz. Faraon przebywa na Pnocy.
Poleci mi, bym zamiast niego zoy gratulacje krlewskim pisarzom.
Twj sukces zasuguje na nagrod, ktr przygotowano. Bdzie ni
polowanie na pustyni.
Szenar oddali si.
Ramzes wychyli z rozdranieniem kru wina. Tak wic nie zobaczy
ju ojca; Szenar sprowokowa modszego brata, by tym skuteczniej go
upokorzy. Ksi pi teraz wicej, ni nakazuje rozum, i przez cay czas
unika grupek, w ktrych toczono irytujce go bahe rozmowy. Mcio mu
si ju troch w gowie, kiedy potrci jakiego eleganckiego pisarza.
- Ramzes! Jak si ciesz, e widz ci znowu!
- Asza...! Nadal w Memfis?
- Pojutrze wyjedam na Pnoc. Czy znasz wielk nowin? Wojna
trojaska wesza w decydujcy etap. Greccy barbarzycy nie zrezygnowali
ze zdobycia grodu Priama i kr pogoski, e Achilles zabi Hektora. Moj
pierwsz misj bdzie wyruszy z dowiadczonymi posacami i przekona
si, jak jest naprawd. A ty... pewnie rycho zaczniesz zarzdza wielk
prowincj?
- Nie wiem.
- Twj ostatni sukces przysporzy ci pochwa, ale i zawici.
- Przywykn.
- Nie chciaby wyjecha za granic? Och, wybacz! Zapomniaem, e
wiesz si wzem maeskim. Musz wyjecha, ale caym sercem bd
przy tobie.
Jeden z ambasadorw uj Asz pod rami i odcign od Ramzesa;
misja wieo upieczonego dyplomaty ju si rozpocza. Ramzes poczu,
e wypi za duo; by jak zamane wioso, jak dom, ktrego mury si
chwiej. Cisn z gniewem kru i przysig sobie, e ju nigdy nie
doprowadzi si do takiego stanu.
10.
Liczna gromada myliwych wyruszya o wicie na zachodni pustyni.
Ramzes powierzy swojego psa Ameniemu, sam za postanowi wyjani
zagadk wybrakowanych bry inkaustu. Przez cay dzie wypytywa osoby
odpowiedzialne za wytwarzanie inkaustu, prbujc znale jaki lad, ktry
doprowadziby go do sprawcy faszerstwa.
Szenar, z wysokoci swego fotela spoczywajcego na ramionach
nosicieli, pozdrowi wyruszajcych na polowanie, ale sam nie zamierza w
nim uczestniczy, zadowalajc si tym, e prosi bogw o przychylno dla
miaych mczyzn, ktrzy wrc z myliwskim upem.

Ramzes zaj miejsce w lekkim rydwanie powoonym przez starego

onierza; poczu rado, kiedy znowu znalaz si na pustyni. Kozioroce,
bawoy, lwy, pantery, antylopy, strusie, gazele, hieny, zajce, lisy... yje tu
wielka rozmaito zwierzt, ktre lkaj si tylko zorganizowanych
najazdw czowieka na ich terytorium.
owczy nie zostawi miejsca na przypadek, za rydwanami, z ktrych
cz zaadowano prowiantem i stgwiami ze wie wod, biegy
wytresowane psy. Nie zapomniano nawet o namiotach, nie mona bowiem
wykluczy, e pocig za jak pikn sztuk przecignie si a do nocy.
Myliwi mieli ptle, nowe uki i spory zapas strza.
- Co wolisz - spyta powocy - zabija czy chwyta?
- Chwyta - odpar Ramzes.
- A zatem ty wemiesz sznur, ja za uk. Trzeba zabija, eby y. Taka
jest konieczno. Wiem, kim jeste, synem Setiego, lecz w obliczu
niebezpieczestwa wszyscy jestemy rwni.
- Niezupenie.
- Uwaasz, e tak dalece nade mn grujesz?
- To ty grujesz, bo masz wiksze dowiadczenie. Ja jestem po raz
pierwszy na polowaniu.
Weteran wzruszy ramionami.
- Zaprzestamy ju rozmw. Wyt wzrok, a kiedy zobaczysz zwierz,
uprzed mnie.
Ani sposzony lis, ani skoczek nie wzbudziy zainteresowania onierza;
t zwierzyn wola zostawi innym. Wkrtce rydwany rozjechay si na
wszystkie strony.
Ksi wypatrzy stado gazeli.
- Wspaniae! - wykrzykn jego towarzysz, ruszajc w pocig.
Trzy gazele, starsze albo chore, odczyy si od pozostaych i ruszyy
oyskiem wyschej rzeki wijcej si midzy skalnymi cianami.
Rydwan stan.
- Dalej musimy i pieszo.
- Czemu?
- Zbyt duo nierwnoci. Koa by tego nie wytrzymay.
- Ale gazele s od nas szybsze!
- Mylisz si. Znam dobrze to miejsce. Schroni si do groty, gdzie bez
trudu je zabijemy.
Szli wic blisko trzy godziny, mylc tylko o celu marszu, nie zwaajc
na ciar broni i prowiantu. Kiedy upa zacz zbytnio doskwiera,
postanowili odpocz i zatrzymali si w cieniu skalnego wystpu, nad
ktrym rosy jakie roliny o misistych odygach i liciach.
- Jeste zmczony?
- Nie.
- Masz zatem wyczucie pustyni. Albo odbiera si nogom, albo daje
wigor, ktry si wci odradza przy dotkniciu rozpalonego piasku.
Kawaki skay pkay i toczyy si po cianach skalnych w gb
wyschego, piarystego oyska. Czy mona wyobrazi sobie, e w samym
sercu tej ziemi czerwonej i jaowej pyna kiedy yciodajna rzeka, e
rosy tu drzewa i uprawiano pola? Pustynie to inny wiat mieszczcy si w

sercu istot ludzkich; Ramzes czu gboko nietrwao swego istnienia, a

jednoczenie mia wiadomo mocy, jak ywioy mog przekaza
duszom tych, ktrzy potrafi milcze. Bg stworzy pustyni, by czowiek
milcza i wsuchiwa si w gos tajemnego ognia.
Weteran obejrza strzay zaopatrzone w krzemienne groty; dwa
umocowane na skraju nacicia skrzydeka o zaokrglonym brzegu
zapewniay stabilno lotu.
- Nie s najlepsze, ale wystarcz.
- Daleko jeszcze do groty?
- Jaka godzina drogi. Chcesz wraca?
- Ruszajmy.
Ni wa, ni skorpiona... Wydawao si, e na tym pustkowiu nie ma ani
jednej ywej istoty. Bez wtpienia wszystko skryo si gboko w piasku
lub pod skaami, oczekujc wieczornego chodu.
- Dokucza mi lewa noga - poskary si towarzysz Ramzesa. - To stara
rana. Lepiej zatrzyma si i odpocz.
Kiedy zapada noc, ble wcale si nie zmniejszyy.
- pij - doradzi onierz Ramzesowi. - Mnie bl nie pozwoli zasn.
Jeli zaczn zasypia, obudz ci.
Najpierw czuo, a natychmiast potem - ar. Soce obdarzao wit
pospieszn tylko pieszczot. Wyszedszy zwycisko z walki przeciwko
mrokom i smokowi poerajcemu ycie, ogaszao swj tryumf z tak si,
e istoty ludzkie musiay szuka przed nim schronienia.
Ramzes obudzi si.
Jego towarzysz znikn. Ksi by sam, bez prowiantu i bez broni, w
odlegoci kilku godzin marszu od miejsca, gdzie myliwi si rozproszyli.
Natychmiast ruszy w drog i szed rwnym krokiem, eby nie trwoni si.
Tamten porzuci go w nadziei, e Ramzes nie przeyje forsownego
marszu. Komu by posuszny, kto zastawi t puapk, ktra zabjstwo z
premedytacj zmieni w wypadek na polowaniu? Wszyscy wiedzieli, jakim
jest porywczym modziecem; w pocigu za zwierzyn mg zapomnie o
wszelkiej ostronoci i zabdzi na pustyni.
Szenar... Mg to by tylko Szenar, przebiegy, nie zapominajcy uraz
Szenar! Poniewa brat postanowi pozosta w Memfis, posa go nad rzek
mierci. Ramzes czu przenikajcy go na wskro gniew i ani myla godzi
si z losem. Zawsze umia doskonale zapamita przebyty szlak i teraz
szed przed siebie z uporem zdobywcy.
Wyposzy gazel, potem kozioroca o zakrzywionych rogach, ktry
dugo przyglda si intruzowi, zanim rzuci si do ucieczki. Czyby ich
obecno oznaczaa, e gdzie w pobliu jest woda, o ktrej nie wspomnia
jego towarzysz? Albo bdzie szed dalej tym samym szlakiem, naraajc
si na mier z pragnienia, albo zaufa zwierztom.
Wybra to drugie rozwizanie.
Kiedy zobaczy kozioroce, gazele i oryksy, a potem w oddali wysoki na
dziesi metrw balanit, przysig sobie, e odtd zawsze bdzie posuszny
swemu instynktowi. Drzewo, bujnie rozgazione i o szarej korze, byo
obsypane maymi wonnymi tozielonymi kwiatkami i rodzio jadalne
owoce odznaczajce si sodkim i agodnym w smaku miszem. Owoce te

miay do czterech centymetrw dugoci i owalny ksztat, a myliwi

nazywali je pustynnymi daktylami. Drzewo miao grony or: dugie,
proste kolce o jasnozielonym kocu. Byo jednak pikne, dawao odrobin
cienia i kryo u swych stp jedno z tych tajemniczych rdeek, ktre
tryskay z trzewi pustyni z bogosawiestwem boga Seta.
Pod drzewem, opierajc si plecami o jego pie, siedzia mczyzna;
jad chleb.
Ramzes podszed bliej i rozpozna go. By to stajenny, ktry drczy
Ameniego.
- Oby bogowie ci sprzyjali, ksi. Czyby zabdzi?
Ramzes mia wyschnite wargi, jzyk jak koek, gow w ogniu;
wpatrywa si w gurd napenion wie wod, lec przy lewej nodze
nie ogolonego mczyzny o zmierzwionych wosach.
- Czyby by spragniony? Tym gorzej dla ciebie. Po co marnowa
dobr, cenn wod dla kogo, kto i tak zaraz umrze?
Ksi by ju tylko dziesi krokw od miejsca dajcego ocalenie.
- Upokorzye mnie, gdy jeste synem krla! Teraz moi podwadni
szydz ze mnie...
- Po co te bajki...? Kto ci zapaci?
Na twarzy stajennego pojawi si zy umiech.
- Oto jak pikne czy si z poytecznym... Kiedy twj towarzysz
polowania ofiarowa mi pi krw i dziesi sztuk lnu, bym uwolni go od
ciebie, od razu si zgodziem. Wiedziaem, e tu trafisz. Samobjstwem
byoby wraca t sam drog, nie zaspokoiwszy pragnienia. Mylae, e
gazele, oryksy i kozioroce uratuj ci ycie, a okazao si, e zmieniy ci
w zwierzyn own.
Mczyzna wsta. W rku mia n.
Ramzes czyta w mylach przeciwnika jak w otwartej ksidze; stajenny
spodziewa si walki takiej samej jak poprzednia, oczekiwa, e stanie
naprzeciw czowieka uywajcego chwytw, jakich ucz szlachetnie
urodzonych. Bezbronny, zmczony, spragniony chopak przeciwstawi
swoje miechu warte sztuczki nagiej sile. Nie mia wic innego wyboru, jak
sam uciec si do sztuczek.
Ramzes doby z siebie dziki ryk i wyzwalajc ca energi, jaka mu
pozostaa, run na stajennego. Zaskoczony mczyzna nie zdy uy
noa; run do tyu, nabijajc si na kolce balanitu, ktre niby sztylety
przeszyy jego ciao.

Myliwi nie mieli powodw do niezadowolenia: chwycili jednego

ywego kozioroca, dwie gazele i oryksa. Obezwadnili zwierzta,
zawizujc im sznur na rogach. Zwierzta mniej lub bardziej spokojnie
pogodziy si z tym, e musz i, kiedy ludzie klepi je agodnie po
brzuchu. Jeden z mczyzn nis na ramionach koltko gazeli, inny
trzyma za uszy przeraonego zajca. Dwaj pomocnicy nieli na erdzi
hien przywizan za apy; jaki pies skaka, daremnie prbujc dosign
j zbami. Te zwierzta odda si specjalistom, ktrzy najpierw bd
podpatrywa ich obyczaje, a potem sprbuj je oswoi. Chocia tuczenie

si hien, by uzyska przetuszczon wtrob, dao jak dotd mizerne

rezultaty, niektrzy nadal si przy tym upierali. Liczne dalsze ofiary
polowania zasil rzenie witynne; zostan ofiarowane bogom, a potem
trafi do odkw ludzi.
Wszyscy myliwi stawili si na miejsce zbirki - poza ksiciem
Ramzesem i jego wonic; zaniepokojony pisarz odpowiedzialny za ca
wypraw daremnie czeka na jakie wiadomoci. Postanowi wysa
rydwan na poszukiwanie zaginionych, ale w ktr stron? W razie
nieszczcia na niego spadnie odpowiedzialno i jego kariera moe si
szybko zakoczy; i chocia ksicia Ramzesa nie czekaa wietna
przyszo, jego zniknicie nie przejdzie nie zauwaone.
Pisarz i dwaj myliwi czekali do pnego popoudnia, podczas gdy ich
towarzysze, ktrzy musieli wrci do doliny z upolowan zwierzyn,
zawiadomili zastp policji pustynnej.
Zdenerwowany pisarz napisa na tabliczce raport, zdar warstw gipsu,
zabra si raz jeszcze do pracy i w kocu zrezygnowa; nie moe si skry
za stereotypowe formuki. Bez wzgldu na to, jakim stylem pisa,
pozostawa fakt, e zaginy dwie osoby, w tym syn krlewski.
Kiedy soce krlowao ju na rodku nieba, wydao mu si, e widzi
zarys postaci poruszajcej si powoli w olepiajcym blasku. Na pustyni
zudzenia optyczne nie nale do rzadkoci, tak wic pisarz poprosi obu
myliwych o potwierdzenie. Oni take byli przekonani, e kto zblia si
do nich.
Krok po kroku ocalony przybiera coraz wyraniejszy ksztat.
Ramzes wydoby si z puapki.
11.
Szenar odda si w rce swojego manikiurzysty i pedikiurzysty,
najwyszej klasy specjalistw wyksztaconych w paacowej szkole. Starszy
syn Setiego bardzo dba o swoje ciao; jako urzdnik publiczny, a w
przyszoci wadca bogatego i potnego kraju, musia zawsze wyglda
korzystnie. Czy takie wyrafinowanie nie jest charakterystyczn cech
cywilizacji, ktra przykadaa ogromn wag do higieny, pielgnacji ciaa i
jego upikszania? Ceni sobie te chwile, kiedy zajmowano si nim niby
kosztownym posgiem, kiedy nacierano go wonnymi olejkami, zanim
wemie si do dziea jego fryzjer.
Jakie przekrzykiwania zakciy spokj paacu w Memfis; Szenar
otworzy oczy.
- Co si dzieje? Nie znios, by...
Do penej przepychu sali kpielowej wtargn Ramzes.
- Prawda, Szemrze! dam prawdy. Natychmiast!
Szenar odprawi manikiurzyst i pedikiurzyst.
- Uspokj si, umiowany bracie. O jak prawd ci chodzi?
- Czy opacie ludzi, eby mnie zabili?
- C ty sobie wyobraasz? Takie posdzenia rani mnie do gbi serca!
- Dwch wsplnikw...! Jeden nie yje, drugi znikn.
- Zechciej, prosz, mwi janiej. Czy zapomniae, e jestem twoim

bratem?
- Jeli to twoja sprawka, dowiem si tego wczeniej czy pniej.
- Moja sprawka...? Czy zdajesz sobie spraw ze swoich sw?
- Prbowano mnie zabi podczas polowania, na ktre ty mnie zaprosie.
Szenar uj Ramzesa za ramiona.
- Bardzo si od siebie rnimy, przyznaj, no i nie przepadamy za sob,
ale czemu cigle chcesz ze mn walczy, zamiast przyj do wiadomoci,
jak jest naprawd, i pogodzi si ze swoim ustalonym ju przecie losem?
Pragn, by wyjecha, to prawda, uwaam bowiem, e twj charakter jest
nie do pogodzenia z yciem dworskim. Nie zamierzam jednak ci
krzywdzi i nie cierpi przemocy. Uwierz mi, prosz. Nie jestem twoim
wrogiem.
- W takim razie pom mi przeprowadzi ledztwo. Trzeba odnale
wonic, ktry wcign mnie w puapk.
- Moesz na mnie liczy.

Ameni z zazdrosn pieczoowitoci czuwa nad swoimi przyborami

pisarskimi; kaamarz i pdzelki wola umy zawsze dwa razy, polerowa
palet, a otrzyma idealnie gadk powierzchni, skrobak i gumk
zmienia, gdy tylko nie speniay naleycie swej funkcji. Mimo uatwie
zwizanych z pozycj sekretarza krlewskiego pisarza oszczdza papirus i
uywa kawakw wapnia jako brudnopisu. W starej skorupie wia
miesza pigmenty mineralne, eby uzyska yw czerwie i gbok czer.
Kiedy w kocu pojawi si Ramzes, rado Ameniego nie miaa granic.
- Wiedziaem, e wrcisz cay i zdrowy. Przeczucie by mi powiedziao,
gdyby stao ci si co zego. Ja nie traciem tu czasu... Winiene by ze
mnie dumny.
- Co odkrye?
- Nasz system administracyjny jest bardzo zawiy, mamy liczne
wydziay, a ich kierownicy s do podejrzliwi... Jednak twoje imi i tytu
otworzyy przede mn wiele drzwi. Nie lubi ci by moe, ale maj przed
tob respekt.
Ameniemu udao si rozbudzi zaciekawienie Ramzesa.
- Mw janiej.
- Bryy atramentu s w naszym kraju surowcem o pierwszorzdnym
znaczeniu. Bez nich nie mona pisa, a bez pisma nie ma cywilizacji.
- Widz, e nabrae zamiowania do sentencji.
- Jak przypuszczaem, kontrola jest bardzo dokadna. adna brya nie
wychodzi ze skadu, pki nie zostanie starannie sprawdzona. Mieszanie
surowcw rnej jakoci jest cakowicie niemoliwe.
- A wic...?
- A wic mamy do czynienia z poktnym handlem i sprzeniewierzaniem
pienidzy.
- Czy nadmiar pracy nie zmci ci czasem umysu?
Ameni nadsa si jak dziecko.
- Nie traktujesz mnie powanie.
- Musiaem zabi czowieka, eby on nie zabi mnie.

Ramzes opowiedzia swoj dramatyczn przygod. Ameni spuci

gow.
- Nic dziwnego, e uznae moje bryy atramentu za rzecz miechu
wart... Chwaa niech bdzie bogom, ktrzy ci obronili. Nigdy ci nie
opuszcz.
- Oby ci wysuchali.

Ciepa noc otulaa trzcinowy szaas; tu obok, nad kanaem, rechotay

aby. Ramzes postanowi czeka do rana na Izet urodziw; jeli nie
przyjdzie, nigdy si ju z ni nie spotka. Mia przed oczyma obraz
stajennego, ktrego rzuci na kolce balanitu. Walczy instynktownie,
ogarn go wtedy jaki potny ogie, ktry podwoi jego siy. Czy ten
ogie wzi si z tajemnego wiata i by wyrazem mocy boga Seta, od
ktrego ojciec Ramzesa przej imi?
Dotychczas mody ksi uwaa, e bdzie absolutnym panem swojego
ycia, e potrafi rzuci wyzwanie bogom i ludziom i wyj zwycisko z
kadej walki. Zapomnia jednak o cenie, jak naley zapaci, i o
wszechobecnoci mierci, tej mierci, ktrej on jest nonikiem. Nie czu
alu, lecz zastanawia si, czy dramat, jaki przey, pooy kres jego
marzeniom, czy te jest granic, za ktr rozciga si jaka nieznana
kraina.
Zaszczeka pies wczga; kto zblia si do szaasu.
Czy Ramzes nie zaniedba rodkw ostronoci? Pki nie mona
odnale wonicy, ktry wynaj stajennego, grozi mu niebezpieczestwo.
Moe tamten go ledzi; bez wtpienia jest uzbrojony i gotw napa na
niego w tym ustronnym miejscu.
Ramzes wyczuwa blisko napastnika; nie widzia go, ale wiedzia
dokadnie, w jakiej odlegoci od szaasu si znalaz. Mgby opisa kady
jego gest, rozmach kadego bezszelestnego kroku. Kiedy intruz znalaz si
blisko szaasu, Ramzes rzuci si i obali go na ziemi.
- C za gwatowno uczu, ksi!
- Izet! Czemu zakradasz si jak zodziej?
- Czyby zapomnia o naszej umowie? Dyskrecja przede wszystkim.
Otoczya ramionami kochanka, ktrego ju ogarnia pomie podania.
- Bagam, bd nadal gwatowny.
- Czy dokonaa wyboru?
- Czy moja obecno nie wystarczy za odpowied?
- Czy bdziesz spotyka si z Szenarem?
- Czemu usta ci si nie zamykaj?
Miaa na sobie lun tunik, pod ktr bya cakowicie naga. Osuna si
bezwadnie, powierzajc swe ciao pieszczotom mczyzny, ktrego
pokochaa mioci tak szalon, e zapomniaa dla niego o planach
maestwa z przyszym panem Egiptu. Uroda Ramzesa nie wyjaniaa do
koca tej namitnoci; mody ksi mia w sobie jak moc, z ktrej sam
nie zdawa sobie sprawy i ktra fascynowaa j tak, e tracia trzewo
mylenia. Jak wykorzysta t moc? By niszczy? Szenar bdzie mia
wadz, ale jaki on jest stary i nudny! Izet urodziwa zbyt kochaa mio i

modo, aeby zapa w sen, nim nadejdzie na to pora.

Brzask zasta ich splecionych w ucisku. Ramzes z nieoczekiwan
czuoci pogaska wosy kochanki.
- Szepcze si, e podczas polowania zabie czowieka.
- Bo prbowa zabi mnie.
- Dlaczego?
- Z zemsty.
- Czy wiedzia, e jeste synem krla?
- O tak, ale wonica mojego rydwanu sono mu zapaci za moj mier.
Izet urodziwa wyprostowaa si, wyranie zaniepokojona.
- Zatrzymano go?
- Jeszcze nie. Zoyem zeznanie, policja go szuka.
- A jeli...
- Spisek? Szenar zaprzeczy i miaem wraenie, e mwi szczerze.
- Miej si na bacznoci. Jest tchrzliwy, ale nie gupi.
- Jeste pewna, e dokonaa dobrego wyboru?
Pocaowaa go z si rodzcego si wanie soca.

Biuro Ameniego byo puste; pisarz nie zostawi notatki wyjaniajcej

powd nieobecnoci. Ramzes by przekonany, e jego sekretarz nie
zrezygnuje z rozwizywania zagadki wadliwego inkaustu; by uparty i
drobiazgowy, a taki czowiek nie zniesie podobnego zaniedbania i nie
podda si, pki nie dojdzie do prawdy i nie uzyska ukarania winowajcy. Na
nic zdaoby si powstrzymywanie jego zapau ledczego; mimo delikatnej
budowy ciaa Ameni potrafi wykrzesa z siebie zaskakujco duo energii,
kiedy dy do jasno wytknitego celu.
Ramzes uda si do naczelnika policji, ktry koordynowa wysiki
swoich podwadnych, niestety bezowocne; grony wonica przepad bez
ladu, siy porzdkowe nie natrafiy na aden godny uwagi trop. Ksi nie
ukrywa irytacji, chocia urzdnik obieca mu, e policja podwoi wysiki.
Zawiedziony Ramzes postanowi przystpi do ledztwa na wasn rk.
Uda si do memfickich koszar, gdzie trzymano rydwany bojowe i do
polowa, wymagajce starannej i staej konserwacji. Jako krlewski pisarz
poprosi o rozmow ze swoim koleg, na ktrym spoczywa obowizek
prowadzenia inwentarza cennych powozw. Pragn si dowiedzie, czy
zbiegy wonica jest zatrudniony w tej zajezdni, i poda jego drobiazgowy
rysopis.
Urzdnik skierowa go do niejakiego Bachena, nadzorcy stajni.
Specjalista oglda wanie szarego konia, jeszcze zbyt modego do
zaprzgu, i karci wonic za okrutne traktowanie zwierzcia. Bachen by
dwudziestoletnim mczyzn, mocno zbudowanym, o pozbawionej
wdziku kwadratowej twarzy okolonej krtk brod. Minie ramion
otaczay mu dwie bransolety z brzu. Powanym, nieco chrapliwym
gosem skandowa sowa, karcc ostro winowajc.
Kiedy wonica si oddali, Bachen pogaska konia, ktry obrci ku
niemu eb i patrzy z wdzicznoci.
Ksi zacz wypytywa nadzorc.

- Jestem ksi Ramzes.

- Tym lepiej dla ciebie.
- Potrzebuj informacji.
- Wic id na policj.
- Tylko ty moesz mi pomc.
- Nie przyszoby mi to do gowy.
- Poszukuj pewnego wonicy.
- Ja zajmuj si komi i rydwanami.
- Ten czowiek jest zbiegym przestpc.
- Co to mnie obchodzi?
- Czy chcesz, eby uciek?
Bachen obrzuci Ramzesa gniewnym spojrzeniem.
- Czyby oskara mnie o wspudzia?
- Nie oczekuj, e ci to wyjani.
Bachen wybuchn miechem.
- Jeszcze tu jeste?
- Wiesz o czym i wyjawisz mi to.
- Nie brak ci pewnoci siebie.
Jaki ko zara; zaniepokojony Bachen pobieg w stron wspaniaego
zwierzcia o ciemnokasztanowej maci, ktre rozpaczliwie wierzgajc,
prbowao uwolni si z pt.
- Spokojnie, mj pikny, spokojnie!
Gos Bachena uspokoi rumaka; mczyzna podszed do konia, ktrego
uroda wzbudzia podziw Ramzesa.
- Jak si nazywa?
- Bg Amon nakaza mu waleczno. To mj ulubiony ko.
Nie Bachen odpowiedzia Ramzesowi, ale jaki gos zza jego plecw,
gos, ktry mrozi krew w yach.
Ramzes odwrci si i zoy gboki pokon swemu ojcu, faraonowi
Setiemu.
12.
- Chodmy std, Ramzesie.
Ksi nie wierzy wasnym uszom, nie mg jednak prosi ojca, by
powtrzy trzy magiczne sowa, ktre pady przed chwil z jego ust; byo to
szczcie tak oszaamiajce, e modzieniec zamkn na chwil oczy.
Seti podszed do konia, ktry by teraz cakowicie spokojny. Odwiza
go i zwierz potulnie poszo za nim. Bez sprzeciwu dao si zaprzc do
lekkiego rydwanu. Przy gwnej bramie koszar czuwa osobisty stranik
monarchy.
Ksi zaj miejsce po lewej rce faraona.
- We lejce.
Ramzes z dum zdobywcy poprowadzi krlewski rydwan w stron
przystani, gdzie czekaa flota majca popyn na poudnie.
Nie zdy uprzedzi Ameniego, a co pomyli Izet urodziwa, kiedy
Ramzes nie przyjdzie na miosn schadzk w szaasie z trzciny? Jakie to
ma jednak znaczenie, skoro moe si cieszy z nieoczekiwanego szczcia,

przebywa na pokadzie krlewskiej barki, ktra pynie szybko, pchana

mocnym pnocnym wiatrem.

Krlewskiego pisarza obarczono obowizkiem prowadzenia dziennika

wyprawy. Nie mg opuci adnego szczegu i spenia swoje zadanie z
zapaem. Zniewalay go krajobrazy, ktrymi po raz pierwszy mg nasyci
wzrok. Osiemset kilometrw dzielio Memfis od Debel Szelija, celu
podry; przez siedemnacie dni rejsu ksi zachwyca si piknem
brzegw Nilu, spokojnymi wioskami przycupnitymi na pagrkach nad
rzek, mienic si wod Nilu. Jego spojrzeniu oddawa si Egipt niezmiennie zakochany w yciu, umiejcy wznie si wysoko, za punkt
wyjcia majc najskromniejsze formy.
Ani razu nie widzia ojca. Dni mijay byskawicznie, jakby byy godzin,
dziennik podry by coraz obszerniejszy. W szstym roku panowania
Setiego tysic onierzy, kamieniarzy i majtkw zeszo na ld w Debel
Szelija, gdzie znajdoway si gwne kamienioomy, z ktrych uzyskiwano
piaskowiec. W tym miejscu pagrkowate brzegi zbliyy si do siebie,
tworzc krajobraz o do bliskim horyzoncie; na rzece powstaway
niebezpieczne wiry wywracajce odzie i wcigajce w topiel ludzi.

Seti sta na dziobie i przyglda si krztaninie czonkw ekspedycji; pod

kierunkiem brygadzistw przenosili paki z narzdziami i prowiantem.
Robotnicy piewali, zachcali si do pracy, ktra trwaa w wytonym
rytmie.
Pod koniec dnia posaniec krlewski obwieci, e jego krlewska
wysoko nagrodzi kadego robotnika picioma funtami chleba dziennie,
beczk jarzyn, porcj pieczeni, oliw, sezamem, miodem, figami,
winogronami, suszonymi rybami, winem oraz dwoma workami zboa
miesicznie. Podniesienie racji ywnociowych dodao zapau do pracy i
kady obieca sobie w duchu, e bdzie pracowa najlepiej, jak potrafi.
Kamieniarze uwalniali kolejne bloki piaskowca, wykonujc najpierw
mae szczeliny w macierzystej skale. W ich trudzie nie byo adnej
improwizacji; brygadzista oglda yy w kamieniu i robi znaki, ktre
suyy robotnikom za punkty odniesienia. Czasem, kiedy chodzio o
uzyskanie bardzo duych blokw, w poziome nacicia wbijano motami
kliny drewniane, a nastpnie polewano je wod; pczniejc, powodoway
tak potny nacisk, e cay blok w pewnym momencie si odrywa.
Jedne bloki oddawano na miejscu kamieniarzom, ktrzy zaraz
przystpowali do ich ociosywania; inne umieszczano na saniach
spoczywajcych na belce biegowej i pchano nad Nil. Barki transportowe
przewoziy je stamtd na wyznaczony plac budowy wityni.
Ramzes nie wiedzia, w ktr stron ma zwrci spojrzenie; jak opisa
nieustajc krztanin technikw i jak uj owoce ich pracy? Poniewa
postanowi wypeni do koca swoje zadanie, zapozna si ze zwyczajami
panujcymi w kamienioomie, nawiza znajomoci z tymi szorstkimi
ludmi, starajc si nie przeszkadza im w pracy, uczy si ich jzyka i

znakw wyrniajcych ich cech. Kiedy poddali go prbie, dajc do rki

drewniany mot i duto, swj pierwszy kamie ociosa tak zgrabnie, e
najmniej mu yczliwi nie mogli wyj z podziwu. Dawno ju zamieni
wykwintn lnian tunik na fartuch z grubej skry; nie przeszkadza mu ni
skwar, ni pot. wiat kamienioomw upodoba sobie bardziej ni wiat
dworski; w zetkniciu z tymi prostymi ludmi, ktrzy wykonywali zawd
nie dopuszczajcy adnego oszustwa, pozby si caej pychy zadowolonego
z siebie ucznia najlepszej szkoy.
Powzi decyzj: pozostanie tutaj z kamieniarzami, pozna sekrety ich
pracy, bdzie dzieli ich ycie. Z dala od miasta i zbdnego przepychu
bdzie dostarcza pokarmu swemu ciau, wybierajc dla bogw
najwaciwsze bloki kamienne.
Oto przesanie, ktre chcia mu przekaza ojciec: ma zapomnie o
dziecistwie wrd bogactw, o wyrafinowanym wyksztaceniu, i odkry
swoj prawdziw natur w bezlitosnym socu kamienioomw. Myli si,
mniemajc, e starcie z dzikim bykiem wyznacza bieg jego ycia ku
wadzy krlewskiej; Seti unicestwi te zudzenia, pokazujc mu, jakie s
jego prawdziwe zdolnoci.
Ramzes nie mia najmniejszej ochoty y jak dobrze urodzony
Egipcjanin, gnuniejcy wrd wygd i nawykw; w tej roli Szenar spisze
si o wiele lepiej ni on. Zyska ukojenie, ukada si do snu na pokadzie
barki, bdzc spojrzeniem wrd dalekich gwiazd.
W kamienioomie, z ktrego poprzedniego dnia wydobyto wiele blokw,
panowa dziwny spokj. Zwykle robotnicy przystpowali do pracy o
wicie, by skorzysta z chodu poranka; czemu wic dzisiaj nie przyszli
brygadzici, czemu nie zwoali swoich robotnikw?
Ulegajc czarowi skalnych urwisk, ksi zapuci si w ciche wwozy
midzy urwiskami z piaskowca. Byy teraz czstk jego jestestwa; nie
zazna ju innych horyzontw, bdzie smakowa spokj tego miejsca. Te
rozmylania zakci mu dwik narzdzi.
Idc labiryntem wwozw, Ramzes orientowa si wedug znakw, ktre
kamieniarze wyryli, eby wskaza teren pracy kadego z zespow. Pragn
jak najprdzej porzuci strj krlewskiego pisarza i y w tym samym
rytmie co jego towarzysze pracy, dzieli ich zmartwienia i radoci, na
zawsze zapomnie o yciu szlachetnie urodzonego modzieca, ktry nie
ma nic do roboty.
Na skraju kamienioomu zobaczy wykut w skale kapliczk. Na lewo od
wejcia znajdowaa si stela, na ktrej wyryto tekst pochwalny ku czci
wschodzcego soca. Przed witym kamieniem sta faraon Seti; wznis
rce, kierujc ku grze otwarte wntrza doni, i czci odrodzenie si wiata,
ktrego promienie zaczy owietla kamienioom.
Ramzes uklkn i wsuchiwa si w sowa, ktre wypowiada ojciec.
Skoczywszy mody, Seti zwrci si w stron syna.
- Czego szukasz w tym miejscu?
- Drogi ycia.
- Stwrca dokona czterech dziaa bez skazy - owiadczy faraon. Wyda na wiat cztery wiatry, aby kada istota miaa czym oddycha w
biegu swego ywota, spodzi wod i wylewy Nilu, aby korzyci czerpa i

biedny, i mony, uksztatowa kadego czowieka na podobiestwo swego

bliniego, a wreszcie wyry w sercach czowieczych wspomnienie Zachodu
i innego wiata, bymy skadali ofiary niewidzialnym mocom. Lecz ludzie
okazali nieposuszestwo sowu stwrcy i chcieli tylko jednego,
wypaczenia jego dziea. Czy naleysz do tego zastpu?
- Ja... ja zabiem czowieka.
- Czy niszczenie moe by sensem twojego ycia?
- Broniem si, kierowany nie znan sobie si!
- W takim razie we ten czyn na siebie i nie ualaj si nad sob.
- Chc odnale prawdziwego winowajc.
- Nie marnuj si na bahostki. Czy jeste gotw zoy ofiar
niewidzialnemu?
Ksi skin gow.
Seti wszed do kapliczki i po chwili pojawi si, trzymajc w ramionach
tozotego psa. Twarz Ramzesa rozjania si w szerokim umiechu.
- Str?
- Czy to twj pies?
- Tak, ale...
- Podnie kamie, roztrzaskaj psu eb i ofiaruj go duchowi tego
kamienioomu. Oczycisz si w ten sposb z przemocy.
Faraon puci zwierz, ktre rzucio si do swego pana i zaczo skaka z
radoci.
- Ojcze...
- Kamie!
lepia Stra bagay o pieszczot i czuo.
- Odmawiam.
- Czy masz wiadomo tego, co to oznacza?
- Chc przystpi do cechu kamieniarzy i nie zobaczy ju nigdy paacu.
- Chcesz wyrzec si swego stanu z powodu psa?
- On obdarzy mnie zaufaniem, musz go chroni.
- Chod za mn.
Seti ruszy wsk ciek wiodc w gr zbocza, Ramzes i Str poszli
za nim a na skaln iglic dominujc nad kamienioomami.
- Gdyby zabi swojego psa, byby najpodlejszym z ndznikw. Swoim
czynem pokonae nastpny etap drogi.
Ramzes poczu, jak zalewa go fala radoci.
- Tutaj poka ci, ile jestem wart.
- Jeste w bdzie.
- Potrafi ciko pracowa.
- Kamienioomy takie jak ten zapewniaj trwanie naszej cywilizacji.
Krl winien odwiedza je jak najczciej, upewnia si, e kamieniarze i
inni robotnicy pracuj zgodnie z reguami, aby siedziby bogw byy coraz
zdobniejsze i aby nie zechcieli opuci ziemi. W zetkniciu z ludmi
wykonujcymi swj zawd ksztatuje si poczucie wadzy, gdy kamie i
drewno nie kami. Faraona zbudowa Egipt, faraon buduje Egipt i nie
ustaje w tym wysiku, gdy budowanie wity i ludu to najwikszy z
aktw mioci.
Kade sowo Setiego byo byskawic rozwietlajc umys Ramzesa,

ktry by jak spragniony wdrowiec pijcy ze rda wieej wody.

- Moje miejsce jest wic tutaj.
- Nie, synu. Debel Szelija to tylko kamienioom, z ktrego wydobywa
si piaskowiec. Granit, alabaster, wapie, a take inne kamienie i materiay
czekaj na ciebie. Nie moesz radowa si adnym schronieniem, nawet w
cechu. Czas wraca na pnoc.
13.
Ameni siedzia w swoim obszernym biurze i porzdkowa informacje.
Wszy to tu, to tam i wypytywa niskich rang urzdnikw, ktrzy byli
mniej lub bardziej skonni do rozmowy, a wreszcie sekretarz Ramzesa
mg si radowa osignitymi rezultatami. Zmys ogara podszeptywa mu,
e prawda jest ju w zasigu rki. Bez wtpienia oszukiwano; kto jednak
czerpa dochody z tych oszustw? Mody pisarz by zdecydowany zdoby
dowd i doprowadzi do skazania winowajcy.
Kiedy odczytywa raz jeszcze notatki sporzdzone na drewnianych
tabliczkach, na terytorium Ramzesa wtargna Izet urodziwa. Wdara si do
biura sekretarza ksicia.
Ameni, ktry poczu si nieswojo, wsta; jak ma si zachowa w obliczu
tej piknej dziewczyny, tak pysznicej si swoim rodem?
- Gdzie Ramzes? - spytaa napastliwym tonem.
- Nie wiem.
- Nie wierz ci.
- A jednak to prawda.
- Podobno Ramzes nie ma przed tob tajemnic.
- Jestemy przyjacimi, ale opuci Memfis, nie mwic mi ani sowa.
- To niemoliwe!
- Nie skamabym - nawet by sprawi ci przyjemno.
- Nie wygldasz na zaniepokojonego.
- A czyme miabym si niepokoi?
- Wiesz, gdzie jest, tylko nie chcesz mi wyjawi.
- Niesusznie mnie oskarasz.
- Bez niego nikt ci nie obroni.
- Ramzes wrci, moesz by pewna. Gdyby zdarzyo mu si jakie
nieszczcie, przeczubym. cz nas niewidzialne wizy. Jestem zupenie
spokojny.
- Drwisz sobie ze mnie!
- On wrci.
Wrd dworakw kryy informacje niejasne i sprzeczne; jedni mwili,
e Seti wygna Ramzesa na poudnie, inni, e ksi zosta wysany z
misj, e przed najbliszym wylewem ma sprawdzi, w jakim stanie s
tamy. Izet urodziwa nie posiadaa si z gniewu; kochanek okry j
niesaw, zadrwi z niej! Kiedy zastaa pusty szaas z trzcin, pomylaa, i
chodzi o art, i daremnie nawoywaa Ramzesa; nagle wydao si jej, e w
tym miejscu roi si od ropuch, wy i bezpaskich psw; ucieka, ogarnita
panicznym lkiem.
Omieszya si we wasnych oczach z powodu zuchwaego ksicia...

Jake si jednak o niego trwoya! Jeli Ameni nie skama, Ramzes wpad
w zasadzk.
Jeden mczyzna, jeden jedyny, zna ca prawd.

Szenar koczy wanie niadanie; smak pieczonej przepirki by

rozkosz dla podniebienia.
- Najmilsza Izet! C za rado widzie ci znowu! Czy zjesz ze mn
przecier z fig? Nie chc si chwali, ale jest najlepszy w caym Memfis.
- Gdzie skry si Ramzes?
- O najmilsza i czua przyjaciko... Skde mam to wiedzie?
- Przyszy krl pozwala sobie nie zwraca uwagi na tego rodzaju
szczegy?
Zaintrygowany Szenar umiechn si.
- Doceniam subtelno twojego umysu.
- Powiedz, prosz.
- Po co ten popiech? Usid i skosztuj tych fig, a nie poaujesz.
Moda kobieta wybraa sobie wygodne krzeso z zielon poduszk.
- Los obdarzy nas uprzywilejowan pozycj. Czemu nie mielibymy z
niej korzysta?
- Niezbyt dobrze rozumiem.
- Ale rozumiemy si cudownie, czy nie mam racji? Miast wiza si z
moim bratem, winna okaza wicej rozsdku, pomyle o przyszoci.
- O jakiej przyszoci?
- O wietnym yciu u mojego boku.
Izet urodziwa spojrzaa uwanie na starszego syna faraona. Chcia
pokaza, e jest czowiekiem wytwornym, pocigajcym, statecznym,
wczuwa si ju w swoj przysz rol, ale nie ma w nim tej zniewalajcej
siy ani tej dzikiej urody, jakimi odznacza si Ramzes.
- Naprawd chcesz wiedzie, gdzie jest mj brat?
- Tego wanie pragn.
- Nie chciabym ci zasmuci.
- Nie troszcz si o mnie.
- Oka mi zaufanie, a oszczdz ci rozczarowania.
- Sdz, e mam do siy, by stawi czoo rozczarowaniu.
Szenar zrobi zasmucon min.
- Ramzes zosta wysany jako pisarz wyprawy udajcej si do Debel
Szelija. Ma sporzdzi raport z prac. Jest to zadanie wyjtkowo mao
znaczce, a skoczy si tym, e po spdzeniu wielu miesicy w
kamienioomach osidzie na poudniu. Mj ojciec raz jeszcze pokaza, e
zna si na ludziach. Wskaza memu bratu jego miejsce. A teraz najwyszy
czas, bymy porozmawiali o naszej wsplnej przyszoci.
- Jestem bez si, Szenarze, ja...
- Przecie ci uprzedziem.
Wsta i uj jej praw do.
To dotknicie wzbudzio w modej kobiecie odruch odrazy, To prawda,
Ramzes zosta pozbawiony pierwszoplanowej roli; prawda, Szenar bdzie
absolutnym panem i wadc. Jego mio przyniesie szczliwej wybrance

chwa i szczliwy los: czy dziesitki dziewczt ze szlachetnych rodw

nie marz o polubieniu dziedzica korony?
Cofna si gwatownie.
- Zostaw mnie!
- Nie marnuj swojej szansy!
- Kocham Ramzesa.
- C znaczy mio? Nie interesuje mnie, a ty o niej zapomnisz. Chc
tylko, by bya pikna, daa mi syna i zostaa pierwsz dam Egiptu.
Niemdrze jest si waha, stojc przed tak szans.
- Moesz wic uzna, e jestem szalona.
Szenar wycign w jej stron rami.
- Nie odchod! Inaczej...
- Inaczej?
Krga jak ksiyc twarz Szenara przybraa niepokojcy wyraz.
- Jake bym ubolewa, gdybymy musieli zosta wrogami... Odwouj
si do twojego rozumu.
- egnaj, Szenarze. Id swoj drog, ja swoj ju wybraam.

Memfis byo miastem penym zgieku i ycia. Do portu, w ktrym ani na

chwil nie ustawaa pracowita krztanina, przypywao mnstwo okrtw
handlowych z poudnia i pnocy; nad ich wypywaniem czuway wedle
cile okrelonych zasad wadze kierujce ruchem rzecznym, adunki
kontrolowaa caa armia pisarzy. W jednym z licznych skadw
przechowywano przybory do pisania, a take dziesitki bryek inkaustu.
Ameni, wykorzystujc stanowisko sekretarza modszego syna faraona,
zosta upowaniony do ich obejrzenia. Skupi si na produktach najwyszej
jakoci, najdroszych. Wszystko na nic.
Podajc uliczkami penymi gapiw, zablokowanymi przez osy
obadowane owocami, jarzynami i workami zboa, dziki swej drobnej
budowie przelizgiwa si midzy ludmi i zblia stopniowo do dzielnicy
pooonej nieopodal rozbudowanej przez Setiego wityni Ptaha. Przed
szerokim na siedemdziesit pi metrw pylonem krlewskie kolosy z
rowego granitu powiadczay obecno witoci. Mody pisarz lubi
star stolic zaoon przez Menesa, ktry zjednoczy pnoc z poudniem.
Czy nie przypominaa kielicha, nad ktrym ma piecz zota bogini? Jake
przyjemnie jest patrze na stawy poronite lotosem, wdycha zapach
kwiatw, w ktrym skpane s jej place, jak ulg czuje czowiek, kiedy,
nie majc adnych pilnych zaj, siada w cieniu drzew i podziwia Nil!
Niestety, nie bya to pora odpowiednia na bkanie si bez celu po miecie.
Oddaliwszy si od arsenaw, w ktrych przechowywano bro
przeznaczon dla rozmaitych korpusw wojska, Ameni stan przed bram
pracowni, gdzie wytwarzano bryy inkaustu dla najlepszych szk w
miecie.
Przyjto go chodno, ale imi Ramzesa umoliwio mu przekroczenie
progu i wypytanie rzemielnikw; jeden z nich, bliski ju odejcia w stan
spoczynku, okaza si bardzo chtny do wsppracy i j narzeka na
niedbao tego i owego z wytwrcw, ktrzy uzyskali nawet akceptacj

paacu. Ameni zdoa go w kocu przekona i otrzyma jaki adres w

dzielnicy pnocnej, za star cytadel o biaych murach.
Mody pisarz stara si unika zatoczonych bulwarw; min dzielnic
Anchtaui, ycie dwch ziem4; przeszed wzdu muru koszar i zapuci
si w gb gsto zaludnionego przedmiecia, gdzie obok wielkich
rezydencji wznosiy si mae, jednopitrowe domki i warsztaty
rzemielnicze. Kilka razy zabdzi, ale dziki uprzejmoci pa domu, ktre
rozprawiay z oywieniem, zamiatajc ulice, znalaz w kocu poszukiwany
warsztat. Mimo zmczenia Ameni gotw by obej cae Memfis, nie
wtpi bowiem, e rozwizanie zagadki tkwi u rda, to znaczy tam, gdzie
wytwarza si bryy inkaustu.
Na progu sta rozczochrany czterdziestolatek uzbrojony w pak.
- Pozdrowienie tobie. Czy mog wej?
- Zakazane.
- Jestem osobistym sekretarzem krlewskiego pisarza.
- Id swoj drog, malcze.
- Tym pisarzem jest Ramzes, syn Setiego.
- Warsztat jest zamknity.
- Tym bardziej moesz mnie do wpuci.
- Mam swoje rozkazy.
- Jeli okaesz mi uprzejmo, unikniesz urzdowej skargi.
- Precz!
Ameni zacz aowa, e jest taki wty; Ramzes bez trudu podnisby
grubianina i rzuci do kanau. Poniewa brakuje, mu siy, musi uciec si do
podstpu.
Pozdrowi stranika na poegnanie, uda, e si oddala, i znalazszy
drabin, wspi si na dach spichlerza wznoszcego si na tyach warsztatu
w niewielkiej od niego odlegoci. Kiedy zapada ciemno, wlizn si
przez okienko do rodka. Posuy si kagankiem, ktry sta na pce, i
przystpi do ogldzin zapasw. Pierwszy rzd bry inkaustu przynis mu
zawd; byy bez zarzutu, jeli chodzi o jako. Jednak drugi, ostemplowany
znakiem kontrolnym oznaczajcym najlepsz jako, skada si z bry z
usterkami: mniejsza objto, mao wyraziste zabarwienie, za may ciar.
Prba pisania przekonaa Ameniego do koca: odkry orodek wytwarzania
materiaw podrobionych.
Rozradowany pisarz nie usysza krokw stranika, ktry podszed od
tyu i powali go ciosem paki, a potem zarzuci sobie bezwadne ciao na
ramiona i cisn na pobliski mietnik, gdzie wszyscy mieszkacy
pobliskich domw wyrzucali odpadki, ktre nad ranem palono.
Wcibski modzieniec nie bdzie mia okazji, by pisn komu swko o
tym, co si tu dzieje.
14.
Pracownik sub miejskich, cignc za rk zaspan creczk, szed
niespiesznym krokiem przez pogrone jeszcze w nie uliczki pnocnej
To jest Grnego i Dolnego Egiptu; pooone na ich granicy Memfisu symbolizowao
punkt rwnowagi caego kraju.
4

dzielnicy Memfis. Przed witem musi podpali mieci zoone midzy

skupiskami domw; codzienne palenie odpadkw byo dobrym sposobem
na zdrowsze powietrze, a poza tym wynikao z zasad higieny narzuconych
przez wadze. Praca dosy monotonna, ale niele patna i dajca poczucie,
e jest si kim poytecznym dla wspmieszkacw.
Urzdnik dobrze zna dwie najbrudniejsze rodziny w okolicy, udzieli im
napomnienia, ale niczego to nie zmienio, wiedzia wic, e bdzie si
musia uciec do grzywny. Zrzdzc na przyrodzone lenistwo rodzaju
ludzkiego, podnis szmacian lalk, ktr upucia dziewczynka, i zacz
pociesza ma. Po zakoczeniu pracy creczka dostanie obfite niadanie, a
potem przepi si w cieniu tamaryszku w ogrodzie nieopodal wityni
bogini Neith.
Na szczcie wysypisko nie byo zbyt zapenione; pracownik miasta
przytkn pochodni do kilku miejsc, eby ogie szybciej obj wszystkie
mieci.
- Tatku... Chc t du lalk.
- Co takiego?
- O, tamt du lalk.
Dziewczynka wskazaa rk ludzki ksztat; spord odpadkw sterczaa
czyja rka. Zasoni j na chwil dym. Zaciekawiony urzdnik wszed na
stos mieci, nie zwaajc na to, e moe poparzy sobie stopy.
Rami... Rami jakiego chopca! Ostronie odsoni bezwadne ciao.
Na karku zobaczy plam zaschnitej krwi.

Podczas podry powrotnej Ramzes nie zobaczy ju ojca, W jego

dzienniku pokadowym nie zabraknie ani jednego szczegu i cay tekst
zostanie wpisany do krlewskich rocznikw, ktre podadz najwaniejsze
fakty z szstego roku panowania Setiego. Ksi zrzuci strj pisarza,
odoy w kt swoje przybory i przystpi do pracy pord prostych
majtkw. Nauczy si wiza wzy, a nawet posugiwa sterem. Przede
wszystkim oswoi si z wiatrem; czy nie mwio si, e tajemniczy bg
Amon, ktrego postaci nie pozna aden czowiek, objawia sw obecno,
nadymajc agle okrtw i prowadzc je w ten sposb do bezpiecznej
przystani? Niewidzialne ujawniao si wic, zachowujc jednak
niewidzialno.
Kapitan okrtu patrzy na to wszystko przychylnym okiem: w kocu sam
syn krlewski zapomina o swoim stanie i nie chcia korzysta z adnych
przywilejw; nie zawaha si przed wyznaczaniem go do tysicznych
uciliwych zaj, jakimi wypenione jest ycie eglarza. Ramzes bez
mrugnicia okiem my pokad i bez sprzeciww zasiada na awie dla
wiolarzy. eby posuwa si w kierunku pnocy, trzeba byo dobrze zna
prdy i mie nieustraszon zaog. Czu, jak okrt lizga si na falach,
osign harmoni z wod, by dziki temu zwikszy szybko, to
ogromna przyjemno.

Powrt wyprawy by okazj do wielkiej uroczystoci. Na nabrzeu portu

w Memfis, noszcym znamienn nazw pomylnego rejsu, zgromadzi

si tum ludzi. Gdy tylko majtkowie postawili znowu stop na ldzie,
przywitano ich wiecami kwiatw i czarkami chodnego piwa; piewano i
taczono na ich cze, czczono ich odwag i dobro rzeki, ktra bya im
przewodnikiem.
Czyje wdziczne rce naoyy na szyj Ramzesa naszyjnik z
bawatkw.
- Czy jest to wystarczajca nagroda dla ksicia? - spytaa Izet urodziwa,
robic nadsan min.
Ramzes nie prbowa si tumaczy.
- Musisz by na mnie zagniewana.
Wzi j w ramiona, a ona udaa, e si opiera.
- Masz nadziej, e twj widok zatrze wspomnienie grubiastwa?
- Moe i tak, skoro nie ma tu mojej winy.
- Nawet wyjedajc nagle, moge mnie jako zawiadomi.
- Rozkazy faraona naley wykonywa bez najmniejszego ocigania.
- Chcesz powiedzie, e...
- Ojciec mj zabra mnie z sob do Debel Szelija, i nie bya to kara.
Izet urodziwa daa si wreszcie ugaska.
- Dugie dni podry w takim towarzystwie... Moge zosta jego
powiernikiem.
- Mylisz si, suyem mu jako pisarz, kamieniarz i majtek.
- Czemu wic zmusi ci do tej podry?
- Nikt poza nim tego nie wie.
- Widziaam twojego brata. Powiedzia, e czeka ci ponienie. Jego
zdaniem, osiade na poudniu, eby obj jakie marne stanowisko.
- W oczach mojego brata wszystko jest marne poza nim samym.
- A jednak wrcie do Memfis, a ja znw jestem przy tobie.
- Jeste adna i rozumna. Dwa przymioty niezbdne wielkiej maonce
krlewskiej.
- Szenar nadal chce mnie polubi.
- Czemu si wahasz? Nie jest mdrze wyrzeka si wspaniaej
przyszoci.
- Nie jestem mdra, bo ci kocham.
- Przyszo...
- Interesuje mnie tylko teraniejszo. Rodzice wyjechali na wie, paac
jest pusty... Czy nie bdzie tam wygodniej ni w trzcinowym szaasie?

Czy to jest wanie mio, ta szalecza rozkosz, jak dziel z Izet

urodziw? - zastanawia si daremnie Ramzes. Wystarczaa mu ta cielesna
namitno, wystarczao przeywanie tych upajajcych chwil, kiedy ich
ciaa tak doskonale si do siebie dopasowyway, e stapiali si w jedn
istot, e porywa ich jaki sza. Kochanka umiaa pieszczotami rozbudzi
w nim nigdy nie nasycone podanie. Jake trudno byo opuszcza j, nag
i znuon, wycigajc ramiona, by zatrzyma przy sobie ukochanego.
Izet urodziwa po raz pierwszy wspomniaa o maestwie. Ksi poczu
odruch buntu. Nie okaza najmniejszego entuzjazmu; tak jak podobaa mu

si kochanka, tak drania go myl o jej polubieniu. Oczywicie, mimo

swej modoci byli ju mczyzn i kobiet i nikt nie mg przeciwstawi
si ich zwizkowi. Jednak Ramzes uwaa, e nie jest jeszcze gotowy, by
naraa si na tak przygod. Izet nie wyrzucaa mu niczego, ale
postanowia go przekona; im lepiej znaa ukochanego, tym bardziej w
niego wierzya. Nie zwaajc na to, co nakazuje rozum, bdzie posuszna
instynktowi. Kto, kto potrafi da tyle mioci, jest niezastpionym
skarbem, cenniejszym ni wszystkie bogactwa wiata.

Ramzes uda si do centrum miasta, do dzielnicy paacowej; pewnie

Ameni niecierpliwie czeka na jego powrt. Czy nie przerwa swego
ledztwa, czy do czego doszed?
Wejcia do apartamentw ksicia pilnowa zbrojny policjant.
- Co si tu dzieje?
- Czy ty jeste ksiciem Ramzesem?
- Jestem nim.
- Twj sekretarz zosta napadnity, dlatego rozkazano mi czuwa nad
nim.
Ramzes pobieg do pokoju przyjaciela.
Ameni lea na ku z zabandaowan gow; u wezgowia siedziaa
pielgniarka.
- Cicho - szepna. - pi.
Wycigna ksicia z pokoju.
- Co si stao?
- Znaleziono go na wysypisku mieci w dzielnicy pnocnej. Robi
wraenie martwego.
- Czy bdzie y?
- Lekarz jest peen optymizmu.
- Czy co powiedzia?
- Par niezrozumiaych sw. Lekarstwa usuwaj bl, ale wprowadzaj
go w gbokie upienie.
Ramzes odby rozmow z zastpc naczelnika policji, gdy sam
naczelnik przeprowadza inspekcj na poudniu Memfis. Urzdnik by
szczerze zmartwiony, nie potrafi udzieli mu adnych informacji; w
dzielnicy, w ktrej doszo do incydentu, nikt nie widzia napastnika. Mimo
e wszczto drobiazgowe ledztwo, nie wykryto adnych ladw. Tak
samo byo w sprawie wonicy; ten przepad jak kamie w wod, by moe
opuci Egipt.
Po powrocie do swoich apartamentw znalaz si przy ou Ameniego,
kiedy ten si obudzi; na widok ksicia spojrzenie rannego rozjanio si.
- Wrcie... Wiedziaem, e tak bdzie...
Mwi gosem niepewnym, ale wyranie.
- Jak si czujesz?
- Udao mi si, Ramzesie, udao!
- Jeli nadal bdziesz si tak naraa, w kocu poami ci koci.
- S mocne, jak sam widzisz.
- Kto ci uderzy?

- Stranik warsztatu, w ktrym wykonuje si wadliwe bryki inkaustu.

- Widz, e naprawd ci si udao.
Na twarzy Ameniego pojawi si wyraz dumy.
- Wska mi to miejsce - rozkaza Ramzes.
- To niebezpieczne... Nie moesz tam i bez ochrony policyjnej.
- Nie martw si. Masz odpoczywa. Im prdzej staniesz na nogi, tym
prdzej mi pomoesz.

Dziki wskazwkom Ameniego Ramzes bez trudu odnalaz warsztat;

chocia soce wstao trzy godziny temu, bramy pozostay zaryglowane.
Zaintrygowany ksi kry po dzielnicy, ale nie zauway niczego
podejrzanego. Skad robi wraenie opuszczonego.
Obawiajc si zasadzki, odczeka do wieczora. Chocia nie brakowao
przechodniw, aden nie interesowa si budynkiem. Zacz wypytywa
nosiwod, ktry gasi pragnienie rzemielnikw.
- Czy znasz ten warsztat?
- Wyrabia si tam bryy inkaustu.
- Dlaczego jest zamknity?
- To dziwne, ale od tygodnia brama jest stale zamknita.
- Co si stao z wacicielami?
- Nie mam pojcia.
- Kim s?
- Widywao si tu robotnikw. Wacicieli nigdy.
- Komu dostarczali swoje wytwory?
- To nie moja sprawa.
Nosiwoda oddali si.
Ramzes przyj tak sam taktyk jak Ameni: wspi si na drabin i
przez dach spichrza dosta do budynku.
Ogldziny nie trway dugo; skad by zupenie pusty.

Ramzes zosta wraz z innymi pisarzami krlewskimi wezwany do

wityni Ptaha, boga, ktry swoim sowem stworzy wiat; kady z nich
stawa przed wielkim kapanem i skada zwize sprawozdanie z tego, co
robi ostatnio. Przeoony cechu rzemielnikw przypomnia im, e
powinni ksztatowa sowo jak surowiec i naladowa w swych tekstach
nauki mdrcw.
Po zakoczonej uroczystoci Sari zoy gratulacje swemu byemu
uczniowi.
- Jestem dumny, e peniem funkcj twojego wychowawcy. Wbrew
temu, co mwi ze jzyki, kroczysz drog wiedzy. Nie ustawaj w nauce, a
zostaniesz czowiekiem szanowanym.
- Czy to waniejsze ni dosign prawdy swego ycia?
Sari nie ukrywa, e te sowa sprawiy mu przykro.
- W momencie, kiedy w kocu nabierasz statecznoci, syszaem w
zwizku z tob nowiny, ktre zbiy mnie z tropu.
- Jakie?

- Szepcze si, e szukasz jakiego zbiegego wonicy i e twj osobisty

sekretarz zosta powanie zraniony.
- To nie s wcale plotki.
- Pozwl dziaa wadzy, a sam zapomnij o tych dramatach, bo przecie
policja lepiej ni ty zna si na tych sprawach. Uwierz mi, prdzej czy
pniej znajd winnych. Ty masz co robi. Najwaniejsze to szacunek dla
swojej pozycji.

niadanie sam na sam z matk byo nieczstym przywilejem i Ramzes w

peni go docenia. Wielka maonka krlewska bya bardzo zaprztnita
obowizkami pastwowymi, ktre wykonywaa sumiennie, biorc udzia w
rytuaach codziennych i tych zwizanych z porami roku, nie mwic ju o
rozlicznych obowizkach dworskich, tak e nie miaa zbyt wiele czasu dla
siebie i swoich bliskich.
Na niskich stolikach w cieniu altanki wspartej na drewnianych
kolumienkach rozstawiono talerze z alabastru. Po wyjciu z narady
powiconej mianowaniu gwnych piewaczek boga Amona,
odpowiedzialnych za muzyczn stron obrzdkw, Tuja woya dug,
plisowan sukni z lnu i szeroki zoty naszyjnik. Ramzes czu do niej
bezgraniczn mio przemieszan z coraz wikszym podziwem. adna
kobieta nie moga si z ni rwna; mimo skromnego pochodzenia bya
urodzon krlow. Tylko ona moga wzbudzi mio Setiego i wada
Egiptem u jego boku.
Podano saat, ogrki, eberka woowe, ser kozi, okrge ciastko z
miodem, placki z orkiszu i wino z oaz zamane wod. Krlowa cenia sobie
niadania i nie zapraszaa na nie ani natrtw, ani petentw; spokj
prywatnego ogrodu, rozpocierajcego si wok stawu, by dla niej rwnie
odywczy jak jado starannie wybrane przez kucharza.
- Jak udaa si podr do Debel Szelija?
- Przeyem moc, jaka tkwi w pracy kamieniarzy i majtkw.
- Ni jedno, ni drugie ci nie zniewolio.
- Mj ojciec sobie tego nie yczy.
- To pan wymagajcy i zada od ciebie wicej, ni potrafisz da.
- Czy wiesz, jak decyzj podj co do mnie?
- Widz, e apetyt ci dzisiaj nie dopisuje.
- Czy to konieczne, bym pozostawa w niewiedzy?
- Lkasz si faraona czy ufasz mu?
- Moje serce nie zna, co to strach.
- Podejmij wic caym swym jestestwem walk, ktr ci si proponuje,
nie patrz wstecz, nie zwracaj uwagi na ale i wyrzuty sumienia, zapomnij o
zawici i zazdroci. Kad chwil spdzon z ojcem smakuj jak ofiar
niebios. Czy co poza tym ma jakie znaczenie?
Ksi sprbowa znakomicie upieczonego i przyprawionego czosnkiem
i zioami eberka. Po doskonale bkitnym niebie przemkn wielki ibis.
- Potrzebuj twojej pomocy. Policja drwi sobie ze mnie.
- To powane oskarenie, synu.
- Myl, e ma podstawy.

- Czy dotare do jakich dowodw?

- Do adnych i wanie dlatego zwracam si do ciebie.
- Nie jestem ponad prawem.
- Jeli zechcesz prawdziwego ledztwa, zostanie przeprowadzone. Nikt
nie szuka czowieka, ktry opaci tego, co na mnie napad, nikt nie chce
rozpozna tego, kto wytwarza wadliwe bryy inkaustu sprzedawane
pisarzom jako produkty najlepszej jakoci. Mj przyjaciel Ameni niemal
rozsta si z yciem, gdy znalaz nieuczciwy warsztat, ale przestpca
oprni skady i aden z mieszkacw dzielnicy nie mie wiadczy
przeciw niemu. Chodzi wic o kogo wanego, tak wanego, e potrafi
zastraszy ludzi.
- Kogo masz na myli?
Ramzes milcza.
- Podejm odpowiednie kroki - obiecaa Tuja.
15.
Okrt faraona pyn na pnoc. Po opuszczeniu Memfis posuwa si
gwnym nurtem Nilu, a potem jedn z odng, ktre prowadz w gb
Delty.
Ramzes by olniony.
Ani ladu pustyni; w tym krajobrazie, ktrym wada Horus, jak Set
wada dolin, gdzie rzeka toruje sobie drog midzy brzegami walczcymi
z jaowoci, woda bya wszechmocna.5 Dzikie obszary Delty
przypominay ogromne bagniska zamieszkane przez tysice ptakw i ryb,
poronite lasem papirusw. adnego miasta, adnej osady, tylko tu i
wdzie szaasy rybakw w wyszych nieco miejscach. wiato wyzbyo si
tu nieruchomoci, jak odznaczao si w dolinie; wiatr od morza porywa
trzciny do taca.
Czarne flamingi, kaczki, czaple, pelikany dzieliy midzy siebie
bezbrzen domen, w ktrej giny krte kanay; tu eneta wyera jaja z
gniazda zimorodka, w wpeza w gstwin, wok ktrej polatuj
wielobarwne motyle. Czowiek nie zawadn jeszcze tym obszarem.
Okrt pyn coraz wolniej, prowadzony ostronie przez kapitana, ktry
dobrze oswoi si z kaprysami tego labiryntu; na pokadzie dwudziestka
majtkw i pan tej krainy, ktry zaj stanowisko na dziobie. Jego syn
przyglda si mu z ukrycia, zafascynowany powag ojcowskiej postaci;
Seti by wcieleniem Egiptu, by Egiptem - on, spadkobierca tysicletniej
dynastii, on, wiadomy wielkoci bogw i maoci czowieka. W oczach
swego ludu faraon by postaci tajemnicz, jego prawdziwa ojczyzna to
rozgwiedone niebo; jego obecno na ziemi podtrzymywaa wi z
innym wiatem, jego spojrzenie otwierao ludowi bramy do tamtego wiata.
Bez niego oba brzegi Nilu rycho pogryyby si w barbarzystwie; z nim
przyszo bya brzemienna obietnic wiecznoci.
Ramzes nie zna celu wyprawy, ale pilnie spisywa wszystkie
wydarzenia. Ani ojciec, ani zaoga nie chcieli mu niczego wyjawi. Ksi
Horus i Set, dwaj bracia, ktrzy podzielili midzy siebie wiat i Egipt wedle woli
bogw.
5

wyczuwa jaki podskrny niepokj, jakby czyhay na okrt ukryte

niebezpieczestwa. W kadej chwili z wody moe si wyoni potwr,
ktry pore okrt wraz z zaog.
Podobnie jak podczas pierwszego rejsu, Seti nie da synowi czasu, by
mg uprzedzi Izet urodziw i Ameniego. Ramzes wyobraa sobie
wcieko kochanki i niepokj przyjaciela, lecz aden powd, ni mio, ni
przyja, nie przeszkodzi mu poda za ojcem tam, gdzie ten rozkae.
Zobaczyli tor wodny; posuwali si teraz swobodniej, a wreszcie okrt
przybi do poronitej traw wysepki, na ktrej zbudowano dziwn
drewnian wie. Krl zszed po drabince sznurowej; Ramzes ruszy za
nim. Faraon wspi si z synem na szczyt wiey, do ktrej dostp
zagrodzono potem z chrustu. Z wiey widziao si tylko niebo.
Seti by tak skupiony, e Ramzes nie mia zada adnego pytania.
Nagle spojrzenie faraona oywio si.
- Patrz, Ramzesie, patrz uwanie!
Gdzie pord bkitu przelatyway, kierujc si na poudnie, ptaki
wdrowne - tak wysoko, e, zda by si mogo, muskay soce swoim
szykiem w ksztacie litery V.
- Przybywaj spoza wszystkich znanych wiatw - powiedzia Seti - z
ogromu, pord ktrego bogowie z chwili na chwil tworz ycie. Kiedy
zamieszkuj ocean energii, maj ksztat ptakw o ludzkiej gowie i ywi
si wiatem, a kiedy przekraczaj granic ziemsk, przybieraj ksztat
jaskek i innych ptakw wdrownych. Nie zapominaj o tym, by si w nie
wpatrywa, gdy s naszymi wskrzeszonymi przodkami, ktrzy orduj za
nami do soca, aeby nie spali nas jego ogie. One to s natchnieniem dla
myli faraona, one wskazuj mu szlak, ktrego nie widz oczy istot
ludzkich.
Kiedy zapada noc i roziskrzyy si gwiazdy, Seti zacz uczy swego
syna nieba. Przekaza mu nazwy gwiazdozbiorw, ruchy nieznuonych
planet,
Soca
i
Ksiyca,
a
take
znaczenie
odchyle
dziesiciostopniowych. Czy faraon nie powinien sign sw wadz do
granic kosmosu, aby jego rami nie zostao odepchnite od adnej z ziem?
Z nastawionymi uszami, z otwartym sercem Ramzes sucha; syci si
podawanym mu pokarmem, nie marnowa ani okruszyny. wit nadszed
zbyt szybko.
Okrt nie mg pyn z powodu bujnej rolinnoci. Seti, Ramzes i
czterej majtkowie, uzbrojeni we wcznie, uki i paki, wsiedli do lekkiej
dki z papirusu. Faraon osobicie wskazywa kierunek wiolarzom.
Ramzes mia poczucie, e przeniesiono go do innego wiata, ktry nie
ma nic wsplnego z dolin. Ani ladu dziaalnoci ludzkiej; wysokie na
osiem metrw papirusy zasaniay czasem soce. Gdyby nie natar ciaa
grub warstw tustego balsamu, poaryby go owady, ktre latay wokoo,
powodujc oguszajcy zgiek.
Po przebyciu wodnej puszczy czno lizgao si po czym w rodzaju
jeziora z dwiema wyspami porodku.
- wite miasta Pe i Dep - oznajmi faraon.
- Miasta? - zdumia si Ramzes.
- S przeznaczone dla dusz sprawiedliwych, ktrych siedzib jest take

caa przyroda. Kiedy ycie trysno z pierwotnego oceanu, ukazao si w

postaci ziemnego pagrka, ktry wyoni si z wd. Oto dwa wite kopce,
ktre poczywszy si w twym umyle, utworz jedn krain zamieszkan
przez bogw.
Ramzes, w towarzystwie ojca, postawi stop na ziemi witych miast i
skupi na chwil myli przy skromnej kapliczce, zwykym szaasie z trzcin,
przed ktrym wbito w grunt erd nacit u gry w spiralny ksztat.
- Oto symbol twojego urzdu - rzek krl. - Kady winien znale swj
urzd i wykonywa go sumiennie, a dopiero w drugiej kolejnoci myle o
sobie. Urzd faraona to by pierwszym sug bogw; gdyby myla o tym,
by suy sobie, byby tylko tyranem.
Wok nich mnstwo niepokojcych si; niepodobna y spokojnie
pord tego chaosu, czowiek zachowuje bezustannie czujno. Wydawao
si, e tylko do Setiego wzruszenia nie maj przystpu, jakby ta
niemoliwa do odczytania przyroda uginaa si przed jego wol. Gdyby w
spojrzeniu Ramzesa nie zamieszkaa spokojna pewno, bez wtpienia
zagubiby si pord olbrzymich papirusw.
Nagle odsoni si horyzont; dka lizgaa si po zielonkawej wodzie,
nad ktr mieszkali rybacy. Nadzy, rozczochrani ludzie yli w byle jakich
szaasach, posugiwali si sieci, wdk i wicierzem, rozcinali ryby
dugimi noami i kadli je na socu, by wyschy. Dwaj z nich nieli
podbierak tak ogromny, e pod jego ciarem ugina si drg, do ktrego
go przymocowali.
Zaskoczeni t wizyt rybacy robili wraenie przestraszonych i wrogich;
zbili si w gromadk i potrzsali noami.
Ramzes podszed w ich kierunku; teraz na nim skupiy si niechtne
spojrzenia.
- Pokocie si faraonowi.
Noe si podniosy, palce rozwary i bro spada na gbczast ziemi.
Poddani Setiego padli na twarze przed swym wadc, a potem zaprosili go,
by dzieli z nimi posiek.
Rybacy artowali z onierzami, ktrzy podarowali im dwa dzbany piwa.
Kiedy zmg ich sen i tylko pochodnie rozpraszay ciemnoci, odstraszajc
owady i dzikie zwierzta, Seti zwrci si do syna.
- Oto masz przed sob najbiedniejszych ludzi, ktrzy jednak wypeniaj
swoje obowizki i oczekuj od ciebie pomocy. Faraon jest tym, ktry ratuje
sabego, wspiera wdow, karmi sierot, odpowiada kademu, kto znalaz
si w potrzebie, jest dzielnym pasterzem, ktry czuwa dniem i noc, jest
puklerzem bronicym ludu. Oby o tym, ktrego Bg wybra, by peni
najwyszy urzd, mwiono: Nikt nie by w jego czasach godny. Nie ma
szlachetniejszej misji, nili sta si ka Egiptu, synu mj, nili sta si
pokarmem caego kraju.
Ramzes pozosta kilka tygodni z rybakami i zbieraczami papirusu.
Nauczy si rozpoznawa wiele gatunkw ryb jadalnych i sporzdza
lekkie czna, rozwin w sobie instynkt owcy; gubi si i odnajdowa w
pltaninie kanaw i bagien, sucha opowieci atletw, ktrzy po wielu
godzinach walki wyawiali z wody ryby olbrzymy.
Pdzili ywot ciki, ale nie pragnli go zmienia, gdy ywot

mieszkacw doliny wydawa si im nijaki i mdy, Wystarczay im krtkie

wyprawy w tamte zbyt cywilizowane strony; kosztowali mio kobiety,
jedli miso i jarzyny, a potem wracali na swoje bagna.
Ksi karmi si ich si; przyswoi sobie ich wzrok i such, w kontakcie
z nimi nabra twardoci. Z jego ust nie pado sowo skargi, kiedy
zmczenie drczyo ciao, i raz jeszcze zapomnia o przywilejach
zwizanych ze swoim stanem. Jego sia i zrczno budziy zdumienie; w
pojedynk dorwnywa trzem dowiadczonym rybakom. Jednake te
wyczyny zyskiway mu raczej zawi ni podziw i wkrtce wszyscy
odsunli si od krlewskiego syna.
Runo w proch marzenie, e bdzie kim innym, e wyrzeknie si
tajemniczej siy, ktra dawaa mu moc, e bdzie jak reszta ludzi i przeyje
modo podobn do modoci wonicw, kamieniarzy czy majtkw. Seti
zaprowadzi go na granic kraju, w te opuszczone miejsca, gdzie jake
bliskie morze zaczynao poera ziemi, aby zrozumia, kim jest naprawd,
aby uwolni si od zudze dziecistwa.
Ojciec opuci go. Czy jednak w noc przed odjazdem nie wskaza mu
szlaku wiodcego do panowania? Kierowa swe sowa do niego, Ramzesa,
i do nikogo innego.
Sen, chwilowa aska - ot i wszystko. Seti mwi do wiatru, wody, do
ogromu Delty, a syn by mu po to tylko potrzebny, by jego sowa tym
wiksz miay warto. Prowadzc go na skraj wiata, zama jego
prno i unicestwi urojenia. Ramzesa nie czeka ycie wadcy.
A jednak czu si bliski ojcu, i to mimo przytaczajcej i nieprzystpnej
osobowoci Setiego; chcia sucha jego nauk, dowie, ile jest wart, wyj
poza samego siebie. Nie, ogie, ktry w nim ponie, nie jest zwykym
ogniem; ojciec to dostrzeg i stopniowo, powoli odsania przed swym
synem tajniki rzdzenia.
Nikt tu po niego nie przybdzie; musi sam std odej. Opuci rybakw
przed witem, kiedy spali jeszcze gboko wok ognia. Uzbrojony w par
wiose, skierowa swoje papirusowe czno prosto na poudnie, pracujc
rwnym rytmem Dziki znajomoci gwiazd wiedzia, jaki obra kurs, a
potem zawierzy instynktowi, a znalaz si w gwnym nurcie rzeki, pcha
go pnocny wiatr; wiosowa bez znuenia. Myla tylko o dotarciu do
celu; zatrzymywa si na krtkie odpoczynki jad suszone ryby, ktre ze
sob zabra; zespala si z prdami przenikajcymi to miejsce, miast z nimi
walczy, kormorany przelatyway nad jego gow, soce piecio go
promieniami.
Tam, u wierzchoka Delty, czekay na biae mury Memfis.
16.
Panowa taki upa, e nie byo czym oddycha. Ludzie i zwierzta
pracowali w zwolnionym tempie, czekajc na wylew, oznaczajcy dugi
okres odpoczynku dla tych, ktrzy nie zechc poszuka zatrudnienia na
jednym z krlewskich placw budowy. Po zbiorach miao si wraenie, e
ziemia umiera z pragnienia; lecz zabarwienie wody w Nilu zmienio si,
brunatny odcie zapowiada przybr dobroczynnych wd, od ktrych

zaleao bogactwo Egiptu.

W wielkich miastach szukano skrawkw cienia; przekupnie na
targowiskach chronili si pod wielkimi ptnami rozpitymi midzy
palikami. Zaczyna si okres, ktrego wszyscy bali si najbardziej: ostatnie
pi dni roku, nie mieszczcych si w harmonijnym kalendarzu liczcym
dwanacie trzydziestodniowych miesicy. Pi dni nie nalecych do
regularnego cyklu pr roku tworzyo domen przeraajcej bogini o gowie
lwa, Sachmet, ktra wytpiaby ludzi zbuntowanych przeciwko wiatu,
gdyby nie obroni ich po raz ostatni stwrca, przekonujc boskie zwierz,
e pije krew ludzk, chocia byo to tylko czerwone piwo z ycicy. Co roku
w tym okresie Sachmet zsyaa na kraj swe hordy chorb i niezdrowych
oparw, prbujc oczyci ziemi z istot niegodziwych, tchrzliwych i
skorych do spiskw. W wityniach wznoszono dniem i noc piewne
mody, ktre miay umierzy gniew Sachmet, i faraon osobicie
przewodniczy tajemnym obrzdom pozwalajcym raz jeszcze, jeli krl
jest sprawiedliwy, przemieni mier w ycie.
Na te pi strasznych dni niemale ustawaa wszelka dziaalno
gospodarcza; odkadano plany podry, statki stay przycumowane do
nabrzey, wikszo pl pustoszaa. Nieliczni spnieni umacniali jeszcze
tamy, przez cay czas wygldajc z trwog gwatownych powieww
wiatru, ktry jest wiadectwem gniewu mciwej lwicy. C zostaoby z
kraju gnbionego przez rozszalae niszczycielskie moce, gdyby nie faraon?
Naczelnik sub bezpieczestwa w memfickim paacu take wolaby
schroni si w swoim biurze i czeka na pierwszy dzie roku, kiedy to
serca, wyzwolone od trwogi, otworz si na nie znajc granic rado.
Jednake krlowa Tuja wezwaa go do siebie i nie mg si opdzi od
myli na temat motyww, jakie ni kieroway. Zwykle nie mia
bezporednich kontaktw z wielk maonk krlewsk i rozkazy
przyjmowa od jej pokojowca. Skd wic ta osobliwa zmiana?
Wielka dama budzia w nim lk, podobnie jak w wielu innych wysokich
urzdnikach; bya przywizana do wyobraenia o doskonaoci dworu
egipskiego i nie znosia wok siebie miernot. Wzbudzi jej niech to bd
nie do naprawienia.
Dotychczas naczelnik paacowych sub bezpieczestwa mia ycie
spokojne, nie spotykay go ani pochway, ani nagany, pi si po
szczeblach hierarchii subowej, nikomu nie wadzc. Posiad umiejtno
nierzucania si w oczy, zlewania w jedno ze stanowiskiem, ktre piastowa.
Od objcia urzdu aden incydent nie zakci monotonii paacowego
ycia.
aden, poza tym nagym wezwaniem.
Czyby ktry z podwadnych mia chrapk na jego stanowisko i nie
zawaha si przed oszczerstwami? Kto bliski rodzinie krlewskiej
zapragn jego zguby? O jaki bd zostanie oskarony? Te pytania nkay
go, powodujc nieznony bl gowy.
Drc na caym ciele, udrczony tikiem powieki, naczelnik sub
bezpieczestwa wkroczy do sali audiencyjnej, w ktrej czekaa ju
krlowa. Chocia by od niej wyszy, wydaa si mu ogromna.
Pad na twarz.

- Oby bogowie byli przychylni waszej krlewskiej wysokoci, oby...

- Do tych pustych formuek. Siadaj.
Wielka maonka krlewska wskazaa mu wygodne krzeso; urzdnik
nie mia podnie na ni wzroku. Jak to si dzieje, e z kobiety tak drobnej
promieniuje taka moc?
- Wiesz zapewne, e pewien stajenny prbowa zabi ksicia Ramzesa.
- Tak, wasza krlewska wysoko.
- I wiesz te, e poszukuje si wonicy, ktry towarzyszy Ramzesowi na
polowaniu i ktry jest, by moe, inicjatorem zbrodni.
- Tak, wasza krlewska wysoko.
- Bez wtpienia wiesz, jakie wyniki uzyskano dotychczas w ledztwie.
- Grozi nam, e ledztwo okae si dugie i trudne.
- Grozi...? C za dziwne okrelenie! Czyby ba si odkry prawd?
Naczelnik zerwa si, jakby udlia go osa.
- Oczywicie, e nie! Ja...
- Siadaje i posuchaj mnie uwanie. Mam wraenie, e kto stara si
zatuszowa spraw i sprowadzi j do zwykego przypadku obrony
koniecznej. Ramzes yje, napastnik zgin, a zleceniodawca znikn.
Czeg potrzeba wicej? Mimo zabiegw mojego syna nie pojawi si
aden nowy element. Czybymy yli w barbarzyskim ksistewku, gdzie
nie zna si pojcia sprawiedliwoci?
- Wasza krlewska mo! Wiesz, jak oddana jest nasza policja, wiesz...
- Wiem, jak jest nieskuteczna, i mam nadziej, e to przejciowa sabo.
Jeli kto utrudnia ledztwo, odkryj to. Dokadniej mwic, ty si tym
zajmiesz.
- Ja? Ale...
- Masz najlepsze stanowisko, jeli chodzi o szybkie i dyskretne ledztwo.
Twoim zadaniem bdzie odnale wonic, ktry wcign Ramzesa w
puapk, i postawi go przed sdem.
- Wasza krlewska wysoko, ja...
- Czyby mia jakie zastrzeenia?
Zaamany naczelnik mia wraenie, e przeszya go jedna ze strza
Sachmet. Jake zadowoli krlow, nie wystawiajc si na
niebezpieczestwo i nie budzc czyjego niezadowolenia? Jeli
rzeczywistym odpowiedzialnym jest jaka wysoko postawiona osobisto,
moe si okaza groniejsza ni Tuja... Z drugiej strony, Tuja nie zniesie
niepowodzenia.
- Nie, oczywicie, nie... Lecz sprawa nie jest atwa.
- Ju to powiedziae. Jeli wzywam ciebie, to dlatego, e nie chodzi o
ledztwo jak wiele innych. Mimo to mam dla ciebie jeszcze jedno zadanie,
tym razem znacznie atwiejsze.
Tuja opowiedziaa o podrabianiu bryek inkaustu i o tajemniczym
warsztacie, w ktrym je faszowano; dziki wskazwkom podanym przez
Ramzesa znaa adres i zadaa wywietlenia, jakie imi nosi waciciel.
- Czy te dwie sprawy s ze sob powizane, wasza krlewska wysoko?
- To mao prawdopodobne, ale kto to wie? Twoja pilno doprowadzi
nas do prawdy.
- Tak si stanie.

- Jestem wic zachwycona. A teraz do pracy.

Krlowa wysza.
Przybity, nkany blem gowy naczelnik zacz si zastanawia, czy
jedynym ratunkiem dla niego nie byaby magia.

Szenar promienia radoci.

Dziesitki kupcw przybyych z caego wiata, Cypryjczykw, Fenicjan,
Egejczykw, Syryjczykw, Libaczykw, Afrykanw, toskrych ludzi
Wschodu i bladolicych mieszkacw osnutej mgami Pnocy, zebrao si
w jednej z sal recepcyjnych paacu wok starszego syna faraona w
odpowiedzi na jego wezwanie. Midzynarodowe znaczenie Egiptu pod
rzdami Setiego byo tak olbrzymie, e tego rodzaju zaproszenie na dwr
poczytywano sobie za zaszczyt; nie zjawili si tylko przedstawiciele
pastwa hetyckiego, z coraz wiksz niechci patrzcego na polityk
faraona.
Zdaniem Szenara, przyszoci cywilizacji bya rozwinita wymiana
handlowa. Do fenickich portw Byblos i Ugarit przybijay ju okrty z
Krety, Afryki i odlegego Wschodu; czemu Egipt miaby powstrzyma si
od handlu pod pretekstem, e musi dba o zachowanie tosamoci
narodowej? Szenar podziwia ojca, ale zarzuca mu wsteczne pogldy. Na
jego miejscu osuszyby wikszo Delty i zbudowa liczne porty handlowe
na wybrzeu Morza rdziemnego. Seti mia, podobnie jak jego
przodkowie, obsesj na punkcie bezpieczestwa Dwch Ziem; czy nie
lepiej jednak, zamiast rozwija system obronny i przygotowywa armi do
wojny, zacz handlowa z Hetytami, a jeli zajdzie potrzeba, umierzy
zapay wojenne najbardziej wojowniczych, zapewniajc im bogactwo?
Szenar postanowi, e po wstpieniu na tron zniesie wszelk przemoc.
Nienawidzi armii, dowdcw i onierzy, ograniczonych horyzontw
umysowych zagorzaych militarystw, dominowania dziki brutalnej sile;
nie tak sprawuje si wadz, ktra ma odznacza si trwaoci. Wczeniej
czy pniej ktry z podbitych ludw zbuntuje si przeciwko okupantowi.
Natomiast oplecenie tych ludw siatk powiza gospodarczych, ktre
rozumie i ktrymi umie manipulowa garstka wybranych, unicestwi rycho
wszelk prb oporu.
Szenar dzikowa przeznaczeniu, ktre dao mu pozycj starszego syna
krlewskiego i nastpcy tronu; z pewnoci nie Ramzes, niespokojny i
niekompetentny, przeszkodzi mu w urzeczywistnianiu wspaniaych celw.
Sie handlowa na skal caego cywilizowanego wiata, sie, ktrej on
bdzie absolutnym panem, przymierza zgodne z jego interesami, jeden
jedyny nard, w ktrym nie bdzie miejsca na partykularyzmy i obyczaje
narodowe... Czy mona mie plany bardziej podniecajce?
C way Egipt...? Posuy, oczywicie, za punkt wyjcia, ale ju
wkrtce stanie si za ciasny; zastyge w tradycjach poudnie nie ma przed
sob adnej przyszoci. Kiedy Szenar odniesie sukces, osidzie w jakim
przyjaznym kraju, z ktrego bdzie wada swoim imperium.
Zwykle nie przyjmowano na dworze cudzoziemskich kupcw; goszczc
ich, nastpca Setiego podkrela, jak bardzo jest zainteresowany ich

dziaalnoci. Nieatwo bdzie przekona faraona do zmiany postawy, czy

jednak wadca, choby posuszny Maat, nie powinien podporzdkowa si
nakazowi chwili? Szenar gotw by przedstawi odpowiednie argumenty.
Przyjcie przynioso prawdziwy sukces. Cudzoziemscy kupcy obiecali
Szenarowi, e ofiaruj mu najpikniejsze wazy, jakie wytwarzaj ich
rzemielnicy; wzbogaci dziki temu swj zbir - znany na caym Bliskim
Wschodzie i a po Kret. Czeg by nie powici dla zdobycia przedmiotu
bez skazy, o delikatnych liniach i czarownych barwach? Do przyjemnoci
posiadania dochodzia przyjemno patrzenia; tylko ogldajc swoje
skarby, Szenar napawa si rozkosz, ktrej nikt nie mg mu odebra.
Jeden z jego informatorw podszed, gdy tylko Szenar skoczy
serdeczn rozmow z azjatyckim kupcem.
- Kopoty - szepn informator.
- Jakiego rodzaju?
- Twoja matka, ksi, nie zadowolia si oficjalnymi wynikami
ledztwa.
Szenar skrzywi si.
- Chodzi o chwil zego humoru?
- O co znacznie gorszego.
- Chce wzi ledztwo w swoje rce?
- Powierzya je naczelnikowi paacowej suby bezpieczestwa.
- To niedoga.
- Ale przyparty do muru moe okaza si grony.
- Pozwlmy mu dziaa.
- A jeli do czego dojdzie?
- To niezbyt prawdopodobne.
- Czy nie naleaoby go ostrzec?
- Boj si nieprzewidzianej reakcji. Gupcy nie daj przystpu
argumentom rozumowym. Poza tym, ten czowiek nie odkryje adnego
wanego ladu.
- Jakie masz dla mnie rozkazy?
- Obserwuj bieg rzeczy i dono mi o wszystkim.
Informator znikn. Szenar odwrci si z powrotem do swoich goci.
Mimo irytacji stara si nie okazywa zego humoru.
17.
Policja rzeczna bezustannie pilnowaa dostpu do pnocnego portu w
Memfis; kierowano ruchem statkw tak, eby nie dochodzio do kolizji.
Kada jednostka bya zapisywana i w razie zatoru musiaa czeka
cierpliwie na pozwolenie wpynicia.
Nadzorca gwnego kanau rozglda si po swoim odcinku lekko
roztargniony; w porze posiku poudniowego ruch by mniejszy. Z
wysokoci biaej wiey, przytoczonej arem sonecznym, policjant nie bez
dumy przypatrywa si Nilowi, kanaom i zieleniejcym polom, ktrych
szeroko wiadczya o bliskoci Delty. Za nieca godzin, kiedy soce
minie zenit, wrci do pooonego na poudniowym przedmieciu domu i
odbdzie sjest, a kiedy odpocznie, bdzie si bawi z dziemi.

ciskao go w doku z godu, u wic placek z zebran tego ranka saat.

Jego praca jest bardziej mczca, ni mogoby si komu wydawa; czy
nie wymaga wielkiej koncentracji? Nagle zobaczy co dziwnego.
Najpierw pomyla, e to zudzenie optyczne spowodowane gr letniego
wiata na bkicie rzeki; potem, zapominajc o swojej przeksce, skupi
wzrok na niezwykej jednostce pywajcej, ktra przecisna si midzy
dwiema barkami penymi amfor i workw z ziarnem.
Byo to czno z papirusu... Siedzia w nim jaki mody atleta ktry w
piekielnym rytmie wymachiwa wiosem. Rzadko si zdarzao, eby takie
czno zapuszczao si poza wodny labirynt Delty... Poza tym nie byo go
przecie w spisie statkw, ktrym zezwolono dzisiaj tu wpyn. Policjant
za pomoc zwierciada posa sygna druynie interwencyjnej.
Trzy szybkie odzie z doskonale wywiczonymi wiolarzami pomkny
w stron intruza i zmusiy do zatrzymania si. Ksi Ramzes stan na
ldzie w towarzystwie dwch policjantw.

Izet urodziwa nie prbowaa nawet okiezna swego wybuchu

wciekoci.
- Czemu to Ramzes nie chce mnie przyj?
- Nie mam pojcia - odpar Ameni, ktry cierpia nadal na ble gowy.
- Czy jest chory?
- Mam nadziej, e nie.
- Czy mwi co o mnie?
- Nie.
- Mgby zdoby si na par sw wicej, Ameni!
- Nie taka jest rola osobistego sekretarza.
- Przyjd jutro.
- Jak sobie yczysz.
- Sprbuj by uprzejmiejszy. Jeli otworzysz mi drzwi, czeka ci
nagroda.
- Moja paca jest zadowalajca.
Moda kobieta wzruszya ramionami i odesza.
Ameni by zaniepokojony; od powrotu z Delty Ramzes zamkn si w
swoim pokoju i nie powiedzia ani sowa. Ledwie co skubn, kiedy
przyjaciel przynosi mu posiek, wczytywa si w maksymy mdrego
Ptahhotepa albo siedzia na tarasie, skd przyglda si miastu i dalekim
piramidom w Gizie i Sakkarze.
Chocia Ameniemu nie udao si wzbudzi zainteresowania ksicia,
opowiedzia mu jednak o wynikach swojego ledztwa. Nie ulegao
wtpliwoci, e, zgodnie z brudnopisami dokumentw, warsztat naley do
wanej osobistoci zatrudniajcej wielu rzemielnikw, ale Ameni
napotyka teraz wszdzie mur milczenia i nie potrafi go przeama.
Oszalay z radoci Str dugo wita si ze swoim panem, a potem nie
odstpowa go ani na krok, bojc si, e znowu mgby go straci;
spragniony pieszczot tozoty pies o obwisych uszach i zakrconym
ogonie bawi si, lec u ng pana, nie zapominajc o swojej roli stranika.
Tylko on wysuchiwa zwierze Ramzesa.

W przeddzie Nowego Roku i wita wylewu Izet urodziwa stracia

ostatecznie cierpliwo i mimo zakazw kochanka doczya do niego na
tarasie, gdzie medytowa w towarzystwie psa. Str pokaza zby,
zawarcza i postawi uszy.
- Ucisz to zwierz!
Lodowate spojrzenie Ramzesa sprawio, e moda kobieta zastyga bez
ruchu.
- Co si dzieje? Bagam, powiedz!
Ramzes odwrci si z obojtnym wyrazem twarzy.
- Nie masz prawa tak mnie traktowa... Baam si o ciebie, kocham ci, a
ty nie raczysz nawet na mnie spojrze.
- Zostaw mnie.
Uklka z bagalnym wyrazem twarzy.
- W kocu wypowiedziae sowo!
Str by teraz nastawiony troch przyjaniej.
- Czego chcesz ode mnie?
- Spjrz na Nil, Izet.
- Czy mog do ciebie podej?
Poniewa milcza, nabraa odwagi. Str nie broni dostpu do swego
pana.
- Gwiazda Sotis wyoni si z mroku - wskaza Ramzes. - Jutro wstanie
wraz ze socem na wschodzie i zapowie pocztek wylewu.
- Czy nie jest tak samo rok po roku?
- Nie pojmujesz, e ten rok nie bdzie podobny do adnego innego?
Powaga jego gosu zrobia wraenie na Izet urodziwej; nie odwaya si
kama.
- Nie, nie pojmuj.
- Spjrz na Nil.
Uczepia si czule jego ramienia.
- Czemu mwisz zagadkami? Nie jestem ci wrogiem. Co zdarzyo si w
Delcie?
- Ojciec postawi mnie twarz w twarz ze mn samym.
- Co masz na myli?
- Nie mam prawa ucieka. Daremnie bym si ukrywa.
- Wierz w ciebie, Ramzesie, bez wzgldu na to, jakie jest twoje
przeznaczenie.
agodnym gestem pogadzi j po gowie. Przygldaa mu si zbita z
tropu; dowiadczenia przeyte tam, na pnocy, odmieniy go.
Modzik wyrs na mczyzn. Na mczyzn o fascynujcej urodzie,
mczyzn, w ktrym bya zakochana do szalestwa.

Specjalici od pomiarw wody nie mylili si, zapowiadajc dzie, kiedy

wylew Nilu zaatakuje brzegi rzeki w Memfis.
Bezzwocznie zaczto witowa; w caym kraju goszono, e bogini
Izyda po dugich poszukiwaniach odnalaza i wskrzesia Ozyrysa. Tu po
wicie tama zamykajca gwny kana obsugujcy miasto zostaa otwarta i
wtargna do gwatowna fala wylewu; aby nabraa mocy, niczego nie

niszczc, rzucono w odmt tysice poskw. Przedstawiay Hapi,

zapadniajc si Nilu, ktrej symbolem by mczyzna z obwisymi
piersiami, gow zwieczon kp papirusu i trzymajcy tac z pokarmami.
Kada rodzina miaa fajansow tykw z wod z wylewu. Bya gwarancj
pomylnoci.
W paacu krztano si pracowicie; za nieca godzin wyruszy procesja
w stron Nilu; na czele bdzie szed faraon, ktry dokona obrzdku
skadania ofiary. I wszyscy zastanawiali si, jakie miejsce zajm w
hierarchii ukazywanej oczom ludu.
Szenar kry niespokojnie po komnacie. Po raz dziesity zadawa
pokojowcowi to samo pytanie.
- Czy ojciec potwierdzi wreszcie moje miejsce?
- Jeszcze nie.
- To bez sensu! Zapytaj prowadzcego obrzdek.
- Krl osobicie wyda rozkaz, kroczc na czele procesji.
- Wszyscy o tym wiedz.
- Wybacz, sam ju nie wiem, co mwi.
Zdenerwowany Szenar sprawdzi fady dugiej lnianej sukni i poprawi
trzyrzdowy naszyjnik z paciorkw krwawnika; wolaby wspanialszy strj,
ale nie chcia drani ojca. A zatem potwierdzaj si pogoski; Seti
zamierza zmieni pewne zarzdzenia protokolarne, uzgodniwszy to z
krlow. Czemu jednak jego nie dopuszczono do tajemnicy? Jeli para
krlewska zachowuje dystans, oznacza to zapowied nieaski. Kto mgby
by tego przyczyn, jeli nie ambitny Ramzes?
Szenar z pewnoci popeni bd, lekcewac braciszka; ten may w
intrygowa bez ustanku za kulisami i mniema, e oczerniajc go, zada
Szenarowi ostateczny cios. Tuja daa wiar jego kamstwom i wpyna na
ma.
O tak, oto plan Ramzesa: zaj podczas publicznej ceremonii pierwsze
miejsce tu za par krlewsk, by dowie, e udao si mu pokona
starszego brata.
Dwie kapanki koczyy ubiera wielk maonk krlewsk, ktra
miaa na gowie diadem zwieczony dwoma dugimi pirami,
przypominajcy, e jest wcieleniem tchnienia ycia zapadniajcego cay
kraj. Jej obecno sprawi, e susza bdzie przezwyciona i powrci
podno.
Szenar zoy matce ukon.
- Skd to niezdecydowanie co do mojej osoby?
- Z jakiego powodu si uskarasz?
- Czy nie powinienem towarzyszy ojcu, kiedy bdzie skada ofiary
Nilowi?
- Decyzja naley do niego.
- Nie zawiadomi ci, co postanowi?
- Czyby przesta ufa ojcu? Zwykle pierwszy wychwalasz mdro
jego postanowie.
Szenar milcza, aujc, e tu przyszed. Blisko matki zawsze
wprawiaa go w zakopotanie; bez ladu napastliwoci, ale z gron
dokadnoci przeszywaa skorup i zadawaa precyzyjnie wymierzony

cios.
- Bd pewna, e nadal je pochwalam.
- Po c wic ten niepokj? Seti postpi tak, by Egipt odnis jak
najwiksz korzy. Czy nie to jest najwaniejsze?

Chcc zaj czym rce i umys, Ramzes przepisywa maksym mdrego

Ptahhotepa: Jeli jeste przewodnikiem, ktry ma wskaza kierunek
wielkiej rzeszy, szukaj sposobnoci, by okaza sprawno, aeby twe rzdy
byy wolne od bdu. Ksi chon t myl, jakby dawny autor zwraca
si ponad wiekami bezporednio do niego.
Za nieca godzin zjawi si przewodniczcy obrzdkw i wskae mu
miejsce w procesji. Jeli nie myli go przeczucie, tym razem znajdzie si
tam, gdzie zwykle stawa Szenar. Rozum wymaga, by Seti nie burzy raz
ustalonego porzdku; czemu jednak protok pozwala, by sprawa
hierarchii, jak ukae si ogromnym tumom toczcym si nad Nilem,
pozostawaa otoczona tajemnic? Faraon przygotowuje efektowne
posunicie. A mogo by nim tylko zastpienie Szemra przez Ramzesa.
adne prawo nie zmuszao faraona do wyznaczenia na nastpc
najstarszego z synw; nie musia nawet wybiera go spord najwyej
postawionych osobistoci. Wielu faraonw i ich maonek wywodzio si
ze skromnych rodw albo takich, ktre nie miay nic wsplnego z yciem
dworskim; sama Tuja pochodzia z prowincji, nie dziedziczya adnego
majtku.
Ramzes przebiega w mylach chwile przeyte u boku ojca; adna nie
bya owocem przypadku. Poprzez wstrzsy i bezlitosne odsanianie
rzeczywistoci Seti odar go ze zudze i doby na wiato dnia jego
prawdziw natur. Ramzes czu, e przyszed na wiat, by wada - jak lew
rodzi si, by pdzi ycie lwa.
Wbrew temu, co sdzi, nie mia adnej wolnoci; przeznaczenie
wskazywao drog, a Seti czuwa, by syn z niej nie zszed.

Gromady gapiw toczyy si na skraju drogi prowadzcej z paacu ku

rzece; bya to jedna z nieczsto zdarzajcych si sposobnoci, eby w tym
witecznym dniu, ktry wyznacza pocztek nowego roku i powrt
wylewu, zobaczy faraona, jego maonk, ich dzieci i najwyszych
dygnitarzy.
Z okna swojej komnaty Szenar przyglda si gapiom, ktrzy za kilka
minut bd wiadkami jego upadku. Seti nie da mu nawet moliwoci
obrony i wykazania, e Ramzes nie nadaje si na wadc. Krlowi nie
dostaje przenikliwoci, skoro trzyma si tak samowolnego i
niesprawiedliwego postanowienia.
Wielu dworakw nie pogodzi si z takim postawieniem sprawy; Szenar
bdzie umia skupi i podburzy opozycj, ktrej wpyww Seti nie bdzie
mg lekceway. Wielu dygnitarzy ufa mu; wystarczy, by Ramzes zrobi
jeden faszywy krok, a Szenar odzyska swoje miejsce. A jeli sam nie zrobi
takiego kroku, Szenar pomoe mu, zastawiajc puapki, ktrych mody

ksi nie zdoa unikn.

Prowadzcy obrzdki poprosi starszego syna krlewskiego, by zechcia
pj za nim, gdy procesja lada chwila wyruszy.

Ramzes szed z prowadzcym obrzdek.

Procesja rozcigaa si od bram paacowych po wyjcie z dzielnicy
wity; ksicia poprowadzono na jej czoo, gdzie zaja miejsce para
krlewska poprzedzona przez otwierajcego drog. Ubrani na biao kapani
z ogolonymi gowami patrzyli w zadziwieniu na mijajcego ich syna
krlewskiego. Niektrzy uwaali go nadal za wyrostka, ktremu w gowie
tylko nie koczce si gry i zabawy i ktrego czeka ycie atwe, ale w
cieniu.
Ramzes szed.
Min kilku wpywowych dworakw i kilka wielkich dam we
wspaniaych strojach; po raz pierwszy modszy syn krla ukazuje si
publicznie. Nie, Ramzes nie ni; ojciec w dzie Nowego Roku chce
wskaza, e jego modszy syn zajmie tron. Nagle nakazano mu si
zatrzyma.
Prowadzcy obrzdek poprosi go, by zaj miejsce za wielkim kapanem
Ptaha, daleko od pary krlewskiej, daleko od Szenara, ktry stan po
prawicy ojca, nadal w roli nastpcy wyznaczonego przez faraona.
18.
Przez dwa dni Ramzes nie chcia nic je ani z nikim rozmawia.
Ameni, ktry zdawa sobie doskonale spraw, jaki wielki zawd spotka
przyjaciela, wiedzia, e nie powinien si mu narzuca, e najlepiej zrobi,
jeli bdzie milcza; czuwa jednak nad ksiciem jak cie. Pewnie, Ramzes
wydoby si z anonimowego tumu i znalaz pord dworskich osobistoci,
ktre miay prawo uczestniczy w pastwowych obrzdkach, ale
wyznaczono mu w nich miejsce zwykego statysty. W oczach wszystkich
Szenar pozosta dziedzicem tronu.
tozoty pies o obwisych uszach wyczuwa smutek swego pana i nie
domaga si spacerw ani zabaw. To ufno zwierzcia pomoga
Ramzesowi wydosta si z wizienia, w ktrym sam si zamkn; karmic
Stra, w kocu zgodzi si zje posiek podsunity przez osobistego
sekretarza.
Jestem gupcem i czowiekiem zeranym ambicj, Amen, ojciec udzieli
mi waciwej nauczki.
- Po co si tak drczy?
- Nie sdziem, e jestem a tak gupi.
- Czy wadza jest czym do tego stopnia wanym?
- Wadza nie, ale urzeczywistnianie swej prawdziwej natury tak. A
byem przekonany, e moja prawdziwa natura to wadanie. Ojciec odsun
mnie od tronu, a ja byem lepcem.
- Czy pogodzisz si ze swoim losem?
- Czy mam jeszcze przed sob jaki los?

Ameni ba si, by przyjaciel nie oszala. Rozpacz Ramzesa bya tak

gboka, e gotw byby pogry si w jakiej niedorzecznej przygodzie,
ktra mogaby oznacza zgub. Tylko czas moe zagodzi poczucie
zawodu, lecz cierpliwo bya cnot nie znan ksiciu.
- Sari zaprasza nas na pow - szepn Ameni. - Czy zechcesz wzi
udzia w tej rozrywce?
- Jak uwaasz.
Mody pisarz z trudem powstrzyma okrzyk radoci; jeli Ramzes poczu
smak przyjemnoci ycia, to znaczy, e powrci do siebie.

Byy wychowawca Ramzesa i jego maonka sprosili kwiat

wyksztaconej modziey, by wtajemniczy j w subteln przyjemno,
jak daje owienie ryb na wdk w stawie hodowlanym. Kady z goci
dosta trjnogi stoeczek i wdk z drewna akacjowego; najzrczniejszy
zostanie ogoszony zwycizc i otrzyma w nagrod wspaniay papirus z
opisem przygd Sinuhe, klasyczn powie czytan z zapaem ju przez
wiele pokole wyksztaconych ludzi.
Ramzes odstpi swoje miejsce Ameniemu, ktry bardzo ceni t
oryginaln rozrywk. Jake mgby zrozumie, e ani jego przyja, ani
mio Izet urodziwej nie ugasz ognia trawicego jego dusz? Czas bdzie
tylko podsyca ten nienasycony pomie, ktremu musi dostarcza cigle
nowej strawy.
Bez wzgldu na to, co wskazuje przeznaczenie, nie zgodzi si na ycie w
cieniu. Tylko dwie postacie go fascynoway: jego ojciec, krl, i matka,
krlowa. Ich wizj ycia chce dzieli, adna inna nie ma dla niego
znaczenia.
Sari pooy przyjazn do na ramieniu dawnego ucznia.
- Ta rozrywka ci nudzi?
- Przyjcie jest bardzo udane.
- Gwarancj sukcesu bya twoja obecno.
- Chcesz ze mnie zadrwi?
- Ani mi to w gowie. Masz teraz ustalon pozycj. Wielu dworakw
uznao, e wygldae wspaniale podczas procesji.
Dobroduszny Sari by zapewne szczery; pocign Ramzesa w stron
altany, gdzie podawano chodne piwo.
- Stanowisko krlewskiego pisarza naley do najbardziej podanych owiadczy gosem penym entuzjazmu. - Zyskujesz sobie zaufanie krla,
masz dostp do skarbu i spichlerzy, otrzymujesz znaczn cz ofiar
powiconych w wityni, masz pikne stroje, konie, d, mieszkasz w
adnym domu, twoje pola przynosz zyski, a gorliwi sudzy dbaj o twe
wygody. Twe ramiona nie mcz si, donie s delikatne i biae, grzbiet
masz mocny, nie dwigasz cikich adunkw, nie pracujesz motyk ni
rydlem, oszczdzono ci cikich robt, a twoje rozkazy s sumiennie
wykonywane. Paleta, style i zwj papirusu zapewniaj ci pomylno i
czyni z ciebie czowieka majtnego i szanowanego. A co z chwa,
zapytasz. Ale jest twoim udziaem! Wspczeni uczonych pisarzy poszli
w zapomnienie, lecz potomno piewa hymny ku chwale pisarzy.

- Bd pisarzem - recytowa obojtnym gosem Ramzes - bo ksiga jest

trwalsza ni stela czy piramida. Lepiej zachowa twe imi ni jakakolwiek
budowla. Dla spadkobiercw pisarze maj swe ksigi mdroci. Kapanami
odprawiajcymi obrzdki pogrzebowe s ich pisma. Ich synem jest
tabliczka, na ktrej pisz, a pokryty hieroglifami kamie ich maonk.
Najpotniejsze gmachy krusz si i znikaj, ale dzieo pisarzy trwa przez
wieki.
- Cudownie! - wykrzykn Sari. - Nie zaprzepacie ani okruszyny z
moich nauk.
- To nauki naszych ojcw.
- Pewnie, pewnie... Lecz ja ci je przekazaem.
- Jestem ci za to wdziczny.
- Jestem z ciebie coraz bardziej dumny! Bd krlewskim pisarzem i nie
myl o niczym wicej.
Pan domu musia zaj si teraz pozostaymi gomi. Wszyscy
gawdzili, popijali piwo, owili ryby albo wymieniali pene faszu
zwierzenia. Ramzes nudzi si. Ten wiatek zadowolony ze swojego
miernego ycia i swoich przywilejw by mu cakowicie obcy.
Starsza siostra uja go czule pod rami.
- Czy jeste szczliwy? - spytaa Grymana.
- A nie wida tego?
- Jestem adna?
Odsun siostr i przyjrza si jej. Miaa na sobie do dziwn sukni w
zbyt jaskrawych kolorach, zbyt wymyln peruk, ale robia wraenie
mniej zmczonej ni zazwyczaj.
- Jeste doskona pani domu.
- Oto usyszaam komplement z ust Ramzesa... Nieczsto si to zdarza!
- Tym jest cenniejszy.
- Doceniono twj udzia w obrzdku skadania ofiar Nilowi.
- Staem nieruchomo i nie powiedziaem ani sowa.
- Ot to... Wspaniaa niespodzianka! Dwr spodziewa si czego
zupenie innego.
- Czego?
W oczach Grymanej zapalio si zoliwe wiateko.
- Udziau... a moe take buntu. Zwykle, kiedy nie otrzymujesz tego,
czego pragniesz, stajesz si bardzo agresywny. Czyby lew przemieni si
w jagni?
Ramzes zacisn pici, eby zapanowa nad sob i nie wymierzy
siostrze policzka.
- Czyby wiedziaa, czego pragn, Grymana?
- Tego, co ma twj brat, a czego ty nigdy nie dostaniesz.
- Mylisz si, nie jestem zawistny. Szukam swojej prawdy i to wszystko.
- Przysza pora wakacji, nie sposb wytrzyma upaw memfickich,
przenosimy si wic do naszej rezydencji w Delcie. Pojed z nami, nasza
rodzina tak rzadko przebywa razem! Nauczysz nas eglowa, bdziemy
pywa i owi wielkie ryby.
- Moje stanowisko...
- Daj si nakoni, Ramzesie. Wszystko jest ju jasne, moesz wic

powici nieco uwagi najbliszym i zazna ich mioci.

Zwycizca konkursu poawiaczy wyda okrzyk radoci; pani domu miaa
obowizek zoenia gratulacji, natomiast jej maonek wrczy mu papirus
z opisem przygd Sinuhe.
Ramzes da znak Ameniemu.
- Zamao mi si wdzisko - wyzna pisarz.
- Chodmy std.
- Tak wczenie?
- Zawody si skoczyy, Ameni.
Do Ramzesa podszed wspaniale wystrojony Szenar.
- Przykro mi, e przyszedem tak pno i nie mogem podziwia twoich
umiejtnoci.
- Zastpi mnie Ameni.
- Jaka przejciowa dolegliwo?
- Mina zgodnie z twoim oczekiwaniem.
- Doskonale, Ramzesie, z kadym dniem dokadniej uwiadamiasz sobie
granice swoich moliwoci. Mimo to oczekuj od ciebie podzikowania.
- Za c to?
- Tylko dziki mojej interwencji zostae dopuszczony do wielkiej
procesji, Seti bowiem chcia ci z niej wykluczy. Obawia si, i susznie,
e nie bdziesz umia odpowiednio si zachowa. Na szczcie zachowae
si nie najgorzej. Id dalej t drog, a pozostaniemy w jak najlepszych
stosunkach.
Szenar oddali si, a za nim wita pochlebcw. Sari i jego maonka
zoyli mu gboki ukon, zachwyceni jego niespodziewan wizyt.

Ramzes drapa swojego psa po czubku gowy. Zachwycony Str

zamkn oczy. Ksi wpatrywa si w gwiazdy okoobiegunowe, uwaane
za wieczne; wedug mdrcw tworzyy na tamtym wiecie serce
wskrzeszonego faraona, kiedy zosta ju uznany przez boski trybuna za
gos sprawiedliwego.
Izet urodziwa, cakowicie naga, zarzucia mu ramiona na szyj.
- Zapomnij na chwil o psie... W kocu stan si zazdrosna. Kochasz si
ze mn, a potem zaraz odchodzisz!
- Spaa, a ja nie czuem sennoci.
- Jeli mnie pocaujesz, wyjawi ci pewien drobny sekret.
- Nie cierpi szantau.
- Udao mi si nakoni twoj starsz siostr, by mnie zaprosia. Dziki
temu poczujesz si mniej samotny w ramionach drogiej twemu sercu
rodziny i potwierdzimy pogoski, wedle ktrych jestemy ju sobie
polubieni.
Staa si tkliwa i przymilna jak kotka i ksi nie mg duej nie
zwraca uwagi na jej pieszczoty; wzi kochank na rce, przeszed przez
taras i pooy j na ou.

Ameni by szczliwy: Ramzes odzyska wilczy apetyt.

- Wszystko jest gotowe do wyjazdu - owiadczy z dum. - Osobicie

sprawdziem bagae. Przyda si nam ten odpoczynek.
- Ty sobie na niego zasuye. Zamierzasz si dobrze wyspa?
- Kiedy zaczn jak prac, nie umiem usta, pki jej nie zakocz.
- U mojej siostry nie bdziesz mia nic do roboty.
- Boj si, e nic z tego. Twoje stanowisko wymaga zaznajamiania si z
rozmaitymi dokumentami, wic...
- Ameni! Czy ty nigdy nie umiesz odpoczywa?
- Jaki pan, taki suga.
Ramzes pooy donie na ramionach przyjaciela.
- Nie jeste moim sug, ale przyjacielem. Posuchaj mej rady. Odpocznij
par dni.
- Sprbuj, ale...
- Co ci gnbi?
- Te oszukane bryki inkaustu, ten podejrzany warsztat. Musz doj
prawdy.
- Czy jest ona w zasigu naszych rk?
- Ani Egipt, ani my nie moemy tolerowa takiego sprzeniewierzania
pienidzy.
- Widz, e nadajesz si na ma stanu!
- Jestem pewny, e patrzysz na tamt spraw tak samo jak ja.
- Prosiem matk, eby nam pomoga.
- To... to wspaniale!
- Jak dotd nie ma adnych rezultatw.
- Cierpliwoci.
- Niewiele obchodz mnie bryki inkaustu i ten warsztat, ale chc, eby
stan przede mn czowiek, ktry prbowa ci zabi, i ten, ktry wyda
rozkaz.
Stanowczo brzmica w gosie Ramzesa sprawia, e jego sekretarz
zadra.
- Pami nigdy mnie nie zawodzi, Ameni.

Sari wynaj wytworn bark, w ktrej byo do miejsca i wygd dla

trzydziestu osb. Cieszy si myl, e bdzie pyn po prawdziwym
morzu, ktre powstao wskutek wylewu, i wkrtce znajdzie si w
rezydencji pooonej na szczycie pagrka w rodku gaju palmowego. Upa
bdzie tam atwiejszy do zniesienia i czarowne dni bd mijay na
leniuchowaniu.
Kapitan chcia jak najszybciej ruszy w drog; policja rzeczna wanie
udzielia mu zezwolenia na wypynicie z portu. Jeli opuci kolejk,
bdzie musia znowu czeka dwie albo trzy godziny.
- Ramzes si spnia - alia si siostra ksicia.
- Lecz Izet urodziwa jest ju na pokadzie - zwrci jej uwag Sari.
- A jego bagae?
- Zostay zaadowane o wicie, zanim zrobio si gorco.
Grymana drgna.
- Oto jego sekretarz!

Ameni podbiega krtkim krokiem; nie mia wielkiej praktyki w

bieganiu, min wic jaki czas, zanim odzyska dech.
- Ramzes znikn - owiadczy w kocu.
19.
Wdrowiec, ktremu towarzyszy ty pies o obwisych uszach, mia na
plecach warkoczyk - zwinity i przewizany rzemykiem; w lewej rce nis
skrzan torb z przepask na biodra i sandaami, w prawej lask. Kiedy
zatrzymywa si, by odpocz, rozkada w cieniu drzewa mat i zasypia,
pilnowany przez wiernego towarzysza.
Pierwsz cz podry odby ksi Ramzes bark, drug na piechot.
Poda wskimi ciekami biegncymi po nadrzecznych pagrkach i
min ju sporo wiosek, gdzie odpoczywa razem z wieniakami.
Zmczony miastem, odkrywa spokojny, wiecznie podobny do siebie
samego wiat yjcy wedug rytmu pr roku i wit.
Nie uprzedzi ani Ameniego, ani Izet urodziwej; zapragn wdrowa
samotnie jak zwyky Egipcjanin, ktry chce odwiedzi rodzin albo poda
na jeden z licznych placw budowy otwieranych podczas pory wylewu.
Czasem midzy jedn a drug osad przywoywa przewonika, ktry
przeprawia przez rzek biedakw i ludzi nie posiadajcych wasnej,
choby najskromniejszej odzi; na ogromnym obszarze wodnym mijay si
dziesitki odzi najrozmaitszej wielkoci. Tu i wdzie widziao si w
odziach dzieci, ktre nie mogc usiedzie w miejscu, wpaday czasem do
wody i rzucay si w niej ogarnite panik.
Pora odpoczynku, zabaw i podry... Ramzes wyczuwa oddech
egipskiego ludu, jego potn rado i pogod ducha, ktrej rdem byo
zaufanie do faraona. Tu i wdzie mwiono z szacunkiem i podziwem o
Setim; jego syn by dumny i przysiga sobie, e okae si godny ojca,
nawet jeeli pozostanie zwykym krlewskim pisarzem, ktrego
obowizkiem jest nadzorowanie dostaw ziarna lub rejestrowanie
krlewskich zarzdze.
Kiedy znalaz si u wrt Fajum, okrytej zieleni prowincji, ktr wada
Sobek, bg krokodyl, na wielu hektarach uprawianych przez najlepszych
ogrodnikw rozciga si krlewski harem Mer-Ur, wielka mio. Sie
umiejtnie zaplanowanych kanaw dostarczaa wod ogromnej
posiadoci, ktr wielu uwaao za najpikniejsz w caym Egipcie; stare
damy ze szlachetnych rodw doyway tutaj w pokoju swych lat,
podziwiajc wspaniae mode kobiety, ktre przyjmowano do pracy przy
warsztatach tkackich albo do szk poezji, muzyki i taca. Specjalistki od
emalierstwa doskonaliy swe umiejtnoci obok innych, wytwarzajcych
biuteri. Harem wrza bezustann prac - jak prawdziwy rj.
Ramzes, nim stan przed bram prowadzc do posiadoci, zmieni
przepask, wzu sanday i otrzepa z pyu swego psa. Uznawszy, e moe
go ju pokaza, zagada do stranika o niezbyt miym obliczu.
- Chciabym zobaczy si z przyjacielem.
- Prosz o list polecajcy, modziecze.
- Nie jest mi potrzebny.

Stranik uzna, e moe okaza mu sw wyszo.

- A to dlaczego?
- Poniewa jestem Ramzesem, synem Setiego.
- artujesz sobie ze mnie! Syn krlewski podruje ze wit.
- Mnie wystarczy pies.
- Id swoj drog, chopcze. Twj art mnie nie rozmieszy.
- Rozkazuj ci usun mi si z drogi.
Stanowczo gosu i ostro spojrzenia zaskoczyy stranika. Powinien
odgoni intruza czy podj rodki ostronoci?
- Jakie jest imi twojego przyjaciela?
- Mojesz.
- Poczekaj tu.
Str usiad w cieniu smaczliwki. Powietrze miao balsamiczn wo,
setki ptakw zaoyy sobie gniazda na drzewach haremu; czy mona
wyobrazi sobie ycie bardziej nasycone sodycz?
- Ramzes!
Mojesz odepchn stranika i podbieg do Ramzesa; ucisnli si
serdecznie, a potem przeszli przez bram, a za nimi Str; biedny pies nie
wiedzia, w ktr stron zwrci nos, tak przyjemne wydaway mu si
zapachy dobiegajce z kuchni stranikw.
Mojesz i Ramzes poszli wyoon pytami alej, ktra wijc si midzy
sykomorami, doprowadzaa do stawu poronitego biaymi lotosami o
rozoystych liciach. Usiedli na aweczce z trzech blokw wapiennych.
- C za mia niespodzianka, Ramzesie! Masz tu obj stanowisko?
- Nie, chciaem si z tob zobaczy.
- Przybye sam, bez wity?
- To ci zadziwia?
- Jake to pasuje do twojego charakteru! Co si z tob dziao, odkd
kady z naszej grupki poszed swoj drog?
- Zostaem pisarzem krlewskim i wydawao mi si, e ojciec wybra
mnie na nastpc.
- Za zgod Szenara?
- By to oczywicie tylko sen, lecz ja uwierzyem. Kiedy ojciec
publicznie wskaza mi moje miejsce, zudzenie pryso, lecz...
- Lecz?
- Lecz nadal mieszka we mnie jaka sia, ta sama, ktra zwioda mnie co
do mych talentw. Myl, e miabym usn ukoysany wygodnym i
dostatnim yciem, budzi mj wstrt. Co mamy pocz z naszym yciem,
Mojeszu?
- Masz racj, to jedyne pytanie, na ktre warto szuka odpowiedzi.
- A jak odpowied znalaze ty?
- Idzie mi z tym rwnie ciko jak tobie. Jestem jednym z pomocnikw
zarzdcy tego haremu, pracuj w warsztacie tkackim, nadzoruj prac
garncarzy, mam piciopokojowy dom, ogrd, wyborne jado. Dziki
tutejszej bibliotece ja, Hebrajczyk, zapoznaem si z mdroci Egipcjan.
Czeg wicej mgbym pragn?
- Piknej niewiasty.
Mojesz umiechn si.

- Nie brak ich tutaj. Czy bye ju zakochany?

- By moe.
- W kim?
- W Izet urodziwej.
- Powiadaj, e to krlewskie danie. Musz wyzna, e wzbudzie moj
zazdro... Dlaczego jednak uye sw by moe?
- Jest wspaniaa, rozumiemy si cudownie, ale nie potrafi powiedzie,
e j kocham. Inaczej wyobraaem sobie mio, jako co mocniejszego,
troch szalonego, bardziej...
- Nie drcz si i korzystaj z tego, co masz. Czy nie takiej rady udzielaj
harfistki, ktre raduj nasze uszy podczas uczt?
- A ty, czy znalaze mio?
- Miostki, bez wtpienia... adna jednak mnie nie zadowolia. Mnie te
pali ogie, ktrego nie potrafi nazwa. Lepiej zapomnie o nim czy go
podsyca?
- Nie mamy wyboru, Mojeszu. Jeli uciekniemy, zganiemy niby
zowrbne cienie.
- Mylisz, e ten wiat jest wiatem?
- W tym wiecie jest wiato.
Mojesz wznis wzrok do nieba.
- Czy nie kryje si w sercu soca?
Ramzes zmusi przyjaciela do opuszczenia wzroku.
- Nie patrz mu w twarz, bo ci olepi.
- Odnajd to, co jest zakryte.
Rozmow przerwa im okrzyk strachu; rwnoleg alejk uciekay co si
w nogach dwie tkaczki.
- Teraz ja ci zaskocz - powiedzia Mojesz. - Chodmy poskromi
demona, ktry tak przerazi te nieszczsne kobiety.
Sprawca zamieszania nie prbowa umkn; przyklknwszy jednym
kolanem na ziemi, podnis piknego ciemnozielonego gada i wsun go do
swojej torby.
- Setau!
Specjalista od wy nie okaza najmniejszego wzruszenia. Poniewa
Ramzes zdumia si jego widokiem w tym miejscu, Setau wytumaczy, e
dostarczanie jadu do haremowego laboratorium zapewnia mu niezaleno;
co wicej, perspektywa spdzenia kilku dni w towarzystwie Mojesza
sprawia mu ogromn przyjemno. Ani jeden, ani drugi nie kopota si
zbyt ciasnymi ptami nakazw moralnych, yli wic, niczego sobie nie
odmawiajc - pki ich drogi znowu si nie rozchodziy.
- Nauczyem Mojesza paru umiejtnoci. Zamknij oczy, Ramzesie.
Kiedy pozwolono je ksiciu otworzy, zobaczy Mojesza wpartego
mocno obiema nogami w ziemi i trzymajcego w prawym rku bardzo
cienk brunatn lask.
- Nie ma w tym nic nadzwyczajnego.
- Przyjrzyj si dobrze - poradzi Setau.
Kij oywi si i zafalowa; Mojesz rzuci na ziemi cakiem sporego
wa, ktrego Setau natychmiast pochwyci.
- Czy nie jest to pikna sztuczka z zakresu magii naturalnej? Odrobina

zimnej krwi i mona zadziwi kadego, nawet krlewskiego syna!

- Naucz i mnie posugiwania si takim kijem.
- Czemu nie?
Trzej przyjaciele skryli si w warzywniku, gdzie Setau j uczy swoich
przyjaci; manipulowanie ywym wem wymaga wyczucia i precyzji.
Smuke dziewczta wiczyy si w do akrobatycznym tacu; ubrane w
wskie,
niezbyt
dugie
przepaski
przytrzymywane
wstgami
przechodzcymi przez pier i plecy, z wosami cignitymi do tyu w
koski ogon, na ktrego kocu przymocowywano ma drewnian gak,
wykonyway niesychanie rwno zoone figury taneczne.
Ramzes mg napawa wzrok tym widowiskiem dziki Mojeszowi,
ktry cieszy si sympati tancerek. Jednak Mojesza ogarnia coraz
pospniejszy nastrj. Setau nie dzieli trosk swoich dwch przyjaci;
codzienne obcowanie z wami, ktre nios w sobie nag i nieubagan
mier, nadawao wystarczajcy sens yciu. Mojesz chciaby przeywa
tego rodzaju namitno, ale by sptany sieci prac administracyjnych,
ktre mimo wszystko wykonywa tak sumiennie, e mona si byo
spodziewa, i ju wkrtce obejmie zarzd haremem.
- Pewnego dnia - wyzna Ramzesowi - rzuc to wszystko.
- Co masz na myli?
- Sam jeszcze nie wiem, ale to ycie staje si dla mnie coraz trudniejsze
do zniesienia.
- Odejdziemy std razem.
Jedna z tancerek musna wonnym ciaem przyjaci, ale ci nie zmienili
pochmurnego wyrazu twarzy. Kiedy pokaz dobieg koca, dali si jednak
namwi na kolacj w towarzystwie modych kobiet, ktre usiady
nieopodal stawu o modrej wodzie. Ksi Ramzes musia odpowiada na
pytania dotyczce dworu, pracy krlewskiego pisarza i swoich planw na
przyszo; by jednak do szorstki, prawie opryskliwy, odpowiada
wymijajco. Zawiedzione rozmwczynie urzdziy sobie konkurs
poetyckich cytatw, pokazujc w ten sposb, jak rozlege maj
wyksztacenie.
Ramzes spostrzeg, e jedna z nich zachowuje milczenie; bya modsza
od swych towarzyszek, miaa czarne jak noc lnice wosy i
zielononiebieskie oczy. Wydaa mu si zachwycajca.
- Jak si nazywa? - spyta Mojesza.
- Nefertari.
- Skd taka niemiao?
- Pochodzi z niezamonej rodziny i niedawno znalaza si w haremie.
Zwrcono na ni uwag, gdy jest bardzo bieg tkaczk. We wszystkich
umiejtnociach gruje nad innymi, a dziewczta z bogatych rodw nie
mog jej tego wybaczy.
Kilka tancerek raz jeszcze podjo prb zyskania sobie wzgldw
ksicia Ramzesa; kryy pogoski o jego rychym maestwie z Izet
urodziw, czy jednak serce syna krlewskiego nie jest pojemniejsze ni
serca innych mczyzn? Ksi odsun si od zalotnic i usiad przy
Nefertari.
- Czy moja obecno ci przeszkadza?

Natarczywo tego pytania rozbroia j; podniosa na niego spojrzenie

zaniepokojonych oczu.
- Wybacz moj niegrzeczno, ale widz, e trzymasz si z dala od
wszystkich.
- Bo... rozmylaam.
- Jakie troski wypeniaj twe myli?
- Mamy wybra jedn z maksym mdrca Ptahhotepa i wyjani jej
znaczenie.
- Podziwiam jego pisma. Ktr z maksym wybraa?
- Waham si jeszcze.
- Jakiemu zajciu chciaaby si powici, Nefertari?
- Sztuce kwiatw. Chciaabym ukada bukiety dla bogw i przebywa
w cigu roku jak najwicej w wityni.
- Czy takie ycie nie jest zbyt surowe?
- Lubi medytacj. Czerpi z niej si. Czy nie napisano, e milczenie
daje wzrost duszy jak drzewu obsypanemu kwiatami?
Nadzorczyni tancerek poprosia, by zebray si i poszy zmieni stroje
przed lekcj gramatyki. Nefertari wstaa.
- Chwileczk... Czy zechcesz okaza mi przychylno?
- Nadzorczyni jest surowa i nie zniesie najmniejszego spnienia.
- Jak maksym wybierzesz?
Jej umiech ukoiby serce najbardziej zawzitego wojownika.
- Sowo doskonae jest lepiej ukryte ni zielony kamie. Mona jednak
je znale u sug, ktrzy pracuj przy arnach.
Znikna, lekka, wietlista.
20.
Ramzes spdzi tydzie w haremie Mer-Ur, ale nie zobaczy ju
Nefertari. Mojesz, obarczony prac przez zwierzchnika, ktry
wykorzystywa jego sprawno, mia niewiele czasu dla przyjaciela. Mimo
to ich rozmowy byy dla obu rdem nowej siy i przyrzekli sobie
nawzajem, e nie dadz upi swojej wiadomoci.
Obecno syna Setiego bardzo szybko nabraa rangi wydarzenia;
szlachetne starsze damy chciay koniecznie z nim rozmawia, niektre
zasypyway go wspomnieniami i dobrymi radami. Wielu rzemielnikw i
urzdnikw ubiegao si o jego yczliwo; jeli chodzi o zarzdc
posiadoci, ten otacza go wielkimi wzgldami, aby Ramzes powtrzy
ojcu, jak sprawnie dziaa zarzd haremu. Ukrycie si w ogrodzie, by
spokojnie poczyta pisma staroytnych, byo w tych warunkach nie lada
wyczynem; ksi poczu si winiem w tym raju, nic wic dziwnego, e
wzi sw torb wdrowca, warkocz i kij i opuci harem, nie mwic
nikomu ani sowa; Mojesz go zrozumie.
Str uty, ale kilka dni marszu przywrci mu smuko.

Naczelnik paacowej suby bezpieczestwa pada z ng. Nigdy w swej

karierze nie pracowa tak pilnie, nigdy nie biega to tu, to tam, nie

zwoywa dziesitkw urzdnikw, starajc si sprawdzi kady szczeg,

wracajc cigle do rnych wtkw ledztwa i groc rozmwcom
surowymi karami.
Czy kto zablokowa czynnoci ledcze machiny administracyjnej, czy
te sama dziaa niewaciwie? Trudno ustali. Prbowano wywrze nacisk
na wysokich urzdnikw, ale nie potrafi dociec, kto to robi, chocia
krlowa przeraaa go bardziej ni wszyscy dworacy, najbardziej nawet mu
wrodzy.
Kiedy by ju pewien, e wyczerpa wszelkie moliwoci i niczego
wicej nie dokona, stan przed Tuj.
- Zapewniam wasz krlewsk wysoko o cakowitym oddaniu.
- Liczy si tylko skuteczno twoich dziaa.
- Rozkazaa, bym ustali prawd, nie zwaajc na to, jaka si okae.
- Rzeczywicie.
- Nie bdziesz zapewne zawiedziona, gdy...
- Mnie zostaw osd, a ty przejd raczej do faktw.
Naczelnik zawaha si.
- Chciabym wskaza, e moje obowizki...
Spojrzenie krlowej uniemoliwio urzdnikowi wygaszanie dalszych
usprawiedliwie.
- Prawda, wasza krlewska mo, jest czasem trudna do przyjcia.
- Mwe!
Mczyzna przekn lin.
- Chciabym zatem ujawni ci dwie katastrofy.

Ameni przepisywa starannie rozporzdzenia, z ktrymi musia zapozna

si kady krlewski pisarz. Chocia czu si dotknity tym, e Ramzes mu
nie zaufa, wiedzia, i ksi wrci. Wykonywa wic prac osobistego
sekretarza, jakby nic si nie stao.
Kiedy Str wskoczy mu na kolana i obliza szorstkim i mokrym
jzykiem policzki, Ameni zapomnia o swoich alach i z radoci powita
wracajcego Ramzesa.
- Byem przekonany, e zastan twoje biuro puste - wyzna ksi.
- A kt prowadziby codzienn dokumentacj?
- Na twoim miejscu nie zgodzibym si na takie powicenie.
- Lecz ty jeste na swoim, a ja na swoim. Bogowie tak chcieli i nie mam
zamiaru si uskara.
- Wybacz mi, Ameni.
- Przysigem ci wierno i dotrzymam sowa, bo w innym razie demony
piekielne podernyby mi gardo! Jak widzisz, kieruj si samolubnymi
pobudkami. Podr bya przyjemna?
Ramzes opowiedzia mu o haremie, Mojeszu i Setau, ale nie wspomnia
o przelotnym spotkaniu z Nefertari. Bya to szczeglna chwila, ktr
przechowywa w pamici niby klejnot.
- Przybywasz w sam por - owiadczy potem Ameni. - Krlowa
pragnie ujrze ci jak najszybciej, a Asza zaprosi nas na kolacj.
Asza przyj Ramzesa i Ameniego w subowej rezydencji, jak

przydzielio mu niedawno Ministerstwo Spraw Zagranicznych w centrum

miasta, nieopodal siedziby administracji, ktrej podlega. Mimo modego
wieku robi wraenie dowiadczonego dyplomaty, przywykego do
dystyngowanego zachowania i pojednawczego tonu gosu. Dba o swoj
powierzchowno, trzyma si najnowszej mody memfickiej, ktra
sprowadzaa si do poczenia klasycznych form stroju z bujnoci
kolorw. Do wrodzonej wytwornoci obejcia dosza teraz pewno siebie,
ktrej dawniej Ramzes u niego nie zauway. Asza najwyraniej znalaz
swoj yciow drog.
- Robisz wraenie czowieka zadowolonego ze swojego losu - zauway
Ramzes.
- Poszedem we waciwym kierunku i szczcie mi sprzyjao. Mj
raport w sprawie wojny trojaskiej uznano za bardzo precyzyjny.
- Jak tam waciwie sprawy si przedstawiaj?
- Klska Trojaczykw jest nieunikniona. Wbrew tym, ktrzy wierz w
pobaliwo Agamemnona, spodziewam si rzezi i zniszczenia miasta.
Jednak my si nie wtrcimy. Egipt nie ma tam adnych interesw.
- Zachowanie pokoju to gwna troska Setiego.
- Dlatego te tak si martwi.
Ramzes i Ameni jednogonie zadali pytanie:
- Obawiasz si, e dojdzie do starcia?
- Hetyci zaczynaj przejawia ogromn aktywno.
Ju w pierwszym roku swego panowania Seti musia stawi czoo
buntowi Beduinw; podegani przez Hetytw, najechali Palestyn i
proklamowali niezalene krlestwo. W rezultacie doszo tam do
nieustajcych walk midzy rnymi odamami i straszliwych rzezi. Kiedy
przywrcono pokj, faraon ruszy na wypraw wojenn, by zaprowadzi
porzdek w Kanaanie, wcieli do swego pastwa poudniow Syri i
przej kontrol nad portami fenickimi. W trzecim roku panowania
spodziewano si powszechnie, e dojdzie do frontalnego starcia z siami
hetyckimi, ale obie armie obozoway przez jaki czas naprzeciwko siebie, a
w kocu wycofay si na pozycje tyowe.
- Co waciwie wiesz? - spyta Ramzes.
- S to informacje poufne. Jeste wprawdzie krlewskim pisarzem, ale
nie masz nic wsplnego ze subami dyplomatycznymi.
Palcem wskazujcym prawej rki Asza pogadzi may, nienagannie
przystrzyony wsik; Ramzes zacz si zastanawia, czy Asza mwi
powanie, ale uspokoi go drwicy bysk w roziskrzonych oczach
przyjaciela.
- Hetyci podsycaj zamieszki w Syrii, niektrzy ksita feniccy gotowi
s ich wesprze, oczywicie w zamian za son opat. Wojskowi doradcy
krla zachcaj do jak najszybszej interwencji. Ostatnie pogoski mwi,
e Seti uwaa to za konieczno.
- Wemiesz udzia w tej wyprawie?
- Nie.
- Czyby spotkaa ci ju nieaska?
- Niezupenie.
Delikatna twarz Aszy skurczya si nieco, jakby uzna pytania Ramzesa

za niestosowne.
- Powierzono mi inn misj.
- O co chodzi?
- Tym razem musz naprawd trzyma jzyk za zbami.
- Tajna misja! - wykrzykn Ameni. - To fascynujce, ale...
niebezpieczne.
- Jestem sug pastwa.
- Naprawd niczego nie moesz nam wyjawi?
- Jad na poudnie. O wicej nie pytajcie.

Str doceni zaszczyt, jaki go spotka: obfity posiek podany w ogrodzie

krlowej. Rozbawiona Tuja przyja oznaki czuoci wyraone szorstkim
psim jzykiem. Zniecierpliwiony Ramzes u dbo trawy.
- Masz dobrego psa, synu. To wielkie szczcie i powiniene je doceni.
- Chciaa mnie widzie i oto jestem.
- Jak udaa ci si wizyta w haremie Mer-Ur?
- Jak zawsze wiesz o wszystkim!
- Czy nie powinnam wspiera faraona w sprawowaniu wadzy?
- Co ze ledztwem?
- Naczelnik suby bezpieczestwa wykaza si wiksz sprawnoci, ni
mogam si spodziewa. ledztwo posuno si, ale nowiny nie s zbyt
dobre. Wonica, ktry wcign ci w puapk, zosta znaleziony, lecz
martwy. Jego zwoki odkryto w opuszczonym spichlerzu na poudniu
Memfis.
- Jak si tam znalaz?
- Nie ma adnego godnego zaufania wiadka. Jeli chodzi o warsztat
wytwarzajcy sfaszowane bryki inkaustu, odnalezienie waciciela
okazao si niemoliwe, gdy zniszczono papirus z jego imieniem,
przechowywany w archiwach.
- Tylko kto znaczny mg popeni to przestpstwo.
- Masz racj. Kto na tyle bogaty i potny, eby kupi sobie
wsplnikw.
- Ta sprawa dziaa na mnie przygnbiajco... Czy nie powinnimy na
tym poprzesta?
- Czyby podejrzewa mnie o tchrzostwo?
- Matko!
- Podoba mi si to, e jeste skory do buntu. Nigdy nie naley godzi si
na niesprawiedliwo.
- Jak drog pjdziemy dalej?
- Naczelnik suby bezpieczestwa niczego wicej nie zdziaa. Wezm
spraw w swoje rce.
- Jestem na twoje usugi. Rozkazuj, a bd ci posuszny.
- Naprawd jeste gotw na takie powicenie, by doj do prawdy?
Krlowa umiechna si drwico, ale jednoczenie czule.
- Nie potrafi nawet odkry tej, ktra mnie zamieszkuje.
Ramzes nie mia posun si dalej w zwierzeniach, gdy ba si
miesznoci.

- Prawdziwy mczyzna nie zadowala si nadziej, lecz przystpuje do

dziaania.
- Nawet jeli los jest przeciwko niemu?
- Jego rzecz jest ten los odmieni. Jeli za nie potrafi, niech win za to
obarczy swoj mierno, a nie innych ludzi.
- Powiedzmy, e Szenar stoi za t prb usunicia mnie z drogi.
Na twarzy matki pojawi si wyraz zasmucenia.
- To straszne oskarenie.
- Take ty czujesz bl?
- Jestecie obaj moimi synami i kocham was. Chocia tak bardzo
rnicie si charakterami, chocia adnemu z was nie brak ambicji, jake
pogodzi si z tym, e twj brat mgby co takiego uczyni?
Ramzes zachwia si w swym przewiadczeniu; pragnienie wadzy tak
go zalepio, e wyobrazi sobie najstraszliwszy ze spiskw.
- Mj przyjaciel Asza lka si, e pokj jest zagroony.
- Ma dobre informacje.
- Czy ojciec postanowi ju podj walk z Hetytami?
- Sytuacja go do tego zmusza.
- Chc wyruszy z nim i walczy za mj kraj.
21.
Tego dnia w skrzydle paacu przeznaczonym dla Szenara pracownicy i
urzdnicy starszego syna faraona mieli kwane miny. Przemykali pod
cianami i wykonywali pilnie swoje obowizki. aden wybuch miechu,
adna rozmowa nie zakciy przytaczajcej ciszy.
Nowin ujawniono pod koniec przedpoudnia: natychmiastowa
mobilizacja dwch elitarnych pukw w przewidywaniu zbliajcego si
konfliktu. Bez wtpienia chodzi o wojn z Hetytami. Szenar by przybity;
to
stanowcze
posunicie
unicestwi
ca
polityk
handlu
midzynarodowego, ktr zaczyna wanie prowadzi i ktra miaa mu
przynie ju wkrtce pierwsze owoce.
Ten gupi konflikt rozbudzi poczucie niepewnoci, a to zaszkodzi
wymianie handlowej; Seti, podobnie jak nazbyt wielu jego poprzednikw,
ciga sobie na gow kopoty. Cigle ta przestarzaa moralno, cigle to
pragnienie zachowania egipskiego terytorium, potwierdzenia wielkoci
cywilizacji poprzez trwonienie si, ktre mona przecie wykorzysta na
innym polu. Szenar nie zdy podway reputacji doradcw wojskowych
krla i udowodni, jak s naiwni; ci odacy myleli tylko o wojaczce,
uwaali si za zdobywcw, przed ktrymi musz pokoni si wszystkie
ludy. Szenar obieca sobie, e jeli wyprawa zakoczy si klsk, przepdzi
tych gupcw z paacu.
Kto bdzie rzdzi krajem pod nieobecno faraona, pierwszego ministra
i naczelnego wodza? Oczywicie krlowa Tuja. Chocia coraz rzadziej
rozmawiaa z Szenarem i chocia czasem, rozstajc si, oboje mieli
niezadowolone miny, czya ich autentyczna mio. Nadesza pora
szczerego i jasnego postawienia sprawy; Tuja nie tylko go zrozumie, ale
wpynie na Setiego, by ten nie niszczy pokoju. Tak wic, mimo licznych

zaj, nalega na jak najszybsz audiencj.

Tuja przyja go po poudniu w sali audiencyjnej.
- C za uroczyste otoczenie, najdrosza matko.
- Domyliam si, e nie chodzi ci o rozmow na tematy osobiste.
- Jak zwykle domylia si trafnie. Skd bierze si ten twj szsty
zmys?
- Syn nie powinien pochlebia matce.
- Nie kochasz wojny, czy nie mam racji?
- Kto j kocha?
- Czy decyzja ojca nie jest nieco pochopna?
- Mylisz, e twj ojciec kieruje si nagymi impulsami?
- Oczywicie nie, ale okolicznoci... Hetyci...
- Czy cenisz pikne stroje? Szenar osupia.
- Bez wtpienia, ale...
- Chod ze mn.
Tuja zaprowadzia starszego syna do przylegej komnaty; na niskim stole
leaa peruka o dugich uoonych w loki wosach po obu stronach, koszula
o szerokich rkawach, duga plisowana spdniczka z frdzlami i szarfa,
ktr zawizuje si w krzyu, eby podtrzymywaa cay strj.
- Wspaniae szaty, nieprawda?
- Znakomite wykonanie.
- S przeznaczone dla ciebie. Ojciec wybra ci na chorego, ktry
znajdzie si po jego prawicy podczas kampanii w Syrii.
Szenar zblad.
Chory po prawicy krla niesie drzewce z osadzonym na kocu bem
barana, jednym z symboli Amona, boga zwycistwa; starszy syn faraona
ma wic wyruszy z ojcem i znale si w pierwszym szeregu walczcych.

Ramzes przestpowa niecierpliwie z nogi na nog.

Czemu Ameni cigle nie nadchodzi z rozporzdzeniem Setiego
zawierajcym list gwnych osobistoci paacowych, ktre faraon
zamierza ze sob zabra? Ksi chcia jak najprdzej dowiedzie si, jaka
ranga zostanie mu wyznaczona.
Nie zaleao mu na przystrojeniu si pysznym tytuem; chcia walczy.
- Wreszcie jeste! Lista!
Ameni zwiesi gow.
- Co z tob?
- Sam przeczytaj.
Na mocy krlewskiego rozporzdzenia Szenar ma by chorym po
prawicy faraona; imienia Ramzesa nawet nie wymieniono.
We wszystkich memfickich koszarach wojsko byo w stanie gotowoci.
Ju jutro piechota i rydwany wyrusz do Syrii pod osobistym dowdztwem
krla.
Ramzes spdzi cay dzie na dziedzicu gwnych koszar; kiedy o
zmroku ojciec wyszed z posiedzenia rady wojennej, zdoby si na odwag,
by do niego podej.
- Czy mog zwrci si do ciebie z prob?

- Sucham.
- Pragn wyruszy na wojn.
- Moje rozporzdzenie ma charakter ostateczny.
- Nie musz by oficerem. Pragn tylko walczy z wrogiem.
- A zatem podjem waciw decyzj.
- Nic... ja nic nie rozumiem!
- Niestosowne pragnienie jest tylko zachciank. eby walczy z
wrogiem, trzeba by do tego zdolnym. W twoim przypadku tak nie jest,
Ramzesie.

Kiedy gniew i poczucie zawodu miny, Szenar uzna, e nowe

stanowisko ma swoje dobre strony, e do caego szeregu zaszczytnych
tytuw doczy oto jeszcze jeden; nie mona przecie by zwizanym z
tronem, nie pokazawszy swoich talentw wojennych. Od czasw
pierwszych krlw tebaskich kady wadca musi udowodni, e potrafi
zadba o zachowanie terytorium i odeprze najazd wrogw. Szenar
dostosowywa si wic do tej tradycji, godnej ubolewania, ale bardzo
wanej w oczach ludu; wszystko to wydao mu si nawet zabawne, kiedy
podczas przemarszu awangardy, z ktr poda chory, jego wzrok
napotka uraone spojrzenie Ramzesa.
Wyruszeniu armii, jak wszystkim niezwykym wydarzeniom,
towarzyszya uroczysto; caa ludno miaa dzie wolny od pracy i nie
omieszkaa utopi swoich trosk w piwie. Kt jednak wtpi w zwycistwo
Setiego?
Mimo osobistego tryumfu Szenar nie by zgoa wolny od trwg; podczas
walki najlepsi onierze s najbardziej naraeni. Na myl o tym, e mgby
zosta ranny, okaleczony, uomny, ogarniao go przeraenie; w zamcie
bitewnym musi przede wszystkim myle o ochronie swojej osoby,
pozostawiajc specjalistom niebezpieczne zadania.
Raz jeszcze okazao si, e szczcie mu sprzyja; podczas kampanii
bdzie mia niejedn sposobno, by rozmawia z ojcem i ustali swoj
przyszo. Taka perspektywa warta jest wysiku, chocia porzucenie
paacowych wygd to cika prba.
Zawd, jaki przeywa Ramzes, doda mu jednak si.

Kontyngent z prowincji nie spodoba si Bachenowi. Kiedy zbliaa si

wojna, przygotowywano przyszych onierzy, werbowano ochotnikw,
ktrzy marzyli o wielkich czynach wojennych w dalekich krajach; lecz ten
oddzia prostackich chopw nie wyjdzie nigdy poza granice Memfis i
szybko wrci na pola. Nadzorca krlewskich stajni, Bachen mczyzna
obdarzony niezwyk si, o kwadratowej twarzy okolonej krtk brdk,
mia take obowizek szkolenia rekrutw.
Penym powagi, chrapliwym gosem rozkaza im podnie worki
napenione kamieniami i zarzuci je sobie na prawe rami, a potem ruszy
biegiem wzdu muru koszar - a wyda rozkaz, by si zatrzymali.
Natychmiast doszo do okrutnego odsiewu; wikszo le zaplanowaa

wysiek. Zadyszani rekruci pozbywali si ciaru.

Bachen zwleka i przerwa prb dopiero, kiedy pozostao okoo
pidziesiciu biegncych.
Nagle otworzy szeroko oczy ze zdumienia, gdy wydao mu si, e
rozpoznaje jednego z przyszych onierzy; wyprzedzi znacznie swoich
towarzyszy i bieg z zadziwiajc lekkoci.
- Ksi Ramzes! Twoje miejsce nie jest wrd rekrutw!
- Chc przej szkolenie i uzyska zawiadczenie o zdolnoci do suby.
- Przecie... przecie to niepotrzebne! Wystarczy, by...
- Jestem innego zdania. Podobnie jak ty. Nie bdzie onierza z kogo,
kto lczy tylko nad papirusami.
Zaskoczony Bachen obraca machinalnie bransolety z brzu, ktre
podkrelay obwd minia dwugowego jego ramienia.
- To kopotliwa sprawa.
- Czyby si zlk, Bachenie?
- Ja miabym si zlkn? Do szeregu!
Przez trzy cignce si w nieskoczono dni Bachen dobywa ze
swoich ludzi resztki si. Wybra dwudziestu najwytrzymalszych, wrd
nich Ramzesa.
Czwartego dnia zaczy si wiczenia z broni, pakami, krtkimi
mieczami i tarczami. Bachen udzieli modziecom kilku zwizych
wskazwek, a potem stawali jeden przeciwko drugiemu.
Kiedy jeden z nich zosta zraniony w rami, Ramzes odoy miecz na
ziemi. Koledzy poszli w jego lady.
- Co si z wami dzieje? - rykn Bachen. - Do broni albo wynocie si
std!
Rekruci posuchali rozkazu; chopcy o sabej psychice lub niezdarni
zostali wykluczeni. Oddzia gotw do wymarszu skada si ledwie z
dwunastu ochotnikw, uznanych za godnych tego, by podj zawodow
sub wojskow.
Ramzes trzyma si dobrze; dziesi dni intensywnych wicze nie
zgasio jego entuzjazmu.
- Potrzebny mi dowdca - owiadczy Bachen rankiem jedenastego dnia.
Wszyscy, z wyjtkiem jednego, odznaczali si mniej wicej tak sam
sprawnoci w strzelaniu z uku z drewna akacjowego. Podczas strzelania
wprost ta bro bya skuteczna do pidziesiciu metrw.
Zadowolony z wynikw Bachen pokaza im bardzo duy uk, ktrego
lico byo oboone rogiem, a nastpnie zawiesi w odlegoci stu
pidziesiciu metrw od ucznikw pat skry.
- Za bro. Macie podziurawi ten cel.
Wikszo nie moga napi uku; dwch zdoao wypuci strza, lecz
na odlego zaledwie stu metrw.
Ostatni stan do prby Ramzes. Bachen przyglda mu si drwico.
Podobnie jak towarzysze mia prawo do trzech strza.
- Ksi winien unika miesznoci. Silniejsi od ciebie nic tu nie
wskrali.
Ramzes skupi si cakowicie na celu; w tym momencie nie istniao dla
nic innego.

Samo napicie uku wymagao nadludzkiego wysiku; nie zwaajc na

bl mini, Ramzes trzyma nieruchomo ciciw ze cigien wou.
Pierwsza strzaa mina cel z lewej strony i Bachen zamia si kpico.
Ramzes wypuci powietrze z puc, wstrzyma oddech i prawie
natychmiast zwolni ciciw; druga strzaa przeleciaa nad skr.
- Ostatnia prba - oznajmi Bachen.
Ksi przez minut sta z zamknitymi oczami, jakby chcia, by cel
przenikn do jego duszy; wmawia sam sobie, e skra jest blisko i e sam
jest strza, ktra pragnie dosign celu.
Trzeci strza przynis wyzwolenie. Strzaa przeszya powietrze niby
rozdraniony szersze i przedziurawia skr. Pozostali rekruci wznieli
okrzyki na cze zwycizcy; Ramzes odda wielki uk Bachenowi.
- Dodamy jeszcze jedn prb. Bdzie to walka na pici ze mn.
- Czy to zgodne z reguami?
- Tutaj obowizuje mj regulamin. Czyby ba si stan naprzeciwko
mnie?
- Naley mi si mj patent oficerski.
- Stawaj do walki, dowied, e potrafisz stawi czoo prawdziwemu
onierzowi.
Ramzes by wyszy ni Bachen ale sabiej uminiony i znacznie gorzej
wyszkolony; uzna wic, e musi postawi na szybko reagowania.
Instruktor rzuci si bez uprzedzenia do ataku; ksi zrobi unik, pi
Bachena musna tylko jego lewe rami. Pi razy z rzdu ataki onierza
trafiay w pustk; rozdraniony tymi niepowodzeniami zdoa w kocu
chwyci przeciwnika za lew nog i obali go. Ramzes kopn go w twarz,
wychodzc dziki temu z opresji, i kantem doni zada Bachenowi cios w
szyj.
Wydawao mu si, e wygra, ale w odruchu dumy Bachen zerwa si i
zaatakowa gow pier ksicia.

Izet urodziwa posmarowaa tors kochanka balsamem tak skutecznym, e

bl min jak rk odj.
- Czy moja do nie jest uzdrowicielska?
- Okazaem si gupcem - mrukn Ramzes.
- Ten potwr mg ci zabi.
- Robi, co do niego naleao, a ja pomylaem, e ju jestem zwycizc.
Do Izet urodziwej bya pena sodyczy, ale take coraz mielsza.
- Jestem taka szczliwa, e zostae! Wojna jest ohydna.
- Ale czasem konieczna.
- Nawet nie wiesz, jak ci kocham.
Moda kobieta, gibka jak odyga lotosu, pooya si na swoim
kochanku.
- Zapomnij o walce i przemocy. Czy nie lepiej zaj si mn?
Ramzes nie odepchn jej, pozwoli, by uniosa go rozkosz, jak dawaa
mu Izet; odczuwa jednak wiksz przyjemno, o ktrej jej nie powiedzia:
uzyska patent oficerski.

22.
Powrt armii egipskiej witowano z przepychem. W paacu ledzono z
niepokojem jej marsz; zbuntowani Libaczycy stawiali opr ledwie kilka
dni, a potem zaczli zapewnia o swojej wieczystej wiernoci i niezomnej
woli pozostawania ulegymi poddanymi faraona. Seti zada w zamian za
wybaczenie wielkiej iloci najlepszego gatunku drewna cedrowego, aby
wznie nowe supy przed wityniami i wykona kilka boskich odzi, jakie
nosi si w procesji. Ksita Libanu owiadczyli jednogonie, e faraon
jest wcieleniem Re, boskiego wiata, i e da im dar ycia.
Dziki szybkiej interwencji Seti wkroczy do Syrii, nie napotykajc
nigdzie oporu; krl hetycki Muwattali nie zdy zwoa swych
dowiadczonych onierzy i wola z daleka obserwowa rozwj wydarze.
Dlatego umocnione miasto Kadesz, symbol hetyckiej potgi, otworzyo
bramy; zostao zaskoczone i nie zdoao powstrzyma falowych szturmw.
Seti, ku zdumieniu swoich wyszych dowdcw, zadowoli si
postawieniem steli wewntrz miasta, zamiast zrwna twierdz z ziemi.
Krytykowano po cichu t decyzj, zastanawiajc si, czemu suy taka
strategia.
Kiedy tylko armia egipska opucia Kadesz, nadcign Muwattali z
potn armi i znowu podporzdkowa miasto wadzy hetyckiej.
Zaczy si rokowania. Chcc unikn krwawych star, dwaj wadcy
ustalili przez swych posw, e Hetyci przestan podega do zamieszek w
Libanie i portach fenickich, a Egipcjanie nie pocign znowu na Kadesz i
jego okolice.
Zawarto pokj, z pewnoci nietrway, ale jednak pokj.
Jako syn wyznaczony na nastpc tronu i nowy wdz wojsk Szenar
przewodniczy uczcie, na ktr zaproszono ponad tysic osb
zachwyconych tym, e mog kosztowa wyszukane pokarmy, pi wino z
niezwykle udanego rocznika, z drugiego roku panowania Setiego, i
przyglda si poruszajcym serce mczyzny ksztatom modych nagich
tancerek, wykonujcych swj taniec do wtru fletw i harf.
Sam krl pokaza si tylko na chwil, odstpujc starszemu synowi ca
chwa udanej wyprawy. Jako byli uczniowie Kapu i modziecy, przed
ktrymi stoi otworem wietna przyszo, midzy zaproszonymi znaleli
si Mojesz, Ameni, a nawet Setau, ubrany na t okoliczno we wspania
sukni, dar od Ramzesa.
Ameni, ktry wytrwale dy do raz wytknitego celu, rozmawia z
wysoko postawionymi w Memfis osobistociami i zadawa lekkim tonem
pytania na temat zamknitych ostatnio wytwrni bry inkaustu. Jednake
ten upr spez na niczym.
Setau zosta wezwany w nagym trybie przez rzdc Szenara, gdy w
skadzie, gdzie przechowywano stgwie z mlekiem, pojawi si w.
Modzieniec wypatrzy podejrzan dziur, wrzuci do rodka czosnek, a
potem zatka otwr ryb butli. Nieszczsny gad nie wydostanie si ju ze
swojej nory. Zadowolenie rzdcy, ktrego Setau uzna za zbytnio
zaprztnitego wasn osob, nie trwao dugo, gdy specjalista pokaza mu

czerwono-biaego wa z kami sterczcymi z tylnej czci szczki i

zarozumialec umyka co si w nogach. Co za gupiec - pomyla Setau. Przecie nie ulega wtpliwoci, e ten gatunek jest cakowicie
nieszkodliwy.
Mojesza otoczyy mode kobiety, ktre podziwiay jego msk postaw;
wikszo chtnie zbliyaby si do Ramzesa, ale Izet urodziwa staa
czujnie na stray. Ci dwaj modziecy cieszyli si coraz wikszym
powaaniem; Mojesz obejmie z pewnoci najwysze stanowiska
publiczne, a Ramzesem interesowano si ze wzgldu na jego odwag, ktra
zyska mu by moe w armii wysok rang, jakiej nigdy nie osignby na
dworze.
Przyjaciele zdoali jednak wyrwa si midzy dwoma tacami i spotkali
si w ogrodzie pod drzewem smaczliwki.
- Czy syszae mow Szenara?
- Nie, moja czua narzeczona czym innym zaprztna moj uwag.
- Twj starszy brat utrzymuje, e to on jest wielkim zwycizc w tej
kampanii. Dziki niemu straty egipskie byy bardzo ograniczone i
dyplomacja wzia gr nad przemoc. Co wicej, daje do zrozumienia, e
Seti robi wraenie bardzo zmczonego; wadza wyniszcza siy i nominacja
Szenara na regenta nastpi zapewne ju rycho. Ogosi program swoich
rzdw: pierwszestwo dla handlu zagranicznego, unikanie konfliktw,
przymierze gospodarcze z naszymi najbardziej zaciekymi wrogami.
- Czuj do niego odraz.
- Przyznaj, nie jest to posta wietlana, ale jego plany zasuguj na
rozwaenie.
- Podaj Hetytom palec, Mojeszu, a odrbi ci ca rk.
- Wojna niczego nie rozwizuje.
- Szenar uczyni z Egiptu kraj podlegy innym i zrujnowany. Ziemia
faraonw to osobny wiat. Kiedy okazywaa sabo lub naiwno, zawsze
najedali j Azjaci. Ile bohaterstwa trzeba byo, eby przepdzi
najedc i odepchn go daleko od naszych granic. Jeli zoymy bro,
wybij nas.
ar, z jakim mwi Ramzes, zaskoczy Mojesza.
- S to sowa godne wodza, chtnie przyznaj, czy wybrae jednak
dobry kierunek mylenia?
- Nie ma innego, jeli si chce zachowa nie naruszone terytorium i
pozwoli, by bogowie zamieszkiwali t ziemi.
- Bogowie... Czy bogowie istniej?
- Co masz na myli?
Mojesz nie zdy odpowiedzie; kadego z nich otoczya gromadka
dziewczt, ktre zasypyway jednego i drugiego pytaniami o przyszo.
Wkrtce Izet urodziwa wtrcia si do tego zamieszania i uwolnia
kochanka.
- Zatrzyma mnie twj brat - wyznaa.
- Czego chcia?
- Nie wyrzeka si myli o polubieniu mnie. Dwr nie ma adnych
wtpliwoci, wszystkie pogoski mwi to samo: Seti ju wkrtce posadzi
Szemra obok siebie na tronie. Ten za proponuje mi, bym zostaa wielk

maonk krlewsk.
W umyle Ramzesa zaszo co dziwnego: oto duch ksicia opuci nagle
Memfis i ulecia a do haremu w Mer-Ur, by kontemplowa tam mod,
piln uczennic, przepisujc przy wietle lampki oliwnej maksymy
Ptahhotepa.
Izet urodziwa zauwaya zmian, jaka zasza w jej kochanku.
- Czy co ci dolega?
- Wiedz, e wszelka choroba jest mi obca - odpar oschle.
- Robie wraenie, jakby znalaz si bardzo daleko...
- Zastanawiaem si. Czy przyjmiesz jego propozycj?
- Ju mu odpowiedziaam.
- Gratuluj ci, Izet. Bdziesz moj krlow, a ja twoim sug.
Zacza bi go po piersi piciami. Chwyci j za nadgarstki.
- Kocham ci, Ramzesie, i z tob chc y. Co mam zrobi, by to poj?
- Zanim zostan mem i ojcem, chc doj do janiejszej wizji drogi,
jak chciabym poda. Musisz da mi czas.
Balsamiczna noc pograa si powoli w ciszy; muzycy i tancerze
odeszli, nie byo te ju starszych goci. Tu i wdzie w rozlegym ogrodzie
paacowym wymieniano informacje i knuto miechu warte intrygi, by
wspi si nieco w hierarchii, pograjc rywala.
Pogod tych chwil zakci rozdzierajcy krzyk, ktry dobieg od strony
kuchni.
Ramzes znalaz si pierwszy na miejscu; rzdca bi pogrzebaczem
jakiego starca, ktry zasania sobie twarz rkami. Ksi cisn szyj
napastnika tak, e tamtemu oczy wyszy na wierzch; upuci pogrzebacz, a
starzec uciek i ukry si midzy pomywaczami naczy.
Mojesz dostrzeg, e musi si wtrci.
- Udusisz go!
Ramzes rozluni ucisk; czerwony na twarzy rzdca z trudem odzyska
dech w piersi.
- Ten staruch by ndznym hetyckim niewolnikiem - wyjani. - Mam
obowizek czuwa nad jego zachowaniem.
- Czy tak obchodzisz si z wszystkimi, ktrzy dla ciebie pracuj?
- Tylko z Hetytami.
Midzy gapiami przepchn si Szenar, ktrego strj gasi swym
bogactwem najwytworniejsze szaty.
- Rozejdcie si, ja si tym zajm.
Ramzes chwyci rzdc za wosy i cisn nim o ziemi.
- Oskaram tego tchrza o stosowanie tortur.
- Ale, ukochany mj bracie! Nie uno si... Mj rzdca bywa surowy,
ale...
- Wnios skarg i stan przed sdem jako wiadek.
- Ty, ktry tak nienawidzisz Hetytw?
- Twj suga nie jest twoim wrogiem. Pracuje dla nas i naley si mu
szacunek. Tego wymaga prawo Maat.
- Po co te wielkie sowa? Zapomnij o tym incydencie, a ja oka ci sw
wdziczno.
- Ja te bd wiadczy - oznajmi Mojesz. - Nic nie usprawiedliwia

takiego postpowania.
- Czy warto tak zaostrza spraw?
- Zabierz rzdc - powiedzia Ramzes, zwracajc si do Mojesza - i
oddaj go w rce naszego przyjaciela Setau. Jutro rano zadam rozprawy w
trybie pilnym.
- To samowolne uwizienie!
- Czy zobowizujesz si, e doprowadzisz swego rzdc przed oblicze
sdu?
Szenar skoni si. Zbyt wielu tu wysoko postawionych wiadkw...
Lepiej nie podejmowa walki, jeli jest si z gry skazanym na porak.
Winowajc czeka wygnanie do jednej z oaz.
- Sprawiedliwo jest pikn rzecz - rzuci dobrotliwie Szenar.
- Szacunek jest fundamentem naszego spoeczestwa.
- Kt mgby temu zaprzeczy?
- Jeli bdziesz takimi metodami rzdzi krajem, znajdziesz we mnie
nieubaganego przeciwnika.
- Co ty sobie wyobraasz?
- Nic, po prostu obserwuj. Czy wielkim planom winna towarzyszy
pogarda dla innych ludzi?
- Ponosi ci, Ramzesie. Winien mi jeste szacunek.
- Wydaje mi si, e panem Grnego i Dolnego Egiptu jest nadal Seti.
- Szyderstwo ma swoje granice. Jutro bdziesz musia okaza mi
posuszestwo.
- To jutro jest jeszcze odlege.
- Mylisz si, i to przyniesie ci zgub.
- Czyby mia zamiar traktowa mnie jak hetyckiego niewolnika?
Znuony t rozmow Szenar odszed.
- Twj brat jest czowiekiem monym i niebezpiecznym - zauway
Mojesz. - Czy musisz go tak prowokowa?
- Nie boj si go. Co miae na myli, mwic o bogach?
- Sam nie wiem. Chodz mi po gowie rozmaite myli. Czuj si
rozdarty. Pki nie przenikn tajemnic bogw, nie zaznam pokoju.
23.
Ameni nie poddawa si. Jako osobisty sekretarz Ramzesa, krlewskiego
pisarza, mia dostp do rozmaitych sub administracyjnych i umia zyska
sobie przyjaci, ktrzy pomagali mu w ledztwie. Sprawdzi dziki temu
wykaz warsztatw wytwarzajcych bryki inkaustu i dotar do spisu ich
wacicieli; zgodnie z tym, co powiedziaa Ramzesowi krlowa Tuja,
archiwum dotyczce podejrzanego warsztatu znikno.
Poniewa ten trop prowadzi donikd, Ameni przystpi do mrwczej
pracy: bada, ktrzy notable mieli co wsplnego z pisarzami, i przeglda
wykazy ich dbr, majc nadziej, e w ten sposb dotrze do waciciela
wytwrni. Dugie dni poszukiwa zakoczyy si jednak niepowodzeniem.
Pozosta ostatni sposb: systematyczne sprawdzanie pokwitowa,
poczwszy od tego, przez ktre Ameni omal nie postrada ycia. Przed
wpisaniem jakichkolwiek danych na papirus, sumienny pisarz uywa jako

brudnopisu odamka wapienia; te odamki ciskano w wielki d, ktry

zapenia si coraz bardziej w miar trwania prac administracyjnych.
Ameni nie by nawet pewny istnienia duplikatu aktu wasnoci
warsztatu; nie zwaajc na to, wzi si do pracy i spdza przy niej dwie
godziny dziennie, starajc si nie zastanawia nad szansami powodzenia.

Izet urodziwa patrzya nieprzychylnym okiem na przyja czc

Ramzesa z Mojeszem. Udrczony i cigle czego zakniony Hebrajczyk
mia zy wpyw na ksicia; moda kobieta staraa si wciga kochanka w
wir uciech zmysowych, pamitajc, by nigdy ju nie wspomnie przy nim
o maestwie. Ramzes da si zwabi w te sida; przenoszc si z paacyku
do paacyku, z ogrodu do ogrodu, z przyjcia na przyjcie, prowadzi
gnuny ywot arystokraty, pozostawiajc swemu sekretarzowi trosk o
zaatwianie spraw biecych.
Egipt by marzeniem urzeczywistnionym, rajem podsuwajcym
codziennie cudownoci ze szczodroci matki, ktrej nie nuy
rozpieszczanie swych dzieci; szczcie pyno wielk fal ku kademu, kto
umia doceni cie gaju palmowego, miodow sodycz daktyla, piew
wiatru, pikno lotosu czy zapach lilii. Kiedy dochodzia do tego
namitno zakochanej kobiety, czowiek mia poczucie, e jego ycie jest
bliskie doskonaoci.
Izet urodziwa wierzya, e opanowaa dusz Ramzesa; jej kochanek by
peen radoci, przepeniaa go energia. Ich igraszki miosne nie ustaway
ani na chwil, dzielona rozkosz dodawaa im si; jeli chodzi o Stra, ten
rozwin w sobie talenty smakosza i kosztowa da przyrzdzanych przez
kucharzy najlepszych memfickich rodw.
Wygldao na to, e los wyznaczy ju yciowe szlaki dwch synw
Setiego: Szenarowi przypadn sprawy pastwowe, Ramzesowi ycie
zwyke, ale pene uciech. Izet urodziwa doskonale dostosowaa si do
takiego podziau rl.
Pewnego ranka zastaa pokj pusty; Ramzes wsta wczeniej ni ona.
Zaniepokojona, nie mylc zgoa o umalowaniu twarzy, wybiega do
ogrodu i zacza nawoywa kochanka. Poniewa nie odpowiada, wpada
w panik; w kocu znalaza go siedzcego przy studni porodku klombu z
irysami, pogronego w rozmylaniach.
- Co si stao? Omal nie umaram ze strachu!
Uklka przy nim.
- Jaka nowa troska ci nka?
- Nie nadaj si do ycia, jakie mi zgotowaa.
- Mylisz si. Czy nie jestemy szczliwi?
- To szczcie mi nie wystarcza.
- Nie daj zbyt wiele od ycia, bo w kocu obrci si przeciwko tobie.
- Dojdzie wic do czoowego starcia.
- Czyby duma bya cnot?
- Jeli oznacza przymus przekraczania swoich moliwoci, tak. Musz
odby rozmow z ojcem.


Od czasu zawarcia pokoju z Hetytami krytycy nabrali wody w usta.
Jednomylnie uznano, e Seti mia racj, unikajc wojny, ktrej wynik
byby przecie niepewny, nawet jeli mogo si wydawa, e armia egipska
gruje nad wojskami hetyckimi.
Mimo prowadzonej przez Szenara propagandy nikt nie uznawa jego
decydujcej roli, ktr sobie przypisywa; zdaniem wyszych dowdcw,
starszy syn faraona nie wzi udziau w adnej potyczce, zadowalajc si
obserwowaniem star z bezpiecznej odlegoci.
Faraon sucha i nie ustawa w pracy.
Wysuchiwa swoich doradcw, wrd ktrych bya gar ludzi prawych,
gromadzi informacje, oddziela ziarno od plew i nie podejmowa adnych
pochopnych decyzji.
Pracowa w mieszczcym si w gwnym skrzydle memfickiego paacu
obszernym biurze, owietlonym przez trzy okna przegrodzone
kolumienkami; biaych cian nie rozweselaa adna dekoracja. Proste i
surowe umeblowanie skadao si z wielkiego stou, krzesa z prostym
oparciem dla wadcy i plecionych krzese dla jego goci oraz szafy
wypenionej papirusami.
Tam wanie, w samotnoci i ciszy, pan Obu Ziem decydowa o
przyszoci swego najpotniejszego na wiecie pastwa, starajc si
prowadzi je drog Maat, wcielenia powszechnej Zasady.
Cisz t zakciy nagle wrzaski dochodzce z wewntrznego
dziedzica, gdzie czekay w pogotowiu rydwany przeznaczone dla krla i
jego doradcw.
Wyjrzawszy przez okno, Seti zobaczy, e ktry z koni dosta ataku
szau; zerwa lejce, ktrymi by przywizany do supka, i galopowa to w
jedn, to w drug stron, tak e kady, kto sprbowaby si do niego
zbliy, zostaby stratowany. Wierzgn i jeden z czonkw suby
bezpieczestwa run na ziemi; drugie wierzgnicie i to samo spotkao
starszego ju pisarza, ktry nie zdy si skry.
Gdy zwierz przystano na chwil, zza filaru wyszed Ramzes; skoczy
zwierzciu na grzbiet i cign lejce. Oszalay ko stan dba, prbujc
zrzuci jedca. Daremnie. Po jakim czasie uzna si za pokonanego,
parskn, stkn i uspokoi si.
Ramzes zeskoczy na ziemi; podszed do niego onierz ze stray
krlewskiej.
- Twj ojciec chce ci widzie.
Ksi po raz pierwszy zosta przyjty przez faraona w jego pokoju do
pracy. Zaskoczya go skromno tego miejsca; spodziewa si zobaczy
niezwyky przepych, a zobaczy komnat prawie pust, cakowicie
pozbawion ozdb. Krl siedzia; mia przed sob rozpostarty papirus.
Ramzes, nie wiedzc, jak powinien si zachowa, stan dwa metry
przed ojcem, ktry nie poprosi go, by usiad.
- Podje wielkie ryzyko.
- Tak i nie. Znam dobrze tego konia i wiem, e nie jest wcale narowisty.
To soce tak go rozdranio.
- Jednak ryzyko byo due. Moja stra poradziaby sobie bez ciebie.

- Mylaem, e postpuj waciwie.

- Chciae si popisa?
- No c...
- Mw szczerze.
- Opanowanie konia nie jest atwym zadaniem.
- Czy mam rozumie, e sam przygotowae ten incydent, eby
wycign z niego korzyci?
Ramzes poczerwienia z oburzenia.
- Ojcze! Jake moesz...
- Faraon musi by strategiem.
- Czy doceniby tego rodzaju strategi?
- Dostrzegbym w tym oznak dwulicowoci, ktra w twoim wieku
byaby z wrb na przyszo. Ale twoja reakcja przekonaa mnie, e
bye szczery.
- Szukaem jednak jakiego sposobu, eby stan przed twoim obliczem.
- Po co?
- Kiedy wyruszae do Syrii, zarzucie mi, e nie potrafi si bi jak
onierz. Podczas twojej nieobecnoci usunem ten niedostatek. Mam
teraz patent oficerski.
- Zdobyty po cikiej walce, jak mi powiedziano.
Ramzes nie zdoa ukry swojego zdziwienia.
- Wic... wic wiedziae?
- Jeste zatem oficerem.
- Umiem dosi konia, walczy mieczem, wczni i zasania si
tarcz. Umiem te strzela z uku.
- Czy kochasz wojn, Ramzesie?
- Jest koniecznoci.
- Wojna przysparza ludziom cierpie. Czy tego chcesz?
- Czy jest jaki inny sposb, eby zapewni wolno i pomylno
naszego kraju? Nikogo nie najedamy. Jeli jednak pojawia si
zagroenie, umiemy odpowiedzie napastnikowi. I tak jest dobrze.
- Czy na moim miejscu zrwnaby Kadesz z ziemi?
Modzieniec zamyli si.
- Jakie mam dane, eby si w tej sprawie wypowiada? Nic nie wiem o
kampanii, poza tym, e pokj zosta zachowany, a lud egipski moe
odetchn. Wygasza swoje zdanie, nie majc ku temu adnych podstaw,
byoby z mojej strony dowodem gupoty.
- Czy chcesz porozmawia na jakie inne tematy?
Ramzes rozmyla o tym dniami i nocami, z trudem tumic
zniecierpliwienie: czy powinien powiedzie ojcu o konflikcie z Szenarem i
wyjawi mu, e wyznaczony przez niego nastpca chepi si
zwycistwami, ktrych nie odnis? Ksi bdzie umia znale
najwaciwsze sowa i okaza swe oburzenie z tak si, e ojciec zrozumie
wreszcie, i wyhodowa mij na wasnej piersi.
Teraz, kiedy sta przed obliczem faraona, takie zachowanie wydawao
mu si mieszne i haniebne. Miaby wzi na siebie rol donosiciela,
znale w sobie do pychy, eby uzna, i potrafi patrze bardziej
przenikliwie ni sam Seti? Nie by jednak tchrzem i nie chcia kama.

- To prawda, pragnem wyjawi ci...

- Skd wic to wahanie?
- Sowa, ktre padaj z naszych ust, mog nas samych zbruka.
- Mniemasz, e ja o tym nie wiem?
- O tym, co miabym do powiedzenia, sam ju wiesz. Jeli jest inaczej,
moje rojenia zasuguj na to, by obrciy si w nico.
- Czy nie zmieniasz czasem jednej skrajnoci na drug?
- Trawi mnie jaki ogie, jakie pragnienie, ktrego nie umiem nazwa.
Nie gasi go ani mio, ani przyja.
- Wielkie sowa jak na twj wiek.
- Czy zatem ciar lat przyniesie mi ukojenie?
- Nie licz na nikogo poza sob samym, a ycie okae ci czasem
szczodro.
- Czym jest ten ogie, ojcze?
- Jeli bdziesz umia lepiej uj to pytanie, poznasz odpowied.
Seti pochyli si nad papirusem, ktry wanie studiowa. Widzenie
dobiego koca.
Ramzes skoni si; ju mia wyj, kiedy zatrzyma go peen powagi
gos ojca.
- Zjawie si w odpowiednim momencie, zamierzaem ci bowiem
wezwa jeszcze dzisiaj. Jutro wczesnym rankiem wyruszymy do kopalni
turkusw na Pwyspie Synajskim.
24.
smego roku panowania Setiego Ramzes swoje szesnaste urodziny
witowa na pustynnym wschodnim szlaku, prowadzcym do synnych
kopalni w Serabit el-Chadim.6 Mimo czujnoci policji droga bya
niebezpieczna i nikt nie zapuszcza si chtnie w te jaowe okolice,
zamieszkane przez grone duchy i beduiskich rabusiw. Mimo cigych
aresztowa i wyrokw, bez wahania napadali na karawany, ktre musiay
odby drog przez pwysep.
Chocia wyprawa nie miaa charakteru wojennego, faraona i grnikw
chroni znaczny zastp onierzy. Obecno krla nadawaa ekspedycji
wyjtkowy charakter; dwr zosta poinformowany o wyjedzie w
przeddzie, tu przed wieczornymi modami. Podczas nieobecnoci wadcy
naw pastwow bdzie kierowaa krlowa Tuja.
Ramzes otrzyma pierwsze waniejsze stanowisko urzdowe: dowodzi
piechot pod rozkazami Bachena, ktry zosta dowdc caej wyprawy. Ich
powitanie w momencie wyruszenia byo lodowate; jednak ani jeden, ani
drugi nie mg pozwoli sobie na starcie w obecnoci faraona. Przez czas
trwania wyprawy bd musieli jako ze sob wspy; Bachen
natychmiast zaznaczy dystans, rozkazujc Ramzesowi posuwa si w
stray tylnej, gdzie, wedle jego wasnych sw, nowicjusz ma niewiele
moliwoci, by paln gupstwo, ktre narazioby jego podwadnych na
Uywamy wspczesnych nazw Synaj i Serabit el-Chadim, eby uatwi czytelnikowi
orientacj. To ostatnie miejsce znajduje si w poudniowej czci Synaju, jakie 160
kilometrw od Zatoki Sueskiej.
6

niebezpieczestwo.
Ponad szeciuset ludzi tworzyo kontyngent majcy za zadanie
sprowadzi do kraju turkusy, kamienie niebiaskiej Hathor, ktra wybraa
sobie to wcielenie w sercu krainy jaowej i pustynnej.
Sam szlak nie nastrcza trudnoci; by dobrze wyznaczony, stale
naprawiany, w regularnych odstpach widziao si bronicy go may fort
albo sadzawk. Bieg przez wrog krain, pord czerwonych i tych
grskich szczytw, ktrych wynioso zbijaa z tropu kadego, kto widzia
je po raz pierwszy. Niektrych uczestnikw wyprawy ogarna trwoga; bali
si, e ze szczytw mog rzuci si na nich ze duchy, by zawadn
duszami ludzi. Jednake obecno Setiego i pewno siebie Ramzesa
umierzyy w kocu ich lki.
Ramzes oczekiwa trudnej prby, ktra byaby okazj do pokazania ojcu,
jaki jest mny; ubolewa wic, e powierzono mu tak atwe zadanie. Bez
trudu zyska sobie posuch trzydziestu piechurw, ktrych oddano mu pod
komend; wszyscy syszeli o jego umiejtnoci strzelania z uku i o tym,
jak opanowa rozszalaego konia, i spodziewali si, e suba pod jego
rozkazami przyniesie im awans.

Wskutek nalega Ramzesa Ameni zrezygnowa z przygody; z jednej

strony, by zbyt wty, by pozwoli sobie na taki wysiek, z drugiej - na
wysypisku pooonym na pnoc od podejrzanego warsztatu wykry odam
wapienia z dziwacznym napisem. Byo jeszcze za wczenie, by uzna, e
trafi wreszcie na waciwy trop, ale mody pisarz nie ustawa w wysikach.
Ramzes baga go o ostrono; Ameni mia jako ochron Stra, a w razie
potrzeby mg zwrci si do Setau, ktry zacz dorabia si fortuny,
sprzedajc jad wy pracowniom witynnym i wyprowadzajc z bogatych
domw niepodane kobry.

Ksi zachowywa przez cay czas czujno; on, ktry tak kocha
pustyni, cho przecie omal nie straci na niej ycia, tej nie polubi: za
duo niemych ska, niepokojcych cieni, za duo chaosu. Wbrew temu, co
twierdzi Bachen ba si, e Beduini mog przysporzy wyprawie
kopotw. Zwaywszy na liczebno Egipcjan, z pewnoci nie podejm
ataku frontalnego; czy jednak nie sprbuj ograbi marudera lub, co
gorsza, zakra si w nocy do obozu? Zatroskany tym ksi mnoy rodki
ostronoci i wykracza poza zakres swoich obowizkw. Po krtkiej
zwadzie z Bachenem zostao ustalone, e ten ostatni zajmie si sprawami
bezpieczestwa, uwzgldniajc jednak uwagi Ramzesa.
Pewnego wieczoru syn krla oddali si od swej stray tylnej i kry po
obozowisku od namiotu do namiotu, aby zdoby troch wina dla swoich
ludzi, ktrych suba zaopatrzenia traktowaa po macoszemu; poproszono
go, by zwrci si do waciwego urzdnika, ktry pracuje wanie pod
namiotem. Ramzes unis po namiotu, schyli si i zamar ze zdumienia
na widok mczyzny siedzcego w pozycji pisarza i ogldajcego map w
wietle kagankw.

- Mojesz! Ty tutaj?
- Z rozkazu samego faraona. Mam kierowa zaopatrzeniem i opracowa
dokadniejsz map tych okolic.
- Mnie za powierzono dowdztwo nad stra tyln.
- Nie miaem pojcia, e bierzesz udzia w wyprawie... Mogoby si
wydawa, e Bachen nie lubi wymienia twojego imienia.
- Rozumiem si z nim coraz lepiej.
- Wyjdmy z namiotu. Strasznie tu ciasno.
Dwaj modziecy byli zbudowani bardzo podobnie; minie godne
atletw i bijca od nich naturalna sia dodaway im lat. W ich przypadku
dojrzay mczyzna poegna si ju z wyrostkiem.
- Wspaniaa niespodzianka - przyzna Mojesz. - Nudziem si ju w
haremie, kiedy przyszo wezwanie. Gdyby nie ten yk wieego powietrza,
pewnie bym stamtd uciek.
- Czy Mer-Ur nie jest cudownym miejscem?
- Moe, tyle e nie dla mnie. Damulki mnie irytuj, rzemielnicy strzeg
zazdronie swoich sekretw, a stanowisko zarzdcy wcale mi nie
odpowiada.
- Zyskae co na tej zmianie?
- Tysickro! Kocham to miejsce, te bezlitosne gry, ten krajobraz, ktry
kryje w sobie czyj obecno. Czuj si tutaj u siebie.
- Czy przygas ogie, ktry ci trawi?
- Masz racj, ju tak nie pali. Tajemnica uzdrowienia tkwi w tych
rozarzonych skaach i ukrytych parowach.
- Ja nie mam takiego przekonania.
- Czyby nie czu wezwania, ktre dobywa si z tej zapomnianej ziemi?
- Czuj tylko czyhajce na niej niebezpieczestwa.
Mojesz zainteresowa si t spraw.
- Niebezpieczestwa! Czyby nauczy si myle jak wojskowy?
- Jako intendent zaniedbujesz stra tyln. Moi ludzie cierpi z powodu
niedostatku wina.
Hebrajczyk wybuchn miechem.
- Rzeczywicie, jestem za to odpowiedzialny, ale przecie nic nie
powinno osabia ich czujnoci.
- Niewielka ilo podtrzyma ich na duchu.
- Oto po raz pierwszy doszo midzy nami do zwady - zauway
Mojesz. - Kto ma by gr?
- Ani jeden, ani drugi z nas. Liczy si tylko dobro ogu.
- Czy zamykajc si w narzuconym z zewntrz obowizku, nie uciekasz
w pewnym sensie przed samym sob?
- Mylisz, e bybym zdolny do takiego tchrzostwa?
Mojesz spojrza Ramzesowi prosto w oczy.
- Dostaniesz wino, ale niewiele. Dobrze byoby jednak, gdyby nauczy
si kocha synajskie gry.
- To nie Egipt.
- Nie jestem Egipcjaninem.
- Ale tak, jeste.
- Mylisz si.

- W Egipcie si urodzie, w Egipcie wyksztacie, w Egipcie zbudujesz

sobie przyszo.
- Tak przemawia Egipcjanin, ale nie Hebrajczyk. Moi przodkowie nie s
twoimi. Moe tu yli... Przenika mnie poczucie ladw ich pobytu na
ziemi, ich nadziei i klsk.
- Czyby Synaj zawrci ci w gowie?
- Nie moesz tego zrozumie.
- Bo utraciem twoje zaufanie?
- Skde!
- Kocham Egipt bardziej ni siebie samego, Mojeszu. Nie ma dla mnie
rzeczy cenniejszej ni ziemia ojczysta. Jeli uwaasz, e odkrye swoj
ojczyzn, chyba potrafi zrozumie, co czujesz.
Hebrajczyk usiad na wystpie skalnym.
- Ojczyzna... Nie, ta pustynia nie jest ojczyzn. Kocham Egipt tak samo
jak ty, doceniam radoci, jakie podsuwa, ale czuj, jak co przyzywa mnie
w jakie inne miejsce.
- I pierwsze inne miejsce, jakie napotkae, wywoao w tobie taki
wstrzs?
- W tym, co mwisz, kryje si czstka prawdy.
- Pokonamy razem wiele innych pusty. I zawsze bdziesz wraca do
Egiptu, bo tam rozbyska jedyne w swoim rodzaju wiato.
- Skd czerpiesz tak pewno swych sw?
- Std, e podajc w stray tylnej, nie mam czasu, by troszczy si o
przyszo.
W ciemnej nocy synajskiej dwa jasne miechy wzbiy si do samych
gwiazd.

Osy wyznaczay tempo, ludzie si dostosowywali; kady dwiga

adunek wedle swych si i nikomu nie brakowao wody ni jada.
Kilkakrotnie faraon zarzdza postj, by Mojesz mg sporzdzi
dokadn map okolicy. Hebrajczyk chodzi w towarzystwie geometrw
oyskami wyschych strumieni, wspina si na zbocza, wybiera nowe
punkty odniesienia, uatwiajc w ten sposb prac fachowcom.
Ramzesa nie opuszcza guchy niepokj; dobra sobie trzech
dowiadczonych piechurw i ani na chwil nie wyzbywa si czujnoci,
lkajc si, eby jaki Beduin maruder nie napad na przyjaciela. Chocia
Mojesz nie wyglda na takiego, ktry nie potrafi si obroni, mg
przecie wpa w zasadzk. Nic takiego si jednak nie wydarzyo; Mojesz
wykona imponujc prac, ktra w przyszoci bdzie bardzo pomocna dla
grnikw i wdrowcw.
Po kolacji dwaj przyjaciele dugie godziny spdzali na rozmowach przy
ognisku; przywykli ju do miechu hien i pomrukw lampartw,
dostosowali si do tego twardego ycia z dala od wygd paacu w Memfis
czy haremu Mer-Ur. Z jednakim zapaem czekali na brzask nastpnego
dnia, przekonani, e wyjawi im jaki nowy aspekt tajemnicy, ktr zawsze
bd starali si przenikn. Bywao, e milczeli i tylko nasuchiwali gosu
nocy. Czy nie szeptaa im na ucho, e ich modo obali wszystkie

przeszkody?
Dugi orszak znieruchomia.
Nigdy si to nie zdarzao wczesnym jeszcze przedpoudniem; Ramzes
rozkaza onierzom, by zoyli na ziemi adunki, ktre nieli, i
przygotowali si do walki.
- Spokojnie - powiedzia onierz o piersi przekrelonej szram. - Z
caym szacunkiem, dowdco, trzeba si raczej przygotowa do modlitwy o
pokj.
- Skd ta pogoda ducha?
- Jestemy na miejscu.
Ramzes odszed par krokw w bok; widzia pod soce skalisty
paskowy, ktry z tego miejsca wydawa si niedostpny. Serabit elChadim, dziedzina bogini Hathor, wadczyni turkusw.
25.
Szenar nie posiada si z gniewu.
Po raz dziesity krlowa odmwia mu bardziej bezporedniego udziau
w zarzdzaniu sprawami pastwowymi, powoujc si na fakt, e jego
ojciec nie wyda adnych rozporzdze w tym kierunku. Pozycja nastpcy
faraona nie daje mu prawa wgldu w zbyt trudne dla niego dokumenty.
Starszy syn krla ugi si przed wol matki i ukry swoje
rozczarowanie; zdawa sobie spraw, e jego sie przyjaci i donosicieli
jest jeszcze zbyt wta, by mg sobie pozwoli na podjcie walki z Tuj.
Zamiast si zaama, Szenar postanowi wydajniej pracowa nad
wzmocnieniem swych si.
Bez adnej ostentacji zaprosi na uczt kilka wpywowych dworskich
osobistoci, przede wszystkim ludzi przywizanych do tradycji, i uda
czowieka skromnego i zaknionego dobrych rad; wyzu si cakowicie z
arogancji i podsun im przed oczy wizerunek przykadnego syna, ktrego
jedyn ambicj jest poda szlakiem wyznaczonym przez ojca. Jego
mowa bardzo si wszystkim spodobaa; dziki temu Szenar, ktrego
przyszo bya ju wszak ustalona, zdoby sobie wielu nowych przyjaci.
Spostrzeg jednak, e nie ma adnego dostpu do polityki zagranicznej, a
przecie kontakty handlowe z innymi krajami, nawet wrogimi, stanowiy
jego najwaniejszy cel; jak zapozna si dokadnie ze stanem stosunkw
dyplomatycznych, nie majc w swoim obozie czowieka kompetentnego i
gotowego na kade skinienie? Wysuchiwanie kupcw to za mao; ci nie
sigaj wzrokiem w dalsz przyszo i nie maj pojcia o rzeczywistych
zamiarach swoich rzdw.
Przekona jakiego bliskiego Setiemu dyplomat, by zacz dla niego,
Szenara, pracowa... Byoby to rozwizanie idealne, ale przecie prawie
nieosigalne. Jednak Szenar potrzebowa informacji z pierwszej rki, aby
opracowa wasn strategi i w stosownym momencie by gotowym do
przeprowadzenia radykalnych zmian egipskiej polityki.
Przyszo mu do gowy sowo zdrada, ale odczu tylko rozbawienie; c
mg zdradzi poza przeszoci i tradycj?


Ze skalnego tarasu Serabit el-Chadim rozciga si widok na
gmatwanin acuchw grskich i dolin; ten chaos wywoywa niepokj w
sercu, pord tej wyczuwalnej wrogoci turkusowa gra bya jedyn oaz
spokoju.
Ramzes opuci zdumiony wzrok na ziemi tu obok swoich stp: cenny
kamie, ktrego yy wystpoway na tej wyniosoci, wyania si niemal
na powierzchni! W innych miejscach by trudniej dostpny; pokolenie po
pokoleniu grnicy dryli podziemne tunele i szyby, w ktrych midzy
jedn a drug ekspedycj ukrywali swoje narzdzia. Nie byo tu staych
urzdze, gdy turkusw nie da si wydobywa w porze gorcej, mog si
bowiem wynaturzy i straci barw.
Dowiadczeni robotnicy poprowadzili nowicjuszy i czym prdzej
przystpiono do prac, aby jak najmniej czasu spdzi na tym pustkowiu.
Wszyscy zamieszkali w kamiennych chaupinach, ktre jako tako chroniy
przed nocnymi przymrozkami, starajc si doprowadzi je do moliwie
najlepszego stanu; zanim jeszcze wzito si do prac grniczych, faraon
odprawi mody w maej wityni Hathor, proszc bogini nieba o wsparcie
i obron. Egipcjanie nie przybyli tu, by zrani gr, lecz zebra owoc jej
ona, aby ofiarowa go wityniom i wykona z niego klejnoty, w ktrych
bdzie przenoszona wieczysta i odradzajca uroda wadczyni gwiazd.
Rycho rozlega si pie dut, motkw i cgw, ktrej wtrowali
swymi gosami podzieleni na mae zespoy grnicy; Seti osobicie zachca
ich do pracy. Natomiast Ramzes obejrza stele wzniesione na paskowyu,
chcia bowiem odda hod tajemniczym mocom nieba i ziemi i wspomnie
dokonania tych, ktrzy wieki temu odkryli ogromne cenne kamienie.
Mojesz podchodzi z wielk powag do swych obowizkw intendenta
i dba o wszystkich, by aden z pracujcych nie cierpia godu czy
pragnienia, by przed adnym otarzem nie zabrako kadzide. Poniewa
ludzie oddawali cze bogom, ci ostatni odwdziczali si im skarbami, jak
choby olbrzymim turkusem, ktrym w pewnym momencie zacz
wymachiwa mody robotnik o szczliwej rce.
Ze wzgldu na ukad terenu ekspedycja nie obawiaa si
niespodziewanego ataku; nikt nie wspiby si stromymi perciami
wiodcymi na rwni, pozostajc nie zauwaony przez wartownikw; tak
wic zadanie Ramzesa nie nastrczao trudnoci. Przez pierwsze dni
utrzymywa elazn dyscyplin, ale szybko spostrzeg, e jest ona po
prostu mieszna; nie rezygnujc z odpowiednich zabezpiecze, pozwala
teraz onierzom odpoczywa i odbywa dugie sjesty, ktre byy ich
ulubionym zajciem.
Nie mogc znie bezczynnoci, towarzyszy czsto Mojeszowi, ale
przyjaciel okaza si nieustpliwy i nie zamierza dzieli si z nikim
swoimi obowizkami. Nie wikszy sukces odnis ksi wrd grnikw;
odradzano mu dusze przebywanie w tunelach, a wreszcie rozzoszczony
Bachen rozkaza mu ograniczy dziaalno do stanowiska, ktre mu
powierzono, i nie zakca sprawnej pracy w kopalni.
Ramzes nie mia wic wyjcia i musia si zaj wycznie swoimi

podkomendnymi. Wypytywa ich o przebieg suby, o rodziny,

wysuchiwa ich narzeka, odpiera jedne zarzuty, potwierdza inne;
pragnli wyszych emerytur i wicej przejaww wdzicznoci ze strony
pastwa, zwaywszy na to, jak mu suyli w trudnych czsto warunkach,
daleko od ojczystej ziemi. Niewielu z nich miao sposobno uczestniczy
w bitwach, ale wszyscy mieli za sob sub w kamienioomach, na
wielkich placach budowy i udzia w ekspedycjach podobnych do tej.
Chocia wykonywali cikie zadania, byli raczej dumni ze swojego
zawodu; a ile bajecznych wspomnie mogli snu ci, ktrzy mieli szczcie
towarzyszy w wyprawach samemu faraonowi.
Ramzes bacznie obserwowa wszystko, co si wok niego dziao.
Zapozna si z codziennym rytmem obowizujcym w miejscu pracy,
zrozumia, jak bardzo potrzebna jest prawdziwa hierarchia, oparta na
umiejtnociach zawodowych, nie za na prawach, nauczy si odrnia
dzielnych pracownikw od leniwych, wytrwaych od lekkoduchw,
milczcych od gadu. Jego spojrzenie zawsze wracao do postawionych
przez przodkw stel, ktre odznaczay si pionow konstrukcj, jakiej
wymaga si od wznoszcych wite budowle w samym sercu pustyni.
- Poruszaj serce, prawda?
Ojciec zaskoczy Ramzesa.
Chocia mia na sobie zwyk spdniczk, identyczn jak te, ktre nosili
dawni wadcy Starego Pastwa, pozostawa faraonem. Z jego osoby
promieniowaa moc, ktra fascynowaa Ramzesa przy kadym ich
spotkaniu; Seti nie musia nosi adnych oznak swej wadzy, jego obecno
narzucaa innym ulego. aden inny czowiek nie mia w sobie tej magii;
wszyscy uciekali si do takich czy innych wybiegw lub zachowa.
Wystarczyo, by pojawi si Seti, a natychmiast chaos przemienia si w
ad.
- Skaniaj mnie do skupienia - wyzna Ramzes.
- S ywymi sowami i w odrnieniu od istot ludzkich nie kami i nie
zdradzaj. Pomniki wzniesione przez niszczyciela obracaj si w gruzy,
czyny kamcy s nietrwae. Jedyn za si faraona jest prawo Maat.
Ramzes by wstrznity; czy te zdania odnosz si do niego, czy on
niszczy, zdradza lub kamie? Mia ochot zerwa si, pobiec na krawd
rwni, a potem zbiec ciek i znikn pord pustyni. Co zego uczyni?
Czeka na wyjanienie oskarenia, ale ojciec milcza ze wzrokiem
zatopionym gdzie w oddali.
Szenar... Tak, bez wtpienia krl napomkn o Szenarze, cho nie
wymieni jego imienia! Uwiadomi sobie wiaroomno starszego syna i
postanowi oto ujawni Ramzesowi swoje prawdziwe stanowisko. Raz
jeszcze los si odmieni! Ksi by teraz przekonany, e Seti powie jakie
yczliwe dla sowo. Czeka go zawd na miar nadziei, jak pieci.
- Jaki jest cel tej wyprawy?
Ramzes zawaha si; czyby w prostocie pytania krya si jaka puapka?
- Mamy dostarczy do Egiptu turkusy dla bogw.
- Czy s niezbdne dla pomylnoci kraju?
- Nie, ale... Jake si obej bez ich urody?
- Niechaj zysk nie bdzie podwalin naszego bogactwa, zniszczy je

bowiem od wewntrz. W kadej istocie i w kadej rzeczy sprzyjaj temu, co

stanowi o jej prestiu, to znaczy sprzyjaj przymiotom, promieniowaniu i
duchowi. Szukaj tego, czego niczym nie da si zastpi.
Ramzes mia uczucie, e jakie wiato przenika prosto do jego serca i je
umacnia; sowa Setiego na zawsze wyryy mu si w umyle.
- Niechaj may i wielki otrzymuje od faraona rodki do ycia i waciw
dla miar. Nie zaniedbuj jednego na korzy drugiego, naucz si
przekonywa ich, e wsplnota jest waniejsza ni jednostka. To, co jest
dobre dla roju, jest te dobre dla pszczoy, pszczoa za winna suy
rojowi, zawdzicza mu bowiem ycie.
Pszczoa, jeden z symboli sucych do zapisywania imienia faraona!
Seti mwi o sprawowaniu najwyszego urzdu, stopniowo odsania przed
Ramzesem tajniki pracy krla.
I raz jeszcze Ramzes poczu zawrt gowy.
- Wytwarzanie jest czym bardzo wanym - cign faraon - lecz
dzielenie jeszcze waniejszym. Obfito bogactw w posiadaniu jednej
warstwy podzi nieszczcie i niezgod; maa ilo, lecz rwno podzielona,
jest zasiewem radoci. Dzieje wadcy winny by dziejami wita, ale eby
tak byo, ani jeden brzuch nie moe by pusty. Obserwuj, synu, i nigdy w
tym nie ustawaj, jeli bowiem nie bdziesz tym, ktry widzi, nie
dostrzeesz sensu mych sw.
Ramzes spdzi bezsenn noc ze wzrokiem wbitym w y bkitnego
kamienia wyaniajc si na powierzchni na skraju paskowyu. Modli
si do Hathor, by zechciaa rozproszy mroki, w ktrych si szamocze,
cho nie wicej way ni marne dbo somy.
Ojciec postpuje wedug cile okrelonego planu; lecz jaki to plan?
Ramzes przesta wierzy w sw przyszo wadcy; czemu jednak Seti,
znany ze swej niechci do zwierze, obdarza go ask swych nauk? Moe
Mojesz potrafiby lepiej przenikn intencje krla; ale ksi musi
walczy samotnie o wytyczenie wasnego szlaku przez ycie.
Tu przed brzaskiem z gwnego tunelu wyoni si jaki cie; gdyby nie
wiato umierajcego ksiyca, Ramzes pomylaby, e ukazuje mu si
demon pieszcy zaj jak inn nor. Jednak demon mia ludzki ksztat i
tuli do piersi jaki przedmiot.
- Kim jeste?
Mczyzna zatrzyma si na chwil, obrci gow ku ksiciu, a potem
pobieg w stron najwikszych nierwnoci na paskowyu, w stron
miejsca, gdzie grnicy wybudowali tylko jeden kamienny szaas.
Ramzes rzuci si w pocig za uciekajcym.
- Stj!
Tamten przypieszy kroku, Ramzes te. Dogoni dziwnego uciekiniera
w momencie, kiedy ten wbiega ju na strom, prowadzc w d ciek.
Skoczy i chwyci go za nogi; zodziej run, nie wypuszczajc swojego
brzemienia. Chwyci w lew rk kamie i prbowa roztrzaska nim
gow gonicego. Ramzes zada mu cios okciem prosto w gardo i
tamtemu zabrako tchu. Zdoa si wprawdzie dwign, ale straci
rwnowag i run do tyu.
Rozleg si okrzyk blu, potem nastpny, a wreszcie sycha byo tylko,

jak ciao spadajcego obija si o gazy, by na koniec spocz nieruchomo u

podna stoku.
Kiedy Ramzes znalaz si przy nim, zodziej ju nie y, ale nadal
przyciska do piersi worek peen turkusw.
Nie by to kto nieznany, lecz wonica, ktry podczas polowania na
pustyni zwabi Ramzesa w puapk; ksi ledwie uszed z niej z yciem.
26.
aden z grnikw nie zna zodzieja; bya to jego pierwsza ekspedycja, z
nikim si nie zbliy. Pracowa wytrwale, spdzajc wiele godzin w
najtrudniej dostpnych czciach kopalni, czym zyska sobie szacunek
towarzyszy.
Kradzie turkusw pocigaa za sob surowe kary i od wielu lat aden
grnik nie way si na tak zuchwao. Czonkowie ekspedycji nie
opakiwali winowajcy; prawo pustyni wydao na niego sprawiedliwy
wyrok. Z powodu powagi przestpstwa wonica zosta pochowany bez
adnych obrzdkw pogrzebowych; jego usta i oczy nie otworz si na
tamtym wiecie, nie zdoa pokona kolejnych drzwi i padnie upem
Poerajcej.
- Kto zatrudni tego czowieka? - spyta Ramzes Mojesza.
Hebrajczyk zajrza do wykazw.
- Ja.
- Jak to ty?
- Przeoony haremu przedstawi mi wielu robotnikw nadajcych si do
pracy tutaj, a ja podpisywaem tylko dokumenty zatrudnienia.
Ramzes odetchn swobodniej.
- Ten czowiek by wonic, ktry mia doprowadzi do mojej mierci.
Mojesz zblad.
- Chyba nie przypuszczae...
- Ani przez chwil, ale ty te wpade w puapk.
- Przeoony haremu? To saby czowiek, ktrego byle co wprawia w
przeraenie.
- Tym atwiej go wykorzysta. Pilno mi teraz do Egiptu, Mojeszu.
Musz si dowiedzie, kto kryje si za tym wykonawc rozkazw.
- Nie porzucie drogi wadzy?
- To bez znaczenia. Chc prawdy.
- Nawet gdyby okazaa si nieprzyjemna?
- Czyby mia jakie pewne informacje?
- Nie, przysigam, e nie... Kto jednak wayby si podnie rk na
modszego syna faraona?
- Moe wicej osb, ni moesz sobie wyobrazi.
- Jeli to spisek, przywdca pozostanie poza twoim zasigiem.
- Gotw byby si podda? I to ty, Mojeszu?
- To szalestwo nas nie dotyczy. Poniewa nie bdziesz nastpc
Setiego, kt mgby szuka twej zguby?
Ramzes nie zwierzy si przyjacielowi z treci rozmw z ojcem; czy nie
byy tajemnic, ktrej musi strzec, pki nie pojmie jej znaczenia?

- Czy pomoesz mi, Mojeszu, jeli okae si, e jeste mi potrzebny?

- Po co pytasz?
Mimo dramatycznej prby kradziey, Seti nie zmieni programu
ekspedycji. Kiedy uzna, e do ju turkusw wydobyto z ona gry, da
sygna do wyruszenia w drog.

Naczelnik paacowej suby bezpieczestwa bieg ca drog do sali

audiencyjnej; posaniec Tui nie zostawi mu chwili czasu i biedny
naczelnik musia natychmiast stawi si przed krlewsk maonk.
- Otom jest, wasza wysoko.
- Co ze ledztwem?
- Ale... zostao zamknite.
- Doprawdy?!
- Niczego wicej nie mogem ju wyjani.
- Pomwmy o tym wonicy... twoim zdaniem nieyjcym.
- Niestety, nieszcznik...
- Jak si wic stao, e martwy czowiek dotar do kopalni turkusw i
prbowa ukra kamienie?
Naczelnik skuli si ze strachu.
- To... to niemoliwe.
- miesz oskara mnie o obd?
- Wasza wysoko!
- S trzy moliwoci: albo jeste skorumpowany, albo niekompetentny,
albo jedno i drugie.
- Wasza wysoko...
- Zadrwie sobie ze mnie.
Wysoki urzdnik rzuci si do stp krlowej.
- Wywiedziono mnie w pole, okamano, obiecuj, e...
- Nienawidz sualcw. Dla kogo zdradzie krlow?
Z chaotycznych sw naczelnika wynikao bez najmniejszych
wtpliwoci, e dotychczas udawao mu si pod mask dobrodusznoci
ukrywa, jak dalece nie nadaje si na swoje stanowisko. Bojc si je
straci, nie mia zrobi ani kroku poza obszar, na ktrym czu si
bezpiecznie; by przekonany, e postpowa waciwie, i baga teraz swoj
wadczyni o lito.
- Otrzymasz stanowisko odwiernego mojego starszego syna. Postaraj
si przynajmniej odpdzi paru natrtw.
Urzdnik roztopi si w podzikowaniach, ktre mogy przy prawi
krlow o mdoci, gdyby nie to, e opucia ju sal audiencyjn.

Rydwan Ramzesa i Mojesza wtargn jak trba powietrzna na

dziedziniec haremu Mer-Ur, tu pod okna biur zarzdu; dwaj przyjaciele
powozili na zmian, przecigajc si w zrcznoci i miaoci. Zmieniajc
wiele razy konie, dosownie poknli drog z Memfis do haremu.
Gwatowne wtargnicie na dziedziniec zakcio spokj tego miejsca i
spowodowao, e naprzeciwko dwm modziecom wybieg wyrwany ze

swej sjesty przeoony.

- Czycie oszaleli? To nie koszary!
- Wielka maonka krlewska przysya mnie z misj - owiadczy
Ramzes.
Przeoony haremu pooy drce donie na zaokrglonym brzuchu.
- Ach... Lecz nic nie tumaczy tego zgieku!
- Sprawa jest niezwykle pilna.
- I dotyczy tego miejsca, ktre zostao mi powierzone?
- Tak, a t piln spraw jeste ty sam.
Mojesz potwierdzi skinieniem gowy; przeoony cofn si o dwa
kroki.
- To z pewnoci pomyka.
- Kazae mi wysa z ekspedycj do kopalni turkusw pewnego
zbrodniarza - wyjani Hebrajczyk.
- Ja? Co ci si popltao!
- Kto ci go poleci?
- Nie wiem, o kim mwicie.
- Sprawdzimy w twoim archiwum - zada Ramzes.
- Czy macie pisemny rozkaz?
- Piercie krlowej powinien, jak sdz, wystarczy.
Dostojnik zrezygnowa z prb stawiania oporu; podniecony Ramzes by
przekonany, e jest o krok od rozwizania zagadki. Mojesz, bardziej
powcigliwy, te by troch rozgorczkowany. Tryumf prawdy porusza
jego serce.
Dokumenty zodzieja turkusw przyniosy jednak rozczarowanie. Ten
czowiek przedstawi si nie jako wonica, ale jako dowiadczony grnik,
ktry bra udzia w wielu ekspedycjach i przebywa jaki czas w Mer-Ur,
gdzie uczy rzemielnikw sposobw cicia turkusw. Tak wic
przeoony od chwili mianowania Mojesza na intendenta krlewskiej
wyprawy myla o wysaniu tego specjalisty.
Urzdnik zosta najwyraniej oszukany. Wraz ze mierci stajennego, a
potem wonicy trop wiodcy do tego, ktry by gwn spryn spisku,
urywa si raz na zawsze.

Przez ponad dwie godziny Ramzes strzela z uku, przeszywajc

strzaami jeden cel za drugim. Zmusi si do tego, by odda gniew na
sub skupieniu, by gromadzi energi, miast j rozprasza. Kiedy poczu
bl w miniach, rzuci si do dugiego samotnego biegu po ogrodach i
warzywnikach haremu. Zbyt wiele chaotycznych myli przebiegao mu
przez gow; kiedy szalona mapa rozumu miota si w ten sposb, tylko
straszny wysiek fizyczny zmusza j do milczenia.
Ksi nie wiedzia, co to zmczenie. Mamka, ktra przez ponad trzy
lata karmia go piersi, nigdy nie wychowaa dziecka tak mocnego; nie
miaa do niego dostpu adna choroba, zimno i upa znosi tak samo
dobrze, spa duo i zawsze przejawia zachanny apetyt. Ju w dziesitym
roku ycia mia postaw atlety, uksztatowan ostatecznie wskutek
codziennych wicze.

Kiedy bieg alej tamaryszkow, wydao mu si, e syszy piew, ktry

nie dobywa si zgoa z ptasiego garda. Przystan i zacz nasuchiwa.
By to zachwycajcy gos kobiecy; podszed bezszelestnie i wtedy j
zobaczy.
Siedzc w cieniu wierzby, Nefertari wtrowaa sobie na sprowadzonej z
Azji lutni. Jej sodki gos mia smak owocu i czy si z szumem wiatru
taczcego w liciach drzewa. Po lewej stronie kobiety leaa tabliczka
pisarza zapisana jakimi cyframi i figurami geometrycznymi.
Jej uroda bya prawie nierzeczywista; Ramzes zastanawia si przez
chwil, czy nie ni.
- Podejd... Czyby lka si muzyki?
Rozsun gazki krzewu, za ktrym si skrywa.
- Czemu si ukrywae?
- Bo...
Nie przychodzio mu do gowy adne wytumaczenie; by tak zmieszany,
e na jej wargach pojawi si umiech.
- Jeste spocony. Czyby bieg?
- Miaem nadziej, e dotr tutaj do imienia czowieka, ktry prbowa
mnie zabi.
Umiech znik z twarzy Nefertari; jej powaga oczarowaa Ramzesa.
- I nie udao si?
- Niestety nie.
- Nie ma adnej nadziei?
- Obawiam si, e nie.
- Jednak si nie poddasz.
- Skd wiesz?
- Bo ty si nigdy nie poddajesz.
Ramzes pochyli si nad tabliczk.
- Uczysz si matematyki?
- Obliczam objtoci.
- Czyby chciaa zosta geometr?
- Lubi si uczy, nie mylc o przyszoci.
- A czy mylisz czasem o rozrywkach?
- Wol samotno.
- To chyba zbyt ascetyczny sposb ycia dla modej kobiety.
W jej zielonobkitnych oczach pojawi si wyraz surowoci.
- Nie chciaem ci urazi. Wybacz.
Na umalowanych dyskretnie wargach znowu zakwit umiech.
- Czy zamierzasz pozosta jaki czas w haremie?
- Nie, jutro wracam do Memfis.
- Z mocnym postanowieniem dotarcia do prawdy, czy nie mam racji?
- Masz mi to za ze?
- Czy konieczne jest naraanie si na niebezpieczestwo?
- Pragn prawdy, Nefertari, i zawsze bd jej pragn. Za wszelk cen.
W jej spojrzeniu wyczyta zacht do wytrwaoci.
- Jeli znajdziesz si w Memfis, chciabym zaprosi ci na kolacj.
- Musz zosta jeszcze wiele miesicy w haremie, eby doskonali swoje
umiejtnoci. Potem wrc do rodzinnej prowincji.

- Czeka tam na ciebie narzeczony?

- Jeste bardzo niedyskretny.
Ramzes poczu si, jakby paln gupstwo. Ta moda kobieta, tak pena
spokoju, tak opanowana, zbijaa go z tropu.
- Bd szczliwa, Nefertari.
27.
Stary dyplomata by dumny z tego, e przez dugie lata suy swemu
krajowi i wspiera radami trzech faraonw, aby popenili jak najmniej
bdw w polityce zagranicznej; ceni ostrono Setiego, ktry bardziej
troszczy si o pokj ni o wojenne zwycistwa nie dajce adnej korzyci.
Wkrtce bdzie szczliwy; osidzie na emeryturze w Tebach, nieopodal
wityni w Karnaku, otoczony rodzin, ktr zbyt zaniedba wskutek
czstych podry. Ostatnie dni suby przyniosy mu now rado: mg
zaj si ksztatowaniem Aszy, modzieca olniewajco utalentowanego.
Asza uczy si szybko i zapamitywa to, co najwaniejsze. Po powrocie z
Wielkiego Poudnia, gdzie wywiza si znakomicie z delikatnej misji
informacyjnej, przyby z wasnej woli, by czerpa z wiedzy starego
dyplomaty. Ten ostatni natychmiast zacz patrze na niego jak na syna;
nie ograniczajc si do przekazywania wiadomoci teoretycznych, wysoki
urzdnik mwi mu o procedurach dyplomatycznych i ujawnia wiedz,
ktr tylko dowiadczenie pozwala zazwyczaj zyska. Czasem Asza
wyprzedza jego myl; w jego ocenie sytuacji midzynarodowej solidne
poczucie rzeczywistoci czyo si z wizjonerskim spojrzeniem.
Sekretarz dyplomaty zapowiedzia mu wizyt Szenara, ktry prosi
pokornie o spotkanie. Nie mona odprawi od drzwi starszego syna i
nastpcy faraona, mimo wic pewnego zmczenia wysoki urzdnik przyj
czowieka o okrgej twarzy, przeniknitego poczuciem wasnej wanoci i
wyszoci. Jednak mae kasztanowe oczka mwiy o ywym umyle;
uznanie tego czowieka za przeciwnika godnego zlekcewaenia byoby
powanym bdem.
- Twoja wizyta jest dla mnie zaszczytem.
- Mam dla ciebie ogromny podziw - owiadczy ciepym tonem Szenar. Wszyscy wiedz, e jeste inspiratorem azjatyckiej polityki mego ojca.
- To przesada. Faraon sam o wszystkim decyduje.
- Dziki temu, e dostarczasz mu znakomitych informacji.
- Dyplomacja jest trudn sztuk. Staram si stawa zawsze na wysokoci
zadania.
- Z wielkim powodzeniem.
- Kiedy bogowie mi sprzyjaj. Czy napijesz si sodkiego piwa?
- Z przyjemnoci.
Dwaj mczyni usiedli pod beczk; chodzi ich lekki wiatr z pnocy.
Na kolana starego dyplomaty wskoczy szary kot; zwin si w kbek i
natychmiast zasn.
Kiedy dwa kielichy byy ju pene lekkiego, dziaajcego doskonale na
trawienie piwa, suga oddali si.
- Czy moja wizyta nie jest dla ciebie zaskoczeniem?

- Przyznaj, e do pewnego stopnia tak.

- Chciabym, eby nasza rozmowa miaa charakter poufny.
- Moesz by spokojny.
Szenar skupi si. Stary dyplomata jest do rozbawiony sytuacj. Ile
razy musia stawia czoo petentom pragncym skorzysta z jego usug?
Pomaga im albo odprawia z kwitkiem - zalenie od okolicznoci.
Pochlebio mu to, e syn krlewski jest dla niego taki askawy.
- Powiadaj, e zamierzasz si wycofa ze suby.
- Nie kryj tego zamiaru. Za rok albo dwa, jeli krl zechce wyrazi sw
zgod, odsun si od pracy w dyplomacji.
- Czy nie jest to godne ubolewania?
- Czuj si coraz bardziej zmczony. Ciy mi ju wiek.
- Nagromadzone dowiadczenie jest bezcennym skarbem.
- Dlatego przekazuj je modziecom takim jak Asza. Jutro oni wezm
na swe barki obowizki dyplomatw.
- Czy bez adnych zastrzee pochwalasz wszystkie decyzje Setiego?
Stary dyplomata poczu si zakopotany.
- Niezbyt dobrze rozumiem to pytanie.
- Czy wrogie nastawienie do Hetytw jest cigle jeszcze uzasadnione?
- Nie znasz ich.
- Czy nie pragn prowadzi z nami wymiany handlowej?
- Hetyci pragn zawadn Egiptem i nigdy nie wyrzekn si tego
zamiaru. Nie ma adnej alternatywy dla polityki, ktr prowadzi krl, to
jest polityki aktywnej obrony.
- A gdybym ja zaproponowa inn?
- Musisz rozmawia o tym ze swoim ojcem, nie za ze mn.
- Chc jednak rozmawia o tym z tob, i z nikim innym.
- Zadziwiasz mnie.
- Pragn, by dostarczy mi dokadnych informacji na temat ksistw
azjatyckich, a nie omieszkam ci wynagrodzi.
- Nie mam do tego prawa. Sowa, ktre padaj podczas narad, nie mog
doj do niczyich uszu.
- Wanie te sowa mnie interesuj.
- Nie nalegaj, prosz.
- Nie zapominaj, e jutro to ja bd sprawowa wadz.
Stary dyplomata zarumieni si.
- Czy to groba?
- Nie wycofae si jeszcze, twoje dowiadczenie jest dla mnie bardzo
cenne, a przecie jutro to ja bd decydowa o kierunkach polityki. Zosta
moim tajnym wsppracownikiem, a nie bdziesz mia powodw, by tego
aowa.
Stary dyplomata nie mia zwyczaju ulega odruchom gniewu, lecz tym
razem oburzenie wzio gr.
- Bez wzgldu na to, kim jeste, te dania s nie do przyjcia! Jak
starszy syn faraona moe choby myle o zdradzeniu swojego ojca?
- Uspokj si, prosz.
- Nie, nie uspokoj si! Twoje zachowanie jest niegodne przyszego
wadcy! Faraon musi si o tym dowiedzie.

- Nie posuwaj si za daleko.

- Prosz, by natychmiast opuci mj dom!
- Chyba zapomniae, z kim rozmawiasz!
- Z czowiekiem niegodziwym!
- Nakazuj ci milczenie.
- Nie licz na to!
- W takim razie postaram si, eby milcza.
- Chcesz mnie zmusi...
Stary dyplomata nie mg zaczerpn tchu; podnis rce do serca i pad
na ziemi. Szenar wezwa natychmiast sub, pooono dygnitarza na ou
i bez zwoki wezwano lekarza, ktry stwierdzi zgon spowodowany
gwatownym atakiem serca.
Szenar mia szczcie; zrobi ryzykowny krok, ale wszystko zakoczyo
si szczliwie.

Izet urodziwa dsaa si.

Zamkna si w paacyku swoich rodzicw i nie chciaa przyj
Ramzesa, wymawiajc si zmczeniem, ktre przymio jej urod;
postanowia, e tym razem kochanek zapaci jej za te nage wyjazdy i
dugie nieobecnoci. Ukryta za zason na pitrze, przysuchiwaa si
rozmowie swojej pokojwki z ksiciem.
- Przeka ode mnie swojej pani yczenia szybkiego powrotu do zdrowia
- powiedzia Ramzes - i uprzed, e ju tu nie przyjd.
- Tylko nie to! - krzykna moda kobieta. Odsuna zason, zbiega po
schodach i rzucia si w ramiona kochanka.
- Mam wraenie, e poczua si znacznie lepiej.
- Nie odchod! Jeli odejdziesz, rozchoruj si naprawd.
- miaaby da, bym okaza nieposuszestwo krlowi?
- Te twoje wyprawy zabijaj mnie! Drczy mnie nuda...
- Czyby nie przyjmowaa zaprosze na uczty?
- Nie, ale musz cigle odrzuca zaloty modziecw ze szlachetnych
rodw. Gdyby tu by, przestaliby mnie nka.
- Czasem podre su jakiemu celowi.
Ramzes cofn si i wrczy modej kobiecie szkatuk. Otworzya
szeroko oczy ze zdziwienia.
- Podnie wieczko.
- Czy to rozkaz?
- Rb, co chcesz.
Izet urodziwa uniosa jednak wieczko; na widok zawartoci szkatuki z
ust jej wyrwa si okrzyk zachwytu.
- To dla mnie?
- Z upowanienia kierownika wyprawy.
Zoya na jego ustach peen aru pocaunek.
- Za mi go na szyj.
Ramzes speni jej prob; naszyjnik z turkusw rozpali byski
zadowolenia w zielonych oczach modej kobiety. Wiedziaa, e zami teraz
wszystkie rywalki.


Ameni z uporem, ktrego nie mogo zama adne niepowodzenie,
szpera w odpadkach. Poprzedniego dnia wydawao mu si, e odkry kilka
elementw ukadanki i e zdoa powiza adres warsztatu z imieniem
waciciela, ale szybko musia pogodzi si z porak. Napis by
nieczytelny, brakowao wielu liter.
Te beznadziejne, zdawa by si mogo, owy nie przeszkadzay
modziecowi wywizywa si bez zarzutu z obowizkw sekretarza
osobistego; Ramzes otrzymywa coraz obszerniejsz korespondencj, na
ktr trzeba byo odpowiada, nie zapominajc o odpowiednich dla
kadego korespondenta formuach grzecznociowych. Dba o to, by ksi
cieszy si nieskaziteln reputacj, i wanie dokonywa ostatecznej
redakcji raportu z podry do kopalni turkusw.
- Jeste coraz bardziej znan postaci - rzuci Ramzes.
- Nie obchodz mnie zakulisowe plotki.
- Uwaa si, e zasugujesz na wysze stanowisko.
- Przyrzekem, e bd ci suy.
- Myl o swojej drodze yciowej, Ameni.
- Jest ju raz na zawsze wyznaczona.
Ta niezawodna przyja napeniaa serce Ramzesa radoci; czy jednak
okae si jej godny? Ameni swoj postaw wskazywa mu, e nie moe
pogodzi si z yciem miernym.
- Czy dokonae jakich postpw w swoim ledztwie?
- Nie, ale nie trac nadziei. A ty?
- Mimo wsparcia krlowej nie mam adnego tropu godnego uwagi.
- Chodzi tu o kogo, czyjego imienia nikt nie mie wypowiedzie owiadczy Ameni.
- I susznie, czy nie sdzisz? Oskaranie kogo, jeli si nie ma
dowodw, to powany wystpek.
- Lubi, kiedy tak mwisz. Czy wiesz, e stajesz si coraz bardziej
podobny do Setiego?
- Jestem wszak jego synem.
- Szenar te... A jednak mona by przysic, e wywodzi si z innego
rodu.
Ramzes by zdenerwowany. Dlaczego Mojesz zosta wezwany do
paacu w momencie, kiedy mia ju wyjecha do haremu Mer-Ur? Przez
cay czas trwania wyprawy nie popeni najmniejszego bdu; przeciwnie,
grnicy i onierze chwalili prac modego intendenta i pragnli tylko, by
inni wzili z niego przykad. Jednake obmowa i oszczerstwo to moneta,
ktra nigdy nie wychodzi z obiegu; by moe popularno Mojesza nie
spodobaa si jakiemu wysoko postawionemu niedorajdzie.
Niewzruszony Ameni nie oderwa si od pisania.
- Nie jeste zaniepokojony?
- O Mojesza? Nie. Jest jak ty. Cikie prby hartuj go, a nie
przygnbiaj.
Ten argument nie uspokoi zgoa Ramzesa; Hebrajczyk mia tak mocny
charakter, e wzbudza wicej zawici ni szacunku.
- Miast si zadrcza mylami - doradzi Ameni - przeczytaj lepiej

najnowsze zarzdzenia krlewskie.

Ksi zmusi si do pracy, ale z trudem si na niej skupia; dziesi razy
zrywa si i kry niespokojnie po tarasie.
Tu przed poudniem zobaczy Mojesza wychodzcego z budynku
administracyjnego, do ktrego go wezwano; nie mogc duej znie
oczekiwania, Ramzes zbieg po schodach i ruszy na spotkanie przyjaciela.
Hebrajczyk robi wraenie zbitego z tropu.
- Mw!
- Zaproponowano mi stanowisko nadzorcy na krlewskich budowach.
- Koniec z haremem?
- Bd uczestniczy w budowie paacw i wity i wdrowa z miasta
do miasta, by nadzorowa prace pod okiem kierownika robt.
- Zgodzie si?
- Czy nie jest to lepsze ni senne ycie w haremie?
- Chodzi wic o awans! Asza jest w miecie. Setau te. Dzi wieczorem
witujemy.
28.
Byli uczniowie Kapu spdzili wieczr wypeniony radoci ycia:
zawodowe tancerki, wino, misiwa, desery... W sumie prawie doskonao.
Setau opowiedzia par historii o wach i ujawni, jak uwodzi pikne
dziewczta, ratujc je przed gadami, ktre sam wpuszcza do ich mieszka;
ten sposb, ktry sam uznawa za nieco niemoralny, oszczdza mu nie
koczcych si zabiegw wstpnych.
Kady wyjawi, jakie miejsce wyznaczy mu los: Ramzesa czeka suba
w wojsku, Ameniego kariera pisarza, Asz dyplomaty, Mojesz bdzie si
zajmowa robotami publicznymi, a Setau najdroszymi swemu sercu
istotami pezajcymi; kiedy zobacz si znowu, szczliwi i zwyciscy?
Setau wyszed pierwszy - w towarzystwie nubijskiej tancerki, ktra
rozbudzia jego zmysy, strzelajc do oczami; Mojesz musia si
przespa kilka godzin przed wyruszeniem do Karnaku, gdzie Seti
zaplanowa ogromn budow; Ameni, nienawyky do picia, usn na
mikkich poduszkach. Noc przynosia balsamiczne wonie.
- To dziwne - powiedzia Asza, zwracajc si do Ramzesa - miasto robi
wraenie tak spokojnego.
- A czy powinno by inaczej?
- Podre do Azji i Nubii zdary mi uski z oczu. Nasze poczucie
bezpieczestwa jest zudne. Na pnocy i na poudniu mniej lub bardziej
grone ludy marz tylko o tym, eby zawadn naszymi bogactwami.
- Na pnocy to Hetyci... Ale na poudniu?
- Czyby zapomnia o Nubijczykach?
- Od tak dawna yj pod naszym panowaniem!
- I ja tak uwaaem, pki si tam nie udaem i nie przeprowadziem
odpowiednich bada. Zdoaem osign to, e jzyki si rozwizay, i
miaem okazj posucha wypowiedzi mniej urzdowych. Dziki temu
poznaem inn rzeczywisto, inn od tej, jak przedstawia si na dworze.
- Mwisz bardzo zagadkowo.

Subtelny, arystokratyczny Asza nie robi wraenia czowieka, ktry

wyprawiaby si w dugie podre do niezbyt gocinnych krain. Potrafi
jednak zachowa zawsze taki sam nastrj, nie podnosi gosu i okazywa
niewzruszony spokj. Wewntrzna sia i ruchliwo umysu zaskakiway
tych, ktrzy go lekcewayli. W tym momencie Ramzes wiedzia, e nigdy
nie przyjmie wzruszeniem ramion tego, co mwi Asza. Jego
wyrafinowanie moe wprowadzi w bd, lecz pod powok czowieka
wiatowego skrywa si mczyzna o silnym charakterze i pewny siebie.
- Czy wiesz, e rozmawiamy o tajemnicach stanu?
- To twoja specjalno - rzuci ironicznym tonem Ramzes.
- Tym razem chodzi o sprawy, ktre dotycz ci bezporednio. Dlatego
mniemam, e jako przyjaciel zasugujesz, by dowiedzie si o tym noc
wczeniej ni Szenar. Jutro znajdzie si wrd czonkw rady powoanej
przez faraona.
- Czyby ze wzgldu na mnie zama sowo?
- Nie ami sowa ani nie zdradzam mojego kraju, jestem bowiem
przekonany, e masz w tej sprawie rol do odegrania.
- Czy mgby wyraa si janiej?
- Moim zdaniem, a rni si w tej kwestii od ludzi biegych, w jednej z
naszych nubijskich prowincji trwaj przygotowania do buntu. Nie chodzi o
zwyky ruch protestacyjny, ale o prawdziwe powstanie, ktre moe
kosztowa nas wiele ofiar, jeli armia egipska nie bdzie gotowa do
szybkiej interwencji.
Ramzes osupia.
- Waye si przedstawi hipotez tak mao wiarygodn?
- Rozwinem j szczegowo na pimie, dodajc cis argumentacj.
Nie jestem wieszczkiem, lecz tylko trzewo patrzcym urzdnikiem.
- Wicekrl Nubii i wysi dowdcy oskar ci o majaczenia!
- To pewne. Ale faraon i jego doradcy przeczytaj raport.
- Czemu mieliby zgodzi si z twoimi wnioskami?
- Gdy s odbiciem prawdy. Nie prawd wanie kieruje si nasz pan?
- Bez wtpienia, ale...
- Nie bd niedowiarkiem i przygotuj si.
- Na co?
- Kiedy faraon postanowi zama bunt, zechce zabra ze sob jednego z
synw. Bdziesz nim ty, nie Szenar. Oto masz wietn okazj, by pokaza
si jako prawdziwy onierz.
- A jeli si mylisz...
- Nie ma mowy. Staw si jutro wczenie w paacu krlewskim.

Niezwyke oywienie panowao w tym skrzydle paacu, gdzie faraon

zwoa posiedzenie swojej rady, w skad ktrej wchodzili: dziewiciu
jedynych przyjaci, wysi dowdcy i niektrzy ministrowie. Na co dzie
faraon zadowala si narad ze swoim wezyrem i sam zasiada do
dokumentw, ktre uznawa za najwaniejsze; tego ranka, cho w
przeddzie nic na to nie wskazywao, zwoa w trybie pilnym rozszerzon
rad.

Ramzes stawi si u zastpcy wezyra i poprosi o audiencj u faraona;

poproszono go o cierpliwo. Poniewa Seti nie lubi traci czasu na czcze
sowa, ksi spodziewa si, e narada nie potrwa dugo; jednak tak nie
byo. Posiedzenie przeduyo si jak nigdy, trwao przez por posiku
poudniowego i pocztek popoudnia. Najwidoczniej doszo do znacznej
rozbienoci pogldw i krl nie chcia rozstrzyga, pki nie upewni si, e
wybra waciw drog.
Soce zaczo si ju obnia nad horyzontem, kiedy z sali narad wyszli
najpierw jedyni przyjaciele, a za nimi dowdcy. Kwadrans pniej przed
Ramzesem stan zastpca wezyra.
Jednak nie Seti go przyj, lecz Szenar.
- Pragn rozmawia z faraonem.
- Jest zajty. Czego chcesz?
- Przyjd pniej.
- Mam penomocnictwo, eby ci wysucha, Ramzesie. Jeli nie
zechcesz ze mn rozmawia, zo odpowiedni raport. Ojciec nie bdzie
zadowolony z twego zachowania. Zbyt czsto zapominasz o szacunku, jaki
jeste mi winien.
Ta groba nie zrobia wikszego wraenia na Ramzesie, ktry by
zdecydowany na wszystko; wz albo przewz.
- Jestemy brami, Szenarze. Czyby o tym zapomnia?
- Moja pozycja a twoja...
- Czy nie mamy prawa do przyjani i zwierze?
Ten argument poruszy Szenara, ktry przybra teraz ton bardziej
pojednawczy.
- Ale skd, oczywicie... Jednak jeste taki porywczy, tak nie mona
przewidzie...
- Ja id swoj drog, ty swoj. Czas zudze dobieg kresu.
- A... a jak drog ty kroczysz?
- Wojsko.
Szenar pomaca si po brodzie.
- Nadawaby si, to prawda... Po co chciae rozmawia z faraonem?
- Chc walczy u jego boku w Nubii.
Szenar a podskoczy.
- Kto ci powiedzia o wojnie w Nubii?
Ramzes nie mrugn okiem.
- Jestem pisarzem krlewskim i oficerem. Nie potwierdziem jednak
patentu oficerskiego na polu bitwy. Chc, by mi to umoliwi.
Szenar wsta, pochodzi przez jaki czas po komnacie, a wreszcie usiad
z powrotem.
- Nie licz na to.
- Dlaczego?
- To zbyt niebezpieczne.
- Czyby troszczy si o moje zdrowie?
- Ksi z krwi krlewskiej nie moe naraa si nierozwanie na
niebezpieczestwo.
- Czy sam faraon nie stanie na czele swoich wojsk?
- Nie nalegaj. Twoje miejsce jest tutaj.

- Przeciwnie!
- Moja decyzja jest ostateczna.
- Odwoam si do ojca.
- Bez adnych skandali, Ramzesie. Kraj ma inne troski ni ktnia o
protok.
- Przesta stawa mi na drodze, Szenarze.
Ksiycowa twarz nastpcy tronu staa.
- O co mnie oskarasz?
- Czy dostan nominacj?
- Sam krl to rozstrzygnie.
- Wedle twojej propozycji...
- Musz si zastanowi.
- Nie zwlekaj za dugo.

Asza rozejrza si wok siebie. Obszerny pokj, dwa roztropnie

rozmieszczone okna, ktre zapewniay prawidowy obieg powietrza, ciany
i sufit udekorowane kwietnymi fryzami, a take czerwonymi i niebieskimi
motywami geometrycznymi, kilka krzese, niski st, maty dobrej jakoci,
skrzynie na tkaniny, szafa na papirusy... Biuro, ktre przydzielono mu w
Ministerstwie Spraw Zagranicznych, wydao mu si cakiem odpowiednie przynajmniej na razie. Nieczsto modzi urzdnicy korzystali z takich
wygd.
Asza dyktowa sekretarzowi korespondencj, podejmowa kolegw,
ktrzy aknli pozna czowieka uznanego przez ministerstwo za kogo
wyjtkowego, a pniej przyj Szenara. Starszy syn krlewski chcia
zawrze znajomo z kadym nowym urzdnikiem, przed ktrym otwieraa
si wspaniaa przyszo.
- Czy jeste zadowolony?
- Bybym nawet wtedy, gdyby dano mi mniej.
- Krl ceni wysoko twoje dokonania.
- Oby moje oddanie zawsze zadowalao jego krlewsk wysoko.
Szenar zamkn drzwi i zacz mwi cichym gosem:
- Ja te doceniam tw prac. Dziki tobie Ramzes rzuci si z
zamknitymi oczami prosto w puapk. Jego jedynym marzeniem jest
walczy w Nubii! Oczywicie najpierw odrzuciem jego dania, aby
wzmc jego upr, a dopiero potem stopniowo zmikem.
- Czy dosta nominacj?
- Faraon zgodzi si zabra go do Nubii, by da mu okazj do walki z
wrogiem. Ramzes nie wie, e Nubijczycy s gronymi wojownikami i e
ich bunt moe okaza si bardzo krwawy. Spacerek do kopalni turkusw
rozpali jego wyobrani i bierze si ju za starego wyjadacza. Sam nie
wpadby na pomys, eby si zgosi. Czy nie okazalimy przy tym sporej
zrcznoci, mj drogi?
- Mam nadziej.
- Moe teraz porozmawialibymy o tobie, Aszo. Nie jestem
niewdzicznikiem, a ty znakomicie spisujesz si w roli modego
dyplomaty. Odrobina cierpliwoci, dwa, trzy godne uwagi i zauwaone

raporty, a awanse przyjd same.

- Moj jedyn ambicj jest suy memu krajowi.
- Moj te, to oczywiste. Jednak wysza pozycja pozwala czyni to
skuteczniej. Co by powiedzia na Azj?
- Czy nie jest to obszar szczeglnego zainteresowania naszej
dyplomacji?
- Egipt potrzebuje sprawnych dyplomatw. Kszta si, wzbogacaj sw
wiedz, bd posuszny i wierny, a nie poaujesz.
Asza skoni si.
Chocia lud egipski nie cieszy si zgoa perspektyw wojny, wymarsz
wojsk Setiego do Nubii nie wzbudzi najmniejszego niepokoju; w jaki
sposb murzyskie szczepy mogyby stawi opr potnej i dobrze
zorganizowanej armii? Chodzi raczej o operacj policyjn, nie za
prawdziw wojn. Buntownikw spotka surowa kara i nieprdko podnios
gowy. Nubia rycho stanie si znowu spokojn prowincj.
Dziki alarmujcemu raportowi Aszy Szenar wiedzia, e Egipcjanie
napotkaj twardy opr. Ramzes z modziecz beztrosk bdzie chcia
dowie swej odwagi; ju w przeszoci strzay i topory nubijskie pooyy
kres yciu niejednego nieostronego onierza, zbyt przekonanego o swojej
wyszoci. Przy odrobinie szczcia Ramzesa czeka ten sam los.
ycie umiechao si do Szenara. Na szachownicy gry o wadz
rozstawi swoje pionki tak przemylnie, e mg by pewny zwycistwa.
Cika praca, na jak jest skazany faraon, mczya go; w najbliszej
przyszoci wyznaczy swojego syna na regenta i bdzie stale powiksza
zakres jego wadzy. Panowa nad sob, wyzby si niecierpliwoci, dziaa
w cieniu oto klucz do sukcesu.

Ameni bieg a do gwnego nabrzea memfickiego; poniewa jednak

nie nawyk do takiego sposobu poruszania si, posuwa si wolno, z trudem
torujc sobie drog w gstym tumie egnajcych korpus ekspedycyjny.
Badajc kolejne wysypisko, znalaz wan, moe decydujc wskazwk.
Funkcja osobistego sekretarza Ramzesa umoliwia mu przedostanie si
poza kordon si porzdkowych; dyszc ciko, wbieg na nabrzee.
- Okrt ksicia?
- Odpyn - oznajmi urzdnik.
29.
Wyruszywszy z Memfis dwudziestego czwartego dnia drugiego miesica
pory zimowej w smym roku panowania Setiego, armia egipska bardzo
szybko posuwaa si na poudnie.
W Asuanie zesza na ld, by znowu wsi na okrty poza skaami
pierwszej katarakty; o tej porze roku wody Nilu pozwoliyby pokona to
niebezpieczne miejsce, ale faraon wola wykorzysta okrty dostosowane
do pywania po rzece w grnym jej biegu, a do Nubii.
Ramzes by zachwycony. Mianowano go pisarzem armii, by wic blisko
dowdztwa, suy bezporednio pod rozkazami ojca; pyn te na tej

samej jednostce, na okrcie w ksztacie ksiyca w nowiu, o dziobie i rufie

wznoszcych si wysoko ponad poziom wody; dwa stery, jeden z prawej,
drugi z lewej burty, pozwalay na zrczne i szybkie manewry. Ogromny
agiel, umocowany do jedynego, ale za to potnego masztu, napenia si
pnocnym wiatrem; zaoga czsto sprawdzaa stopie napicia lin.
Porodku wznosia si wielka nadbudwka podzielona na sypialnie i
pokoje do pracy; w stron dziobu i rufy - inne kabiny, mniejsze
nadbudwki dla kapitana i dwch sternikw. Na pokadzie okrtu
krlewskiego, podobnie jak na innych okrtach wojennych, panowa
wesoy zgiek; majtkowie i onierze mieli uczucie, e pyn na bezpieczn
wycieczk, a oficerowie nie wyprowadzali ich z bdu. Wszyscy zapoznali
si z rozporzdzeniami krla: adnej agresywnoci wobec osb cywilnych,
adnego przymusowego wcielania do wojska, zachowanie poprawne,
adnych samowolnych aresztowa. Podane jest, by przemarsz armii
budzi lk i poszanowanie dla ustanowionego adu; nie moe by mowy o
terrorze ani grabiey. Tych, ktrzy nie bd przestrzegali tego kodeksu
honorowego, czeka surowa kara.
Nubia fascynowaa Ramzesa, ktry przez cay rejs nie opuszcza dziobu
okrtu; pustynne pagrki, wyspy granitu, wska wstga zieleni stawiajcej
opr pustyni i czysty bkit nieba skaday si na krajobraz z ognia i
absolutu, krajobraz wprawiajcy dusz w uniesienie. Na brzegach Nilu
ospale przeuway traw krowy, w wodzie drzemay hipopotamy; urawie
koroniaste, rowe flamingi i jaskki przelatyway nad gajami
palmowymi, gdzie bawiy si mapy. Ramzes poczu natychmiast sympati
do tej dzikiej krainy; bya taka jak on, pona tym samym
nieposkromionym arem.
Z Asuanu do drugiej katarakty cigny si spokojne obszary; okrty
przybijay do brzegu w sennych wioskach, w ktrych armia rozdawaa
artykuy spoywcze i rozmaite sprzty. Spokojna od dawna prowincja
Uauat7 rozpocieraa si wzdu rzeki na przestrzeni trzystu kilometrw;
Ramzes y jak we nie, rozkwit, by szczliwy - tak bardzo ta ziemia
przemawiaa do jego serca.
Otrzsn si z zamylenia na widok niezwykej budowli, ogromnej
twierdzy Buhen o wysokich na jedenacie i grubych na pi metrw
ceglanych murach z blankami; z jej kwadratowych wie, rozmieszczonych
wzdu szlaku, po ktrym kryli wartownicy, egipscy stranicy mieli
widok na drug katarakt i jej okolic. aden nubijski wypad nie mg
przekroczy linii fortec, z ktrych Buhen by najwaniejsz; garnizon liczy
stale trzy tysice onierzy i komunikowa si z Egiptem dziki caej armii
kurierw.
Seti i Ramzes wkroczyli do twierdzy przez gwn bram, od strony
pustyni; zamykay j podwjne odrzwia oddzielone drewnianym mostem;
oblegajcy twierdz musieli pa pokotem od strza, oszczepw i kamieni
wyrzucanych z proc. Potrjne otwory strzelnicze byy rozmieszczone w ten
sposb, e nieprzyjaciel dostawa si w ogie krzyowy i nie mia
najmniejszej szansy, by uj std z yciem.
Cz korpusu rozlokowano w wiosce, ktra przycupna u stp
7

Termin ten oznacza palca.

twierdzy; koszary, pene uroku domki, skady, warsztaty, targ, instalacje

sanitarne - wszystko to sprawiao, e ycie w tym miejscu byo do
wygodne. Korpus ekspedycyjny doceni te godziny wypoczynku przed
wkroczeniem do drugiej prowincji nubijskiej, kraju Kusz; na razie
panoway wyborne nastroje.
Dowdca twierdzy przyj faraona i jego syna w reprezentacyjnej sali, w
ktrej wymierza sprawiedliwo po zatwierdzeniu swych decyzji przez
wezyra. Znamienitym gociom podano chodne piwo i daktyle.
- Czyby wicekrl Nubii by nieobecny? - spyta Seti.
- Wkrtce powinien si zjawi, wasza krlewska wysoko.
- Zmieni rezydencj?
- Nie, wasza wysoko, ale chcia osobicie przekona si, jaka jest
sytuacja w kraju Irem, na poudnie od trzeciej katarakty.
- Sytuacja... Masz na myli bunt?
Dowdca unika spojrzenia Setiego.
- To okrelenie z pewnoci zbyt daleko idce.
- A zatem wicekrl wyprawia si tak daleko, by zatrzyma paru
zodziei?
- Nie, wasza wysoko, mamy kontrol nad caym tym obszarem i...
- Czemu w swych raportach od wielu miesicy pomniejszacie
zagroenie?
- Staraem si przedstawia fakty w sposb rzeczowy. To prawda,
Nubijczycy z prowincji Irem burz si nieco, ale...
- Napadnito dwie karawany, rabusie zawadnli jedn ze studni,
zamordowano oficera wywiadu... Czy to maj by drobne rozruchy?
- Przeylimy tu ju gorsze rzeczy, wasza krlewska wysoko.
- Masz racj, ale zawsze wtedy wydawano i wykonywano odpowiednie
wyroki. Tym razem ani wicekrl, ani ty nie potrafilicie zatrzyma
winnych, ktrzy uwaaj, e nic im nie grozi, i przygotowuj prawdziwy
bunt.
- Moje zadanie jest czysto obronne - zaprotestowa dowdca - i z
pewnoci ani jeden zbuntowany Nubijczyk nie przedrze si przez zapor
naszych twierdz.
Seti poczu, e gniew w nim narasta.
- Czyby uwaa, e moemy pozostawi buntownikom kraje Kusz i
Irem?
- Nawet nie przyszo mi to do gowy, wasza wysoko.
- Prosz zatem o prawd.
Brak zdecydowania u wyszego dowdcy wzbudzi odraz Ramzesa;
tacy tchrze s niegodni, by suy Egiptowi. Na miejscu ojca natychmiast
by go zdegradowa i wysa na pierwsz lini.
- Uznaem, e lepiej nie wywoywa paniki w oddziaach, nawet jeli
wskutek jakich niepokojw doszo do zakcenia normalnego biegu
spraw.
- Straty?
- adne. Tak mam w kadym razie nadziej. Wicekrl wyruszy na
czele dowiadczonego oddziau. Wystarczy jego widok, by Nubijczycy
zoyli bro.

- Odczekam trzy dni i ani dnia duej. Potem przystpi do dziaania.

- To nie bdzie potrzebne, wasza wysoko, lecz podejmowanie ci tutaj
jest dla mnie zaszczytem. Dzi wieczorem urzdz ma uroczysto...
- Nie wezm w niej udziau. Zadbaj natomiast, eby niczego nie zabrako
moim onierzom.

Czy jest jaki krajobraz bardziej niespokojny ni w okolicy drugiej

katarakty? Wysokie urwiska zamykaj z obu stron Nil torujcy sobie drog
wskimi kanaami, przegrodzonymi ogromnymi blokami bazaltu i granitu,
o ktre rozpryskuje si spieniona woda. Rzeka kipi i szamocze si z tak
zaciekoci, e pokonuje te przeszkody i znowu nabiera pdu. W oddali
fale ochrowej barwy piasku zamary wanie na czerwonych brzegach
usianych niebieskimi skaami. Tu i wdzie palmy karowate o podwjnym
pniu dorzucaj nut zieleni.
Ramzes przeywa kade drgnienie nurtu, towarzyszy Nilowi w walce
przeciwko skaom i wraz z nim tryumfowa. Zespoli si cakowicie z
rzek.
Maleka osada Buhen pulsowaa radosnym yciem, jakby znajdowaa
si tysice kilometrw od wojny, w ktr nikt tu nie wierzy. Trzynacie
egipskich twierdz wystarczy, by zniechci tysiczne zastpy napastnikw;
jeli za chodzi o krain Irem, czy nie obejmuje ona rozlegej strefy
uprawnej, bdcej gwarancj pogodnego szczcia, ktrego nikt nie zechce
zniszczy? Seti, podobnie jak poprzednicy, zadowala si pokazaniem
swoich moliwoci wojskowych, by olni umysy i umocni pokj.
Krc po obozowisku, Ramzes przekona si, e aden z onierzy nie
myli o walce; spali, ucztowali, kochali si z zachwycajcymi Nubijkami,
grali w koci, rozmawiali o powrocie do Egiptu, lecz nie przychodzio im
do gowy, e naley czyci bro.
A przecie wicekrl Nubii nadal nie wraca z prowincji Irem. Ramzes
zda sobie spraw, e ludzie maj skonno do odpychania od siebie spraw
najwaniejszych i karmienia si zudzeniami; rzeczywisto wydawaa si
im tak niestrawna, e napychali si miraami, pewni, i uwolni si w ten
sposb od kopotw. Jednostka jest pochliwa i jednoczenie zbrodnicza;
ksi przysig sobie, e nie bdzie nigdy odwraca wzroku od faktw,
nawet jeli nie bd zgodne z jego oczekiwaniami. W razie potrzeby rzuci
si na skay jak Nil i jak Nil zwyciy.
Niedaleko zachodniego skraju obozowiska, w miejscu, gdzie zaczynaa
si pustynia, jaki mczyzna przykucn i kopa d w piasku, jakby
zamierza ukry jaki skarb.
Zaintrygowany Ramzes zbliy si z mieczem w doni.
- Co robisz?
- Milcz, adnych haasw! - powiedzia ledwie syszalny gos.
- Odpowiadaj!
Mczyzna dwign si.
- Ach, co za gupota! Sposzye go.
- Setau! Wstpie do wojska?
- Skde...! Jestem pewny, e w tej norze ukrya si kobra.

Setau, okryty swoim dziwacznym paszczem z mnstwem kieszeni, ze

swoj blad cer i czarnymi, byszczcymi w wietle ksiyca wosami,
zgoa nie przypomina onierza.
- Dobrzy czarownicy twierdz, e jad wy nubijskich jest wyjtkowej
jakoci. Ta ekspedycja to dla mnie gratka.
- A... a niebezpieczestwo? Przecie zapowiada si wojna!
- Nie czuj zapachu krwi. Ci gupcy, onierze, napychaj brzuchy i pij
na umr. W gruncie rzeczy to najmniej niebezpieczna rzecz, jak mogliby
robi.
- Mamy cisz przed burz.
- Jeste pewny czy prorokujesz?
- Mniemasz, e faraon wyprowadziby w pole tyle wojska po to tylko,
eby dokona przegldu?
- Nic mnie to nie obchodzi, byleby nie przeszkadzano mi w owieniu
wy. S wspaniae, jeli chodzi o wielko i ubarwienie! Zamiast naraa
niemdrze ycie, lepiej by zrobi, gdyby poszed ze mn na pustyni. C
to byyby za pikne owy!
- Wykonuj rozkazy mojego ojca.
- Ja jestem wolny.
Setau pooy si na piasku i natychmiast zasn; by jedynym
Egipcjaninem, ktry nie lka si nocnych spacerw wy.
Ramzes podziwia katarakt i dzieli z Nilem jego nieprzerwany trud.
Zasona nocy ju si rozdzieraa, kiedy wyczu czyj obecno za plecami.
- Czyby zapomnia o koniecznoci snu, synu?
- Czuwaem przy Setau i widziaem, jak we podpezaj do niego,
zastygaj bez ruchu, a potem oddalaj si. Nie traci swej mocy nawet,
kiedy jest pogrony we nie. Czy nie tak samo jest z wadc?
- Wrci wicekrl - wyjawi Seti.
Ramzes spojrza na ojca.
- Czy zaprowadzi pokj w Irem?
- Piciu zabitych, dziesiciu ciko rannych i konieczno wycofania si
w popochu - to podsumowanie naszych dokona. Przewidywania twojego
przyjaciela Aszy sprawdziy si. Ten chopak jest bystrym obserwatorem i
umie wycign waciwe wnioski z zebranych informacji.
- Czasem czuj si przy nim nieswojo, ale przyznaj, e to niezwyky
umys.
- Niestety, okazao si, e on mia racj, i to wbrew zdaniu wikszoci
doradcw.
- Czy oznacza to wojn?
- Tak, Ramzesie. Nie ma rzeczy, ktrej bardziej bym nienawidzi, ale
faraon nie moe tolerowa buntownikw i podegaczy. Oznaczaoby to
koniec panowania Maat i pocztek nieadu, a niead podzi nieszczcie dla
wszystkich, dla wielkich, jak i dla maych. Na pnocy Egipt chroni si
przed najazdem, rozcigajc sw wadz na Kanaan i Syri. Na poudniu
mamy Nubi. Krl, ktry by osab, jak Echnaton, naraziby kraj na wielkie
niebezpieczestwo.
- Bdziemy walczy?
- Moemy tylko pragn, by Nubijczycy okazali rozsdek. Twj brat

bardzo nalega, bym zatwierdzi twoj nominacj. Wierzy, jak si zdaje, w

twoje przymioty jako onierza. Lecz nasi wrogowie s groni. Kiedy
ogarnia ich zapa bojowy, walcz do mierci, nie zwaajc na rany.
- Czyby sdzi, e nie nadaj si, by stan do walki?
- Nie musisz naraa si nieroztropnie na niebezpieczestwo.
- Powierzye mi zadanie i wypeni je.
- Czy nie cenniejsze jest twoje ycie?
- Z pewnoci nie. Kto nie szanuje swego sowa, nie zasuguje na ycie.
- A zatem walcz, jeli buntownicy si nie poddadz, walcz jak byk, jak
lew, jak sok, bd gwatowny jak burza. W przeciwnym razie ulegniesz.
30.
Armia niechtnie opucia Buhen, by, przekroczywszy stref drugiej
katarakty i dajc poczucie bezpieczestwa zapor fortec, zagbi si w
kraj Kusz. Wprawdzie zaprowadzono tu pokj, ale byy to obszary
zamieszkane przez potnie zbudowanych i znanych ze swej walecznoci
Nubijczykw. Wkrtce wojsko dotaro do wyspy Sai, na ktrej wznosia
si twierdza Szaat, rezydencja wypoczynkowa wicekrla. Kilka kilometrw
przed tym miejscem Ramzes zauway inn wysp, Amar, ktrej dzika
uroda uja jego serce; jeli los si do niego umiechnie, poprosi ojca, by
kaza zbudowa kaplic w hodzie majestatowi Nubii.
W Szaat umilky wreszcie beztroskie piewy; twierdza, znacznie
mniejsza ni Buhen, bya pena uciekinierw, ktrzy opucili yzn
rwnin Irem, ta bowiem wpada w rce buntownikw. Rozzuchwalone
swym zwycistwem i niemrawymi dziaaniami wicekrla, ktry ograniczy
si do posania przeciwko nim paru oddziaw weteranw, szybko
zmuszonych do ucieczki, dwa plemiona przekroczyy granic trzeciej
katarakty i posuway si w kierunku pnocnym. Odrodzio si stare
marzenie: zdoby kraj Kusz, przepdzi Egipcjan i rzuci si do
rozstrzygajcego szturmu na twierdze.
Pierwszym celem ataku bdzie Szaat.
Seti rozkaza ogosi alarm. Przy kadej blance ma stan ucznik; na
szczytach wie - procarze; za zason fos, u stp wysokich ceglanych
murw rozwinie swe szyki piechota.
Nastpnie faraon i jego syn, w towarzystwie przybitego i milczcego
wicekrla Nubii, zaczli wypytywa dowdc twierdzy.
- Nowiny s straszliwe - wyzna dowdca. - W cigu tygodnia bunt
przybra niewiarygodne rozmiary. Zwykle plemiona wadz si midzy sob
i odrzucaj moliwo przymierza. Tym razem porozumiay si. Pchnem
posacw do Buhen, ale...
Obecno wicekrla zamkna dowdcy usta.
- Mw dalej - rozkaza Seti.
- Moglibymy zdusi bunt w zarodku, gdybymy wzili si do tego w
odpowiednim momencie. Teraz zaczynam si zastanawia, czy nie lepiej
byoby si wycofa.
Ramzes osupia. Jake mgby przypuci, e ludzie odpowiedzialni za
bezpieczestwo Egiptu oka si tacy tchrzliwi i niekompetentni?

- Czy plemiona s a tak grone? - zapyta.

- To dzikie bestie - odpar dowdca. - Nie boj si cierpie ni mierci.
Walka i zabijanie sprawia im przyjemno. Nikomu bym nie wyrzuca, e
ucieka, kiedy oni pdz z wyciem do ataku.
- Ucieka? Przecie to zdrada!
- Kiedy ujrzysz ich, zrozumiesz. eby ujarzmi Nubijczykw, potrzebna
jest armia znacznie przewyszajca ich liczebnoci. A w tej chwili nie
wiem, czy naszych wrogw s setki, czy moe tysice.
- Pomaszeruj z uchodcami do Buhen, zabierajc ze sob wicekrla rozkaza Seti.
- Czy mam przysa posiki?
- Zobaczymy. Posacy bd donosi ci, jaka jest sytuacja. Przegrod Nil
i niech wszystkie twierdze przygotuj si do odparcia szturmu.
Wicekrl czmychn przy pierwszej okazji, lkajc si dalszych kar.
Dowdca twierdzy przygotowa ewakuacj; dwie godziny pniej duga
kolumna drgna i ruszya na pnoc. W Szaat pozostali faraon, Ramzes i
tysic onierzy, ktrzy stracili nagle ducha. Szeptano, e dziesi tysicy
spragnionych krwi Murzynw rzuci si na twierdz i wybije Egipcjan co do
nogi.
Seti poleci Ramzesowi zadanie wyjawienia oddziaom prawdy o
pooeniu. Modzieniec nie ograniczy si do podania faktw i
zaprzeczenia niektrym pogoskom, ale zaapelowa do odwagi kadego
onierza, do poczucia obowizku bronienia kraju nawet za cen ycia.
Uywa prostych, zrozumiaych dla wszystkich sw i umia przekaza
wojsku swj zapa. Dowiedziawszy si, e syn krla stanie midzy nimi i
bdzie walczy, nie ogldajc si na adne przywileje, onierze odzyskali
nadziej; miao Ramzesa poczona ze strategiczn wiedz Setiego ocali
ich przed klsk.
Krl postanowi pomaszerowa na poudnie, nie czekajc na atak
buntownikw. Uzna, e lepiej zanie wrogom pomie wojny, choby
potem przyszo wycofywa si, prowadzc walki osonowe, jeliby okazali
si nazbyt liczni. Dowie si przynajmniej, jak jest naprawd.
Przez cay dugi wieczr Seti studiowa z Ramzesem map kraju Kusz,
uczc syna odczytywania wskazwek zamieszczonych przez geografw.
To zaufanie faraona sprawio, e modzieniec promienia; uczy si szybko,
przysigajc sobie, e nie pozwoli, by najdrobniejszy szczeg umkn mu
z pamici. Cokolwiek si stanie, jutro czeka go dzie chway.
Seti uda si do komnaty, ktra bya przeznaczona w twierdzy dla
wadcy, a Ramzes wycign si na prostym ou. Marzenia o zwycistwie
zakcay mu westchnienia i miechy z ssiedniego pokoju; zaintrygowany
wsta i pchn drzwi wiodce do podejrzanego pomieszczenia.
Spoczywajcy na brzuchu Setau gono wyraa swoje zadowolenie z
masau, jaki wykonywaa cakowicie obnaona moda Nubijka o
delikatnych rysach twarzy i wspaniaym hebanowym, poyskujcym ciele.
W jej rysach nie byo nic murzyskiego, przywodziy raczej na myl jak
szlachetnie urodzon tebank. miaa si z rozbawieniem, widzc
zadowolenie Setau.
- Ma pitnacie lat i nazywa si Lotos - oznajmi zaklinacz wy. - Jej

palce z niezrwnan sprawnoci przynosz ulg zmczonym miniom

grzbietu. Czy chciaby skorzysta z jej talentw?
- Nie byoby w porzdku, gdybym pozbawi ci tej wspaniaej zdobyczy.
- Co wicej, bez lku obcuje z najbardziej niebezpiecznymi gadami.
Zebralimy ju razem cakiem sporo jadu. Na bogw, co za szczcie! Ta
wyprawa spodobaa mi si... Dobrze zrobiem, e nie zaniechaem udziau.
- Jutro bdziesz strzeg twierdzy.
- Atakujesz?
- Wyruszamy dalej.
- Jasne, Lotos i ja bdziemy wartownikami. Postaramy si zowi par
piknych okazw kobry.
Zimowe ranki s bardzo chodne, onierze woyli wic dugie tuniki,
ktre zdejm, gdy tylko nubijskie soce rozgrzeje im krew w yach.
Ramzes jecha w lekkim rydwanie na czele oddziau, tu za szperaczami;
Seti zaj miejsce w rodku kolumny. Chronia go stra osobista.
Cisz stepu zakci ryk; Ramzes rozkaza, by kolumna si zatrzymaa,
zeskoczy na ziemi i ruszy za zwiadowcami. Ryki, ktre syszeli,
wydawao olbrzymich rozmiarw zwierz z trb; w koniec swojego
niezwykego nosa miao wbity sagaj i miotao si na wszystkie strony, by
uwolni si od sprawiajcego potworny bl ostrza. So...! Zwierz, ktre
w niepamitnych czasach dao nazw wyspie Elefantynie, lecej na
poudniowej granicy Egiptu. Dawno jednak opucio ju tamt wysp.
Ksi po raz pierwszy widzia sonia.
- Ogromny samiec - wyjani jeden ze zwiadowcw. - Kady z dwch
kw way co najmniej osiemdziesit kilogramw. Nie zbliaj si, ksi.
- Jest przecie ranny!
- Nubijczycy prbowali go zabi, ale ich przeposzylimy.
Godzina starcia bya coraz blisza.
Jeden ze zwiadowcw pobieg, eby zoy krlowi meldunek o sytuacji,
a Ramzes podszed bliej do zwierzcia. Kiedy znalaz si w odlegoci
dwudziestu metrw od niego, przystan i sprbowa zajrze mu w oczy.
Zranione zwierz przestao si miota i skupio spojrzenie na maej istocie.
Ramzes pokaza mu puste rce; olbrzymi samiec unis trb, jakby
rozumiejc pokojowe zamiary dwunoga. Ksi ruszy bardzo powoli w
jego stron.
Jeden ze zwiadowcw chcia krzykn, ale towarzysz zasoni mu doni
usta; najsabszy dwik i so rozdepcze syna faraona.
Ramzes nie czu lku; w uwanym spojrzeniu czworonoga dostrzeg
ywy rozum, zdolny odczyta jego zamiary. Jeszcze kilka krokw i znalaz
si w odlegoci metra od zwierzcia, ktre bio ogonem po bokach.
Ksi unis rk i olbrzym opuci trb.
- Sprawi ci bl - powiedzia. - Ale to konieczne.
Uj rkoje sagaja.
- Zgadzasz si?
Wielkie uszy zafaloway, jakby so wyraa swoj zgod. Ksi
szarpn gwatownie, wydobywajc jednym ruchem ostrze; uwolniony
olbrzym rykn. Zdumieni zwiadowcy uznali, e sta si cud, ale e Ramzes
nie wyjdzie z tego cao, gdy zakrwawiony koniec trby owin si wok

jego ciaa.
Za kilka sekund bdzie zmiadony; potem przyjdzie ich kolej. Lepiej
ucieka co si w nogach.
- Patrzcie! Patrzcie!
Radosny okrzyk ksicia sprawi, e zastygli bez ruchu; odwrcili gowy i
ujrzeli, e Ramzes siedzi na grzbiecie olbrzyma, w miejscu, gdzie
umiecia go delikatnie trba potwora.
- Z wysokoci tej gry - rzek Ramzes - zauwa najmniejszy ruch
nieprzyjaciela.
Wyczyn ksicia rozbudzi ducha w onierzach; ten i w szepta o
nadprzyrodzonej mocy Ramzesa, potraficego podporzdkowa swej woli
najpotniejsze zwierz. Sonia opatrzono, przykadajc do rany tampony
nasczone oliw i miodem. Midzy ksiciem i olbrzymem nawizaa si
natychmiast ni porozumienia; jeden przemawia ustami i rkami, drugi
trb i uszami. Podajc za soniem, ktry wybiera znane sobie dogodne
cieki, armia dotara do wioski zoonej z chat ulepionych z gliny i
przykrytych dachem z lici palmowych.
Obraz, ktry zobaczyli, by potworny: to tu, to tam wida byo trupy
starcw, dzieci i kobiet, jedne z rozprutymi brzuchami, inne z
podernitymi gardami. Troch dalej leeli okaleczeni mczyni, ktrzy
prbowali stawia opr. Zbiory spalono, zwierzta pozabijano.
Ramzesowi serce podeszo do garda.
Taka jest wic wojna: rze, bezgraniczne okruciestwo, ktre czyni
czowieka gorszym od najstraszniejszego z drapienikw.
- Nie pijcie wody ze studni! - wrzasn ktry ze starszych onierzy.
Dwaj spragnieni modziecy zdyli si ju jej napi. Poczuli ogie w
brzuchach i dziesi minut pniej nie yli. Buntownicy zatruli studnie, by
ukara mieszkacw, swych braci z tej samej rasy, tyle e chccych
dochowa wiernoci Egiptowi.
- Jestem tutaj bezradny - wyzna z alem Setau. - Jeli chodzi o trucizny
rolinne, nie wiem jeszcze nic. Na szczcie Lotos mnie nauczy.
- Co ty tu robisz? - zdumia si Ramzes. - Czy nie miae strzec
twierdzy?
- To dla mnie za nudne... Przyroda tutaj jest tak bogata, tak bujna!
- Podobnie jak ta utopiona we krwi wioska?
Setau pooy do na ramieniu przyjaciela.
- Czy pojmujesz, czemu wol we? Ich sposb zabijania jest
szlachetniejszy, a ponadto dostarczaj nam potnych lekarstw, ktre
skutecznie zwalczaj choroby.
- Czowiek to nie tylko takie okropnoci.
- Jeste tego pewny?
- Istnieje Maat i istnieje chaos; przyszlimy na wiat, by zapanowaa
Maat i by zo zostao przezwycione. Wbrew temu, e bezustannie si
odradza.
- Wycznie faraon tak rozumuje, a ty jeste tylko jednym z dowdcw i
zamierzasz zgotowa rze rzenikom.
- Lub polec od ich ciosw.
- Nie cigaj na siebie zego spojrzenia i napij si ze mn ziek

przygotowanych przez Lotos. Dziki nim staniesz si niezwyciony.

Seti by w pospnym nastroju.

Zebra w swoim namiocie Ramzesa i wyszych oficerw.
- Co proponujecie?
- Pomaszerujmy dalej a za trzeci katarakt i wkroczmy do kraju Irem doradzi jeden z weteranw. - Szybko jest gwarancj sukcesu.
- Moemy wpa w zasadzk - powiedzia mody oficer. - Nubijczycy
wiedz, e zawsze wybieramy tak taktyk.
- Masz racj - przyzna faraon. - Jeli chcemy unikn puapki, musimy
zna pozycje wrogw. Potrzebuj ochotnikw, ktrzy podjliby dziaania
nocne.
- To niebezpieczne - zauway weteran.
- Jestem tego wiadomy.
Ramzes wsta.
- Zgaszam si na ochotnika.
- Ja te - owiadczy weteran - a znam trzech innych, ktrzy dorwnaj
miaoci ksiciu.
31.
Ksi zdj czepek, skrzan tunik, strojn spdniczk, sanday;
zapuszczajc si na nubijsk sawann, posmarowa ciao wglem
drzewnym. Jedyn broni by sztylet. Zanim wyruszy, zajrza do namiotu
Setau.
Zaklinacz wy warzy tawy pyn, a Lotos przygotowywaa wywar z
ketmi, ktra zabarwiaa napj na czerwono.
- Do mojego namiotu wpez czarno-czerwony w - oznajmi
uszczliwiony Setau. - Co za rado! Jeszcze jeden nieznany gatunek i
niemaa ilo jadu. Bogowie s z nami, Ramzesie! Ta Nubia to istny raj.
Ile jeszcze gatunkw kryje?
Podnis wzrok i przez dusz chwil przyglda si ksiciu.
- Dokd to si wybierasz tak umalowany?
- Na poszukiwanie obozowiska buntownikw.
- Jak si do tego wemiesz?
- Rusz prosto na poudnie. Prdzej czy pniej si na nich natkn.
- Najwaniejsze to wrci cao i zdrowo.
- Wierz w moje szczcie.
Setau potrzsn gow.
- Wypij z nami karkade. Poznasz przynajmniej jego subtelny smak, nim
wpadniesz w rce czarnych.
Czerwony napj mia smak wieych owocw i by bardzo
orzewiajcy. Lotos dolewaa Ramzesowi trzy razy.
- Moim zdaniem - owiadczy Setau - palne gupstwo.
- Speniam mj obowizek.
- Daruj sobie te puste formuki! Rzucasz si gow naprzd bez szansy
na powodzenie.

- Przeciwnie, zapewniam...
Ramzes stan na chwiejne nogi.
- le si poczue?
- Nie, ale...
- Siadaj.
- Musz rusza.
- W tym stanie?
- Chc, a jednak...
Nieprzytomny Ramzes run w ramiona Setau, ktry uoy przyjaciela
na macie przy ognisku i wyszed z namiotu. Chocia wiedzia, e bdzie
rozmawia z faraonem, postawa Setiego wywara na nim ogromne
wraenie.
- Dzikuj ci, Setau.
- Lotos twierdzi, e jest to bardzo lekki narkotyk. Ramzes obudzi si
rano wypoczty i w dobrym zdrowiu. Jeli chodzi o jego zadanie, bd
spokojny, gdy Lotos i ja wyruszymy zamiast niego. Dziewczyna bdzie
moim przewodnikiem.
- Czego dasz dla siebie?
- Chc chroni twojego syna przed jego porywami.
Seti oddali si. Setau poczu dum. Ilu ludzi moe pochwali si tym, e
dzikowa im sam faraon?

Promie soca wlizn si do namiotu i obudzi Ramzesa. Przez chwil

nie mg zebra myli, nie wiedzia, gdzie jest. Potem zrozumia ca
prawd: Setau i Nubijka podali mu rodek nasenny.
Wypad wcieky z namiotu i potkn si o Setau, ktry siedzia w
pozycji pisarza i jad suszon ryb.
- Powoli! Niewiele brakowao, bym si zakrztusi.
- A ja, co ja przeknem?
- Lekcj mdroci.
- Miaem do wykonania zadanie, a ty mi w tym przeszkodzie.
- Ucinij Lotos i podzikuj jej. Dziki niej znamy pooenie gwnego
obozu nieprzyjacielskiego.
- Ale... przecie ona jest Nubijk.
- Jej rodzin wymordowano w wiosce.
- Czy jest szczerze z nami?
- Czyby ty, zapaleniec, zmieni si w niedowiarka? Tak, jest z nami
caym sercem i dlatego postanowia nam pomc. Buntownicy s z innego
ni ona plemienia i przynieli nieszczcie najbogatszym obszarom Nubii.
Zamiast uala si nad sob, umyj si, zjedz co i ubierz si jak przystao
ksiciu, bo ojciec ci oczekuje.
Armia egipska wyruszya szlakiem wskazanym przez Lotos. Na czele
poda dosiadajcy sonia Ramzes. Przez pierwsze dwie godziny olbrzym
zachowywa si swobodnie, prawie beztrosko. Jad po drodze gazki.
Potem jego zachowanie ulego zmianie; ze spojrzeniem wbitym przed
siebie kroczy bardzo wolno, bezszelestnie. Ogromne nogi dotykay ziemi
niewiarygodnie lekko, jakby byy pirkiem. Nagle trba uniosa si ku

koronie palmy i owina wok Murzyna uzbrojonego w proc; zwierz

cisno nim o pie, roztrzaskujc mu krzye.
Czy wartownik zdy uprzedzi swoich? Ramzes odwrci si, czekajc
na rozkazy. Faraon da znak, ktry nie pozostawia wtpliwoci: wojsko ma
stan w szyku do natarcia.
So popdzi przed siebie.
Ledwie pokona wsk zapor palmowego gaju, Ramzes zobaczy ich:
setki nubijskich wojownikw o bardzo czarnych ciaach, wygolonych z
przodu gowach, paskich nosach, grubych wargach, z bransoletami w
uszach, pirami w krtkich krconych wosach, z naciciami na
policzkach; onierze byli ubrani w krtkie spdniczki z ctkowanej skry,
dowdcy w biae suknie cinite czerwonym pasem.
Daremne byoby wzywanie ich do poddania si: gdy tylko dostrzegli
sonia i czoowy oddzia armii egipskiej, porwali za uki i zaczli strzela.
Ten popiech nie wyszed im na dobre, gdy walczyli w szyku
rozproszonym, gdy tymczasem oddziay egipskie przeprowadzay falowe
ataki - spokojnie i z determinacj.
ucznicy Setiego unieszkodliwili ucznikw nubijskich, ktrzy wpadli w
panik i wzajemnie sobie przeszkadzali; potem obz zaatakowali od tyu
onierze uzbrojeni we wcznie, dokonujc rzezi nieprzyjaci zajtych
przygotowywaniem proc. Dziki tarczom piechota moga prze
nieustpliwie do przodu, przeszywajc przeciwnikw krtkimi mieczami.
Pozostali przy yciu Nubijczycy rzucili w panice swj or i padli na
kolana, bagajc Egipcjan o darowanie ycia.
Seti unis praw rk i walka, ktra trwaa ledwie kilka minut, ustaa;
zwycizcy natychmiast zwizali pokonanym rce na plecach.
Tylko so nie usucha rozkazu; zerwa dach najwikszej chaty i rozbi
jej ciany. Ukazali si dwaj Nubijczycy, jeden wysoki i peen godnoci, ze
wstg z czerwonej tkaniny przewizan na ukos przez pier, drugi may i
nerwowy, szukajcy schronienia za koszem.
Ten ostatni zrani sonia, wbijajc mu sagaj w trb. Olbrzym owin
teraz wok niego koniec trby, podnis nieszczsnego niby dojrzay owoc
i dusz chwil trzyma wysoko w powietrzu. May Murzyn wrzeszcza i
wymachiwa rkami, daremnie prbujc rozluni ucisk. Kiedy so
postawi go na ziemi, pomyla, e jest ocalony, lecz gdy tylko drgn,
jakby chcia si rzuci do ucieczki, potworna stopa zmiadya mu gow,
So bez ladu brutalnoci zabi tego, ktry przysporzy mu tyle cierpienia.
Ramzes obrci si w stron wysokiego Nubijczyka, ktry nawet nie
drgn; skrzyowawszy rce na piersi, przyglda si scenie.
- Czy ty jeste wodzem?
- Jestem nim, to prawda. Ty jednak przeye zbyt mao lat, by powali
nas w ten sposb.
- Caa chwaa przypada faraonowi.
- A zatem raczy osobicie zada sobie trud... Oto czemu czarownicy
powtarzali, e nie moemy zwyciy. Powinienem by ich posucha.
- Gdzie kryj si inne zbuntowane plemiona?
- Wyznam ci to i wyjd im naprzeciw, by posuchali mnie i zoyli bro.
Czy faraon zechce oszczdzi tych ludzi?

- On o tym postanowi.
Seti nie pozwoli wytchn swoim wrogom; tego samego dnia
zaatakowa dwa nastpne obozowiska. Ani w jednym, ani w drugim nie
posuchano pokonanego wodza, jego nawoywa do rozsdku. Bitwy nie
trway dugo, gdy Nubijczycy nie walczyli w sposb zorganizowany;
pamitajc o przepowiedniach czarownikw i widzc Setiego, ktrego
spojrzenie palio niczym pomie, w wielu wygas zapa do walki. W gbi
serca wiedzieli, e wojna jest przegrana.
O wicie nastpnego dnia pozostae plemiona zoyy bro; czy nie
przekazywano sobie z przeraeniem opowieci o synu krlewskim, panu
sonia, ktry umierci dziesitki Murzynw?
Seti pojma szeciuset jecw; doczy do nich pidziesiciu czterech
modziecw, szedziesit sze dziewczt i czterdziecioro omioro
dzieci, ktrzy zostan wyksztaceni w Egipcie, a potem wrc do Nubii, by
przynie tu kultur wzbogacajc ich wasn, kultur przepojon
zrozumieniem, e pokj z potnym ssiadem jest koniecznoci.
Krl upewni si, e cay kraj Irem zosta wyzwolony i e mieszkacy tej
yznej ziemi maj znowu dostp do studni, ktrymi zawadnli uprzednio
buntownicy. Od tej chwili wicekrl Kusz bdzie co miesic przeprowadza
inspekcj regionu, eby nie doszo do wybuchu nowych zamieszek; jeli
chopi zechc wystpi z jakimi daniami, faraon ich wysucha i sprbuje
zaspokoi potrzeby. W przypadku powanego sporu on bdzie rozstrzyga.
Ramzes by w melancholijnym nastroju; zasmucaa go konieczno
opuszczenia Nubii. Nie omieli si prosi ojca o stanowisko wicekrla,
cho czu, e podoaby tej roli. Kiedy pieszczc w sercu t myl, ju mia
zwrci si do Setiego, wystarczyo spojrzenie faraona, by odwie go od
zamiaru. Wadca przedstawi mu swj plan: pozostawi obecnego
wicekrla, przypominajc mu o tym, e nie moe naraa si na dalsze
zarzuty. Jedno potknicie, a zakoczy karier jako intendent ktrej z
twierdz.

Trba sonia musna policzek Ramzesa; nie zwaajc na proby

onierzy, ktrzy chtnie widzieliby olbrzyma defilujcego przez Memfis,
ksi postanowi przywrci mu wolno i szczliwe ycie w krainie,
gdzie si urodzi.
Ramzes pogaska trb, na ktrej rana ju si zablinia; so wskazywa
mu sawann, jakby zapraszajc do zapuszczenia si na ni razem z nim.
Jednak drogi ksicia i olbrzyma w tym miejscu si rozchodziy.
Przez dugie minuty Ramzes sta nieruchomo; brak tego niezwykego
przyjaciela sprawia, e serce mu ciska al. Jake pragnby wyruszy
wraz z nim, odkrywa nieznane szlaki, uczy si przy nim... Ale marzenie
gaso, trzeba byo wej na pokad i ruszy w d rzeki. Ksi przysig
sobie, e jeszcze tu wrci.
Egipcjanie ze piewem na ustach zwijali obz; onierze bez znuenia
wychwalali Setiego i Ramzesa, ktrzy niebezpieczn wypraw obrcili w
tryumf. Nie gaszono wgli, by mogli zebra je tubylcy.
Przechodzc koo jednego z zagajnikw, ksi usysza skarg. Jake

mona byo tak porzuci rannego?

Rozgarn listowie i zobaczy przestraszone lwitko, ktre z trudem
oddychao. Zwierz wycigno napuchnit praw ap; jczao, patrzc
oczami penymi gorczki. Ramzes wzi je na rce i wyczu, e serce
lwitka bije nieregularnie. Jeli kto si nim nie zajmie - zdechnie.
Na szczcie Setau nie wsiad jeszcze na okrt; Ramzes pokaza mu
chore malestwo. Zaklinacz wy obejrza rank i nie mia najmniejszych
wtpliwoci.
- To ukszenie wa.
- Orzeczenie?
- Bardzo pesymistyczne... Tylko spjrz: trzy otwory odpowiadajce
dwm gwnym zbom wypenionym jadem i dodatkowemu. A oto znak
dwudziestu szeciu zbw. Kobra! Gdyby to lwitko nie byo wyjtkowe,
ju by nie yo.
- Wyjtkowe?
- Zwr uwag na apy: s ogromne jak na tak mode zwierz. Jeliby
ten lew przey, osignby olbrzymie rozmiary.
- Postaraj si go uratowa.
- Jedyna szansa to pora roku, gdy w zimie jad kobry ma mniej
gwatowne dziaanie.
Setau rozkruszy w winie korze drzewa wowego, rosncego na
wschodniej pustyni, i zmusi lwitko do wypicia napoju; potem dokadnie
rozgnit w oliwie licie porzeczkowe i natar tym ciao zwierzcia, by
pobudzi serce i poprawi oddychanie.
Przez cay rejs Ramzes nie opuszcza lwitka, zawinitego w opatrunek
ze stale zwilanego pustynnego piasku i lici rycynowych. Zwierz
poruszao si coraz rzadziej; karmiono je mlekiem, ale cige sabo.
Doceniao jednak pieszczoty ksicia i odwzajemniao si spojrzeniami
penymi wdzicznoci.
- Bdziesz y - obiecywa ksi. - I zostaniemy przyjacimi.
32.
Str najpierw si cofn, potem podszed bliej.
ty pies wyranie si ba, ale w kocu nieufnie powcha lwitko,
ktrego zdziwione spojrzenie odkrywao dziwaczne zwierz. May
drapienik, cho jeszcze osabiony, mia ochot na zabaw; skoczy na
Stra i przygnit go swym ciarem. Pies zaskomla, zdoa si uwolni,
ale nie unikn ciosu uzbrojonej w pazury apy, ktra trafia go w zad.
Ramzes podnis lwitko za kark i dugo je napomina, ono za
nastawio uszy i suchao. Ksi opatrzy psa, ktry zosta tylko lekko
zraniony, i podj na nowo prb zblienia stron. Str, spragniony zemsty,
wymierzy co w rodzaju policzka lwitku, ktre Ramzes obdarzy
imieniem Zabijaka. Czy nie pokona jadu wa i cienia niechybnej
mierci? To imi przyniesie mu szczcie, poza tym pasuje do jego gronej
siy. Setau zastanawia si na gos: olbrzymi so, potworny lew... Czy
Ramzes nie skania si czasem ku wszystkiemu, co nosi pitno wielkoci i
wyjtkowoci, a lekceway wszystko, co mae i ndzne?

Bardzo szybko lwitko i pies poznali nawzajem sw si; Zabijaka

nauczy si panowa nad swoj, Str za by mniej zaczepny. Zrodzia si
midzy nimi niezawodna przyja; czyo ich zamiowanie do zabaw i
szaleczych biegw taka sama rado ycia. Po posiku pies zasypia z
bem wspartym na boku lwa.
Czyny Ramzesa zyskay rozgos na dworze. Czowiek, ktry potrafi
oswoi sonia i lwa, ma wielk wadz magiczn i nikt nie moe jej
lekceway; Izet urodziwa czua niekaman dum, a Szenar - gbok
gorycz. Czy to moliwe, eby ludzie znaczni byli a tak naiwni? Ramzes
mia troch szczcia, ot i wszystko; nikt nie moe obcowa z dzikimi
bestiami. Lada dzie lew przypomni sobie, e jest spragnionym krwi
drapienikiem, i rozszarpie go na strzpy.
Niemniej starszy syn krla uzna, e powinien oficjalnie utrzymywa jak
najlepsze stosunki ze swoim bratem; Szenar najpierw, jak cay Egipt,
wypiewywa co si w pucach chwa Setiego, a potem zacz podkrela
rol, jak odegra Ramzes w walce ze zbuntowanymi Nubijczykami.
Podziwia jego zdolnoci wojskowe i yczy sobie, by uznano je w sposb
bardziej oficjalny.
Przy okazji nagradzania weteranw z Azji, a uroczysto ta odbya si, z
upowanienia krla, pod przewodnictwem Szenara, starszy brat Ramzesa
wyjawi ch prywatnego spotkania. Ramzes doczeka do koca
uroczystoci, a potem uda si wraz z bratem do urzdowych apartamentw
Szenara, ktrych wystrj niedawno zmieniono. Malarz, prawdziwy
geniusz, namalowa kwietnik, nad ktrym unosiy si wielobarwne motyle.
- Czy to nie jest cudowne? Lubi pracowa otoczony przepychem, bo
wtedy stojce przede mn zadania wydaj si atwiejsze. Masz ochot na
mode wino?
- Nie, dzikuj. Te uroczystoci nudz mnie miertelnie.
- Mnie te, ale s niezbdne, gdy nasi dzielni onierze ceni sobie
honory. Czy nie naraaj ycia, podobnie zreszt jak ty, bronic naszego
bezpieczestwa? Twoje zachowanie w Nubii mogoby suy innym za
wzr. Jednak sprawa nie zostaa rozegrana we waciwy sposb.
Szenar rozty si; lubi dobrze zastawiony st, a stroni od wysiku
fizycznego, nie dziwota wic, e przypomina teraz prowincjonalnego
dostojnika, ktry wyhodowa sobie pokany brzuszek.
- Nasz ojciec poprowadzi kampani po mistrzowsku, zreszt sama jego
obecno wystarczaa, eby wprawi wroga w przeraenie.
- Zapewne, zapewne... Ale twoje pojawienie si na grzbiecie sonia te
byo nie bez znaczenia. Powiada si, e Nubia wywara na tobie ogromne
wraenie.
- To prawda, podoba mi si ta kraina.
- Jak oceniasz zachowanie wicekrla Nubii?
- Jako niegodne i zasugujce na potpienie.
- A jednak faraon pozostawi go na stanowisku...
- Seti wie, co robi.
- Ta sytuacja nie moe trwa wiecznie. Wicekrl prdzej czy pniej
popeni powany bd.
- A moe te wszystkie potknicia byy dla niego dobr nauczk?

- Ludzie nie zmieniaj si tak atwo, umiowany bracie. Maj skonno

do popadania w stare wystpki. Wierz mi, wicekrl nie bdzie tu
wyjtkiem.
- Kady musi speni to, co wyznaczy mu los.
- Jego upadek moe odmieni twj los.
- W jaki to sposb?
- Nie udawaj, e o niczym nie wiesz. Skoro zakochae si w Nubii,
jedynym stanowiskiem, jakiego moesz pragn, jest stanowisko wicekrla
tego kraju. Mog ci w tym pomc.
Ramzes nie oczekiwa takiej yczliwoci ze strony brata; Szenar
zauway jego poruszenie.
- Uwaam twoje zamysy za jak najbardziej uzasadnione - cign. Gdyby ty by wicekrlem, nikt nie miaby si buntowa. Oddasz
przysug krajowi, a i sam bdziesz szczliwy.
Marzenie... Marzenie, ktre Ramzes przepdzi ze swego serca. y tam
z psem i lwem u boku, przemierza codziennie ogromne pustkowia,
obcowa z Nilem, skaami i zocistym piaskiem... Nie, to zbyt wspaniae.
- Szydzisz sobie ze mnie, Szenarze.
- Dowiod krlowi, e nadajesz si na to stanowisko, a i Seti widzia
przecie, jak sobie radzisz. Liczne gosy docz do mojego i zyskasz to,
czego pragniesz.
- Jeli tak uwaasz...
Szenar pogratulowa bratu.
Ramzes przebywajcy daleko od stolicy, w Nubii, przestanie mu by
zawad.

Asza si nudzi.
Wystarczyo kilka tygodni, by znuyy go radoci pracy urzdniczej,
ktr powierzya mu hierarchia. Nie pocigaa go ani ta praca, ani
grzebanie w archiwach; pragn wycznie penego przygd ycia w
terenie. Nawizywanie znajomoci, cignicie za jzyk ludzi rozmaitych
stanw, tropienie kamstwa, przenikanie wikszych i mniejszych tajemnic,
docieranie do tego, co starano si przed nim ukry - tylko to mogo sprawi
mu przyjemno.
Powinien zyska sobie sprzymierzeca: czas. Zginajc grzbiet w
oczekiwaniu stanowiska, ktre pozwolioby mu wyprawi si do Azji, by
zrozumie mechanizm mylenia wrogw Egiptu, wprowadza w ycie
jedyn strategi, jak umie si posugiwa dyplomata: kry w kuluarach.
Pozna dziki temu dowiadczonych ludzi, ktrzy skpili sw i strzegli
zazdronie swoich sekretw, i nauczy si im schlebia; niczego nie chcia,
by uprzejmy, wyksztacony i tak zyska sobie ich zaufanie, rozmawia z
wieloma, nigdy nie narzucajc si swoim rozmwcom. Stopniowo
zapozna si z wieloma poufnymi aktami, cho nie mia do nich dostpu.
Umiejtnie rozdzielane pochlebstwa, wywaone komplementy, przenikliwe
pytania i wyszukany jzyk zapewniy mu szacunek wysokich urzdnikw
Ministerstwa Spraw Zagranicznych.
Do uszu Szenara dochodziy wycznie yczliwe uwagi o modym Aszy;

przycignicie takiego sprzymierzeca byo jednym z najwikszych

sukcesw nastpcy. Podczas czstych, aczkolwiek dyskretnych spotka
Asza informowa go o wszystkim, co szykuje si na szlakach wadzy.
Szenar weryfikowa i uzupenia w ten sposb wasne informacje; dzie po
dniu systematycznie przygotowywa si do penienia wadzy krlewskiej.
Od czasu powrotu z Nubii Seti robi wraenie znuonego; niejeden z
doradcw przewidywa ryche mianowanie Szenara na regenta, gdy w ten
sposb wadca zdjby ze swych barkw cz brzemienia obowizkw.
Skoro decyzja zapada i nie spotkaa si z niczyim sprzeciwem, po co
jeszcze zwleka?
Zrczny Szenar postanowi zdystansowa si od rozgrywki; modo i
niedostatek dowiadczenia nadal przemawiaj na jego niekorzy. Naley
zawierzy mdroci faraona.

Ameni znw przystpi do ataku; objawy przekrwienia przykuy go na

jaki czas do ka, ale teraz dowiedzie Ramzesowi, e jego ledztwo nie
spalio na panewce. Zbyt cika praca podkopaa zdrowie modego pisarza,
lecz nie znaczy to zgoa, e Ameni zmieni swj powany stosunek do
zada; narzeka tylko, e przez chorob narosy opnienia. Chocia
Ramzes niczego mu nie wyrzuca, Ameni nie mg pozby si poczucia
winy. Kady dzie bezczynnoci wydawa mu si niewybaczalnym
grzechem.
- Szperaem na wszystkich wysypiskach i znalazem dowd - oznajmi
Ramzesowi.
- Czy sowo dowd nie obiecuje zbyt wiele?
- Mam dwa odamki wapienia, ktre bezsprzecznie do siebie pasuj. Na
jednym jest mowa o podejrzanej wytwrni, na drugim zapisano imi
waciciela. Niestety cz si pokruszya, ale chodzi o imi koczce si
na r. Czy nie wskazuje to na Szenara?
Ramzes prawie zapomnia o dramatycznych wydarzeniach
poprzedzajcych jego wyjazd do Nubii. Stajenny, wonica, sfaszowane
bryy inkaustu... Wszystko to wydawao mu si teraz odlege i niewarte
docieka.
- Zasugujesz na pochwa, Ameni, ale aden sdzia nie zechce wszcz
procesu, dysponujc tak bahym dowodem.
Mody pisarz spuci wzrok.
- Baem si, e tak wanie powiesz... Czy jednak nie powinnimy podj
prby?
- Narazilibymy si na niechybn porak.
- Znajd dalsze lady.
- Czy to moliwe?
- Nie pozwl, by Szenar wodzi ci za nos. Jeli pragnie, by zosta
wicekrlem Nubii, to dlatego tylko, e chce si ciebie pozby. Jego
wystpki pjd w zapomnienie i bdzie mia tu, w Egipcie, cakowicie
wolne rce.
- Mam t wiadomo, Ameni, ale kocham Nubi. Pojedziesz tam ze
mn i na wasne oczy zobaczysz, jaki to wspaniay kraj, jak daleki od

dworskich intryg i dworskiej maostkowoci.

Sekretarz ksicia nic nie powiedzia, ale by przekonany, e za
yczliwoci Szenara kryje si nowa puapka. Pki nie opuci Memfis, nie
wyrzeknie si te tropienia prawdy.

Grymana, starsza siostra Ramzesa, leaa nad basenem, w ktrym

kpaa si o ciepej porze dnia, by nastpnie podda si nacieraniu oliw i
masowaniu. Od czasu awansu ma dni mijay jej na lenistwie, ale mimo to
czua si coraz bardziej zmczona. Fryzjerka, manikiurzystka i
pedikiurzystka, intendent, kucharz... wszystko j nuyo.
Chocia stosowaa pomady zapisane przez medyka, nadal miaa tust
cer; prawda, powinna bardziej dba o siebie, ale wikszo jej czasu
pochaniay obowizki ycia wiatowego. Jeli chciao si zna na bieco
tysice drobnych dworskich sekretw, nie mona byo pozwoli sobie na
unikanie przyj i uroczystoci wypeniajcych ycie najwyszych sfer
Egiptu.
Od kilku tygodni Grymana czua zaniepokojenie; ludzie z otoczenia
Szenara mniej chtnie si zwierzali, jakby jej nie dowierzali; uznaa wic,
e musi porozmawia o tym z Ramzesem.
- Poniewa zawarlicie pokj - rzeka - twoje poparcie moe mie
znaczenie.
- Czego ode mnie oczekujesz?
- Kiedy Szenar zostanie regentem, bdzie mia znaczn wadz, i boj
si, e mnie zaniedba. Ju teraz wiele osb woli zachowa wobec mnie
dystans, rycho bd znaczy mniej ni pierwsza lepsza prowincjuszka.
- Co mog uczyni?
- Przypomnij Szenarowi o moim istnieniu i o tym, jakie znaczenie ma
moja siatka informatorw. W przyszoci moe okaza si dla niego
uyteczna.
- Rozemieje mi si w nos. Dla mego starszego brata jestem ju
wicekrlem Nubii i znalazem si daleko od Egiptu i jego spraw.
- Wasza zgoda jest wic tylko pozorna.
- Szenar rozdzieli stanowiska.
- A ty pogodzie si z wygnaniem midzy Murzynw?
- Kocham Nubi.
Grymana oywia si, porzucajc na chwil apati.
- Zbuntuj si, bagam! Twoja postawa jest nie do przyjcia. Zawrzyjmy
przymierze przeciwko Szenarowi. Ten potwr musi sobie przypomnie, e
ma rodzin i nie moe spycha jej w cie.
- Przykro mi, umiowana siostro, ale nie cierpi spiskw.
Grymana, ogarnita wciekoci, wstaa.
- Nie opuszczaj mnie.
- Uwaam, e sama potrafisz doskonale si broni.

Krlowa Tuja, po odprawieniu wieczornych obrzdkw i wysuchaniu

pieww kapanek, w zamyleniu pogrya si w ciszy, jaka zapanowaa

w wityni Hathor. Suenie bogini pozwala odsun si od ludzkiej

niegodziwoci i trzewiejszym wzrokiem ogarn przyszo kraju.
W toku dugich rozmw z maonkiem krlowa nieraz wyraaa
wtpliwo co do tego, czy Szenar nadaje si na wadc; Seti jak zwykle
wysuchiwa jej z wielk uwag. Wiedzia o zamachu na Ramzesa, a take
o tym, e prawdziwy winowajca, jeli pomin wonic zabitego w kopalni
turkusw, jest nadal nieznany i cieszy si bezkarnoci. Chocia wydawao
si, e wrogo Szenara wzgldem modszego brata przygasa, czy mona
go uzna za niewinnego? Skoro nie ma dowodw, takie podejrzenia naley
uzna za co potwornego, czy jednak dza wadzy nie zmienia czowieka
w dzik besti?
Seti nie lekceway adnego szczegu; zdanie maonki liczy si
bardziej ni zdanie dworakw, ktrzy postawili na Szenara albo nawykli do
schlebiania wadcy. Seti i Tuja musz wsplnie rozway zachowanie
swoich dwch synw i dokona podsumowania.
Rozum bez wtpienia przesiewa i analizuje, nie ma jednak mocy
decydowania. To Sia, owiecajca intuicja, wiedza przekazywana
bezporednio z serca faraona do serca faraona, wskazuje drog.

Otwierajc furtk prowadzc do ogrodu zarezerwowanego dla ksicia

Ramzesa, Ameni potkn si o dziwny przedmiot: wspaniae oe z drewna
akacjowego. Wikszo Egipcjan sypia na matach; tego rodzaju mebel wart
by ma fortun.
Przejty swym odkryciem pisarz pobieg, eby obudzi Ramzesa.
- oe? To niemoliwe.
- Sam zobacz. Arcydzieo!
Ksi by tego samego zdania co jego osobisty sekretarz. oe musia
wykona jaki nadzwyczajnie biegy rzemielnik.
- Czy zaniesiemy je do rodka? - spyta Ameni.
- Nic podobnego! Pilnuj go.
Ramzes wskoczy na konia i pogalopowa w stron paacyku rodzicw
Izet urodziwej; musia poczeka, a moda kobieta skoczy toalet, aby
moga si pokaza wystrojona, umalowana i wypachniona.
Jej uroda poruszya serce Ramzesa.
- Jestem gotowa - oznajmia z umiechem.
- Izet... Czy to ty kazaa przynie oe?
Obja go, umiechajc si promiennie.
- Kt inny by si way?
Skadajc dar oa, Izet urodziwa zmuszaa ksicia do ofiarowania jej
innego, jeszcze wspanialszego, ktre musiaoby sta si oem maonkw
zczonych na cae ycie.
- Czy przyje mj dar?
- Nie, pozosta w ogrodzie.
- To cika zniewaga - szepna przymilnie. - Po co zwleka z tym, co
nieuniknione?
- Musz zachowa wolno.
- Nie wierz.

- Czy zechciaaby osi w Nubii?

- W Nubii...? Co za okropno!
- Tam jednak kieruje mnie los.
- Wyrzeknij si go!
- To niemoliwe.
Oderwaa si od Ramzesa i ucieka.

Ramzes wraz z innymi dostojnikami zosta wezwany, by wysucha

wykazu nowych nominacji zarzdzonych przez faraona. Sala audiencyjna
bya wypeniona, starzy obnosili si z udawanym spokojem, modsi z
trudem skrywali podniecenie. Wielu lkao si osdu, jakiego dokona Seti,
ktry nie znosi adnego opnienia w wykonywaniu powierzonych komu
zada i by nieczuy na wszelkie przesadne i wiadczce o niekompetencji
tumaczenia.
W cigu tygodni poprzedzajcych uroczysto niepokoje signy
szczytu i kady z dostojnikw stara si zaprezentowa siebie jako
czowieka gorliwie i bez zastrzee sucego polityce faraona, zabiegajc
w ten sposb o zabezpieczenie interesw wasnych i swoich
protegowanych.
Kiedy wyznaczony pisarz przystpi do odczytywania rozporzdzenia i
pado imi krla, zapanowaa cisza jak makiem zasia. Ramzes, ktry w
przeddzie jad kolacj ze swoim bratem, nie czu najmniejszych obaw.
Poniewa w jego sprawie klamka zapada, interesowa si innymi
nominacjami. Jedne twarze rozjaniay si, inne cigay, jeszcze inne
wykrzywiay w grymasie dezaprobaty; chodzio jednak o decyzj samego
faraona i kady wiedzia, e musi j uszanowa.
Wreszcie przysza kolej Nubii, budzcej umiarkowane zainteresowanie
obecnych; po ostatnich wydarzeniach i dziki kilkakrotnym interwencjom
Szenara ksi Ramzes zostanie bez wtpienia mianowany na wicekrla.
Jednak wszystkich czekaa ogromna niespodzianka: dotychczasowy
wicekrl zosta zatwierdzony na swoim stanowisku.
33.
Izet urodziwa nie krya radoci: mimo zakulisowych intryg Szenara
Ramzes nie zosta wicekrlem Nubii! Ksi pozostanie w Memfis, gdzie
nadal bdzie zajmowa czysto honorowe stanowisko. Moda kobieta
postanowia, e wykorzysta ten nieoczekiwany umiech losu i zniewoli
Ramzesa w sieci swej namitnoci; im bardziej si buntowa, tym bardziej
go pragna.
Wbrew naleganiom rodzicw, ktrzy chcieliby, eby yczliwie przyja
zaloty Szenara, Izet urodziwa miaa w gowie tylko jego modszego brata.
Po powrocie z Nubii by jeszcze urodziwszy i bardziej mski; nabra ciaa,
mia szersze ni przedtem bary, jego przyrodzona szlachetno narzucaa
si innym z wiksz moc. By o gow wyszy od prawie wszystkich
swoich ziomkw i robi wraenie niezwycionego.
Dzieli z nim ycie, wzruszenia, pragnienia...! Jaka to by bya bajeczna

przygoda! Nic ani nikt nie przeszkodzi Izet urodziwej w polubieniu

Ramzesa.
Kilka dni po odczytaniu nominacji udaa si do ksicia; wczeniejsza
wizyta byaby nie na miejscu. Teraz przekn ju zapewne swoj porak,
a Izet pokae, i umie go pocieszy.
Ameni, ktrego nie lubia, przyj j z szacunkiem. Jak ksi moe
okazywa zaufanie temu chorowitemu i cherlawemu chopakowi bez
przerwy pochylonemu nad swoimi tabliczkami, niezdolnemu do tego, by
korzysta z radoci, jakie niesie ycie? Prdzej czy pniej przekona
przyszego maonka, e powinien si go pozby i otoczy ludmi
wietniejszymi. Kto taki jak Ramzes nie moe zadowala si tak miernymi
osobnikami.
- Zapowiedz mnie swemu panu.
- Przykro mi, ale go nie ma.
- Kiedy wrci?
- Nie wiem.
- Dokd si uda?
- Nie wiem.
- Drwisz sobie ze mnie?
- Za nic w wiecie.
- W takim razie wyjanij mi, o co tu chodzi! Kiedy wyszed?
- Wczoraj rano przyby po niego sam krl. Ramzes wsiad do rydwanu i
ruszyli w stron nabrzea.

Dolina Krlw, ktr mdrcy nazywali wielk k, raj, gdzie

wietlista dusza faraona wracaa do ycia, spoczywaa pogrona w
martwej ciszy. Od nabrzea na tebaskim zachodnim brzegu a do
witego miejsca, do ktrego dostpu strzeono dniem i noc, faraon i jego
syn szli krt drog zamknit po obu stronach urwiskami. Nad Dolin
wznosia si Gra, wierzchoek w ksztacie piramidy, mieszkanie bogini
milczenia.
Ramzes poczu skurcz lku.
Czemu ojciec przyprowadzi go do tego tajemniczego miejsca, do
ktrego dostp mieli tylko panujcy faraon i rzemielnicy drcy jego
wieczn siedzib? Ze wzgldu na skarby nagromadzone w grobowcach
policyjni ucznicy mieli rozkaz strzela natychmiast i bez uprzedzenia do
kadej nie rozpoznanej osoby; najdrobniejsza prba kradziey, uwaana za
zbrodni zagraajc bezpieczestwu caego kraju, grozia kar mierci.
Mwio si take o pojawianiu si uzbrojonych w noe duchw
ucinajcych gowy nieostronym, ktrzy nie potrafili odpowiedzie na ich
pytania.
Bez wtpienia obecno ojca dodawaa odwagi, ale Ramzes wolaby
dziesi razy walczy z Nubijczykami, ni wyprawi si do tego budzcego
groz wiata. Nic tu po sile i walecznoci; czu si bezbronny, wydany na
ask i nieask nieznanych mocy, z ktrymi nie umia walczy.
Ani dba trawy, ani jednego ptaka czy owada... Miao si wraenie, e
Dolina odepchna wszelk form ycia, wybierajc martwe kamienie,

tylko one mogy bowiem wiadczy bezustannie o tryumfie nad mierci.

Im dalej zapuszcza si rydwan, ktrym powozi Seti, tym bardziej zbliay
si grone ciany; upa nie pozwala zaczerpn tchu, uczucie, e opuszcza
si wiat ywych, ciskao gardo.
Ukaza si wski przejazd, rodzaj bramy wydronej w skale; po jednej i
drugiej jej stronie zbrojni onierze. Rydwan stan, Seti i Ramzes wysiedli.
Policjanci oddali gboki pokon; znali wadc, ktry co jaki czas
upewnia si, e prace przy jego grobowcu przebiegaj w naleytym
tempie, i dyktowa osobicie rytownikom hieroglificzne teksty, jakie
zgodnie z jego wol miay by wyryte na cianach jego ostatniej siedziby.
Po przekroczeniu bramy Ramzes poczu, e zapiera mu dech w piersi.
Wielka ka bya rozpalonym tyglem, zamknitym szczytami
ochrowych urwisk, nad ktrymi wida ju byo tylko lazur nieba; Gra
nakazywaa prawie cakowit cisz zapewniajc faraonowi sen i spokj.
Strach ustpi miejsca uczuciu olnienia; ksi zaton w wietle Doliny,
czu si przytoczony i zarazem wyniesiony. Oto may mieszny
czowieczek w obliczu tajemnicy i wielkoci tego miejsca; dostrzega
jednak obecno czego poza tym wiatem, czego, co dawao pokarm, a
nie zniszczenie.
Seti poprowadzi syna do kamiennego portalu; pchn pozacane drzwi
cedrowe i ruszy stromym korytarzem, ktry prowadzi do maej sali z
sarkofagiem porodku. Krl zapali pochodnie, ktre palc si, nie daway
dymu; splendor i doskonao dekoracji ciennych olniy Ramzesa. Kolor
zoty, czerwony, bkitny i czarny lniy ywym blaskiem; ksi zatrzyma
wzrok na wizerunku ogromnego wa Apopisa, mrocznego, poerajcego
wiato potwora; przedstawiony w ludzkiej postaci stwrca obezwadnia
go biaym kijem, lecz nie zabija. Podziw Ramzesa wzbudzia d soca
kierowana przez Sia, boga przeczucia, ktre jest jedynym przewodnikiem
przez obszary mroku; w uniesienie wprawi go faraon, ktrego
hipnotyzowali Horus z gow sokoa i Anubis z gow szakala i ktrego
bogini Maat, Powszechna Zasada, przyjmowaa do raju sprawiedliwych.
Krl by przedstawiony w kwiecie swych lat, olniewajcy urod, ubrany w
tradycyjne nakrycie gowy, szeroki zoty naszyjnik i zocist spdniczk;
stojc przed obliczem Ozyrysa i Nefertuma, boga z kwiatem lotosu na
gowie, symbolizujcym odrodzone ycie, wadca z pogodnym wyrazem
twarzy wznosi wzrok ku wiecznoci. Setki innych szczegw przykuy
uwag ksicia, midzy innymi zagadkowy tekst mwicy o bramie do
innego wiata; jednak Seti nie pozwoli mu zaspokoi ciekawoci i
rozkaza pa na twarz przed sarkofagiem.
- Krl, ktry tu spoczywa, nosi to samo imi co ty, Ramzesie. By
zaoycielem naszej dynastii. Na swojego nastpc wyznaczy go
Horemheb, kiedy Ramzes, byy wezyr, po pracowitym ywocie wycofa si
ju z publicznej dziaalnoci. Ten starzec zosta wyrwany ze spokojnego
ycia i reszt swych si powici Egiptowi. By zmczony i wada niecae
dwa lata, lecz w zgodzie z imionami, ktre nadano mu podczas
uroczystoci koronacyjnych: Ten, ktry utwierdza Maat na obszarze
Dwch Ziem; wiato boskie wydao go na wiat; Niewzruszona jest moc
boskiego wiata; Wybraniec zasady stwrczej. Taki by ten czowiek

mdry i peen pokory, nasz przodek, ten, ktrego winnimy czci, aby
otworzy nasze spojrzenie; otaczaj go wic kultem, czcij jego imi i
pami, gdy przodkowie s przed nami, a my musimy stawia nasze stopy
w lady ich stp.
Ksi wyczuwa duchow obecno zaoyciela dynastii; sarkofag,
okrelony hieroglifami jako dawca ycia, promieniowa namacaln
energi przypominajc agodne ciepo soca.
- Podnie si, Ramzesie, gdy twoja pierwsza podr dobiega koca.
Wszdzie, dokd si udawali - piramidy; najwiksza bya piramida
faraona Desera zbudowana z ogromnych stopni, ktre tworzyy schody do
nieba. W towarzystwie ojca Ramzes poznawa inn nekropol, ogromn
Sakkar, gdzie wzniesiono wieczne siedziby dla faraonw Starego Pastwa
i ich wiernych sug.
Seti skierowa si na skraj pustynnej rwniny, skd wida byo gaje
palmowe, pola uprawne i Nil. Tam, na przestrzeni ponad kilometra,
wznosiy si obok siebie grobowce z nie wypalonej cegy, dugie na
pidziesit metrw, wygldajce z boku jak fasady paacw. Miay
wysoko ponad piciu metrw i byy pomalowane na ywe i wesoe
kolory.
Jeden z grobowcw zdumia Ramzesa, gdy na jego obwodzie
rozmieszczono trzysta bw byka z wypalanej gliny; by miay prawdziwe
rogi i wskutek tego zmieniay grobowiec w niezwycion armi, do ktrej
nie way si zbliy adna nieprzyjazna sia.
- Pogrzebany tutaj faraon nosi imi Det - wyjani Seti - co oznacza
wieczno. Przy nim spoczywaj inni krlowie z pierwszej dynastii, nasi
odlegli przodkowie. Po raz pierwszy yli na tej ziemi wedle prawa Maat i
narzucili ad chaosowi. Kade panowanie winno siga korzeniami do
ogrodu, ktry oni zaoyli. Czy pamitasz dzikiego byka, ktremu miae
stawi czoo? To tutaj si narodzi, to tutaj moc odradza si od pocztkw
naszej cywilizacji.
Ramzes przystawa przed kadym byczym bem; kady pysk mia inny
wyraz. W ten sposb zostay wyraone wszystkie oblicza sztuki rzdzenia,
od najsurowszego uycia wadzy po pobaliwo. Kiedy obejrza cay ten
dziwny pomnik, Seti wsiad do rydwanu.
- W ten sposb dobiega koca twoja druga podr.
Pynli na pnoc, potem galopowali wskimi ciekami wrd
zieleniejcych pl, a wreszcie dotarli do osady, ktrej mieszkacy
zgotowali im entuzjastyczne powitanie. W tym zapadym zaktku Delty
byo w tej ich radoci co z cudu, a jednak ci ludzie robili wraenie, jakby
dobrze znali swojego krla. Suby porzdkowe okazyway
wyrozumiao, kiedy Seti i Ramzes wchodzili do maej kapliczki o
mrocznym wntrzu. Usiedli naprzeciwko siebie na kamiennych awach.
- Czy mwi ci co nazwa Awaris?
- Kt by jej nie zna! To imi przekltego miasta, ktre byo stolic
naszych najedcw, Hyksosw.
- Wanie jestemy w Awaris.
Ramzes osupia.
- Wic... wic nie zostao zburzone?

- Jaki czowiek miaby burzy to, co boskie? Tutaj wada Set, moc
pioruna i burzy, ten, ktry da mi swoje imi.
Ramzes poczu przeraenie. Czu, e Seti mgby unicestwi go jednym
gestem, jednym spojrzeniem; w jakime innym celu przywidby go do
tego przekltego miejsca?
- Boisz si, to dobrze. Tylko ludzie prni i gupcy nie wiedz, co to
strach. Z tego lku winna narodzi si sia zdolna zwycia. Oto tajemnica
Seta. Kto jej przeczy, jak Echnaton, popenia bd i nadwtla Egipt. Faraon
wciela te burz, gniew kosmosu, nieubagan natur pioruna. Jest
ramieniem, ktre si trudzi, a czasem uderza i wymierza kar. Wierzy w
dobro ludzi to bd, ktrego krl nie moe popeni. Doprowadziby kraj
do ruiny, a lud do ndzy. Czy masz do siy, by stawi czoo Setowi?
Promie wiata, wpadajcy przez strop kapliczki, owietli posg
stojcego mczyzny z zatrwaajc gow o dugim pysku i wielkich
uszach: Set, ktrego przeraajce oblicze wyaniao si wanie z mroku.
Ramzes wsta i podszed do boga.
Wpad na niewidzialny mur i musia si zatrzyma; druga prba
skoczya si te niepowodzeniem, ale przy trzeciej pokona zapor.
Czerwone oczy posgu lniy niby dwa pomienie; Ramzes wytrzyma
spojrzenie tych oczu, chocia czu palenie, jakby jzyk ognia liza jego
ciao. Bl by ostry, ale ksi nie chcia mu ulec; nie, nie cofnie si przed
Setem, nawet gdyby czekao go unicestwienie.
Bya to rozstrzygajca chwila, chwila nierwnego pojedynku, ktrego
nie mia jednak prawa przegra; czerwone oczy opuciy oczodoy,
pomie otoczy Ramzesa, ksi spala si od gowy, serce mu pkao. Sta
jednak, rzucajc wyzwanie Setowi, a odrzuci go daleko od siebie, w gb
jego kaplicy.
Wybucha burza, na Awaris runa ulewa; grad wstrzsa cianami
kaplicy. Czerwone wiato przygaso, Set wrci w ciemnoci. By jedynym
bogiem, ktry nie mia syna, lecz faraon Seti, jego ziemski spadkobierca,
uznawa oto w tym momencie swojego syna za czowieka zdolnego do
sprawowania wadzy.
- Twoja trzecia podr dobiega koca - wyszepta.
34.
W poowie wrzenia dwr przenis si do Teb, by uczestniczy we
wspaniaym wicie Opet, w czasie ktrego faraon zczy si z Amonem,
ukrytym bogiem; ten odrodzi ka swego syna, reprezentujcego go na ziemi.
aden potomek szlachetnych rodw nie mg pozwoli sobie na
nieobecno w wielkim poudniowym miecie w dwutygodniowym okresie
uciech; ceremonie religijne dotyczyy paru wtajemniczonych, w tym czasie
lud si bawi, moni za skadali sobie wizyty w penych przepychu
domach.
Dla Ameniego ta podr bya udrk; musia zabra ze sob wiele
papirusw i przybory pisarskie, a nie cierpia takich przenosin
zakcajcych normalny rytm pracy. Mimo widocznego niezadowolenia
przygotowa wypraw jak najstaranniej i Ramzes by z niego zadowolony.

Z wyprawy z ojcem ksi wrci odmieniony. Spospnia, czsto

zamyka si i pogra w medytacji; Ameni nie narzuca si, tyle e
codziennie skada mu sprawozdanie ze swoich poczyna. Jako pisarz
krlewski i wyszy dowdca ksi musia rozstrzyga pewn liczb
drobnych problemw administracyjnych, od ktrych uwalnia go
przewanie osobisty sekretarz.
Korzy z tego wszystkiego bya taka, e na okrcie pyncym do Teb
Ameni mia wreszcie spokj od Izet urodziwej. Podczas nieobecnoci
Ramzesa codziennie prbowaa wydrze z niego informacje, ktrych nie
mia. Poniewa uroki modej kobiety nie robiy na nim wraenia, ich
wymiana zda miaa do ostry charakter; kiedy Izet zadaa od Ramzesa
gowy sekretarza, ksi odprawi j bez adnych wzgldw i przez kilka
dni byli ze sob skceni. Pikna crka szlachetnego rodu musiaa
przekona si osobicie, e jej kochanek nigdy nie zdradzi przyjaciela.
W swojej ciasnej kajucie Ameni przygotowa listy, na ktrych Ramzes
przystawia swoj piecz. Ksi przyszed wanie i usiad obok pisarza
na macie.
- Jak moesz znie to palce soce? - dziwi si Ameni. - Gdybym by
na twoim miejscu, wystarczyaby godzina albo i mniej, bym umar na udar.
- Rozumiemy si ze socem. Ja je czcz, ono mnie karmi. Czy nigdy nie
przestaniesz pracowa, by rzuci okiem na krajobraz?
- Bezczynno przyprawia mnie o chorob. Mam wraenie, e ostatnia
podr niezbyt ci si udaa.
- Czyby mia mi co do wyrzucenia?
- Stae si samotnikiem.
- Bior wida przykad z ciebie.
- Nie drwij ze mnie. I moesz sobie zachowa swoje sekrety dla siebie.
- Sekrety... O tak, masz racj.
- Nie darzysz mnie ju zaufaniem.
- Przeciwnie, jeste jedynym czowiekiem, ktry potrafi zrozumie to,
czego nie da si wyjani.
- Czyby ojciec wtajemniczy ci w misteria Ozyrysa? - spyta Ameni, w
ktrego oczach pojawi si wyraz niepohamowanej ciekawoci.
- Nie, ale zaprowadzi mnie na spotkanie z przodkami... Ze wszystkimi
swoimi przodkami.
Te ostatnie sowa Ramzes wypowiedzia z tak powag, e mody pisarz
by wstrznity; nie ulegao wtpliwoci, e ksi przey co, co
stanowio jeden z najwaniejszych etapw caego jego ycia. Ameni zada
pytanie, ktre palio mu wargi.
- Czy faraon odmieni twoje przeznaczenie?
- Otworzy mi oczy na inn rzeczywisto. Spotkaem si z bogiem
Setem.
Ameni zadra.
- I nadal... i nadal yjesz?
- Moesz mnie dotkn.
- Gdyby kto inny powiedzia, e stan przed Setem, nie uwierzybym!
Ale z tob sprawa wyglda inaczej. - Ameni nie bez lku cisn do
Ramzesa, lecz zaraz odetchn z ulg. - Nie zmienie si w zego ducha...

- Kto to moe wiedzie?

- Ja bym wiedzia. Wcale nie przypominasz Izet urodziwej!
- Nie bd dla niej zbyt surowy.
- Czy nie prbowaa mnie zniszczy?
- Poka jej, e postpowaa niesusznie.
- Nie licz, e bd si do niej wdziczy.
- A wanie... Czy nie doskwiera ci zanadto samotno i czy przez to
wanie nie stae si zrzd?
- Niewiasty s niebezpieczne. Wol moj prac. Ty za winiene
zainteresowa si, jak rol wyznaczono ci w Opet. Bdziesz szed bliej
ni jedna trzecia dugoci procesji i naoysz sukni z nowego lnu o
plisowanych rkawach. Zwracam ci uwag, jak bardzo jest delikatna.
Musisz trzyma si prosto i zaniecha wszelkich gwatownych ruchw.
- Naraasz mnie na trudn prb.
- Kiedy nosi si w sobie moc Seta, wszystko jest zwyk igraszk.

Poniewa w Kanaanie i Syro-Palestynie zaprowadzono pokj, poniewa

Galilea i Liban zostay zmuszone do ulegoci, a Nubijczykw spotkaa
klska, poniewa Hetyci s trzymani w bezpiecznej odlegoci po drugiej
stronie Orontesu, Egipt i Teby mogy spokojnie odda si witowaniu. Na
pnocy i na poudniu najpotniejszy kraj na ziemi zniewoli demony,
ktre mylay tylko o zawadniciu jego bogactwami. W cigu omiu lat
panowania Seti wynis siebie do rzdu wielkich faraonw czczonych
przez nastpne pokolenia.
Zgodnie z przeciekami z najwyszych krgw, wieczna siedziba Setiego
w Dolinie Krlw bdzie najwiksza i najpikniejsza z tych, ktre
zbudowano dotychczas; w Karnaku, gdzie pracowao wielu architektw,
faraon osobicie czuwa nad wielkim placem budowy; nie ustawano w
wychwalaniu wityni na zachodnim brzegu, w Gurnie, gdzie przez
wieczno miano sprawowa kult ka Setiego, jego duchowej mocy.
Najbardziej nieufni musieli teraz przyzna, e wadca susznie nie podj
niepewnej wojny z Hetytami, a ca energi kraju skierowa na budowanie
kamiennych wity, w ktrych zamieszka boska obecno. Niemniej, jak
zauwaa Szenar w obecnoci zainteresowanych jego wypowiedziami
dostojnikw, to zawieszenie broni nie zostao wykorzystane do rozwijania
wymiany handlowej, cho tylko ona moga stumi ducha rywalizacji.
Wielu przedstawicieli najwikszych rodw niecierpliwie czekao na
objcie wadzy przez starszego syna Setiego - byli tacy jak on, natomiast
powcigliwo Setiego, jego upodobanie do tajemnicy przysparzay mu
wrogw, wielu bowiem uwaao, e za mao korzysta si z ich rad.
Rozmowa z Szenarem bya bez porwnania atwiejsza; by uroczym
rozmwc, miym czowiekiem, ktry umia zjedna sobie yczliwo
jednych, nie budzc wrogoci innych, mwic kademu to, co ten chcia
usysze. Dla niego wito w Opet bdzie now sposobnoci, by
poszerzy swoje wpywy i zaskarbi sobie przyja wielkiego kapana
Amona i podlegego mu duchowiestwa.
Pewnie, obecno Ramzesa nie bya mu na rk, nie doszo jednak do

tego, czego obawia si najbardziej, kiedy Seti z niezrozumiaych powodw

odmwi mianowania brata wicekrlem Nubii. Faraon nie obdarza
adnymi przywilejami swojego modszego syna, ktry zadowala si,
podobnie jak cae mnstwo innych dzieci krlewskich, yciem w
przepychu i gnunoci.
W gruncie rzeczy Szenar niepotrzebnie ba si Ramzesa i uwaa go za
swego rywala; jego energia yciowa i sia fizyczna byy zudne, brakowao
mu bowiem dostojestwa. Nie warto nawet myle dla niego o stanowisku
wicekrla Nubii, gdy musiaby wypenia zadania ponad swoje siy.
Zamiast tego Szenar zacz myle o jakim stanowisku honorowym, jak
choby namiestnik powozowni. Ramzes miaby w ten sposb dla siebie
najlepsze konie i wadaby maym zespoem prostakw, a Izet urodziwa
podziwiaaby minie swojego bogatego ma.
Zagroenie czyha z innej strony: jak przekona Setiego, eby wicej
czasu spdza w wityniach, mniej za miesza si do spraw kraju? Moe
si okaza, e krl strzee zazdronie swoich prerogatyw i staje na drodze
regenta. Spraw Szenara jest uwikanie go w sie zrcznych kamstw i
agodne pchnicie w stron medytacji nad tamtym wiatem; mnoc
kontakty z handlowcami egipskimi i cudzoziemskimi, ktrych wypowiedzi
maj niewielkie znaczenie w oczach dzisiejszego wadcy, Szenar bdzie
ogarnia coraz wiksz przestrze i w rezultacie szybko stanie si
niezbdny. Przede wszystkim musi unika atakw frontalnych, a za to
unieruchamia stopniowo ojca w sieci, ktrej ten nie dostrzee dostatecznie
wczenie.
Musi te obezwadni swoj siostr, Gryman. Jest gadatliwa, mikka i
ciekawa jak sroka, nic wic po niej w przyszej strukturze politycznej;
przeciwnie, zawiedziona tym, e nie zajmuje pierwszoplanowej pozycji,
moe sta si orodkiem skupiajcym cz bogatej, a zatem potrzebnej
Szenarowi arystokracji. Myla o tym, eby da jej ogromny paac,
onierzy i armi sug, ale Grymana nigdy nie bdzie miaa dosy; tak
samo jak on sam kocha intrygi i spiski. Chodzi o to, e dwa krokodyle nie
mog mieszka w tym samym odgazieniu rzeki; na szczcie siostra nie
ma do charakteru, by mu powanie zagrozi.

Izet urodziwa przymierzaa pit ju sukni, ktra jednak nie podobaa

jej si bardziej ni cztery poprzednie. Za duga, za obszerna, za mao
plisowana... Rozzoszczona kazaa pokojwce znale inny warsztat tkacki.
Podczas wielkiej uczty zamykajcej wito musi by najpikniejsza, musi
zadrwi z Szenara i uwie Ramzesa.
Przybiega zadyszana fryzjerka.
- Szybko, szybko... Prosz siada, uczesz ci, pani, i nao peruk.
- Skd ten popiech?
- Chodzi o ceremoni na zachodnim brzegu, w wityni w Gurnie.
- Nie przewidywano niczego takiego! Obrzdki zaczynaj si dopiero
jutro.
- A jednak ta ceremonia si odbdzie. Cae miasto jest poruszone.
Musimy si popieszy.

Izet urodziwa z koniecznoci zadowolia si sukni o klasycznym kroju i

skromn peruk, ktra podkreli jej modo i wdzik; nie moe jednak
spni si na to niespodziewane zgromadzenie.

Zaraz po wybudowaniu witynia w Gurnie bdzie powicona kultowi

niemiertelnego ducha Setiego. Duch ten - po wcieleniu si w czowieka na
przecig ycia - wrci potem do oceanu mocy. Niedostpna dla zwykych
zjadaczy chleba cz budowli, gdzie koczono rzeb przedstawiajc
krla w trakcie odprawiania tradycyjnych obrzdkw, naleaa jeszcze do
rzebiarzy; szlachetnie urodzeni i dostojnicy pastwowi stoczyli si przed
fasad wityni, na wielkim dziedzicu, ktry ju wkrtce zostanie
zamknity pylonem. Wikszo obecnych, lkajc si rozpalonego mimo
porannej pory soca, chronia si pod prostoktnymi parasolami. Ramzes z
rozbawieniem przyglda si wanym osobistociom okrytym
wyszukanymi szatami; dugie suknie, tuniki o bufiastych rkawach i czarne
peruki nadaway im nienaturalny wygld. Przenikao ich poczucie wasnej
wanoci, ale kiedy pokae si Seti, bd si paszczy i wdycha zapach
ziemi, byleby si mu przypodoba.
Najlepiej poinformowani dworacy twierdzili, e po porannych obrzdach
w Karnaku krl zoy specjaln ofiar Amonowi w sali z odzi w wityni
w Gurnie, aby wysawiano jego ka i aby nie osaby jego siy yciowe; taka
jest przyczyna opnienia, ktre stanowio nie lada prb dla starszych
dostojnikw. Seti czsto okazywa si nieludzki; Szenar obieca sobie, e
bdzie unika tego bdu, a wykorzystywa najlepiej, jak to moliwe,
ludzkie saboci.
Kapan z ogolon gow, ubrany w prost, nieskazitelnie bia sukni,
wyszed z okrytej dachem czci wityni. Szed z dug lask w rku,
torujc sobie drog wrd zgromadzonych; zaproszeni na t osobliw
uroczysto rozstpowali si ze zdziwieniem w oczach.
Kapan zatrzyma si przed Ramzesem.
- Pjd za mn, ksi.
Wiele kobiet zaczo wymienia szeptem uwagi, widzc urod i postaw
Ramzesa; Izet urodziwa przeywaa chwil uniesienia, Szenar umiecha
si. Osign wic cel; jego brat zostanie jeszcze przed witem w Opet
mianowany wicekrlem Nubii i zaraz potem wysany do tej dalekiej krainy,
ktr tak umiowa.
Poruszony Ramzes przekroczy prg wityni, podajc za
otwierajcym drog kapanem, ktry skierowa si ku lewej czci
budynku.
Cedrowe drzwi zamkny si za nimi, kapan wskaza ksiciu miejsce
midzy dwiema kolumnami, naprzeciwko trzech pogronych w mroku
kapliczek. Ze rodkowej odezwa si peen powagi gos, gos Setiego.
- Kim jeste?
- Zw si Ramzes i jestem synem faraona Setiego.
- W tym utajonym miejscu, niedostpnym dla zwykych ludzi, uczcimy
wieczn obecno Ramzesa, naszego przodka i zaoyciela dynastii. Jego
posta, wyryta na murach, pozostanie wiecznie ywa. Czy przyrzekasz

oddawa mu hod i czci go?

- Przyrzekam.
- W tej chwili jestem Amonem, bogiem ukrytym. Podejd do mnie, synu.
Kaplic zalao wiato.
Na dwch tronach zasiadali faraon Seti i krlowa Tuja, on mia na
gowie koron Amona z dwoma dugimi pirami, ona bia koron bogini
Mut. Para krlewska i para boska zespoliy si w jedno. Ramzes zosta
utosamiony z bogiem synem, uzupeniajc w ten sposb wit trjc.
Modzieniec czu zamt w gowie, nie wyobraa sobie bowiem, e mit,
ktrego znaczenie ujawniano tylko pord najgbszych tajnikw
witynnych, ma takie wanie wcielenie; klkn przed tymi dwiema
istotami, odkrywajc, e s czym znacznie wicej ni tylko ojcem i matk.
- Umiowany synu - powiedzia Seti - przyjmij ode mnie wiato.
Faraon wysun donie nad gow Ramzesa, wielka maonka krlewska
uczynia to samo.
Ksi natychmiast poczu dobroczynny wpyw agodnego ciepa; cae
wzburzenie i napicie znikny, ustpujc miejsca jakiej nieznanej energii,
ktra przenikna do kadego wkna jego jestestwa. Od tej chwili y
bdzie poprzez ducha krlewskich maonkw.
Kiedy Seti ukaza si na progu wityni, majc po swej prawicy
Ramzesa, dziedziniec ogarna cisza. Faraon mia na gowie podwjn
koron symbolizujc jedno Grnego i Dolnego Egiptu; czoo Ramzesa
opasywa diadem.
Szenar drgn.
Wicekrl Nubii nie ma prawa do tego symbolu... To jaki bd, pomyka!
- Bior mego syna Ramzesa, by zasiad przy mnie na tronie - owiadczy
Seti gosem potnym i penym powagi - abym za ycia mg widzie jego
dokonania. Mianuj go na regenta krlestwa i od tej chwili bdzie dzieli ze
mn wszystkie decyzje, jakie podejm. Nauczy si rzdzi naszym krajem,
czuwa nad jego jednoci i dobrobytem, bdzie gow ludu, ktrego dobro
stanie si dla waniejsze ni wasne. Bdzie walczy z wrogami
zewntrznymi i wewntrznymi i narzuci szacunek dla prawa Maat,
chronic sabego przed monym. Tak si stanie, albowiem wielka jest
mio, jak darz Ramzesa, syna wiatoci.
Szenar zagryz wargi; ten koszmar zaraz zniknie, Seti odwoa swe sowa,
Ramzes zaamie si i zrezygnuje ze stanowiska zbyt powanego dla
szesnastolatka... Jednake prowadzcy obrzdki na znak dany przez
faraona umocowa do diademu zotego ureusa, symbol kobry, ktrej
pomienny oddech zniszczy widzialnych i niewidzialnych wrogw regenta,
przyszego faraona Egiptu.
Krtka ceremonia dobiega koca, w jasne niebo tebaskie wzbiy si
okrzyki radoci zgromadzonych.
35.
Ameni sprawdza nakazy protokou; podczas procesji z Karnaku do
Luksoru Ramzes zajmie miejsce midzy dwoma starymi dygnitarzami i
bdzie musia si pilnowa, eby nie przypiesza kroku. Dostosowanie si

do powolnego uroczystego rytmu bdzie kosztowao go troch wysiku.

Ramzes wszed do swego biura, ale zapomnia zamkn za sob drzwi.
Przecig sprawi, e Ameni natychmiast kichn.
- Zamknije te drzwi! - zrzdzi. - Tobie to dobrze, nigdy nie chorujesz...
- Wybacz... Czy jednak przystoi przemawia takim tonem do regenta
Egiptu?
Mody pisarz podnis zdziwione spojrzenie na przyjaciela.
- Jakiego znw regenta?
- Jeli mi si to wszystko nie przynio, ojciec w obecnoci caego dworu
uroczycie posadzi mnie obok siebie na tronie.
- To kiepski art!
- Twj brak entuzjazmu ciska mi serce.
- Regent, regent... Wyobraasz sobie, ile to pracy...
- Wykaz twoich obowizkw wydua si, Ameni. Moj pierwsz
decyzj bdzie powoanie ci na stanowisko noszcego sanday. Dziki
temu bdziesz zawsze przy mnie i nie zabraknie mi twoich rad.
Oszoomiony pisarz opad na swoje niskie krzeso i zwiesi gow.
- Noszcy sanday i sekretarz osobisty... Ktry z bogw jest tak
okrutny, by przeladowa biednego pisarza?
- Przejrzyj raz jeszcze protok, gdy zmienio si moje miejsce w
orszaku.

- Musz si z nim natychmiast zobaczy! - owiadczya z

rozdranieniem Izet urodziwa.
- To niemoliwe - odpar Ameni, zajty doprowadzaniem do poysku
pary wspaniaych sandaw z biaej skry, ktre Ramzes bdzie nosi
podczas wielkich uroczystoci.
- Tym razem wiesz, gdzie jest!
- Wiem.
- Mw zatem!
- To do niczego nie prowadzi.
- Pozwl, e sama oceni!
- Tracisz tylko czas.
- Nie jest rzecz byle pisarzyny o tym decydowa.
Ameni odstawi sanday na mat.
- Sekretarz osobisty regenta i jego noszcy sanday byle pisarzyn?
Musisz bardziej uwaa na swj jzyk, liczna pani. Ramzes nie ceni ludzi
odnoszcych si z pogard do innych.
Niewiele brakowao, a Izet urodziwa wymierzyaby Ameniemu policzek.
Powstrzymaa si jednak. Szacunek, jaki okazuje swojemu sekretarzowi
regent, czyni z tego ostatniego osob oficjaln, ktrej nie mona ju
lekceway. Zmusia si do zmiany tonu.
- Czy mog dowiedzie si, gdzie znajd regenta?
- Jak ju powiedziaem, jest zajty. Krl zabra go do Karnaku. Spdz
tam noc na medytacji, by rankiem stan na czele procesji do Luksoru.
Izet urodziwa odesza z udrk w sercu; sta si cud, a oto Ramzes
miaby si jej wymkn? Nie, ona kocha i on kocha. Instynkt pozwoli jej

trzyma si waciwej drogi, z daleka od Szenara, a u boku nowego

regenta; jutro bdzie wielk maonk krlewsk i krlow Egiptu!
Nagle ta perspektywa wprawia j w przeraenie; pomylaa o Tui i
uwiadomia sobie, jaka trudna jest ta rola i jakie brzemi obowizkw
nakada na kobiece ramiona. Nie ambicja bya przecie jej przewodnikiem,
lecz namitno; oszalaa dla Ramzesa, dla mczyzny, nie za dla regenta.
Ramzes obejmie najwysz wadz... Czy ten cud nie przypomina
zanadto nieszczcia?

Kiedy wok panowa radosny zgiek po nominacji Ramzesa, Szenar

odwiedzi sw siostr Gryman i jej ma Sariego, ktry rozpycha si, jak
mg, by jako jeden z pierwszych pogratulowa nowemu regentowi.
Stronnicy Szenara byli nadal tak oszoomieni, e nie zdyli jeszcze okaza
w sposb widoczny dla wszystkich swojego yczliwego nastawienia do
Ramzesa, lecz starszy syn krla nie wtpi, e prdzej czy pniej wszyscy
go opuszcz.
Nie ulegao wtpliwoci, e zosta pokonany, odepchnity i musi suy
nowemu regentowi; czeg moe oczekiwa od Ramzesa poza jakim
honorowym stanowiskiem nie dajcym adnej rzeczywistej wadzy?
Szenar musi ulec dla zamydlenia oczu, ale ani myli si podda; by
moe przyszo nie poskpi niespodzianek. Ramzes nie jest jeszcze
faraonem; zdarzao si wszak w dziejach Egiptu, e regenci umierali przed
krlami, ktrzy ich wynosili na tron. Seti ma duo si i bdzie y wiele lat,
przekazujc regentowi tylko niewielk czstk wadzy i pozostawiajc go
na marginesie. Zadaniem Szenara bdzie pcha go ku przepaci, podsuwa
moliwoci popeniania bdw nie do naprawienia. W gruncie rzeczy nic
nie jest jeszcze stracone.

- Mojesz! - wykrzykn Ramzes, kiedy zobaczy przyjaciela na wielkim

placu budowy, ktr zapocztkowa w Karnaku Seti.
Hebrajczyk porzuci zesp pracujcych pod jego kierunkiem
kamieniarzy i pokoni si regentowi.
- Skadam hod...
- Podnie si, Mojeszu!
Gratulowali sobie nawzajem, rozradowani, e znowu si widz.
- Twoje pierwsze stanowisko?
- Drugie. Nauczyem si na brzegu zachodnim wytwarzania cegie i
ociosywania kamieni, a potem przeniesiono mnie tutaj. Seti chce
wybudowa ogromn sal z kolumnami, ktre bd miay gowice na
zmian w ksztacie kwiatw papirusu i pkw lotosu. Mury bd
przypominay zbocza gr, na cianach wyryje si wszelkie bogactwa ziemi,
a pikno caoci signie wyyn niebiaskich.
- Widz, e oczarowa ci ten projekt.
- Czy witynia nie jest zotym zbiornikiem, kryjcym w sobie wszystkie
cuda dziea stworzenia? Tak, zawd budowniczego pasjonuje mnie. Myl,
e znalazem swoj drog.

Seti podszed do dwch modziecw i wyjani swoje zamysy. Kryta

aleja zbudowana przez Amenhotepa III z dwudziestometrowymi
kolumnami nie odpowiada ju wielkoci Karnaku; faraon zaplanowa wic
prawdziwy las kolumn wzniesionych w niewielkich odstpach i wyszukan
gr wiata dziki oknom z krugankami. Kiedy sala zostanie ukoczona,
bdzie si tu nieustannie odprawia obrzdki, a to dlatego, e na szczytach
kolumn stan posgi bogw i faraona; kamienie przechowaj pierwotne
wiato, ktrym karmi si Egipt. Mojesz przedstawi problemy z
ukierunkowaniem elementw budowli, a take te dotyczce wytrzymaoci
materiaw; krl uspokoi Hebrajczyka, podporzdkowujc go
kierownikowi robt, czonkowi bractwa miejsce prawdy, ktre oznacza
pooon na zachodnim brzegu wiosk Deir el-Medina, gdzie
wtajemniczeni rzemielnicy przekazuj sobie tajniki swego zawodu.
Zmrok bra we wadanie Karnak. Robotnicy odoyli narzdzia, plac
budowy opustosza. Za nieca godzin astronomowie i astrolodzy wejd
na dach wityni, by stamtd studiowa posannictwo przekazywane przez
gwiazdy.
- Kim jest faraon? - spyta Seti Ramzesa.
- Tym, ktry daje swemu ludowi szczcie.
- Dc do tego celu, nie prbuj uszczliwia ludzi wbrew nim samym,
lecz speniaj czyny przynoszce korzy bogom i tworzcej nieustannie
Zasadzie. Buduj witynie przypominajce niebiosa i oddawaj je ich
boskim wadcom. Szukaj zawsze tego, co stanowi istot, a wszystko, co
wtrne, samo si harmonijnie dostosuje.
- Czy najwaniejsz rzecz nie jest Maat?
- Maat wskazuje waciwy kierunek, jest sterem wsplnej odzi, cokoem
tronu, dokadn miar okcia i prawoci bytu. Bez niej nie mona dokona
niczego sprawiedliwego.
- Ojcze...
- Jaki niepokj ci trawi?
- Czy stan na wysokoci mych zada?
- Jeli okae si, e nie potrafisz si do nich wznie, zostaniesz
zmiadony. wiat nie moe trwa w stanie rwnowagi, gdy zabraknie
dziaa faraona, jego sw i obrzdw, ktre sprawuje. Jeeli pewnego dnia
wskutek gupoty i nieprawoci czowieka zniknie instytucja faraona,
nastpi kres wadzy Maat i mroki ogarn ziemi. Czowiek zniszczy
wszystko wok siebie, take swych braci w czowieczestwie, silny bdzie
zabija sabego, zatryumfuje niesprawiedliwo, wszdzie wadz obejmie
przemoc i brzydota. Soce przestanie wschodzi, cho jego krg nadal
bdzie przebywa na niebie. Jednostka pozostawiona sama sobie poda ku
zu; zadaniem faraona jest prostowanie skrconego kija, wprowadzanie bez
wytchnienia porzdku w chaos. Wszelka inna forma rzdw jest skazana na
klsk.
Ramzes by cigle nie zaspokojony i zadawa ojcu tysice pyta; krl nie
zlekceway adnego. Wypeniona sodycz noc trwaa ju bardzo dugo,
kiedy regent wycign si z nasyconym sercem na kamiennej awie i
zatopi spojrzenie pord tysicy gwiazd.


Na rozkaz Setiego zacz si obrzdek wita Opet. Kapani wynieli z
kapliczek odzie tebaskiej trjcy, Amona, boga ukrytego, Mut, matki
kosmicznej, i ich syna Chonsu, wdrowcy po niebie i przestworach;
wanie jego wcieleniem by Ramzes. Przed przekroczeniem bramy
wityni Seti i jego syn zoyli boskim odziom ofiar z bukietw kwiatw,
a take ofiar pynn ku ich czci. Potem okryto odzie zason, aby nie
wtajemniczeni widzieli je, nie widzc.
Tak oto dziewitnastego dnia drugiego miesica pory wylewu znaczny
tum zebra si koo wityni w Karnaku. Kiedy otworzya si wielka
brama z pozacanego drewna, dajc przejcie procesji z krlem i jego
synem na czele, buchny radosne okrzyki. Bogowie s obecni na ziemi, a
wic rok bdzie szczliwy.
Ustawiy si dwie procesje; jedna wyruszy drog ldow i uda si alej
sfinksw z Karnaku do Luksoru, druga za popynie Nilem z nabrzea
jednej wityni do nabrzea drugiej.
Gdy tylko d krlewska wypyna na rzek, na niej skupiy si
wszystkie spojrzenia; okryta zotem z pustyni i cennymi kamieniami, lnia
w socu. Seti osobicie prowadzi ca flot, natomiast Ramzes ruszy
drog ze sfinksami opiekuczymi po obu stronach.
Trby, flety, bbenki, sistra i lutnie przygryway akrobatom i tancerkom.
Nad Nilem przekupnie sprzedawali apetyczne smakoyki i chodne piwo;
zagryzano je kawakami pieczonego drobiu, ciasteczkami i owocami.
Ramzes stara si nie sysze zgieku i ca uwag skupi na swojej roli
obrzdowej: ma poprowadzi bogw do Luksoru, do wityni odrodzenia
krlewskiego ka. Procesja zatrzymywaa si od czasu do czasu przed
kapliczkami, aby zoy ofiary i podajc z roztropn powolnoci,
stana przed bramami Luksoru jednoczenie z Setim.
odzie bogw wniesiono do wntrza budowli, niedostpnej dla tumu;
na zewntrz witowano, a tam, w rodku, gotowano si do odnowy
ukrytych si, od ktrych zaley wszelka forma podnoci. Przez jedenacie
dni trzy odzie nabieray nowej mocy w miejscu najtajniejszym,
najwitszym ze witych.
Kapanki Amona taczyy, pieway, gray na instrumentach; zawodowe
tancerki o bujnych wosach i jdrnych piersiach, namaszczone ladanum8 i
pachncym lotosem, z gowami przepasanymi wonn cibor9, wykonyway
z ujmujcym wdzikiem kolejne figury taca.
Wrd grajcych na lutni znalaza si Nefertari; trzymaa si nieco na
uboczu od swoich towarzyszek i skupiwszy na swoim instrumencie, robia
wraenie kogo, kto zapomnia o caym wiecie. Jak taka moda
dziewczyna moe by do tego stopnia powana? Starajc si unika
spojrze innych, wyrniaa si spord swoich towarzyszek; Ramzes
prbowa pochwyci jej wzrok, ale zielonobkitne oczy byy przez cay
czas wpatrzone w lutni. Bez wzgldu na to, jak przybieraa poz, nie
moga ukry swej urody; zamiewaa inne, te przecie pikne kapanki
8
9

ywica otrzymywana z gatunku czystka C. ladanifer.

Trzcina popularna w staroytnym Egipcie.

Amona.
Nastpi moment ciszy; mode kobiety oddaliy si, jedne zadowolone ze
swojego popisu, inne pragnc podzieli si wraeniami z przyjacikami.
Nefertari pozostawaa skupiona, jakby pragna zachowa echo
uroczystoci w najgbszych tajnikach serca.
Regent ledzi j wzrokiem, a krucha posta, okryta nieskaziteln biel,
znikna w olepiajcym letnim wietle.
36.
Izet urodziwa zwina si w kbek, wtulia w nagie ciao Ramzesa i
zacza szepta mu do ucha sowa miosnej piosenki, ktr znay wszystkie
Egipcjanki:
- Czy nie jestem tw suk wiernie towarzyszc twym krokom?
Mogabym ci ubiera i rozbiera, by doni, co ci czesze i masuje twe
ciao. Czy nie jestem t, ktra pierze tw sukni i naciera ci wonnociami,
czy nie jestem twymi bransoletami i klejnotami dotykajcymi twego ciaa i
znajcymi jego zapach?
- To kochanek piewa te sowa, a nie kochanka.
- Niewane... Chc, by sucha ich cigle na nowo.
Izet urodziwa bya w tym samym porywie mioci gwatowna i pena
czuoci; jej gibkie, przepenione arem ciao wynajdywao coraz to nowe
gry, ktre miay olni kochanka.
- Nie dbam, czy regentem, czy chopem! Kocham ciebie, tw si i
urod.
Szczero i namitno Izet poruszay serce Ramzesa; w jej oczach nie
byo ladu kamstwa. Odpowiedzia na jej oddanie z ca arliwoci
szesnastoletniego modzieca i poczyli si w przeywaniu tej samej
rozkoszy.
- Wyrzeknij si - prosia.
- Czego?
- Stanowiska regenta, jutrzejszej wadzy faraona... Wyrzeknij si,
Ramzesie, a bdziemy yli szczliwie.
- Kiedy byem modszy, pragnem zosta krlem. Ta myl palia mnie
gorczk, przeszkadzaa zasn. Potem ojciec da mi do zrozumienia, e
moje ambicje s nierozumne. Wyrzekem si marzenia, zapomniaem o
szalestwie. I oto Seti posadzi mnie na tronie u swego boku... Pomienny
potok przela si przez me ycie, a nie wiem, dokd pynie.
- Nie wchod do niego, pozosta na brzegu.
- Czy jestem jeszcze wolny, czy mog co zmieni?
- Zaufaj mi, a bd ci pomoc.
- Mimo wszystkich twoich stara jestem samotny.
Po policzkach Izet spyway zy.
- Nie godz si na to, e nie mona odmieni swego losu! We dwoje
lepiej stawimy czoo prbom.
- Nie zdradz mego ojca.
- Wic chocia mnie nie opuszczaj.
Izet urodziwa nie miaa ju wspomina o maestwie; jeli to

konieczne, gotowa jest pozosta w cieniu.

Ramzes przyglda si z rozbawieniem, jak Setau obraca nieufnie w

doniach diadem i ureus regenta.
- Czy baby si tego wa?
- Nie mam adnego lekarstwa na jego ukszenie. Nie istnieje nic, co
zwalczyoby jego jad.
- Czyby ty take chcia mnie namawia do zrzeczenia si stanowiska
regenta?
- Ja te...? Wic inni podzielaj moj opini?
- Izet urodziwa wolaaby ycie spokojniejsze.
- Kto mgby jej to wyrzuca?
- Ty, mionik przygd, zaczynasz oto marzy o ywocie bez
horyzontw, a za to spokojnym?
- Wstpujesz na drog pen niebezpieczestw.
- Czy nie przysiglimy, e odkryjemy rdo mocy? Dzie po dniu
naraasz ycie. Dlaczego ja miabym poczu lk?
- Ja mam do czynienia ze zwykymi gadami, a ty zetrzesz si z ludmi,
gatunkiem znacznie groniejszym.
- Czy zgodziby si pracowa u mego boku?
- Regent dobiera sobie ludzi...
- Ufam Ameniemu i tobie.
- A Mojeszowi nie?
- Mojesz zna swoj drog, lecz jestem przekonany, e nasze drogi
skrzyuj si, kiedy zostanie kierownikiem placu budowy. Bdziemy
budowa razem wspaniae witynie.
- A co z Asz?
- Porozmawiam z nim.
- Twoja propozycja jest dla mnie zaszczytem, musz jednak odmwi.
Czy powiedziaem ci, e chc polubi Lotos? Przyznaj, e nie naley
ufa kobietom, lecz ta jest dla mnie bezcenn pomocnic. ycz ci
szczcia, Ramzesie.

W cigu niecaego miesica Szenar straci zaledwie poow przyjaci.

Sytuacja nie jest wic beznadziejna; spodziewa si, e zostanie sam jak
palec, ale wielu notabli nadal nie wierzyo w przyszo Ramzesa, cho
Seti dokona wyboru. mier faraona, moe take przytoczonego
obowizkami niekompetentnego regenta, daaby przewag czowiekowi
bardziej dowiadczonemu.
Czy Szenara nie spotkaa niesprawiedliwo? Oto wyznaczony nastpca
zosta odsunity bez adnej litoci, bez sowa wyjanienia. Jakiego sposobu
mg uy Ramzes, eby oczarowa ojca, jeli nie oczerniania starszego
brata?
Szenar zacz z pewn satysfakcj pozowa na ofiar. Musi teraz
cierpliwie wykorzysta t nieoczekiwan korzy, rozsiewa coraz szerzej
plotki i wzi na siebie rol tego, ktry moe pooy kres wybrykom

Ramzesa. Ta strategia wymaga czasu, dugiego czasu; warunkiem

powodzenia jest znajomo planw przeciwnika. Tak wic Szenar poprosi
o audiencj u nowego regenta, ktry zamieszka teraz w gwnej czci
paacu krlewskiego w Memfis, blisko faraona.
Pierwsz przeszkod na jego drodze by Ameni, zy duch Ramzesa. Jak
sprowadzi go na drog znieprawienia? Nie ceni ani kobiet, ani rozkoszy
podniebienia; pracuje bez wytchnienia, zamknity w swoim biurze, i robi
wraenie czowieka, ktrego jedyn ambicj jest suy Ramzesowi.
Jednak kady pancerz ma jaki saby punkt, a Szenar wczeniej czy pniej
ten punkt odnajdzie.
Zwrci si do noszcego sanday regenta z najwyszym uszanowaniem i
pogratulowa mu nieskazitelnego porzdku w nowym gabinecie, gdzie mia
pod swymi rozkazami dwudziestu pisarzy. Ameni, nieczuy na
pochlebstwa, nie odwzajemni si Szenarowi adnym komplementem,
zadowalajc si wprowadzeniem gocia do sali audiencyjnej regenta.
Ramzes siedzia na stopniach podwyszenia pod tron i bawi si z psem i
lwitkiem, ktre z kadym dniem nabierao ciaa. Ta dwjka rozumiaa si
doskonale; lew powciga sw si, pies ochot do figli. Str nauczy
nawet swojego towarzysza, jak podkrada miso z kuchni, eby nie zosta
przyapanym, a Zabijaka broni tego psa, do ktrego nikt si nie mia
zbliy bez zgody lwa.
Szenar osupia.
I to ma by regent, druga po faraonie osoba w pastwie! Chopaczek o
ciele atlety, zaprztnity zabawami! Seti popeni szalestwo i z pewnoci
tego poauje. Szenar kipia oburzeniem, ale zdoa nad sob zapanowa.
- Czy regent zechce mnie wysucha?
- Nie ma mowy o adnych ceremoniach midzy nami! Siadaj!
ty pies rozwali si na plecach, unoszc apy na znak, e poddaje si
Zabijace; Ramzesowi spodoba si ten wybieg. Ukontentowane lwitko nie
zauwayo, e pies wodzi je za nos i kieruje zabaw wedle swego uznania.
Ramzes niejednego si nauczy, obserwujc swych pupilw; czy ta para
nie symbolizuje rozumu sprzymierzonego z si?
Szenar zawaha si, ale usiad na stopniach podwyszenia jak najdalej od
brata. Lwitko wydao grony pomruk.
- Nie bj si. Nie zaatakuje bez mojego rozkazu.
- Ta bestia staje si grona. Jeliby zrania jakiego wanego gocia...
- Nie ma takiego niebezpieczestwa.
Str i Zabijaka przestay si bawi i wlepiy spojrzenia w Szenara,
ktry najwyraniej je drani.
- Przyszedem, eby ofiarowa ci moj sub. - Nie wtp w moj
wdziczno.
- Jakie zadanie zechciaby mi powierzy?
- Nie mam adnego dowiadczenia, jeli chodzi o ycie publiczne i
funkcjonowanie pastwa, jake wic mgbym wyznaczy ci stanowisko,
nie popeniajc bdu?
- Ale jeste regentem!
- Jedynym panem Egiptu pozostaje Seti. On tylko podejmuje wane
decyzje, nikt inny. A faraon nie potrzebuje moich rad.

- Przecie...
- Najlepiej zdaj sobie spraw z mego braku kompetencji i nie
zamierzam gra roli czowieka dziercego ster rzdw. Moja postawa nie
ulegnie najmniejszej zmianie. Bd suy krlowi i wypenia jego
rozkazy.
- Bdziesz jednak musia wystpowa z inicjatywami.
- Oznaczaoby to zdrad faraona. Zadowol si zadaniami, ktre mi
powierzy, bd wywizywa si z nich najlepiej, jak potrafi. Jeli im nie
podoam, faraon odepchnie mnie i mianuje innego regenta.
Szenar by stropiony. Oczekiwa aroganckiego zachowania godnego
drapienika, a mia przed sob potulne, nieszkodliwe jagni. Czyby
Ramzes nauczy si przebiegoci i przybierania oblicza, ktre ma
wyprowadzi rozmwc w pole? Istnieje prosty sposb, eby si tego
dowiedzie.
- Przypuszczam, e zapoznae si z hierarchi.
- Potrzebowabym miesicy, a nawet lat, eby przenikn wszystkie
subtelnoci. Czy jednak jest to naprawd konieczne? Dziki pracy
Ameniego unikn marnotrawienia czasu na czynnoci czysto
administracyjne, sam za bd mia duo czasu, eby zajmowa si psem i
lwem.
W gosie Ramzesa nie byo ani ladu ironii; wygldao na to, e nie
potrafi ogarn rozlegoci swej wadzy. Ameni, cho tak sprawnie pracuje,
jest tylko modym siedemnastoletnim pisarzem; nie tak szybko zgbi
sekrety ycia dworskiego. Rezygnujc z otoczenia si ludmi
dowiadczonymi, Ramzes sam si osabia, a na dodatek pokazuje
wszystkim, jakim jest gupcem.
Zamiast wydawa mu zaciek bitw, Szenar wola porusza si po
terenie ju zdobytym.
- Przypuszczaem, e faraon wyda jakie zalecenia co do mnie.
- I miae racj.
Szenar zesztywnia; oto nadesza chwila prawdy! Tak wic jego brat
odgrywa dotychczas komedi, przygotowujc si do zadania ostatecznego
ciosu, ktry zamknie przed Szenarem drog do ycia publicznego.
- Czego wic pragnie faraon?
- eby jego starszy syn peni swe obowizki jak poprzednio i eby
kierowa protokoem.
Szef protokou... Wane stanowisko. Szenar bdzie si zajmowa
przygotowywaniem oficjalnych ceremonii, czuwa nad wprowadzaniem w
ycie rozporzdze i miesza si nieustannie w polityk krla. Nie tylko nie
zosta odsunity, ale zajmie miejsce o decydujcym znaczeniu, cho nie tak
znamienite jak rola regenta. Jeli bdzie zrcznie manewrowa, utka mocn
i trwa sie.
- Czy bd zdawa ci spraw z mych poczyna?
- Nie mnie, lecz faraonowi. Jake mgbym osdza co, o czym nie
mam pojcia?
Tak wic Ramzes jest tylko regentem malowanym! Seti zachowa ca
wadz i nadal ufa starszemu synowi.


W centrum witego miasta Heliopolis wznosia si ogromna witynia
Re, boga wiata, stworzyciela ycia. W listopadzie, kiedy noce staj si
chodne, kapani przygotowywali si do wita Ozyrysa, ukrytego oblicza
Re.
- Znasz Memfis i Teby - powiedzia Seti, zwracajc si do Ramzesa odkryj wic take Heliopolis. To tutaj myl naszych przodkw obleka si
w ksztat. Nie zapomnij o czczeniu tego witego miejsca. Teby zyskuj z
czasem zbyt wiele na znaczeniu. Ramzes, zaoyciel naszej dynastii, gosi
rwnowag i sprawiedliwy rozdzia wadzy midzy wielkich kapanw
Heliopolis, Memfis i Teb. Uszanowaem jego wizj i ty te j uszanuj. Nie
ulegaj adnemu dygnitarzowi, ale bd wizi, ktra zespala i wada.
- Czsto myl o Awaris, miecie Seta - wyzna Ramzes.
- Jeli los pozwoli ci zosta faraonem, wrcisz tam i bdziesz obcowa z
tajemn moc, kiedy ja umr.
- Nie umrzesz nigdy!
Mimowolny okrzyk wydar si z piersi regenta. Na wargach Setiego
pojawi si ledwie widoczny umiech.
- Jeli mj nastpca bdzie mia piecz nad moim ka, by moe spotka
mnie to szczcie.
Seti wprowadzi Ramzesa do miejsca najwitszego w wielkiej wityni
Re, gdzie porodku dziedzica znajdowa si potny obelisk, ktrego
okryty zotem czubek przeszywa niebo, rozpraszajc szkodliwe wpywy.
- Tak zosta przedstawiony symbolicznie pierwszy kamie, ktry u
brzasku czasw wyoni si z pierwotnego oceanu. Jego obecno na ziemi
podtrzymuje dzieo stworzenia.
Wstrznitego jeszcze Ramzesa poprowadzono pod star akacj, ktrej
oddaway cze dwie kapanki odgrywajce rol Izydy i Neftydy.
- W tym drzewie - wyjani Seti - niewidzialny sprawia, e przychodzi
na wiat faraon, a potem ywi go mlekiem gwiazd i przekazuje swoje imi.
Nie bya to ostatnia niespodzianka czekajca Ramzesa. W obszernej
kaplicy ujrza wag ze zota i srebra, osadzon na cokole z okrytego
sztukateri drewna, o rozpitoci dwch metrw i wysokoci dwch
metrw i trzydziestu centymetrw. Na jej szczycie siedzia zoty pawian,
wcielenie boga Tota, pana hieroglifw i miary okciowej.
- Waga z Heliopolis way dusz i serce kadej istoty i kadej rzeczy.
Oby Maat, ktrej jest jednym z symboli, bya zawsze natchnieniem twoich
myli i czynw.
Pod koniec dnia spdzonego w miecie wiata Seti zaprowadzi
Ramzesa na opuszczony ju przez robotnikw plac budowy.
- Tutaj zostanie wzniesiona nowa kaplica, gdy dzieo nie moe by
nigdy przerwane. Budowanie wity to pierwszy obowizek faraona.
Przez wityni zbuduje lud swj. Uklknij, Ramzesie, i dokonaj swego
pierwszego dziea.
Seti poda synowi motek i duto; regent pod piecz niezwykego
obelisku i pod okiem ojca ociosa pierwszy kamie przyszej budowli.

37.
Ameni czu bezgraniczny podziw dla Ramzesa, ale dostrzega te jego
wady; na przykad regent zbyt atwo zapomina swoje krzywdy i
rezygnowa z wywietlenia niektrych tajemniczych spraw, jak choby
faszowanych bry inkaustu. Natomiast on sam, noszcy sanday regenta, o
niczym nie zapomina; pozycja, jak mia teraz, zapewniaa mu
moliwoci, z ktrych nie omieszka skorzysta.
Swoim dwudziestu podwadnym, ktrzy siedzieli w pozycji pisarza na
matach i suchali go uwanie, przypomnia fakty, nie opuszczajc adnego
szczegu. Chocia Ameni by miernym mwc, porwa swoich suchaczy.
- Co mamy robi? - spyta jeden z urzdnikw.
- Zbada zasoby archiwalne, do ktrych dawniej nie miaem dostpu.
Musi gdzie by kopia oryginalnego dokumentu z imieniem waciciela
tego warsztatu. Ten, kto j znajdzie, ma natychmiast mi j dostarczy, a
regent bdzie umia go wynagrodzi. I nikomu ani sowa!
Poszukiwania prowadzone na tak wielk skal musz da wczeniej czy
pniej wynik, a kiedy dowd znajdzie si w rkach Ameniego, ten pokae
go Ramzesowi. Po zamkniciu tej sprawy przekona regenta, e trzeba
wrci do tropienia zleceniodawcy wonicy i stajennego, gdy aden
zbrodniarz powinien unikn kary.
Ludzie zwracali si do regenta z mnstwem prb, przychodzia te
obfita korespondencja; Ameni odsya z kwitkiem natrtw i
przygotowywa odpowiedzi, na ktrych syn Setiego przykada swoj
piecz. Sekretarz osobisty czyta wszystkie pisma, ledzi wszystkie
dokumenty; regent nie narazi si na adn krytyk, nawet gdyby Ameni
mia straci resztk zdrowia, jaka mu pozostaa.

Chocia Asza mia zaledwie osiemnacie lat, robi wraenie dojrzaego

mczyzny, ktry ma za sob mnstwo dowiadcze i niejedno przey.
Ubiera si z wyszukan elegancj, codziennie zmienia spdniczk i
sukni, trzyma si memfickiej mody i starannie pielgnowa ciao. By
zawsze wypachniony i gadko ogolony, uoone piknie loki zakrywa
czasem kosztown peruk; wsy mia starannie przystrzyone i caa jego
twarz tchna szlachetnoci starego rodu, z ktrego by taki dumny.
Wszyscy podziwiali go bez zastrzee; zawodowi dyplomaci nie
szczdzili pochwa, dziwiono si nawet, e faraon nie powierzy mu
jeszcze wanego stanowiska w ktrej z ambasad. Sam Asza, ktry
okazywa zawsze taki sam humor, nie pisn na ten temat ani swka; zna
najdrobniejsze sekrety kuluarw Ministerstwa Spraw Zagranicznych i
wiedzia, e jego godzina wybije.
Jednak wizyta regenta zaskoczya go; natychmiast pojawio si poczucie
winy. To on winien zoy wizyt regentowi i pokoni si mu.
- Wybacz mi, prosz, regencie Egiptu.
- Czy przyjaciele musz si przeprasza?
- Zaniedbaem moje obowizki.

- Czy jeste zadowolony ze swojej pracy?

- Nie narzekam, cho ycie osiade nie ma dla mnie urokw.
- Dokd chciaby pojecha?
- Do Azji. Tam rozstrzygn si jutro losy wiata. Jeli Egipt nie bdzie
ledzi pilnie tego, co si tam dzieje, narazi si na powane poraki.
- Czy wic uwaasz, e nasza dyplomacja nie stoi na wysokoci zadania?
- Wedle mojego rozeznania tak wanie jest.
- Co proponujesz?
- Pogbia prac w terenie, lepiej wnikn w sposb mylenia naszych
sprzymierzecw i przeciwnikw, opracowa bilans ich si i ich saboci,
wyrzec si wiary, e nikt nie moe nam zaszkodzi.
- Lkasz si Hetytw?
- Tyle sprzecznych informacji kry na ich temat... Kt zna naprawd
liczebno i moliwoci ich armii? Jak dotd unikalimy bezporedniego
starcia.
- Czyby aowa?
- Nie, to oczywiste, ale przyznaj, e bdzimy we mgle.
- Nie jeste szczliwy w Memfis?
- Bogata rodzina, miy paacyk, jasno wytyczona kariera zawodowa,
dwie czy trzy kochanki... Czy to jest szczcie? Mwi wieloma jzykami,
w tym po hetycku. Czemu nie wykorzystuje si moich moliwoci?
- Mgbym ci pomc.
- W jaki sposb?
- Jestem przecie regentem i mog podsun krlowi myl, eby wysa
ci do jednej z naszych azjatyckich ambasad.
- Byoby to wspaniae!
- Nie ciesz si z gry. Decyzja zawsze naley do faraona.
- Dzikuj ci jednak za yczliwo.
- Miejmy nadziej, e, na co si przyda.

Urodziny Grymanej byy okazj do wydania przyjcia, na ktre

zaproszono dostojnikw krlestwa; sam Seti od dnia wstpienia na tron nie
przychodzi na takie uroczystoci. Pozostawiwszy Szenarowi trosk o
przygotowanie wita, Ramzes najchtniej nie marnowaby czasu na te
wiatowe rozrywki, ale idc za rad Ameniego, zgodzi si pokaza przed
uczt.
Okrgy i pogodny Sari rozsun pochlebcw, ktrzy chcieli obsypa
regenta pochwaami, a przede wszystkim ubiega si o jego wzgldy.
- Twoja obecno jest dla nas zaszczytem... Jake jestem dumny z
mojego ucznia! Dumny i zniechcony.
- Zniechcony?
- Nie wyksztac ju nigdy przyszego regenta! Przy tobie dzieci z Kapu
wydadz mi si nijakie.
- Czyby myla o zmianie stanowiska?
- Wyznam, e zarzdzanie spichlerzami byoby zajciem ciekawszym, a
poza tym miabym wicej czasu na zajmowanie si Gryman. Nade
wszystko nie patrz na to jak na jedn z niezliczonych prb, z jakimi

codziennie ludzie si do ciebie zwracaj! Gdyby jednak pamita o swoim

dawnym nauczycielu...
Ramzes potrzsn gow. Podesza siostra; bya za mocno umalowana i
przez to robia wraenie starszej o dziesi lat. Sari oddali si.
- Mj m rozmawia z tob?
- Tak.
- Taka jestem szczliwa, e pokonae Szenara! To czowiek
niegodziwy i przewrotny. Pragnie naszej zguby.
- Czym ci skrzywdzi?
- To drobnostka. To ty jeste regentem, nie on. Wspieraj swoich
prawdziwych sprzymierzecw.
- Sari i ty przeceniacie moje moliwoci.
Grymana zamrugaa.
- Co znaczy...
- Nie ongluj stanowiskami administracyjnymi, ale staram si
przenikn myl mego ojca i zrozumie, jak rzdzi krajem, aeby pewnego
dnia wzr sta si moim natchnieniem, jeli bogowie tak zechc.
- Dajmy pokj piknym sowom! Bdc tak blisko najwyszej wadzy,
mylisz tylko o poszerzeniu wpywu na innych i zorganizowaniu wasnej
grupy poplecznikw. Mj m i ja chcemy do nich nalee, gdy
zasuylimy sobie na to. Nasze zdolnoci s ci niezbdnie potrzebne.
- le mnie znasz, umiowana siostro, i tak samo le znasz naszego ojca.
Nie tymi sposobami rzdzi si Egiptem. Pozycja regenta umoliwia mi
ledzenie z bliska jego pracy i czerpanie z tego nauki.
- Twoje kojce sowa nie s mi do niczego potrzebne. Tutaj liczy si
tylko ambicja. Jeste taki sam jak inni, Ramzesie, a jeli nie przyswoisz
sobie praw ycia, zostaniesz zmiadony.

Samotny pod kolumnad przed swoim paacykiem, Szenar stara si

wycign wnioski z informacji, jakie zdoa zdoby. Na szczcie jego
sie przyjani nie rozpada si, a liczba wrogw Ramzesa nie zmalaa.
ledzili pilnie wszystkie fakty i gesty i donosili o nich Szenarowi, ktry
bez wtpienia zostanie faraonem po mierci Setiego; prawie bierna postawa
regenta, jego bezwarunkowa wierno wobec Setiego, jego lepe
posuszestwo szybko doprowadz do tego, e stanie si pozbawionym
wszelkiego znaczenia cieniem.
Szenar nie podziela tego optymizmu, gdy doszo do wydarzenia, ktre
byo dla niego katastrof. Chodzio o krtki pobyt Ramzesa w Heliopolis,
tam bowiem faraon by zawsze oficjalnie zatwierdzany przez aklamacj; w
ten wanie sposb wynoszono na tron pierwszych krlw Egiptu.
Seti podkreli wic swoj wol bardzo wyranie, tym wyraniej, e wedug doniesienia pewnego niedyskretnego kapana - Ramzesa
zaprowadzono do wagi z Heliopolis; panujcy faraon uzna tym samym
prawo regenta i jego zdolno poszanowania zasady Maat. Zapewne ten
waki akt odby si potajemnie i mia tylko znaczenie magiczne, lecz wola
Setiego zostaa wyraona i ju si nie zmieni.
Szef protokou...! To tylko gra pozorw. Seti i Ramzes chc, eby to

wygodne stanowisko upio go, pomogo zapomnie o snach o wielkoci, a

w tym czasie regent bdzie powoli przejmowa ster wadzy.
Ramzes jest przebieglejszy, ni moe si zdawa; za powierzchown
pokor kryje si straszliwa ambicja. Nie ufa starszemu bratu, prbowa
wic wyprowadzi go w pole, lecz sprawa Heliopolis ujawnia jego
prawdziwy plan. Szenar musi zmieni taktyk; zawierzenie czasowi byoby
bdem skazujcym na porak. Trzeba przej do natarcia i uzna w
Ramzesie gronego rywala. W dodatku atak od wewntrz to stanowczo za
mao. Przez umys Szenara przemykay dziwne myli, tak dziwne, e sam
czu lk.
Jednak pragnienie odwetu narastao; myl, e spdzi ycie jako poddany
Ramzesa, bya nie do zniesienia. Bez wzgldu na konsekwencje walki, jak
podejmie, kryjc si w cieniu nie moe si cofn.

Okrt z wielkim biaym aglem sun wyniole i elegancko po Nilu;

kapitan zna wszystkie kaprysy rzeki i zrcznie je wykorzystywa. Szenar
siedzia w kabinie, do ktrej nie docieray palce promienie soca. Nie
tylko ba si sonecznych poparze, ale zaleao mu na tym, eby zachowa
blado cery, odrniajc go od opalonych chopw.
Naprzeciwko niego siedzia Asza, popijajc sok z szaraczynu.
- Mam nadziej, e nikt nie widzia, jak wchodzie na pokad?
- Zadbaem o to naleycie.
- Jeste czowiekiem ostronym.
- Przede wszystkim ciekawym... Czemu su te wszystkie tajemnice?
- W Kapie przyjanie si z Ramzesem.
- Razem si uczylimy.
- Czy spotykacie si, odkd zosta regentem?
- Popar moj prob o ambasad w Azji.
- Wierz mi, e uczyniem niejedno, by umocni szacunek dla ciebie,
aczkolwiek popadem w nieask i nie mogem ofiarowa ci tego, co bym
pragn.
- Nieaska...! Czy to nie jest ocena zbyt daleko idca?
- Ramzes nienawidzi mnie i nie troszczy si o dobro Egiptu. Jego
jedynym celem jest wadza absolutna. Jeli nikt nie stanie mu na drodze,
czeka nas okres wielkich nieszcz. Moim celem jest temu zapobiec i
wielu ludzi rozsdnych udzieli mi swego wsparcia.
Asza zachowa nieprzenikniony wyraz twarzy.
- Do dobrze znaem Ramzesa, by wiedzie, e nie ma w nim nic z
przyszego tyrana, jakiego zechciae mi przedstawi.
- Ramzes prowadzi bardzo delikatn gr, pokazujc, e jest dobrym
synem i wiernym uczniem Setiego. A wiadomo, e niczym bardziej nie
mona uj serca ludu. Nawet mnie wyprowadzi na jaki czas w pole. W
rzeczywistoci myli tylko o tym, eby zosta panem Obu Ziem. Czy
wiedziae, e uda si do Heliopolis, aby uzyska aprobat wielkiego
kapana?
Ten argument zaniepokoi Asz.
- Rzeczywicie, wydaje si, e to krok przedwczesny.

- Ramzes wywiera zy wpyw na Setiego. Jestem przekonany, e prbuje

przekona krla, by ten jak najszybciej si wycofa, przekazujc mu peni
wadzy.
- Czyby Setim dao si tak atwo powodowa?
- Gdyby tak nie byo, czemu wybraby na regenta Ramzesa? Jeliby
wzi mnie, swego starszego syna, miaby u boku wiernego sug pastwa.
- Mam wraenie, e jeste gotw zama niejeden zwyczaj.
- Bo s to zwyczaje przestarzae! Czy wielki Horemheb nie okaza
mdroci, wprowadzajc nowy kodeks karny? Nasi przodkowie zatracili
poczucie sprawiedliwoci.
- Czy nie pragniesz czasem otworzy Egiptu na wiat zewntrzny?
- W istocie taki by mj zamiar, gdy tylko handel midzynarodowy
zapewnia pomylno.
- Jednak zmienie zdanie?
Szenar nachmurzy si.
- Perspektywa panowania Ramzesa zmusza mnie do zmodyfikowania
planw i dlatego te chciaem, eby nasze spotkanie pozostao tajemnic.
Zamierzam z tob mwi o sprawach niezwykej wagi. Poniewa chc
ratowa kraj, musz wyda tajn wojn Ramzesowi. Jeeli zostaniesz
moim sprzymierzecem, odegrasz decydujc rol. Po zwycistwie
zbierzesz jego owoce.
Asza dugo siedzia zamylony, z nieodgadnion twarz. Jeli odmwi,
Szenar bdzie si musia go pozby, bo za duo mu powiedzia. Starszy syn
krla nie ma jednak innego sposobu, eby pozyska sobie ludzi, ktrych
potrzebuje. Jeli za pozyska Asz, ten bdzie nalea do jego
najaktywniejszych stronnikw.
- Mwisz zbyt duymi skrtami - zauway wreszcie Asza. - Stosunki
handlowe z Azj to za mao, eby obali Ramzesa. Okolicznoci
wymagaj, eby posun si znacznie dalej.
- Czyby rozwaa moliwo... innego rodzaju umowy z obc potg?
- Kiedy wiele stuleci temu Hyksosi zawadnli naszym krajem i zaczli
nim rzdzi, wykorzystali to, e porozumieli si przedtem z kilkoma
naczelnikami prowincji w Delcie, ktrzy woleli wspprac z wrogiem ni
mier. Wyprzedmy bieg historii, Aszo, wykorzystajmy Hetytw, by
przepdzi Ramzesa, utwrzmy grup osb odpowiedzialnych, ktre
utrzymaj nasz kraj na dobrej drodze.
- To niebezpieczna gra.
- Jeli nic nie zrobimy, Ramzes zmiady nas pod swym sandaem.
- Jakie konkretne kroki przewidujesz?
- Pierwszym bdzie twoja azjatycka nominacja. Znam twj niezwyky
talent do nawizywania przyjani. Musisz zyska przychylno
nieprzyjaci i przekona ich, eby nas wsparli.
- Nikt nie ma pojcia o prawdziwych zamysach Hetytw.
- Dziki tobie my si o nich dowiemy. Dostosujemy strategi do naszej
wiedzy i pomoemy Ramzesowi popeni par zgubnych bdw, ktre
odpowiednio wykorzystamy.
Bardzo spokojny Asza splt palce.
- To doprawdy zaskakujcy plan, i do tego ryzykowny.

- Lkliwi s skazani na klsk.

- A powiedzmy, e Hetyci pragn tylko jednego: ruszy do wojny.
- W takiej sytuacji postaramy si, eby Ramzes j przegra, a my
ukaemy si w chwale zbawcw.
- Trzeba wielu lat przygotowa.
- Masz racj. Walka zaczyna si ju dzisiaj. Naley robi wszystko, eby
Ramzes nie zasiad na tronie. Jeli to si powiedzie, obalimy go dziki
podwjnemu atakowi, od wewntrz i z zewntrz. Uwaam, e to grony
przeciwnik, ktry bdzie w dodatku zyskiwa na sile. Dlatego nie moe by
mowy o adnych nie przemylanych dziaaniach.
- Co mi ofiarujesz w zamian za moj pomoc? - spyta Asza.
- Czy zadowoli ci stanowisko ministra spraw zagranicznych?
Umieszek, ktry pojawi si na wargach dyplomaty, powiedzia
Szenarowi, e strza by celny.
- Pki pozostan zamknity w biurze w Memfis, moje moliwoci
dziaania bd nader ograniczone.
- Cieszysz si doskona opini, a Ramzes niewiadomie nam pomoe.
Jestem przekonany, e twoja nominacja to tylko kwestia czasu. Pki
bdziesz pozostawa w Egipcie, adnych dalszych spotka. Potem
bdziemy widywali si potajemnie.
Okrt przybi do brzegu daleko od memfickiego portu; czekajcy ju
rydwan, ktrym powozi jeden z przyjaci Szenara, odwiz Asz do
miasta.
Starszy syn krla patrzy za oddalajcym si dyplomat. Wyznaczy
kilku ludzi do ledzenia Aszy; jeli ten sprbuje donie o wszystkim
Ramzesowi, szybko poegna si z yciem.
38.
Czowiek, ktry korzystajc z usug stajennego i wonicy, prbowa
zabi Ramzesa, nie pomyli si; modszy syn krla urodzi si, by obj po
ojcu tron. Pod wieloma wzgldami przypomina charakterem Setiego: mia
niewyczerpane, zdawa by si mogo, zasoby energii, mia zapa i rozum,
ktre uporaj si z kad przeszkod, ogie, jaki w nim pon, wskazywa,
e wanie Ramzes powinien obj najwysz wadz.
Mimo wielokrotnych ostrzee nikt nie chcia go sucha. Wybr
Ramzesa na regenta otworzy w kocu oczy otoczeniu i poaowano, e
jego poczynania przyniosy niepowodzenie; na szczcie stajenny i
wonica nie yj: poniewa nigdy z nimi nie rozmawia, a porednik ju
nic nie powie, ledztwo zostanie umorzone. Nie ma adnej drogi, ktra
prowadziaby do niego, nie ma adnej moliwoci udowodnienia jego
winy.
Zwaywszy na to, jakie snu plany, ktre byy dobrze strzeon
tajemnic, nie mg sobie pozwoli na aden nierozwany krok. Zada
potny i celny cios to jedyne rozwizanie mimo, e pozycja Ramzesa
bardzo to utrudniaa. Regent by bezustannie otoczony przez ludzi, Ameni
odpdza natrtw, a lew i pies stanowili doskona stra osobist.
Wydawao si, e zamach w obrbie paacu jest cakowicie niemoliwy.

Przygotowanie jakiego wypadku podczas wyjazdu lub podry nie

nastrczao wikszych trudnoci - pod warunkiem, e wybierze si
odpowiednie okolicznoci; przyszed mu do gowy podniecajcy pomys.
Jeli Seti wpadnie w puapk i zgodzi si zabra syna do Asuanu, Ramzes
ju stamtd nie wrci.

W dziewitym roku panowania Setiego Ramzes witowa swoje

siedemnaste urodziny w towarzystwie Ameniego oraz Setau i jego ony,
Lotos. Ubolewa, e nie ma przy sobie Mojesza i Aszy, ale pierwszego
zatrzymay zajcia na placu budowy w Karnaku, drugi wyjecha wanie do
Libanu, obarczony misj informacyjn przez Ministerstwo Spraw
Zagranicznych. Zapowiadao si, e w przyszoci nieatwo bdzie zebra
w jednym miejscu dawnych uczniw Kapu - chyba e regentowi uda si
zrobi ze swych przyjaci bliskich wsppracownikw. To jednak byo
wysoce wtpliwe, wszyscy oni odznaczali si bowiem niezalenym
duchem. Ameni nie chcia oddala si od Ramzesa, twierdzc, e bez niego
regent nie mgby kierowa administracj ani zaatwia spraw na bieco.
Lotos, rezygnujc z usug paacowego kucharza, osobicie przyrzdzia
pieczone jagni przyprawione jagodami winoroli i ciecierzyc.
- Wymienite - przyzna regent.
- Skosztujmy, ale nie napychajmy brzuchw - namawia Ameni. - W
kadym razie mnie czeka jeszcze mnstwo roboty.
- Jak moesz znie tego pedantycznego i gaszcego wszelk rado
pisarza? - spyta Setau, karmic psa i lwa, ktry osign imponujce
wymiary.
- Nie wszyscy maj czas, eby ugania si za wami - odci si Ameni.
- Gdybym nie zapisywa sumiennie lekarstw, ktre zachwalasz, twoje
poszukiwania byyby daremne.
- Gdzie zamieszkali modzi maonkowie? - zainteresowa si Ramzes.
- Na skraju pustyni - odpar Setau z byszczcymi oczami. - Gdy tylko
zapada zmrok, we wypezaj ze swych kryjwek, a Lotos i ja ruszamy na
owy. Zastanawiam si, czy starczy nam ycia, eby pozna wszystkie
gatunki i ich obyczaje.
- Twj dom nie jest ruder - rzuci Ameni. - Przypomina raczej
pracowni. I cigle go powikszasz... Nic dziwnego, skoro ma si w brd
pienidzy dziki sprzedawaniu jadu szpitalom.
Zaklinacz ww przyjrza si z ciekawoci pisarzowi.
- Skd o tym wiesz? Przecie nigdy nie wystawiasz nosa ze swojego
biura.
- Samotny czy nie, twj dom jest zapisany w rejestrze i w subach
sanitarnych, jeli za o mnie chodzi, moim obowizkiem jest dostarczanie
godnych zaufania informacji regentowi.
- Szpiegujesz mnie! Ten poroniony pd jest groniejszy ni skorpion.
ty pies zaszczeka wesoo, nie wierzc w gniew Setau, ktry nie
zaprzesta wymienia z Amenim artobliwie cierpkich uwag, dopki nie
pojawi si niespodziewanie posaniec faraona. Ramzes ma bezzwocznie
stawi si w paacu.


Seti i Ramzes szli wolnym krokiem po ciece, ktra wia si midzy
ogromnymi blokami rowego granitu. Przybywszy rankiem do Asuanu,
wadca i jego syn natychmiast udali si do kamienioomw. Faraon chcia
na wasne oczy sprawdzi suszno niepokojcych raportw, poza tym
zaleao mu, by syn ujrza cay ten kamienny wiat, z ktrego powstaj
obeliski, kolosy, bramy i progi wity, nie mwic o ogromnej liczbie
arcydzie wyciosanych z twardej skay o niezrwnanym poysku.
W sprawozdaniach bya mowa o powanym konflikcie midzy
majstrami, robotnikami i onierzami, ktrych zadaniem byo adowanie
wielotonowych bry na olbrzymie, specjalnie do tego celu zbudowane i
czone po kilka barki. Do tych kopotw dochodzi inny, jeszcze
powaniejszy: specjalici uznali, e gwny kamienioom jest wyczerpany.
Ich zdaniem, pozostay ju tylko zbyt cienkie i krtkie yy, by dao si
uzyska dostatecznie due obeliski i olbrzymie posgi.
Doniesienie podpisa niejaki Aper, kierownik kamieniarzy, omijajc
drog hierarchiczn; technik ten obawia si, e za ujawnienie prawdy
moe go spotka kara z rki zwierzchnikw, zwrci si wic bezporednio
do krla. Sekretariat Setiego oceni, e ton pisma jest wywaony i
realistyczny, przekaza wic je samemu wadcy.
Ramzes czu si jak u siebie w domu wrd tych przytoczonych arem
sonecznym ska; przenikaa go sia wiecznotrwaego surowca, ktry
rzebiarze zmieniaj w mwice kamienie. Ogromny kamienioom w
Asuanie by jednym z cokow, na ktrych od czasw pierwszej dynastii
budowano cay kraj; stanowi wcielenie stabilnoci dziea trwajcego przez
pokolenia i pokonujcego czas.
Wydobywanie granitu byo bardzo precyzyjnie zorganizowane;
podzieleni na zespoy kamieniarze szukali najlepszych blokw, badali je i z
szacunkiem przystpowali do dziea. Od doskonaoci ich pracy zaleao
przetrwanie Egiptu; z ich to rk rodziy si witynie zamieszkane przez
siy stwrcze i posgi, w ktrych ya dusza wskrzeszonych.
Wszyscy faraonowie otaczali szczegln trosk kamienioomy i dbali o
warunki ycia tych, ktrzy tam pracowali; kierownicy zespow byli
szczliwi, widzc Setiego i mogc powita regenta, ktrego podobiestwo
do ojca coraz wyraniej rzucao si w oczy. Imi Szenara byo tu nieznane.
Seti wezwa kierownika kamieniarzy.
Aper, barczysty mczyzna o kwadratowej gowie i grubych palcach,
pad na twarz przed krlem; czeka go nagana czy pochwaa?
- Mam wraenie, e panuje tu spokj.
- Wszystko jest w najlepszym porzdku, wasza krlewska wysoko.
- W licie twierdzie co zgoa odmiennego.
- Ja?
- Czyby przeczy, e napisae list?
- List...! Pisanie nie jest moj mocn stron, wasza wysoko. W razie
koniecznoci korzystam z usug pisarza.
- Czy nie zawiadomie mnie o konflikcie midzy robotnikami i
onierzami?
- Ale skd, wasza wysoko...! Dochodzi wprawdzie do drobnych star,

ale szybko osigamy zgod.

- A majstrzy?
- My ich szanujemy i oni nas. Nie s ludmi z miasta, ale zostali
wyonieni spord robotnikw. Pracowali wasnymi rkami i znaj dobrze
swj zawd. Jeli ktry uwaa si za kogo innego, ni jest, zaraz si t
spraw zajmujemy.
Aper pociera doni o do, gotw w kadej chwili podj walk z
kadym, komu przyszoby do gowy, eby naduywa swojej wadzy.
- A czy gwnemu kamienioomowi nie grozi wyczerpanie?
Kierownik zespow kamieniarskich otworzy szeroko usta.
- O to wic chodzi... Kto ci o tym donis, wasza wysoko?
- Czy tak jest naprawd?
- W pewnym stopniu... Pracuje si coraz trudniej, trzeba gbiej dry, a
za dwa albo trzy lata przyjdzie zmieni stanowisko. e te ju teraz ci o
tym doniesiono...! To jasnowidztwo!
- Poka mi miejsce, ktre budzi zaniepokojenie.
Aper zaprowadzi Setiego i Ramzesa na szczyt maego wzgrza, z
ktrego wida byo wikszo stanowisk wydobywczych.
- Tam, po lewej stronie. - Kierownik wskaza rk. - Wahamy si jeszcze
w sprawie wyuskania obelisku.
- Cisza - rozkaza nagle faraon.
Ramzes zauway, e spojrzenie ojca odmienio si; faraon z jak
niezwyk intensywnoci wpatrywa si w kamienie, jakby przenikajc do
ich wntrza, jakby jego ciao stawao si granitowe. Wok Setiego zrobio
si tak gorco, e nie sposb byo wytrzyma. Oszoomiony Aper odsun
si; Ramzes pozosta przy wadcy. On te prbowa przenikn przez
zewntrzny pozr rzeczy, lecz jego myl natrafiaa na lite bloki i czu tylko
bl w okolicy splotu sonecznego. Nie podda si jednak; mimo cierpienia
potrafi teraz oddzieli w swym umyle poszczeglne kamienne yy.
Wydawao si, e wychodz z trzewi ziemi, otwieraj si na soce i
powietrze, przybieraj konkretny ksztat, a wreszcie zestalaj w rowy
granit usiany iskrzcymi si gwiazdkami.
- Musicie opuci dotychczasowe stanowiska - oznajmi Seti - i dry
po prawej stronie na znacznej szerokoci. Granit jeszcze przez dziesitki lat
bdzie okazywa szczodro.
Kierownik kamieniarzy zbieg z wyniosoci i zacz rozbija oskardem
czarn ponn ska, ktra nie zapowiadaa niczego dobrego. A jednak
faraon si nie myli; wkrtce ukaza si fascynujco pikny granit.
- Ty te widziae, Ramzesie. Tak wanie ma by. Codziennie gbiej
przenikaj w kamie, a bdziesz wiedzia.
Nie min kwadrans, a o cudzie faraona wiedziano ju w caym
kamienioomie, na nabrzeu i w miecie. Wiadomo oznaczaa, e wielkie
roboty bd trway i nic nie zagraa pomylnoci Asuanu.
- To nie Aper napisa list - doszed do wniosku Ramzes. - Kto wic
chcia wprowadzi ci w bd?
- Nie po to mnie tu cignito, bym otworzy nowe stanowiska - uzna
Seti. - Nadawca listu oczekiwa czego innego.
- Czego?

Krl i syn, obaj zatroskani, zeszli ze wzgrza wsk cieyn wyciosan

w zboczu. Seti szed pierwszy, pewnym krokiem. Rozleg si jaki pomruk,
ktry rozbudzi natychmiast czujno Ramzesa.
Odwrci si i w tym momencie dwa kamienie, podskakujc niby
sposzone gazele, musny mu nog; bya to tylko zapowied lawiny
kamieni, za ktrymi toczy si zboczem ogromny blok granitu.
Olepiony obokiem pyu Ramzes wrzasn:
- Ojcze, na bok!
Cofajc si, modzieniec potkn si i upad.
Mocna do Setiego uniosa go i zepchna ze szlaku lawiny. Blok
granitu by coraz bliej, z dou rozlegy si okrzyki przeraenia.
Kamieniarze i ociosywacze zauwayli uciekajcego mczyzn.
- To on, tam! On zrzuci gaz! - krzykn Aper.
Rzucono si w pocig.
Aper pierwszy dopad uciekajcego i zada mu potny cios pici w
kark, by go zatrzyma. Kierownik zespow roboczych le obliczy jednak
si uderzenia i faraonowi pokazano trupa.
- Kto to taki? - spyta Seti.
- Nie wiem - odpar Aper. - Nie pracowa tutaj.
Policja asuaska szybko znalaza odpowied; by to przewonik,
bezdzietny wdowiec, ktry dostarcza wyroby garncarskie.
- Ty bye celem - powiedzia Seti - lecz nie wyryto na tym gazie znaku
twojej mierci.
- Czy pozwolisz, e zajm si poszukiwaniem prawdy?
- Nawet rozkazuj.
- Wiem, komu mam powierzy ledztwo.
39.
Ameni dra na caym ciele i jednoczenie czu, e przepenia go rado.
Dra, gdy wysucha opowieci Ramzesa, ktry unikn strasznej
mierci; cieszy si, poniewa regent przedoy mu wan wskazwk,
list, ktry przysano Setiemu, by skoni go do wyprawy do Asuanu.
- Pikne pismo - zauway. - To kto z wyszych sfer, wyksztacony,
nawyky do pisania listw.
- A zatem faraon musia wiedzie, e nie jest to list od kierownika
kamieniarzy i e zastawiono na niego puapk.
- Moim zdaniem, by to zamach na was obu. Wypadki w
kamienioomach nie nale do rzadkoci.
- Czy podejmiesz si ledztwa?
- Oczywicie. Aczkolwiek...
- Aczkolwiek?
- Musz ci co wyzna. Nie zaprzestaem ledztwa w sprawie waciciela
podejrzanego warsztatu. Chciaem przedstawi ci dowd, e to sprawka
Szenara, ale nic nie osignem. Teraz proponujesz mi co znacznie
lepszego.
- Miejmy nadziej.
- Czy dowiedziano si czego wicej o przewoniku?

- Nie, wydaje si, e jego mocodawca zdoa si nam wymkn.

- To prawdziwy w... Trzeba by poprosi o pomoc Setau.
- Czemu nie?
- Nie martw si, ju o tym pomylaem.
- I co on na to?
- Poniewa chodzi o sprawy bezpieczestwa, zgodzi si mnie wesprze.

Szenar nie lubi Poudnia; panowa tam zbyt wielki upa i czowiek traci
wraliwo na zmiany zachodzce w wiecie. Jednak ogromna witynia w
Karnaku stanowia tak bogat i wpywow jednostk gospodarcz, e
aden kandydat do najwyszej godnoci nie mg si obej bez przyjani
wielkiego kapana. Zoy mu wic grzecznociow wizyt, podczas ktrej
rozmawiano o sprawach banalnych; Szenar mia t satysfakcj, e nie
wyczu wrogiego nastawienia u tej wanej osobistoci, obserwujcej z
daleka zmagania polityczne toczce si w Memfis i w odpowiednim
momencie stajcej po stronie silniejszego. Ju to, e kapan nie wychwala
Ramzesa, byo dobrym znakiem.
Szenar poprosi, by pozwolono mu spdzi kilka dni w wityni, aby z
dala od zgieku ycia publicznego mg si zagbi w medytacji.
Zgodzono si; starszy syn Setiego z trudem dostosowa si do niewygd
kapaskiej celi, ktr wskazano mu jako mieszkanie, ale osign swj
gwny cel. Spotka si z Mojeszem.
Podczas przerwy w pracy Hebrajczyk oglda kolumn z wyryt przez
rzebiarzy scen ofiarowania boskiego oka, w ktrym zawieraj si
wszystkie miary pozwalajce pojmowa wiat.
- Wspaniae dzieo! Jeste wymienitym architektem.
Mojesz, ktry mia teraz jeszcze mocniejsz ni dawniej budow ciaa,
przyjrza si z cieniem pogardy swemu sabo uminionemu i otyemu
rozmwcy.
- Ucz si mojego zawodu. To dzieo wyszo spod duta kierownika
robt.
- Jeste zbyt skromny.
- Nie cierpi pochlebcw.
- Mam wraenie, e nie wzbudziem w tobie przyjaznych uczu.
- Spodziewam si, e jest to wzajemne.
- Przybyem tu, by si skupi i odzyska pogod ducha. Musz wyzna,
e powoanie Ramzesa byo dla mnie cikim ciosem, nie pozostaje mi
jednak nic innego, jak pogodzi si z rzeczywistoci. Pomoe mi w tym
spokj wadajcy wityni.
- Tym lepiej dla ciebie.
- Przyja z Ramzesem nie powinna ci zalepia. Mj brat nie ma
dobrych zamiarw. Jeli kochasz ad i sprawiedliwo, powiniene mie
oczy szeroko otwarte.
- Czyby krytykowa decyzje faraona?
- Mj ojciec jest czowiekiem wyjtkowym, kt jednak nie popenia
bdw? Dla mnie droga do wadzy jest ju ostatecznie zamknita, ale
wcale tego nie auj. Zadowala mnie pilnowanie protokou. C za

przyszo czeka Egipt, jeli wpadnie w rce czowieka nie nadajcego si

do rzdw, zaprztnitego realizacj wasnych ambicji?
- Jakie dokadnie s twoje zamysy, Szenarze?
- Pragn otworzy ci oczy. Jestem przekonany, e masz przed sob
wielk przyszo, lecz stawianie na Ramzesa to wielki bd. Jutro, kiedy
zasidzie na tronie, nie bdzie potrzebowa przyjaci i zapomni o tobie.
- Co proponujesz?
- Obudmy si i pomylmy o innej przyszoci.
- O twojej, jak mniemam.
- Moja osoba nie ma tu wikszego znaczenia.
- Ja jestem innego zdania.
- Mylisz si co do mnie. Moim jedynym celem jest suy memu ojcu.
- Bogowie ci sysz, Szenarze. Czyby nie wiedzia, jak nienawidz
kamcw?
- O polityce Egiptu decyduj ludzie, nie za bogowie. Zaley mi na
twojej przyjani. Razem signlibymy po zwycistwo.
- Nie ud si i znikaj.
- Popeniasz bd.
- Nie chc ani podnosi gosu, ani dopuszcza si przemocy w miejscu
takim jak to. Jeli chcesz, moemy wrci do tej rozmowy na zewntrz.
- To zbdne. Nie zapomnij jednak o moich ostrzeeniach. Przyjdzie
dzie, kiedy mi podzikujesz.
Gniewne spojrzenie Mojesza przekonao Szenara, e lepiej na tym
poprzesta. Jak naleao si spodziewa, ponis porak. Hebrajczyka
trudniej sobie zjedna ni Asz. Jednak Mojesz te nie jest wolny od
saboci, ktre z czasem si ujawni.

Grymana szturchna Ameniego, ktry nie zdoa unikn ataku

rozwcieczonej kobiety; siostra Ramzesa otworzya drzwi do biura regenta
i wpada do rodka niby podmuch wichru.
Ramzes siedzia w pozycji pisarza na macie i przepisywa
rozporzdzenie Setiego mwice o ochronie drzew.
- W kocu bdziesz musia si zgodzi!
- Jaki jest powd tego wtargnicia, umiowana siostro?
- Jakby nie wiedzia!
- Zechciej odwiey moj pami.
- Mj m czeka daremnie na stanowisko.
- Zwr si wic do faraona.
- Nie chce przyzna czonkom krlewskiej rodziny przywilejw, ktre
uwaa za... za nieuzasadnione!
- C mona doda do twych wasnych sw?
Wcieko Grymanej jeszcze si wzmoga.
- To ta decyzja jest nieuzasadniona! Sari zasuguje na awans, a ty, jako
regent, winiene mianowa go nadzorc spichlerzy!
- Regent miaby dziaa wbrew woli faraona?
- Nie zachowuj si jak tchrz!
- Nie dopuszcz si zbrodni obrazy majestatu.

- Z kogo chcesz zadrwi?

- Uspokj si, prosz.
- Daj to, co mi si naley!
- Niemoliwe.
- Nie udawaj, e jeste taki prawy. Niczym nie rnisz si od innych.
Musisz sprzymierzy si ze swoimi!
- Zwykle jeste taka spokojna...
- Nie po to uniknam tyranii Szenara, eby znosi twoj. Czy nadal mi
odmawiasz?
- Winna zadowoli si posiadanym bogactwem, siostro. Chciwo to
miertelny grzech.
- Zachowaj dla siebie t moralno z innych czasw.
Wybiega z wrzaskiem wciekoci.

W ogrodzie paacyku Izet urodziwej rosy majestatyczne sykomory

dajce tak dobroczynny cie; moda kobieta zaywaa pod nimi chodu,
podczas gdy Ramzes by zajty przesadzaniem modych kiekw do
spulchnionej ziemi. agodny wietrzyk pnocny wprawia w drenie
listowie nad regentem. Czy drzewo, w ktre lubi si wciela bogini Hathor,
nie siga zielonymi gaziami do zawiatw, by nakarmi i napoi
sprawiedliwych, otworzy im nos i usta, otuli ich boskim zapachem
oczarowujcym pana wiecznoci?
Izet urodziwa zerwaa kwiat lotosu i przystroia nim wosy.
- Czy masz ochot na winogrona?
- Za dwadziecia lat wspaniaa sykomora uczyni ten ogrd jeszcze
przyjemniejszym.
- Za dwadziecia lat bd stara.
Ramzes przyjrza si jej z uwag.
- Jeli nadal tak zrcznie bdziesz posugiwaa si barwiczkami i
maciami, staniesz si jeszcze bardziej zachwycajca.
- Czy w kocu polubi mczyzn, ktrego kocham?
- Nie jestem wrbit.
Uderzya go w pier kwiatem lotosu.
- Mwi si, e ledwie wyszede cao z wypadku, do ktrego doszo w
asuaskich kamienioomach.
- Pod opiek Setiego nic mi nie grozi.
- Nie ustay wic zamachy na ciebie.
- Bd spokojna, winowajca zostanie wkrtce odnaleziony.
Zdja peruk, rozpucia dugie wosy i rozpostara je na piersi
Ramzesa. Okrya go pocaunkami swych gorcych warg.
- Czy szczcie jest czym a tak trudnym?
- Jeli je znalaza, nie wypuszczaj z rki.
- Zadowala mnie ycie u twego boku. Kiedy to pojmiesz?
- Natychmiast.
Spletli si ramionami i przewrcili na bok; Izet urodziwa przyja
podanie swego kochanka w szczliwym upojeniu.


Wytwarzanie papirusu byo jednym z najwaniejszych zaj egipskich
rzemielnikw. Cena zaleaa od przeznaczenia, jakoci i dugoci zwoju.
Niektre zwoje, te z ustpami z Ksigi wyjcia na wiato,10 miay spocz
w grobowcach, inne trafiay do szk i wyszych uczelni, wikszo do
administracji. Nie majc zwojw papirusu, nie mona rzdzi we waciwy
sposb krajem.
Seti powierzy regentowi obowizek systematycznego kontrolowania,
jak przebiega wytwarzanie papirusu, i czuwania nad jego waciwym
rozdziaem. Wszystkie dziay skaryy si, e dostaj za mao materiau do
pisania i oczywicie zarzucay zachanno innym.
Ramzes wytropi wanie naduycia, jakich dopuszczali si pisarze
Szenara, wezwa wic starszego brata, eby pooy kres tego rodzaju
praktykom.
Szenar robi wraenie czowieka, ktry jest w doskonaym humorze.
- Jeli mnie potrzebujesz, Ramzesie, jestem do twoich usug.
- Czy nadzorujesz odpowiednio swoich pisarzy?
- W drobnych sprawach nie.
- Chodzi mi o zakupy papirusu.
- Doszo do jakiego naruszenia przepisw?
- W istocie. Twoi pisarze przywaszczaj sobie znaczne iloci papirusu
najlepszej jakoci.
- Lubi pisa na piknym papirusie, lecz przyznaj, e te praktyki s
niedopuszczalne. Winni zostan surowo ukarani.
Postawa Szenara zaskoczya regenta. Nie tylko nie zaprotestowa, ale
nawet uzna swj bd.
- Doceniam twj sposb postpowania - zapewni Szenar. - Trzeba
reformowa i uzdrawia. Nie mona tolerowa najdrobniejszej korupcji. W
tej dziedzinie mog suy ci skutecznie pomoc; praca przy protokole
pozwala zapozna si z obyczajami dworu i wykry praktyki odbiegajce
od normy. Ujawnianie nie wystarczy. Niezbdne jest wprowadzanie
ulepsze.
Ramzes zastanawia si, czy naprawd ma przed sob swojego starszego
brata. Jaki to dobroczynny bg przeobrazi przebiegego dworaka w
ordownika sprawiedliwoci?
- Chtnie przyjmuj twoj propozycj.
- Nic nie sprawi mi wikszej radoci ni uczciwa wsppraca z tob!
Zaczn od oczyszczenia wasnej stajni, a potem zajmiemy si brudami
pastwowymi.
- Czyby byo ich a tak wiele?
- Seti jest wielkim wadc, jego imi zostanie zapisane w dziejach, ale
nie moe zajmowa si wszystkim i wszystkimi. Kiedy jest si kim
znacznym, synem albo wnukiem dostojnika, nabiera si zych nawykw i
przywaszcza sobie przywileje z uszczerbkiem dla innych ludzi. Jako
regent moesz pooy kres rozlunieniu moralnemu. Ja sam w przeszoci
czerpaem nieuzasadnione korzyci, ale te czasy miny. Jestemy brami,
10

Niesusznie opatrywanej tytuem Ksiga umarych.

faraon wyznaczy nam miejsce zgodnie ze sprawiedliwoci. Oto prawda,

wedle ktrej musimy y.
- To zawieszenie broni czy trway pokj?
- Pokj. Ostateczny i niezniszczalny - owiadczy Szenar. - Czsto
dochodzio midzy nami do star i obaj ponosimy za to odpowiedzialno.
Ta bratobjcza walka stracia wszelki sens. Ty jeste regentem, ja szefem
protokou: wspierajmy si wzajemnie dla dobra kraju.
Kiedy Szenar wyszed, Ramzes pogry si w mylach; czy brat chce go
wcign w puapk, zmieniajc strategi, czy moe jest szczery w swych
deklaracjach?
40.
Wielka rada krlewska zebraa si na posiedzeniu zaraz po odprawieniu
obrzdkw witu. Soce ju przypiekao; wszyscy szukali cienia. Po
niektrych dworzanach, zbytnio otyych, spyway wielkie krople potu, nie
odstpowali ich wic sudzy z wachlarzami.
Na szczcie w sali audiencyjnej faraona panowa chd, gdy umiejtne
rozmieszczenie wysokich okien zapewniao obieg powietrza. Sam krl,
obojtny na wymagania mody, mia na sobie prost bia sukni; natomiast
wielu jego ministrw przecigao si w elegancji. W tej wyjtkowej
naradzie uczestniczyli te wezyr, wielcy kapani z Memfis i Heliopolis i
naczelnik policji pustynnej.
Ramzes przyglda si im, siedzc po prawicy ojca. Oto lkliwi,
niespokojni, prni, rozwani... Zebrao si tu mnstwo ludzkich typw
pod przewodnictwem faraona, ktry jedyny zapewnia spjno. Bez tego
porozdzieraliby si wzajemnie na strzpy.
- Naczelnik policji pustynnej przybywa ze zymi nowinami - oznajmi
Seti. - Niechaj zabierze gos.
Wysoki urzdnik w wieku okoo szedziesiciu lat musia wspi si po
wszystkich szczeblach hierarchii, zanim znalaz si na szczycie. Spokojny,
kompetentny mczyzna zna na pami najmarniejsze cieki na
zachodniej i wschodniej pustyni i utrzymywa bezpieczestwo na
rozlegych obszarach przemierzanych przez karawany i zespoy grnikw.
Nie dy do zaszczytw i przygotowywa si powoli do spokojnego ycia
emeryta w posiadoci w Asuanie; nic wic dziwnego, e podawanych
przez niego informacji wysuchiwano z wielk uwag, tym wiksz, i
rzadko si zdarzao, by wzywano go do skadania owiadczenia w
okolicznociach tak uroczystych.
- Zesp poszukiwaczy zota, ktry miesic temu wyprawi si na
wschodni pustyni, przepad bez ladu.
Po tym oszaamiajcym owiadczeniu zapado przeduajce si
milczenie; piorun cinity rk samego Seta nie wywarby na obecnych
wikszego wraenia. O gos poprosi wielki kapan Ptaha i krl zezwoli
mu mwi; zgodnie z obyczajami wielkiej rady, na kade wystpienie
wadca musia udzieli zgody, a obecni mieli sucha, nie przerywajc. Bez
wzgldu na powag sprawy niedopuszczalny by jakikolwiek zgiek.
Poszukiwanie trafnego rozwizania zaczyna si od wysuchania tego, co

maj do powiedzenia inni.

- Czy to informacja pewna?
- Niestety tak. Zwykle z tego typu wyprawy docieraj do mnie kolejne
meldunki, tak e jestem informowany na bieco o trudnociach albo
niepowodzeniach. Tym razem od wielu dni nie mam adnej wiadomoci.
- Czy nigdy nie dochodzio do czego takiego?
- Owszem, ale tylko w okresie niepokojw.
- Napad Beduinw?
- W tym rejonie to nieprawdopodobne. Policja cile nadzoruje ten teren.
- Nieprawdopodobne czy niemoliwe?
- adne ze znanych plemion nie mogo zakci przebiegu wyprawy do
tego stopnia, by nie dotara do nas ani jedna wiadomo. Poszukiwaczy
zota chroni oddzia dowiadczonych policjantw.
- Czy masz jakie domysy?
- adnych, ale jestem bardzo niespokojny.
Zoto z pustyni oddawano wityniom: jako ciao boga, surowiec nie
podlegajcy zniszczeniu i symbol ycia wiecznego, zoto dodawao
niezrwnanego blasku dzieom rzemielnikw. Jeli chodzi o pastwo,
posugiwao si ono zotem, by paci nim za niektre sprowadzane zza
granicy artykuy albo obdarowywa obcych wadcw, by skoni ich do
utrzymania pokoju. Nie mona tolerowa najmniejszego zakcenia pracy
tych, ktrzy dobywaj cenny kruszec.
- Co zalecasz? - spyta faraon, zwracajc si do policjanta.
- Nie zwlekajc, wysa armi.
- Stan na jej czele - obwieci Seti - a regent bdzie mi towarzyszy.
Wielka rada zaaprobowaa t decyzj; Szenar, ktry powstrzyma si od
zabrania gosu, dodawa tylko ducha bratu; obieca mu te, e przygotuje
dokumenty, aby regent mg je przejrze zaraz po powrocie.

Dwudziestego dnia trzeciego miesica dziewitego roku panowania

Setiego korpus ekspedycyjny, w ktrego skad weszo czterystu onierzy
pod osobistym dowdztwem faraona i jego regenta, maszerowa przez
rozpalon pustyni cignc si na pnoc od miasta Edfu i sto kilometrw
na poudnie od szlaku do kamienioomw w Wadi Hammamat. Zblia si
powoli do Wadi Mia, ostatniego miejsca, skd wysano meldunek do
Memfis.
Zdawkowy tekst nie zawiera niczego niepokojcego; poszukiwacze byli
w doskonaych nastrojach, stan zdrowotny podrnych nie budzi
najmniejszych zastrzee. Pisarz nie wspomnia o adnym incydencie.
Seti dniem i noc utrzymywa wojsko w stanie pogotowia; mimo
pewnoci siebie naczelnika policji pustynnej, ktry doczy do korpusu ze
swoimi najlepszymi ludmi, faraon obawia si niespodziewanego ataku
Beduinw z pwyspu Synaj. Rzdzio nimi prawo grabiey i zabjstwa;
ich wodzowie popadali w gwatowne ataki szau i wtedy byli zdolni do
czynw najbardziej barbarzyskich.
- Co czujesz, Ramzesie?
- Pustynia jest wspaniaa, ale nka mnie troska.

- Co widzisz za tymi wydmami?

Regent skoncentrowa si; spojrzenie Setiego byo teraz oywione, ale
dziwne, prawie nadnaturalne. Wyglda podobnie jak w Asuanie, kiedy
odkry nowe stanowisko wydobywania granitu.
- Mj wzrok nie moe przenikn... Po drugiej stronie tych wzniesie
jest pustka.
- Tak, pustka. Pustka strasznej mierci.
Ramzes zadra.
- Beduini?
- Nie, napastnik bardziej podstpny i okrutny.
- Czy mamy przygotowa si do walki?
- To niepotrzebne.
Ramzes zapanowa nad strachem, ktry ciska go za gardo. Ofiar
jakiego przeciwnika padli poszukiwacze zota? Jeli chodzi o potwory
pustynne, jak uwaaa wikszo onierzy, adna armia nic tu nie poradzi;
skrzydlate bestie z olbrzymimi szponami potrafi rozedrze na strzpy
kadego przeciwnika, nim ten podejmie prb obrony.
Zanim zaczto pi si na wydm, konie, osy i ludzie ugasili pragnienie;
upa zmusza do czstych postojw, a zapasy wody rycho ulegn
wyczerpaniu. W odlegoci niecaych trzech kilometrw jest jedna z
miejscowych wielkich studni, z ktrej bdzie mona zaczerpn wod, by
napeni gurdy.
Trzy godziny przed zachodem soca ruszono dalej i bez wikszych
trudnoci pokonano wydm. Wkrtce studnia znalaza si w zasigu
wzroku. Budowla z ciosanego kamienia przylegaa do zbocza gry, ktrej
trzewia kryy zoto.
Poszukiwacze zota i onierze eskorty wcale nie zniknli. Leeli tu
wszyscy wok studni na rozpalonym piasku - z twarzami wtulonymi w
ziemi albo patrzcymi w soce. Z na p otwartych ust wypezay czarne,
przekrwione jzyki.
Ani jeden nie przey.
Gdyby nie obecno faraona, wikszo nieprzytomnych ze strachu
onierzy wziaby nogi za pas. Seti rozkaza przygotowa obozowisko i
rozstawi warty, jakby lada chwila grozi im atak; potem poleci wykopa
doy, w ktrych pogrzebie si umarych. Podrna mata posuy im za
caun, krl osobicie wypowie formuy przejcia i wskrzeszenia.
Uroczysto pogrzebowa w promieniach zachodzcego soca
przywrcia onierzom spokj ducha. Do Setiego podszed medyk
ekspedycji.
- Przyczyna zgonw? - spyta krl.
- Pragnienie, wasza krlewska wysoko.
Krl natychmiast podszed do studni, ktrej pilnowali ludzie z jego
stray osobistej; w obozie wszyscy marzyli o paru ykach orzewiajcej
wody.
Wielka studnia bya wypeniona po cembrowin kamieniami.
- Wybierzmy kamienie - zaproponowa Ramzes.
Seti zgodzi si.
Osobista stra faraona przystpia z zapaem do pracy; lepiej nie budzi

paniki wrd gwnych si. acuch ludzi pracowa bardzo sprawnie;

Ramzes narzuca rytm i podsyca sabncy czasem zapa.
Kiedy ksiyc w peni zajrza do studni, wyczerpani onierze elitarnego
oddziau patrzyli, jak regent spuszcza na linie ciki dzban. Ramzes
powciga sw niecierpliwo, eby nie rozbi dzbana zbyt gwatownym
ruchem.
W kocu pokazao si naczynie pene wody; regent podsun je krlowi.
Jednak Seti nie skosztowa wody.
- Niech kto zejdzie na dno studni.
Ramzes owin si lin pod pachami, zawiza mocny wze i kaza
czterem onierzom trzyma mocno za drugi koniec, a potem przekroczy
cembrowin i zacz schodzi, pomagajc sobie kamiennymi wystpami.
Przygoda nie nastrczaa wikszych trudnoci; kiedy znalaz si dwa metry
nad lustrem wody, ujrza w wietle ksiyca unoszce si na powierzchni
martwe osy. Z rozpacz w sercu wydosta si na powierzchni.
- Woda w studni jest zanieczyszczona - mrukn.
Seti wyla wod z dzbana w piasek.
- Nasi ziomkowie otruli si, pijc wod z tej studni, a potem maa grupka
mordercw, bez wtpienia Beduinw, zasypaa studni kamieniami.
Krl, regent i wszyscy czonkowie ekspedycji byli skazani na mier;
nawet gdyby natychmiast wyruszyli w stron doliny, umr z pragnienia,
nim dotr do terenw uprawnych.
Tym razem znaleli si w puapce.
- Chodmy spa - rozkaza Seti. - Bd si modli do naszej matki,
wygwiedonego nieba.
O wicie wie o strasznej sytuacji, w jakiej si znaleli, dotara do
wszystkich; adnemu onierzowi nie pozwolono napeni pustej gurdy.
Jaki krzykacz chcia podburzy swoich towarzyszy, ale na jego drodze
stan Ramzes. Bliski obdu piechur pokaza regentowi pi, lecz ten
chwyci go za nadgarstek i zmusi do uklknicia.
- Jeli stracisz zimn krew, przypieszysz tylko sw mier.
- Nie ma wody...
- Jest wrd nas faraon. Nie tra nadziei.
Nie doszo do nastpnych odruchw buntu. Ramzes przemwi do
onierzy:
- Mamy objt tajemnic wojskow map tej okolicy. S na niej boczne
drogi wiodce do starych studni. Nie ze wszystkich wyczerpano wod do
koca. Faraon pozostanie pord was, ja natomiast zbadam te szlaki i
dostarcz do wody, by pokona poow pustyni. Na reszt drogi
wystarczy naszej wytrwaoci i odwagi. W tym czasie schrocie si przed
socem i unikajcie zbdnych wysikw.
Wyruszy z dziesicioma ludmi i szecioma osami obwieszonymi
pustymi gurdami. Pewien przezorny weteran nie wypi do koca swojej
wody; may oddzia zwily wargi porann ros, a potem wypi po yku
wody i wymaszerowa.
Ju wkrtce kady krok by mczarni; skwar i kurz paliy puca. Jednak
Ramzes posuwa si w niezym tempie, ba si powiem, e jego towarzysze
lada chwila si zaami. Trzeba wszystkie myli skupi na studni penej

chodnej wody.
Pierwszy szlak ju nie istnia, wiatry zasnuy go piaskiem. Dalszy marsz
w tym kierunku byby samobjstwem. Drugi koczy si lepym zaukiem
w gbi wyschnitego oyska strumienia; kartograf niedbale wywiza si
ze swojego obowizku. Na kocu trzeciego dostrzegli krg suchych
kamieni, ludzie podbiegli i zwalili si na cembrowin studni - od dawna
zasypanej piaskiem.
Sawetna mapa, uznawana za tajemnic wojskow, okazaa si
zudzeniem. Moe dziesi lat temu podawaa informacje odpowiadajce
prawdzie, lecz jaki leniwy pisarz przerysowa j, nie dajc sprawdzenia
danych. Jego nastpca postpi tak samo.
Stanwszy przed Setim, Ramzes oszczdzi sobie wyjaniania: jego
twarz mwia wszystko.
onierze nie pili nic od szeciu godzin; krl przemwi do oficerw.
- Soce jest w zenicie - oznajmi. - Za chwil wyruszam z Ramzesem na
poszukiwanie wody. Kiedy cienie zaczn si wydua, bd z powrotem.
Seti wspi si na wzgrze; mimo swej modoci Ramzes nada z
trudem, ale po jakim czasie zrwna si krokiem z ojcem. Krl niby
kozioroec, symbol szlachetnoci w jzyku hieroglificznym, nie zrobi ani
jednego zbdnego ruchu, nie roztrwoni ani uncji energii. Zabra ze sob
jeden jedyny przedmiot: dwie gazki akacji, odarte z kory, wygadzone i
zwizane ciasno na kocu lnian nitk.
Spod ich stp toczyy si w d kamienie, wzbijajc kby rozarzonego
pyu; Ramzes, niemal si duszc, doczy do krla, ktry stan ju na
szczycie wyniosoci. Przed ich oczyma rozciga si wspaniay widok na
pustyni; regent przez chwil syci nim wzrok, ale zaraz nkajce
pragnienie przypomniao mu, e ten ogrom moe sta si dla nich
wszystkich grobem.
Seti uj w obie rce wolne koce elastycznych akacjowych gazek i
rozsunwszy je, wycign przed siebie. Bardzo powoli wodzi nimi po
otoczeniu; nagle rdka wyrwaa mu si z rk i z trzaskiem odskoczya
kilka metrw od miejsca, gdzie stali.
Drcy z rozgorczkowania Ramzes podnis j i odda ojcu. Zeszli w
d zbocza; Seti zatrzyma si przed kup paskich kamieni, spomidzy
ktrych wyrastay cierniste krzewiny. Rdka zacza dre w rkach
faraona.
- Id po kamieniarzy i niech kopi tutaj.
Cae zmczenie znikno i Ramzes pobieg co tchu, przeskakujc
kamienie; sprowadzi czterdziestu ludzi, ktrzy bezzwocznie przystpili do
pracy.
Ziemia bya w tym miejscu mikka. Na gbokoci trzech metrw
natrafili na wod.
Jeden z robotnikw przyklkn.
- Bg prowadzi ducha faraona... Woda tryska obficie jak z Nilu w czas
wylewu!
- Moja modlitwa zostaa wysuchana - rzek Seti. - Ta studnia bdzie
nosi nazw Oby trwaa niewzruszenie prawda wiata boskiego. Kiedy
wszyscy zaspokoj pragnienie, zbudujemy miasto dla poszukiwaczy zota i

wityni, w ktrej zamieszkaj bogowie. Pozostan obecni w tej studni i

otworz drog tym, ktrzy poszukuj janiejcego metalu, by podnie
blask rzeczy witych.
Pod kierunkiem Setiego, dobrego pasterza, ojca i matki wszystkich ludzi,
powiernika bogw, rozradowani onierze zmienili si w budowniczych.
41.
Tuja, wielka maonka krlewska, przewodniczya ceremonii
przyjmowania dziewczt, upowanionych do towarzyszenia sw muzyk
obrzdom ku czci Hathor w wielkiej memfickiej wityni. Przybye z
wszystkich stron kraju mode kobiety, piewaczki, tancerki,
instrumentalistki, poddano surowemu egzaminowi.
Tuja - kobieta o surowych i bacznych oczach, wystajcych kociach
policzkowych, prostym, wskim nosie, maym, prawie kwadratowym
podbrdku, majca w tej chwili na gowie peruk w ksztacie martwego
spa, symbolu roli macierzyskiej wywara tak ogromne wraenie na
kandydatkach, e sporo z nich nie potrafio zaprezentowa peni swych
umiejtnoci. Krlowa sama przesza w modoci przez tak prb i nie
pozwalaa na pobaliwo w ocenie; jeli chce si suy bogini, trzeba
umie panowa nad nerwami.
Wydawao jej si, e dziewczta s sabo przygotowane od strony
technicznej; obiecaa sobie, e zgani nauczycieli w haremach, ktrzy
ostatnio za mao przykadali si do pracy. Jedyna moda kobieta, ktra
wyrniaa si w tym roczniku, miaa pen powagi, skupion, zaskakujco
pikn twarz; kiedy graa na lutni, tak bardzo bya zaprztnita muzyk, e
znika dla niej cay wiat zewntrzny.
W ogrodach wityni wydano przeksk dla kandydatek, szczliwych i
nieszczliwych; jedne popakiway, inne wybuchay co chwila nerwowym
miechem. Byy tak mode, e robiy wraenie, jakby dopiero co wyrosy z
dziecistwa. Jedynie Nefertari, ktrej kolegium starszych kapanek
powierzyo kierowanie kobiec orkiestr witynn, miaa pogodn twarz,
jakby to wszystko jej nie dotyczyo.
Krlowa podesza do niej.
- Twj popis wypad znakomicie.
Moda lutnistka skonia si.
- Jakie imi nosisz?
- Nefertari.
- Skd pochodzisz?
- Urodziam si w Tebach, a nauki pobieraam w haremie Mer-Ur.
- Mam wraenie, e wcale si nie radujesz swoim sukcesem.
- Nie chciaam mieszka w Memfis, lecz wrci do Teb i peni sub w
wityni Amona.
- Zamkn si tam na zawsze?
- Najwikszym moim pragnieniem jest, by wtajemniczono mnie w
misteria, ale jestem jeszcze za moda.
- Dziewczta w twoim wieku nieczsto si tym troszcz. Czy ycie
przynioso ci zawd, Nefertari?

- Nie, wasza wysoko, ale pocigaj mnie obrzdy.

- Nie chciaaby polubi mczyzny i mie z nim dzieci?
- Nie zastanawiaam si nad tym.
- ycie w wityni podlega surowym rygorom.
- Kocham kamienie wiecznoci, ich tajemnice i skupienie, do ktrego
zachcaj.
- Czy zgodziaby si mimo to opuci je na jaki czas?
Nefertari nabraa troch miaoci i podniosa wzrok na wielk maonk
krlewsk; Tui spodobao si to jasne i proste spojrzenie.
- Kierowanie kobiec orkiestr w tej wityni to wane zadanie, ale ja
mam co do ciebie inne plany. Czy zechciaaby zosta rzdczyni mojej
suby?
Rzdczyni domu wielkiej maonki krlewskiej? Ile szlachetnie
urodzonych dam marzy o takim wyniesieniu, wicym si z rol
powiernicy krlowej!
- Stara przyjacika, ktra wykonywaa t prac, zmara w zeszym
miesicu - wyjawia Tuja. - Wiele kobiet z dworu ubiega si o to
stanowisko, obrzucajc si wzajemnie oszczerstwami, by osabi szanse
rywalek.
- Nie mam dowiadczenia. Ja...
- Nie naleysz do szlachetnego rodu obsypanego przywilejami i twoi
najblisi nie powoaj si bezustannie na sawn przeszo, ktra suy im
do tego, by usprawiedliwia dzisiejsz gnuno.
- Czy ten fakt nie bdzie zbyt wielkim brzemieniem?
- Obchodzi mnie tylko warto czowieka, a nie ma takiego brzemienia,
ktrego kto wartociowy nie mgby podwign. Jaka jest twoja decyzja?
- Czy mog si zastanowi?
Krlowa bya rozbawiona. adna szlachetnie urodzona dama z dworu
nie miaaby zwrci si do niej z takim pytaniem.
- Obawiam si, e nie. Jeli zbyt dugo bdziesz wdycha zapach
witynny, zapomnisz o mnie.
Nefertari, zoywszy rce na piersiach, pokonia si swojej krlowej.
- Jestem na twe rozkazy, wasza krlewska wysoko.
Krlowa Tuja lubia por witu. Chwila, kiedy promie wiata przenika
mroki, oznaczaa dla niej codzienne tworzenie tajemnicy ycia. Ku jej
zadowoleniu Nefertari podzielaa to upodobanie do pracy od samego rana;
krlowa moga wydawa rozporzdzenia na cay dzie podczas jedzonego
razem niadania.
Trzy dni po podjciu decyzji Tuja wiedziaa ju, e nie popenia bdu;
oprcz urody Nefertari odznaczaa si subtelnym rozumem, ktrego
najwaniejsz cech bya zaskakujca zdolno rozrniania rzeczy
istotnych i drugorzdnych. Od pierwszego dnia wsplnej pracy midzy
krlow i rzdczyni suby wytworzya si gboka wi. Rozumiay si w
p sowa, czasem miao si wraenie, e przekazuj sobie bezporednio
nawet myli. Po porannej rozmowie Tuja udawaa si do swojej sali
kpielowej.
W momencie, kiedy fryzjerka koczya nascza peruk krlowej
pachnidami, przed matk stan Szenar.

- Odpraw suebn - powiedzia. - adne niedyskretne ucho nie powinno

nas sysze.
- Czyby mia do mnie spraw a tak powan?
- Obawiam si, e tak.
Suebna znikna. Krlowa miaa wraenie, e Szenara naprawd
drczy jaka trwoga.
- Mw, synu.
- Dugo si wahaem...
- Poniewa jednak podje decyzj, po co zwleka?
- Chodzi o to... e zadam ci straszliwy bl.
Tym razem take Tuj ogarn niepokj.
- Jakie nieszczcie?
- Seti i Ramzes zniknli wraz z korpusem ekspedycyjnym.
- Czy masz dokadniejsze informacje?
- Dawno ju zapucili si na pustyni, by odnale poszukiwaczy zota.
Kr bardzo niedobre pogoski.
- Nie suchaj ich. Gdyby Seti nie y, wiedziaabym.
- Jake...?
- Twojego ojca cz ze mn niewidzialne wizy. Jestemy zespoleni,
nawet kiedy oddalamy si od siebie. Moesz wic by spokojny.
- Musisz jednak spojrze prawdzie w oczy. Krl z ca wypraw
powinien wrci dawno temu. Nie moemy pozwoli, by kraj nie mia
wadcy.
- Wezyr i ja zaatwiamy wszystkie sprawy biece.
- Czy pragniesz, bym ci pomg?
- Wykonuj swoj prac i tym si zadowalaj, nie ma bowiem wikszego
szczcia na tej ziemi. Jeli nadal drczy ci niepokj, czemu nie staniesz
na czele nastpnej ekspedycji, by ruszy w lad za ojcem i bratem?
- Zaszo co dziwnego, czego nie pojmujemy. Demony pustyni poeraj
tych, ktrzy chc wydrze jej zoto. Czy nie jest moim obowizkiem
pozosta tutaj?
- Suchaj gosu swego sumienia.

Dwaj posacy Setiego, ktrzy wyruszyli w odstpie czterech dni, nie

zdoali dotrze do Egiptu. Na szlaku wiodcym do Doliny czekali na nich
pustynni wczdzy; zabili posacw, odarli ich z odzienia i rozbili
tabliczki, na ktrych Ramzes donosi krlowej, e wyprawa zbiera zoto i
kadzie fundamenty pod wityni i miasto grnikw.
Wysannik wczgw pustynnych donis Szenarowi, e faraon i regent
yj i e krl dziki boskiemu wsparciu znalaz w samym sercu piaskw
obfite rdo wody. Tak wic Beduinom, ktrzy zatruli gwn studni, nie
udao si wykona planu.
Na dworze mylano, e Seti i Ramzes padli ofiar zych urokw; jak
jednak wykorzysta nieobecno wadcy? Tuja trzymaa pewn rk ster
rzdw. Jedynie mier ma i syna moga j zmusi do mianowania
regentem Szenara.
Najpniej za kilka tygodni korpus ekspedycyjny wrci, a to

oznaczaoby, e Szenar nie wykorzysta wspaniaej okazji, by zbliy si

do najwyszej wadzy. Pozostaa iskierka nadziei: by moe upa trudny do
zniesienia, we lub skorpiony dokonaj tego, czego nie zdoali dokona
Beduini.
Ameni nie spa po nocach.
Pogoski si nasilay: ekspedycja pod dowdztwem Setiego i Ramzesa
zagina tak samo jak przedtem poszukiwacze zota. Z pocztku mody
pisarz nie wierzy w t gadanin; potem jednak zasign informacji w
gwnym urzdzie krlewskich posacw i zatrwaajca prawda wysza
na jaw.
Rzeczywicie nie docieray adne wiadomoci od faraona i regenta, wic
nie zdecydowano si na adne kroki.
Jedna jedyna osoba moga pchn sprawy z martwego punktu i wysa
now armi na zachodni pustyni; tak zatem Ameni uda si do paacu
wielkiej maonki krlewskiej, gdzie przywitaa go moda, zaskakujco
pikna kobieta. Chocia Ameni ba si pci przeciwnej i jej zych urokw,
doceni doskonao rysw Nefertari, czar gbokiego spojrzenia i sodycz
gosu.
- Pragn, by przyja mnie jej krlewska wysoko.
- Podczas nieobecnoci faraona krlowa jest bardzo zajta. Czy moesz
wyjawi, dlaczego chcesz zabiera jej czas?
- Wybacz mi, ale...
- Nazywam si Nefertari. Krlowa zechciaa mianowa mnie rzdczyni
suby. Zapewniam, e przeka jej wiernie twoje sowa.
Robia wraenie szczerej, cho bya tylko kobiet! Ameni da si jej
oczarowa, cho jednoczenie wyrzuca sobie wasn sabo.
- Jako osobisty pisarz i noszcy sanday regenta chc wyrazi pogld, e
naley wysa natychmiast wojsko na poszukiwanie krla i jego syna.
Nefertari umiechna si.
- Wyzbd si niepokoju. Krlowa o wszystkim wie.
- Wie... Ale to za mao!
- Faraonowi nic nie grozi.
- Czemu wic nie dotarli do dworu adni posacy?
- Nie mog powiedzie ci nic wicej, ale nie tra ufnoci.
- Bagam, wpy na krlow.
- Troszczy si nie mniej ni ty o los maonka i syna. Tego moesz by
pewny. Gdyby co im grozio, natychmiast podjaby odpowiednie kroki.

Podr na grzbiecie mocnego i wawego osa bya mk, lecz Ameni,

cho tak nienawidzi oddala si od swego miejsca pracy, musia odwiedzi
Setau. Zaklinacz wy mieszka na skraju pustyni, daleko od centrum
Memfis. Niebrukowana droga nad kanaem nawadniajcym cigna si
bez koca; na szczcie ten i w z mieszkajcych nieopodal kanau sysza
o Setau i jego nubijskiej maonce i wiedzia nawet, gdzie jest jego
domostwo.
Kiedy Ameni dotar do celu, czu si jak poamany. Kicha raz po raz z
powodu unoszcego si w powietrzu pyu i przeciera zaczerwienione i

piekce oczy.
Lotos przygotowywaa przed domem jak mikstur, ktrej odraajca
wo drania nozdrza modego pisarza; poprosia, by ten zechcia wej do
rodka. Ameni ju mia przekroczy prg obszernego biaego domu, ale
nagle si cofn.
Na jego drodze znalaza si kobra krlewska.
- To stare, nieszkodliwe zwierz - wyjania Lotos. Pogaskaa po gowie
gada, ktry koysa si to w jedn, to w drug stron, jakby doceniajc ten
przejaw czuoci; Ameni wcign brzuch i bokiem wlizn si do rodka.
Pokj gocinny by po brzegi wypeniony fiolkami rozmaitej wielkoci i
jakimi przedmiotami o dziwacznych ksztatach, sucymi do pracy z
jadem wy. Siedzcy w kucki Setau przelewa gsty, czerwonawy pyn.
- Czyby zabdzi, Ameni? To cud zobaczy ci poza twoim biurem.
- Nie chodzi o cud, lecz o kataklizm.
- Jaki czarownik wywabi ci z nory?
- Ramzes pad ofiar spisku.
- Wyobrania pata ci figle.
- Zagin na wschodniej pustyni, na szlaku z kopalni zota. Razem z
Setim!
- Ramzes miaby zagin?
- adnych wiadomoci od ponad dziesiciu dni.
- Zwyke urzdnicze opnienia.
- Nie, sam sprawdziem... A to nie wszystko.
- C jeszcze?
- Inspiratorem spisku jest krlowa Tuja.
Setau omal nie przewrci czarki; spojrza na pisarza.
- Pomieszao ci si w gowie?
- Prosiem o rozmow, ale odmwia.
- Co w tym dziwnego?
- Dowiedziaem si, e krlowa uwaa sytuacj za cakowicie normaln,
e nie czuje adnego lku i nie zamierza wysya wyprawy ratunkowej.
- Plotki...
- T decyzj przekazaa mi Nefertari, nowa rzdczyni suby.
Setau zrobi zatroskan min.
- Sdzisz wic, e Tuja chce si pozby ma, eby przej wadz... To
mao prawdopodobne.
- Fakty mwi same za siebie.
- Seti i Tuja tworz bardzo zyte maestwo.
- Czemu wic nie chce rusza na pomoc? Musisz si pogodzi z
oczywistoci. Posaa go na niechybn mier, eby moga sama wstpi
na tron.
- A nawet jeli masz racj, c moemy zrobi?
- Wyruszy na poszukiwanie Ramzesa.
- Skd wemiemy armi?
- My dwaj wystarczymy.
Setau wsta.
- Ty miaby wdrowa godzinami po pustyni? Naprawd postradae
zmysy, mj biedaku.

- Godzisz si?
- Oczywicie, e nie.
- Opucisz wic Ramzesa?
- Jeli twoje domysy s trafne, Ramzes ju nie yje. Po co naraa
ycie?
- Mam osa i wod. Daj mi jaki rodek przeciwko jadowi wa.
- Nie bdziesz si umia nim posuy.
- Dzikuj za wszystko.
- Zaczekaj... To szaleczy pomys!
- Jestem sug Ramzesa. Nie cofa si raz danego sowa.
Ameni dosiad z powrotem osa i ruszy w stron wschodniej pustyni.
Wkrtce musia zsi ze swojego wierzchowca i z podgitymi nogami
wycign si na plecach, by umierzy bl w krzyach. Zwierz w cieniu
smaczliwki przeuwao kpy suchej trawy.
Pogrony w pnie pisarz pomyla, e musi zabra ze sob kij; moe
bdzie musia walczy?
- Czyby si podda?
Ameni otworzy oczy i wsta natychmiast.
Setau jecha na czele piciu osw obadowanych gurdami i sprztem
niezbdnym, by stawi czoo pustyni.
42.
Izet urodziwa si wdara si do Szenara, ktry jad poudniowy posiek
w towarzystwie paru dostojnikw, zachwycajc si smakiem pieczonych
eberek woowych w ostrym sosie.
- Jak moecie si tak spokojnie opycha, kiedy Egipt jest zagroony!
Dostojnicy byli wstrznici. Syn krla wsta, przeprosi swoich goci i
wyprowadzi mod kobiet z jadalni.
- Co znaczy to wtargnicie?
- Pu, boli mnie rami!
- Zniszczysz sobie opini. Czy nie wiesz, e moi gocie to ludzie
znaczni?
- Drwi sobie z tego!
- Dlaczego jeste taka wzburzona?
- A ty, czyby nie wiedzia, e Seti i Ramzes zaginli na pustyni
wschodniej?
- Krlowa jest innego zdania...
Izet urodziwa poczua si bezradna.
- Zdanie krlowej...
- Moja matka jest przekonana, e faraonowi nic nie grozi.
- Ale nie ma od nich adnych wiadomoci!
- Dobrze o tym wiem.
- Winiene zwoa ekspedycj i wyruszy na poszukiwanie.
- Dziaanie wbrew woli matki byoby niewybaczalnym bdem.
- A jakie ona ma informacje?
- Swoje przeczucia.
Moda kobieta otworzya szeroko oczy ze zdumienia.

- To kiepski art?
- To prawda, moja mia. Najczystsza prawda!
- Co oznacza to niezwyke stanowisko?
- Pod nieobecno faraona rzdzi krlowa, a my okazujemy jej
posuszestwo.
Szenar mia pewne powody do zadowolenia; Izet urodziwa w tym stanie,
wzburzona i zaniepokojona, nie omieszka rozgosi najgorszych plotek na
temat Tui. Wielka rada bdzie musiaa zada od krlowej wyjanie, na
jej opini padnie cie i zwrc si do niego, by pokierowa sprawami
pastwa.

Ramzes maszerowa na czele ekspedycji wracajcej z pustyni po

wybudowaniu kaplicy i domw, dziki ktrym poszukiwacze zota bd
mieli zapewnione znone warunki pracy; zoa wody odkryte przez faraona
bd zaopatrywa osad przez wiele lat. Osy szy obadowane kruszcem
najlepszej jakoci.
Nikt nie straci ycia; faraon i regent byli dumni, e prowadz do domu
korpus niemal w takim samym stanie, w jakim opuszcza Dolin. Paru
chorych wloko si z trudem, tsknie czekajc na powrt i kilka tygodni
wypoczynku; jednego z kamieniarzy uksi czarny skorpion. Niesiono go
na noszach; wysoka gorczka i ble w piersi budziy obawy wojskowego
medyka.
Ramzes pokona zbocze pagrka i zobaczy w oddali malek plam
zieleni.
Pierwsze, najdalej wysunite w gb pustyni pola uprawne!
Regent odwrci gow i podzieli si z wszystkimi dobr nowin; ku
niebu wzbiy si okrzyki radoci.
Ktry policjant, obdarzony bardzo bystrym wzrokiem, wysun palec
wskazujcy w stron skupiska gazw.
W ich kierunku podaa maleka karawana.
Ramzes skoncentrowa si; najpierw widzia tylko nieruchome bloki
skalne, potem wypatrzy kilka osw i dwch jedcw.
- Niezwyke - owiadczy policjant. - Mona by przysic, e to zodzieje,
ktrzy uciekaj na pustyni. Trzeba ich zatrzyma.
Cz wojska rozwina szyk.
Wkrtce przyprowadzono dwch jecw. Setau gono wyraa swoje
oburzenie, Ameni by bliski omdlenia.
- Wiedziaem, e ci odnajd - szepn na ucho Ramzesowi, podczas gdy
Setau zajmowa si kamieniarzem ukszonym przez skorpiona.

Szenar pierwszy zoy gratulacje ojcu i bratu; dokonali prawdziwego

wyczynu, ktry zostanie uwieczniony w rocznikach. Starszy syn
zaproponowa, e zajmie si spisaniem wydarze, ale Seti powierzy to
zadanie Ramzesowi, ktry spisze wszystko przy pomocy Ameniego,
pisarza pieczoowicie dobierajcego wyraenia i majcego elegancki styl.
Czonkowie wyprawy rozgaszali wie o cudzie dokonanym przez

faraona, ktry uratowa ich od niechybnej mierci.

Tylko Ameni nie podziela powszechnej radoci; Ramzes przypuszcza,
e przyczyn pospnego nastroju pisarza s jakie niedomagania, wola
jednak wypyta przyjaciela.
- Co ci gryzie?
Mody pisarz przygotowa si na t prb i wiedzia, e tylko prawda
moe go ocali.
- Zwtpiem w tw matk i pomylaem, e chce zdoby najwysz
wadz.
Ramzes wybuchn miechem.
- Nadmiar pracy nie wychodzi ci na dobre, przyjacielu. Postaram si, by
wychodzi na spacery i uprawia troch wicze fizycznych.
- Poniewa nie chciaa wysa ekspedycji ratunkowej...
- Nie zdawae sobie sprawy, e faraona cz z jego wielk maonk
niewidzialne wizy?
- Bd pewny, e zapamitam to na cae ycie.
- Dziwi mnie jeden niezwyky szczeg. Dlaczego czua Izet tak zwleka
z okazaniem mi swej mioci?
Ameni zwiesi gow.
- Jest... jest tak samo winna jak ja.
- Co zego zrobia?
- Ona te uwierzya, e twoja matka spiskuje, i nie aowaa ostrych sw
krytyki i zdradzieckich oskare.
- Polij po ni.
- Pozory nas zmyliy i...
- Polij po ni.

Izet urodziwa, ktra zapomniaa o umalowaniu twarzy i uczesaniu

wosw, rzucia si do ng Ramzesa.
- Wybacz mi, bagam!
Obejmowaa swymi szczupymi ramionami stopy regenta.
- Tak si niepokoiam, tak zadrczaam...
- Czy to wystarczajcy powd, by podejrzewa moj matk o tak
niegodziwo i, co gorsza, bruka jej imi?
- Wybacz...!
Izet pakaa.
Ramzes podnis j; wtulia si w niego i zalewaa mu zami rami.
- Komu to mwia? - spyta surowym tonem.
- Tym i owym, sama ju nie wiem... Oszalaam ze strachu o ciebie,
chciaam, by zaczto ci szuka.
- Nieuzasadnione oskarenia mog zaprowadzi ci przed sd wezyra. W
razie udowodnienia zbrodni obrazy majestatu grozi wizienie lub
wygnanie.
Izet urodziwa wybuchna paczem; wczepia si w Ramzesa z si, jak
daje rozpacz.
- Przemwi za tob, gdy twoja skrucha jest szczera.


Natychmiast po powrocie faraon przej ster rzdw, z ktrym tak
dobrze radzia sobie Tuja podczas jego nieobecnoci. W krgach wysokich
urzdnikw ufano krlowej, przedkadaa bowiem codzienn prac nad gry
polityczne, ktrym oddawao si zbyt wielu dworakw. Kiedy Seti musia
opuci sw stolic, wyrusza z pokojem w duszy, wiedzc, e maonka
nigdy go nie zdradzi i e kraj bdzie rzdzony rozumnie i zgodnie z jasn
wizj.
Mgby, oczywicie, powierzy rzeczywist regencj Ramzesowi, ale
wola metod przenikania, wola przekazywa dowiadczenia, uciekajc si
do rodkw magicznych, ni pozwoli, by syn stan w szrankach i
samotnie zmaga si z czyhajcymi na zasadzkami.
Ramzes jest silny, nie brak mu charakteru. Ma do talentw, by
panowa i stawia czoo wszelkiego rodzaju przeciwnociom; czy jednak
zniesie przytaczajc samotno, tak znamienn dla roli faraona?
Przygotowujc go do tego, Seti wyprawia si w nim w podre duchowe i
rzeczywiste, ale wiele etapw naley jeszcze pokona.
Tuja przedstawia wadcy Nefertari; moda kobieta bya tak przejta, e
nie potrafia wykrztusi z siebie ani sowa, i oddaa tylko faraonowi
pokon. Seti przyglda si przez chwil dziewczynie i zaleci jej jak
najdokadniejsze wykonywanie obowizkw. Kierowanie sub wielkiej
maonki krlewskiej wymaga stanowczoci i dyskrecji. Nefertari wysza,
nie mic podnie wzroku na krla.
- Mwie do niej bardzo surowym tonem - zwrcia mu uwag Tuja.
- Jest moda.
- Czy sdzisz, e mogabym przyj kogo nie nadajcego si na to
stanowisko?
- Ma wielkie przymioty.
- Zamierzaa wstpi do suby witynnej i pozosta w niej do koca
ycia.
- Jak dobrze j rozumiem! Poddaa wic j straszliwej prbie.
- To prawda.
- Z jakim zamiarem?
- Sama nie wiem. Kiedy tylko zobaczyam Nefertari, wyczuam, e to
kto wyjtkowy. Bya szczliwa w rodku wityni, lecz instynkt mi
podpowiedzia, e ta dziewczyna ma przed sob inn misj. Jeli si
pomyliam, pjdzie dalej swoj drog.

Ramzes pokaza matce Stra, tego psa, i Zabijak, nubijskiego lwa,

ktrego wielko zaczynaa ju wszystkich przeraa. Dwaj towarzysze
regenta, doceniajc zaszczyt, jaki ich spotka, zachowywali si poprawnie;
nakarmieni przez osobistego kucharza krlowej, uoyli si tak, e jeden
mia pysk przy ogonie drugiego, i zaywali niezrwnanych rozkoszy sjesty
w cieniu palmy.
- To spotkanie byo bardzo mie - przyznaa Tuja - ale jaki jest jego
prawdziwy powd?

- Izet urodziwa.
- Czybycie zerwali zarczyny?
- Dopucia si powanego wystpku.
- A tak?
- Oczerniaa krlow Egiptu.
- W jaki sposb?
- Oskarajc j o uknucie spisku na ycie krla, by samej zaj jego
miejsce.
Ku zdumieniu Ramzesa jego matka okazaa rozbawienie.
- Prawie wszyscy dworacy i szlachetne damy podzielali jej zdanie.
Wyrzucano mi, e nie posaam wam armii na ratunek. Ja jednak
wiedziaam, e nic wam nie jest, Setiemu i tobie. Mimo naszych
obrzdkw witynnych niewiele osb wie, e mona si czy duchem,
poza czasem i przestrzeni.
- Czy zostanie postawiona... w stan oskarenia?
- Zachowaa si cakiem normalnie.
- Czy taka niewdziczno i niesprawiedliwo nie sprawiaj ci blu?
- Takie jest prawo ludzkie. Najwaniejsze, e nie ono rzdzi krajem.
Jaka moda kobieta pooya listy na niskim stoliku przy lewej rce
krlowej i znikna - bezszelestnie i zwiewnie. Jej krciutka obecno bya
jak promyk soca midzy listowiem drzewa.
- Kto to taki? - spyta Ramzes.
- Nefertari, moja nowa rzdczyni.
- Znam j. Jak to si stao, e otrzymaa tak wane stanowisko?
- Zbieg okolicznoci. Wezwano j do Memfis, by zostaa kapank w
wityni Hathor, i zwrciam na ni uwag.
- Przecie... przecie daa jej co cakowicie sprzecznego z jej
powoaniem!
- W haremach ksztaci si dziewczta do najrozmaitszych zada.
- Jaka to odpowiedzialno dla kogo tak modego!
- Ty te masz ledwie siedemnacie lat. W oczach moich i krla licz si
tylko przymioty serca i sprawno dziaania.
Ramzes by poruszony; uroda Nefertari robia wraenie nieziemskiej. Jej
krciutka blisko wyrya si w jego sercu jako chwila cudowna i
niezapomniana.
- Uspokj Izet urodziw - poradzia mu Tuja. - Nie zo na ni skargi.
Musi jednak nauczy si odrnia prawd od faszu. Jeli nie potrafi si na
to zdoby, nieche przynajmniej powciga nieco swj jzyk.
43.
Ubrany w oficjalny strj Ramzes chodzi to tu, to tam po gwnym
nabrzeu portu pomylny rejs; wok niego naczelnik Memfis, minister
spraw zagranicznych, nadzorca eglugi i imponujcy zastp si
porzdkowych. Za niecay kwadrans dziesi greckich okrtw przybije do
ldu.
Z pocztku stra przybrzena sdzia, e chodzi o najazd; natychmiast
cz floty egipskiej postawiono w stan gotowoci w celu odparcia ataku.

Jednak cudzoziemcy przypynli z zamiarami pokojowymi i pragnli uda

si do Memfis, by stan przed obliczem faraona.
Z liczn eskort popynli w gr Nilu i dotarli do stolicy pod koniec
wietrznego przedpoudnia. Na obu brzegach toczyy si setki
zaciekawionych prniakw: nie by to okres pacenia danin, a jednak
posowie zagraniczni w otoczeniu wity podali jeden za drugim do
paacu. Wielkie okrty wiadczyy o niewtpliwym bogactwie; czy
przybysze ofiaruj Setiemu okazae dary?
Cierpliwo nie bya mocn stron charakteru Ramzesa, ktry ba si,
czy jego talenty dyplomatyczne nie oka si znikome. Podejmowanie
cudzoziemcw byo dla niego ciarem; Ameni przygotowa co w rodzaju
oficjalnej mowy, kojcej i odpowiednio nudnej, ale regent ju zdy
zapomnie pierwsze sowa. aowa, e nie ma przy nim Aszy, ktry
czuby si w tej sytuacji jak ryba w wodzie.
Okrty greckie byy powanie uszkodzone; zanim wypyn na pene
morze, musz przej gruntowny remont. Na niektrych wida byo nawet
lady po ugaszonym poarze; podczas pokonywania Morza rdziemnego
musiao doj do utarczek z piratami.
Okrt, ktry pyn pierwszy, manewrowa zrcznie, chocia cz agli
zostaa uszkodzona. W kocu rzucono trap i zapada cisza.
Kto postawi stop na egipskiej ziemi?
Ukaza si mczyzna redniego wzrostu, barczysty blondyn o
pozbawionej wdziku twarzy, liczcy sobie jakie pidziesit lat; mia na
sobie pancerz i nagolenniki, ale spiowy hem przyciska do piersi na znak
pokoju.
Za nim wysza wysoka, pikna kobieta o biaych ramionach, okryta
purpurowym paszczem i z gow ozdobion diademem wskazujcym na
znamienity rd.
Ci dwoje zeszli z trapu i stanli przed Ramzesem.
- Jestem Ramzes, regent krlestwa Egiptu. Witam was w imieniu
faraona.
- Jestem Menelaos, syn Atreusa, krl Lacedemonu, a to moja maonka
Helena; przybywamy z przekltego miasta Troi, ktr po dziesiciu latach
cikich walk zdobylimy i zburzylimy. Wielu moich przyjaci zgino, a
zwycistwo miao smak goryczy. Jak widzisz, resztka moich okrtw jest
w zym stanie, moi onierze i eglarze s wyczerpani. Czy Egipt zezwoli
nam wrci do si, nim udamy si midzy swoich?
- Odpowiedzi moe udzieli tylko faraon.
- Czy oznacza to grzeczn odmow?
- Zawsze mwi ca prawd.
- Tym lepiej. Jestem wojownikiem i zabiem wielu ludzi. Ty z pewnoci
nie.
- Dlaczego tak twierdzisz, skoro tego nie wiesz?
Czarne oczka Menelaosa zapony gniewem.
- Gdyby by moim poddanym, skrcibym ci kark.
- Na szczcie jestem Egipcjaninem.
Menelaos i Ramzes mierzyli si wzrokiem. Krl Lacedemoczykw
uleg.

- Bd oczekiwa odpowiedzi na swoim okrcie.

Podczas posiedzenia cisej rady rozmaicie oceniano postaw regenta;
zapewne Menelaos i szcztki jego armii nie s ani nie bd zagroeniem
dla Egiptu, lecz czowiek ten nosi tytu krla i z tego wzgldu zasuguje na
szacunek. Ramzes wysucha krytycznych ocen, ale si z nimi nie zgodzi;
czy nie mia przed sob odaka, jednego z tych spragnionych krwi i walki
Atrydw, ktrych ulubionym zajciem jest grabienie poncych miast?
Udziela gociny tego rodzaju bandycie wydawao mu si czym
niestosownym.
Minister spraw zagranicznych, Meba, zapomnia o swej zwykle penej
umiaru postawie.
- Stanowisko regenta wydaje mi si niebezpieczne. Nie mona traktowa
Menelaosa z pogard. Nasza polityka zagraniczna kieruje si zasad
porozumienia z wieloma krajami, maymi i duymi, aby nie sprzymierzyy
si przeciwko nam.
- Ten Grek jest czowiekiem podstpnym - owiadczy Ramzes. - W jego
oczach czai si fasz.
Meba, szedziesiciolatek o piknej postawie, szerokiej, wzbudzajcej
zaufanie twarzy i agodnym gosie, umiechn si pobaliwie.
- W dyplomacji nie licz si uczucia. Musimy czsto prowadzi
rokowania z osobami, ktre nie budz zgoa naszej sympatii.
- Menelaos nas zdradzi - cign Ramzes. - Jego sowo nie ma
najmniejszej wartoci.
- Oto osd wedle pozorw - skary si Meba. - Modo regenta skania
go do pochopnych ocen. Menelaos to Grek, a Grecy s przebiegli. Moe
nie wyjawi caej prawdy. Nasz spraw jest dziaa rozwanie i wykry
powody tej wizyty.
- Zapromy Menelaosa i jego maonk na wieczerz - owiadczy Seti. Jego zachowanie wskae nam, jak decyzj naley podj.
Menelaos ofiarowa faraonowi piknie wykonane metalowe wazy i uki
sporzdzone z rozmaitych rodzajw drewna; ten or okaza si skuteczny
podczas walk z Trojaczykami. Oficerowie krla Lacedemonu nosili
kolorowe spdniczki ozdobione motywami geometrycznymi i wysokie
buty; uoone loki spyway im do ppka.
Z zielonej sukni Heleny, ktra okrywaa twarz bia zason, dobywa si
zapach nektaru; usiada po lewej rce Tui, podczas gdy Menelaos zaj
miejsce po prawicy Setiego. Na Greku ogromne wraenie zrobia surowa
twarz faraona; prowadzenie rozmowy przypado Mebie. Wino z oaz
rozpogodzio twarz krla Lacedemonu; zacz narzeka, ualajc si, e
tyle lat spdzi pod murami Troi, opowiedzia o swoich czynach,
wspomnia o swoim przyjacielu Ulissesie, skary si na okruciestwo
bogw i wychwala uroki swego kraju, za ktrym bardzo ju tskni.
Minister spraw zagranicznych, ktry mwi pynnie po grecku, robi
wraenie oczarowanego biadoleniem gocia.
- Czemu kryjesz sw twarz? - spytaa po grecku Tuja, zwracajc si do
Heleny.
- Poniewa jestem nieprawym psim pomiotem, na ktry wszyscy patrz
z odraz. Przeze mnie zgino wielu bohaterw. Kiedy porwa mnie

Trojaczyk Parys, nie wyobraaam sobie, e ten niedorzeczny czyn

doprowadzi do dziesicioletniej rzezi. Sto razy pragnam, by porwa mnie
wiatr lub morze zatopio gniewnymi falami. Za duo nieszcz... za duo
nieszcz z mojego powodu.
- Czy teraz nie jeste wolna?
Pod bia zason pojawi si cie smutnego umiechu.
- Menelaos nie wybaczy mi.
- Czas ukoi twe cierpienia, gdy znowu jestecie razem.
- S gorsze rzeczy...
Tuja uszanowaa bolesne milczenie Heleny; sama zacznie mwi, jeli
bdzie miaa na to ochot.
- Nienawidz mojego ma - wyznaa pikna kobieta o biaych
ramionach.
- ywisz do niego chwilow uraz?
- Nie, nigdy go nie kochaam. Pragnam nawet w mym sercu
zwycistwa Trojan. Wasza wysoko...
- Sucham, Heleno?
- Pozwl mi zosta tutaj jak najduej. Myl o powrocie do Lacedemonu
wprawia mnie w przeraenie.
Szenar, szef protokou, na wszelki wypadek oddali Ramzesa od
Menelaosa. Regent siedzia przy jakim mczynie w nieokrelonym
wieku, o twarzy porytej zmarszczkami, okolonej dug siw brod; jad
powoli, polewajc wszystkie dania oliw.
- To klucz do zdrowia, ksi!
- Nazywam si Ramzes.
- A ja Homer.
- Jeste wodzem?
- Nie, poet. Mam zy wzrok, lecz za to doskona pami.
- Poeta u boku kogo takiego jak Menelaos?
- Wiatry wyjawiy mi, e okrty pyn ku Egiptowi, ziemi mdroci i
pisarzy. Duo podrowaem, a teraz chtnie osiadbym tutaj i pracowa w
pokoju.
- Jestem przeciwny duszemu pobytowi tutaj Menelaosa.
- Jake moesz temu przeszkodzi?
- Jestem regentem.
- Jeste jeszcze mody... I nienawidzisz Grekw.
- Mwiem o Menelaosie, nie o tobie. Gdzie chciaby osi?
- W jakim miejscu przyjemniejszym ni pokad okrtu! Jest mi ciasno,
wszystkie moje rzeczy wcinito do adowni, nie cierpi towarzystwa
majtkw. Fale, koysanie okrtu, burze nie sprzyjaj natchnieniu.
- Czy przyjby moj pomoc?
- Mwisz poprawnie po grecku.
- Mam przyjaciela dyplomat, znajcego wszystkie jzyki. Nauka przy
nim bya zabaw.
- Czy cenisz poezj?
- Bdziesz mia sposobno, eby pozna naszych wielkich pisarzy.
- Skoro mamy wsplne upodobania, by moe zdoamy si porozumie.


Szenar usysza, jaka jest decyzja faraona, z ust ministra spraw
zagranicznych; Menelaos moe pozosta w Egipcie. Jego okrty zostan
wyremontowane, w tym czasie on sam zamieszka w obszernym paacyku w
centrum Memfis. onierze bd podlega dowdztwu egipskiemu i musz
cile stosowa si do wymogw dyscypliny.
Starszemu synowi faraona powierzono zadanie pokazania stolicy
Menelaosowi; caymi dniami Szenar stara si przekaza Grekowi zarys
kultury egipskiej, ale natkn si na obojtno blisk niegrzecznoci.
Wielkie wraenie wywary natomiast na Menelaosie budowle; stajc
przed wityniami, nie kry swego zdumienia.
- Potne twierdze! Nieatwo byoby wzi je szturmem.
- To siedziby bogw - wyjani Szenar.
- Bogw wojny?
- Nie. Ptah jest panem rzemielnikw, tym, ktry ksztatuje wiat swoim
sowem, a Hathor jest bogini radoci i muzyki.
- Po co im takie twierdze o potnych murach?
- Moc boska jest powierzona tym, ktrzy umiejtnie gromadz j w
miejscu chronionym przed zwykymi ludmi. eby wej do krytej czci
wityni, trzeba by wtajemniczonym w pewne misteria.
- Inaczej mwic, ja, krl Lacedemonu, syn Zeusa i zdobywca Troi, nie
mam prawa przekroczy progu zoconych odrzwi!
- Tak jest... Przy okazji niektrych wit byby moe, za zgod faraona,
dopuszczony na wielki dziedziniec.
- I jakich misteriw bybym wiadkiem?
- Wielkiej ofiary skadanej bogu mieszkajcemu w wityni i
promieniujcemu sw moc na ziemi.
- Phi!
Szenar okazywa niewyczerpan cierpliwo; chocia Menelaos nie by
czowiekiem o wyszukanym obejciu i sposobie mwienia, czu jakie
pokrewiestwo z tym cudzoziemcem o przebiegych oczach. Instynkt
podpowiada mu, e trzeba okazywa krlowi Lacedemonu szczeglne
wzgldy, aby przenikn przez pancerz jego niechci.
Menelaos cigle wraca do dziesiciu wojennych lat, ktre zakoczyy
si klsk Troi; ubolewa nad losem swoich sprzymierzecw, ktrzy padli
od ciosw wroga, gani Helen i wyraa pragnienie, by Homer, opisujc
bohaterskie czyny zwycizcw, wyznaczy mu chwalebne miejsce.
Szenar zapyta, jak doszo do upadku Troi; Menelaos opowiedzia o
zaciekych bitwach, o odwadze Achillesa i innych bohaterw, o ich
nieugitej woli odbicia Heleny.
- Czy podczas tak dugiej wojny nie odegray swojej roli rne wybiegi?
- napomkn Szenar.
Menelaos z pocztku zachowywa w tej sprawie powcigliwo, ale w
kocu jzyk mu si rozwiza.
- Ulisses wpad na pomys, eby zbudowa wielkiego drewnianego
konia, w ktrego brzuchu ukryto onierzy. Trojaczycy nie okazali si
do ostroni i wcignli konia do miasta. Zaskoczylimy wic ich od

wewntrz.
- Z pewnoci miae swj udzia w tym podstpie - powiedzia z
podziwem Szenar.
- Rozmawiaem o tym z Ulissesem, ale...
- Jestem pewny, e tylko podchwyci twoj myl.
Menelaos napuszy si.
- W gruncie rzeczy to cakiem moliwe.
Szenar powica swj czas przede wszystkim na zyskiwanie sobie
przyjani Grekw. Chodzi mu po gowie pomys nowej strategii, ktra
pozwoli pozby si Ramzesa i pozosta jedynym pretendentem do
egipskiego tronu.
44.
Szenar wydawa pod altan w swoim ogrodzie prawdziwe uczty na cze
Menelaosa. Grek podziwia ciemnozielone pdy winoroli, z ktrych
zwieszay si cikie grona; nie aowa sobie na zaksk tych wielkich
granatowych owocw. Potrawka z gobi, pieczona woowina, przepirki w
miodzie, cynaderki i piecze wieprzowa byy rozkosz dla podniebienia.
Bez znuenia przyglda si skpo okrytym dziewcztom, ktre czaroway
biesiadnikw gr na flecie i przenonej harfie.
- Egipt jest piknym krajem - przyzna. - Bardziej mi si podoba ni pola
bitewne.
- Czy zadowolony jeste z domu, w ktrym zamieszkae?
- To prawdziwy paac! Kiedy wrc do siebie, rozka budowniczym
wznie mi podobny.
- A suba?
- Gotowa na kade skinienie.
Zgodnie ze swoim yczeniem Menelaos otrzyma granitow kad, ktr
napeniono gorc wod, by mg zaywa nie koczcych si kpieli.
Egipski rzdca uwaa to za niezbyt higieniczne, a w dodatku
rozmikczajce ciao; jak wszyscy Egipcjanie wola tusz. Stosowa si
jednak do wskazwek Szenara; codziennie przychodzia masaystka, ktra
wcieraa oliw w okryte bliznami ciao bohatera.
- Te wasze masaystki nie s ulege! U nas nie robi si takich ceregieli z
niewolnicami. Po kpieli daj mi rozkosz, jeli przyjdzie mi na to ochota.
- W Egipcie nie ma niewolnikw - wyjani Szenar. - To pracownicy,
ktrzy otrzymuj za swe usugi wynagrodzenie.
- Nie ma niewolnikw? Oto znak postpu, ktrego nie dostaje waszemu
wielkiemu krajowi!
- Przydaliby si nam ludzie twojego pokroju.
Menelaos odsun przepirk w miodzie podan na alabastrowym
talerzu. Ostatnie sowa Szenara odebray mu apetyt.
- Co masz na myli?
- Egipt jest krajem bogatym i potnym, to pewne. Czy jednak nie
mona by pokierowa nim z wiksz przenikliwoci?
- Czy nie jeste synem faraona?
- To chyba nie znaczy, e mam y z zamknitymi oczami.

- Seti jest czowiekiem budzcym groz. Nawet Agamemnon nie mia

takiej wadzy nad ludmi. Jeli chcesz przeciwko niemu spiskowa,
zapomnij o tym, bo czeka ci niechybna klska. Tego krla oywia
nadprzyrodzona sia. Nie jestem tchrzem, ale jego spojrzenie zbija mnie z
tropu.
- A kto mwi o spiskowaniu przeciwko Setiemu? Cay lud oddaje mu
cze. Lecz faraon jest te tylko czowiekiem, a szepcze si, e podupada
na zdrowiu.
- Jeli dobrze zrozumiaem wasze zwyczaje, po jego mierci na tron
wstpi regent. Unika si w ten sposb wojny sukcesyjnej.
- Panowanie Ramzesa doprowadzioby Egipt do ruiny. Mj brat nie
nadaje si do tego, by sprawowa rzdy.
- Podejmujc z nim walk, sprzeciwiasz si woli ojca.
- Ramzes wyprowadzi krla w pole. Jeli zostaniesz moim
sprzymierzecem, czeka ci szczliwa przyszo.
- Przyszo? Ale moja przyszo to wrci jak najszybciej do siebie!
Nawet jeli Egipt udzieli mi gociny szczodrzejszej, ni mogem si
spodziewa, jestem tu tylko gociem i nie mam nic do powiedzenia.
Zapomnij o swoich niedorzecznych mrzonkach.

Nefertari odwiedzia Helen w haremie Mer-Ur; pikna jasnowosa

kobieta o biaych ramionach zachwycia si wspaniaoci ziemi faraonw.
Bya udrczona i zmczona, ale tutaj zaznaa chwil radoci, przechadzajc
si po ogrodach i suchajc muzyki; od kilku tygodni wioda wygodne
ycie, ktre zawdziczaa krlowej Tui, i byo to jak balsam na rany jej
duszy. Niedawno dosza do jej uszu nowina, e dwa okrty greckie s ju
naprawione. Zbliaa si godzina opuszczenia Egiptu.
Siedziaa nad stawem poronitym bkitnymi lotosami, a zy same
napyway jej do oczu.
- Wybacz, Nefertari.
- Czy w swoim kraju nie bdziesz otoczona czci jako krlowa?
- Menelaos zechce zachowywa pozory. Musi dowie, e on, wojownik,
musia zrwna z ziemi miasto i dokona rzezi jego ludnoci, by
sprowadzi on pod swj dach i zmy z siebie hab. ycie tam bdzie
dla mnie piekem. Wolaabym sodycz mierci.
Nefertari powstrzymaa si od zbdnych sw; zapoznaa Helen z
tajnikami tkactwa i Helena zapalia si do tej sztuki. Cae dnie spdzaa w
warsztacie, wypytujc najbardziej dowiadczone robotnice, a i sama
prbujc tka bogate suknie. Miaa zrczne donie i szybko zyskaa sobie
szacunek najlepszych tkaczek. Dziki tym zajciom zapomniaa o Troi,
Menelaosie i nieuchronnym powrocie do ojczyzny - a do dnia, kiedy
wieczorem lektyka krlowej Tui przekroczya prg haremu.
Helena pobiega do swoich pokojw i rzucia si z paczem na ko;
przybycie wielkiej maonki krlewskiej oznaczao koniec szczcia,
jakiego nigdy ju nie zazna. Bolaa nad tym, e nie ma do siy, by
odebra sobie ycie.
Nefertari poprosia j agodnie, by za ni posza.

- Krlowa chce ci widzie.

- Nie rusz si std.
- Tuja nie lubi, kiedy kae si jej czeka.
Helena poddaa si; raz jeszcze okazao si, e nie jest pani swojego
losu.

Zrczno egipskich cieli zdumiaa Menelaosa; pogoski mwice, e

okrty faraona mog wiele miesicy pywa po morzu, potwierdziy si, bo
w stoczni memfickiej zaskakujco sprawnie naprawiono i wzmocniono
okrty greckie. Krl Lacedemonu widzia ogromne barki, na ktrych
przewoono w caoci obeliski, szybkie aglowce i okrty wojenne, z
ktrymi wolaby nie podejmowa walki. Egipska sia odstraszania nie bya
zudzeniem.
Przepdzi te pospne myli i z radoci rozpocz przygotowania do
drogi. Dziki postojowi w Egipcie odzyska dawn energi; onierze
zostali opatrzeni i odkarmieni, zaogi okrtw s gotowe do dalszej drogi.
Menelaos ruszy swoim wojskowym krokiem w stron paacu wielkiej
maonki krlewskiej, gdzie po powrocie z Mer-Ur zamieszkaa Helena;
Nefertari powitaa go i poprowadzia do maonki.
Wydao mu si, e ubrana wedle egipskiego zwyczaju w lnian sukni
na szelkach Helena wyglda prawie nieprzyzwoicie; na szczcie nie ma
ju adnego Parysa, ktry mylaby o jej porwaniu! Zasady moralne
faraonw zakazyway tego rodzaju praktyk, tym bardziej e tutejsze
kobiety byy o wiele bardziej niezalene ni Greczynki. Nie zamykano ich
w gineceach, mogy chodzi wszdzie i z odsonitymi twarzami, stawiay
czoo mczyznom i zajmoway wysokie stanowiska. Poaowania godne
dziwactwa, ktrych Menelaos w adnym razie nie przeniesie do swojej
ojczyzny.
Kiedy si zbliy, Helena nie wstaa; siedziaa nadal pochylona nad
warsztatem tkackim.
- To ja, Heleno.
- Wiem.
- Czy nie powinna mnie pozdrowi?
- A to dlaczego?
- Przecie... przecie jestem twoim mem i panem!
- Jedynym panem tutaj jest faraon.
- Wracamy do Lacedemonu.
- Nieprdko skocz swoj prac przy warsztacie.
- Wstawaj i chod!
- Odpyniesz sam, Menelaosie.
Krl rzuci si na maonk i sprbowa chwyci j za nadgarstek, ale
Helena pokazaa mu sztylet, musia si wic cofn.
- Nie prbuj uy przemocy albo wezw pomoc. Gwat karze si w
Egipcie mierci.
- Jeste moj on...! Naleysz do mnie!
- Krlowa Tuja powierzya mi kierowanie warsztatem tkackim. To
zaszczyt i musz pokaza, e jestem go godna. Bd tkaa suknie dla

dworskich dam, a kiedy to zajcie mi si znudzi, odpyniemy. Jeli za nie

masz do cierpliwoci, ruszaj w drog, nie mam zamiaru ci
wstrzymywa.
Menelaos poama dwa miecze i trzy wcznie na arnach, ktrych
uywali paacowi piekarze. Jego wcieko przerazia sub; gdyby nie
Szenar, policja aresztowaaby szaleca. Starszy syn faraona trzyma si z
daleka, pki nie wygas gniew greckiego bohatera; kiedy rami Menelaosa
w kocu osabo, Szenar poda krlowi czar mocnego piwa.
Krl Lacedemoczykw wypi je apczywie i usiad na kamieniu.
- Co za dziwka...! Jeszcze raz wystrychna mnie na dudka!
- Rozumiem twj gniew, ale niczego on nie zmieni. Helena jest wolna i
moe robi, co zechce.
- Wolna, wolna! Cywilizacja, ktra daje wolno kobietom, zasuguje na
zagad!
- Czy pozostaniesz w Memfis?
- A czy mam jaki wybr? Jeli wrc do Lacedemonu bez Heleny,
okryj si miesznoci. Lud wyszydzi mnie, a ktry z moich wiernych
dowdcw podernie mi podczas snu gardo. Musz odzyska t kobiet!
- Praca, ktr powierzya jej Tuja, nie jest adnym wybiegiem. Krlowa
bardzo sobie ceni twoj maonk.
Menelaos rbn pici w kamie.
- Niechaj bdzie przeklta!
- Ualanie si nad losem do niczego ci nie doprowadzi. Teraz nasze
interesy s wsplne.
Grek nastawi ucha.
- Jeli zostan faraonem, oddam ci Helen.
- Co mam robi?
- Pracuj ze mn nad usuniciem Ramzesa z mojej drogi.
- Seti bdzie y sto lat!
- Dziewi lat panowania podkopao siy ojca. Roztrwoni je, pracujc
tak ciko dla Egiptu. A powtarzam: najwaniejsze dla nas to zyska na
czasie. Kiedy nastpi okres bezkrlewia i aoby po Setim, uderzymy
szybko i mocno. Takiej strategii nie mona realizowa na poczekaniu.
Przygnbiony Menelaos zgarbi si.
- Ile czasu trzeba bdzie czeka...?
- Szczcie si odwrci, uwierz. Przed nami jednak mnstwo pracy, i to
bardzo delikatnej.

Wspierajc si na ramieniu Ramzesa, Homer zwiedza swoj now

posiado, dom o powierzchni dwustu metrw kwadratowych, znajdujcy
si w samym rodku ogrodu, trzysta metrw od skrzyda paacowego, ktre
oddano do dyspozycji regenta. Sub poety stanowiy trzy osoby: kucharz,
pokojwka i ogrodnik. Jednak Homerowi zaleao przede wszystkim na
znacznej liczbie dzbanw z oliw, anykiem i kolendr, eby nadawa
zapach mocnemu winu, jakie zwyk pija.
Z powodu marnego wzroku Homer pochyla si nad kadym drzewem i
kwiatem; wydawao si, e nie zadowala go ich rozmaito. Ramzes ba

si, by poeta nie uzna tej adnej, niedawno zbudowanej rezydencji za

niegodn siebie. Nagle jego go oywi si.
- Wreszcie cytryna! Jeli nie ma w pobliu tego drzewa, nie da si
ukada piknych wierszy. To arcydzieo stworzenia. Jaki stoek, szybko.
Ramzes przynis taboret na trzech nogach; mia wraenie, e Homer
czuje si na nim dobrze.
- Niech mi dostarcz suchych lici szawii.
- Co ci dolega?
- Sam zobaczysz. Co wiesz o wojnie trojaskiej?
- e bya duga i okrutna.
- Jakie mao poetyckie podsumowanie! Uo dugi poemat, w ktrym
opowiem o czynach Achillesa i Hektora. Dam mu tytu Iliada. Moje pieni
przetrwaj wieki i na zawsze pozostan w pamici ludzi.
Regent doszed do wniosku, e Homer jest nieco prny, ale podoba si
mu jego zapa.
Czarno-biay kot wyszed z domu i stan nieruchomo o krok od poety;
po chwili wahania skoczy mu na kolana i natychmiast zasn.
- Kot, cytryna i wonne wino! Nie popeniem bdu. A Iliada bdzie
arcydzieem.

Szenar by dumny z Menelaosa; grecki bohater, nie tracc ducha mimo

odmian fortuny, zgodzi si przystpi do gry. Chcc zyska sobie
przychylno krla i kasty kapaskiej, zoy w wityni w Gurnie,
powiconej ka faraona, ofiar z greckich waz ozdobionych malowanymi
tymi wstgami i szlaczkami z pkw lotosu u podstawy. Wspaniae
przedmioty zostay zoone w witynnym skarbcu.
Greccy eglarze i onierze, wiedzc, e zostan tu jeszcze dugo, moe
nawet na zawsze, osiedli na przedmieciu Memfis i zajli si handlem,
wymieniajc maci, pachnida i dziea sztuki zotniczej na produkty
ywnociowe. Administracja pozwolia im otworzy kramiki i mae
warsztaty, w ktrych popisywali si swoimi umiejtnociami
rzemielniczymi.
Oficerw i gwardi wcielono do armii egipskiej; zostan zatrudnieni
przy pracach uytecznoci publicznej, jak utrzymywanie kanaw i
naprawianie tam. Wikszo polubi Egipcjanki, spodzi dzieci i zbuduje
domy; w ten sposb zespol si z ludem egipskim. Ani u Setiego, ani u
Ramzesa ich obecno nie budzia niepokoju. W ten sposb w Egipcie
znalaz si drugi ko trojaski, o wiele subtelniejszy ni ten pierwszy.
Menelaos spotka si znowu z Helen, tym razem w obecnoci krlowej
Tui, i okazywa jej szacunek, jaki m winien jest onie; odtd bd si
spotyka tylko na jej yczenie i Menelaos w aden sposb nie bdzie
zatruwa jej ycia. Chocia Helena nie wierzya w jego szczero, uznaa,
e Menelaos, jak zwierz, ktre wpado we wnyki, przesta si miota.
Krl Lacedemonu dokona jeszcze jednego posunicia, o wiele
delikatniejszego; chodzio o osabienie niechci Ramzesa. Ich rozmowa
miaa charakter oficjalny i nie doszo do adnego incydentu - ni z jednej, ni
z drugiej strony. Jako znaczny go Egiptu Menelaos dostosuje si do

wymogw dworskich i bdzie si stara utrzymywa jak najlepsze stosunki

z regentem. Mimo chodnego stosunku Ramzesa do krla zostaa usunita
w ten sposb groba otwartego starcia; Szenar i jego grecki przyjaciel bd
mogli spokojnie rozpina swoje zdradzieckie sieci.

Asza, z wypielgnowan jak zwykle twarz, przystrzyonym

nieskazitelnie wsikiem, zadbanymi domi, siedzia w kabinie okrtu
Szenara i popija ze smakiem wymienite piwo. Zgodnie z wczeniejsz
umow ich spotkania miay by tajne.
Starszy syn krla wspomnia o przybyciu Menelaosa i Heleny, lecz nie
ufajc do koca modemu dyplomacie, nie wyjawi mu swoich planw.
- Jak zmienia si sytuacja w Azji?
- Coraz bardziej si komplikuje. Mae ksistwa rozdzieraj si
wzajemnie na strzpy, kady z tamtejszych krlikw marzy o
zjednoczeniu, pod warunkiem jednak, e to on zajmie pierwsze miejsce.
Ten podzia jest dla nas korzystny, ale nie bdzie trwa wiecznie. Wbrew
zdaniu moich kolegw jestem przekonany, e Hetyci w kocu postawi na
swoim i skupi wszystkich pod swoimi sztandarami. Tego dnia Egipt
bdzie powanie zagroony.
- Czy cay ten proces potrwa dugo?
- Kilka lat. Toczy si wrd swarw przeplatanych rokowaniami.
- Czy faraon zostanie zapoznany z sytuacj?
- Tak, lecz niecile. Nasi ambasadorowie to ludzie czasw minionych,
nie potrafi przewidzie przyszoci.
- Czy twoja pozycja zapewnia ci dostp do informacji o
pierwszorzdnym znaczeniu?
- Na razie nie, nawizaem jednak mocne wizi przyjani z rozmaitymi
osobistociami dziaajcymi w tle. Spotykamy si nieoficjalnie i sucham
ich wynurze.
- Minister spraw zagranicznych Meba bardzo si do mnie zbliy.
Jestemy prawie przyjacimi. Jeli wsppraca midzy nami si utrwali,
popr ci, eby przypieszy twj awans.
- W Azji cieszysz si niezmienn saw. Nikt tam nie zna Ramzesa.
- Zawiadom mnie, gdy tylko zdarzy si co wanego.
45.
W dziesitym roku panowania Seti uzna, e Ramzes winien zrobi
decydujcy krok; chocia regent mia ledwie osiemnacie lat, musi zosta
wtajemniczony w misteria Ozyrysa, gdy inaczej nie moe by mowy o
ujciu przez niego steru rzdw. Faraon wolaby zaczeka, a syn dojrzeje,
ale moe si zdarzy, e los nie pozostawi mu zbyt wiele czasu. Tak wic,
nie zwaajc na zagroenia dla rwnowagi modzieca, zwizane z takim
przeyciem, Seti postanowi zabra go do Abydos.
On sam, Seti, m boy Seta, zabjcy swego brata Ozyrysa, zbudowa
temu ostatniemu ogromn wityni, najwiksz w Egipcie. Przejwszy za
porednictwem imienia przeraajc si niszczycielsk, faraon przeobrazi

j w moc wskrzeszajc; przez ca wieczno Set zabjca dwiga na

plecach wietliste ciao Ozyrysa, zwycizcy mierci.
Idc za ojcem, Ramzes przekroczy monumentaln bram pierwszego
pylonu; dwaj kapani obmyli mu donie i nogi w kamiennej sadzawce.
Poprowadzono go pod studni, a potem mg wreszcie spojrze na fasad
zakrytej wityni. Przed kadym z posgw Ozyrysa leay bukiety
kwiatw i stay koszyki z jadem.
- Oto kraina wiata - oznajmi Seti.
Okryte elektrum drzwi z libaskiego cedru wydaway si nie do
pokonania.
- Czy chcesz i dalej?
Ramzes skin gow. Drzwi uchyliy si.
Odziany w bia sukni kapan z ogolon gow zmusi Ramzesa do
zgicia plecw. Kiedy zacz i po srebrnej posadzce, poczu, e przenis
si do innego wiata, w ktrym wada wo kadzide.
Przed kad z siedmiu kaplic Seti wznis posek bogini Maat: ona
sama wystarczaa jako symbol wszystkich ofiar; potem zaprowadzi syna
do korytarza przodkw. Wyryto tam imiona faraonw wadajcych
Egiptem, poczwszy od Menesa, ktry zjednoczy Obie Ziemie.
- Umarli - powiedzia Seti - ale ich ka pozostao. Ono bdzie karmi tw
myl i przewodzi czynom. Pki istnie bdzie niebo, bdzie te istnie ta
witynia. Tutaj bdziesz obcowa z bogami, tutaj bdziesz poznawa ich
tajemnice. Troszcz si o ich mieszkanie, sprawiaj, by yo wiato, ktre
tworz.
Ojciec i syn odczytywali kolumny hieroglifw; nakazyway faraonowi
sporzdza plany wity i pewn rk sprawowa krlewsk wadz,
ktra swymi korzeniami siga pocztku czasw. Zdobic otarze bogw,
uszczliwia ich, a ich szczcie rozwietla ziemi.
- Imi twoich przodkw jest ustalone raz na zawsze w wygwiedonym
niebie - wyjania Seti. - Ich rocznikami s miliony lat. Wadaj w zgodzie z
Zasad, umie j w swym sercu, ona to bowiem nadaje spjno
wszystkim formom ycia.
Jedna ze scen wprawia Ramzesa w osupienie; przedstawiaa chopaka,
ktry przy pomocy faraona obezwadnia byka. Rzebiarze utrwalili na
zawsze moment, kiedy jego ycie ulego zachwianiu, ten moment, ktry
przeywa kady z przyszych krlw, nie zdajc sobie nawet sprawy, i
wchania go wanie wszechogarniajce przeznaczenie.
Seti i Ramzes wyszli ze wityni i skierowali si ku poronitemu
drzewami pagrkowi.
- To grb Ozyrysa. Niewielu na patrzyo.
Zeszli po schodach do podziemnego wejcia i ruszyli sklepionym
korytarzem dugoci jakich stu metrw, o cianach pokrytych tekstami,
ktre ujawniay nazwy bram do tamtego wiata. Skrciwszy pod ktem
prostym w lewo, dotarli do zadziwiajcego monumentu, do dziesiciu
litych supw wzniesionych na czym w rodzaju wyspy otoczonej wod i
wspierajcych dach kaplicy.
- W tym ogromnym sarkofagu Ozyrys co roku powstaje z martwych
podczas swoich misteriw. Jest tosamy z pierwsz wyniosoci, jaka

wyonia si z oceanu energii, kiedy Jedno stao si Dwoma i spodzio

tysice form, nie przestajc by Jednym. W tym niewidzialnym oceanie
bior pocztek Nil, wylewy, deszcz, woda rdlana. d soca pynie po
nim. Otacza on nasz wiat, otula wszechwiat. Niechaj twj duch zanurzy
si w nim, niechaj przekroczy granic widzialnego i czerpie si z tego, co
nie ma ni pocztku, ni koca.
Nastpnej nocy Ramzes zosta wtajemniczony w misteria Ozyrysa.
Pi chodn wod z niewidzialnego oceanu i jad zboe wyrose z ciaa
wskrzeszonego Ozyrysa, a potem zosta odziany w delikatny len, by
doczy do procesji wyznawcw boga, prowadzonej przez kapana w
masce szakala. Drog zastpowali im zausznicy Seta, ktrzy chcieli ich
zabi i zniszczy Ozyrysa; doszo do obrzdowej walki, ktrej rytm
wyznaczaa zatrwaajca muzyka. Ramzes, wezwany do odegrania roli
Horusa, syna i nastpcy Ozyrysa, pozwoli synom wiatoci zatryumfowa
nad dziemi mrokw. Niestety, podczas walki na jego ojca spad
miertelny cios.
Jego wyznawcy przenieli si natychmiast na wity pagrek i
przystpili do aobnego czuwania, w ktrym uczestniczyy kapanki, a
wrd nich wcielenie Izydy, wielkiej czarodziejki, krlowa Tuja; dziki
skutecznoci swych zakl zdoaa zebra rozproszone czci ciaa Ozyrysa
i wskrzesi martwego boga.
Ramzes wyry w swym sercu kade ze sw wypowiedzianych podczas
tej nocy poza czasem; nie jego matka odprawiaa obrzdek, lecz bogini. W
toku inicjacji duch Ramzesa zosta uniesiony do samego jdra tajemnic
zmartwychwstania; kilka razy zdarzyo si, e si zachwia i mia uczucie,
i zrywa si wszelka styczno ze wiatem ludzi, a on sam roztapia si w
innym wiecie. Jednake wychodzi zwycisko z tej dziwnej walki, jego
ciao pozostao poczone z dusz.
Ramzes przebywa w Abydos kilka tygodni; medytowa nad witym
jeziorem otoczonym ogromnymi drzewami. Tam wanie pywaa podczas
misteriw d Ozyrysa, zoona w cao moc wiata, nie za ludzk
rk. Wiele godzin spdzi przy schodach wielkiego boga, gdzie
znajdoway si stele zmarych, ktrych dusze zostay przed trybunaem
Ozyrysa uznane za sprawiedliwe; w postaci ptakw z ludzk gow
wyruszay w pielgrzymk do Abydos, by przyjmowa ofiary skadane
codziennie przez kapanw.
Otwarto dla niego skarbiec wityni, w ktrym zoono zoto, srebro,
krlewski len, wite oleje, kadzida, wino, mid, mirr, balsamy i wazy;
Ramzes interesowa si skadami, gdzie przechowywano pokarmy
pochodzce z posiadoci Abydos, i odprawia obrzdek uwicania ich,
zanim bd rozdane ludnoci. Bogosawiono te woy, tuste krowy,
cielta, kozy i drb; niektre zwierzta prowadzono do witynnych obr,
wikszo za wracaa do okolicznych wiosek.
Zgodnie z rozporzdzeniem ogoszonym w czwartym roku panowania
Setiego, kady, kto pracuje na rzecz wityni, musi zna drog swego
obowizku i nigdy z niej nie zbacza; dlatego nikt zatrudniony w
posiadociach Abydos nie mg pa ofiar naduycia wadzy,
wykonywa prac przymusowych ani podlega rekwizycjom. Wezyr,

sdziowie, ministrowie, wjtowie i dostojnicy dostali rozkaz przestrzegania

rozporzdzenia i wprowadzenia go w ycie; dobra Abydos, odzie, osy,
ziemia i wszelkie inne, s nieodbieralne. Tak wic wieniacy, rolnicy,
winogradnicy i inni ogrodnicy yli w pokoju pod podwjn ochron faraona i Ozyrysa. Aby wszyscy o tym wiedzieli, Seti nakaza wyry swoje
rozporzdzenie nawet w sercu Nubii, w Nauri, gdzie napis wielkoci
dwch metrw osiemdziesiciu centymetrw na metr pidziesit sze
centymetrw rzuca si kademu w oczy. Ktokolwiek zechce zmieni
obszar uprawny nalecy do wityni lub bez jego woli przenie ktrego
ze sucych w wityni, otrzyma dwiecie kijw i bdzie mia obcity nos
albo uszy.
Uczestniczc w codziennym yciu wityni, Ramzes spostrzeg, e
wito i gospodarka nie byy od siebie oddzielone, aczkolwiek granica
midzy nimi pozostawaa zawsze wyrana. Kiedy faraon w miejscu
najwitszym ze witych obcowa z obecnoci bosk, wiat materialny
przestawa istnie, lecz trzeba byo geniuszu architektw i rzebiarzy, by
zbudowa wityni i sprawi, by kamienie mwiy. Krl dziki pracy
wieniakw mg zoy w ofierze niewidzialnym siom najdelikatniejsze
potrawy.
Nie nauczano w wityni adnej prawdy absolutnej, aden dogmat nie
zamyka myli w fanatyzmie; jako miejsce wcielenia energii duchowej,
kamienna nawa tylko pozornie pozostawaa nieruchoma, witynia
oczyszczaa, przeobraaa i uwicaa. Bya samym sercem egipskiego
spoeczestwa, ya mioci wic bstwo z faraonem i czynia z tej
mioci pokarm dla ludzi.
Ramzes wiele razy wraca do korytarza przodkw i odczytywa imiona
krlw, ktrzy budowali kraj wedle zasady Maat. Nieopodal wityni
znajdoway si grobowce wadcw z pierwszych dynastii; nie spoczyway
tam ich mumie, zoone w wiecznym mieszkaniu w Sakkarze, lecz ich
niewidzialne i niemiertelne ciao, bez ktrego faraon nie moe by
faraonem.
Nagle zadanie stojce przed nim wydao si mu ponad siy; jest tylko
osiemnastoletnim modziecem zakochanym w yciu, oywianym
potnym ogniem, lecz niezdolnym do przejcia dziedzictwa tych
olbrzymw. Skd wziby tyle zuchwaoci i prnoci, by zasi na
tronie, ktry zajmowa Seti?
By w swych mrzonkach jak zamroczony, Abydos za postawio go
twarz w twarz z rzeczywistoci; to by gwny powd, jakim kierowa si
ojciec, sprowadzajc go tutaj. Gdzie lepiej ni w tej wityni mona byo
objawi jego znikomo?
Regent wyszed poza mury i ruszy w kierunku rzeki. Nadszed moment
powrotu do Memfis, polubienia Izet urodziwej, urzdzenia wita dla
przyjaci i owiadczenia ojcu, e rezygnuje ze stanowiska regenta. Skoro
starszy brat tak bardzo pragnie panowa, czemu mu w tym przeszkadza?
Zagubiony w mylach zapuci si na pola i trafi na nisko pooone
tereny tu nad Nilem. Dalsz drog zagrodziy mu trzciny, rozsun je wic
i wtedy go zobaczy.
Dugie, obwise uszy, nogi jak supy, brunatnoczarna ma, sztywna

brdka, rogi tworzce jakby hem i zakoczone ostrymi czubkami - dziki

byk wpatrywa si w niego tak samo intensywnie jak cztery lata temu.
Ramzes nie cofn si.
Oto byk, wyposaony w najwiksz si w przyrodzie, krl zwierzt,
wskae jego przeznaczenie. Jeli rzuci si na Ramzesa, przebije rogami i
zdepcze, na dworze egipskim bdzie o jednego ksicia mniej, ale bez trudu
kim go zastpi. Jeli daruje mu ycie, nie bdzie ju ono jego wasnoci,
on za, Ramzes, okae si godny tego daru.
46.
Menelaos by gociem honorowym podczas wikszoci uczt i wit;
Helena godzia si pokazywa u jego boku i jednomylnie wychwalano jej
urod. Jeli chodzi o reszt Grekw, ci wtopili si w ludno, szanowali
prawa egipskie i niewiele dawali powodw, eby o nich mwi.
Ten sukces przypisano Szenarowi, ktrego talenty dyplomatyczne
doceniono na dworze; po cichu krytykowano postaw regenta, ktry
obnosi si ze swoj niechci do krla Lacedemonu. Ramzes by za mao
gitki i ama konwenanse; czy nie jest to dowd, e nie nadaje si na
wadc?
Z upywem tygodni Szenar odzyskiwa utracony teren; duga
nieobecno brata, przebywajcego w Abydos, pozostawiaa mu wolne
pole dziaania. To nic, e nie nosi tytuu regenta; czy za to nie on bardziej
do niego dorasta?
Chocia nikt nie mia podwaa decyzji Setiego, ten i w z dworakw
zastanawia si, czy krl nie popeni jednak bdu. Ramzes ma bardziej
imponujc postaw ni Szenar, czy jednak to wystarczy, kiedy stanie u
steru pastwa?
Na razie nie byo adnej zorganizowanej opozycji, lecz tylko guchy
sprzeciw, ktry nasila si i w odpowiednim momencie posuy Szenarowi
za jeden z punktw oparcia. Starszy syn krla dobrze opanowa lekcj:
Ramzes jest gronym przeciwnikiem. eby go pokona, trzeba atakowa z
wielu stron naraz, nie pozwoli mu na chwil wytchnienia. Tak zatem
Szenar z uporem i wytrwale prowadzi, kryjc si w mroku, swoje dzieo.
Pokona wanie wany etap swego planu: dwaj oficerowie greccy
zostali przyjci do si bezpieczestwa chronicych paac krlewski. Inni
najemnicy, ju w tych siach sucy, zaprzyjani si z nimi i stopniowo
utworz odam, ktry zostanie wykorzystany w rozstrzygajcym dniu; by
moe nawet ktry z nich wejdzie w skad stray przybocznej regenta!
Szenar zatroszczy si o to, a Menelaos go poprze.
Od chwili przybycia krla Lacedemonu przyszo umiechaa si do
starszego syna krlewskiego. Pozostawao przekupi ktrego z osobistych
lekarzy faraona, by zapewni sobie informacje o stanie jego zdrowia; Seti
nie wyglda wprawdzie najlepiej, ale taka powierzchowna ocena moga
by bdna.
Szenarowi nie zaleao na zbyt szybkiej mierci ojca, gdy nie
opracowa jeszcze do koca planu batalii. Wbrew temu, co sdzi porywczy
Ramzes, czas nie gra na jego korzy; jeli los pozwoli Szenarowi uwika

go w sie, ktr tka pracowicie miesic po miesicu, regent si w niej w

kocu udusi.

- Pikne - przyzna Ameni po przeczytaniu pierwszej pieni Iliady, ktr

zapisa pod dyktando siedzcego pod swym cytrynowcem Homera.
Poeta o bujnych siwych wosach dostrzeg cie powcigliwoci w
gosie swego rozmwcy.
- Jakie masz zarzuty?
- Twoi bogowie zbytnio przypominaj ludzi.
- Czy egipscy bogowie s inni?
- Owszem, czasem bajarze przedstawiaj ich w ten sposb, ale s to
tylko obrazy ku zabawieniu. Nauczanie przekazywane w wityniach jest
inne.
- A c moe wiedzie o tym taki mody pisarz jak ty?
- To prawda, nie za wiele, wiem jednak, e bogowie s stwrczymi
siami i e z ich moc trzeba obchodzi si pieczoowicie, a wic naley
powierzy to zadanie ludziom do tego przygotowanym.
- Ale ja opowiadam epopej! Takie bstwa nie byyby w niej
odpowiednimi postaciami, jaki bowiem bohater mgby stawi czoo
takiemu Achillesowi albo Patroklesowi? Kiedy poznasz ich czyny, nie
bdziesz chcia ju czyta adnych innych utworw!
Ameni wola zachowa dla siebie swoje przekonania; egzaltacja Homera
bya zgodna z powszechnym wyobraeniem o poetach greckich. Starzy
pisarze egipscy chtniej obierali sobie za temat mdro ni rzezie, choby
i najwspanialsze. Nie jego jednak spraw jest poucza znacznie starszego
gocia.
- Dawno ju nie odwiedzi mnie regent - poskary si Homer.
- Przebywa w Abydos.
- W wityni Ozyrysa? Twierdzi si, e wprowadzaj tam wyznawcw w
wielkie tajemnice.
- To prawda.
- Kiedy wrci?
- Nie wiem.
Homer wzruszy ramionami i wypi czark wonnego wina doprawionego
anykiem i kolendr.
- Ostateczne wygnanie.
Ameni drgn.
- Co masz na myli?
- e faraon, zawiedziony nieudolnoci syna, uczyni z niego kapana i
zamkn do koca ycia w wityni w Abydos. Czy w przypadku ludu tak
religijnego jak twj nie jest to najlepszy sposb, eby pozby si
czowieka, ktry sta si zawad?
Ameni by przybity.
Jeli Homer ma racj, Ameni nie ujrzy ju Ramzesa. Chtnie naradziby
si z przyjacimi, ale Mojesz by w Karnaku, Asza w Azji, a Setau na
pustyni. Samotny i zatrwoony, stara si odzyska spokj ducha, skupiajc
si na pracy.

Jego wsppracownicy zgromadzili na pkach jego biura imponujc

liczb raportw, z ktrych nic nie wynikao; mimo sumiennych
poszukiwa nie znaleziono najmniejszej wskazwki mwicej, kto mgby
by wacicielem warsztatu wytwarzajcego wadliwe bryki inkaustu; brak
te jakichkolwiek danych pozwalajcych wytropi autora listu, ktry
zwabi faraona do Asuanu.
Modego pisarza ogarn gniew; czemu tyle wysikw koczy si
niczym? Winowajca pozostawi lady, ale nikt nimi nie poda! Ameni
przyj pozycj pisarza i zacz przeglda wszystkie dokumenty poczwszy od swoich pierwszych poszukiwa na wysypisku.
Kiedy dotar do dokumentu z liter r, ostatni w imieniu Szenara,
przysza mu do gowy pewna myl dotyczca metod dziaania czowieka
kryjcego si w mroku, myl, ktra zmienia si w pewno, kiedy Ameni
wykry na podstawie charakteru pisma, kto jest autorem listu.
Wszystko uoyo si teraz w spjn cao, lecz Ramzes, zamknity na
zawsze w Abydos, nigdy nie pozna prawdy, a winowajca uniknie karzcej
rki sprawiedliwoci.
Mody pisarz buntowa si przeciwko takiej niesprawiedliwoci;
przyjaciele pomog mu zacign ndznika przed trybuna.

Izet urodziwa nalegaa, by Nefertari zapowiedziaa natychmiast jej

wizyt krlowej; poniewa jednak Tuja rozmawiaa w tym momencie z
przeoon kapanek Hathor w sprawie przygotowa do uroczystoci
religijnej, moda kobieta musi zapanowa nad swoj niecierpliwoci. Izet
bya tak zdenerwowana, e nie przestawaa skuba skraju dugiego rkawa
swojej piknej lnianej sukni, a w kocu go rozdara.
Wreszcie Nefertari otworzya drzwi sali audiencyjnej; Izet urodziwa
zachwiaa si i pada do ng wielkiej maonki krlewskiej.
- Wasza wysoko, bagam o pomoc.
- Jakie nieszczcie ci spotkao?
- Ramzes nie chce pozosta zamknity w wityni, jestem tego pewna!
Co zego uczyni, e spotkaa go taka surowa kara?
Tuja podniosa mod kobiet i kazaa jej usi na krzeseku z niskim
oparciem.
- ycie w wityni wydaje ci si takie straszne?
- Ramzes ma osiemnacie lat! Tylko starzec mgby doceni takie ycie.
Zosta zamknitym w Abydos za modu...
- Kto ci o tym powiedzia?
- Jego sekretarz osobisty, Ameni.
- Mj syn przebywa w Abydos, lecz nie jest wcale winiem. Przyszy
faraon musi by wtajemniczony w misteria Ozyrysa i zapozna si
szczegowo z yciem witynnym. Wrci, gdy tylko nauczy si tego, co
konieczne.
Izet urodziwa wiedziaa ju, e si omieszya, ale ogarno j poczucie
ogromnej ulgi.


Nefertari wstaa, jak zawsze pierwsza. Narzucia szal na ramiona.
Powtarzaa w pamici zadania czekajce j w cigu dnia, przypominaa
sobie spotkania, jakie ma odby krlowa. Nie dostawao jej tylko czasu na
to, eby myle o sobie, gdy prowadzenie domu wielkiej maonki
krlewskiej wymagao ogromnego nakadu pracy i nieustannego skupienia.
Nefertari znalaza si daleko od wypenionego obrzdkami i tak przez ni
wytsknionego ycia kapanki, ale szybko dostosowaa si do wymaga
Tui, dla ktrej czua ogromny podziw. Krlowa rwnie wymagajca w
stosunku do samej siebie, jak w stosunku do innych, rozkochana w
wielkoci Egiptu i przywizana do tradycyjnych wartoci - bya ziemskim
wcieleniem bogini Maat i bez przerwy przypominaa swemu otoczeniu o
koniecznoci prawego ycia. Zdajc sobie doskonale spraw, jak cikie
brzemi dwiga krlewska maonka, Nefertari rycho uznaa, e jej rola
nie ogranicza si do dziaa zwizanych z yciem wieckim, a dom, ktrym
zarzdza, musi by bez zarzutu. aden bd nie zostanie jej wybaczony.
W kuchni nie byo nikogo; suba spaa jeszcze w swych pokojach.
Nefertari zastukaa kolejno do wszystkich drzwi, ale wszdzie panowaa
grobowa cisza. Zaintrygowana zajrzaa do rodka.
Nikogo. Co si stao z tymi zwykle tak zdyscyplinowanymi i
sumiennymi kobietami? Nie ma dzisiaj adnych uroczystoci, nie jest to
dzie wolny od pracy, a przecie nawet w tak wyjtkowych
okolicznociach kto je zastpowa. W zwykym miejscu nie zobaczya ani
wieego chleba, ani ciastek, ani mleka. A za niecay kwadrans krlowa
musi zje niadanie!
Nefertari stracia gow; na paac spada jaka klska ywioowa.
Pobiega do pomieszczenia z arnami; moe zbiege kobiety zostawiy
tam jak resztk poywienia. Nie znalaza nic poza ziarnem; zmielenie go
na mk i upieczenie chleba potrwa zbyt dugo. Tuja susznie oskaryaby
swoj rzdczyni o niedbalstwo i brak umiejtnoci przewidywania.
Zostanie natychmiast pozbawiona stanowiska.
Do upokorzenia dojdzie smutek z powodu opuszczenia krlowej;
Nefertari uwiadomia sobie w tym momencie, jak wielk mioci darzy
wielk maonk krlewsk. Nie mc jej suy oznacza bl trudny do
zniesienia.
- Zapowiada si pikny dzie - rozleg si jaki gos peen powagi.
Nefertari obrcia si powoli.
- Ty, regent krlestwa, tutaj...
Ramzes sta ze skrzyowanymi ramionami, oparszy si o cian.
- Czyby uznawaa moj obecno tutaj za niestosown?
- Nie, ja...
- Jeli chodzi o niadanie mojej matki, moesz by spokojna. Suba
przyniesie je o zwykej porze.
- Ale... Nikogo nie widz!
- Czy twoja ulubiona maksyma nie mwi: Sowo doskonae jest lepiej
ukryte ni zielony kamie. Mona jednak je znale u sug, ktrzy pracuj
przy arnach?

- Czy mam rozumie, e oddalie ca sub, eby mnie tu zwabi?..

- Przewidziaem, co uczynisz.
- Pragniesz, bym zmea ziarno dla twej przyjemnoci?
- Nie, Nefertari. Pragn sowa doskonaego.
- Niestety, zawiod ci. Nie znam go.
- Jestem przekonany, e tak nie jest.
Promieniowaa urod; jej spojrzenie miao gbi niebiaskich wd.
- Moe zgorszy ci moja szczero, ale uwaam, e twj art jest
niesmaczny.
Regent robi teraz wraenie mniej pewnego siebie.
- To sowo, Nefertari...
- Wszyscy myl, e zamieszkae w Abydos.
- Wrciem wczoraj.
- I pierwsze, co uczynie, to przekupie sub krlowej, by zakci
moj prac!
- Natknem si nad Nilem na dzikiego byka; stalimy naprzeciwko
siebie i od jego rogw zaleao me ycie. Kiedy wpatrywa si we mnie
nieruchomym wzrokiem, podjem pewne powane decyzje. Poniewa
mnie nie zabi, jestem znw panem swego losu.
- Ciesz si, e yjesz, i pragn, by zosta krlem.
- To zdanie twoje czy mojej matki?
- Nie mam zwyczaju kama. Czy jestem ju wolna?
- To sowo cenniejsze ni zielony kamie naprawd jest twoje, Nefertari!
Czy pozwolisz, bym zazna szczcia, wypowiadajc je w tej chwili?
Moda kobieta skonia si.
- Jestem twoj suk, regencie Egiptu.
- Nefertari!
Podniosa gow i w jej spojrzeniu zalnia duma. Olniewaa
szlachetnoci swej postawy.
- Krlowa czeka na mnie, by odby jak zwykle porann rozmow.
Spnienie byoby powanym uchybieniem.
Ramzes wzi j w ramiona.
- Co mam uczyni, aby zechciaa mnie polubi?
- Poprosi o to - odpara gosem penym sodyczy.
47.
Seti rozpocz jedenasty rok panowania od zoenia ofiary ogromnemu
sfinksowi w Gizie, stranikowi rwniny, na ktrej zbudowano piramidy
faraonw Cheopsa, Chefrena i Mykerinosa. Ze wzgldu na jego czuwanie
nikt nie mg wej na ten wity teren, rdo mocy dla caego kraju.
Ramzes, jako regent, uda si razem z ojcem do maej wityni
wzniesionej przed olbrzymim posgiem, przedstawiajcym lecego lwa o
gowie krla, z oczami wzniesionymi do nieba. Rzebiarze wykonali stel z
wizerunkiem Setiego, ktry powala oryksa, pustynne zwierz boga Seta,
symbol si ciemnoci. Podejmujc te owy, faraon wypenia swj
najwyszy obowizek, wprowadza ad tam, gdzie wada niead.
To miejsce wywaro wielkie wraenie na Ramzesie; moc, jaka z niego

promieniowaa, przenikaa do kadej tkanki jestestwa ksicia. Po dniach

intymnego skupienia w Abydos Giza wydawaa mu si najbardziej
olniewajcym potwierdzeniem istnienia ka, tej niewidzialnej,
wszechobecnej siy, ktra w wiecie zwierzcym wybraa jako swe
wcielenie dzikiego byka. Wszystko tutaj trwao w nieruchomoci; piramidy
pokonaj czas.
- Napotkaem go nad Nilem - wyzna Ramzes. - Stalimy naprzeciwko
siebie i wpatrywa si we mnie tak samo jak za pierwszym razem.
- Chciae wyrzec si tytuu regenta i wadzy krlewskiej - powiedzia
Seti - ale on ci powstrzyma.
Ojciec czyta w mylach swego syna. A moe to sam Seti przeobrazi si
w dzikiego byka, aby syn stan oko w oko ze swoim przeznaczeniem?
- Nie przeniknem wszystkich tajemnic Abydos, ale dugi pobyt tam
uwiadomi mi, e tajemnica jest jdrem ycia.
- Wracaj jak najczciej do Abydos i czuwaj nad wityni. Obchodzenie
misteriw ku czci Ozyrysa to klucz do rwnowagi naszego kraju.
- Podjem jeszcze jedn decyzj.
- Matka j pochwala, ja te.
Modzieniec mia ochot skaka z radoci, lecz musia si powstrzyma
ze wzgldu na wito miejsca; czy nadejdzie taki dzie, kiedy bdzie
umia, jak Seti, czyta w sercach innych ludzi?

Jeszcze nigdy Ramzes nie widzia Ameniego w stanie takiego

rozgorczkowania.
- Wiem wszystko, odnalazem go! To nie do wiary, ale nie mona mie
najmniejszych wtpliwoci... Spjrz, tylko spjrz!
Mody pisarz, zwykle tak drobiazgowo dbajcy o porzdek, wynurzy si
zza sterty papirusw, drewnianych tabliczek i odamkw wapiennych.
Wielokrotnie bada ca nagromadzon w cigu wielu miesicy
dokumentacj, nim wycign ostateczne wnioski.
- To on - oznajmi stanowczym gosem - to jego charakter pisma! I udao
mi si nawet powiza go z wonic, ktry u niego pracowa, a przez
wonic ze stajennym! Zdajesz sobie spraw, Ramzesie? Ten czowiek jest
po prostu zodziejem i zbrodniarzem! Czemu to robi?
Regent z pocztku przyjmowa z niedowierzaniem wyjanienia
Ameniego, ale w kocu musia pogodzi si z oczywistymi faktami. Ameni
wykona ogromn prac i w rezultacie nie mona ju byo mie adnych
wtpliwoci.
- Zapytam go o to.

Grymana, starsza siostra Ramzesa, i jej m Sari, ktremu coraz

wyraniej rysowa si brzuszek, karmili wanie egzotyczne ryby, ktre
igray w stawie przy ich domu. Grymana bya w okropnym humorze; upa
mczy j i nie moga nic zaradzi na przetuszczajc si cer. Musi
zmieni lekarza i maci.
Podszed suga z wiadomoci o wizycie Ramzesa.

- W kocu jaki przejaw szacunku! - wykrzykna Grymana, caujc

brata na powitanie. - Czy wiesz, e dwr pogrzeba ci ju w Abydos?
- Dwr czsto si myli, ale na szczcie nie rzdzi krajem.
Powaga jego gosu zaskoczya maonkw; mody ksi zmieni si.
Przemawia do nich ju nie modzik, ale prawdziwy regent Egiptu.
- Czy powierzysz wreszcie memu mowi zarzd spichlerzy?
- Prosz, by si oddalia, umiowana siostro.
Grymana poczua si uraona.
- Mj m nie ma przede mn tajemnic.
- Jeste pewna?
- Jestem!
Pogodne zwykle usposobienie Sariego znikno bez ladu; dawny
nauczyciel Ramzesa by teraz spity i zaniepokojony.
- Czy rozpoznajesz to pismo?
Ramzes pokaza im list, ktry skoni Setiego i jego syna do wyprawy do
asuaskich kamienioomw.
Sari i jego maonka milczeli.
- Podpis pod tym listem jest faszywy, ale co do charakteru pisma nie
moe by wtpliwoci. To twoje dzieo, Sari. Porwnanie z innymi
pismami wskazuje to niechybnie.
- To jakie faszerstwo, ten list jest podrobiony...
- Stanowisko nauczyciela ju ci nie wystarczao, wymylie wic handel
marnym inkaustem opatrzonym gwarancj najlepszej jakoci. Kiedy
poczue si zagroony, sprbowae zniszczy wszelkie lady, ktre
mogyby doprowadzi do ciebie. Znae doskonale archiwa, bye
pisarzem, wic nic atwiejszego. Pozostay jednak fragmenty kopii
dokumentu i mj osobisty sekretarz, ktry niemal przypaci yciem swe
denie do prawdy, odnalaz je na wysypisku. Dugo wydawao si nam, e
winowajc jest Szenar, lecz w kocu Ameni zda sobie spraw ze swego
bdu. Z imienia waciciela warsztatu pozostaa tylko litera r, ale nie
bya to kocowa litera imienia Szenar, ale jedna z liter twojego imienia,
Sari. Co wicej, przez ponad rok pracowa u ciebie wonica, ktry
wcign mnie w puapk. Mj brat jest niewinny, a wszystko byo twoj
sprawk.
Dawny nauczyciel Ramzesa zacisn szczki i unika wzroku regenta,
natomiast Grymana nie robia wraenia wstrznitej lub zaskoczonej.
- Nie masz ani jednego niepodwaalnego dowodu - oznajmi Sari. aden trybuna nie skae mnie na podstawie tak skpych poszlak.
- Czemu tak mnie nienawidzisz?
- Bo jeste zawad na naszej drodze! - wykrzykna, nie panujc nad
sob, siostra Ramzesa. - Jeste tylko zadzierajcym nosa kogucikiem, zbyt
pewnym swej siy. Mj m jest kim wybitnym, wyksztaconym,
rozumnym i umiejcym dostosowa si do okolicznoci. Nie brak mu
adnego talentu pozwalajcego rzdzi Egiptem. A dziki mnie,
krlewskiej crce, ma do tego prawo!
Grymana uja do ma i pchna go do przodu.
- Ambicja pomieszaa wam zmysy - owiadczy Ramzes. - Chc
oszczdzi moim rodzicom okrutnego blu, nie zo wic skargi.

Rozkazuj wam jednak opuci Memfis. Osidziecie w maej wiosce na

prowincji i nigdy jej nie opucicie. Najmniejszy objaw krnbrnoci, a czeka
was wygnanie.
- Jestem twoj siostr, Ramzesie.
- Dlatego okazuj ci pobaanie i wspczucie.

Mimo doznanych uszkodze ciaa Ameni zgodzi si nie skada skargi;

dla Ramzesa ten przejaw przyjani by jak balsam na ran, ktr zadali mu
siostra i dawny nauczyciel. Gdyby Ameni domaga si sprawiedliwej
zemsty, regent by nie protestowa, ale mody pisarz skupi si ju
cakowicie na spotkaniu przyjaci Ramzesa z okazji jego zalubin z
Nefertari.
- Setau wrci do swej pracowni z ogromn iloci jadu, Mojesz zjawi
si pojutrze w Memfis. Pozostaje Asza... Wyruszy ju, ale nie wiadomo,
jak dugo potrwa podr.
- Poczekamy na niego.
- Jestem szczliwy z twojego powodu... Powiada si, e Nefertari jest
najpikniejsz z piknych.
- Czyby by innego zdania?
- Potrafi oceni pikno wiersza albo papirusu, jeli jednak chodzi o
urod niewieci... Nie moesz zbyt wiele ode mnie wymaga.
- Jak si miewa Homer?
- Chciaby ci jak najszybciej zobaczy.
- Zaprosimy go.
Ameni zrobi min, jakby drczya go jaka troska.
- Czym si martwisz?
- Martwi si o ciebie... Wzniosem zapor, ale dugo ju nie wytrzyma.
Izet urodziwa domaga si spotkania.

Izet urodziwa zamierzaa da upust swej wciekoci i zasypa kochanka

wyrzutami i obelgami. Kiedy jednak zbliy si do niej, poczua si
cakowicie zniewolona. Ramzes zmieni si, i to bardzo; nie by ju tylko
namitnym chopakiem, w ktrym si zakochaa, ale take prawdziwym
regentem. Dostojno jego stanowiska coraz bardziej rzucaa si w oczy.
Moda kobieta miaa uczucie, e stoi przed nieznajomym, przed kim, na
kogo nie ma ju najmniejszego wpywu. Opada caa zo, pozostay tylko
szacunek i oniemielenie.
- Twoja wizyta... twoja wizyta jest dla mnie zaszczytem.
- Matka powiedziaa mi, e przysza w mojej sprawie.
- To prawda, niepokoiam si o ciebie i bardzo pragnam, by wrci.
- I zawioda si?
- Doniesiono mi...
- Jutro polubi Nefertari.
- Jest pikna... A ja nosz twoje dziecko.
Ramzes uj j z czuoci za rk.
- Mylaa, e ci opuszcz? Twoje dziecko bdzie moim. Jeli los

wyniesie mnie na tron, wybior Nefertari na wielk maonk krlewsk.

Lecz jeli tego pragniesz i jeli Nefertari wyrazi zgod, zamieszkasz w
paacu.
Przytulia si do niego.
- Czy kochasz mnie, Ramzesie?
- Pobyt w Abydos i spotkanie z dzikim bykiem objawiy mi moj
prawdziw natur. Z pewnoci nie jestem, Izet, czowiekiem takim jak
inni. Ojciec zoy na moje barki brzemi, ktre by moe przygniecie
mnie do ziemi, lecz nie zamierzam si go pozby. Ty jeste namitnoci i
podaniem, szalestwem modoci. Nefertari to krlowa.
- Zestarzej si i zapomnisz o mnie.
- Jestem wodzem plemienia, a wdz plemienia nigdy nie zapomina o
swoich. Czy pragniesz nalee do mego plemienia?
Podaa mu swe wargi.

Maestwo byo spraw osobist i nie wizao si z adn uroczystoci

religijn. Nefertari pragna, eby witowali w bardzo prosty sposb, na
wsi, w gaju palmowym, wrd pl pszenicy i kwitncego bobu, nad
kanaem o mulistych brzegach, gdzie chopi przyprowadzaj zwierzta, by
ugasiy pragnienie.
Ubrana w krtk lnian sukni, ozdobion bransoletami z lapis-lazuli i
naszyjnikiem z krwawnika, moda kobieta miaa postaw przywodzc na
myl krlow Tuj. Najbardziej elegancko wyglda Asza, ktry tego
samego ranka przyby z Azji i by zdumiony, e znalaz si w wiejskim
otoczeniu, i to w towarzystwie wielkiej maonki krlewskiej, Mojesza,
Ameniego, Setau, sawnego greckiego poety, a take lwa o potwornych
apach i rozfiglowanego psa. Dyplomata wolaby dworski przepych, ale
wystrzega si jakichkolwiek krytycznych uwag i dzieli z wszystkimi
wiejski posiek pod rozbawionym spojrzeniem Setau.
- Nie czujesz si chyba zbyt swobodnie - zauway zaklinacz wy.
- To miejsce jest urocze.
- Trawa zbrukaa tw pikn sukni! ycie nie szczdzi nam przykrych
niespodzianek... Zwaszcza jeli nie ma w pobliu adnego gada.
Mimo marnego wzroku Homer by oczarowany Nefertari; niechtnie, ale
musia przyzna, e ona regenta gruje urod nad Helen.
- Dziki tobie - powiedzia Mojesz - mog zazna dnia prawdziwego
wypoczynku.
- Karnak nie zostawia ci ani chwili wolnej?
- Rozpoczte dzieo jest tak ogromne, e najmniejszy bd moe
doprowadzi do katastrofy. Sprawdzam bez koca kady szczeg, eby
budowa moga trwa bez adnych zahamowa.
Seti nie wzi udziau w wicie; cho pochwala wybr Ramzesa, by
przecie faraonem, a faraon nie moe pozwoli sobie na dzie
bezczynnoci. Egipt go potrzebuje.
By to dzie spdzony w bardzo zwyczajny sposb i dzie niezwykego
szczcia; po powrocie do stolicy Ramzes wzi Nefertari w ramiona i
przenis przez prg swego domu. W oczach prawa byli teraz mem i

on.
48.
Szenar kipia aktywnoci; biega od jednego dostojnika do drugiego,
rozdziela zaproszenia, wydawa niadania, kolacje, przyjmowa goci
oficjalnych i osobistych. Czy nie traktuje bardzo powanie swojej roli
szefa protokou, troszczcego si o to, by midzy osobistociami pastwa
panowaa jak najpeniejsza harmonia?
W rzeczywistoci Szenar wykorzystywa ogromny bd swego brata,
ktry polubi prost dziewczyn ze skromnej rodziny i zamierza uczyni
z niej wielk maonk krlewsk. Zapewne to si ju zdarzao i nie byo w
tym zakresie adnej obowizujcej reguy, ale starszy syn krla robi, co
mg, eby przedstawi wybr Ramzesa jako policzek wymierzony
szlachetnym rodom i dworowi, i trzeba przyzna, i odnis niemay
sukces. Niezaleno regenta zagrozi w najbliszym czasie korzyciom z
takim trudem wywalczonym. I jak si zachowuje ta Nefertari? Upojona
wadz, ktra nie powinna przypa jej w udziale, tworzy oto wasne
stronnictwo, gardzc osobami ze starych, wpywowych rodw.
Na opini Ramzesa pada coraz gbszy cie.
- Czemu taka zaniedbana twarz? - zdziwi si Szenar, przypatrujc
Grymanej. - Czujesz si nieszczliwa?
- Bardziej ni moesz poj.
- Moja umiowana siostra nieszczliwa...! Czy zechcesz mi si
zwierzy?
- Mj m i ja zostalimy wypdzeni z Memfis.
- To art?
- Ramzes nam grozi.
- Ramzes?! O co was oskara?
- Przy pomocy Ameniego, niech bdzie przeklty!, oskara Sariego o
najgorsze niegodziwoci. Jeli nie bdziemy posuszni, postawi nas przed
trybunaem.
- Czy ma dowody?
Grymana skrzywia si.
- Nie... par poszlak bez wikszej wartoci, lecz wiesz, jak to jest z
wymiarem sprawiedliwoci. Mgby okaza si dla nas nieprzychylny.
- Oznacza to, e ty i Sari naprawd spiskowalicie przeciwko
Ramzesowi.
Ksiniczka zawahaa si.
- Nie jestem sdzi, moesz wic wyjawi mi prawd, siostrzyczko.
- To prawda, troch spiskowalimy... ale wcale si tego nie wstydz!
Ramzes zniszczy nas wszystkich po kolei.
- Nie krzycz, Grymana. Podzielam twoje zdanie.
- A wic... Nie uwaasz, e postpowaam le?
- Przeciwnie, auj, e wasza prba si nie powioda.
- Ramzes uwaa, e ty jeste winowajc.
- Wie, e obnayem jego prawdziwe oblicze, mniema jednak, i mina
mi ch do walki.

- Czy uznasz Sariego i mnie za swoich sprzymierzecw?

- To wanie zamierzaem ci zaproponowa.
- Niestety, na prowincji bdziemy bezsilni!
- To nie jest wcale takie pewne. Zamieszkacie w moim paacyku
nieopodal Teb i bdziecie nawizywa przyjanie z osobistociami
urzdowymi i religijnymi. Wielu dygnitarzy nie sprzyja zgoa Ramzesowi,
wystarczy wic przekona ich, e mona zapobiec jego wstpieniu na tron.
- Ukoie moje serce. Jeste dobrym bratem.
W oczach Szenara pojawi si bysk nieufnoci.
- Ten spisek, ktry uknulicie... Kto mia czerpa z niego korzyci?
- Chcielimy po prostu... odsun Ramzesa.
- Chciaa, eby dziki twojej pozycji crki faraona na tron wstpi Sari,
nieprawda? Jeli masz by moim sprzymierzecem, zapomnij o tych
mrzonkach i su tylko moim interesom. Ja bd panowa, a w dniu mego
wstpienia na tron ci, ktrzy dochowali mi wiernoci, zostan
wynagrodzeni.

Asza nie ruszy w drog powrotn do Azji, pki nie wzi udziau w
jednym ze wietnych przyj wydanych przez Szenara; podawano wyborne
dania, suchano znakomitej muzyki, zwierzano si sobie i krytykowano
regenta i jego mod maonk, nie zaniedbujc wypiewywania hymnw
pochwalnych na cze Setiego. Nikt nie zdziwi si, widzc, e starszy syn
krla rozmawia z modym dyplomat, o ktrym przeoeni nadal wyraali
si z najwyszym uznaniem.
- Masz zapewniony awans - oznajmi Szenar. - Za niecay miesic
bdziesz kierownikiem zespou tumaczy specjalizujcych si w Azji. W
twoim wieku to nie lada osignicie.
- Jak mam ci si odwdziczy?
- Nadal dostarczajc mi informacji. Czy bye przy zalubinach
Ramzesa?
- Tak, razem z jego najwierniejszymi przyjacimi.
- Czy pady jakie kopotliwe pytania?
- Nie.
- Cieszysz si wic nadal jego zaufaniem.
- Bez wtpienia.
- Czy pyta o Azj?
- Nie. Nie mie wchodzi na teren zastrzeony dla ojca i woli zajmowa
si mod maonk.
- Poczynie jakie postpy?
- Znaczne. Wiele maych ksistw poparoby ci chtnie, jeliby okaza
im sw szczodro.
- Chodzi o zoto?
- Zostaoby docenione.
- Jedynie faraon ma prawo dysponowania zotem.
- To nie przeszkadza w skadaniu bajecznych obietnic. Za moim
porednictwem, to znaczy dyskretnie.
- Doskonaa myl.

- Do momentu objcia wadzy czcze obietnice s twoj najpotniejsz

broni. Bd ci przedstawia jako jedynego, ktry moe zaspokoi
pragnienia jednych i drugich. Kiedy wstpisz na tron, dobierzesz sobie
ministrw.

Ku zaskoczeniu dworu ani Ramzes, ani Nefertari nie zmienili trybu

ycia. Regent nadal pracowa w cieniu ojca, a jego maonka suya Tui.
Szenar wyjania, e przyjcie takiej postawy, jake z pozoru pokornej, jest
niezwykle zrcznym wybiegiem, gdy krl i krlowa nie zdaj sobie
sprawy, e hoduj mije na wasnym onie.
Poszczeglne skadniki strategii Szenara zaczy si ze sob zazbia;
wprawdzie nie udao mu si pozyska Mojesza, ale prdzej czy pniej
musz powsta okolicznoci sprzyjajce jego planom.
Jeszcze jedna osoba przejdzie by moe do obozu jego sojusznikw;
sprawa, cho bardzo delikatna, warta bya zachodu.
Podczas uroczystoci otwarcia w haremie Mer-Ur wielkiego stawu, w
ktrym dziewczta bd mogy do woli pywa i zaywa rozkoszy
wiosowania, Szenar powita Izet urodziw, jednego z honorowych goci.
Jej cia bya ju wyranie widoczna.
- Jak si czujesz?
- Doskonale. Wydam na wiat syna, ktry przyniesie zaszczyt
Ramzesowi.
- Czy poznaa Nefertari?
- To wyjtkowa kobieta. Jestemy przyjacikami.
- Twoja pozycja...
- Ramzes bdzie mia dwie maonki. Godz si z tym, e nie bd
krlow, jeli tylko nie przestanie mnie kocha.
- Postawa tak szlachetna jest doprawdy wzruszajca, ale nie zapewnia
zbyt wielkich korzyci.
- Nie potrafisz zrozumie Ramzesa ani tych, ktrzy go kochaj.
- Zazdroszcz mojemu bratu szczcia, lecz wtpi, by ty bya
szczliwa.
- Czy danie mu syna, ktry obejmie po nim tron, nie jest najwikszym
tytuem do chway?
- Czy nie popieszya si za bardzo? Ramzes nie jest jeszcze faraonem.
- Chciaby podwaa wybr dokonany przez Setiego?
- Skde...! Jednak przyszo moe przynie niejedn niespodziank.
Darz ci ogromnym szacunkiem, moja droga, sama najlepiej o tym wiesz.
Ramzes obszed si z tob okrutnie. Twj wdzik, rozum, no i szlachetno
urodzenia wskazuj, e to ty powinna zosta wielk maonk krlewsk.
- Te mrzonki si nie speniy. Wol, eby byo, jak jest.
- Ja te jestem mrzonk? To, co zabra Ramzes, ja mgbym ci
ofiarowa.
- Jak miesz mwi tak do kobiety, ktra nosi jego dziecko?
- Zastanw si, Izet, zastanw si dobrze.
Mimo subtelnych podchodw i nccych propozycji skadanych przez
porednikw, Szenar nie zdoa przekupi adnego z osobistych lekarzy

Setiego. Czyby byli nieprzekupni? Nie, s po prostu ostroni. Bardziej

lkaj si Setiego ni jego starszego syna. Zdrowie faraona to tajemnica
pastwowa. Kady, kto miaby j zdradzi, naraziby si na surow kar.
Poniewa medycy okazali si nieprzystpni, Szenar zmieni taktyk.
Kiedy zapisywali lekarstwa, przygotowywano je w pracowni jednej ze
wity. Wystarczy dowiedzie si, w ktrej.
Poszukiwania wymagay wielkiej zrcznoci, ale w kocu przyniosy
powodzenie; zioa i piguki dla Setiego sporzdzano w wityni Sachmet.
Prba przekupienia kierownika pracowni, czowieka ju starszego, wdowca
i nie narzekajcego zgoa na ubstwo, bya zbyt ryzykowna; natomiast
zbadanie sytuacji jego pracownikw dao nader zachcajcy wynik. Jeden z
nich, czterdziestolatek onaty z modsz od siebie kobiet, skary si na
niskie zarobki; nie moe za nie kupowa wystarczajco duo sukni,
klejnotw i maci.
Zapowiadao si, e ofiara atwo wpadnie w rce Szenara, i tak si te
stao.
Na podstawie lekarstw, jakie zapisywano Setiemu, Szenar domyli si,
e Seti cierpi na powan, cho powoli postpujc chorob; za trzy,
najdalej cztery lata tron zostanie zwolniony.

Podczas wita doynek Seti zoy ofiar z wina bogini chronicej

zbiory, dobroczynnej kobrze, ktrej bazaltowy posg mia piecz nad
polami. Wieniacy skupili si wok krla, ktrego obecno odbierano
jako bogosawiestwo. Wadca lubi rozmawia z prostymi ludmi, wola
ich bowiem od wikszoci swoich dworzan.
Po zakoczeniu uroczystoci zoono hod bogini obfitoci, bogu zb i
faraonowi, ktry jedyny mg sprawi, by te bstwa si ujawniy. Ramzes
uwiadomi sobie, jak ogromn mioci ludu cieszy si jego ojciec;
dostojnicy si go bali, lecz proci ludzie kochali swego wadc.
Seti i Ramzes usiedli w zagajniku palmowym przy studni; jaka kobieta
przyniosa im winogrona, daktyle i chodne piwo. Regent mia uczucie, e
krl pozwoli sobie na chwil odpoczynku daleko od dworu i spraw
pastwowych. Czy nie zamkn oczu, pozwalajc, by agodne wiato
zalewao mu twarz?
- Kiedy bdziesz panowa, Ramzesie, przenikaj dusze ludzkie, dobieraj
sobie dygnitarzy o charakterze stanowczym i prawym, potraficych
wydawa sdy bezstronne, nie amic przy tym przysigi posuszestwa.
Niech kady zajmie odpowiednie dla siebie stanowisko i szanuje zasad
Maat. Bd bezlitosny dla sprzedajnych i tych, ktrzy przekupuj.
- Panuj dugo, ojcze. Jeszcze nie witowalimy twojego jubileuszu.
- Musiabym zasiada na tronie egipskim przez trzydzieci lat... Nie
dotrwam.
- Czy nie jeste mocny jak blok granitu?
- Nie, Ramzesie. Kamie jest wieczny, imi faraona bdzie trwao, lecz
moje miertelne ciao zniknie. I zblia si ju ta chwila.
Pier regenta przeszy gwatowny bl.
- Za bardzo jeste potrzebny krajowi.

- Przeszede wiele prb i szybko dojrzae, lecz twoje ycie dopiero si

zaczyna. Przez wszystkie czekajce ci lata pamitaj o spojrzeniu dzikiego
byka. Niechaj bdzie dla ciebie natchnieniem, niechaj da ci si, ktrej
bdziesz potrzebowa.
- Kiedy jestem u twego boku, wszystko wydaje si atwe... Czemu los
nie miaby obdarzy ci wieloma latami panowania?
- Najwaniejszym moim zadaniem jest przygotowa ci do objcia i
sprawowania wadzy.
- Sdzisz, e dwr mnie zaakceptuje?
- Po moim odejciu wielu zawistnych stanie na twojej drodze i bdzie
kopa puapki pod twymi stopami, a wtedy bdziesz musia sam wyda
swoj pierwsz wielk bitw.
- Nie bd mia sojusznikw?
- Nie ufaj nikomu, bo nie bdziesz mia brata ni siostry. Zdradzi ci ten,
ktremu dae najwicej, biedak, ktremu zapewnie bogactwo, zada ci
cios w plecy, ten, ktremu podae do, bdzie knu przeciwko tobie
spiski. Nie ufaj wsppracownikom, nie ufaj bliskim, licz tylko na siebie.
W dniu klski znikd nie doczekasz si pomocy.
49.
Izet urodziwa osiada w paacu w Tebach i urodzia wspaniaego
chopca, ktremu daa imi Cha.11 Po wizycie, ktr zoy jej Ramzes,
moda matka powierzya dziecko niace i poddaa si niezbdnym
zabiegom, aby pikno jej ciaa nie ucierpiao wskutek porodu. Ramzes by
dumny ze swego pierworodnego; szczliwa jego szczciem Izet urodziwa
obiecaa da mu wicej dzieci, jeli tylko zgodzi si nadal j kocha.
Jednak po wyjedzie Ramzesa poczua si bardzo samotna i wtedy
przypomniaa sobie ociekajce jadem sowa Szemra. Ramzes opuci j, by
powrci do Nefertari, ktra j, Izet, doprowadza do rozpaczy swoj
dyskrecj i swymi wzgldami. Jakie to byoby atwe, gdyby mona j byo
po prostu nienawidzi! Tymczasem gwna maonka Ramzesa zacza ju
zjednywa sobie serca i umysy, wcale o to nie zabiegajc, lecz dziki
promieniowaniu swojej osobowoci; Izet urodziwa zostaa do tego stopnia
oczarowana, e pogodzia si z postpowaniem Ramzesa.
Jednak samotno jej ciya; tsknia do przepychu memfickiego
dworu, do nie koczcych si pogawdek z przyjacikami z dziecistwa,
do spacerw nad Nilem, do kpieli w sadzawkach bogatych paacykw.
Teby byy zamone i olniewajce, lecz Izet nie tu przysza na wiat.
Moe Szenar ma racj, moe nie powinna wybaczy Ramzesowi tego, e
zepchn j na pozycj maonki drugorzdnej.

Homer rozciera na proszek suche licie mity, a potem wsypa je do

wielkiej skorupy limaka; wetkn do rodka trzcink, zapali mieszank i z
rozkosz wcign dym w puca.
11

Dokadnie Cha-em-Uaset: Ten, ktry pojawia si w Tebach.

- Dziwaczny zwyczaj - uzna Ramzes.

- Pomaga mi pisa. Jake si miewa twoja cudowna maonka?
- Nefertari nadal kieruje domem krlowej.
- Kobiety egipskie s bardzo widoczne. W Grecji nie rzucaj si tak w
oczy.
- Uskarasz si na to?
Homer wcign w puca kb dymu.
- Prawd mwic... Nie. W tej sprawie macie bez wtpienia racj.
Jednak poza tym przyszo mi do gowy wiele krytycznych uwag.
- Chtnie posucham.
Zachta ze strony Ramzesa zaskoczya poet.
- Chcesz, by ci ganiono?
- Jeli twoje uwagi pozwol umocni szczcie powszedniego ycia,
bd mile widziane.
- Dziwny kraj... W Grecji powicamy mnstwo czasu na spory, mwcy
zapalaj si, dochodzi do rkoczynw. Czyby tutaj pozwalano krytykowa
sowa faraona?
- Jego zadaniem jest wprowadzanie w ycie zasady Maat. Jeli
zawiedzie, pojawi si niead i nieszczcie, ktre to rzeczy ludzie tak
sobie upodobali.
- Nie darzysz zaufaniem jednostki?
- Jeli o mnie chodzi, ani troch. Kiedy pozostawi si ludzi samych
sobie, wadz obejm zdrada i tchrzostwo. Prostowa skrcony kij, tego
nieodmiennie wymagaj mdrcy.
Homer znowu zacign si dymem.
- W mojej Iliadzie pojawia si wieszczek, z ktrym bardzo si swego
czasu zbliyem. Zna teraniejszo, przeszo i przyszo. Co do
teraniejszoci, jestem do spokojny, gdy twj ojciec jest godny
mdrcw, o ktrych wspomniae. Lecz przyszo...
- Czyby ty te by wieszczkiem?
- Ktry poeta nim nie jest? Posuchaj tych sw z mojej pierwszej
pieni:
Apollon ruszy z wierzchokw Olimpu,
a serce mu gniewem pono,
uk na ramionach unosi
i koczan wok zamknity.
Strzay mu z barkw,
gniewnemu bogu,
dzwoniy rozgonie wraz z kadym krokiem;
on szed za do nocy podobny...
Potem zasi na mw swj grot
skierowawszy niechybny, bi;
a gste wnet stosy z trupami pon poczy.12
- W Egipcie pali si tylko zbrodniarzy. Na tak kar zasuguj ci jeno,
ktrzy dopucili si czynw odraajcych.
12

Prze. Ignacy Wieniewski, Krakw-Wrocaw 1986.

Homer robi wraenie rozdranionego.

- Egipt yje w pokoju... Jak dugo jeszcze? Miaem sen, ksi, i
widziaem, jak niezliczone strzay padaj z obokw i przeszywaj ciaa
modziecw. Zblia si chwila wojny, wojny, ktrej nie unikniecie.

Sari i jego maonka Grymana z zapaem przystpili do pracy, ktr

powierzy im Szenar. Krlewska crka i jej m po naradzie doszli do
wniosku, e powinni posucha Szenara i zosta jego gorliwymi sugami;
nie tylko zemszcz si w ten sposb na Ramzesie, ale zyskaj sobie wysok
pozycj na dworze Szenara. S sprzymierzecami w walce, bd te nimi
w tryumfie.
Grymana nie miaa najmniejszych trudnoci z dostpem do najlepszych
rodw tebaskich, zachwyconych, e mog podejmowa kogo o tak
znakomitym pochodzeniu. Crka faraona wyjaniaa, e postanowia
zamieszka na Poudniu, eby lepiej pozna t cudown prowincj, zazna
urokw ycia wiejskiego i zbliy si do ogromnej wityni Amona w
Karnaku, gdzie zamierzaa wraz z mem wiele razy zamyka si w celu
kontemplacji.
Podczas przyj i spotka na gruncie prywatnym Grymana sczya w
maych dawkach zwierzenia na temat Ramzesa; kt lepiej ni ona mg
przenikn jego tajemnice? Seti jest wielkim krlem, wadc bez skazy,
lecz Ramzes byby tyranem; zacna spoeczno tebaska nie odgrywaaby
ju adnej roli w sprawach pastwowych, witynia Amona mniej by
czerpaa z krlewskiej kiesy, a ludzie wyroli z posplstwa, w rodzaju
Ameniego, zajliby miejsca nalene szlachetnie urodzonym. Dorzucajc
kolejne szczegy, tworzya odpychajcy wizerunek Ramzesa i coraz
bardziej zacieniaa wizy czce przeciwnikw regenta.
Sari ze swej strony wzi na siebie rol czowieka pobonego. On, ktry
kierowa sawnym Kapem, przyj w Karnaku skromne stanowisko
nauczyciela pisarzy i przyczy si do zespou osb dbajcych o
przestrzeganie obrzdw i przystrajajcych otarze kwiatami. Ta
skromno zostaa doceniona; wpywowi czonkowie hierarchii kapaskiej
chtnie z nim rozmawiali i zapraszali do swego stou. Sari, idc za
przykadem ony, zasiewa ziarno niezadowolenia.
Kiedy pozwolono mu zwiedzi wielki plac budowy, gdzie pracowa
Mojesz, Sari winszowa swemu dawnemu uczniowi osigni; adna
kolumnada nie dorwna sali kolumnowej z Karnaku, ktrej wymiary s
doprawdy na bosk skal.
Mojesz zmnia. Brodaty, z twarz ogorza od soca, medytowa w
cieniu olbrzymiej gowicy kolumny.
- Jake si ciesz, e znowu ci widz! Jeszcze jeden z moich uczniw
odnis wspaniay sukces...
- Zaczekajmy. Nie bd pewny swego, pki ostatnia kolumna nie stanie
na swym miejscu.
- Ludzie nie wiedz ju, jak chwali twoj sprawno w pracy.
- Sprawdzam tylko dokonania innych.
- Twoje przymioty s znacznie wiksze, Mojeszu, a ja bardzo si z tego

ciesz.
- Czy jeste w Tebach przejazdem?
- Nie, Grymana i ja zamieszkalimy nieopodal w paacyku. Jestem
nauczycielem w szkole w Karnaku.
- Wyglda mi to na degradacj.
- I jest ni.
- Z jakiej przyczyny spotkao ci co takiego?
- Chcesz prawdy?
- Jeli moesz j wyjawi...
- Nieatwo to uj w sowa...
- Nie chc ci zmusza do mwienia.
- Wszystko przez Ramzesa. Oskary moj on i mnie o straszne
rzeczy.
- Bez dowodw?
- Bez adnych. W przeciwnym razie postawiby nas przecie przed
sdem.
Ten argument zachwia Mojeszem.
- Ramzes upaja si swoj wadz - cign Sari. - Jego siostra le zrobia,
proszc go o wikszy umiar. W gruncie rzeczy wcale si nie zmieni, jego
nieustpliwy i porywczy charakter nie pasuje do obowizkw, jakie mu
powierzono. Wierz mi, pierwszy nad tym ubolewam. Prbowaem
przemwi mu do rozumu. Daremnie.
- Czy to wygnanie ci nie ciy?
- Wygnanie to za due sowo. Ta kraina jest wspaniaa, witynia daje
pokj duszy i ciesz si, e mog przekazywa dzieciom wiedz. Mam ju
za sob czasy, kiedy nkaa mnie ambicja.
- Sdzisz, e pade ofiar niesprawiedliwoci?
- Ramzes jest regentem.
- Trzeba potpia naduycia wadzy.
- Lepiej niech zostanie tak, jak jest, ale ty miej si na bacznoci przed
Ramzesem.
- Dlaczego?
- Jestem pewny, e pod byle pretekstem pozbdzie si jednego za drugim
wszystkich starych przyjaci. Sama ich obecno bdzie mu zawadza, i
jego maonce te. Od chwili polubienia Nefertari liczy si tylko dobro ich
maestwa. Ta kobieta niszczy jego serce i umys. Strze si, Mojeszu!
Jeli o mnie chodzi, zo ju si stao, ale nie ud si, twoja kolej te
nadejdzie.
Hebrajczyk popad w zamylenie. Czu szacunek dla dawnego
nauczyciela, w ktrego sowach nie byo ani ladu agresywnoci. Czyby
Ramzes rzeczywicie wkroczy na z drog?

Lew i ty pies zaakceptoway Nefertari; ona tylko, poza samym

Ramzesem, moga gaska dzik besti, nie naraajc si na jej pazury czy
zbiska. Co dziesi dni modzi maonkowie brali sobie wolny dzie i
wyruszali ze zwierztami na wie; Zabijaka bieg obok rydwanu, Str
zwija si u stp swego pana. Jedli posiek na skraju pola, podziwiali lot

ibisw i pelikanw, pozdrawiali wieniakw, ktrzy byli oczarowani urod

Nefertari; moda kobieta umiaa dostosowa si do sposobu wyraania
kadego z nich i zawsze znajdowaa waciwe sowa. Kilka razy zdarzyo
si, e interweniowaa dyskretnie, eby poprawi warunki ycia jakiego
chopa dotknitego staroci lub chorob.
W obecnoci Tui, tak samo jak przy najniszej ze suek, Nefertari
pozostawaa sob, bya uwana i spokojna; miaa to wszystko, czego
brakowao Ramzesowi, cierpliwo, umiar, sodycz. Kady jej czyn nosi
pitno krlewskie. Ramzes od pierwszej chwili wiedzia, e Nefertari
bdzie dla niego kim niezastpionym.
Wzrastaa w nich mio bardzo odmienna od tego, co regent odczuwa
do Izet urodziwej; Nefertari tak samo jak Izet umiaa odda si rozkoszy,
ktrej rdem bya namitno ma, ale nawet kiedy ich ciaa czyy si,
w jej oczach inne zapalao si wiato. Nefertari, w odrnieniu od Izet
urodziwej, dzielia z Ramzesem najtajniejsze jego myli.
Kiedy nadesza zima dwunastego roku panowania Setiego, Ramzes
poprosi ojca o pozwolenie zabrania Nefertari do Abydos, aeby przeya
misteria Ozyrysa i Izydy. Para krlewska oraz regent z maonk udali si
razem do witego miasta, gdzie Nefertari przeya wielkie
wtajemniczenie.
Nazajutrz po uroczystoci krlowa Tuja wrczya jej zot bransolet,
ktr Nefertari miaa nosi odtd podczas uroczystych obrzdw jako
pomocnica wielkiej maonki krlewskiej. Moda kobieta wzruszya si do
ez; wbrew temu, czego si obawiaa, los nie odsun jej daleko od
wityni.

- To mi si nie podoba - skary si Ameni.

Znajc dobrze zgryliwe usposobienie swojego osobistego sekretarza,
Ramzes sucha czasem jednym uchem jego narzeka.
- To mi si wcale a wcale nie podoba - powtrzy tamten.
- Czyby dostarczono ci papirus nieodpowiedniej jakoci?
- Bd spokojny, takiego bym nie przyj. Czy ty niczego wok siebie
nie widzisz?
- Zdrowie faraona nie pogarsza si, matka i ona s mi najlepszymi
przyjacimi, w kraju panuje spokj, Homer pisze... Czego mgbym
jeszcze pragn? Ach, wiem! Cigle nie jeste zarczony!
- Nie mam czasu na gupstwa. Nie zauwaye niczego innego?
- Szczerze mwic, nie.
- Ju cakiem zatone w oczach Nefertari. Jake mona ci za to wini?
Na szczcie ja czuwam i nadstawiam uszu.
- I co takiego usyszae?
- Niepokojce plotki. Prbuje si zniszczy twoj opini.
- Szenar?
- Twj starszy brat zachowuje w ostatnich miesicach godn podziwu
dyskrecj. Natomiast wzmagaj si gosy krytyczne wrd dworakw.
- To bez znaczenia.
- Jestem innego zdania.

- Zmiot te wszystkie gaduy z mojej drogi!

- Wiedz o tym - zauway Ameni. - Dlatego bd ci zwalcza.
- Kiedy znajd si poza paacowymi korytarzami i salonami swoich
wspaniaych paacw, opuci ich wszelka odwaga.
- Teoretycznie masz racj, ale obawiam si zorganizowanej opozycji.
- Seti wybra nastpc, a wszystko inne to czcza gadanina.
- Sdzisz, e Szenar si podda?
- Sam wspomniae, e sta si potulny.
- To wanie mnie niepokoi, bo zupenie do niego nie pasuje!
- Niepotrzebnie si trapisz, przyjacielu. Jestemy pod piecz samego
faraona.
Pki yje - pomyla Ameni, nie rezygnujc zgoa z ostrzegania Ramzesa
przed narastaniem gronych dla niego nastrojw.
50.
Crka Ramzesa i Nefertari przeya ledwie dwa miesice; bya wta, nie
miaa apetytu, odesza do krainy cieni. Gboko wstrznita moda matka
nie dawaa spokoju medykom; przez trzy tygodnie Seti hipnotyzowa j
codziennie, by przywrci si potrzebn do pokonania przygnbienia.
Regent nie odstpowa maonki; Nefertari ani razu si nie poskarya.
Grabiecza mier chtnie porywaa noworodki, nie dbajc o ich
pochodzenie. Z mioci, jak darzy Ramzesa Nefertari, urodzi si nastpne
dziecko.
Za to may Cha mia si dobrze; troszczya si o niego niaka, a Izet
urodziwa zajmowaa coraz znaczniejsze miejsce w tebaskiej spoecznoci.
Coraz yczliwiej suchaa narzeka Grymanej i jej ma, dziwic si, e
Ramzes mg popeni tak niesprawiedliwo; w wielkim miecie
Poudnia lkano si objcia wadzy przez regenta, uwaano go bowiem za
przyszego despot, ktry niewiele bdzie dba o prawo Maat. Izet
urodziwa prbowaa temu zaprzecza, ale przedstawiono jej mnstwo
argumentw, ktre zbiy j z tropu; czyby pokochaa dnego wadzy
tyrana, odartego z wszelkiej wraliwoci potwora?
Raz jeszcze przypomniaa sobie sowa Szenara.

Seti nie pozwala sobie na odpoczynek; gdy tylko w rozkadzie dnia

pojawiaa si najmniejsza luka, wzywa Ramzesa. Ojciec i syn rozmawiali
wtedy w paacowym ogrodzie. Seti, ktry nie przepada za sowem
pisanym, wola przekazywa swoje nauki ustnie. Inni krlowie spisywali
maksymy, ktre miay przygotowa nastpcw do panowania, on za
przekazywa mdro prosto ze starych ust do modych uszu.
- Ta wiedza ci nie wystarczy - ostrzega - lecz jest tym, czym tarcza i
miecz dla piechura, gdy pozwoli ci broni si i atakowa. W czasach
dobrych kady bdzie si chtnie przyznawa do ich ojcostwa, ale kiedy
zdarzy si nieszczcie, jedynym winowajc bdziesz ty. Jeli popenisz
bd, nie oskaraj nikogo innego i napraw zo, ktre wyrzdzi. Tak
sprawuje si sprawiedliwie wadz: to cige ulepszanie myli i czynu.

Nadesza pora, bym powierzy ci misj, przy ktrej wypenianiu bdziesz

mnie reprezentowa.
Ta nowina wcale nie zachwycia Ramzesa; najchtniej wysuchiwaby
jeszcze przez dugie lata nauk ojca.
- Pewna nubijska wioska protestuje przeciwko rzdom wicekrla.
Docieraj do mnie niejasne sprawozdania. Udaj si tam i podejmij
odpowiedni decyzj w imieniu faraona.

Nubia oczarowaa go tak samo jak niegdy - a prawie zapomnia, e nie

przyjecha tu dla przyjemnoci. Nie czu adnego ciaru na ramionach;
ciepe powietrze, wiatr amicy palmy dum, ochrowa pustynia i czerwone
skay przesycay mu dusz jak lekkoci. Mia pokus, eby odesa
onierzy do Egiptu i zagubi si samotnie w tym wspaniaym krajobrazie.
Jednak mia oto przed sob wicekrla Nubii, ktry kania si nisko,
gadatliwy i sualczy.
- Czy moje raporty owieciy ci wystarczajco?
- Seti uzna je za niejasne.
- A jednak sytuacja nie pozostawia adnych wtpliwoci. Wioska
zbuntowaa si. Naley j zniszczy.
- Czy poniose jakie straty?
- Nie, a to dziki mej przezornoci. Czekaem na twoje przybycie.
- Czemu natychmiast nie podje dziaa?
Wicekrl zacz si plta.
- Skde miabym wiedzie... S liczni, tak e...
- Udamy si na miejsce.
- Przygotowaem kolacj i...
- Ruszamy.
- W taki upa? Mylaem, e schyek dnia bdzie por odpowiedniejsz.
Rydwan Ramzesa zakoysa si.
Maa wioska nubijska drzemaa nad Nilem w cieniu palmowego gaju;
mczyni doili krowy, kobiety przygotowyway posiek, nagie dzieci
kpay si w rzece. Wychudzone psy spay u domowych progw.
Egipscy onierze rozwinli si w szyk na otaczajcych wiosk
wzgrzach. Ich przewaga liczebna bya przygniatajca.
- Gdzie s buntownicy? - spyta Ramzes, zwracajc si do wicekrla.
- To ci ludzie... Nie daj si zwie ich spokojnemu wygldowi.
Zwiadowcy nie mieli wtpliwoci: w pobliu nie ma ani ladu
wojownikw nubijskich.
- Wdz tej wsi podwaa mj autorytet - poskary si wicekrl. Odpowied musi by zdecydowana. W przeciwnym razie pomie buntu
rozszerzy si na inne plemiona. Zaatakujmy z zaskoczenia i wytpmy ich
co do jednego. Ten przykad podziaa na wszystkich Nubijczykw.
Jedna z kobiet dostrzega egipskich onierzy; krzykna, dzieci wyszy z
wody i pobiegy schroni si w domach przy matkach. Mczyni chwycili
za uki, strzay i wcznie i skupili si w rodku wsi.
- Tylko spjrz! - wykrzykn wicekrl. - Czy nie miaem racji?
Wdz wioski wystpi do przodu. Wyglda bardzo dumnie z dwoma

dugimi strusimi pirami wetknitymi w kdzierzawe wosy i z czerwonym

pasem przez pier. W prawej rce zaciska dwumetrow dzid
udekorowan wstkami.
- Da rozkaz do ataku - ostrzega wicekrl. - Nasi ucznicy powinni
przyszpili go do ziemi!
- Ja tu wydaj rozkazy - przypomnia mu Ramzes. - Niech nikt nie way
si zrobi jakiego ruchu wiadczcego o zamiarze ataku!
- Ale...! Co zamierzasz uczyni?
Ramzes zdj hem, pancerz i nagolenniki; odoy miecz i sztylet i
zszed kamienist ciek.
- Wasza wysoko! - wrzasn wicekrl. - Wracaj, bo ten czowiek ci
zabije!
Regent szed rwnym krokiem, patrzc Nubijczykowi prosto w oczy;
mczyzna wyglda na szedziesit lat, by szczupy, prawie kocisty.
Kiedy potrzsn dzid, Ramzes pomyla, e naraa si lekkomylnie na
niebezpieczestwo; czy jednak wdz nubijskiego plemienia moe by
niebezpieczniejszy od dzikiego byka?
- Kim jeste?
- Jestem Ramzesem, synem Setiego i regentem Egiptu.
Nubijczyk opuci or.
- Tutaj ja jestem wodzem.
- Bdziesz nim, pki nie zamiesz prawa Maat.
- To wicekrl, nasz protektor, zama prawo.
- Powane oskarenie.
- Ja dotrzymaem sowa, wicekrl za zdradzi.
- Wymie swoje zarzuty.
- Obieca nam zboe w zamian za danin. Gdzie ono jest?
- A danina?
- Chod ze mn.
Idc za wodzem, Ramzes musia przej midzy wojownikami.
Wicekrl, pewny, e zaraz go zabij albo wezm na zakadnika, zasoni
sobie oczy. Jednak nic si nie stao.
Wdz pokaza regentowi worki napenione zotym pyem, skrami
panter, wachlarzami i strusimi jajami, tak cenionymi przez zamone
rodziny.
- Jeli sowo zostanie zamane, bdziemy walczy, choby przyszo nam
zgin. Nikt nie moe y na wiecie, jeli nie szanuje sowa.
- Nie bdzie adnej walki - owiadczy Ramzes. - Zgodnie z obietnic
zboe zostanie wam dostarczone.

Szenar chtnie oskaryby Ramzesa o sabo wobec nubijskich

buntownikw, ale wicekrl odradzi mu wykorzystywanie tego argumentu.
Podczas dugiego tajnego spotkania wicekrl mwi o wzrastajcej
popularnoci Ramzesa w wojsku: onierze podziwiali jego odwag, zapa i
umiejtno podejmowania szybkich decyzji. Z takim wodzem nie boj si
adnego nieprzyjaciela; oskarenie Ramzesa o tchrzostwo obrcioby si
przeciwko Szenarowi.

Starszy syn faraona uzna suszno argumentw wysunitych przez

swego rozmwc; brak kontroli nad armi z pewnoci osabiby
sprzymierzecw Szenara, ale z drugiej strony wojsko i tak okae
posuszestwo nowemu wadcy Obu Ziem. W Egipcie naga sia nie
wystarcza do sprawowania wadzy; nie zabraknie natomiast poparcia
dworu i wielkich kapanw.
Ramzes coraz wyraniej jawi si wielu osobom jako nieugity i
niebezpieczny wojownik; pki Seti trzyma ster wadzy, modzieniec nie
way si na adne przedsiwzicie. Lecz potem... Czy pchany dz walki
nie wplcze si w konflikty, w ktrych Egipt nie ma nic do zyskania?
Szenar podkrela, e sam Seti zawar zawieszenie broni z Hetytami,
zamiast najecha ich terytorium i rzuci si do szturmu na sawn twierdz
Kadesz; czy Ramzes bdzie mia do rozumu, by naladowa ojca?
Arystokracja nienawidzia wojny; yjc wygodnie i spokojnie, nie ufaa
zapalczywym wodzom.
Kraj nie potrzebuje bohatera, ktry mgby toczy wielkie bitwy,
wywoa poog wojenn i utopi we krwi cay Bliski Wschd; wedug
raportw skadanych przez ambasadorw i wysannikw, ktrym
przydzielano rozmaite zadania za granic, Hetyci wybrali drog pokoju i
wyrzekli si podboju Egiptu. W tej sytuacji kto taki jak Ramzes jest
niepotrzebny, a nawet niepodany. Czy nie trzeba go bdzie usun, jeeli
bdzie si upiera przy postawie zdobywcy?
Twierdzenia Szenara zapaday w umysy; uznawano go za czowieka
umiaru, za realist. Czy fakty nie przyznaway mu racji?
W czasie wyprawy do Delty, podczas ktrej wezwa dwch naczelnikw
prowincji do poparcia go po mierci Setiego, przyj Asz w ociekajcej
przepychem kajucie swojego okrtu. Kucharz przyrzdzi wyszukany
posiek, a podczaszy wybra biae wino pachnce wspaniale wieymi
owocami.
Mody dyplomata jak zwykle by wystrojony z nieco wynios elegancj;
ywe spojrzenie zbijao niekiedy rozmwc z tropu, ale aksamitny gos i
niewzruszony spokj przywracay poczucie pewnoci siebie. Jeli,
zdradziwszy Ramzesa, dochowa wiernoci Szenarowi, ten uczyni z niego
doskonaego ministra spraw zagranicznych.
Asza ledwie skubn jada.
- Czyby nie smakowao ci moje niadanie?
- Wybacz, ale jestem peen troski.
- Kopoty osobiste?
- adnych.
- Kto kopie pod tob doki?
- Przeciwnie.
- Ramzes...! Z pewnoci chodzi o Ramzesa! Odkry, e wsppracujesz
ze mn!
- Moesz by spokojny, nikt nie przenikn naszych tajemnic.
- Co wic budzi tw trosk?
- Hetyci.
- Raporty docierajce do dworu nie daj powodu do niepokoju. Hetyci
wyrzekli si swoich wojowniczych zapdw.

- Taka jest rzeczywicie wersja oficjalna.

- Co ci si w niej nie podoba?
- Jej naiwno. Chyba e moi przeoeni chc uspokoi Setiego i nie
zamcza go pesymistycznymi przewidywaniami.
- Masz jakie dowody?
- Hetyci nie s tpymi gupcami. Poniewa starcie zbrojne nie przynioso
im powodzenia, uciekaj si do wybiegu.
- Kupi sobie przychylno paru drobnych tyranw i bd knuli aosne
intrygi.
- W istocie, tak wanie sdz specjalici.
- A ty nie?
- Coraz mniej w to wierz.
- Czego si lkasz?
- eby Hetyci nie tkali swoich sieci w podlegych nam krajach i
ebymy nie wpadli sami w ich sida.
- To mao prawdopodobne. Jeli tylko dojdzie do jakiej powaniejszej
zdrady, Seti natychmiast wyruszy w pole.
- Seti o niczym nie wie.
Szenar nie zlekceway ostrzeenia, ktrego udzieli mu mody
dyplomata. Dotychczas przecie odznacza si niezwyk przenikliwoci.
- Czy zagroenie jest bliskie?
- Hetyci przyjli strategi niespiesznych maych krokw. Za cztery lata,
moe pi, bd gotowi.
- Obserwuj nadal ich poczynania, lecz tylko mnie o nich dono.
- Wiele dasz.
- I wiele bd mg da.
51.
Wioska rybakw ya leniwym rytmem. Pooona na brzegu morza,
korzystaa z ochrony druyny policyjnej w skadzie zmniejszonym do
dziesiciu ludzi, ktrych zadaniem byo obserwowanie ruchu okrtw. Nie
bya to praca zbyt cika; od czasu do czasu jaki okrt egipski bra kurs na
pnoc. Dowdca druyny, brzuchaty szedziesiciolatek, zapisywa na
tabliczce nazw okrtu i godzin przepywania obok stanowiska druyny.
eglarze wracajcy z obczyzny wykorzystywali inn odnog Nilu.
Policjanci pomagali rybakom wyciga sieci i utrzymywa w naleytym
stanie odzie; objadano si do syta rybami, a w dni witeczne dowdca
dzieli si ze wszystkimi racj wina dostarczanego co dwa tygodnie przez
administracj.
Ulubion rozrywk maej wsplnoty byy igraszki delfinw; ludzie
mogli bez koca przyglda si wdzicznym skokom i szaleczym
wycigom tych zwierzt. Wieczorami stary rybak opowiada klechdy.
Niedaleko std, pord bagien, bogini Izyda ukrya si wraz z nowo
narodzonym Horusem, uciekajc przed gniewem Seta.
- Dowdco, okrt.
Bya pora sjesty i lecy na macie policjant nie mia najmniejszej ochoty
rusza si ze swego miejsca.

- Daj mu znak i zapisz nazw.

- Pynie ku nam.
- Chyba olepe... Popatrz raz jeszcze.
- Ku nam, to pewne.
Zaintrygowany dowdca dwign si w kocu ze swojej maty, jako e
nie by to dzie przydziau wina. Sodkie piwo nie mogo spowodowa
takiego zmcenia wzroku podwadnego.
Z brzegu, gdzie znajdowali si policjanci, wida byo wyranie spor
jednostk, ktra posuwaa si prosto w stron wioski.
- To nie egipski!
aden okrt grecki nie przybija do brzegu w tym miejscu; instrukcje,
jakie otrzyma dowdca, nie pozostawiay wtpliwoci: trzeba rozkaza
intruzowi, by oddali si na zachd, albo zostanie zaatakowany przez siy
morskie faraona.
- Przygotowa si! - rozkaza dowdca swoim ludziom, ktrzy zdyli
ju zapomnie, jak naley posugiwa si wczni, mieczem, ukiem i
tarcz.
Na pokadzie obcego okrtu stali mczyni o matowej cerze, z
ufryzowanymi wsami, w ozdobionych rogami hemach. Piersi ich chroniy
metalowe pancerze, w rkach dzieryli miecze z ostrymi szpicami i okrge
tarcze.
Na dziobie sta olbrzym.
By tak przeraajcy, e egipscy policjanci cofnli si.
- To demon! - szepn ktry.
- To tylko czowiek - zapewni dowdca. - Zabijcie go.
Dwaj ucznicy strzelili jednoczenie; pierwsza strzaa poszybowaa w
powietrze, druga, zdawao si, e przebia pier olbrzyma, ktry jednak ci
j mieczem, nim go dosiga.
- Tam! - wrzasn jeden z policjantw. - Drugi okrt!
- To najazd - oznajmi dowdca. - Wycofujemy si.

Ramzes przeywa dni pene szczcia.

Byo to szczcie powszednie, mocne jak wiatr z poudnia, sodkie jak
wiatr z pnocy. Nefertari dawaa kadej chwili peni radosnego spokoju,
rozpraszaa troski, kierowaa myli ku wiatu; dni przy niej rozwietlay
si agodn jasnoci. Moda kobieta umiaa go ukoi, nie tumic ognia,
ktry go oywia; czy jednak nie niesie ona ze sob dziwnej, prawie
zatrwaajcej przyszoci, przyszoci na tronie Egiptu?
Zaskakiwaa go; moga zadowoli si yciem spokojnym i zbytkownym,
lecz miaa w sobie jak krlewsk wynioso. Jakiego przeznaczenia
bdzie wadczyni albo suk? Nefertari to tajemnica. Tajemnica o
urzekajcym umiechu, tak bliskim umiechowi bogini Hathor,
umiechowi, jaki widzia w grobowcu pierwszego Ramzesa, swojego
przodka.
Izet urodziwa bya ziemi, Nefertari niebem; Ramzes potrzebowa i
jednej, i drugiej, lecz z pierwsz czyo go tylko podanie.
Nefertari bya mioci.


Seti patrzy na zachodzce soce; kiedy Ramzes go pozdrawia,
zmierzch wtargn ju do paacu. Krl nie zapali lampki.
- Przyszed niepokojcy raport od policji z Delty - powiedzia synowi. Moi doradcy sdz, e chodzi o drobny incydent, ale ja jestem przekonany,
e si myl.
- Co si stao?
- Piraci napadli na wiosk ryback nad Morzem rdziemnym.
Policjanci strzegcy wybrzea musieli si wycofa, ale twierdz, e panuj
nad sytuacj.
- Kami?
- Osobicie si o tym przekonasz.
- Skd ta podejrzliwo?
- Ci piraci s gronymi grabiecami. Jeli rusz w gb kraju, w lad za
nimi bdzie sza groza.
Ramzes zbuntowa si.
- Czyby policja nadbrzena nie potrafia zapewni nam
bezpieczestwa?
- By moe urzdnicy nie docenili zagroenia.
- Wyruszam natychmiast.
Krl znowu obrci wzrok w stron zachodu; chtnie by towarzyszy
synowi, raz jeszcze spojrza na wodny krajobraz Delty, stan na czele
wojska jako wcielenie autorytetu pastwa. Jednake po czternastu latach
panowania trawia go choroba; na szczcie siy, ktre go stopniowo
opuszczay, przenikay do krwi Ramzesa.
Policjanci przegrupowali si trzydzieci kilometrw od morza, w maej
osadzie nad jedn z odng Nilu; pospiesznie wznieli umocnienia z drewna
i czekali na posiki. Kiedy przybyy oddziay pod dowdztwem regenta,
wyszli ze swych kryjwek i z brzuchatym dowdc na czele pobiegli w
stron wybawicieli.
Dowdca pad przed Ramzesem na twarz.
- Jestemy cali, wasza wysoko! Nikt nie zosta ranny.
- Podnie si.
Po spontanicznym wybuchu radoci atmosfera staa si lodowata.
- My... byo nas za mao, eby si broni. Piraci bez trudu by si z nami
rozprawili.
- Czy wiesz, w ktr stron pomaszerowali?
- Nie opucili wybrzea i opanowali jeszcze jedn wiosk.
- Przez wasze tchrzostwo!
- Wasza wysoko... to byaby bardzo nierwna walka.
- Zejd mi z drogi!
Dowdca druyny policyjnej ledwie zdy uskoczy na bok; lec
twarz w pyle, nie widzia, jak rydwan regenta pdzi ju w stron okrtu
flagowego imponujcej flotylli, ktra przypyna z Memfis. Ramzes da
rozkaz i okrty wziy kurs na pnoc.
Regent, ogarnity furi z powodu piratw i nieudolnych policjantw,
rozkaza, by wiolarze nie szczdzili si. Wzili si wic z zapaem do
pracy, a ich zapa udzieli si onierzom pragncym przywrci jak

najszybciej porzdek na granicy egipskiej.

Ramzes pdzi przed siebie.
Piraci ukryli si w dwch zajtych przez siebie wioskach, wahajc si,
co robi dalej: wykorzysta sukces i poszerzy nadbrzeny obszar, ktry
wpad w ich rce, czy odpyn z upami, by po niedugim czasie raz
jeszcze napa nadmorskie osiedla.
Atak Ramzesa zaskoczy ich w momencie, kiedy mieli przystpi do
posiku, zajci pieczeniem ryb. Mimo ogromnej przewagi liczebnej
Egipcjan bronili si z niewiarygodn zaciekoci; olbrzym w pojedynk
odpar atak dwudziestu piechurw, lecz w kocu uleg przewadze.
Ponad poowa piratw pada na miejscu, ich okrt pon, ale wdz nie
chcia schyli czoa przed Ramzesem.
- Twoje imi?
- Serramanna.
- Skd jeste?
- Z Sardynii. Pokonae mnie, ale pomszcz mnie inne sardyskie okrty.
Przypynie ich wiele dziesitkw i nie powstrzymasz ich. Pragniemy
bogactw Egiptu i bdziemy je mieli.
- Czemu nie moecie si zadowoli tym, co daje wasz kraj?
- Jestemy zdobywcami. Twoi ndzni onierze niedugo bd si nam
opiera.
Jaki wzburzony zuchwaoci pirata piechur unis topr, by
roztrzaska mu gow.
- Precz! - krzykn Ramzes i odwrci si w stron swoich onierzy. Ktry z was zechce walczy z tym barbarzyc?
Nie zgosi si aden ochotnik.
- Nie ma wrd was wojownika - szydzi Serramanna.
- Czego tu szukasz?
Pytanie zaskoczyo olbrzyma.
- Bogactwa, to jasne! A poza tym kobiet, lepszego wina, paacyku z
ziemi...
- A jeli dam ci to wszystko, czy zechcesz zosta dowdc mojej stray
przybocznej?
Olbrzym otworzy szeroko oczy.
- Moesz mnie zabi, ale przesta ze mnie szydzi!
- Prawdziwy wojownik umie powiedzie od razu tak albo nie. Chcesz mi
suy czy umrze?
- Zdejmijcie mi wizy.
Dwaj troch przestraszeni piechurzy uwolnili mu nadgarstki. Ramzes by
mczyzn na schwa, ale tamten przewysza go o gow. Zrobi dwa
kroki w stron regenta i ucznicy napili uki. Jeli si rzuci na Ramzesa i
doprowadzi do walki wrcz, prbujc udusi przeciwnika swymi
ogromnymi apami, czy uda si im strzeli tak, aeby nie zrani syna
faraona?
Ten ostatni wyczyta w oczach Sardyczyka dz mordu, ale sta ze
skrzyowanymi ramionami, jakby nie troszczc si o to, co nastpi.
Olbrzym nie dostrzeg w jego oczach ani ladu lku.
Serramanna przyklkn na jednym kolanie i skoni gow.

- Rozkazuj, a bd ci posuszny.
52.
Wysze sfery memfickie byy zgorszone. Czy nie do oddaj armii
walecznych synw, czy nie s oni godni tego, by dba o bezpieczestwo
regenta? Barbarzyca na czele stray przybocznej to zniewaga dla
arystokracji, nawet jeli, z czym wszyscy si zgadzali, sama obecno
Serramanny odzianego w strj sardyski dziaaa odstraszajco na
ewentualnych zamachowcw. Co z tego, e inni piraci, winni grabiey
wiosek, ponieli kar, posano ich bowiem do kopal, skoro ich wdz obj
stanowisko budzce zawi? Jeli zada Ramzesowi cios w plecy, nikt nie
bdzie paka po regencie.
Szenar by zachwycony tym, e jego brat zrobi jeszcze jeden faszywy
krok; ta oburzajca decyzja wiadczya, e Ramzesa fascynuje tylko naga
sia. Czy nie gardzi ucztami i przyjciami, by ugania si bez koca
konno po pustyni, cigle podnosi swoje umiejtnoci ucznicze i
szermiercze, by naraa si na niebezpieczestwo, zmagajc ze swoim
lwem?
Serramanna wszed do krgu bliskich mu ludzi; dzielili si wiedz na
temat walki wrcz lub z mieczem w doni, by jak najlepiej czy si ze
zrcznoci. Egipcjanie sucy pod dowdztwem olbrzyma nie uskarali
si; oni take przechodzili intensywne szkolenie, dziki ktremu stali si
wyborowymi onierzami, a poza tym mieli dobre warunki mieszkalne i
doskonae poywienie.
Ramzes dotrzyma obietnicy: Serramanna zosta wacicielem
omiopokojowego domu z wasn studni i ogrodem penym drzew.
Piwnice mia pene amfor ze starym winem, a do jego oa przychodziy
libijskie i nubijskie dziewczta, ktrym obca bya pochliwo, tym
bardziej e urzekaa je postawa cudzoziemca.
Sardyczyk pozosta wierny swemu hemowi z rogami, pancerzowi,
mieczowi i okrgej tarczy, ale o samej Sardynii zapomnia. Tam by
biedny i gardzono nim; w Egipcie sta si czowiekiem bogatym i
szanowanym. ywi dla Ramzesa nieskoczon wdziczno; regent nie
tylko ocali mu ycie, ale w dodatku zapewni inne, takie, o jakim marzy.
Ktokolwiek sprbuje zagrozi regentowi, z nim bdzie mia do czynienia!

W czternastym roku panowania Setiego zapowiada si marny wylew;

niski poziom wody mg oznacza gd. Kiedy tylko potwierdzili to
asuascy biegli, ktrzy obserwowali bacznie rzek i zagldali do
dokumentw z zapiskami z dawnych lat, wezwa do siebie Ramzesa. Mimo
e znuenie nigdy go ju nie opuszczao, zabra syna do Debel Szelija,
gdzie zbliay si do siebie brzegi rzeki; wedug odwiecznej tradycji moc
wylewu, Hapi, wyaniaa si z dwch pieczar, dajc wod czyst i
odywcz.
Aby przywrci harmoni, Seti ofiarowa rzece pidziesit cztery
dzbany mleka, trzysta biaych chlebw, siedemdziesit ciastek,

dwadziecia osiem czasz miodu, dwadziecia osiem koszy rodzynkw,

dwadziecia cztery fig, dwadziecia osiem daktyli, a poza tym owoce
granatu, kostromki i smaczliwki, ogrki, fasolk, fajansowe poski,
czterdzieci osiem dzbankw pachnide, zoto, srebro, mied, alabaster,
ciastka w ksztacie wou, gsi, krokodyla i hipopotama.
Trzy dni pniej poziom wody podnis si, lecz niewystarczajco;
pozostao niewiele nadziei.

Dom ycia w Heliopolis by najstarszy w Egipcie; przechowywano tam

ksigi z opisem sekretw nieba i ziemi, tajemnych obrzdw, mapy nieba i
Ziemi, roczniki krlewskie, proroctwa, teksty mitologiczne, dziea z
zakresu medycyny i chirurgii, a take rozprawy matematyczne i
geometryczne, klucze do wyjaniania snw, sowniki hieroglifw,
podrczniki budownictwa, rzebiarstwa i malarstwa, wykazy przedmiotw
obrzdowych, w jakie powinny by wyposaone witynie, kalendarze
wit, zbiory magicznych formu, ksigi mdroci spisane przez dawnych
pisarzy i teksty przeobraania w wiato, pozwalajce wyprawia si na
tamten wiat.
- Dla faraona - oznajmi Seti - nie ma waniejszego miejsca. Kiedy
opadn ci wtpliwoci, przyjed tu i zajrzyj do archiww. Dom ycia to
przeszo, teraniejszo i przyszo Egiptu. Gromad jego nauki, a
bdziesz widzia tak, jak ja widziaem.
Seti zada od przeoonego Domu ycia, starego kapana, ktry nie
mia ju adnej stycznoci ze wiatem zewntrznym, przyniesienia Ksigi
Nilu. Polecenie wykona penicy obrzdki; Ramzes rozpozna go.
- Czy nie jeste Bachenem, nadzorc stajni krlewskich?
- Byem nim, lecz jednoczenie pozostawaem sug wityni; od
dwudziestego pierwszego roku ycia wyrzekem si wszelkich stanowisk
wieckich.
Mocno zbudowany mczyzna, teraz bez brody, ktra nadawaa ostro
jego rysom, ale nadal o potnych ramionach i powanym, chrapliwym
gosie, zupenie nie wyglda na uczonego troszczcego si o mdro
staroytnych.
Rozwin na kamiennym stole papirus i wyszed.
- Nie lekcewa tego czowieka - radzi Seti. - Za kilka tygodni uda si do
Teb i bdzie peni sub w Karnaku przy Amonie. Jego los znowu
skrzyuje si z twoim.
Krl przeczyta czcigodny dokument, napisany prawie tysic trzysta lat
wczeniej przez jednego z jego poprzednikw z trzynastej dynastii. Dawny
wadca wylicza, co naley uczyni, by zaspokoi ducha Nilu, kiedy wylew
jest zbyt may.
Seti znalaz rozwizanie; ofiar zoon w Debel Szelija trzeba
powtrzy w Asuanie, Tebach i Memfis.
Seti wrci z dugiej podry wyczerpany; kiedy posacy donieli mu,
e wylew bdzie prawie taki jak co roku, wyda rozkaz, by naczelnicy
prowincji szczeglnie pieczoowicie czuwali nad stanem tam i zbiornikw.
Uniknito klski, ale nie mona teraz straci ani kropli wody.

Kadego ranka krl, ktrego policzki coraz bardziej si zapaday,

przyjmowa Ramzesa i mwi mu o Maat, bogini sprawiedliwoci
przedstawianej jako niewiasta o wtym wygldzie albo jako sterwka,
piro kierujce lotem ptaka. A jednak tylko ona winna wada, bo tylko
ona moga zapewni harmoni midzy istotami stworzonymi; dziki
poszanowaniu boskiej reguy soce zechce wieci, zboe rosn, saby
bdzie bezpieczny przed silnym, a pomylno i solidarno bd rzdzi
codziennym yciem Egiptu. Zadaniem faraona jest gosi i czyni Maat,
praktykowa prawo, ktra jest waniejsza ni tysic sawnych dokona.
Te sowa byy pokarmem dla duszy Ramzesa; nie mia wypytywa
faraona o stan zdrowia, mia bowiem wiadomo, e jego ojciec odrywa
si od codziennoci i widzi inny wiat, ktrego moc przekae swojemu
synowi. I syn czu, e nie powinien uroni ni drobiny z tych nauk;
zaniedbywa wic Nefertari, Ameniego i najbliszych, by chon gos
faraona.
Maonka zachcaa go do przyjcia takiej wanie postawy; korzystajc
ze wsparcia Ameniego, wyrczaa go w wielu zajciach, tak e mg by
bez reszty sug Setiego i spadkobierc jego mocy.

Zgodnie z uzyskanymi informacjami nie mogo by ju wtpliwoci:

choroba, na ktr cierpia Seti, niepokojco postpia. Szenar ze zami w
oczach rozgosi t nowin na dworze, a take przekaza j wielkiemu
kapanowi Amona i naczelnikom prowincji. Lekarze mieli nadziej, e uda
si im przeduy ycie wadcy, lecz naley oczekiwa najgorszego; a do
tego dramatu dojdzie prawdziwa klska: koronacja Ramzesa.
Ci, ktrzy nie chc do tego dopuci i wol poprze Szenara, winni
trwa w gotowoci; Szenar sprbuje oczywicie przekona swego brata, e
nie nadaje si do sprawowania najwyszej wadzy, czy jednak gos
rozsdku zostanie wysuchany? Jeli tego wymaga bdzie dobro kraju,
by moe przyjdzie sign po inne sposoby - z pozoru godne potpienia,
ale konieczne, by zagrodzi drog rwcemu si do wojaczki modzikowi i
ocali Egipt przed klsk.
Pene umiaru i realistyczne wypowiedzi Szenara spotykay si z dobrym
przyjciem; wszyscy chcieli, eby panowanie Setiego trwao jak najduej,
ale byli przygotowani na najgorsze.
Greccy onierze Menelaosa, przemienieni w zacnych kupcw, wzili si
do czyszczenia ora; na rozkaz swego krla utworz milicj - tym
skuteczniejsz, e nikt nie bdzie spodziewa si aktw przemocy po
spokojnych cudzoziemcach, ktrzy wtopili si dokadnie w ludno. W
miar jak zbliaa si chwila dziaania, wadca Lacedemonu poczu ch do
bitki; bdzie wymachiwa wielkim mieczem, rozpruwa brzuchy i piersi,
odcina czonki i rozupywa gowy z takim samym zapaem jak pod Troj.
Potem wrci do siebie z Helen, ktra zapaci ze wszystkie swe winy i za
niewierno.
Szenar by peen optymizmu; rozmaito i ranga sprzymierzecw byy
nader obiecujce. Jedna posta go niepokoia: Sardyczyk Serramanna.
Wybierajc go sobie na dowdc stray przybocznej, Ramzes unicestwi

niewiadomie jeden z zamysw Szenara, ktremu udao si wprowadzi

do stray regenta jednego z oficerw greckich. Bez zgody olbrzyma
najemnik nie zdoa niestety zbliy si do Ramzesa. Wniosek nasuwa si
sam: Menelaos musi zabi Sardyczyka, ktrego zniknicie nie wzbudzi
adnego wzburzenia.
Wszystkie siy Szenara postawiono w stan penej gotowoci; pozostaje
czeka na mier Setiego, by da sygna do dziaania.

- Ojciec nie przyjmie ci tego ranka - powiedziaa z alem Tuja.

- Czy jego stan tak bardzo si pogorszy?
- Chirurg nie zdecydowa si na operacj. Poda mu mocny rodek
nasenny z mandragory, eby umierzy ble.
Tuja zachowaa sw godno, lecz w tonie jej gosu mona byo wyczu
przygnbienie.
- Powiedz prawd. Czy jest jaka nadzieja?
- Raczej nie. Organizm jest zbyt osabiony. Mimo caej swej siy twj
ojciec winien by wicej odpoczywa. Lecz jak przekona faraona, by
przesta si troszczy o dobro swego ludu?
Ramzes zobaczy zy w oczach matki i przycisn j do piersi.
- Seti nie lka si mierci. Jego ostatnia siedziba zostaa zbudowana, jest
gotw stan przed Ozyrysem i sdziami tamtego wiata. Kiedy uo przy
nim jego czyny, nie bdzie si musia lka potwora poerajcego tych,
ktrzy zdradzili Maat. Taki sd wydaabym na tej ziemi.
- Jak mog ci pomc?
- Przygotuj si, synu, przygotuj si, by zapewni ycie wieczne imieniu
twego ojca, by kroczy po ladach pozostawionych przez przodkw, by
stawia czoo nieznanym obliczom przeznaczenia.

Setau i Lotos wyszli, kiedy zapada noc. Woda opada ju z pooonych

nisko terenw, pola wrciy do zwykego wygldu; wylew by saby, ale
wystarczy, eby oczyci ziemi, topic w norach wiele gryzoni i gadw.
Przeyy tylko najwytrzymalsze i najprzebieglejsze; dlatego jad zebrany
pod koniec lata by nadzwyczaj cenny.
owca wy skupi uwag na znanej sobie dobrze wschodniej czci
pustyni; yy tam wspaniae kobry, ktrych ukszenie byo zawsze
miertelne. Setau poszed w stron kryjwki najwikszej z nich, nie
zmieniajcej nigdy przyzwyczaje. Bosonoga Lotos podaa za nim krok
w krok; mimo caego jej dowiadczenia i zimnej krwi nie chcia naraa
piknej Nubijki na niebezpieczestwo. Niosa teraz rozwidlony kij,
pcienny worek i flaszk; przygwodenie gada do ziemi i zmuszenie go
do tego, by odda cz swego jadu, byo zajciem nie nastrczajcym
trudnoci.
Ksiyc w peni owietli pustyni; drani we i zachca do oddalenia
si od swego terytorium. Setau podpiewywa pod nosem, powtarzajc
powane tony, ktre podobaj si kobrom. W miejscu, ktre uprzednio
wypatrzy, w zagbieniu midzy dwoma paskimi kamieniami falisty lad

na piasku wskazywa, e pez tdy ogromny gad.

Setau usiad, nie przerywajc piewu; kobra wyranie si spnia.
Nagle Lotos rzucia si na ziemi jak pywaczka wskakujca do
sadzawki; zdumiony Setau zobaczy, e jego ona zmaga si z czarn
kobr, ktr zamierza chwyci. Walka nie trwaa dugo; Nubijka
wepchna zwierz do worka.
- Zaatakowaa z tyu - wyjania.
- To niezwyke - uzna Setau. - Jeli we trac zmysy, jest to znak, e
zblia si klska.
53.
- Do wieczora trwa bd okrutne zapasy... Ani bowiem na chwilk
najkrtsz nie bdzie w nich przerwy, a nadchodzca noc rozszalaych
rozdzieli rycerzy. Wtedy potem nasiknie na piersi rzemie od tarczy, ktra
ciao osania, a do omdleje od dzidy.
- Czy te wiersze twojej Iliady zapowiadaj powrt wojny? - spyta
Ramzes.
- Opowiadam o dniu wczorajszym.
- Czy nie jest zapowiedzi jutra?
- Egipt mnie oczarowa. Nie chciabym, eby pogry si w chaosie.
- Skd ta obawa?
- Nie utraciem posuchu wrd moich ziomkw. S ostatnio podnieceni,
a to mnie niepokoi. Mona by przysic, e krew w ich yach wrze jak pod
murami Troi.
- Czy wiesz co wicej?
- Jestem tylko poet i mj wzrok coraz bardziej sabnie.

Helena podzikowaa Tui za audiencj, i to udzielon w tak trudnym dla

wielkiej maonki krlewskiej momencie. Na pokrytej w wyszukany
sposb barwiczkami twarzy krlowej nie byo adnego ladu cierpienia.
- Nie wiem, jak...
- Sowa s niepotrzebne, Heleno.
- Mj bl jest szczery, modl si do bogw, eby krl wyzdrowia.
- Dzikuj ci. Ja te bagam niewidzialnego.
- Boj si, tak bardzo si boj...
- Co budzi twj lk?
- Menelaos jest rozradowany, zbyt rozradowany. On, zwykle tak
pospny, teraz ma min tryumfatora. Jest wic przekonany, e ju wkrtce
zabierze mnie do Grecji!
- Nawet jeli Seti umrze, bdziesz bezpieczna.
- Boj si, e nie, wasza wysoko.
- Menelaos jest moim gociem. O niczym nie moe decydowa.
- Chciaabym zosta tu, w paacu, przy tobie!
- Uspokj si, Heleno, nic ci nie grozi.
Mimo kojcych sw krlowej Helena baa si zoci Menelaosa; jego
zachowanie wiadczyo o tym, e knuje jaki spisek, eby zabra swoj

on z Egiptu. Czy zbliajca si mier Setiego nie jest wynion

sposobnoci? Helena postanowia dowiedzie si czego o zamysach
swego ma; moe ycie Tui jest zagroone? Kiedy Menelaos nie dostawa
tego, czego pragn, siga po przemoc, a przecie mino ju mnstwo
czasu, odkd nie mg wyadowa tej swojej skonnoci.

Ameni odczyta list, ktry Grymana napisaa do Ramzesa.

Umiowany bracie, Mj m i ja martwimy si o Twoje Zdrowie, a
jeszcze bardziej o zdrowie naszego czcigodnego ojca, faraona Setiego.
Kr pogoski, e jest powanie chory. Czy nie nadszed czas
wybaczenia? Moje miejsce jest w Memfis! Ufam w Twoj dobro i jestem
przekonana, e zapomnisz o bdzie popenionym przez Sariego i
pozwolisz, by u mego boku okaza swe przywizanie do Setiego i Tui. W
tych bolesnych chwilach bdziemy nieli sobie nawzajem pociech, ktrej
tak bardzo potrzebujemy. Czy nie jest rzecz najwaniejsz, abymy
znowu si stali jedn rodzin, abymy przestali by niewolnikami
przeszoci?
Ufajc Twej askawoci, Sari i ja czekamy z niecierpliwoci na
odpowied.
- Raz jeszcze, powoli - zada regent.
Zdenerwowany Ameni odczyta znowu list.
- Ja bym nie odpowiedzia - mrukn.
- We nowy papirus.
- Czy musimy ulega?
- Grymana jest moj siostr, Ameni.
- Nie przelaaby zy, gdybym przepad bez ladu. Lecz przecie ja nie
nale do rodziny krlewskiej.
- Jeste peen goryczy.
- Wyrozumiao nie zawsze jest dobr doradczyni. Twoja siostra i jej
m bd bez ustanku myle, jak ci zdradzi.
- Ameni, pisz.
- Boli mnie nadgarstek. Czy nie zechciaby sam napisa wybaczalnego
listu do siostry?
- Pisze!
Ameni z gniewem zacisn styl w palcach.
- Tekst bdzie krtki. Nie wacie si wraca do Memfis, w przeciwnym
razie staniecie przed trybunaem wezyra, macie si te trzyma daleko od
faraona.
Styl Ameniego wawo przemyka po papirusie.

Grymana spdzaa dugie godziny w towarzystwie Izet urodziwej.

Pokazaa jej obelyw odpowied Ramzesa; nieprzejednanie regenta,
gwatowno sw, oscho serca zapowiadaj pospn przyszo dla
drugiej ony i jej syna.
Nie mona zaprzeczy, e Szenar mia racj, pitnujc wady swojego
brata; interesuje go tylko absolutna wadza. Bdzie rozsiewa wok siebie

zniszczenie i nieszczcie. Mimo mioci do Ramzesa Izet urodziwa nie ma

innego wyboru, jak podj bezlitosn walk z regentem; nawet ona,
Grymana, jego siostra, musi pj t drog.
Przyszo Egiptu to Szenar. Izet urodziwa powinna zapomnie o
Ramzesie, polubi nowego wadc kraju i zaoy prawdziw rodzin.
Sari doda, e wielki kapan Amona i wielu innych dostojnikw
podzielaj zdanie Szenara i popr go, jeli po mierci Setiego wystpi z
roszczeniami do tronu. Stosownie poinformowana Izet urodziwa bdzie
moga wzi swj los we wasne rce.

Kiedy Mojesz stawi si tu po wicie na placu budowy, nie pracowa

aden z kamieniarzy. A przecie by to zwyky dzie i nikt nie mg wtpi
w zawodow sumienno tych robotnikw - najlepszych z najlepszych; w
ich bractwie kada nieobecno musiaa by usprawiedliwiona.
Jednak sala kolumnowa w Karnaku, zaplanowana jako najwiksza w
Egipcie, bya pusta; po raz pierwszy Hebrajczyka otaczaa cisza nie
zakcona pieni motw i dut. Przypatrywa si boskim postaciom
wyrytym na kolumnach i podziwia sceny ofiarowania, jednoczce faraona
z bogami; wito bya tu wyraona z niezwyk si, ktra uwzniolaa
ludzk dusz.
Mojesz przez wiele godzin pozostawa sam, jakby wchodzc w
posiadanie tego magicznego miejsca, w ktrym ju wkrtce zamieszkaj
siy stwrcze niezbdne do tego, by Egipt trwa. Czy jednak s naprawd
najlepszym wyrazem boskoci? W kocu zobaczy majstra, ktry przyszed
po narzdzia zostawione przez zapomnienie u stp jednej z kolumn.
- Czemu przerwano prac?
- Nie zostae zawiadomiony?
- Wracam wanie z kamienioomu Debel Szelija.
- Kierownik robt zawiadomi nas rano, e prace zostan przerwane.
- Z jakiego powodu?
- Faraon osobicie mia wrczy nam peny plan budowli, ale musia
pozosta w Memfis. Kiedy zjawi si w Tebach, znowu przystpimy do
dziea.
To wyjanienie nie zadowolio Mojesza; c innego, jeli nie powana
choroba, mogo przeszkodzi Setiemu w przyjedzie do Teb, by zaj si
dzieem tak wanym?
mier Setiego... Kto si tego spodziewa? Ramzes jest zapewne
zrozpaczony.
Mojesz wsidzie na pierwszy statek pyncy do Memfis.

- Zbli si, Ramzesie.

Seti spoczywa w ou z pozacanego drewna, ustawionym przy oknie,
przez ktre wpaday promienie zachodzcego soca, owietlajc twarz
faraona, tak pogodn, e Ramzes poczu zdumienie.
Wraca wic nadzieja! Seti ma znowu do siy, by przyj swego syna.
Znikny bez ladu oznaki cierpienia. Odnis oto zwycistwo nad

mierci!
- Faraon jest wizerunkiem stwrcy, ktry sam siebie stworzy powiedzia Seti. - Postpuje tak, by Maat znajdowaa si na waciwym jej
miejscu. Dokonuj czynw przynoszcych korzy bogom, Ramzesie, bd
pasterzem swego ludu, dawaj ycie istotom ludzkim, wielkim i maym,
bd czujny dniem i noc, szukaj sposobnoci, by by poytecznym.
- To twoj rola, ojcze, i dugo jeszcze bdziesz j odgrywa.
- Widziaem ju mier. Zblia si. Ma mod i umiechnit twarz
bogini Zachodu. Nie jest to klska, Ramzesie, lecz podr. Podr w
ogrom wszechwiata, do ktrej si przygotowaem i do ktrej ty te
bdziesz musia przygotowywa si od pierwszego dnia swojego
panowania.
- Nie odchod, bagam!
- Urodzie si, by rozkazywa, nie za baga. Dla mnie nadesza
godzina i musz przey sw mier, a potem przej prb, jak bdzie
przeobraenie w niewidzialno. Jeli moje ycie byo sprawiedliwe, niebo
przyjmie do siebie moje jestestwo.
- Egipt ci potrzebuje.
- Od czasw bogw Egipt jest jedyn crk wiata, a syn Egiptu zasiada
na tronie wiatoci. Teraz ty, Ramzesie, bdziesz prowadzi dalej moje
dzieo i szed ku innemu wiatu, ty, ktry nosisz imi Syn wiatoci.
- Tyle pyta chciabym ci zada, tyle nauk otrzyma...
- Od dnia pierwszego spotkania z dzikim bykiem nie ustawaem w
przygotowywaniu ci do objcia wadzy, nikt bowiem nie zna chwili, kiedy
los zada ostateczny cios. Ty jednak musisz tropi jego tajemnice, bo masz
by przewodnikiem caego ludu.
- Nie jestem gotowy.
- Nikt nie jest gotowy. Nigdy. Kiedy twj przodek, pierwszy Ramzes,
opuci t ziemi, by wzlecie ku socu, byem zatrwoony i zagubiony
jak ty dzisiaj. Ten, kto pragnie wada, jest albo szalecem, albo gupcem.
Tylko do Boga moe zawadn czowiekiem, by przeznaczy go na
ofiar. Jako faraon bdziesz pierwszym sug twego ludu, sug, ktry nie
bdzie ju mia czasu na odpoczynek i pogodne radoci, jakich zaywaj
inni. Bdziesz samotny, nie rozpaczliwie samotny jak ten, kto si zagubi,
lecz na podobiestwo kapitana, ktry musi wykry najwaciwszy szlak dla
swego okrtu, przenikajc do prawdy otaczajcych go tajemniczych si.
Kochaj Egipt bardziej ni siebie, a bdziesz wiedzia, ktrdy naley
kroczy.
Zoty blask zachodzcego soca skpa pogodn twarz Setiego; z ciaa
faraona promieniowaa dziwna jasno, jakby to on by rdem wiata.
- Na twojej drodze nie zabraknie zasadzek - ostrzega i bdziesz musia
stawia czoo gronym wrogom, tak bowiem jest, e czowiek przedkada
zo nad harmoni, lecz sia zwyciania zamieszka w twym sercu, jeli
zadbasz, by pozostawao ogromne. Chroni ci bdzie magia Nefertari,
gdy ma ona serce wielkiej maonki krlewskiej. Bd sokoem, ktry
wzbija si wysoko w niebo, mj synu, patrz na wiat i ludzi jego
przenikliwym spojrzeniem.
Gos Setiego przygasa, jego wzrok wznis si ku sonecznym wiatom,

ku wiatom innym, ktre jedyne maj dar widzenia.

Szenar waha si jeszcze, czy ma da swym sprzymierzecom rozkaz do

ataku. Nikt nie wtpi, e Seti umrze, lecz naleao poczeka na oficjalne
ogoszenie jego mierci. Nadmierny popiech moe wszystko zepsu, pki
bowiem faraon yje, bunt jest niewybaczalny. Potem, przez siedemdziesit
dni bezkrlewia, kiedy ciao faraona bdzie poddawane mumifikacji,
Szenar zaatakuje nie krla, lecz Ramzesa. A nie bdzie ju Setiego, ktry
narzuciby go jako swego nastpc.
Menelaos i jego Grecy nie mogli powstrzyma zniecierpliwienia;
Grymana i Sari, ktrzy pozyskali Izet urodziw, zapewnili sobie yczliw
neutralno wielkiego kapana Amona i aktywn przyja wielu tebaskich
arystokratw; Meba, minister spraw zagranicznych, dziaa na dworze na
rzecz Szenara.
Pod stopami Ramzesa otworzy si przepa; dwudziestotrzyletni regent
zbdzi, uznajc, e sowo ojca wystarczy do objcia tronu.
Jaki los powinien wyznaczy mu Szenar? Jeli okae si rozsdny, czeka
go honorowe stanowisko w jednej z nubijskich oaz. Czy jednak nie zacznie
szuka najndzniejszych choby stronnikw, by zbuntowa si przeciwko
wadcy? Jest zbyt porywczy, by pogodzi si z ostatecznym wygnaniem.
Nie, trzeba go unieszkodliwi na zawsze; mier byaby najlepszym
rozwizaniem, ale Szenar wzdraga si przed bratobjstwem.
Najrozsdniej bdzie odda Ramzesa Menelaosowi, ktry zabierze go do
Grecji pod pretekstem, e byy regent zrezygnowa z wstpienia na tron
faraonw i pragnie tylko podrowa; krl Lacedemonu bdzie go trzyma
jako winia w tym odlegym kraju, gdzie Ramzes bdzie stopniowo gas,
zapomniany przez wszystkich. Natomiast Nefertari zostanie, zgodnie ze
swym pierwotnym pragnieniem, zamknita w jednej z prowincjonalnych
wity.
Szenar przywoa fryzjera, manikiurzyst i pedikiurzyst; przyszy pan
Egiptu musi by doskonale wytworny.

Wielka maonka krlewska osobicie ogosia dworowi wiadomo o

zgonie Setiego. W pitnastym roku swego panowania faraon zwrci
oblicze ku tamtemu wiatu, ku niebiaskiej matce, ktra bdzie codziennie
wydawa go na wiat, by wraca do ycia o wicie jak wschodzce soce.
Jego bracia, bogowie, przyjm go do raju, gdzie uzdrowiony ze mierci
bdzie y poprzez Maat. Natychmiast zacz si okres aoby.
Zamknito witynie i ustay wszelkie obrzdki poza aobnymi
pieniami, ktre rozlegay si rankiem i wieczorem. Przez siedemdziesit
dni mczyni nie bd si goli, a kobiety rozpuszcz wosy i nie bdzie
si spoywa misa ni wina; biura pisarzy opustoszej, caa administracja
zapadnie w sen.
Po mierci faraona tron opustosza i Egipt wkracza w nieznane. Kady
ba si tego okresu brzemiennego we wszelkie zagroenia, kiedy wydawao
si, e Maat moe odej na zawsze. Cho bya krlowa i regent, nikt nie

sprawowa wadzy najwyszej. Zwabione t sytuacj siy ciemnoci

ujawniay si na tysic jeden sposobw, aby odebra Egiptowi yciodajne
tchnienie i zniewoli go w swym onie.
Armie rozmieszczone na granicach postawiono w stan pogotowia; wie
o mierci Setiego szybko si rozejdzie poza granicami i rozbudzi apetyty.
Hetyci i inne ludy wojownicze mog ruszy na obrzea Delty, a by moe
nawet przygotuj najazd, o jakim marz take piraci i Beduini. Seti sam
sw obecnoci odbiera im siy. Czy Egipt bdzie si umia obroni, kiedy
jego zabrako?
Jeszcze w dniu zgonu ciao Setiego przeniesiono do sali oczyszczenia na
zachodnim brzegu Nilu. Wielka maonka krlewska przewodniczya
trybunaowi, ktry zebra si, by osdzi zmarego krla; ona osobicie,
synowie, wezyr, czonkowie rady mdrcw, najwaniejsi dygnitarze,
rzdcy domu zoyli przysig, e bd mwi prawd, a nastpnie
owiadczyli, e Seti by wadc sprawiedliwym i e nie maj na niego
adnej skargi.
ywi wydali wic wyrok; dusza Setiego moe wyruszy na spotkanie
przewonika, przeby rzek na granicy tamtego wiata i popyn ku
wybrzeu gwiazd. Trzeba ponadto przeobrazi jego miertelne ciao w
Ozyrysa i zmumifikowa je zgodnie z obrzdkiem krlewskim.
Gdy tylko mumifikatorzy uporaj si z wydobywaniem trzewi i
odwadnianiem ciaa za pomoc sody i dziki wystawianiu go na dziaanie
soca, rytualici owin zmarego krla wstgami i Seti uda si do Doliny
Krlw, gdzie wydrono ju dla niego wieczn siedzib.

Ameni, Setau i Mojesz byli niespokojni; Ramzes zamkn si w

milczeniu. Podzikowa przyjacioom za przybycie, a potem zaszy si w
swoich pokojach. Tylko Nefertari udawao si zamieni z nim kilka sw,
ale i ona nie potrafia wydoby go z rozpaczy.
Ameni by tym bardziej zatrwoony, e Szenar, pokazawszy z niezbdn
ostentacj swj al, przejawia teraz zadziwiajc aktywno, spotykajc
si z urzdnikami z rnych ministerstw i przejmujc administrowanie
krajem; wezyrowi powtarza z naciskiem, e nie dy do wadzy i jego
jedyn trosk jest dobro pastwa w okresie aoby.
Tuja powinna napomnie starszego syna, lecz nie odstpowaa swego
ma. Jako wcielenie bogini Izydy penia magiczn funkcj, konieczn do
wskrzeszenia zmarego. A do chwili, kiedy Ozyrys-Seti zostanie zoony
w sarkofagu pani ycia, wielka maonka krlewska nie bdzie
zajmowa si sprawami doczesnymi. Szenar mia wolne pole.

Lew i ty pies tuliy si do swego pana, jakby chciay zagodzi jego

cierpienie.
Przy Setim przyszo jawia si jako brzemienna w rado; wystarczao
sucha jego rad, wypenia polecenia i naladowa przykad. Jake proste i
radosne byoby panowanie pod jego rozkazami! Ramzes ani przez chwil
nie wyobraa sobie, e zostanie sam, pozbawiony ojca, ktrego spojrzenie

rozpraszao mroki.
Pitnacie lat panowania! Jake byy krtkie, o ile za krtkie! Abydos,
Karnak, Memfis, Heliopolis, Gurna - wszdzie tam zbudowano witynie,
ktre ju zawsze bd gosiy chwa tego budowniczego, godnego
nastpcy faraonw Starego Pastwa. Jednak ju go nie ma i Ramzes mia
uczucie, e dwadziecia trzy lata ycia to zbyt lekkie brzemi dowiadcze,
by wada, i zarazem za cikie, by dwiga.
Czy zdoa zasuy na to olepiajce swym blaskiem miano Syna
wiatoci?
KONIEC
tomu pierwszego

Ksigozbir DiGG

2010