OLBRZYMIE

KROKI
mae zmiany
tworz wielk rnic
365 lekcji SAMODOSKONALENIA

Anthony Robbins
Autor bestsellera OBUD W SOBIE OLBRZYMA

Spis treci
Wstp ........................................................................................3
I. Marzenia o przeznaczeniu
Decyzje i wyznaczanie celw ................................................... 4
II. Jak zdoby to, czego naprawd chcesz
Cierpienie lub przyjemno a stan umysu................................11
III. Moc tworzenia i moc niszczenia
Przekonania...............................................................................18
IV. Odpowiedzi s pytania
Pytania..................................................................................... 26
V. Jak si zmienia
Nauka warunkowania sukcesu ................................................ 33
VI. Sownictwo sukcesu
Si sownika sukcesu i metafor oglnych .............................. 41
VII. Jak wykorzystywa wezwania do dziaania
Emocje .................................................................................... 49
VIII. Podejmij dziesiciodniowe wyzwanie
Wyzwanie dla umysu i nadrzdny system oceny................... 56
IX. Twj yciowy kompas
Wartoci i reguy ..................................................................... 63
X. Klucz do rozwoju
Tosamo i odniesienia ......................................................... 71
XI. Jak wszystko pozbiera
Zdrowie, finanse, kontakty z innymi i kodeks zachowa ........... 78
XII. Najpikniejszy dar
Wkad w ycie innych............................................................. .85

Wstp
Drogi Czytelniku!
Witaj! Wiem, e kimkolwiek jeste, jakiekolwiek sukcesy osigne w dotychczasowym yciu,
jakiekolwiek problemy stoj teraz przed tob signe po t ksik, poniewa chcesz
rezultatw. Jako twj towarzysz w tej cudownej podry zwanej yciem, oddaj cze twojemu
zdecydowaniu i powiceniu. I obiecuj, e jeli razem ze mn zagrasz o ca stawk" podczas
lektury kartek tej ksiki, otrzymasz nagrod o wiele wspanialsz, ni oczekujesz.
Olbrzymie kroki to ksika oparta na najlepszych technikach, zasadach, narzdziach i strategiach
zawartych w mojej ksice Obud w sobie olbrzyma, ktra staa si wielkim bestsellerem. Piszc
Olbrzymie kroki mam przed sob dwa cele. Po pierwsze, chc da ci inspiracj. Po drugie, chc
ukierunkowa uzyskan w ten sposb energi tak, aby konsekwentnie podejmowa proste, codzienne dziaania. Codzienna inspiracja, poczona z codziennymi
drobnymi dziaaniami, olbrzymimi krokami poprowadzi twoje ycie ku lepszej przyszoci.
Ta ksika powinna z atwoci znale sobie miejsce w twoim napitym planie dnia. Przynosi ci
filozofie, strategie i techniki w maych porcjach, ktre strawisz zaledwie w cigu kilku minut
dziennie. Poprowadzi ci od prostej, lecz wielkiej siy decyzji - ktra jest podstawowym
elementem wszelkich zmian w twoim yciu - do bardziej szczegowych, precyzyjnych narzdzi,
mogcych okreli jako twoich kontaktw z innymi, twoich finansw, zdrowia i uczu.
Wykorzystaj Olbrzymie kroki jako rdo inspiracji i dziaania w taki sposb, jaki bdzie ci
najwygodniejszy. Czytaj po kolei, co jest optymalnym rozwizaniem, albo przechod od czci do
czci w poszukiwaniu tych fragmentw, ktre spodobaj ci si najbardziej. Moim celem jest
pomc ci osign jak najwiksze rezultaty przy jak najmniejszej inwestycji czasu - ale te i da
ci przy tym do informacji do wykorzystania na cay rok.
Przede wszystkim jednak prosz, by natychmiast stosowa w yciu to, co przeczytasz. W kocu,
co dobrego przyniesie pomys, ktrego nie wprowadzimy w ycie?
Dzikuj za podarunek, ktry mi sprawie pozwalajc dzieli si z tob moimi umiejtnociami.
Mam nadziej, e znajdziesz w tej ksice co dla siebie - nawet jeli ma to by jedno zdanie,
jedna myl, ktra popchnie ci w jakim kierunku. 1 jeli tak si stanie, bd naprawd
szczliwy.
Mam nadziej, e bdziemy mogli spotka si kiedy osobicie. A do tego czasu pamitaj:
yj z pasj!
Anthony Robbins

Cz pierwsza

Marzenia o przeznaczeniu
Decyzje i wyznaczanie celw
,,Nic si nie zdarza, jeli nie jest wpierw marzeniem. "
- Carl Sandburg

1
Wszyscy mamy marzenia... Wszyscy chcemy wierzy w gbi serca, e dane nam zostay zdolnoci,
e potrafimy czyni dobro, wpisa si w ten specjalny sposb w ycie innych, uczyni z tego wiata
lepsze miejsce.
A jakie s twoje aspiracje? Moe zapomniae o swoich marzeniach, moe zacze od nich
odchodzi? Jak wygldaoby dzisiaj twoje ycie, gdyby zachowa marzenia?
Powi teraz chwil, by pomarzy i zastanowi si, czego naprawd chcesz od ycia.

2
Liczy si nie to, co robimy od czasu do czasu, lecz to, co robimy konsekwentnie. Co jest motorem
wszelkich dziaa? Co decyduje o naszym przeznaczeniu, co ksztatuje nasze ycie? Odpowied na
te pytania brzmi: nasze decyzje. Twoje przeznaczenie nabiera ksztatu w chwilach podejmowania
decyzji. Ponad wszelk wtpliwo jestem przekonany, e to nasze decyzje, a nie warunki
yciowe, ksztatuj przeznaczenie.

3
Kto by pomyla, e przekonania pewnego cichego i skromnego czowieka, prawnika i pacyfisty,
oka si na tyle silne, by obali potne imperium? A przecie decyzja Mahatmy Gandhiego i
jego wiara, e bierny opr pozwoli mieszkacom Indii odzyska kontrol nad wasnym krajem,
day pocztek caemu acuchowi wydarze.
Zrozum, jak potna jest jedna nawet decyzja, ktr wprowadzasz w ycie natychmiast i z
przekonaniem. Sekretem jest tu publiczne zobowizanie si do czego i to w taki sposb, by nie
mg si ju potem z tego wycofa.
Jake wielu twierdzio, e marzenia Gandhiego to mrzonki, ale jego konsekwencja zmienia te
marzenia w tward rzeczywisto.
Co ty mgby osign, gdyby stworzy w sobie podobn pasj i pewno? Co staoby si,
gdyby podj dziaania, ktrych nic nic jest w stanie powstrzyma?

4
Kademu z nas dane s wrodzone moliwoci, ktre pozwalaj mu osign wszystko, o czym
marzy - a nawet jeszcze wicej. Wszystko moe sta si dziki jednej decyzji. Lawina wydarze przyniesie nam rado albo smutek, bogactwo lub bied, przyjaci albo samotno,
dugie ycie albo wczesn mier.
Rzucam ci wyzwanie! Podejmij dzi decyzj, ktra natychmiast zmieni lub ulepszy twoje ycie.
Zrb co, co od dawna odkadasz... Naucz si czego nowego, traktuj ludzi z nalenym szacunkiem i uczuciem albo po prostu zatelefonuj do kogo, z kim nie kontaktowae si od lat.
4

Bo trzeba ci wiedzie, e kada decyzja pociga za sob konsekwencje, a nawet brak decyzji jest
swego rodzaju decyzj.
Ktre z podjtych, a moe nie podjtych w przeszoci decyzji wpyny na twoje dzisiejsze ycie?

5
W 1955 roku Rosa Lee Parks podja decyzj, by nie stosowa si do niesprawiedliwego prawa,
ktre dyskryminowao j tylko dlatego, e bya czarna. Konsekwencje tej decyzji byy znacznie
powaniejsze, ni moga to sobie wyobrazi w chwili, gdy postanowia nie ustpi miejsca w
autobusie biaemu. Czy jej zamiarem bya zmiana struktury spoecznej w caym kraju?
Jakiekolwiek by byy jej zamiary, do dziaania zmusia j wierno celom wyszym.
Co zmienioby si w twoim yciu, gdyby postawi sobie wysze cele, gdyby zacz od siebie
wicej wymaga i podj prawdziw decyzj, by te wymagania egzekwowa?

6
Kt z nas nie sysza o ludziach, ktrzy pokonali ograniczajce ich warunki otoczenia, by sta si
przykadem nieograniczonej mocy ludzkiego ducha?
Rwnie i twoje ycie moe sta si jednym z takich inspirujcych przykadw. Wystarczy
odwaga i wiadomo, e moesz kierowa wszystkim, co dzieje si w twoim yciu. Cho nie
zawsze jestemy w stanie przej kontrol nad samymi yciowymi wydarzeniami, to jednak
zawsze moemy panowa nad wasn reakcj na nie i dziaaniami, ktre w zwizku z nimi
podejmujemy.
Jeli jest co, z czego nie jeste zadowolony - w yciu prywatnym, sytuacji zdrowotnej albo w
pracy - wanie teraz zdecyduj, co zrobisz, by natychmiast to zmieni.
Im wicej podejmujesz decyzji, tym wiksz wpraw zyskujesz w ich podejmowaniu.
Minie staj si silniejsze, kiedy je wiczymy, i dokadnie tak samo jest z miniami woli,
ktrych uywasz, by podejmowa decyzj.
Dzisiaj wanie podejmij dwie decyzje, ktre od dawna odkadae: jedn atw i jedn troch
trudniejsz, o wikszych konsekwencjach. Natychmiast podejmij pierwsze dziaania, ktre doprowadz ci do ich realizacji. Jutro postawisz kolejny krok, w ten sposb wzmacniajc minie, co
moe zmieni cae twoje ycie.

8
Musimy zacz uczy si na wasnych bdach zamiast nad nimi rozpacza, bo inaczej skazujemy
si na popenianie tych samych pomyek w przyszoci. Jeli jeste chwilowo w doku, to pamitaj, e w yciu nie ma upadkw. S tylko konsekwencje. Zastanw si: sukces jest konsekwencj
dobrej oceny sytuacji, dobra ocena sytuacji jest konsekwencj dowiadczenia, a
dowiadczenie jest czsto konsekwencj wielu niewaciwych ocen!
Jakie wnioski z przeszych niepowodze moesz wykorzysta, by dzi ulepszy swoje ycie?

9
Zwykle ani sukces, ani niepowodzenie nie s skutkiem pojedynczego wydarzenia.
Niepowodzenie bierze si czsto z zaniedbania. Nie chce nam si zatelefonowa do kogo...
wycign rki... powiedzie kocham".
Podobnie sukces jest skutkiem acucha drobnych decyzji, przychodzi wraz z podjciem
inicjatywy, konsekwencj, wyraeniem prawdziwoci uczucia.
Jakie proste dziaania moesz dzisiaj podj, aby twoje ycie z now sil zaczo zmierza do
sukcesu?
5

10
Badania niezmiennie wykazuj, e ludzie sukcesu podejmuj decyzje szybko i bardzo
niechtnie wycofuj si z dobrze przemylanych pozycji. I odwrotnie! Ludzie gnbieni
niepowodzeniami bardzo wolno podejmuj decyzje i bardzo czsto zmieniaj zdanie. Jeli wic
podje rozsdn decyzj, trzymaj si jej!
Kto, kto poow ycia spdzi pod namiotem tlenowym, a drug poow przykuty do wzka
inwalidzkiego, z pewnoci nie mia zbyt wielu okazji, by zrobi co dla innych. A moe jednak?
Ed Roberts stanowi przykad wielkiej siy tkwicej w jednej decyzji. By pierwszym czowiekiem
sparaliowanym, ktry skoczy Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley. Nastpnie pracowa jako
dyrektor Kalifornijskiego Stanowego Departamentu Rehabilitacji. By niestrudzonym obroc
niepenosprawnych. Przewodzi silnemu lobby na rzecz zrwnania ich we wszystkich prawach i
przyczyni si do zastosowania wielu udogodnie architektonicznych, ktre umoliwiy
wprowadzenie tej rwnoci w ycie.
Nie ma adnych tumacze! Wanie teraz podejmij trzy decyzje, ktre wpyn na twj stan
zdrowia, karier zawodow oraz kontakty z innymi ludmi. I nie odstpuj od nich!

12
Jak urzeczywistni marzenia? Pierwszy krok to ich precyzyjne zdefiniowanie. Jedynym
ograniczeniem dla twoich moliwoci jest ograniczenie zdolnoci precyzyjnego definiowania
celw i pragnie. Zacznijmy wic teraz krystalizowa twoje marzenia. W cigu kilku kolejnych
dni stworzymy plan, ktry pozwoli ci je zrealizowa.

13
Wszyscy mamy cele, jednak nie wszyscy potrafimy je sobie uwiadomi. Cele te, jakiekolwiek by
byy, maj olbrzymi wpyw na nasze ycie. Mimo to jednak niektre z tych celw - jak choby:
Musz zapaci te cholerne rachunki" - nie nios ze sob adnej inspiracji. Sekret uruchomienia
twojej prawdziwej siy polega na wyznaczeniu celw, ktre bd do podniecajce, by
prawdziwie inspirowa twoje moliwoci i stymulowa pasj.
Wanie teraz wiadomie wybierz swoje cele. Zastanw si nad wszystkim dosownie, co warte
zachodu, a nastpnie wybierz ce, ktry najbardziej ci podnieca. Wyszukaj co, co zerwie ci z
ka wczenie rano i pozwoli nie spa dugo w noc. Wyznacz sobie ostateczny termin
osignicia tego celu i napisz kilka sw uzasadniajcych, dlaczego koniecznie musisz to
zrealizowa przed wyznaczonym terminem. Czy cel jest do wielki, by stanowi dla ciebie
wyzwanie? Czy pozwoli ci pokona wasne ograniczenia? Odkry prawdziwe moliwoci?
Czy zdarzyo ci si kiedy kupi nowy samochd, a nastpnie zwraca wszdzie uwag na t
wanie mark, cho wczeniej jej nie dostrzegae? No wanie. A przecie z pewnoci
samochody te byy na ulicach ju wczeniej. Dlaczego wic ich nie dostrzegae?
Wyjanienie jest proste. Pewna cz umysu odpowiada za filtrowanie informacji i dopuszcza do
wiadomoci tylko to, co absolutnie niezbdne do przetrwania i odniesienia sukcesu. A wic nie
dostrzegasz i nie wykorzystujesz wielu okolicznoci, ktre mogyby ci pomc speni
marzenia, tylko dlatego, e nie zdefiniowae jasno swoich celw, a wiec nie nauczye
umysu, co jest wane.
Z chwil gdy je zdefiniujesz, uruchomisz Siatkowy System Aktywacji (RAS). Ta funkcja umysu
dziaa jak magnes, przyciga wszelkie informacje, ktre pomagaj szybko osign wyznaczone
cele. Jedno dotknicie tego neurologicznego przecznika" moe odmieni cae twoje ycie w
cigu zaledwie kilku dni lub tygodni.

15
JAK WYZNACZY SOBIE CEL (PROGRAMOWANIE RAS):
1. Postanw, e w cigu czterech najbliszych dni powicisz codziennie dziesi minut na
wyznaczanie sobie celu. (Uwaga: Zapisuj te cele w kalendarzu lub notesie.)
2. Wyznaczajc cele zadawaj sobie dwa pytania: Czego chciabym od ycia, gdybym wiedzia na
pewno, e mog mie wszystko? Co zrobibym, gdybym mia gwarancj sukcesu kadego
posunicia?
3. Baw si dobrze! Wyobra sobie, e znw jeste dzieckiem, odwiedzie dom handlowy i za
chwil sidziesz na kolanach witemu Mikoajowi. (Pamitasz, jak to byo?) W takim stanie
podniecenia, niecierpliwoci i oczekiwania nie ma rzeczy niemoliwych albo zbyt drogich i
wszystko jest w zasigu rki...

16
DZIE PIERWSZY: CELE OSOBISTE
Zadowolenie z ycia osobistego, poczucie spenienia stanowi podstaw wszystkich innych
osigni w caym yciu.
1. Zastanw si przez kilka minut nad wszystkimi moliwociami: Czego chciaby si nauczy?
Jakie umiejtnoci chciaby opanowa? Jakie cechy charakteru chciaby w sobie rozwija? Z
jakimi ludmi przebywa? Kim chciaby by?
2. Kademu z celw wyznacz dokadny czas na realizacj - p roku, rok, pi lat, dziesi lat, itd.
3. Zaznacz wyranie najwaniejszy cel do osignicia w cigu jednego roku.
4. W kilku sowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osign ten wanie cel w cigu
nadchodzcego roku.

17
DZIE DRUGI: CELE ZWIZANE Z PRAC/INTERESAMI/MAJTK1EM
Czy pragniesz znale si w samej czowce tysicy przedstawicieli wasnego zawodu, czy te
jeste profesjonalnym studentem zbierajcym bogactwo wiedzy, masz teraz szans udowodni, e si liczysz.
1. Zastanw si przez kilka minut nad wszystkimi moliwociami: Ile pienidzy chciaby
zgromadzi? Co chcesz osign w swojej firmie/na swoim stanowisku? Ile chcesz zarabia
rocznie? Jakie decyzje finansowe musisz podj?
2. Kademu z celw wyznacz dokadny czas na realizacj - p roku, rok, pi lat, dziesi lat itd.
3. Zaznacz wyranie najwaniejszy cel do osignicia w cigu jednego roku.
4. W kilku sowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osign ten wanie cel w cigu
nadchodzcego roku.

18
DZIE TRZECI: CELE ZWIZANE Z ZABAW/PRZYJEMNOCIAMI
Gdyby nie mia adnych ogranicze finansowych, co chciaby mie, co przey? Gdyby
zowi zot rybk, jakie byyby twoje yczenia?
1. Zastanw si przez kilka minut nad wszystkimi moliwociami: Co chciaby kupi? W jakich
wydarzeniach uczestniczy? Jakie przygody przey?
2. Kademu z celw wyznacz dokadny czas na realizacj - p roku, rok, pi lat, dziesi lat,
itd.
3. Zaznacz wyranie najwaniejszy cel do osignicia w cigu jednego roku.
7

4. W kilku sowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osign ten wanie cel w cigu
nadchodzcego roku.

19
DZIE CZWARTY: CELE ZWIZANE Z POMOC INNYM
Masz moliwo zostawi po sobie jaki znak, stworzy co, co prawdziwie odmieni ycie
innych ludzi.
1. Zastanw si przez kilka minut nad wszystkimi moliwociami: Jaki wkad moesz wnie w ycie
innych? Komu moesz pomc? W jaki sposb? Co moesz stworzy?
2. Kademu z celw wyznacz dokadny czas na realizacj - p roku, rok, pi lat, dziesi lat itd.
3. Zaznacz wyranie najwaniejszy cel do osignicia w cigu jednego roku.
4. W kilku sowach napisz, dlaczego koniecznie musisz osign ten wanie cel w cigu
nadchodzcego roku.

20
Nigdy nic zostawiaj raz wyznaczonego celu bez jakiego pozytywnego dziaania zmierzajcego
do jego osignicia. Zastanw si wanie teraz, jakie musisz postawi pierwsze kroki, by
osign cele, ktre sobie postawie. Co moesz zrobi ju dzisiaj, aby posun sie naprzd
na swojej drodze? Nawet najdrobniejsze posunicie, rozmowa telefoniczna, postanowienie czy
stworzenie wstpnego planu dziaania przybliy ci do celu. Opracuj te list prostych posuni,
ktre moesz wykonywa codziennie przez najbliszych dziesi dni. Przez tych dziesi dni
wytworzysz sobie w ten sposb okrelone nawyki i osigniesz impet, ktry zagwarantuje ci
sukces. Zacznij natychmiast!
Jak poczuby si, gdyby osign wszystkie swoje cele za rok? Co mylaby o sobie? Co
mylaby o yciu? Odpowiadajc na te pytania, pomoesz sobie znale nieodparte powody
osignicia wyznaczonych celw. Jeli twoje DLACZEGO bdzie do mocne, twoje W JAKI
SPOSB znajdzie si samo.
Zastanw si raz jeszcze nad twoimi najwaniejszymi rocznymi celami. Pod kadym raz jeszcze
napisz kilka sw wyjaniajcych, dlaczego koniecznie musisz te cele osign w cigu
nadchodzcego roku.

22
Sekretem osigania celu jest warunkowanie wasnego umysu. Przypominaj sobie o swoich celach co
najmniej dwa razy dziennie. Wypisz je na kartce i umie w takim miejscu, w ktrym na pewno
codziennie bdziesz je widzia: w portfelu, przy stoliku z gazetami, na biurku w pracy, a nawet na
lustrze w azience, gdzie dostrzeesz je przy porannej toalecie. Pamitaj, e jeli o czym mylisz
nieustannie, jeli skupiasz si na czym, przybliasz si do przedmiotu swojej koncentracji. To
bardzo prosty i jake wany sposb programowania RAS dla osignicia sukcesu.

23
Czy jeli pierwsza prba osignicia wyznaczonych celw okazuje si daremna, powiniene zaj
si czym innym? Absolutnie nie!
Wytrwao jest najwaniejszym czynnikiem ksztatowania jakoci ycia, waniejszym nawet ni
talent. W kocu nikt jeszcze nie osign adnego celu, interesujc si tylko jego osigniciem.
Niezbdne jest zaangaowanie. Czy moliwe jest, aby jedno sowo niepowodzenie"
dostarczao ci wiedzy niezbdnej dla osignicia wielkich sukcesw w przyszoci?
Oczywicie, e tak!
8

Kiedy dzi analizujesz podejmowane przez siebie w przeszoci dziaania, ktre zakoczyy si
,,niepowodzeniem", jakie wnioski wycigasz? Czego si dziki nim nauczye? Jak moesz
wykorzysta te wnioski do osignicia wielkich sukcesw dzisiaj i w przyszoci?

24
Wszyscy ludzie, ktrzy osigaj sukces, wiadomie lub niewiadomie wykorzystuj formu
sukcesu. Wykorzystaj i ty te cztery proste kroki, aby osign w yciu to, czego chcesz.
FORMUA SUKCESU
1. Postanw, czego chcesz. (Bd precyzyjny! Precyzja daje si.)
2. Podejmij dziaanie (poniewa sama ch nie wystarczy).
3. Obserwuj, co si sprawdza, a co nie. (Nie chcesz przecie traci energii na dziaania, ktre s
nieskuteczne.)
4. Zmieniaj strategi dziaania dopty, dopki nie osigniesz tego, co chcesz. (Elastyczno
dziaania pozwala ci tworzy nowe strategie i osiga dziki nim nowe rezultaty.)

25
Dc do osignicia celw, czsto uruchamiamy procesy o daleko sigajcych konsekwencjach.
Czy pszczoa zastanawia si nad jej wkadem w rozmnaanie si rolin? Oczywicie nie, ale w poszukiwaniu sodkiego nektaru bezwiednie przenosi ona na odnach pyek kwiatowy z jednej
roliny na drug i w ten sposb daje pocztek reakcji acuchowej, ktrej skutkiem s kobierce kolorowych kwiatw.
Dokadnie w taki sam sposb twoje denia do osignicia szczytnych celw przyniosyby
najprawdopodobniej nieprzewidziane korzyci innym ludziom. By moe decyzja o comiesicznym kontakcie ze starym, dawno nie widzianym przyjacielem wywoaa rado, ktrej zupenie
nie przewidywae.
W Jaki sposb inni ludzie skorzystaj z podejmowanych przez ciebie dzisiaj wysikw?

26
Prawdziwy sens osignicia kadego celu mierzy si tym, w jakim stopniu jego osiganie
zmienio ciebie jako czowieka. To, kim si stajesz, jest ostateczn nagrod.
Powi teraz chwil na opisanie w kilku sowach kadej z cech charakteru, umiejtnoci i postaw
oraz wszystkich przekona, ktre musisz w sobie wypracowa, aby osign wyznaczone cele.

27
Nie odkadaj szczcia i radoci na pniej. Dla wielu ludzi stawianie przed sob celw oznacza,
e dopiero w odlegej przyszoci, kiedy osign co wielkiego, bd mogli cieszy si yciem.
Znale rado po osigniciu celu i szuka jej na kadym etapie osigania celu to zupenie
nie to samo. Staraj si jak najpeniej przey kady dzie, wycisn z kadej mijajcej chwili
wszystk rado, ktr w sobie niesie. Zamiast mierzy warto wasnego ycia postpami na
drodze do osignicia jednego celu, zapamitaj, e od tych postpw waniejszy o wiele jest
kierunek, w ktrym zmierzasz.
W jakim kierunku zmierzasz obecnie? Czy przybliasz si do swoich celw, czy te oddalasz od
nich? Czy musisz wprowadzi korekty kursu, ktrym podasz? Czy cieszysz si yciem w caej
jego peni? Jeli nie, zmie co w jednym z wymienionych obszarw wanie teraz.

28

Ile razy syszae narzekania tych, ktrzy osignli ju sukces: I co, i to wszystko?'1
9

Astronauci Apolla" niemal cae ycie powicali na przygotowania do pierwszego ldowania na

Ksiycu. W historycznym momencie swojej chway byli peni euforii, ale ju w drodze powrotnej niektrzy popadli w depresj. W kocu co im zostao? C mogo by wikszym
yciowym celem od spaceru po Ksiycu i od badania przestrzeni kosmicznej?
By moe odpowied tkwi w badaniu rwnie tajemniczego obszaru: przestrzeni umysu i serca.
Wszyscy potrzebujemy nieprzerwanego poczucia rozwoju emocjonalnego i duchowego. Jest
ono poywk niezbdn dla ducha. Kiedy wic zbliasz si do osignicia wyznaczonych
celw, nie zapomnij o wyznaczeniu sobie kolejnych, ktre zo si na now, kuszc przyszo.

29
Co jest ostatecznym celem? By moe jest nim ch wniesienia w ycie innych czego
wartociowego. Znalezienie sposobu na pomaganie tym, na ktrych zaley nam najbardziej,
moe da inspiracj na cale ycie. Na wiecie zawsze jest jakie miejsce dla tych, ktrzy chc
dzieli si swoim czasem, energi, majtkiem, pomysami i zaangaowaniem.
Jakie proste dowody dobroci mgby dzisiaj okaza innym? Zdecyduj natychmiast, podejmij
dziaania i nie zapomnij zaobserwowa, jak wpywa to na ciebie.

30
Znany i szanowany aktor George Burns wie, jak wane jest, by posiada co, na co si czeka
niecierpliwoci i radoci, Podsumowujc swoj filozofi yciow, powiedzia on: Trzeba mie
co, co budzi kadego ranka i kae wsta. Zreszt w ku i tak niewiele si zdziaa;
Najwaniejsze w yciu jest posiadanie celu, kierunku, w ktrym si zmierza." Dzi Burns ma
ponad dziewidziesit lat i wci jeszcze si rozwija. Nadal przyjmuje nowe role telewizyjne i
kinowe. Mao tego, zamwi sobie termin w londyskim Palladium w roku 2000, kiedy bdzie
mia sto cztery lata! To dopiero nazywa si tworzeniem sobie kuszcej przyszoci! Wikszo z
nas przecenia swoje moliwoci w skali jednego roku, nie doceniajc tego, czego dokona moe
w cigu dziesiciu lat. A co ty bdziesz robi za dziesi lat od dzi?

31
Pomyl o czym, co dzi ci cieszy jako jedno z twoich osigni, cho kiedy byo tylko twoim
celem. Aby tego dokona, pokonae wiele przeszkd, ale przecie teraz jest to czci twego
ycia. Kiedy wic na drodze do osignicia nowych celw napotkasz przeszkody, pamitaj, e
cho napotykae je ju wczeniej, udao ci si odnie sukces.
Ludzki duch jest prawdziwie niepokonany. Wola zwycistwa, ch odniesienia sukcesu,
przejcia kontroli nad wasnym yciem i ksztatowania go moe by wykorzystana tylko, jeli
zdecydujesz, czego chcesz, i uwierzysz, e adne przeciwnoci, adne problemy i adne
przeszkody nie bd w stanie powstrzyma ci na drodze do celu. Przeszkody to tylko wezwanie
do umocnienia si w postanowieniu osignicia raz wyznaczonych, wielkich celw.

10

Cz druga

Jak zdoby to, czego naprawd chcesz

Cierpienie lub przyjemno a stan umysu
Kada wielka i zwyciska chwila w annaach wiata jest triumfem entuzjazmu. "
-

Ralph Waldo Emerson

32
Aby zdoby to, czego chcesz, musisz odkry, co powstrzymuje ci przed podjciem dziaania.
Pomyl o czym, co odkadae zawsze na ostatni chwil. Na przykad rozliczenie podatkw? No
wanie, czy nie jest prawd, e odkadae to tylko dlatego, e chciae unikn cierpienia? 1 czy
przypadkiem cierpienie to pniej nie okazao si jeszcze wiksze?
Zastanwmy si nad tym, co naprawd dzieje si 14 kwietnia.* Odkadanie na pniej koczy
si natychmiast, poniewa szybko zmieniamy nasze przekonania (skojarzenia umysowe) o tym,
co przyniesie nam cierpienie, a co przyjemno. Nagle brak dziaania staje si o wiele bardziej
nieprzyjemny ni samo dziaanie.
Jak moesz wykorzysta t prawidowo, by zmieni swoje ycie? W przyszoci zamiast pyta:
Jak mog unikn tych nieprzyjemnych czynnoci?", zadaj sobie pytanie: Jeli nie podejm
dziaania natychmiast, ile za to zapac w przyszoci?"
Cierpienie moe sta si twoim przyjacielem, jeli wykorzystasz je w odpowiedni sposb.

33
Czy jestemy po prostu zwierztami, ktre reaguj na kar i nagrod jak psy Pawiowa? Oczywicie
nie. Jednym z cudw czowieczestwa jest fakt, e moemy zdecydowa, co przynosi cierpienie,
a co przyjemno. Na przykad czowiek, ktry zdecydowa si na strajk godowy, doznaje cierpie
fizycznych, jednak potrafi przeoy je na przyjemno moraln, skupiajc myli na pozytywnych
skutkach, jakie wynikn ze zwrcenia uwagi wiata na spraw, o ktr waczy.
Kady z nas dysponuje t si wyborw. Sekret sukcesu tkwi w opanowaniu umiejtnoci
wykorzystania na wasne potrzeby cierpienia i przyjemnoci.
Czy w twoim yciu s obszary, w ktrych odczuwasz niepotrzebne cierpienie? Czy moe po prostu
reagujesz zamiast wiadomie wybiera? Jak mgby zmieni przedmiot koncentracji i tym samym
zmieni pozornie bolesne dowiadczenie w sprawiajc przyjemno okazj do nauczenia si czego,
rozwoju albo do udzielenia pomocy innym?

34
To, z czym czysz uczucia cierpienia i uczucia przyjemnoci, ksztatuje twoje
przeznaczenie. Kady z nas opanowa i wprowadzi w ycie sobie tylko waciwy zesp
zachowa zmierzajcych do unikania cierpienia i pozyskiwania przyjemnoci. Jedni robi to palc
papierosy, pijc alkohol, przejadajc si albo wrzeszczc na innych. S te i tacy, ktrzy zyskuj
przyjemno dziki uprawianiu sportw, uczeniu si, pomaganiu innym albo podejmowaniu prb
choby drobnego ulepszenia wiata.
Jakimi mechanizmami unikania przykroci i zyskiwania przyjemnoci kierujesz si ty? W jaki
sposb ksztatoway one twoje dotychczasowe ycie? Sporzd list tych strategii. Czy kiedy

*Ostateczny termin rozliczenia podatku dochodowego w USA - przyp. tum.

11

chcesz poczu si lepiej, wczasz telewizor? Zapalasz papierosa? Idziesz spa? Czy s jakie
lepsze sposoby, ktre pozwoliyby ci unika przykroci i zyskiwa przyjemno?

35
Jeli idzie o wikszo z nas, strach przed stratami jest o wiele silniejszy od chci zysku.
Wikszo ludzi wolaaby ciko pracowa, aby utrzyma to, co ju ma, ni podejmowa
ryzyko niezbdne do realizacji wasnych marze.
Co bardziej zmobilizowaoby ci do dziaania: konieczno zapobieenia kradziey stu tysicy
dolarw, ktre zarobie w cigu ostatnich piciu lat, czy te okazja do zarobienia stu tysicy
dolarw w cigu najbliszych piciu lat?

36
Czsto, podziwiajc wielko innych ludzi, zakadamy, e maj oni wicej szczcia ni my albo
posiadaj specjalne talenty, ktrych nam brakuje. Tymczasem prawda jest zupenie inna. Wykorzystali oni gbi ludzkich moliwoci po prostu dlatego, e powstrzymanie si przed
peni ycia, czynem i dawaniem czego z siebie byoby dla nich najwikszym cierpieniem.
Na przykad ycie Matki Teresy ksztatowane jest w oczywisty sposb relacj, jak wytworzya
ona midzy cierpieniem innych ludzi a wasnym. Ta wanie relacja kae jej pomaga wszystkim
tym, ktrzy cierpi gdziekolwiek na wiecie. Jej przyjemno warunkowana jest eliminacj
cierpienia innych. (Jednak, jak przekonamy si pniej, nie zawsze tak byo.)
Co sprawia ci najwiksze cierpienie, a co daje najwiksz przyjemno? Jak ksztatuje to twoje
obecne ycie?

37
Mieszane odczucia kryj si za wikszoci wzorcw zachowa prowadzcych do sabotowania
samego siebie i ponad wszelk wtpliwo ograniczaj nasz zdolno radoci ycia i sukcesu.
Czsto syszymy, e kto chciaby zarabia wicej. Z pewnoci ten kto dysponuje
pomysowoci i inteligencj ktre powiedziayby mu, jak osign ten cel. Powstrzymuj go
jednak przed tym mieszane odczucia, mieszane skojarzenia. By moe kto taki wierzy, e
nagromadzone bogactwo daoby mu wiksz swobod, wiksze bezpieczestwo i moliwo
wspierania tych, ktrych kocha. Jednak z drugiej strony kojarzy nadmierne" bogactwo z rozrzutnoci pytkim charakterem i krtactwem.
Jeli kiedykolwiek zdarzyo ci si porusza dwa kroki naprzd i jeden do tylu, z pewnoci kryy
si za tym mieszane odczucia. Znaczy to, e na przykad kojarzye osignicie celu zarwno z
cierpieniem, jak i przyjemnoci.
Czy na twoje obecne ycie wpywaj mieszane skojarzenia, ktrymi si kierujesz?

38
Czy w twoim yciu znajduje si jaki obszar, ktry chciaby zdecydowanie ulepszy -jak choby
finanse czy stosunki z innymi -jednak co jak gdyby ci przed tym powstrzymuje?
Zapisz odpowied na to pytanie, a pod odpowiedzi postaw pionow kresk dzielc kartk na p.
Po lewej stronie wypisz wszystkie negatywne emocje zwizane z t spraw a po prawej wszystkie
pozytywne.
Czy wicej jest minusw, czy plusw? Czy ktrakolwiek z negatywnych asocjacji przewaa
wszystkie pozytywne razem wzite? Czy rwnowaga, czy nierwnowaga odzwierciedla wyniki, jakie
osigne w tej dziedzinie do dzisiaj?
Negatywne skojarzenia czsto zanikaj, trac wpyw na ciebie podczas dokadnej analizy.
wiadomo jest tu pierwszym krokiem.
12

39
Czy czue kiedy, e cokolwiek by zrobi, bdziesz cierpia? Na przykad czasem ludzie s
przekonani, e jeli pozostan w jakim zwizku, bd nieszczliwi, jednak jeli odejd poczuj
si samotni. Tak wic nie robi nic... i cierpi!
Zamiast czu si schwytanym w puapk, wykorzystaj wasne cierpienie jako swojego
najlepszego sojusznika. Zastanw si nad tym wszystkim, czego dowiadczye w przeszoci i
obecnie. Odczuj swj bl z takim nateniem emocjonalnym, ktre zmusi ci, by w kocu co z
tym wszystkim zrobi. Nazywamy to osigniciem progu emocjonalnego. Zamiast biernie czeka
na to nieuniknione odczucie, wytwrz je w sobie cakiem wiadomie w taki sposb, by dao ci to
motywacj do lepszego ycia. Moe powiniene zrobi to wanie dzisiaj?

40
Sia woli nigdy nie dziaa z pewnoci dugo. Czy kiedykolwiek dowiadczye progu
emocjonalnego na przykad w zwizku ze swoim ciaem? Czy kiedykolwiek poczue, e masz
ju do? I co wtedy zrobie? Moe zaprzeczye samemu sobie, wykorzystujc kierowan si
woli strategi odchudzania. Oczywicie, jeli w ogle osigne jakiekolwiek rezultaty, byy one
krtkotrwae, poniewa odmawianie sobie jedzenia jest przykroci a twj umys nie pozwoli ci
cigle doznawa cierpienia, jeli jest jakakolwiek alternatywa.
Jakie jest wic rozwizanie? Zamiast walczy z wasnymi instynktami naturalnymi, po prostu
zmie swoje skojarzenia zwizane jedzeniem w taki sposb, by nowy wzorzec czy obarstwo z cierpieniem. Cigle przypominaj sobie negatywne odczucia, ktrych doznae po
przejedzeniu si. Spraw, aby obarstwo przynosio ci cierpienie, a wiczenia fizyczne
przyjemno. Wtedy pokusa wykonywania rzeczy waciwych stanie si nieodparta.

41
Jedna z moich definicji sukcesu gosi, e sukces to ycie, ktre pozwala nieustannie odczuwa
olbrzymi przyjemno przy niewielkim tylko cierpieniu, a take otaczanie si ludmi, ktrzy
przyjemno odczuwaj o wiele czciej ni cierpienie. Aby to osign, musimy si rozwija i
wnosi wkad w ycie innych.
Czy wedug tej definicji moesz si nazwa szczliwym czowiekiem? Co moesz zrobi ju
dzisiaj, aby sprawi sobie przyjemno i da jeszcze wicej ludziom wok ciebie?

42
Odkadanie wszystkiego na pniej jest jednym z najczciej stosowanych sposobw na unikanie
cierpienia. Jednak zwykle odkadanie dziaania w czasie powoduje jedynie jeszcze wiksze
cierpienie.
Ktre rzeczy spord czterech wymagajcych twojej uwagi odkadasz na pniej? Sporzd list, a
nastpnie odpowiedz na nastpujce pytania:
1. Dlaczego nie podjem tego dziaania? Jakie cierpienia kojarzyem z jego wykonywaniem w
przeszoci?
2. Jakie przyjemnoci czerpaem dotychczas ze stosowania tego negatywnego wzorca?
3. Jakie ponios koszty, jeli nie zmieni si natychmiast? Jak si z tym czuj?
4. Jakie przyjemnoci zyskam, podejmujc dziaanie natychmiast?

13

43
Czy kiedykolwiek zdarzyo ci si co zrobi i pniej zastanawia si: Jak mogem si tak
wygupi?" 1 odwrotnie, czy zrobie kiedy co, co pniej kazao ci myle: To byo
niesamowite! Jak mi si to udao? Jestem z siebie dumny!"
Co decyduje o rnicy midzy dziaaniem z odwag i dziaaniem z rozwag? Rzadko
rozrnienie to zaley tylko od zdolnoci. Stan umysu i/lub ciaa w danym momencie decyduje o
twoich mylach, odczuciach, zachowaniu i skutecznoci dziaania. Jeli znasz sekret osigania
swoich najbardziej produktywnych stanw umysowych i/lub emocjonalnych, moesz zdziaa
cuda! W odpowiednim stanie umysowym pomysy i zdolnoci przychodz dosownie bez
adnego wysiku.
Co mgby osign, gdyby y w najlepszym stanie umysu na co dzie?

44
Wszystkim nam wpajano podobne reguy gry. Uczono nas, e kiedy, kiedy wydarz si waciwe
rzeczy, bdziemy w kocu szczliwi. Kiedy znajdziemy idealnego partnera... kiedy zarobimy
do pienidzy... kiedy nasze ciao osignie doskonao... kiedy bdziemy mieli dzieci... kiedy w
kocu przejdziemy na emerytur... Tymczasem prawda jest zupenie inna. Dobre samopoczucie zapewni ci nie to, co zdobdziesz, lecz umiejtno natychmiastowej zmiany stanu
wasnego umysu. Bo przecie po co chcesz zdobywa wszystkie te rzeczy? Czy nie walczysz o
nie dlatego wanie, e wierzysz, i idealny partner, dzieci, pienidze i tak dalej przyczyni si do
twojego dobrego samopoczucia? Poza tym kto, jeli nie my sami, sprawi, e po zdobyciu tego
wszystkiego bdziemy si dobrze czu? Dlaczego wic czeka? Zrb to ju teraz!

45
Czy wiesz, jak poczu si dobrze? Czy potrafiby poczu si wanie w tej chwili zupenie
szczliwy, podniecony, w stanie cakowitej ekstazy? Oczywicie! Po prostu zmie przedmiot
skupienia.
Czy pamitasz chwil, kiedy poczue, e znalaze si na czubku wiat?' Wyobra sobie ten
moment ze wszystkimi szczegami. Wsuchaj si we wszystkie dwiki. Poczuj bicie swojego
serca. Oddychaj tak, jak oddychae wtedy. Przybierz ten sam wyraz twarzy i poruszaj si
dokadnie w ten sam sposb. Czy czujesz cho troch tamtego podniecenia? Czy moliwe, aby
czu si dokadnie w taki sposb wtedy, kiedy tego chcesz?

46
Istnieje niezliczenie wiele sposobw postrzegania i dowiadczania wydarze naszego ycia.
Kade odczucie dostpne jest nam w kadej chwili, trzeba tylko dostroi si do waciwej
czstotliwoci. Jak? Dwa sekrety pozwol ci w jednej chwili zmieni wasny stan
emocjonalny. Pierwszy z nich to zmiana przedmiotu skupienia umysu.
Przywoaj jedno z najcenniejszych wspomnie twojego ycia. Jakie wywouje w tobie odczucia?
Na czym jeszcze mgby si skupia, by wywoa w sobie podobne odczucia?
Jutro poznamy drugi sekret, drugi sposb pozwalajcy natychmiast zmieni stan emocjonalny.

47
Zmiana przedmiotu skupienia to tylko jeden ze sposobw zmiany wasnego stanu emocjonalnego.
Szybszym i o wiele skuteczniejszym sposobem jest praca z wasnym ciaem, czyli wykorzystanie
wasnej fizjologii. W chwilach niezadowolenia z wasnego samopoczucia wielu ludzi siga po
14

papierosy, alkohol, narkotyki, jedzenie albo tabletki nasenne. S jednak i tacy, ktrzy w
podobnych chwilach wykorzystuj pozytywne strategie: tacz piewaj uprawiaj sport albo si
kochaj.
Kada z odczuwanych przez ciebie emocji ma przypisany waciwy sobie stan fizjologiczny.
Jak postaw przyjmuj ludzie znajdujcy si w depresji? Garbi si, trzymaj nisko gow, oddychaj pytko. Przygnbienie maluje si na ich twarzach. 1 odwrotnie, kiedy czujemy si
szczliwi, ramiona same id do gry, podnosi si gowa i oddech staje si gbszy. Moemy
wiadomie kierowa tymi zmianami w fizjologii i w ten sposb natychmiast wywoywa
podany stan emocjonalny.

48
Czasem najprostsze rozwizania powoduj najwiksze rezultaty. Jeli chcesz wytworzy w
sobie nawyk, ktry przyniesie ci wiele niespodziewanych korzyci, sprbuj wykona nastpujce
wiczenie.
Postanw sobie solennie, e przez najbliszy tydzie pi razy dziennie staniesz przed lustrem na
jedn minut tylko po to, by mia si od ucha do ucha. Na pocztku moe ci si to wyda
mieszne, ale w ten sposb kilka razy dziennie bdziesz warunkowa! system nerwowy, zmuszajc
go do produkowania emocji zwizanych ze szczciem, spontanicznoci, humorem i wygupami.
Co waniejsze, bdziesz warunkowa swoje dobre samopoczucie. Bdziesz si uczy czu dobrze
i by szczliwym. Powi na to chwil wanie teraz. 1 baw si dobrze!

49
Wiek jest raczej spraw umysu i fizjologii ni wynikiem chronologii. Wielu ludzi przeyo ju
dugie lata, a wci, zachowuje modziecz sprysto kroku i gitko umysu.
Bardzo prosto przekona si o tym w deszczowy dzie. Kiedy stary czowiek natknie si na
swojej drodze na kau, co robi? Nie tylko obchodzi j dookoa, ale przez cay ten czas narzeka.
Dzieci natomiast - i ci wci modzi sercem - z ochot wskocz w sam rodek kauy i przytupn
kilka razy z wielk radoci rozbryzgujc fontanny wody.
Ciesz si z yciowych kau". Id przez ycie sprystym krokiem i z umiechem na ustach. Z
radoci, zabawy i szalestwa uczy swj nowy yciowy priorytet. yjesz! Moesz czu si
wspaniale zupenie bez powodu!

50
Jednym z najlepszych sposobw wzbogacenia ycia jest rozszerzenie wachlarza wasnych emocji.
Jak wielu emocji doznajesz zwykle w cigu jednego tygodnia? Sporzd list.
Jeli na twojej licie znalazo si mniej ni tuzin emocji, dodaj do niej te, ktre chciaby
odczuwa na co dzie. Wikszo ludzi doznaje zaledwie drobnej czci z tysicy dostpnych im
emocji.
Zrozum, e moesz rozszerzy list doznawanych emocji tylko poprzez zmian przedmiotu
skupienia i kontrolowanie wasnej fizjologii. Wybierz jedno z pozytywnych uczu, ktrego
chciaby dowiadcza, i wanie teraz, w tej chwili sta tak, jakby ju tego uczucia doznawa.
Poruszaj si, gestykuluj i mw w taki wanie sposb. 1 ciesz si natychmiastow zmian
samopoczucia, jak ci to przyniesie.

52
Czy kiedykolwiek wspmaonek przyszed do domu pniej, ni to obiecywa? Moe zakadae
wtedy, e po prostu nie zaley mu na punktualnoci. Moe bae si, e przytrafi mu si
wypadek? A moe wyobraae sobie, e zatrzyma si gdzie po drodze, aby kupi ci prezent?
15

O naszych uczuciach decyduje przedmiot, na ktrym si skupiamy. A stan uczuciowy z

wielk si wpywa na nasze dziaanie i kontakty z innymi. Zamiast pochopnie wyciga wnioski,
rozwa wszystkie moliwoci i przyjmij t, ktra doda si tobie i twoim bliskim.

53
Wspania analogi do przedmiotu skupienia umysu stanowi technika jazdy samochodem
wycigowym. Kiedy samochd zaczyna wpada w polizg, naturalnym odruchem jest
wpatrywanie si w cian, do ktrej niebezpiecznie si zbliamy. Tymczasem jeli skupiasz si
nad czym, czego si boisz, wanie to ci si przytrafi. Zawodowi kierowcy rajdowi wiedz
doskonale, e podwiadomie skrcaj kierownic w t stron, po ktrej znajduje si przedmiot ich
skupienia. Dlatego wanie w chwilach, gdy stawk jest ich ycie, wiadomie odwracaj uwag
od bandy i skupiaj si na torze. W codziennym yciu wikszo z nas skupia si nad tym, czego
nie chce dowiadczy, zamiast myle o rzeczach, ktrych by sobie yczya. Jeli oprzesz si
strachowi, zachowasz wiar i zdyscyplinujesz przedmiot skupienia umysu, twoje dziaania w
naturalny sposb zawiod ci tam, dokd chcesz si dosta. Pozbd si wic teraz strachu i skup
nad tym, czego naprawd podasz i na co cakowicie sobie zasugujesz.

54
Emocja tworzona jest poprzez ruch. Kiedy nastpnym razem bdziesz szykowa si do
codziennego biegu i poczujesz, e nie masz na zbytniej ochoty, wybierz si na spacer w
podskokach. Podskakiwanie to bardzo skuteczny rodek zmiany stanu emocjonalnego, poniewa:
1. To wspaniae wiczenie.
2. Mniej forsuje organizm ni bieg.
3. Nie mona przeskakiwa z nogi na nog i mie w tym samym czasie smutn lub powan
min.
4. Sprawisz wiele radoci wszystkim, ktrych bdziesz mija!

55
Pytania s chyba najskuteczniejszym sposobem kontrolowania przedmiotu skupienia umysu. Na
kade zadane pytanie umys dostarcza ci odpowied. Jeli wic zapytasz tak: Dlaczego taki to a
taki cigle mnie wykorzystuje?", bdziesz musia skupi si nad tym, jak bardzo nieuczciwie
traktuje ci ycie i to bez wzgldu na fakt, czy jest to prawda, czy te nie. Jeli jednak zadasz sobie
zamiast tego pytanie o sposoby polepszenia danej sytuacji, z pewnoci umys podsunie ci
odpowiedzi, ktre pomog podj pozytywne dziaania.

56
Dobrym przykadem na potg zadawanych pyta jest historia pewnego chopca, ktry zosta
kiedy pobity przez pewnego opryszka z sidmej klasy. Chopiec poprzysig zemst, chwyci za
pistolet i odnalaz swojego przeladowc.
Jednak zanim wystrzeli, zastanowi si, co stanie si z nim, jeli pocignie za spust. W
odpowiedzi na to pytanie umys podsun obraz boleniejszy od wszystkiego innego: ycie w
wizieniu. Przesun wic do z pistoletem i strzeli w drzewo.
Chopiec ten to Bo Jackson. Jedna zmiana przedmiotu skupienia, jedna decyzja podjta na
podstawie przeciwstawienia cierpienia i przyjemnoci najprawdopodobniej rozstrzygna o
caej jego przyszoci. Zamiast kryminalist bez adnych perspektyw, sta si jedn z
naszych najwikszych sportowych legend.
Jakie zmieniajce twoje ycie pytania moesz sobie zada dzisiaj?
16

57
Czy kto powiedzia ci kiedy: Czeka ci wietlana przyszo"? Jak si wtedy czue? A jak
poczuby si usyszawszy, e twoja przyszo maluje si w najciemniejszych barwach? Co
poczuby syszc, e twj plan brzmi wspaniale", a co, e a prosi si o poprawki"? Czy to
samo czuby, syszc o sobie liski facet" i rwny go"?
Rnica nie tkwi tu w samych sowach, ale w odczuciach, ktre wywouj. Ludzie, ktrzy
mwi o wietlanej" albo ciemnej" przyszoci, maj odczucia wizualne, a wic najbardziej
wpywa na nich to, co widz. Inni z kolei znajduj si pod wpywem bodcw suchowych
(brzmi" i prosi si"), a jeszcze inni za najwaniejsz uznaj percepcj dotykow (liski" i
rwny").
Ktry z tych sposobw najczciej stosuje si w twoim przypadku?

58
Jakie s zdrowe sposoby rwnowaenia i polepszania stanu emocjonalnego? Jak mona to
uzyska, nie odwoujc si do alkoholu, papierosw, narkotykw, obarstwa, nadmiernych
zakupw czy jakichkolwiek innych dziaa przynoszcych ze skutki? Zastanwmy si nad tym
wsplnie wanie teraz!
1. Wylicz wszystkie pozytywne sposoby, ktrych uywasz obecnie, by w jednej chwili zmieni
swoje cierpienie w przyjemno.
2. Dodaj kilka nowych sposobw do swojej listy. Mog to by sposoby, ktrych nie prbowae
wczeniej, ale wydaj ci si by skuteczne w podnoszeniu nastroju. Nie odkadaj dugopisu tak
dugo, jak dugo twoja lista nie obejmie pitnastu rnych sposobw. Najlepiej, gdy wypiszesz
ich dwadziecia pi lub wicej. To wiczenie bdziesz pewnie chcia powtarza w przyszoci,
dopki nie odkryjesz setek rnych sposobw pozwalajcych ci polepszy swj nastrj.
By dostarczy sobie rodkw do pokonywania dystansu" midzy cierpieniem a przyjemnoci,
odkryj moliwie najwicej pozytywnych sposobw zmiany samopoczucia. Moe bdziesz chcia
wykorzysta kilka z poniszych:
Gono piewa. Przeczyta co, co dostarczy wiadomoci, ktre moesz zastosowa natychmiast.
Pomia si troch na jakiej komedii. Zje posiek z rodzin albo z przyjacielem. Wzi gorc
kpiel. Opracowa pi zupenie nowych pomysw. Pozna kogo. Opowiada gupie dowcipy
przyjacioom wiedzc, e pewnie i tak nie przestan ci lubi. Zapisa kilka sw w pamitniku.
Ucisn wspmaonka.
Wybierz ktry z tych sposobw i wyprbuj natychmiast!

17

Cz trzecia

Moc tworzenia i moc niszczenia

Przekonania
To umys zmienia zo w dobro, umys czyni szczliwych bd zdesperowanych, bogatych lub
biednych. "
- Edmund Spenser

60
Co za sia decyduje o tym, na jakie dziaania decydujemy si w yciu, jakie wyznaczamy
sobie cele? Nasze przekonania o tym, co moliwe, a co nie, o naszych moliwociach, o tym, kim
jestemy. Na Haiti przekonanie o miertelnej mocy czarownika, ktry wskazuje koci", moe
spowodowa mier. Jednak zabjc jest nie czarownik, ale poczucie pewnoci, przekonanie o
jego mocy.
Czy w twoim yciu kierujesz si negatywnymi oczekiwaniami? Jak wpywaj one na ciebie i twoje
dziaania? Jakie przekonania pozytywnie uksztatoway ciebie i twoje ycie? Jakie nowe, pozytywne oczekiwania moesz wypracowa dla siebie i innych?

61
Przez setki lat byo wiadomo, e aden czowiek nie jest w stanie przebiec dystansu jednej mili w
czasie poniej czterech minut. Byo to fizyczn niemoliwoci. A jednak Roger Bannister zama
to przekonanie, kiedy przebieg dystans jednej mili w trzy minuty i pidziesit dziewi sekund.
Jak tego dokona? Cigle oczami duszy oglda swj triumf i wyobrazi go sobie tak intensywnie,
e pewno zwycistwa wydaa systemowi nerwowemu kategoryczny rozkaz i osign on
rezultat zgodny z wyobraeniami. Kilku innych biegaczy powtrzyo ten wyczyn uwierzywszy,
e rwnie i oni mog tego dokona.
Juk barier musisz pokona? Co uznajesz dzi za niemoliwe, cho wiesz, e gdyby tylko mg
tego dokona, zmieniby ycie nie tylko wasne, ale rwnie ludzi wok ciebie?

62
Jake czsto ludzie wini okolicznoci za to, jak potoczyo si ich ycie. Tymczasem nasze ycie
ksztatuj nie okolicznoci, lecz znaczenie, jakie im nadajemy.
W Wietnamie zestrzelono, uwiziono i torturowano dwch lotnikw. Jeden z nich popeni
samobjstwo. Drugi wytworzy w sobie wiar w siebie, ludzko i Stwrc silniejsz ni
kiedykolwiek wczeniej. Dzi czowiek ten, kapitan Gerald Coffee, dzieli si z nami swoim
dowiadczeniem, by przypomina o sile ducha ludzkiego, ktra pozwala pokona kade
cierpienie, kad przeszkod, kady problem.
Czy ty sam albo kto z twoich bliskich pozwalacie, by przesze dowiadczenia ograniczay wasze
szczcie? Co jeszcze mog znaczy te wydarzenia? Czy uczyniy ci mocniejszym? Mdrzejszym? Day moliwo udzielania rady innym, ktrzy staj wobec podobnych problemw?

63
Dlaczego ludzie robi to, co robi? Wszystko jest kwesti ich przekona. Cho brzmi to
nieprawdopodobnie, skoro kto uwierzy, e wyzdrowieje, jeli wywierci sobie w gowie kilka dziur,
18

zrobi to natychmiast, bez wzgldu na to, czy przekonanie to jest umotywowane, czy te nie. Skoro
kto uwierzy, e jego szczcie zaley od pomagania innym, bdzie dziaa z rwnie wielk si.
Wanie przekonania decyduj czy naszym yciem maj kierowa bieda i smutek, czy rado dawana
sobie i innym. Przekonania odrniaj Mozarta od Mansona i one wanie powoduj, e gdy
jedni staj si bohaterami, inni kocz tylko na rozwaaniach, jak dobrze byoby sta si
bohaterem.
Jakie przekonania kieruj dziaaniami ludzi wok ciebie? Jakie przekonania dzielisz z kolegami? Z
dziemi? Z rodzicami? Ktre z twoich przekona s odmienne?

64
Ilekro co ci si przytrafia, twj umys zadaje dwa pytania: Czy oznacza to przykro, czy
przyjemno? Co musz teraz zrobi, aby unikn przykroci i/lub zyska przyjemno?
Odpowiedzi na te pytania oparte s na generalizacjach - przekonaniach, ktre wytworzye
w sobie o tym, co powoduje bl, a co prowadzi do przyjemnoci. Takie skrty" pozwalaj
nam funkcjonowa, mog te jednak powanie ogranicza nasze ycie. Niektrzy ludzie dziaaj
na zasadzie generalizacji, e s niekompetentni, poniewa w przeszoci kilka razy nie
wykorzystali pojawiajcej si okazji. Niestety generalizacje mog sta si samospeniajcymi si
przepowiedniami.
Zastanw si nad ograniczajcymi ci przekonaniami, ktre wyrobie w sobie na wasny temat
lub na temat kogo innego. Czy rzeczywicie oparte s one na faktach? Czy istniej jakie
wyjtki? Czy moliwe, by twoje uoglnienie byo zbyt oglne?

65
adna z rzeczy w naszym yciu nie ma innego znaczenia poza tym, ktre przypiszemy jej sami.
Jednym z cudw czowieczestwa jest moliwo wypenienia kadych okolicznoci treci
budujc albo destrukcyjn.
Cz z nas, pamitajc przesze cierpienia, postanowia, e wanie ze wzgldu na nie nigdy
wicej nie bdzie walczy o siebie, albo nigdy nikogo nie pokocha. Inni dokonali transformacji,
ktr osigamy poprzez przekonania wzmacniajce. Ludzie ci postanowili: Poniewa w
przeszoci byem traktowany nieuczciwie, bd bardziej wraliwy na potrzeby innych", albo:
Poniewa straciem dziecko, bd ze wszystkich si stara si uczyni ten wiat
bezpieczniejszym."
Bez wzgldu na otaczajc nas rzeczywisto zawsze moemy tworzy znaczenia, ktre nas
umacniaj. Zrewolucjonizuj swoje ycie, nadajc jednemu z przeszych dowiadcze nowe
znaczenie.

66
Przekonania mog budowa, ale mog te i niszczy. Poniewa maj one tak wielki wpyw na
nasze ycie, musimy dokadnie zrozumie trzy zwizane z nimi problemy:
1. Wikszo z nas nie decyduje wiadomie o tym, w co wierzy.
2. Nasze przekonania s czsto oparte o bdn interpretacj przeszych wydarze.
3. Raz przyjte przekonania zwykle traktujemy jako wito zapominajc, e s one tylko jedn
z wielu moliwoci.
Czy ywisz jakie przekonania, ktre traktujesz jako prawd? Czy potrafisz wskaza przeciwne im
przekonania, ktre mog by rwnie prawdziwe? Jak zmienioby si twoje ycie, gdyby przyj
przeciwny punkt widzenia?

19

67
Przekonanie nie jest niczym innym jak tylko poczuciem pewnoci co do znaczenia okrelonych
rzeczy. Jeli na przykad ywisz przekonanie, e jeste inteligentny, jest ono czym wicej ni
tylko myl;, jeste pewien swojej inteligencji. Skd bierze si to poczucie pewnoci?
Wyobra sobie blat stou. Bez ng nie ma adnego podparcia. Aby sta si przekonaniem,
rwnie i myl musi zyska podparcie. Nogami s w tym wypadku odniesienia wspierajce. I tak,
jeli wierzysz, e jeste inteligentny, masz najprawdopodobniej dowiadczenia (odniesienia)
wynikajce z dobrych stopni w szkole, czsto udzielanych ci pochwa i tak dalej.
Trzeba jednak pamita, e rdem pewnoci nie jest wycznie przeszo. Podobnie jak
Roger Bannister moemy do tworzenia odniesie uywa wyobrani i nabra pewnoci co do
posuni, ktrych jeszcze nie prbowalimy.

68
Kad myl moemy zmieni w przekonanie, jeli tylko zgromadzimy do odniesie, ktre bd
j wspieray. Ktre z poniszych stwierdze jest wedug ciebie prawdziwe?
1. Ludzie s w wikszoci uczciwi i dobrzy.
2. Ludzie s nieuczciwi i dbaj wycznie o siebie samych.
Czy gdyby chcia, nie znalazby do przeszych dowiadcze (odniesie), by wesprze
stwierdzenie, e ludzie s wredni? Jeli jednak skupisz si na innych dowiadczeniach z
przeszoci, rwnie atwo znajdziesz odniesienia wspierajce przekonanie, e ludzie s dobrzy.
Ktre z tych przekona jest wic prawdziwe? Ot prawdziwe jest to przekonanie, ktre
uznasz za wasne.

69
To prawda, e niezachwiane poczucie pewnoci moe pomc w osigniciu wielkich celw. Moe
jednak rwnie ci olepi, nie dopuszczajc w ten sposb do ciebie informacji, ktra mogaby na
zawsze odmieni twoje ycie.
Czy kiedykolwiek spotkae kogo, kto dla zachowania poczucia pewnoci nie przyjmowa nowych
wiadomoci?
Gdyby mia spojrze na wasne przekonania oczami kogo innego, co by zobaczy?

70
Przekonania s motorem wszystkich naszych zachowa. Niektre z nich wpywaj jedynie na
jaki okrelony aspekt ycia, inne natomiast s silniejsze. Na przykad przekonanie: Jan jest
nieuczciwy", wpynie tylko na nasze kontakty z Janem, natomiast wpyw przekonania: ,, Wszyscy
ludzie s nieuczciwi", rozcignie si daleko poza kontakty z jedn osob.
Przekonania oglne oparte s zwykle na jakiej generalizacji poczynionej wiele lat wczeniej
w ekstremalnych warunkach. Moliwe jest nawet, e zapomnimy o samej generalizacji, jednak
podwiadomie pozwalamy jej kierowa procesem podejmowania decyzji.
Przekonania te mog mie nieograniczony wpyw na nasze ycie, jednak nie musi to by wpyw
negatywny. Zmie jedno przekonanie oglne, a zmienisz na lepsze kady aspekt swojego ycia.

71
Czy jedne przekonania mog by silniejsze od innych? Oczywicie tak. Rozrniamy trzy
stopnie pewnoci: opinia, przekonanie i przewiadczenie. Opinie moemy zmienia atwo,
poniewa sformowane s one na zasadzie przejciowego postrzegania rzeczywistoci.
20

Przekonania s o wiele mocniejsze, poniewa budowane s albo na licznych dowiadczeniach,

albo dowiadczeniach zwizanych z duym poziomem emocjonalnym. Moliwe jest w ich
przypadku zachwianie pewnoci poprzez zadawanie nowych pyta. Przewiadczenie podparte
jest tak wielkim nateniem emocjonalnym, e ywica je osoba nie tylko odczuwa pewno co
do jego przedmiotu, ale te gotowa jest wda si w irracjonalne dyskusje, ilekro przewiadczenie
jest podwaane, i pozostaje lepa na wszelkie argumenty w tym wzgldzie.
Przewiadczenia mog nas umacnia z niewiarygodn wrcz si. Mog te jednak z tak sam
si nas niszczy. Ktre z twoich przekona s opiniami? Co do ktrych odczuwasz wiksz pewno? Czy ktrekolwiek z nich osigaj poziom przewiadczenia?

72
Jaki jest cel przekonania? Kieruje ono nami przy podejmowaniu decyzji, jak unika cierpienia i
zyskiwa przyjemno. Ze wzgldu na przekonania nie musimy cigle zaczyna od nowa przy
podejmowaniu tych decyzji. Czasem w chwilach najwikszego strachu, blu lub natenia
emocji szukamy ulgi w formie przekonania. Czy znasz kogo, kto cierpienie spowodowane
zwizkiem miosnym zmieni w przekonanie, e nigdy ju mioci nie znajdzie?
Niektrzy ludzie kierujcy si przekonaniami bd odrzuca wszelkie argumenty przeciwne ich
przekonaniom. W skrajnych wypadkach bd raczej cierpie najwikszy bl, samotno, depresj,
a nawet mier.
Czy kierujesz si przekonaniami? Ktre umacniaj ci, a ktre odbieraj ci siy?

73
Ze wzgldu na pasj, ktr nas inspiruj, przewiadczenia popychaj nas do dziaania. Kto,
kto troszczy si o los zwierzt i ich prawa, kieruje si przekonaniem. Kto, kto wydaje pienidze,
by uwiadamia spoeczestwo w takich kwestiach, jak dowiadczenia laboratoryjne na
zwierztach czy konsekwencje zdrowotne diety misnej kieruje si przewiadczeniem.
Czy s w twoim yciu obszary, w ktrych przewiadczenie dodaoby ci si, by pokona wszelkie
przeciwnoci i bariery? Czy na przykad potrafisz sobie wyobrazi, w jaki sposb przewiadczenie o koniecznoci zachowania szczupej sylwetki zmusioby ci do prowadzenia zdrowego stylu
ycia? Czy rozumiesz ju, jak przewiadczenie: Zawsze potrafi odmieni wydarzenia wok
mnie", pomogoby ci przetrwa najgorsze nawet chwile?

74
Zastanw si, jak zmienioby si twoje ycie, gdyby mia wicej poczucia pewnoci dla
wsparcia umacniajcych ci przekona.
Wykorzystaj nastpujce wiczenie:
1. Wybierz przekonanie, ktre chcesz podnie do poziomu przewiadczenia.
2. Dodaj do tego przekonania nowe, mocniejsze odniesienia. Jeli na przykad postanowie, e
nie bdziesz jad misa, porozmawiaj z ludmi, ktrzy obrali ju wegetariaski styl ycia, i
przekonaj si, jak wpyn na nich ten wybr.
3. Znajd lub wyreyseruj wydarzenie, ktre dostarczy ci silnych emocji. Jeli na przykad
postanowie rzuci palenie, odwied oddzia intensywnej terapii w najbliszym szpitalu i zobacz,
jak wygldaj pacjenci chorzy na rozedm puc.
4. Zacznij dziaa na zasadzie swoich przekona, nawet jeli masz postawi najdrobniejszy krok.

75
Sia przekona znajduje dramatyczn ilustracj w przypadkach osb cierpicych na zoone
zaburzenia osobowoci. W wyniku siy przekona, pewnoci, i stali si oni kim innym,
21

umys zmienia im fizjologi w sposb rwnie widoczny, co zadziwiajcy. Zmienia im si kolor

oczu, znikaj i pojawiaj si znaki na ciele, a nawet zanikaj i pojawiaj si takie choroby, jak
cukrzyca czy nadcinienie ttnicze. Wszystko to w zalenoci od przekonania pacjenta o tym,
ktr osobowo prezentuje w danym momencie.
Jakie podobne transformacje, cho na mniejsz skal, miay miejsce w twoim yciu na skutek
zmiany przekonania?

76
Jaki jest sekret sukcesu? Czsto zakadamy, e to geniusz. Jednak ja wierz mocno, e geniusz
to umiejtno wykorzystania potencjau wasnego umysu po prostu dziki wprowadzeniu
si w stan absolutnej pewnoci.
Kariera pniejszego miliardera Billa Gatesa zacza si, kiedy jako student w Harvardzie
obieca, e dostarczy oprogramowanie, ktrego jeszcze nie napisa, do komputera, ktrego nigdy
nie widzia na oczy! Dziki poczuciu pewnoci (ktre zreszt nie znajdowao adnych podstaw)
potrafi dotrze do wszelkich rde niezbdnych mu do napisania programu i zbudowania
fortuny.
Nie ma wtpliwoci, e bez wzgldu na dziedzin, mamy wiksze szanse osignicia sukcesu,
jeli nie tylko postanowimy go osign, ale jestemy zupenie pewni, e potrafimy tego dokona.
Jak czsto wiczysz to umacniajce odczucie?

77
Einstein uj to chyba najlepiej: Wyobrania jest o wiele silniejsza od wiedzy." Znajdujemy
wci nowe dowody na fakt, e nasz umys nie potrafi odrni obrazu podsunitego mu
przez wyobrani od obrazu wynikajcego z rzeczywicie dowiadczanych wydarze.
Kiedy to zrozumiesz, odmienisz swoje ycie na zawsze. Wielu z nas boi si podj jak prb
tylko dlatego, e nigdy wczeniej nie prbowali tego robi. A przecie podstaw sukcesu wielkich
przywdcw jest fakt, e mimo wczeniejszych dowiadcze i bez wzgldu na nie potrafi oni
wci od nowa wyobraa sobie osignicie podanych rezultatw. W ten sposb wykuwaj w
sobie poczucie pewnoci, ktre pozwala im sign po prawdziwe potencjay wasne.
Czy masz cel, ktry, cho ekscytujcy, wymaga zrobienia czego, czego nie robie nigdy
wczeniej? Czy nie powiniene zacz wyobraa sobie, jak odnosisz ten sukces?

78
Wikszo z tych, ktrzy podkrelaj cigle konieczno realistycznego podchodzenia do
rzeczywistoci, yje w strachu. Czsto ze wzgldu na przesze rozczarowania i przekonanie o
wasnych niepowodzeniach boj si oni kolejnej poraki. Ograniczajce przekonania, ktre
wypracowali w sobie, by si chroni, powoduj ich wahanie, strach przed ryzykiem. Boj si da
z siebie wszystko i w konsekwencji osigaj poowiczne rezultaty.
Wielcy przywdcy rzadko bywaj realistyczni" wedug utartych standardw. S jednak
dokadni i inteligentni i odnosz sukces. Mahatma Gandhi wierzy, e moe zyska autonomi
dla Indii poprzez pokojowy opr wobec Wielkiej Brytanii. A przecie nikt wczeniej tego nie
robi. Z pewnoci nie by realistyczny", ale bez wtpienia udowodni swoj skuteczno.
Ktre z tak zwanych realistycznych przekona powiniene odrzuci? Jakimi ekscytujcymi,
zupenie nowymi i cakiem nierealistycznymi, ale przecie moliwymi oczekiwaniami mgby je
zastpi?

22

79
Jeli ju masz si pomyli, czsto lepiej jest, by przeceni wasne moliwoci. Dlaczego? Moe
od tego zalee bdzie twj sukces. Jedn z rnic midzy pesymistami i optymistami jest ta, e
po opanowaniu nowej umiejtnoci pesymici zwykle oceniaj swoje wyniki dokadnie, a
optymici postrzegaj swoje dziaanie lepszym, ni jest ono w rzeczywistoci.
W rezultacie pesymici poddaj si, poniewa nie widz adnych racjonalnych powodw do
kontynuowania danego przedsiwzicia. Pozytywna percepcja optymistw daje im wsparcie
emocjonalne, skania do wytrwaoci i w kocu do mistrzowskiego opanowania danej
umiejtnoci. W taki wanie sposb pozornie nierealistyczne oceny staj si odzwierciedleniem
rzeczywistej umiejtnoci.
Pamitaj! Przeszo nierwna jest przyszoci! Jaki pierwszy krok mgby postawi na drodze
do realizacji marze, ktre kiedy uznawae za nierealne?

80
Sposb radzenia sobie z przeciwnociami ksztatuje nasze ycie bardziej ni cokolwiek innego.
Ludzie sukcesu zwykle postrzegaj problemy jako przejciowe, podczas gdy ci odnoszcy poraki nawet w najmniejszym niepowodzeniu dopatruj si problemw na wieki. Przyjcie tej
drugiej postawy jest pierwszym krokiem na drodze do stanu, ktry dr Martin Seligman nazywa
stanem wyuczonej bezradnoci. Stan ten charakteryzuje si nastpujcymi przekonaniami:
1. Problem jest permanentny (a nie przejciowy).
2. Problem ma olbrzymi zasig (a nie tylko zasig dotyczcy jednej sprawy).
3. Problem jest osobisty i dowodzi, e to ja jestem zy (raczej ni: problem jest kolejn lekcj, z
ktrej mog wyciga wnioski na przyszo).
Przez kilka kolejnych dni skoncentrujemy si na sposobach przeciwdziaania ogupiajcym nas
przekonaniom. Na dzi zapamitaj: Rwnie i to minie." W ten sposb przeciwstawisz si
pierwszemu z wyliczonych przekona. Jeli bdziesz szuka na pewno znajdziesz jaki sposb.

81
Umiejtno utrzymywania dystansu wobec problemw i postrzegania ich w odpowiedniej
perspektywie pozwala ludziom sukcesu unikn puapki olbrzymiego zasigu". Zamiast
twierdzi: Poniewa si przejadam, cae moje ycie ley w gruzach", powiedz oni pewnie:
Mam problemy z diet", i skupi si na tym, jak zmieni wasne zachowanie. Ludzie, ktrzy
postrzegaj wasne problemy jako olbrzymie i wszechobecne, dochodz do wniosku, e skoro nie
udao im si w przeszoci czego dokona, nigdy nic im si nie uda. A taka generalizacja
pozostawia im tylko cakowit bezradno.
Aby pokona faszywe przekonanie, e problem dotyczy wszystkich dziedzin ycia, musisz
natychmiast zaradzi choby jego drobnej czci. I moe to naprawd by cz najdrobniejsza, ale zacznij od razu!

82
Optymici postrzegaj niepowodzenia jako okazj do nauczenia si czego, jako wyzwanie do
zmiany wasnego postpowania. Pesymici traktuj niepowodzenia jako problem osobisty,
interpretujc je jako dowd na jak gboko zakorzenion wad charakteru. Poniewa wasn
osobowo wi tak cile z problemem, czuj si tym problemem przygnieceni. Jak w kocu
mieliby zmieni cae swoje ycie za jednym posuniciem?

23

Za wszelk cen unikaj przekonania, e problem jest osobisty". Zacznij wykorzystywa

problemy i niepowodzenia jako nauczk, ktra pozwoli ci w przyszoci mniej bdzi na drodze
do celu, i bd wdziczny za otrzymanie tej nauczki.

83
Wszystkie zmiany osobowociowe zaczynaj si od zmiany przekona. Jak pozby si
ograniczajcych przekona? Najskuteczniejszym sposobem jest ich destabilizacja. Musisz
zachwia wasn pewno co do przekonania, ktre chcesz zastpi innym. Pamitaj, e umys
prbuje zawsze zaoszczdzi ci cierpienia. Pomyl wic o negatywnych konsekwencjach
spowodowanych przez to przekonanie. Zadaj sobie trzy pytania:
1. Co gupiego albo miesznego jest w tym przekonaniu?
2. Jak cen zapaciem ju za to przekonanie? Jak ograniczao mnie ono w przeszoci?
3. Ile mog za nie zapaci w przyszoci, jeli teraz go nie zmieni?
Udzielenie odpowiedzi na tego typu pytania pomoe ci skojarzy uczucie przykroci ze starym,
niechcianym przekonaniem, w ten sposb dajc moliwo zastpienia go nowym.

84
Aby by szczliwym, czowiek musi mie poczucie, e nieustannie si rozwija. Aby osign sukces
w dzisiejszym wiecie biznesu, przedsibiorstwa musz si cigle ulepsza. Oczywicie musimy
przyj zasad cigego ulepszania jako konieczno na co dzie raczej ni cel, ktry osigamy
tylko od czasu do czasu.
W Japonii maj na to nawet nazw: kaizen, co znaczy koncentrowanie si na cigym ulepszaniu
jakoci produktw i usug. Proponuj, abymy powicili si procesowi Cigego Doskonalenia
Siebie i Innych, czyli CDS1IM. Jeli wypracujemy w sobie nawyk koncentracji na ulepszaniu tego, co
ju jest dobre, jake odmieni to nasze rodziny, miejsca pracy i spoeczno, w ktrej yjemy.
Jak moesz natychmiast wprowadzi w ycie filozofi CDSI?

85
Jedyne prawdziwe bezpieczestwo moemy osign w yciu tylko dziki codziennemu ulepszaniu
samych siebie. Nie martwi si o jako mojego ycia, poniewa codziennie pracuj nad jej
polepszeniem.

86
Jednym z sekretw sukcesu legendarnego trenera NBA Pata Rileya byo jego oddanie zasadzie
stopniowego, ale nieustannego ulepszania. W 1986 roku stan on wobec nie lada wyzwania: jego
druyna bya przekonana, e graa najlepiej, jak tylko potrafia, jednak nie byo to do, by zdoby
tytu mistrza ligi. Aby zainspirowa swoich zawodnikw, Pat przekona ich, e jeli uda im si
poprawi jako gry w piciu najwaniejszych obszarach zaledwie o jeden procent, wystarczy, by
tytu mistrza wrci do nich.
Mistrzostwo tego planu polegao na jego prostocie. Kady z zawodnikw mia poprawi jako
gry zaledwie o pi procent, jednak pi pomnoone przez dwanacie dao gr druyny lepsz o
szedziesit procent! To by ich najlepszy sezon.
Co mgby osign za pomoc drobnych, ale nieprzerwanych ulepsze?

87
Jakie przekonania kieruj na co dzie twoimi mylami, decyzjami i dziaaniami? Wykonaj
ponisze wiczenie, aby si przekona, jak bardzo wpywaj na ciebie przekonania.
24

l. Na grze jednej kartki papieru napisz Przekonania dodajce sil", a na grze drugiej
Przekonania obezwadniajce".
2. W cigu dziesiciu minut wypisz na tych dwch kartkach wszystkie swoje przekonania. Zapisuj
wszystko, co przyjdzie ci na myl.
3. Zastanw si zarwno nad przekonaniami oglnymi, jak i tymi bardziej szczegowymi.
Koniecznie we pod uwag przekonania typu jeli - to", na przykad: Jeli konsekwentnie bd
dawa z siebie wszystko, uda mi si", albo: Jeli w peni oka moje uczucia, odstrasz od siebie
partnera."

88
Jednym z najskuteczniejszych sposobw ulepszania ycia jest po prostu identyfikacja i
wzmocnienie przekona, ktre popchn ci w kierunku twoich marze.
1. Zastanw si nad list przekona, ktr sporzdzie (nr 87). Zaznacz trzy, ktre dodaj ci
najwicej si.
2. W jaki sposb umacniaj ci te przekonania? W jaki sposb wzmacniaj twj charakter i jak
ulepszaj twoje ycie? O ile wikszy byby ich pozytywny wpyw, gdyby byy mocniejsze?
3. Zmie jedno lub wszystkie trzy przekonania w przewiadczenie. Wytwrz w sobie
niezachwian pewno, ktra skieruje twoje zachowanie w podan stron. Ju teraz zacznij
dziaa na zasadzie twoich przewiadcze!

89
Najwyszy czas pozby si przekona, ktre ci nie su!
1. Wybierz ze sporzdzonej listy przekona dwa najbardziej ci obezwadniajce.
2. Podwa pewno kryjc si za nimi zadajc pytania: Co absurdalnego i miesznego zawiera to
przekonanie? Czy osoba, od ktrej przejem to przekonanie, naprawd zasugiwaa na to, by si
na niej wzorowa? Ile bdzie mnie kosztowao podtrzymywanie tego przekonania?
Emocjonalnie? Finansowo? W kontaktach z innymi? Ile bdzie musiaa zapaci moja rodzina i
moi bliscy, jeli nadal bd ywi to przekonanie?
3. Wyobra sobie z wszelkimi szczegami negatywne konsekwencje tych przekona. Postanw
raz na zawsze, e nie chcesz paci za nie takiej ceny.
4. Zapisz dwa nowe przekonania, ktrymi chcesz zastpi stare.
5. Wzmocnij swoje nowe przekonania, wyobraajc sobie ywo wielkie korzyci, jakie ci
przynios.

90
Sia, z jak oczekiwania innych i wasne potrafi wpywa na nasze dziaanie, jest bardzo dobrze
udokumentowana. Zjawisko to zyskao nazw efektu Pigmaliona. W jednym z przeprowadzonych
eksperymentw nauczycielom w jakie szkole powiedziano, e pewni uczniowie s wybitnie
uzdolnieni i aby si rozwija, musz otrzymywa specjalne zadania. Nauczyciele dostosowali
si do tego i wanie wskazani uczniowie osignli najlepsze wyniki w nauce. Jednak nauczyciele
nie wiedzieli, e w chwili rozpoczcia eksperymentu wskazani uczniowie wcale nie byli bardziej
inteligentni od innych w grupie. Wrcz odwrotnie, niektrych z nich uznano wczeniej za
uczniw sabych. Co ich odmienio? Ot odmienio ich nowo nabyte przekonanie o wasnych
moliwociach (wytworzone dziki faszywemu" przekonaniu nauczycieli!)
Czy rozumiesz ju si i znaczenie twoich przekona o sobie samym i innych? Czego mgby
dokona, gdyby tylko mia do wiary, by sign po drzemice w tobie moliwoci?

25

Cz czwarta

Odpowiedzi s pytania
Pytania
Wane jest, by nigdy nie przesta pyta. Ciekawo istnieje nie bez przyczyny. Kontemplujc
tajemnice wiecznoci, ycia i cudownej struktury rzeczywistoci, nie mona unikn lku. Wystarczy wic, jeli sprbujemy zrozumie cho troch tej tajemnicy kadego dnia. Nigdy nie tra
witej ciekawoci. "
- Albert Einstein
-

91
Pytania s laserem ludzkiej wiadomoci. Wykorzystaj ich si, by zniszczy kad przeszkod na
twej drodze.

92
Na czym polega podstawowa rnica midzy ludmi odnoszcymi sukcesy a tymi, ktrzy
ponosz klsk? Ludzie sukcesu to po prostu ci, ktrzy zadali lepsze pytania, a wic i
uzyskali lepsze odpowiedzi. Kiedy automobil dopiero zaczyna pojawia si na drogach, setki
ludzi chciay zaj si jego produkcj. Jednak Henry Ford wyprzedzi ich wszystkich, zadajc
sobie pytanie: Jak mog produkowa t maszyn masowo?" Miliony ludzi w Europie
Wschodniej cierpiao z pod dyktatem komunizmu, jednak Lech Wasa mia odwag, by zapyta:
Jak mog polepszy ycie wszystkich ludzi pracy?"
Gdyby tylko popuci wodze wyobrani, dokd zaprowadziyby ci twoje pytania?

93
Powiedz, czy zgadzasz si z nastpujcym stwierdzeniem: Mylenie to nic wicej jak zadawanie
pyta i odpowiadanie na te pytania. Aby zareagowa na moj prob, musiae zada sobie pytanie,
nieprawda? Moge na przykad pomyle: Czy to prawda? Czy zgadzam si z tym, co on
mwi?"
Wikszo procesw mylowych - od oceny (Jak to moliwe?"), przez wyobraenia (Co jest
moliwe?"), a po podejmowanie decyzji (Jak postpi?") - wymaga zadawania pyta i odpowiadania na nie. Dlatego wanie, jeli chcemy odmieni nasze ycie, musimy zmieni
pytania, ktre nawykowo zadajemy sobie i innym.

94
Dzieci s mistrzami wszechczasw w zadawaniu pyta. Co zyskaby naladujc niewinno i
ciekawo dziecka, ktre z tak determinacj chce uzyska odpowied na swoje pytania?

95
Cale moje ycie jest rezultatem pyta: Dlaczego ludzie postpuj w taki wanie, a nie inny
sposb? Dziki czemu ludzie o pozornie mniejszych moliwociach osigali sukces? Jak moemy
powtrzy ich sukces? Jak atwiej i szybciej ni kiedykolwiek wczeniej moemy zmieni nasze
ycie? Jak moemy odmieni ycie innych ludzi?
Jakie gwne pytania ksztatuj teraz twoje ycie?
26

96
Dobre pytania tworz dobre ycie. Firmy odnosz sukcesy, jeli ich szefowie zadaj waciwe
pytania dotyczce produktw, rynkw zbytu i planowania. Zwizek midzy dwojgiem ludzi
rozwija si, jeli zadaj sobie oni waciwe pytania na temat rde potencjalnych konfliktw i
sposobw ich eliminacji oraz sposobw wspierania si nawzajem raczej ni wzajemnego
niszczenia si. Spoeczestwa rozwijaj si, kiedy ich przywdcy pytaj waciwie, co jest wane
dla kraju i jak obywatele mog wsplnie dy do osignicia celw.
Bez wzgldu na to, jak dziedzin ycia chcesz ulepszy, zawsze moesz zada pytania tak,
aby odpowiedzi na nie byy rozwizaniem twoich problemw. Zawsze moesz zada pytania,
ktre tobie i twoim bliskim pozwol osign kolejny poziom radoci ycia i sukcesu.
Czy powiniene zada sobie pytania dotyczce jakoci ycia? Zaangaowania? Wkadu w ycie
innych ludzi?

97
Pytania daj pocztek procesowi, ktrego skutki s powaniejsze, ni moglibymy to sobie
wyobraa. Zadawanie pyta dotyczcych naszych wasnych ogranicze pozwala zburzy kady
mur -w yciu prywatnym, w interesach, w kontaktach midzy narodami. Cay postp ludzkoci
odbywa si dziki zadawaniu pyta.
Jakie nowe pytania moesz sobie dzisiaj zada, by odpowied na nie pomoga ci odnale
waciw jako ycia?

98
Moliwoci naszego mzgu s bez wtpienia fenomenalne. Aby zgromadzi pod jednym
dachem to, co moe pomieci ludzki umys, trzeba by zbudowa budynek dwa razy wikszy
od wiatowego Centrum Handlowego. Jednak bez zrozumienia, jak dotrze do umysowych
moliwoci i jak je wykorzysta, cay ten potencja jest bezuyteczny. Co pozwoli ci dotrze do
kadej informacji zawartej w tej osobistej bazie danych? Pytania. Czsto niewykorzystanie
przeszych dowiadcze wynika nie tyle ze sabej pamici, co z nieumiejtnoci zadawania pyta,
ktre pozwol sign po wszystkie moliwoci.

99
Komputer twojego umysu zawsze jest gotw ci suy i na pewno odpowie na kade pytanie, ktre
zechcesz mu zada. Jeli zadasz kiepskie pytanie typu: Dlaczego wszystko mi si gmatwa?", dostaniesz kiepsk odpowied. Jeli jednak zadasz o wiele poyteczniejsze pytanie typu: Jak mog to
wykorzysta?", umys automatycznie poprowadzi ci do rozwiza problematycznej sytuacji.
Nowe odpowiedzi bior si z nowych pyta. Jakie dodajce si pytanie mgby zada sobie ub
komu z bliskich w tej wanie chwili?

100
Historia mojego dobrego przyjaciela wspaniale ilustruje potg waciwie zadanych pyta. W.
Mitchell uleg powanemu wypadkowi, w ktrym dozna poparze caego ciaa i paraliu
koczyn dolnych. Jednak nie chcia wspczucia i zada sobie kilka pyta: Co mi jeszcze
zostao? Co mog teraz robi lepiej ni przed wypadkiem? Co bd mg da innym w zwizku z
tym wypadkiem?"

27

W szpitalu pozna pielgniark imieniem Annie i natychmiast si w niej zakocha. Oszpecony

poparzeniami i sparaliowany od pasa w d mia odwag zada sobie pytanie: Co zrobi, aby
si z ni umwi?" Niedugo potem byli ju maestwem.
Gdyby nie bral pod uwag moliwoci niepowodzenia, jakie pytania zadawaby sobie teraz?

101
Czy moliwe, by ludzie niechtnie nastawieni do zwizkw zadawali sobie pytania wywoujce
wtpliwoci? A jeli spotkam pniej kogo lepszego? Jeli si teraz zaangauj, a bdzie to pomyk?" Te i podobne pytania z pewnoci nie pozwoliyby nikomu cieszy si tym, co ju ma.
A gdyby zadawali sobie inne pytania? Skd miaem szczcie, by ci pozna? Co najbardziej w
tobie kocham? O ile bogatsze byoby nasze ycie razem?"
Jakie pytania mgby zada dzisiaj sobie i partnerowi, abycie mogli poczu si najszczliwsz
par na wiecie?

102
Bez wzgldu na to, jak wiele osignlimy dotychczas, na naszej drodze zawsze bd si
pojawiay przeszkody utrudniajce dalszy rozwj zawodowy i osobisty. Idzie wic nie o to, czy
bdziesz mia problemy, ale o to, jak poradzisz sobie z nimi, kiedy si pojawi. Wykorzystaj
ponisz list pyta, aby zmieni swj stan i otworzy si na nowe rozwizania. Pytania
rozwizujce problemy
1. Co dobrego niesie ten problem?
2. Co naley poprawi?
3. Co jestem skonny zrobi, aby wszystko zaczo si dzia po mojej myli?
4. Co jestem skonny przesta robi, aby wszystko zaczo si dzia po mojej myli?
5. W jaki sposb mog cieszy si yciem, robic to, co konieczne, aby wszystko zaczo si
dzia po mojej myli?

103
Co pozwolio Donaldowi Trampowi zbudowa olbrzymi fortun na handlu nieruchomociami? Z
pewnoci jednym z kluczowych czynnikw bya umiejtno oceny. Szacujc nieruchomo,
ktra wydawaa si obiecywa olbrzymie zyski, zadawa sobie pytanie: Jakie jest najwiksze
ryzyko? Co najgorszego moe si zdarzy i czy bd w stanie sobie z tym poradzi?" Jeli by
pewien, e poradzi sobie nawet w przypadku najgorszego scenariusza, podejmowa transakcj
wiedzc, e wszystkie scenariusze lepsze od najgorszego rozegraj si same.
Kiedy Trump zacz ponosi klski, obserwatorzy zauwayli, i uwierzy on w swoj
nieomylno i przesta zadawa sobie te pytania. Pamitaj, e twoje przeznaczenie ksztatuj
nie tylko pytania, ktre zadajesz, lecz rwnie i te, ktrych sobie nie zadasz.

104
Pytania, ktre cigle sobie zadajesz, wywouj albo zdenerwowanie, albo rado, oburzenie albo
inspiracj, bied albo prawdziwe cuda. Zadawaj wic sobie te pytania, ktre podnios ci na duchu i popchn w kierunku ludzkiej doskonaoci.

105
Czy jeli wiele razy prbowae schudn i za kadym razem ponosie klsk, moliwe jest, e
zadawae sobie niewaciwe pytania? Pytania typu: Czym si zapcham?" Jakie poywienie powinienem odstawi?"
28

A gdyby zamiast tego zada sobie inne pytania? Jak choby: Co bdzie dla mnie poywne?" Jaki
lekki i smaczny posiek mgbym zje, by doda sobie energii?" Czy to bdzie lekko-strawne, czy
te nie?" A gdy pojawi si pokusa podjadania, spytaj: Jeli to zjem, z czego bd musia
zrezygnowa, by osign cel? Jak cen zapac w przyszoci, jeli teraz po to sign?"
Jedna zmiana w najczciej zadawanych sobie pytaniach moe istotnie odmieni twoje ycie. I
odmieni na pewno.

106
Pytania natychmiast zmieniaj przedmiot skupienia umysu, a wic i to, jak si czujemy. Czy nie
masz w swoim yciu cennych chwil, na ktrych zawsze moesz si skupi, aby natychmiast
poczu si wspaniale? By moe jest to dzie, kiedy zacze y samodzielnie, albo narodziny
pierwszego dziecka, albo rozmowa z przyjacielem, ktra daa ci wiar w sens denia do gwiazd.
Pytania typu: Za co mog by wdziczny?", albo: Co cudownego dzieje si w moim yciu?"
przenosz nas do tych wspaniaych chwil, pozwalaj nie tylko cieszy si yciem, ale rwnie by
lepszym dla innych.

107
Pytania bardzo rni si od stwierdze. Moesz przez cay dzie powtarza stwierdzenia typu:
Jestem szczliwy! Jestem szczliwy! Jestem szczliwy!", ale nigdy nie przynios one poziomu
pewnoci rwnego poziomowi, jaki osigamy, zadajc sobie dodajce sil pytania, jak choby: Z
czego jestem teraz szczliwy? Z czego mgbym by teraz szczliwy, gdybym tylko chcia?
Jak bym si wtedy czu?" W odrnieniu od stwierdze, pytania nie prbuj ci podeprze. Kieruj
natomiast przedmiotem twojej uwagi i pozwalaj ci znale prawdziwie nieodparte powody, by
dozna jakiego odczucia. Tak wic dziki pytaniom doznasz rzeczywistej zmiany stanu
emocjonalnego - odczujesz co namacalnego, co trwaego.

108
Jak natychmiast ulepszy wasne ycie? Odkrywajc i naladujc zwyczajowe pytania ludzi, ktrych
szanujesz. Jeli znajdziesz kogo, kto jest cakowicie szczliwy, to gwarantuj, e jest szczliwy z
jednego powodu: potrafi niestrudzenie skupia si nad tym, co daje mu szczcie, i cigle
zastanawia si (zadaje pytania), jak by jeszcze szczliwszym. Ludzie, ktrzy odnosz sukcesy
finansowe, z pewnoci zadaj sobie przy okazji transakcji zupenie inne pytania ni ci, ktrzy
ponosz finansowe poraki.
Sukces w dowolnej dziedzinie twojego ycia jest tak bliski, jak nowe pytanie, ktre wzorujesz
na pytaniach kogo, kto ju dowiadcza podanego przez ciebie stanu. Pamitaj: pytaj, a
bdzie ci dane.

109
Jednym z podstawowych skadnikw sukcesu jest otwarto na otrzymywane odpowiedzi. Kiedy
Walt Disney tworzy swoje Magiczne Krlestwo, wykorzysta ten skadnik. Wszystkie planowane
strategie zamieszcza w postaci wykresw i tabel na wielkiej tablicy w swoim biurze i prosi kadego
z pracownikw, by udziela odpowiedzi na pytanie: Jak jeszcze moemy to ulepszy?" W ten sposb
Disney zyska dostp do twrczego potencjau caej armii ludzi i osign zyski odpowiadajce
wielkoci tego potencjau.
Nie musisz by u steru wadzy swojej firmy, by korzysta z tego narzdzia. W jaki sposb
mgby skupi si nad czym nowym? Ktrzy spord otaczajcych ci codziennie ludzi mogliby
da ci nowe pomysy, gdyby tylko poprosi?
29

110
Odpowiedzi, ktre uzyskamy, zale od pyta, jakie chcemy zadawa. Wszystko sprowadza si
do odkrycia tych pyta, ktre pomog ci wprowadzi si w bardziej produktywny stan. Jeli na
przykad wane s dla ciebie uczenie si i postpy, najskuteczniejsze w przeamywaniu
negatywnych wzorcw oka si pytania typu: Jak mog wykorzysta t sytuacj, aby w
przyszoci dziaa jeszcze lepiej?"
W przypadku wyjtkowo przygnbiajcych zdarze, moesz na przykad zapyta: Czy za
dziesi lat bdzie to miao jakiekolwiek znaczenie?"
Rwnie w przypadku problemw w kontaktach osobistych pytania s najszybszym sposobem
rozwizywania trudnoci. Jeli na przykad zadasz sobie pytanie: Co jeszcze mogoby wpyn na t
osob i jak mog jej dopomc?", pokonasz rnice dzielce ci od partnera i okaesz wasne
zaangaowanie.

111
Ludzie s mistrzami wymazywania. Spord wszystkich rzeczy, ktre jestemy w stanie postrzega
w dowolnej chwili, skupiamy si wiadomie tylko na kilku, a reszt wymazujemy.
Zadajc pytanie sobie albo innym, moesz natychmiast zmieni przedmiot skupienia umysu.
Na przykad dziki pytaniu: Czy pomylae kiedy, jak wielki wpyw wywrze na innych to, co tu
robimy?", moesz spowodowa, e wsppracownik natychmiast wymae z umysu wszystkie
kopotliwe szczegy zwizane z wasz prac i skupi si na dugofalowych korzyciach, jakie ona
przyniesie.
Czy znasz kogo, komu tego rodzaju doping mgby pomc?

112
Znajdziemy wszystko, czego szukamy. Aby to sobie udowodni, sprbuj wykona
dowiadczenie. Gdziekolwiek jeste w tej wanie chwili, powi par minut, by dokadnie
obejrze otoczenie, i zadaj sobie pytanie: ,,Co wok jest brzowe?" Zapamitaj wszystkie
brzowe elementy, a nastpnie zamknij oczy i postaraj si przypomnie sobie wszystko, co jest...
zielone. Bdzie to pewnie do proste, jeli znajdujesz si w znajomym ci otoczeniu, jednak jeli
otoczenie jest nowe, zadanie to okae si nie lada problemem. Z atwoci bdziesz mg
przypomnie sobie wszystkie brzowe elementy, a z zielonymi przewiduj kopoty.
Na koniec otwrz oczy i rozejrzyj si w poszukiwaniu zielonego. Zapewne wszystkie zielone
rzeczy od razu zaatakuj twj wzrok. Pamitaj: Szukajcie, a znajdziecie." Bd zawsze
wiadom, czego szukasz.

113
Sposb, w jaki zadajemy sobie pytania, czsto decyduje, co uznajemy za moliwe, a co za
niemoliwe. Odpowiednie sowa i sposb, w jaki ich uywamy, powoduj czsto, e nie
dostrzegamy nawet pewnych moliwoci, a inne przyjmujemy za oczywiste. Pytanie: Dlaczego
zawsze dziaam na wasn szkod", wprawia w ruch samospeniajc si przepowiedni, zawiera
bowiem pre-supozycj, e rzeczywicie dziaasz na wasn szkod. A przecie nie musi to by
prawda.
Naucz si, jak wykorzystywa presupozycje. Znajduj odniesienia, ktre wespr twoje nowe
przekonania. Czsto zadawaj sobie pytanie: W jaki sposb to dowiadczenie doskonali moje
umiejtnoci?", albo: Jak wzmocni si nasz zwizek dziki temu, przez co wanie wsplnie
przeszlimy?"

30

114
Pytania daj odpowiedzi nawet tam, gdzie pozornie odpowiedzi nie ma.
W pocztkach mojej kariery mj wsppracownik zdefraudowa olbrzymi sum pienidzy.
Zamiast ogosi bankructwo (co wszyscy mi radzili), zadaem sobie kilka pyta: Jak mog
zmieni t sytuacj? Jak mog sprawi, e moja firma stanie si silniejsza ni kiedykolwiek
wczeniej? Jak mog pomaga ludziom nawet wtedy, kiedy pi?" Pytania te pozwoliy mi
stworzy dzia franchisingu w mojej firmie oraz seri telewizyjnych programw informacyjnych,
ktre przyniosy korzy milionom ludzi.
Czy poddajesz si, jeli nie uzyskasz podanych odpowiedzi od razu? Czy te zadajesz pytania
tak dugo i na tyle moliwych sposobw, jak dugo nie uzyskasz potrzebnych ci rozwiza?

115
Opracuj na swoje potrzeby codzienny rytua sukcesu. Kadego ranka udziel sobie co najmniej
dwch odpowiedzi na kade z poniszych pyta i zaczerpnij, ile si da, z pozytywnych emocji, ktre
przy tym odczuwasz. Jeli nie bdziesz potrafi udzieli na ktre odpowiedzi, zmie je na tryb
przypuszczajcy. Jeli na przykad nie potrafisz odpowiedzie na pytanie: Co mnie w yciu uszczliwia?", zapytaj si: Co mogoby mnie uszczliwi, gdybym tylko chcia?"
PYTANIA PORANNE
l. Co mnie w yciu uszczliwia? Co dokadnie wywouje teraz moje szczcie? W jaki stan mnie
to wprowadza?
2. Co wywouje moje podniecenie? Co dokadnie mnie teraz ekscytuje? W jaki stan mnie to
wprowadza?

116
PYTANIA PORANNE (cig dalszy)
3. Z czego jestem w yciu dumny? Co dokadnie powoduje moj dum? W jaki stan mnie to
wprowadza?
4. Za co jestem yciu wdziczny? Co dokadnie budzi moj wdziczno? W jaki stan mnie to
wprowadza?
5. Co daje mi w yciu przyjemno? Co dokadnie sprawia mi teraz rado i przyjemno? W jaki
stan mnie to wprowadza?
6. W co wierz i czemu si chc powici? Czemu dokadnie jestem oddany? W jaki stan mnie to
wprowadza?
7. Kogo kocham? Kto kocha mnie? Co wywouje moj mio? W jaki stan mnie to wprowadza?
Pniej nauczysz si, jak jeszcze skuteczniej wykorzystywa ten codzienny rytua sukcesu.

117
Wspaniaym uzupenieniem pyta porannych s trzy pytania wieczorne. Ich gwnym zadaniem
jest umoliwienie ci spojrzenia z dystansem na wydarzenia danego dnia. A skoro zadawae sobie
pytania przez cay dzie, dlaczego nie miaby zada sobie jeszcze trzech, aby wprawi si w
lepszy stan przed zaniciem? PYTANIA WIECZORNE
l.Co dzisiaj z siebie daem? Co dokadnie daem dzisiaj innym? W jaki sposb?
2. Czego si dzisiaj nauczyem?
3. Jak dzie dzisiejszy przyczyni si do podniesienia jakoci mojego ycia? Jak mog go
wykorzysta jako przysz inwestycj?
Jeli chcesz, powtrz te pytania poranne.
31

118
Jedynym ograniczeniem dla twoich pyta s twoje wasne przekonania na temat tego, co moliwe,
a co nie. Do podstawowych przekona, ktre uksztatoway moje przeznaczenie, naley to: Jeli
zadaj jakie pytanie nieustannie, z pewnoci znajd na nie odpowied.

119
Jakie pytania powiniene zadawa sobie regularnie? Dwa z moich ulubionych pyta s rwnie
proste, jak skuteczne i zawsze pomagaj mi one pokonywa trudnoci: Co dobrego mog
znale w tej sytuacji?" i Jak mog to wszystko wykorzysta?"
Zadanie pierwszego pytania przerywa negatywne odczucie i przypomina mi, e zawsze moemy
przypisa cakowicie dowolne znaczenie kademu z otaczajcych nas wydarze. Zadanie sobie
drugiego pytania skupia moj uwag na jak", a nie na dlaczego", a wic koncentruj si na
rozwizaniach i korzyciach raczej ni na rozpamitywaniu krzywd.
Jakie dwa pytania moesz zacz sobie zadawa, aby zmienia w jednej chwili wasny stan
emocjonalny? Dodaj je do twoich pyta porannych, aby stay si integraln czci codziennego
rytuau sukcesu.

120
Leo Buscaglia, ktry tak wiele dobrego wnis do bada nad kontaktami midzy ludmi,
zasugerowa mi kiedy bardzo proste pytanie, ktre moe zdziaa cuda. Kiedy Leo by chopcem,
ojciec co wieczr zadawa mu pytanie: Czego si dzisiaj nauczye?" 1 Leo wiedzia, e musi
na nie udzieli dobrej odpowiedzi. Jeli wic danego dnia nie dowiedzia si niczego nowego w
szkole, siga po encyklopedi. Wiele dziesitkw lat pniej Leo nadal nie kadzie si spa, jeli
nie udzieli sobie satysfakcjonujcej odpowiedzi na to samo pytanie.
W jaki sposb zmienioby si ycie twoje lub twoich dzieci, gdyby doda to ub podobne pytanie
do codziennych czynnoci? W jaki sposb mgby uczyni z tego procesu co rwnie wanego
jak jedzenie i sen?

121
W pewnym momencie musisz przesta pyta i przystpi do dziaania. Pytania typu: O co
naprawd chodzi w moim yciu?", s z pewnoci bardzo potne, jednak jeli bdziesz si
stara udzieli na nie perfekcyjnej odpowiedzi, nie zajdziesz zbyt daleko. Pierwsza odpowied,
taka z gbi duszy, jest czsto najlepsza i wanie na jej zasadzie trzeba dziaa. A wic aby osign
rezultaty, po prostu postanw, co dla ciebie najwaniejsze - przynajmniej w tej chwili - i
wykorzystaj swoj si, by do tego dy. Zacznij zmienia jako swojego ycia.

32

Cz pita

Jak si zmienia
Nauka warunkowania sukcesu
,, Nawyk jest najlepszym sug albo najgorszym z panw. "
- Nathaniel Emmons

122
Zawsze byem dumny z mej umiejtnoci wywoywania trwaych zmian niemal u kadego.
Pewnego dnia dostaem jednak zimny prysznic, kiedy podszed do mnie czowiek, ktremu kiedy
pomogem rzuci palenie, wycign paczk papierosw i powiedzia: Nie udao si panu!"
Spytaem, co si stao, i oto jak odpowiedzia: Po naszej sesji nie paliem dwa i p roku. Jednak
potem, kiedy doznaem stresu, pocignem raz i od tamtej pory znowu pal. To wszystko przez
pana. Nie zaprogramowa mnie pan waciwie!"
Chocia jego sowa byy co najmniej mao eleganckie, czowiek ten da mi wspaniay prezent.
Dziki niemu uwiadomiem sobie bowiem, e musimy przyj osobist odpowiedzialno za
wasne zmiany. Nikt nie moe ci zaprogramowa". Sam musisz si WARUNKOWA.

123
Kada zmiana bdzie tylko czasowa, dopki nie uczynimy samych siebie odpowiedzialnymi za ni siebie samych i nikogo innego. Przede wszystkim musimy przyj ponisze trzy przekonania:
1. T O MUSI si zmieni. (Przekonanie, e powinnimy co zmieni, nie wystarczy.)
2. JA musz to zmieni. (Inni mog nam pomaga, ale odpowiedzialno spoczywa na nas.)
3. POTRAFI to zmieni. (To my stworzylimy nasz teraniejszo. Dlatego wanie rwnie my
moemy j zmieni.)

124
Co naprawd powoduje zmiany? Zmiany zachodz wwczas, gdy w systemie nerwowym
zmienimy wraenia i odczucia zwizane z okrelonym dowiadczeniem.
Jak. dugo papierosy daj ci poczucie przyjemnoci, tak dugo bdzie ci do nich cigno.
Dopiero kiedy skojarzysz tyto z odraz, popielniczk w ustach" i mierci nastpi prawdziwie
trwaa zmiana w twoim zachowaniu.
Chocia chcielibymy temu zaprzeczy, naszym zachowaniem kieruje nie intelektualna
kalkulacja, ale spontaniczne reakcje. Moesz doskonale wiedzie, e czekolada jest niezdrowa,
i nadal j je. Dlaczego? Poniewa twoim zachowaniem kieruje nie wiedza i intelekt, ale to w
systemie nerwowym, z czym nauczye si wiza cierpienie i przyjemno. To nasze
neuroasocjacje -asocjacje, ktre wytworzylimy w systemie nerwowym - okrelaj charakter
naszych dziaa.

125
Dlaczego wikszo prb przeamania jakiego naogu koczy si niepowodzeniem? Poniewa
odnosimy si do objaww problemu - na przykad stosujc diet albo nie zabierajc z domu kart
kredytowych, co ma ograniczy nasze wydatki. Tymczasem tak dugo, jak nie wyeliminujemy
przyczyny problemu, objawy bd wracay. Technika, ktr opracowaem - Nauka Warunkowania
33

Neuro-asocjacyjnegoTM (NWA) -jest prost ale skuteczn strategi ktra doprowadzi ci do

trwaych zmian.
1. Zdecyduj jasno, czego naprawd chcesz. Wikszo ludzi skupia si nad tym, czego nie chce.
2. Podwignij si do dziaania. Spraw, by zmiana staa si koniecznoci
3. Przeam ograniczajce ci wzorce. Pozbd si naogu, ktry trzyma ci w ucisku".
4. Sta przed wyjciem alternatywnym, ktre bdzie ci wzmacnia. Nie mona po prostu
zaprzesta jakiego zachowania lub pozby si emocji. Trzeba je zastpi.
5. Uwarunkuj to wyjcie - by stao si nowym nawykiem.
6. Sprawd si. Upewnij si, e nowy nawyk dziaa!

126
Co powstrzymuje nas przed wprowadzaniem zmian? Niektre przekonania, zarwno osobiste,
jak i kulturowe.
Wielu ludzi nie wierzy, e jest w stanie wprowadzi w ycie jakiekolwiek zmiany tylko dlatego,
e nie uday im si podobne prby wczeniej. Cz jest przekonana, e zmiany s procesem
dugotrwaym i bolesnym - bo przecie inaczej dawno by si ju zmienili. Co wicej, jeli w cigu
kilku minut rozwiesz problem, z ktrym borykae si przez lata, bdziesz musia stawi czoo
przyjacioom i rodzinie. Mog przecie spyta: Jeli byo to takie atwe, to po co tak dugo i tak
bardzo martwilimy si o ciebie?" Za pomoc wszystkich tych negatywnych bodcw
nauczylimy si uznawa zmiany za proces dugotrway, po to, by inni mogli nasz zmian
doceni".
Obud si z tej kulturowej hipnozy i zrozum, e nowe dziaania natychmiast dadz nowe rezultaty.

127
Wszystkich nas uczono, e szybkie zmiany zachowania, przekona lub emocji mog oznacza
hipokryzj, niestao lub po prostu kaprys. Natomiast ludzie postrzegani jako konsekwentni uznawani s zwykle za solidnych", godnych zaufania". Wszystko to wywiera na nas olbrzymi
zewntrzn presj utrzymania status quo i zmusza do robienia dokadnie tego, czego od nas
oczekuj.
Musisz zrozumie, e skoro w jednej chwili moesz stworzy jaki problem, rwnie szybko
potrafisz znale jego rozwizanie! Zastanw si tylko. Jeli kto potrzebuje wiele czasu, by
dokona zmiany, czy czas zabiera mu sama zmiana, czy te dotarcie do punktu, w ktrym zmian t
uznaje za konieczn?
Aby wytworzy w sobie szybk zmian, musisz przyj podstawowe przekonanie, e moesz zmieni
wszystko w jednej chwili, ju teraz.

128
Nie dzieje si z tob nic zego. Nie jeste zepsuty" i nie trzeba ci naprawi". Jeli cigle unikasz
odrzucenia, twj umys po prostu skutecznie chroni ci przed cierpieniem. Jednak cakowite unikanie pci
przeciwnej rwnie powoduje cierpienie! Aby wytworzy nowe zachowania, musisz si po prostu
przebudowa". Potencja, ktrego potrzebujesz, by zmieni cokolwiek w yciu, tkwi w tobie cay czas.
Musisz tylko po niego sign.
Jeli chcesz wprowadzi w swoim yciu jakkolwiek zmian -w zachowaniu czy we wzorcach
emocjonalnych - okrel j wyranie wanie teraz i wykorzystaj reszt tego rozdziau, by osign to, czego
chcesz.

129
NWA KROK PIERWSZY
Zdecyduj, czego naprawd chcesz i co powstrzymuje ci przed
34

osigniciem tego celu.

Pamitaj, e dostajemy to, na czym si koncentrujemy. Na przykad zamiast zastanawia si nad
tym, czego nie chcesz, jednoznacznie nazwij to, czego chcesz. Tak wic zamiast wyznacza sobie
za cel zerwanie z papierosami, postanw, e chcesz by zdrowszy i mie kondycj lepsz ni
kiedykolwiek przedtem. Im dokadniejsze twoje postanowienie, tym wiksz si zyskasz, by
wprowadzi je w ycie od razu.
Kiedy postanowisz, czego chcesz, musisz okreli potencjalne przeszkody, ktre stan ci na
drodze do celu, jak choby przewidywane cierpienie zwizane z wprowadzaniem zmian.
Czego pragniesz? Co uniemoliwia ci osignicie tego celu?

130
Czy zauwaye moe, e czasem rany powypadkowe nie goj si szybko u ludzi, ktrzy w
okresie rekonwalescencji otoczeni s szczeglnie troskliw opiek? Chocia tak naprawd chc
oni wyzdrowie, przyjemno wynikajca z otrzymywanej opieki i okazywanych im uczu oraz
moliwo odprenia si i odpoczynku od codziennych zmartwie czasem opnia, a nawet
uniemoliwia wyzdrowienie. Kiedy czowiek czerpie wtrne zyski z przynoszcego cierpienie i
bl zachowania lub wzorca emocjonalnego, ciko mu si zmieni. Wanie potrzeba
zachowania wtrnych zyskw jest czsto gwn przeszkod na drodze do wprowadzenia trwaej
zmiany.
Jakie ukryte korzyci moesz czerpa z zachowania, ktre chciaby i we wasnej opinii
powiniene zmieni? Na ile s te korzyci atrakcyjne w porwnaniu z cierpieniem wynikajcym z
tego zachowania w przeszoci, teraniejszoci i przyszoci?

131
NWA KROK DRUGI
Podwignij si do dziaania: pocz wielkie cierpienie z niedokonaniem zmiany natychmiast
i wielk przyjemno z jej natychmiastowym wprowadzeniem. Zadawaj sobie pytania:
1. Ile zapac za to zachowanie (emocj), jeli go nie zmieni?
2. Co strac w yciu, jeli nie wprowadz tej zmiany?
3. Jaki rachunek ju pac za stare zachowanie? Jaka jest cena umysowa? emocjonalna?
zdrowotna? ekonomiczna? duchowa?
4. Jak wpywa to na moj karier? Na moich najbliszych?
Najywiej, jak potrafisz, wyobra sobie i doznaj przyjemnych konsekwencji natychmiastowego
wprowadzenia zmiany. Zadaj sobie pytania:
1. Jakie bd moje odczucia, kiedy si zmieni?
2. O ile silniejszy bd dziki tej zmianie?
3. Jak zareaguj na to rodzina i przyjaciele?
4. O ile bd szczliwszy?
5. Czy nie zasuguj sobie na te korzyci ju teraz?

132
Prbowa niemal wszystkiego, by rzuci palenie. 1 nic nie pomagao, a do chwili, kiedy jego
szecioletnia crka wesza do pokoju i ze zami powiedziaa: Tato, prosz, przesta si zabija.
Chc, eby by przy mnie, kiedy bd braa lub!" adne argumenty nie potrafiy jej przekona, e
palenie go nie zabije. I wtedy papierosy poszy w kt. Od tamtego dnia nie zapali ani razu.
Czasem twj wasny bl nie wystarczy, by dokona zmiany. Ale bl osb ci bliskich zawsze jest
potn dwigni.
Jeli bezskutecznie prbowae dokona jakiej zmiany, brakujcym elementem bya
najprawdopodobniej dwignia. Dopki nie doprowadzisz si do stanu, w ktrym uznajesz zmian
35

za absolutn konieczno, bdziesz najprawdopodobniej odkada jej wprowadzenie. Jeli jednak

zaczniesz dysponowa do mocnymi powodami - czyli waciw dwigni- zaczniesz dziaa.

133
Potrzebujesz bezpiecznej strategii pozbycia si zbdnych kilogramw? Moe spodoba ci si
nastpujcy pomys:
Znajd kogo, kto bdzie ci towarzyszy w odchudzaniu si, i w jego obecnoci obiecaj grupie
przyjaci, e zaczynasz prowadzi zdrowy tryb ycia, stosowa waciw diet i odpowiednie
wiczenia. Daj im te sowo, e jeli nie dotrzymasz obietnicy, zjesz ca/ puszk misnej karmy dla
psw.
Kobieta, ktra opowiedziaa mi o tym sposobie, wykorzystaa go razem z przyjacik. Obydwie
przez cay czas miay pod rk puszk z karm ktra miaa przypomina im o powzitym postanowieniu. Ilekro przychodzia im ochota na jaki smakowity ksek albo te nie chciao im si
wykonywa wicze, czytay na gos skadniki wyliczone na etykietce puszki. Specjay typu kawaki koniny" pomogy im osign cel bez puda!

134
NWA KROK TRZECI
Przeam ograniczajce ci wzorce.
Czy kiedykolwiek widziae much zamknit w jakim pomieszczeniu? Desperacko poszukujc
wyjcia, raz po raz rozbija si o najblisz szyb.
Czy kiedykolwiek widziae tak wanie zachowujcych si ludzi? Maj wielk motywacj, jeli
jednak bd cigle powtarza nieskuteczne dziaania, niczego nie osign. Podobnie jak wspmaonek albo rodzic, ktry cigle narzeka i zrzdzi, by osign jedynie przeciwne zamierzonym
rezultaty.
Przeam ograniczajce ci wzorce, robic co zupenie niespodziewanego. Jeli zrzdzisz, zap si
na tym w p zdania, padnij na kolana i... umiechnij si! Dojd do maonka lub dziecka, obejmij
i powiedz, jak bardzo ich kochasz.
Wymie kilka takich niezwykych sposobw, ktre pozwol przeama ograniczajce ci wzorce.

135
Aby wytworzy nowy wzorzec mylenia, odczuwania lub zachowania, musisz najpierw przeama
stary wzorzec. Pomyl przez chwil o zasadzie dziaania pyty kompaktowej. Dlaczego zawsze gra
t sam muzyk? Poniewa jest na niej wyryty niewidzialny wzorzec.
Podobnie jak nie mona wkada do odtwarzacza nowej pyty kompaktowej, kiedy jeszcze gra stara,
tak nie mona i nie da si ustali nowego wzorca emocjonalnego (wzorca zachowa), dopki
dziaa jeszcze stary wzorzec. Tak wic w chwili, gdy zapiesz si na jego stosowaniu, przeam go
najwiksz moliw liczb gupich, dziwacznych i miesznych posuni. To tak, jakby nagle
zdecydowa, e nigdy wicej nie chcesz sucha jakiego utworu. Musisz wyj pyt kompaktow z
odtwarzacza i z najwikszym wigorem porysowa jej powierzchni, by zyska pewno, e nigdy
ju wicej nie zagra.

136
Powodem, dla ktrego tak trudno jest czasem przeama wzorzec emocjonalny (wzorzec
zachowa), jest fakt, e wzorzec ten jest dosownie wpisany" w ciebie. Jeden z badaczy
udowodni to, przeprowadzajc dowiadczenie na mapie. Kontrolowa poczenia komrek
nerwowych w jej mzgu wytwarzajce si podczas nieustannego poruszania jednym z palcw
koczyny grnej. Z kadym ruchem poczenie stawao si mocniejsze, a po setkach wykonanych
36

ruchw komrki nerwowe zbiy si, by wytworzy sztywny splot, z ktrym mapa kontynuowaa
ruchy palcem nawet po tym, jak ustao warunkowanie.
Wielu z nas na podobnych zasadach uwarunkowao si do wpadania w sza, zamartwiania si na
mier, odczuwania strachu, naduywania alkoholu i tak dalej.
Jakie pozytywne zachowania moesz wzmocni dziki powtarzaniu?

137
Czy twoje ycie ksztatowane jest przez jakiekolwiek nie uwiadamiane wzorce? Wielu ludzi
powtarza te same czynnoci dzie w dzie, by dojecha do pracy: ta sama autostrada, ten sam
zjazd i tak dalej. wiczymy ciao i umys do funkcjonowania w ramach okrelonego wzorca tak
dugo, a staje si on nawykiem. 1 co si dzieje, kiedy pewnego dnia musimy zjecha z autostrady
w innym miejscu? Wikszo z nas przejeda waciwy zjazd.
Podobnie dziaaj wzorce emocjonalne we wszystkich innych dziedzinach ycia. Czy kto z
twoich znajomych ma nawyk denerwowania si, frustrowania albo padania ofiar sytuacji
zewntrznej? A moe ju najwyszy czas, by wytworzy w sobie nawyk bycia szczliwym,
penym ycia albo wdzicznym wiatu? Za trudne? Oczywicie, e nie! Wystarczy przeamanie
starego wzorca i zastpienie go nowym.

138
Wszystko, czego nie uywasz, zanika. Prostym sposobem na pozbycie si ograniczajcego ci
wzorca jest wic unikanie go. Poczenie nerwowe (neuroasocjacja) stopniowo zanika, jeli nie
jest uywane. Ale uwaga! Dzieje si tak zawsze, zarwno w przypadku negatywnych, jak i
pozytywnych wzorcw. Nie uywana odwaga sabnie. Nie wiczone postanowienie zanika.
Nie odnawiana pasja zamiera.
W tym momencie zdecyduj wic, e zrobisz co, co pozwoli ci wykorzysta jeden z najlepszych i
najbardziej umacniajcych ci wzorcw emocjonalnych. Pamitaj, e im czciej go uywasz,
tym staje si mocniejszy. Musimy wiczy minie naszych emocji nie tylko po to, by osign
nowe rezultaty, ale i po to, by utrzyma si w zdrowiu psychicznym i gotowoci do nowych
sukcesw.
NWA KROK CZWARTY
Sta przed alternatyw, ktra bdzie ci wzmacnia.
Badania nad uzalenionymi od narkotykw wykazay, e dla rnych jednostek rne jest
prawdopodobiestwo nawrotu uzalenienia. Ci, ktiych po prostu zmuszono do zerwania z naogiem, wrcili do niego natychmiast po tym, jak wypuszczono ich z wizienia. Ci, ktrzy rzucili ze
wzgldu na wewntrzn motywacj, wytrzymali bez naogu okoo dwch lat. Natomiast ci, ktrzy
zastpili uzalenienie inn moliwoci-jak skupienie si nad religi opanowanie nowych
umiejtnoci zawodowych - zwykle nie odczuwali godu przez osiem lub wicej lat, a wielu nie
wrcio do narkotykw nigdy.
Wysiki wikszoci ludzi kocz si jedynie chwilow zmian poniewa nie potrafi oni znale
alternatywnego sposobu pozbycia si cierpienia i zyskania przyjemnoci. Stare wzorce naley
czym zastpi. Nie wystarczy si ich pozby.

140
NWA KROK PITY
Warunkuj nowy wzorzec do uzyskania jego trwaoci.
Prawdziw lekcj warunkowania otrzymaem, obserwujc kiedy stroiciela fortepianw
pracujcego u nas w domu. Kiedy spytaem, ile pac za usug, odpar, e rachunek wystawi
podczas nastpnej wizyty To znaczy, e pan nie skoczy?" - spytaem. Wtedy cierpliwie
37

wyjani mi, e struny fortepianu s sztywne i aby utrzyma ich optymalne naprenie, trzeba je
konsekwentnie warunkowa.
Dokadnie tak samo musimy postpowa, aby dokona trwaej zmiany. Musimy warunkowa
system nerwowy, by osign nie tylko pojedynczy sukces, ale by odnosi sukcesy stale. W
kocu po jednych zajciach aerobiku nikt nie owiadcza: Jestem ju zdrowy na cae ycie!"

141
Czy pamitasz dowiadczenie z map? Poprzez cige poruszanie palcem wytworzya ona w
mzgu poczenie neuronowe, ktre kazao jej pniej nieustannie wykonywa t czynno?
Badacze udowodnili, e jeli pobudz zwierz emocjonalnie podczas tresury, poczenie
neuronowe wzmacnia si po mniejszej iloci powtrze danego zachowania. Jeli wiczysz nowy
wzorzec, wyobraajc go sobie lub wykonujc z odpowiednio duym nateniem emocji
(podniecenie, pasja), wytworzysz neuronowy skrt" do przyjemnoci. Ten rodzaj warunkowania
powoduje, e czujesz si zmuszony zawsze ju chodzi na skrty (czyli wykorzystywa dany
wzorzec emocjonalny lub wzorzec zachowa).
Pamitaj, e wane jest wzmacnianie nowego wzorca przez nagradzanie samego siebie albo
kogo, komu pomagasz, ilekro go uywasz. Kady wzorzec (mylenia, zachowania, emocjonalny) konsekwentnie wzmacniany staje si nawykiem.

142
Wielk si warunkowania ilustruje historia zwizana z najlepszym graczem Boston Celtics Lany
Birdem. Kiedy zaproponowano mu udzia w reklamie jednego z napojw. Scenariusz wymaga,
by nie trafi pik do kosza. I udao mu si to dopiero za dziesitym razem! Tak mocno
uwarunkowa si na celne rzuty za kadym razem, e trzeba byo z jego strony wielkiego wysiku
i wicze, by cho raz wiadomie wykona niecelny rzut. Nie ma wtpliwoci, e w mzgu
Larry'ego Birda funkcjonuje neuronowe poczenie wytworzone przez nieustanne powtarzanie
ruchw niezbdnych do umieszczenia piki w koszu.
Pamitaj, e moemy uwarunkowa kacie zachowanie, jeli powtrzymy je odpowiedni ilo
razy z odpowiednim nateniem emocji.

143
Fundamentalnym prawem warunkowania jest to, e kady wzorzec emocji lub zachowa, ktry
podlega cigemu wzmacnianiu, staje si reakcj automatyczn i bezwarunkow. Brak
wzmacniania powoduje w kocu zanik wzorca.
Jakie nagrody - umysowe, fizyczne albo emocjonalne - moesz sobie przyznawa za wiadome
wytworzenie nowego wzorca?

144
Czy mona nauczy kur taczy? Nawet jeli wyda ci si to nieprawdopodobne, odpowied
brzmi: tak. Wszystkie zwierzta -i ludzie - zachowuj si zmiennie.
Sekret tresera polega na uwanej obserwacji kury. Ilekro sama zaczyna porusza si w kierunku
planowanym przez tresera, natychmiast wzmacnia on to zachowanie nagrod w postaci pokarmu.
Na pocztku kura nie wie, dlaczego jest karmiona. Mimo to jednak treser dalej j nagradza
(wzmacnia zachowanie), ilekro porusza si ona w podanym kierunku. W kocu kura uczy si
sekwencji ruchw, ktre skadaj si na taniec.
Dziaania ludzi s oczywicie bardziej zoone ni dziaanie kury. Ale czy nie wytresowano w
tobie odpowiednich zachowa na przykad w pracy lub w szkole? W jaki sposb moesz wykorzy38

sta zasad tresury, by pomc sobie, swoim pracownikom albo dzieciom w wytworzeniu nawyku
sukcesu?

145
PIERWSZA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Waciwa koordynacja w czasie jest absolutnie niezbdna dla skutecznego warunkowania.
Aby wzmocnienie byo skuteczne, musi nastpi dokadnie w chwili, kiedy wykonywana jest podana czynno. Jeli do momentu pozytywnego lub negatywnego wzmocnienia minie zbyt duo
czasu, wtedy wzmocnienie kojarzone jest z zachowaniem jedynie intelektualnie, a nie emocjonalnie w systemie nerwowym.
Na przykad kierowcy karani mandatem za niewaciwe parkowanie naraeni sana okrelone
niedogodnoci z opnieniem. Poniewa mog oni nie paci mandatu nawet przez kilka tygodni,
czsto popeniaj to samo wykroczenie wiele razy. Gwarantuj ci jednak, e gdyby
nieuprawnione zaparkowanie samochodu na miejscu dla inwalidw koczyo si za kadym
razem eksplozj samochodu, kierowcy nie tylko przeamaliby stary wzorzec, ale i natychmiast
wytworzyli w sobie nowy!

146
PIERWSZA TECHNIKA WARUNKOWANIA: wiczenie
Sporzd list nagrd, ktrych moesz sobie udziela natychmiast po wykonaniu waciwej
czynnoci". Nastpnie wska na okrelon sytuacj, w ktrej bdziesz si wiadomie wzmacnia,
uywajc jednej z tych nagrd.
DRUGATECHNIKA WARUNKOWANIA Konsekwentne wzmacnianie jest wane, kiedy po
raz pierwszy warunkujesz nowy wzorzec. Ilekro zauwaysz u siebie podane zachowanie (na
przykad wstajesz od stou, zanim najesz si do syta, albo nie przyjmujesz proponowanego ci
papierosa), natychmiast si nagradzaj.

147
TRZECIA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Treserzy wiedz doskonale, e jeli nagradzaj delfina za kady skok, po krtkim czasie nie
bdzie chcia skaka bez nagrody. Co gorsza, moe te dozna przesytu i nie chcie skaka w
ogle.
My niczym si tu nie rnimy. Tak samo reagujesz ty, twoje dzieci, wsppracownicy i kady, z
kim si stykasz. Jeli wzmacniasz kogo za kadym razem, szybko staje si to nudne. Kiedy
wzorzec zachowania jest ju ustalony, o wiele skuteczniejsze dla jego podtrzymania jest
nagradzanie zmienne. Tak wic mniej wicej po miesicu nagradzania siebie lub innych za
kadym razem, zwolnij tempo. Udzielaj nagrody spontanicznie!

148
Zmienne wzmacnianie jest jednym z najpotniejszych narzdzi warunkowania. Zastanw si na
przykad nad tym, co cignie ludzi do hazardu. Gdyby wygrywali za kadym razem, pocztkowo
byoby to podniecajce, ale z czasem zaczoby przypomina prac (cignij przez cay czas za
dwigni jednorkiego bandyty", a dostaniesz za to pienidze). Niepewno co do nagrody
podnieca system nerwowy i zwiksza intensywno przyjemnoci w chwili otrzymania nagrody,
czynic z niej prawdziwie potne wzmocnienie. To wanie uzalenia.
Dokadnie to samo dzieje si, kiedy po rzuceniu palenia sigasz po jednego" papierosa. Traktujesz
go jako nagrod, wzbudzasz si zmiennego wzmacniania i zwikszasz uzalenienie. Za wszelk
cen unikaj tej puapki!
39

149
CZWARTA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Aby wdroy trwa zmian, najlepiej poczy dwie techniki:
1. Nagradzaj si w regularnych odstpach za okrelone dziaania (co znane jest jako stae
wzmacnianie). Na przykad delfiny tresowane, by skakay dziesi razy pod rzd, nagradzane
s_zawsze po dziesitym skoku, a wic co dziesity raz. Jednak aby si upewni, e nie naucz si
one wkadania najwikszego wysiku wanie w dziesity skok, nagradzane s te i po innych
skokach, ale nieregularnie. Dziki temu delfin zawsze skacze wysoko kierowany ekscytujc
moliwoci" nagrody.
2. Wanie dlatego, jeli warunkujesz siebie samego lub innych, nie zapomnij o przygotowaniu
specjalnej niespodzianki za specjalne wysiki.
Czy pamitasz to wspaniale uczucie, ktrego dowiadczye ostatnim razem po dodatkowej premii
w pracy? A moe po specjalnej pochwale w szkole lub na uczelni? Po niespodziance, ktr
sprawi ci wspmaonek?

150
PITA TECHNIKA WARUNKOWANIA
Jednym z najcenniejszych i najskuteczniejszych narzdzi warunkowania, tak w przypadku
delfinw, jak i ludzi, jest technika znana jako pula. Czasem treser daje delfinowi nagrod nawet
wtedy, kiedy nie zachowuje si on dobrze, a wic, wydawaoby si, bez przyczyny. Czsto taka
niespodzianka stymuluje zwierz do lepszych skokw.
Kiedy wic nastpnym razem poczujesz si przytoczony kopotami, moe pomoe ci wanie
pula -jaki specjalny rodzaj traktowania, na ktry nie trzeba byo sobie specjalnie zapracowa.
Pomaga to przerwa wzorzec pozbawiony inspiracji i skania do zwikszenia wysikw.
Rwnie wane jest udzielanie nagrody wikszej ni spodziewana. Przekonasz si, e spowoduje
to zwielokrotnienie wysikw w przyszoci.
Czy znasz kogo, kto zasuguje sobie na zagarnicie puli ju dzisiaj? A moe komu jest to bardzo
potrzebne?

151
NWA KROK SZSTY
Sprawd si!
Wykorzystaj ponisz list, aby przekona si, e waciwie wykonae kady z poprzednich
piciu etapw warunkowania neuroasocjacyjnego:
1. Upewnij si, e ilekro mylisz o starym wzorcu emocjonalnym lub wzorcu zachowa,
natychmiast kojarzysz z nim cierpienie.
2. Sprawd, czy czysz przyjemno z nowym wzorcem. Czy mylc o nowych zachowaniach i
uczuciach, wyobraasz sobie i czujesz rzeczy przyjemne zamiast przykrych?
3. Upewnij si, czy nowe zachowanie jest zgodne z tym, jak chcesz y. Czy jest w zgodzie z
twoimi celami? przekonaniami? filozofi yciow?
4. Przekonaj si, czy utrzymane zostay korzyci pynce ze starego wzorca. Jeli na przykad
sigae po papierosa, aby si uspokoi lub zmniejszy poziom stresu, twj nowy sposb
osigania
tych celw musi by rwnie skuteczny. Czy jest? Czy nowe zachowanie pozwoli ci osign
korzyci i da poczucie przyjemnoci, ktre dawa ci stary wzorzec?
5. Wyobra sobie siebie zachowujcego si w ten nowy sposb w przyszoci. Wyobra sobie co,
co skonioby ci w przyszoci do uruchomienia starego wzorca. Przekonaj si, czy potrafisz wykorzysta nowy wzorzec zamiast starego.
40

Cz szsta

Sownictwo sukcesu
Sia sownika sukcesu i metafor oglnych
,, Sowa s kanw, na ktrej oplatamy nasze dowiadczenie. "
- Aldous Huxley

152
Czy kiedykolwiek poruszyy ci do gbi sowa wielkiego mwcy? Moe wci brzmi ci w uszach
sowa jakiego mistrza tej miary co John F. Kennedy, Winston Churchill albo Martin Luther King,
Jr.? Dziki potdze sw ludzie ci wpywali nie tylko na jednostki, jak ty czy ja, ale na cae narody i
nawet po mierci potrafi wzrusza innych.
A czy kiedykolwiek zadae sobie trud, by zastanowi si nad si z jak potrafisz si inspirowa lub
niszczy tylko za pomoc sw, ktrych masz zwyczaj uywa? Czy sowa, ktrych uywasz,
podnosz ci na duchu, czy te odwrotnie, deprymuj? Czy nios ci nadziej, czy zwtpienie?
Jednym z najwikszych twoich odkry, jest poznanie siy, z jak w jednej chwili potrafisz zmienia swj nastrj i postrzeganie rzeczywistoci, wiadomie dobierajc sowa, ktrymi opisujesz
swoje uczucia.

153
Sowa maj moc wywoywania wojen i tworzenia pokoju, niszczenia wszelkich zwizkw i
umacniania ich. Nasze odczucia dotyczce wszelkich zdarze s ksztatowane znaczeniem, ktre
tym zdarzeniom nadajemy. Sowa, ktre wiadomie lub niewiadomie wybierasz, by opisa dan
sytuacj, potrafi w jednej chwili odmieni jej znaczenie, a w ten sposb rwnie twoje odczucia.
Czy poczujesz si inaczej, opisawszy sobie jak sytuacj jako rujnujc, ni gdyby nazwa j
powodem twojego rozczarowania? Czy za nazwaniem czego katastrof i problemem kryj si jakiekolwiek rnice emocjonalne? Co si stanie, jeli powiesz mi o jakim swoim przekonaniu, a ja
odpowiem, e nie masz racji? A jeli powiem, e si mylisz? Gorzej jeszcze, jeli zarzuc ci kamstwo? Czy za kadym razem odczujesz to samo? Czy bdzie to miao wpyw na nasze wzajemne
kontakty?

154
Wiele lat temu dokonaem odkrycia, ktre na zawsze odmienio moje ycie. Byem na spotkaniu w
interesach i towarzyszyli mi dwaj moi wsppracownicy. Otrzymalimy wtedy wiadomo, ktra
musiaa pocign za sob negatywne konsekwencje. A jednak kady z nas trzech zareagowa na ni
z rnym nateniem emocji. Co wicej, nie sposb byo nie zauway, e kady z nas opisywa t
sam przecie sytuacj zupenie inaczej. Ja byem zy", jeden z moich wsppracownikw
wcieky", a drugi troch przejty". Pamitam, jak pomylaem wtedy, e to bardzo gupie sowo do
opisania sytuacji. Nigdy nie czuem si troch przejty". Zwrci te moj uwag fakt, e nigdy nie
odczuwaem takiej emocji i nigdy nie uywaem sowa przejty", by opisa swoje uczucia.
Zaczem si wic nad tym wszystkim zastanawia. Czy moliwa jest zmiana wzorcw
emocjonalnych tylko za pomoc zmiany sw, ktrych uywamy?

41

155
Po opisanym wyej spotkaniu postanowiem sobie, e w cigu dziesiciu dni przyjm to gupie
sowo jako wasne i bd je wykorzystywa w sytuacjach, w ktrych normalnie uybym sw
zy" albo wcieky". Rezultaty byy zaskakujce. Zmieniajc tylko sowo, ktrego zwyczajowo
uywaem do opisania negatywnych uczu, znacznie obniyem intensywno tych uczu. Samo
stwierdzenie: Czuj si tym przejty", amao negatywny wzorzec. Niedugo potem przyjem
inne okrelenie: Poniekd budzi to moj irytacj." Czy moesz sobie wyobrazi, e mwisz
komu co takiego z cakowicie powan min?
Wybierz sowa, ktrych najczciej uywasz dla opisania wasnych negatywnych uczu. Zastp
dotychczasowe takimi, ktre przeami negatywny wzorzec albo przynajmniej zmniejsz jego
intensywno.

156
Kiedy dla opisania jakiego dowiadczenia uywasz sowa innego ni zwykle, nadajesz temu
dowiadczeniu now etykietk. To jakby przyciska zupenie inny biochemiczny guzik w twoim
organizmie: nie zmieniasz niczego na poziomie intelektualnym, ale z pewnoci wywoujesz inne
odczucia emocjonalne. Sowa s jakby spustem. Jeli w to wtpisz, wyobra sobie, e kto nazywa
ci pewnym czteroliterowym sowem. Najprawdopodobniej spowoduje to w tobie zmian nie tylko
umysow ale rwnie i fizjologiczn.
T moc natychmiastowej zmiany emocji poprzez obnianie lub podwyszanie ich intensywnoci
nazywam Sownikiem Transformacji. Wystarczy, by zmieni dotychczas uywane sowa do
opisywania emocji i dozna, a natychmiast zmieni si twj sposb mylenia i odczuwania, a wic
cae twoje ycie. To jedno z najprostszych i najskuteczniejszych narzdzi pozwalajcych w jednej
chwili odmieni ycie kadego czowieka.

157
Wikszo z nas niewiadomie dobiera sowa, ktrymi nieustannie opisuje dowiadczenia yciowe.
Czsto zaczlimy uywa okrelonych sw dla opisywania emocji, nie zastanawiajc si nawet
nad potencjalnym wpywem, jakie mog one wywiera na nas samych i innych. Sowa te stay si
czci naszego nawykowego sownika i decyduj o tym, co odczuwamy wobec siebie i innych.
Wielu ludzi uywa sw depresja" i ponienie" dla opisania dosownie wszystkich
nieprzyjemnych dozna. Powiedz co, co im si nie podoba, a bd ponieni albo wpadn w
depresj. Zakwestionuj ich punkt widzenia, a wywoasz ich depresj/ponienie. Wszystko
waciwie ich ponia i wpdza w depresj, poniewa cz te sowa niemal z kadym
dowiadczeniem. Jest bardzo wane, by rozszerzy swoje sownictwo dotyczce emocji w taki
sposb, by dobierane sowa wywoyway stany emocjonalne, ktrych podasz i na ktre
zasugujesz.

158
Jak wany jest jzyk w ksztatowaniu naszych yciowych dowiadcze? Sowa, ktre czymy z
dowiadczeniami, po prostu same staj si rzeczywistym dowiadczeniem.

159
Mark Twain powiedzia kiedy: Wanym czynnikiem jest waciwe sowo. Ilekro napotykamy jedno
z tych naprawd waciwych sw... osigamy rezultaty fizyczne i duchowe - i to z prdkoci
byskawicy."
42

Jakie sowa maj najwikszy wpyw na ciebie? Czy s to sowa zachty? epitety? wykrzykniki?
okrelenia przesadne?

160
Sownictwo wikszoci ludzi zamyka si w kilku tysicach sw. Jeli uwiadomimy sobie, e
angielski - najwikszy jzyk wiata -zawiera pomidzy p a trzy czwarte miliona sw, stanie si
jasne, e na co dzie uywamy mniej wicej dwa procent naszego jzyka! Co gorsza, wikszo
ludzi dysponuje prawie tuzinem sw, a co najwyej dwudziestoma, do opisania wasnych stanw
emocjonalnych. Z tej liczby poowa lub wicej to zwykle okrelenia negatywne.
Ilu sw uywasz dla opisania wasnych odczu - samemu sobie i innym ludziom? Ile mgby
wypisa w tej chwili?

161
Czy denerwujesz si, kiedy przychodzi ci przemwi do wikszej grupy ludzi? ciska ci w
doku, czujesz bicie wasnego serca i trzs ci si rce? Te wanie odczucia nie pozwalay Carly
Simon wystpowa na ywo przez cae lata. Jednak inni artyci odkryli, jak mog obraca je na
swoj korzy. Na przykad Bruce Springsteen okrela dokadnie te same odczucia fizjologiczne
sowem podniecenie" i uznaje je za naturaln cz przygotowa do wystpu. Odczucia te
mwi mu, e za chwil znw przeyje co wspaniaego, da rado i zabaw tysicom ludzi. W
jego przekonaniu przyspieszone bicie serca nie jest wrogiem, tylko sojusznikiem.
Nastpnym razem, kiedy skupi si na tobie uwaga wszystkich zebranych, sprbuj potraktowa
swoje odczucia jako podekscytowanie raczej ni strach.

162
Wraz z przyklejeniem czemu etykietki, wytwarzamy odpowiadajc jej emocj. Nigdzie chyba nie
sprawdza si to bardziej ni w przypadku chorb. Badania wykazay, e diagnoza raka i choroby
serca czsto wywouje u pacjentw panik, ktra prowadzi ich do poczucia bezradnoci i powoduje
depresj, co moe zmniejszy skuteczno systemu obronnego organizmu. Ale badania wykazay te,
e jeli pacjenci uwolni si od obaw i depresji wywoywanych etykietami sownymi i jasno
zrozumiej czego ich organizm potrzebuje, aby wyzdrowie, ich system odpornociowy czsto
znacznie si poprawia.
Najlepiej uj to dr Norman Cousins, kiedy rozmawialimy o Sowniku Transformacji: Sowa
mog wywoywa chorob. Sowa mog zabija. Dlatego mdry lekarz bdzie zawsze
ostronie je dobiera w rozmowie z pacjentem."
Ostronie dobieraj sowa, ktrymi opisujesz swj stan zdrowia.

163
Ludzie o ubogim sownictwie prowadz ubogie ycie emocjonalne. Ludzie o bogatym sownictwie
dysponuj olbrzymi palet kolorw, ktrymi mog odmalowa yciowe dowiadczenia nie tylko w
rozmowie z innymi, ale rwnie z samym sob.
Co moesz zrobi jeszcze dzisiaj, aby powikszy swoj palet emocjonaln"? Jakie pozytywne i
budujce emocjonalnie elementy moesz doda do swojego zwykle uywanego sownictwa? O ile
bogatsze i pikniejsze bdzie twoje ycie, jeli zaczniesz tych nowych sw uywa regularnie?
Czy znasz kogo, czyje ycie jest wyjtkowo szczliwe i pene pasji? Jakich sw uywa ten kto,
aby opisa swoje yciowe dowiadczenia? Uywaj tych samych sw i w ten sposb przejmij cz z
tych szczliwych wzorcw emocjonalnych.

43

164
Czy postanowie ju, e najwyszy czas, by zacz wykorzystywa si Sownika Transformacji
i zastpi nawykowo uywane sowa, ktre ci obezwadniaj, sowami, ktre bd ci dodawa
si? Wykonaj wic nastpujce wiczenie:
1. Wypisz trzy sowa, ktrych regularnie uywasz, gdy czujesz si podle.
2. Wprowad si w radosny, moe nawet szalony stan. Zastanw si nad nowymi sowami, ktre
pozwol przeama negatywny wzorzec albo przynajmniej osabi jego si. Wybierz sowa, ktre
s gupie, dziwaczne, a nawet zupenie nie pasuj do sytuacji, ale pozwol ci si w por opamita
i wywoaj umiech. Jednym z powodw, dla ktrych zamiast sowa zy" uywam teraz sw
poirytowany" albo przejty", jest fakt, e nie mog ich wypowiedzie z grobowo powan
min.

165
Si negatywnych emocji mona znacznie osabi, uywajc dodatkowych, modyfikujcych
okrele. Po wyeliminowaniu sowa zy" sprbuj, jak dziaaj okrelenia typu poniekd", w
pewnym sensie", jakby mi to nie na rk".

166
Jak rozmawiasz ze swoimi dziemi? Czsto nie zdajemy sobie sprawy z wielkiego wpywu, jaki
wywieraj na nie nasze sowa. Zamiast wrzeszcze: Jaka z ciebie niezdara!" i Czy moesz si
zamkn?" - zdania te mog podway poczucie wasnej wartoci dziecka - sprbuj wykorzysta
humor, by zama negatywny wzorzec. Na przykad z umiechem na twarzy powiedz: Jeli
nadal bdziesz si tak zachowywa, to zacznie mi to by nie na rk! " Powiedz co, co zmieni
przedmiot uwagi nie tylko dziecka, ale i twj i w ten sposb otworzy drog do waciwszej
komunikacji i porozumienia. Dopiero pniej dodaj: 1 wydaje mi si, e jeli zrobisz to troch
inaczej, osigniesz dokadnie, co chcesz".

167
Oto jak na przykad mona zachci si do regularnego stosowania Sownika Transformacji:
1. Powiedz trzem przyjacioom, jakie sowa lub zwroty chcesz wyeliminowa ze sownika i jakimi
nowymi je zastpi.
2. Kontroluj si cile przez kolejnych dziesi dni. Jeli zapiesz si na uywaniu starego sowa,
natychmiast przeam ten wzorzec za pomoc nowego. Jeli zauwaysz, e uywasz nowego sowa,
natychmiast je wzmocnij nagrod.
3. Przyjaciele maj ci pomc. Ilekro zauwa, e uywasz jednego ze starych sw, powinni
przypomnie ci o powzitym postanowieniu. (Mog na przykad pyta: Czy jeste na pewno
wcieky? Moe tylko troch zdenerwowany?)

168
Czy zawsze musimy obnia natenie negatywnych emocji? Oczywicie nie. Kada z ludzkich
emocji ma swoje miejsce. Na przykad czasem ludzie musz odczu prawdziw zo, aby
podwign si do dziaania i zacz wprowadza zmiany. Jednak z pewnoci nie powinnimy
siga po najbardziej negatywne stany w pierwszej kolejnoci w sytuacjach, gdy nie s one
konieczne albo s wrcz niewaciwe. Celem Sownika Transformacji jest odczuwanie
mniejszego cierpienia i wikszej przyjemnoci.
44

169
Sownik Transformacji nie tylko pomaga pozby si wzorcw powodujcych cierpienie, ale moe
rwnie sprawia nam wiksz przyjemno. Zacznij intensyfikacj pozytywnych odczu od
nastpujcego wiczenia:
1. Wypisz trzy sowa lub zwroty, ktrych zwykle uywasz do opisania pozytywnych stanw i emocji.
Czy nie s one zbyt mao inspirujce?
2. Wymyl trzy nowe sowa, ktre wprawi ci w prawdziwy zachwyt.
3. Popro trzech przyjaci o pomoc. (Mog ci na przykad pyta: Czy jeste tylko zadowolony, czy
moe peen szczcia! Czy tylko chcesz to zrobi, czy te moe nic nie jest ci w stanie przed tym
powstrzyma?') Jeli w cigu kolejnych dziesiciu dni bdziesz kontrolowa uycie tych sw i
zwrotw, stan si one nawykiem i zaczniesz czerpa z nich korzyci.

170
Nie tylko pojedyncze sowa wpywaj na nasze emocje. Wyjtkowo silne s zestawy sw, ktre
skadaj si na uywane przez nas metafory. Moesz na przykad powiedzie: Jestem wcieky na
Jana". Ale moesz te uy metafory: ,,Jan zada mi cios w plecy. " Ktry z opisw niesie ze sob
wiksze emocje? Nie ma wtpliwoci, e myl o ciosie w plecy bardziej ci poruszy.
Kiedy uywasz metafory, opisujesz swoje dowiadczenia porwnujc z czym innym. Czsto
uywane przez nas metafory s o wiele bardziej intensywne, ni wymagaaby tego sytuacja. Co
tak naprawd zrobi Jan? Moliwe, e po prostu nie dotrzyma sowa. Czy przypadkiem nie rni
si to czym od ciosu w plecy?
Jakich metafor uywasz dla opisania bolesnych i frustrujcych dowiadcze?

171
Uczenie si polega na tworzeniu odniesie midzy czym, co ju umiesz, i czym nowym.
Jednym ze sposobw na osignicie tego celu jest metafora.
Wikszo z nas, bez wzgldu na wasne przekonania religijne, przyzna, e Jezus Chrystus by
wspaniaym nauczycielem. Jak uczy? Uywa metafor. Kiedy zwraca si do rybakw, nie uy
sw: Chc, bycie poszli w wiat i rekrutowali nowych chrzecijan." Prosi, by stali si rybakami
ludzi". Wykorzystujc w metaforze co, co ju rozumieli (owienie ryb), i czc to co z nowym
pojciem (szerzenie chrzecijastwa), w jednej chwili nauczy ich, jak maj postpowa. Metafora
moe w jednej chwili wyprowadzi ci z mrokw niezrozumienia.
Kiedy nastpnym razem czego nie zrozumiesz, popro rozmwc, by wyjani to za pomoc
metafory.

172
Nawet jeli robimy to niewiadomie, cigle uywamy metafor do opisywania rnych aspektw
naszego ycia. Metafory ksztatuj wic jego perspektyw. Gdybym na przykad poprosi, by powiedzia mi, czym jest ycie, mgby opisa je jako bitw, wycigi, zabaw, egzamin albo taniec. Takie
metafory nazywamy globalnymi, poniewa wpywaj na wiele aspektw ycia jednoczenie.
Jakie jest ycie, jeli podchodzisz do niego z przekonaniem, e jest ono bitw? Jest na pewno
cikie: moesz przegra albo straci ycie. Kady napotkany na ulicy czowiek moe si okaza
twoim wrogiem. A jeli traktujesz ycie jak gr? Moe si wtedy okaza cakiem przyjemne. A
gdyby ycie byo tacem? Moe jest w nim wtedy jaki rytm?

45

173
Ktra metafora jest waciwa"? Chyba kada z nich moe si okaza przydatna w okrelonej
sytuacji. Czasem musisz spojrze na ycie jak na zabaw, aby dostrzec w nim wicej radoci. Innym
razem chcesz postrzega je jako pielgrzymk do miejsca witego, aby docenia bogosawiestwa i
dary, ktre od niego otrzymujesz dziki przyjacioom, rodzinie i pojawiajcym si okolicznociom.
Czasem dobrze jest postrzega ycie jako egzamin albo wyzwanie, zwaszcza w sytuacjach, ktre
wydaj si nie mie adnego pozytywnego znaczenia. Jeli wybierzesz nowy sposb mylenia o
yciu, w jednej chwili zmienisz dawny sposb mylenia i odczuwania, dziki czemu bdziesz
reagowa na dowiadczenia w cakiem inny sposb.
Jak wielu pozytywnych metafor moesz uy, aby opisa, co ycie dla ciebie naprawd znaczy?
Sporzd list ju teraz.

174
Jak zmieniby si poziom odczuwanego stresu, gdyby patrzy na ycie jak na wspinanie si po
drabinie sukcesu" raczej ni cik walk, by utrzyma si na powierzchni"? Czy inaczej
podchodziby do egzaminu, gdyby mia przeze przepyn raczej ni przebrn? Czy twoje
postrzeganie czasu zmieni si, jeli zamiast wlec si" zacznie on pdzi"? Oczywicie, e tak!
Jakich metafor uywasz dla opisania codziennych czynnoci? W jaki stan ci one wprowadzaj?
Jakich nowych metafor mgby do tego uy, aby dziaa skuteczniej, zyskujc jednoczenie
wicej przyjemnoci?

175
Metafory mog da nadziej. Czsto skonfrontowani z beznadziejn sytuacj ludzie stwierdzaj e
cignie si ona ca wieczno. A gdyby ty przyj inn metafor i w podobnej sytuacji powiedzia
sobie: ycie te ma swoje pory roku i wanie teraz jest zima." Pamitaj, e podczas gdy jedni
zim marzn inni jed na nartach! Poza tym, co zawsze przychodzi po zimie? Wiosna! -i jest to
tak pewne jak dzie po nocy. Pojawia si soce i moesz zasadzi nowe roliny. Potem przychodzi
ato i w kocu jesie, kiedy zbierasz plony.
Czasem nie udaje si dziaa zgodnie z planem, jednak jeli uwierzysz w cykl pr roku,
zrozumiesz, e w odpowiednim czasie zbierzesz plony z ziaren, ktre zasiae.

176
Jeli czujesz, e co ci powstrzymuje" albo nie moesz przebi si przez otaczajce mury",
zastanw si nad metaforami, ktrych uywasz. Czsto przekonasz si wtedy, e uywana metafora
nie pozwala ci sign po czekajce na ciebie rozwizania. Trudno bowiem poradzi sobie z wielkim
murem albo z czym niewidzialnym, co ci powstrzymuje.
Poniewa to ty sam dobierasz sobie metafory, rwnie i ty moesz je z atwoci zmieni. Jeli wic
czujesz, e walisz gow w mur", moe powiniene przesta wali, wzi wiertark i zrobi w
cianie dziur? A moe przeskoczy j? Wspi si? Wykopa pod ni tunel? Potraktowa jako
kamie milowy? Zmiana metafory pozwoli ci zmieni sposb reakcji dosownie na wszystko
wok.

177
Aby przypomina sobie o wielkiej sile wytrwaoci, zastanw si nad porwnaniem ycia do pracy
kamieniarza. Jak dzieli on na dwoje olbrzymi gaz? Uderza we najsilniej, jak potrafi. Pierwsze
46

uderzenie nie zostawia nawet rysy, ale on uderza po raz kolejny i jeszcze raz, i jeszcze setki,
tysice razy.
Pracuje wytrwale, cho jego dziaania wydaj si zupenie bezowocne. Jednak wie on, e brak
widocznych rezultatw nie oznacza braku postpw. I rzeczywicie, po ktrym kolejnym
uderzeniu kamie rozpada si na p. Czy dokonao tego wanie to ostatnie uderzenie? Oczywicie
nie. Kamie rozpad si dziki wytrwaoci uderze.
Jak moesz wykorzysta t metafor, aby doda yciu wytrwaej pasji?

178
Zmiana jednej metafory globalnej moe w jednej chwili odmieni cay twj sposb patrzenia na
ycie. Podczas jednego z moich kursw, na widowni siedziaa kobieta, ktrej nic si nie podobao:
raz byo za gorco, raz za zimno, a to znowu osoba siedzca przed ni bya za wysoka i tak bez
koca. Wielu suchaczy uznawao, e tylko im przeszkadza. Ja jednak, wiedzc, e wszystkie
zachowania s warunkowane przekonaniami, szukaem przekonania lub metafory, ktra
kazaa jej doprowadza wszystkich do szau. I w kocu odkryem: May przeciek zatopi
najwikszy nawet statek." Czy gdyby ty by przekonany, e najmniejsze niedocignicie zatopi
twj okrt, nie zachowywaby si co najmniej pedantycznie, wyszukujc kad usterk?
Po przyjciu nowej metafory kobieta ta zupenie si odmienia i staa si ulubienic caego kursu.
Ktra z metafor oglnych uywanych przez ciebie moe zatopi twj statek?

179
Czsto metafory uywane przez nas w jednym kontekcie, na przykad w pracy, s
niewaciwe w innym, jak choby w intymnych zwizkach. Znaem kiedy mczyzn, ktry by
tak wyobcowany emocjonalnie, e rodzina praktycznie nie miaa z nim adnego kontaktu. Nigdy
nie okazywa prawdziwych uczu i zawsze wydawa si tylko nimi kierowa. Czy zgadniesz, jak zarabia na ycie? By kontrolerem ruchu lotniczego! Jego praca wymagaa zachowania cakowitego
spokoju, nawet w dramatycznych sytuacjach nie mg angaowa si emocjonalnie, aby nie alarmowa pilotw, ktrymi kierowa. I cho taka postawa bya niezbdna na wiey kontrolnej, zupenie
nie sprawdzaa si w domu.
Czy ktrakolwiek z twoich metafor wymaga zastpienia inn, bardziej adekwatn do sytuacji? Czy
t wiedz mgby pomc ktremu z przyjaci?

180
Za pomoc poniszego wiczenia odkryj, jakimi metaforami si kierujesz, i przejmij nad nimi
kontrol:
1. Wypisz kilka metafor, ktrymi opisujesz ycie, a nastpnie przestudiuj swoj list i zadaj sobie
pytanie: Jeli takie wanie jest ycie, to jakie uczucia we mnie wzbudza?" Jakie korzyci i jakie
straty przynosi ci kada z tych metafor?
2. Wypisz wszystkie metafory, ktre czysz z jedn lub dwiema wanymi dziedzinami ycia, jak
rodzina czy praca. Czy metafory te dodaj ci si, czy te ci obezwadniaj? wiadomo ta pomoe
ci je zmieni.
3. Wymyl nowe, umacniajce ci metafory dla opisywania ycia i wyliczonych przez ciebie
dziedzin.
4. Postanw y z tymi metaforami przez najbliszych trzydzieci dni, na przykad cigle
przypominaj sobie, jaki jest twj zwizek uczuciowy, twoja firma i tak dalej.

47

181
Czasem metafora jest najlepszym sposobem, by komu pomc.
Kiedy mj syn Josh mia sze lat, zmar jeden z jego kolegw. Josh przyszed do domu ze zami w
oczach.
Kochanie - powiedziaem - wiem, co czujesz, ale to dlatego, e wci jeste gsienic." To zamao
negatywny wzorzec. Wtedy wyjaniem, e kiedy gsienica owija si w kokon, wyglda jak martwa,
ale tak naprawd...
Zmienia si w motyla" - dokoczy Josh.
Wanie tak. Zaczyna zupenie nowe ycie. Nie moesz spotka si ze swoim przyjacielem,
poniewa teraz fruwa on gdzie nad tob pikniejszy i mocniejszy ni kiedykolwiek przedtem. Jestem przekonany, e Bg wie lepiej od nas, kiedy mamy zmieni si w motyla..."

48

Cz sidma

Jak wykorzystywa wezwania do dziaania

Emocje
Nie da si zmieni ciemnoci w wiato ani apatii w ruch bez udziau emocji. "
- Carl Jung

182
To ty sam jeste rdem wszystkich twoich emocji. Moesz je tworzy i zmienia w dowolnym
momencie.
Dlaczego wic tak wielu z nas tego nie robi? Dla wikszoci ze samopoczucie jest naturalne", a
przecie kady z nas ma z pewnoci powody, by czu si wietnie. Nie potrzeba ci adnych
wymwek, by poczu si dobrze. Moesz w jednej chwili postanowi, e bdzie ci dobrze po
prostu dlatego, e yjesz, dlatego, e chcesz si dobrze czu. Nie musisz czeka na nikogo ani na
nic!

183
Jak najlepiej radzi sobie z negatywnymi emocjami? Jest kilka powszechnie stosowanych i zupenie
nieskutecznych sposobw. Moesz zignorowa emocje, ale oczywicie w aden sposb ich to nie
zmieni. Moesz je tamsi, ale i tak pojawi si w tobie w takiej czy innej formie. Moesz si w
nich zapamitywa i nieustannie sobie wspczu, ale to nie uly ci w niczym. Moesz te konkurowa" z innymi, prbujc udowodni kademu z osobna, e jeste w o wiele gorszej ni on sytuacji.
Najlepszym rozwizaniem jest oczywicie zmiana samych emocji poprzez odpowiednie
potraktowanie caej sytuacji, szukanie rozwiza i wykorzystywanie wasnych uczu jako
czynnika zmieniajcego ycie twoje i ycie wszystkich tych, z ktrymi masz przywilej si
styka.

184
Musisz przede wszystkim zrozumie, e wszystkie emocje s poyteczne. Te, ktre dotychczas
uznawae za emocje negatywne, s po prostu wezwaniem do dziaania. Jeli na przykad odczuwasz frustracj (zajmiemy si tym dokadnie pniej), znaczy to, e jest le, a ty wierzysz, i
mogoby by lepiej. Jest to wezwanie do dziaania informujce, e natychmiast musisz zrobi co,
co poprawi sytuacj. Ta negatywna" emocja jest nie lada darem i musisz skutecznie j
wykorzysta.
Poczwszy od dzisiaj, ilekro mylisz o czym, co dotychczas nazywae negatywnymi
emocjami", traktuj swoje uczucia jak przypomnienie o koniecznoci wzicia si do pracy i
nazywaj to wezwaniami do dziaania.

185
Jeli odczuwasz cierpienie, jest ono albo wynikiem sposobu, w jaki patrzysz na wiat - twojej
percepcji (przedmiotu skupienia), albo te rezultatem tego, co robisz (obecnego podejcia do ycia
i podejmowanych w zwizku z nim dziaa), co bdziemy nazywa procedurami.
Jeli nie odpowiada ci sposb, w jaki si czujesz, zmie albo przedmiot koncentracji, czyli
percepcj, albo te po prostu zmie to, co robisz, czyli procedury. Natychmiast odczujesz
nieprawdopodobn wrcz rnic emocjonaln. Znajd nowe sposoby ycia obok partnera albo
komunikowania si z przeoonymi w pracy lub te zmie przekonanie, e wszyscy oni musz
zawsze podziela twoje opinie i punkt widzenia.
49

186
Ilekro odczuwasz nieprzyjemne emocje, moesz wykorzysta pi krokw, ktre pozwol ci
bardzo szybko uczy si od swoich emocji i wykorzystywa je jako wezwania do dziaania:
1. Przekonaj si, co naprawd czujesz.
2. Uznaj i doce swoje emocje wiedzc, e naprawd ci wspieraj. Przez cay czas pamitaj, e na
jakim gbokim poziomie emocje pomagaj ci wprowadza zmiany na lepsze, wzywajc do
dziaania.
3. Bd ciekaw tego, co mwi ci emocje. Zrozum, e emocje przekazuj ci wiadomo, by co
zmieni. Czy musisz wic zmieni percepcj czy moe procedury?
4. Uwierz w siebie. Potrafisz z atwoci poradzi sobie z tymi emocjami i to w jednej chwili,
poniewa robie to ju w przeszoci. Przypomnij sobie sytuacj, w ktrej czue si podobnie, i
potrafie sobie z tymi uczuciami poradzi. Postaraj si przypomnie sobie, co wtedy zrobie, i
wykorzystaj t wiedz teraz i w przyszoci.
5. Znajd w sobie entuzjazm i przystp do dziaania!

187
Zaciekawienie si" wasnymi emocjami moe by trudne, kiedy znajdujesz si w samym rodku
wydarze. Oto cztery pytania, ktre pomog ci dowiedzie si czego od wasnych emocji i wykorzysta je jako wezwanie do dziaania:
1. Co naprawd chciabym teraz czu?
2. Jakie s przekonania, ktre kazay mi odczuwa to, co dotychczas odczuwaem?
3. Co skonny jestem zrobi, aby znale jakie rozwizanie i zastosowa je natychmiast?
4. Czego mog si z tej sytuacji nauczy?

188
By zyska pewno co do wasnych umiejtnoci opanowania negatywnych emocji, przypomnij
sobie, kiedy doznawae podobnych odczu. Uwiadom sobie, e z powodzeniem rozwizywae
podobne problemy wczeniej. Czy pamitasz chwil, kiedy odczuwae depresj i pozbye si jej?
Albo czue si przeciony i przytoczony, a mimo to odzyskae rwnowag i kontrol nad
sytuacj.
Skopiuj swj wasny sukces z przeszoci. Ktre z podjtych wtedy dziaa sprawdziy si? Czy
zmienie przedmiot skupienia umysu? Czy zadae sobie lepsze pytanie? Czy przeamae wzorzec,
zmieniajc swj wygld, idc na spacer, wprowadzajc si w stan wikszego zrwnowaenia.
Jeli ponownie zaczniesz odczuwa te same negatywne emocje, zastosuj te same strategie
odwracania ich od siebie.

189
Przewicz w wyobrani sposoby radzenia sobie z potencjalnie trudnymi sytuacjami, gdyby miay si
pojawi w przyszoci. Zobacz, usysz i poczuj, jak sam, bez pomocy, odwracasz trudn sytuacj.
wicz tak dugo, jak dugo nie uwarunkujesz poczucia pewnoci, e bez strachu i z ca si
poradzisz sobie ze wszystkim, co moe ci si przytrafi.

190
Moja filozofia brzmi: Zabi potwora, pki jest jeszcze may." Najlepsz por na odwrcenie
negatywnych emocji jest pierwszy moment, kiedy zaczniesz je odczuwa. O wiele trudniej jest
przeama w peni rozwinity negatywny wzorzec emocjonalny.
50

191
PIERWSZE WEZWANIE DO DZIAANIA
Poczucie dyskomfortu, przejawiajce si emocjami typu nuda, zniecierpliwienie, niepewno,
stres lub drobne zakopotanie, przekazuje ci wiadomo, e co jest nie tak. By moe twj
sposb postrzegania zjawisk zewntrznych lub podejmowane przez ciebie dziaania nie
przynosz rezultatw, ktre chcesz osign. Rozwizanie:
1. Wykorzystaj umiejtnoci, ktre posiade podczas lektury czci drugiej tej ksiki, aby
natychmiast zmieni stan, w ktrym si znajdujesz.
2. Okrel jasno, czego chcesz.
3. Podejmij odpowiednie do tego dziaania. Sprbuj podej do wszystkiego troch inaczej i
sprawd, czy w ten sposb bdziesz mg zmieni swoje odczucia w danej sprawie lub osigane
rezultaty.
Tak jak wszystkie emocje, ktrymi si nie zajmujemy, pierwszy sygna do dziaania zyska na
intensywnoci i prawdopodobnie przerodzi si w drugi.

192
DRUGIE WEZWANIE DO DZIAANIA
Czsto, jeli nie radzimy sobie z sytuacjami przynoszcymi poczucie dyskomfortu, przeradzaj
si one w sytuacje wywoujce nasz strach. Uczucie strachu, obawy, niepewnoci, zmartwienie i
lk wzywaj do dziaania mwic ci, e musisz lepiej przygotowa si do tego, co dzieje si
dookoa. Rozwizanie:
1. Zastanw si dobrze nad tym, czego si boisz, i oce, co musisz zrobi, aby si o tego
przygotowa umysowo i fizycznie.
2. Opracuj dziaania, ktre musisz podj, aby jak najlepiej poradzi sobie z sytuacj ktra budzi
twj lk.
3. Kiedy dobrze si do niej przygotujesz, postanw przesta si martwi, a nastpnie tak dugo
wyobraaj sobie, e skutecznie radzisz sobie z t sytuacj jak dugo nie przyjdzie poczucie
pewnoci i wiary w siebie.

193
TRZECIE WEZWANIE DO DZIAANIA
Bl wywoywany jest poczuciem utraty czego, przy czym poczucie to jest czsto iluzoryczne.
Ten sygna wzywa ci, by zmieni percepcj lub zrozumia, e twoje oczekiwania mogy by
zupenie nierealne. Rozwizanie:
1. Musisz zrozumie, e w rzeczywistoci najprawdopodobniej niczego nie stracie. Podniesiony
gos nie musi oznacza, e nikt ci ju nie kocha.
2. Ponownie oce sytuacj: Czy to moliwe, e nie osigajc oczekiwanych celw, tak naprawd
co zyskaem? A moe oceniem sytuacj zbyt pochopnie?
3. Spokojnie i odpowiednio do sytuacji powiedz o swoich odczuciach komu, kogo uznajesz za
ich rdo: Wiem, e nie jestem ci obojtny. Czy moesz wic wyjani, co naprawd si stao?"

194
CZWARTE WEZWANIE DO DZIAANIA
Zo, irytacja, oburzenie, wcieko czy furia s bardzo silnymi stanami emocjonalnymi.
Wzywaj nas one do dziaania, jeli nie poradzilimy sobie odpowiednio z blem.
Te wezwania mwi nam, e ktra z naszych wanych yciowych regu lub zasad zostaa
zamana przez nas samych albo przez kogo innego. Rozwizanie:
51

1. Zrozum, e moge cakowicie le zinterpretowa ca sytuacj i e osoba, ktr oskarasz o

zamanie twoich regu", moga nawet nie wiedzie, e je amie.
2. Zrozum, e twoje zasady nie musz przecie by jedynymi susznymi zasadami" (czasem
ciko to osign).
3. Przeam zo, zadajc sobie lepsze pytania: Czy to prawda, e temu komu na mnie zaley?
Czego mog si z tej sytuacji nauczy? Jak mog informowa innych o wasnych reguach i
standardach?

195
PITE WEZWANIE DO DZIAANIA
Frustracja oznacza, e mimo obecnych niepowodze jeste w gbi ducha przekonany, e
mgby radzi sobie o wiele lepiej, ni czynisz to obecnie, i osiga o wiele lepsze rezultaty.
Frustracja jest wezwaniem mwicym ci, e musisz zmieni swoje dziaania i wtedy moesz
osign to, czego chcesz. Rozwizanie:
1. Bd elastyczny! Zrozum, e frustracja jest twoim przyjacielem, i zrb wszystko, by znale
inne sposoby osignicia celu.
2. Poszukaj sobie jakiego wzoru do naladowania, kogo, kto znalaz sposb na osignicie tego,
co chcesz osign ty.
3. Dostrze wielk motywacj pync z faktu, e to, czego si nauczysz, pomoe ci nie tylko
dzisiaj, lecz rwnie i w przyszoci. Uwierz, e nie wymaga to wiele czasu i wysiku, a daje duo
radoci.

196
SZSTE WEZWANIE DO DZIAANIA
Rozczarowanie to niszczce poczucie, e kto lub co ci zawiodo, oparte na przekonaniu, e
bdzie ci czego brakowao ju do koca ycia. To wezwanie do dziaania mwi ci, e powiniene
zmieni swoje oczekiwania. Rozwizanie:
1. Zastanw si nad wnioskami pyncymi z caej sytuacji, albo zmie swoje oczekiwania.
2. Wyznacz sobie nowy cel, co bardziej jeszcze inspirujcego, co, co pozwoli ci poczyni
natychmiastowe postpy.
3. Zrozum, e by moe twoje sdy s przedwczesne. Czsto problemy, ktre powoduj nasze
rozczarowanie, s tymczasowe.
4. Bd cierpliwy! Raz jeszcze oce, czego naprawd chcesz, i zacznij opracowywa skuteczniejszy
plan osignicia tego.
5. Podtrzymuj w sobie pozytywne oczekiwania na przyszo, bez wzgldu na to, co miao miejsce
w przeszoci.

197
SIDME WEZWANIE DO DZIAANIA
Poczucie winy informuje ci, e zamae ktr ze swoich najwaniejszych zasad i natychmiast
musisz co zrobi, by naprawi sytuacj i nie dopuci, by powtrzyo si to kiedykolwiek w
przyszoci. W taki wanie sposb utrzymujemy wewntrzn spjno. Rozwizanie:
1. Przyznaj sam przed sob e zamae jedn ze swoich najwaniejszych zasad postpowania.
2. Dokonaj postanowienia, e nigdy wicej to si nie powtrzy. Gdyby jednak podobna sytuacja
powtrzya si znowu, zastanw si, jak poradziby sobie z ni, nie amic adnych swoich zasad.
3. Nie pograj si w winie. Kiedy wykorzystae j by przywoa si do porzdku, przesta czu si
winny. Samobiczowanie nie pomoe poczu si lepiej ani tobie, ani nikomu wok.

52

198
SME WEZWANIE DO DZIAANIA
Niska samoocena mwi ci, e obecnie nie posiadasz informacji, strategii dziaania lub pewnoci
siebie potrzebnych do wykonania zadania. Jest to wezwanie do zebrania dodatkowych
potencjaw. Rozwizanie:
1. By moe zastosowae wobec siebie zupenie niewaciwe kryteria. Zadaj sobie pytanie: Czy
rzeczywicie do niczego si nie nadaj, czy te jest to tylko mj sposb postrzegania zjawisk zewntrznych?"
2. Jeli dojdziesz do wniosku, e rzeczywicie nie dysponujesz wymaganymi umiejtnociami, bd
wdziczny za sygna przesany ci przez poczucie braku wartoci.
3. Znajd wzr, kogo, kto odnosi ju sukcesy w dziedzinie, w ktrej ty si czujesz
niedowartociowany, i zacznij uczy si od niego prostych strategii, ktre moesz zastosowa
natychmiast, aby podnie swoj wiedz lub umiejtnoci w danej dziedzinie.

199
DZIEWITE WEZWANIE DO DZIAANIA
Przytoczenie lub przecienie to wezwanie do dziaania przy takich emocjach jak smutek, depresja i
bezradno. Czsto pojawiaj si one, gdy zastanawiamy si nad wszystkim tym, co przydarzyo nam si w
yciu cakiem poza nasz kontrol.
Musisz podzieli ca sytuacj na proste kroki. Rozwizanie:
1. Zdecyduj, na czym spord wszystkich wykonywanych obecnie rzeczy musisz si koniecznie
skoncentrowa, co jest dla ciebie najwaniejsze.
2. Zyskaj poczucie panowania nad sytuacj po prostu wypisujc na kawaku papieru kolejne posunicia,
ktre musisz podj, by poczyni postpy.
3. Natychmiast zajmij si realizowaniem pierwszej pozycji na sporzdzonej licie.
4. Rozwizujc problemy wynikajce z tak wszechogarniajcych emocji jak smutek, koncentruj si na
tym, nad czym moesz zapanowa. Zrozum, e wydarzenia musz nie ze sob co, co ci umacnia.

Pamitaj, e nic w yciu nie dzieje si bez przyczyny i wszystko w nim ma ci jako suy.

200
DZIESITE WEZWANIE DO DZIAANIA
Samotno jest wezwaniem mwicym ci, e potrzebujesz zwizku z innymi ludmi, e naprawd
zaley ci na nich i kochasz ich towarzystwo. To wezwanie, by wycign do. Rozwizanie:
1. Przede wszystkim zrozum, e w kadej chwili moesz nawiza z kim kontakt i w ten sposb
skoczy z samotnoci. Dobrzy ludzie s wszdzie.
2. Zidentyfikuj rodzaj kontaktw, ktrych potrzebujesz. Czy s to kontakty intymne? Moe
potrzebujesz przyjani? yczliwego ucha?
3. Natychmiast podejmij starania, by spotka kogo i zawrze z nim znajomo.

201
Co zrobi, aby zawsze mia przed sob wszystkie wezwania do dziaania i w ten sposb pomaga
sobie przeama negatywne wzorce? Wypisz je wszystkie na maej kartce i no ze sob wszdzie.
Kiedy pojawi si niepokojca sytuacja, skoncentruj si na znaczeniu, jakie naprawd przekazuj ci
twoje emocje, i na dziaaniach, ktre musisz podj, aby je wykorzysta. Przymocuj te kartk z
wezwaniami do dziaania do deski rozdzielczej w samochodzie, aby mg codziennie je sobie
przypomina, zwaszcza kiedy utkniesz w korku!
Poznamy teraz dziesi emocjonalnych skadnikw siy, ktre moesz wykorzysta, by natychmiast
przeama jakikolwiek negatywny wzorzec.
53

202
PIERWSZY EMOCJONALNY SKADNIK SIY
Kultywuj uczucia mioci i ciepa. Docz do swoich podstawowych przekona pikne zdanie z
ksiki A Course in Miraces: Kada prba porozumienia si jest albo pen mioci
odpowiedzi, albo woaniem o pomoc." Jeli kto przychodzi do ciebie w stanie zoci albo
cierpienia, a ty odpowiesz mu mioci i ciepem, jego emocje opadn i w kocu si zmieni.

203
DRUGI EMOCJONALNY SKADNIK SIY
Kultywuj uczucia uznania i wdzicznoci. To chyba najbardziej uduchowione uczucia, jakie dane
nam jest posi, i wzbogacaj one nasze ycie bardziej ni cokolwiek innego. yj z wdzicznoci!

204
TRZECI EMOCJONALNY SKADNIK SIY
Kultywuj ciekawo. Jeli naprawd chcesz si rozwija, naucz si dziecicej ciekawoci. Kiedy
jeste ciekawy, nie ma rzeczy nudnych. ycie ludzi ciekawych jest nie koczcym si studium
radoci.

205
CZWARTY EMOCJONALNY SKADNIK SIY
Kultywuj uczucia podniecenia i pasji. Potrafi one zmieni kady problem w nowe moliwoci i
da nam nieokieznan si, ktra posuwa ycie naprzd w nigdy wczeniej niespotykanym tempie.
Wzbudzaj w sobie pasj, wykorzystujc wasn fizjologi: mw ywiej, szybciej posuguj si
wyobrani i popychaj wasne ciao w tym kierunku, w ktrym chcesz zmierza.

206
PITY EMOCJONALNY SKADNIK SIY
Determinacja sprawia, e wiato podjtej decyzji nie olepia ci, lecz owietla twoj drog! Nie
pomoe samo zaganianie si" do pracy. Pomoe natomiast wprowadzenie si w stan determinacji.

207
SZSTY EMOCJONALNY SKADNIK SIY
Sta si elastyczny. Jeli ktrakolwiek z umiejtnoci jest w stanie gwarantowa sukces, z
pewnoci bdzie ni umiejtno zmiany wasnego podejcia. Przecie kade z wezwa do
dziaania mwi nam, bymy stali si bardziej elastyczni. Przez cae ycie bdziesz napotyka
sytuacje, nad ktrymi nie jeste w stanie zapanowa. Umiejtno zachowania elastycznoci
wasnych regu, znaczenia przypisywanego rnym zjawiskom oraz elastyczno dziaania
zadecyduj o twoim sukcesie bd porace, e nie wspomn o radoci ycia.

208
SIDMY EMOCJONALNY SKADNIK SIY
Nieprzerwanie doznawaj pewnoci i wiary w siebie. Jeli kiedykolwiek odniose sukces, moesz go
powtrzy. Dziki potdze wiary moesz zachowa pewno nawet w otoczeniu, w ktrym nie
54

znajdowae si nigdy wczeniej, w zupenie nowych sytuacjach. Ju teraz wyobra sobie z ca

wiar w siebie emocje, na ktre sobie zasugujesz. Nie czekaj, a same pojawi si pewnego dnia.

209
SMY EMOCJONALNY SKADNIK SIY
Rado wzmacnia twoj samoocen, odmienia cae twoje ycie i powoduje, e szczliwszy jeste
nie tylko ty sam, ale i ludzie wok ciebie. Poczucie radoci nie oznacza, e miejesz si cigle jak
gupek albo patrzysz na wiat przez rowe okulary i nie dostrzegasz problemw. Rado oznacza,
e jeste mdry, poniewa zrozumiae, e jeli yjesz w stanie przyjemnoci tak intensywnej,
i pozwala ci ona dawa to poczucie innym wok, masz do siy, by przeciwstawi si
dowolnie trudnemu problemowi na swojej drodze.

210
DZIEWITY EMOCJONALNY SKADNIK SIY
Zadbanie o wasn witalno jest spraw kluczow. Jeli nie dbasz o swoje ciao, trudniej ci cieszy
si pozytywnymi emocjami. Wbrew powszechnemu przekonaniu, brak ruchu nie oszczdza energii.
System nerwowy czowieka potrzebuje ruchu, by mie energi. Kiedy si poruszasz, przez twj
organizm przepywa zwikszona ilo tlenu i fizyczny poziom zdrowia wytwarza emocjonalne
poczucie witalnoci, ktre pomaga ci zwalczy dosownie kady yciowy problem.

211
DZIESITY EMOCJONALNY SKADNIK SIY
Nie znam bogatszych emocji ni poczucie wkadu w ycie innych. Nie znam w yciu wikszego
bogactwa ni poczucie, e to, kim jeste, co powiedziae i co zrobie, dao korzy nie tylko tobie
samemu, lecz w taki czy inny sposb wzbogacio dowiadczenie innych ludzi. Sekretem ycia jest
dawanie.

212
Przez kolejne dwa dni, ilekro odczujesz obezwadniajce ci emocje, pamitaj, by przysucha si
wiadomociom, ktre ci przekazuj. Wykorzystaj dziesi emocjonalnych skadnikw siy jako
antidotum. Wykorzystaj rozwizania, ktre zawarte s w kadej negatywnej" emocji.

55

Cz sma

Podejmij dziesiciodniowe wyzwanie

Wyzwanie dla umysu i nadrzdny system oceny
,, Umys ludzki sigajcy do poziomu nowej idei nigdy nie cofa si do poprzednich wymiarw.
- O1iver Wendell Holmes

213
Oznak prawdziwego mistrza jest konsekwencja. W kocu kto chce osign dobre wyniki tylko
raz? Kto chce czu si wspaniale tylko przez chwil i jedynie od czasu do czasu uzyska maksimum wasnych moliwoci? Chcemy konsekwentnie dowiadcza wszystkich emocji, ktre
czyni ycie wartym zachodu.
Jak wic wyrobi w sobie t konsekwencj? Wszystko opiera si o twoje nawyki. Nie wystarczy
wiedzie, co robi. Musisz to zrobi.

214
Ten sam rodzaj mylenia, ktry doprowadzi nas do obecnej pozycji, z pewnoci nie zabierze
nas tam, dokd chcemy
doj. Zmiana jest naszym najwikszym sojusznikiem, jednak tak wielu jej si opiera. Jednostki,
przedsibiorstwa i cae spoeczestwa usprawiedliwiaj stosowane przez siebie strategie dziaania,
wskazujc na sukces, ktrym obecnie si ciesz. A przecie dla stworzenia kolejnego, wyszego
poziomu sukcesu osobistego i zawodowego moe by niezbdne zupenie nowe podejcie.

215
Czy kupiby nowe ferrari tylko po to, by stao w garau? Czy kupiby komputer najnowszej
generacji tylko po to, by schowa go do szafy?
Jestem pewien, e w obydwu wypadkach twoja odpowied to zdecydowane nie. A wic czy warto
byoby przeczyta t ksik i nie uy nigdy zawartych w niej skutecznych narzdzi i metod?
Przypuszczam, e nie. Dlatego wanie w tej czci proponuj ci prosty plan dziaania, ktry pozwoli
przeama ograniczajce ci wzorce mylenia, odczuwania i zachowania oraz pokae ci, jak w
jednej chwili wykorzysta nowe, umacniajce strategie, ktrych nauczye si do tej pory.
Gwarantuj, e jeli zastosujesz ten plan co do szczegu, bdziesz mg konsekwentnie
dowiadcza nowych wzorcw emocjonalnych!

216
Tak, to prawda. Nie potrafimy panowa nad wiatrem, deszczem i innymi siami przyrody. Ale
moemy ustawi nasze agle tak, by wiatr popycha nas w podanym kierunku.

217
Kady czowiek sukcesu, ktrego znam, posiada umiejtno zachowania spokoju i skupienia nawet
w najwikszej nawanicy emocjonalnych burz". Jak mona to osign? Odkryem, e niemal
wszyscy ludzie sukcesu kieruj si jedn podstawow regu: Nigdy nie wolno powica wicej
ni dziesi procent wasnego czasu samemu problemowi. A pozostae dziewidziesit procent
naley przeznaczy na wynajdywanie rozwiza tego problemu.

218
Jak moesz przej natychmiast kontrol nad wasnymi wzorcami emocjonalnymi i umysowymi?
Za chwil poznasz jedn z najskuteczniejszych strategii, mieszank optymizmu i realizmu. Wiele
lat temu pozytywne mylenie nie znajdowao si wysoko na licie moich priorytetw. Sdziem,
e nie godzc si na postrzeganie rzeczy lepszymi, ni rzeczywicie s zachowuj si mdrze i
roztropnie.
Prawda jest jednak inna: ycie wymaga rwnowagi. Jeli nie chcemy dostrzega chwastw, ktre
zakorzeniaj si w naszym ogrodzie, nasze zudzenia z pewnoci nas zniszcz. Jednak rwnie
niszczce jest postrzeganie naszego ogrodu jako cakowicie opanowanego przez chwasty. Liderzy
krocz drog rwnowagi.
1. Postrzegaj sytuacje tak, jaka jest (nie prbuj dowodzi, e jest gorsza).
2. Odmaluj sytuacje w rowych barwach.
3. Dostosuj sytuacj do skonstruowanego obrazu!

219
Najwaniejszym krokiem w odchwaszczeniu ogrodu naszego ycia jest przeamanie
ograniczajcych wzorcw. A najlepszym sposobem na osignicie tego jest przyjcie
dziesiciodniowego wyzwania, dziki ktremu zaczniemy wiadomie kontrolowa wasne myli.
Proces ten daje ci wspania okazj wyeliminowania negatywnych, destrukcyjnych wzorcw.
A oto na czym polega wyzwanie: Przez kolejnych dziesi dni poczynajc od dzisiaj wiadomie
kontroluj wszystkie swoje wadze emocjonalne i umysowe. Postanw w tej wanie chwili, e nie
bdziesz oddawa si adnym bezuytecznym mylom przez dziesi kolejnych dni.

220
DZIESICIODNIOWE WYZWANIE
Witam u progu dowiadczenia, ktrego nigdy wczeniej nie przeye. To bdzie dziesi dni
takich jak nigdy przedtem.
Oto reguy gry:
1. W cigu najbliszych dziesiciu dni nie dopuszczaj do siebie adnych bezproduktywnych myli
ani uczu. Nie pozwalaj sobie na zadawanie odbierajcych ci siy pyta ani te stosowanie osabiajcych twoj witalno sw i metafor.
2. Kiedy zapiesz si na tym, e koncentrujesz si na czymkolwiek negatywnym, natychmiast
wykorzystaj ktrkolwiek z technik, ktrych nauczye si dotychczas. Jako pierwsz bro stosuj
przede wszystkim pytania pomagajce ci rozwizywa problemy.
3. W cigu tych dziesiciu dni nastawiaj si na sukces, zadajc sobie pytania poranne.

221
DZIESICIODNIOWE WYZWANIE (cig dalszy)
4. Przez najblisze dziesi dni skupiaj si wycznie na rozwizaniach, a nie na problemach. W
chwili gdy dostrzeesz moliwo pojawienia si jakiegokolwiek problemu, zacznij natychmiast
zastanawia si nad jego rozwizaniem.
5. Jeli zapiesz si na bezproduktywnych mylach i uczuciach, nie potpiaj si za to. Nie stanowi
to adnego problemu, pod warunkiem, e natychmiast zmienisz swoje nastawienie. Gdyby jednak
miao si okaza, e bdziesz si skupia nad czym negatywnym przez duszy czas, musisz
odczeka do kolejnego ranka i zacz dziesiciodniowy cykl od pocztku.

57

222
Czy gotw jeste przyj zupenie nowe podejcie do ycia? Nie zaczynaj tego dziesiciodniowego
wyzwania, jeli nie jeste cakiem pewien, e zamierzasz y zgodnie z jego reguami przez cay czas.
To nie jest wyzwanie dla ludzi sabego ducha. Suy ono tylko tym, co naprawd chc warunkowa
wasny system nerwowy dla osignicia nowych, umacniajcych wzorcw emocjonalnych, ktre
pozwol im odnie sukcesy. To wyzwanie dla tych, ktrzy rzeczywicie chc zmieni dotychczas
nabyt wiedz -NWA, pytania, Sownik Transformacji, metafory, zmiana przedmiotu skupienia i
fizjologii - w jeden ze staych elementw codziennego ycia.

223
W jaki sposb zyska dodatkow motywacj do dziaania, ktra zapewni, e przez dziesi dni nie
zamiesz regu wyzwania? Powiedz przyjacioom, rodzinie i wsppracownikom, co robisz, i
popro ich o wsparcie. Albo jeszcze lepiej, znajd partnera, ktry bdzie chcia podj
dziesiciodniowe wyzwanie razem z tob
Dobrym pomysem jest rwnie prowadzenie dokadnego dziennika przez cay czas
dziesiciodniowego wyzwania. Zapisujc, jak skutecznie radzisz sobie z nieproduktywnymi
wzorcami, bdziesz tworzy bezcenn map, ktra w przyszoci przyda si, ilekro zaczniesz
zbacza z kursu.

224
Wiele lat temu uzaleniem si od nawyku, ktry okaza si jednym z najcenniejszych w moim
yciu: czytanie przez co najmniej p godziny dziennie. Jeden z moich nauczycieli, Jim Rohn,
przekona mnie, e czytanie czego wartociowego, czego, co odywia i uczy, jest waniejsze ni
jedzenie. Moesz zapomnie o posiku, ale nie zapominaj o lekturze" - mwi.
Tak wic gdy podejmujesz dziesiciodniowe wyzwanie i oczyszczasz swj system nerwowy,
odywiaj go lektur, ktra nauczy ci czego wartociowego i pozwoli opracowa strategie dla
nowego stylu ycia. Pamitaj: lektura czyni lidera.

225
Jakie korzyci da ci dziesiciodniowe wyzwanie?
1. Uwiadomi ci wyranie, ktre twoje najczstsze wzorce umysowe s szkodliwe.
2. Zmusi ci do znalezienia umacniajcego wyjcia alternatywnego.
3. Da ci wielk wiar w siebie, ilekro przejmiesz kontrol nad wasnym procesem mylowym i
zmienisz sytuacj na wasn korzy.
4. Najwaniejsze jednak jest to, e dziki dziesiciodniowemu wyzwaniu wytworzysz w sobie nowe
nawyki i nowe oczekiwania, ktre pozwol ci w peni czerpa z yciowego bogactwa.
Sukces jest procesem i bierze si z szeregu drobnych posuni. wiczenie to pozwoli ci zostawi
za sob stare wzorce, nabra si dziki nowym i ruszy do przodu z niespotykan wczeniej si.

226
Czy to tylko dziesiciodniowe wiczenie? Oczywicie nie. Nie musisz wraca do starych,
negatywnych wzorcw, jeli tego nie chcesz. wiczenie to bowiem daje ci moliwo
uzalenienia si" od pozytywnego mylenia na reszt ycia.
Jeli po pozbyciu si wszystkich negatywnych wzorcw bdziesz chcia do nich wrci, wr
najpierw do mnie. Jednak wierz, e kiedy dostrzeesz nowe moliwoci, powrt do starych
ogranicze bdzie ci napawa wstrtem. Pamitaj, e jeli zdarzy ci si zboczy z drogi, wiesz, jak
58

wykorzysta wiele strategii i technik, ktre z powrotem zawiod ci na waciwy szlak. 1 to w

jednej chwili.
Najbardziej lubi odkrywa tajemnic ludzkich zachowa i dawa innym rozwizania, ktre
prawdziwie i trwale odmienia ich ycie. Sigam gboko, by odkry gwne czynniki zmiany przekonania oglne, metafory i tak dalej. Codziennie odgrywam rol Sherlocka Holmesa, skadajc
porozrzucane kawaki ukadanki ludzkich emocji.
Niektre fakty w tym poszukiwaniu s tak oczywiste, jak dymica lufa pistoletu. Jednak inne s
trudniejsze do odkrycia i wymaga to wielu poszukiwa. Ale w kocu wszystko sprowadza si do
okrelonych elementw kluczowych. Ludzie rni si midzy sob sposobem rozumowania. To, jak
podejmuj decyzje o znaczeniu poszczeglnych wydarze oraz o koniecznych do wykonania
dziaaniach, nazywam nadrzdnym systemem oceny.

228
Wielkie znaczenie zrozumienia ludzkich zachowa dobrze ilustruje nastpujca historia. Wyobra
sobie czowieka stojcego nad brzegiem rzeki. Nagle syszy on woanie o pomoc i dostrzega
toncego. Skacze do wody i ratuje go. Kiedy prbuje zapa oddech, syszy kolejne rozpaczliwe
woanie. Znw skacze do wody i tym razem ratuje dwoje ludzi. Zanim jednak ma czas, by zrozumie,
co si stao, syszy kolejne cztery woania o pomoc.
Reszt dnia spdza, wycigajc z wody kolejne ofiary, jedn po drugiej. A gdyby poszed kawaek w
gr rzeki, odkryby z pewnoci dlaczego wszyscy ci ludzie wpadaj do wody.
Jak wielu wysikw zaoszczdziby sobie, zajmujc si przyczynami problemw, a nie ich
skutkami'?

229
Kiedy zrozumiesz, jak dziaa system nadrzdny, zyskasz lepsze moliwoci wpywu na zachowania
wasne i innych. Sposb, w jaki oceniasz problemy i moliwoci yciowe, jest dokadnie opisany
przez naukowcw. Zrozumienie komponentw systemu podejmowania decyzji pomoe ci nie
tylko zrozumie wasne zachowanie, ale rwnie przewidzie, co bdzie ci odpychao, a co
cigno ku sobie. Jak za chwil si przekonasz, pi elementw wpywa na kad dokonywan
przez ciebie ocen i podejmowany wybr - od zestawu da na obiad po zawarcie bd niezawarcie
maestwa.
W kadym z nas elementy te cz si w unikaln kombinacj i wanie dlatego ycie kadego z
nas jest wyjtkowe.
Czy nie byoby wspaniale zrozumie zachowanie ludzkie tak, aby mc natychmiast naprawia
wszelkie zerwane wizy? Zwaszcza w maestwie wane jest rozumienie codziennych stresw i
wzajemnych zachowa, aby mona byo podtrzymywa i wzmacnia wi, ktra kiedy was
poczya. Jeli wspmaonek odczuwa stresy zwizane z prac i swoim zachowaniem daje upust
frustracjom, nie znaczy to, e maestwo si skoczyo. Ale z pewnoci znaczy, e musisz sta si
uwaniejszy i bardziej koncentrowa si na wspieraniu osoby, ktr kochasz. Nie oceniaby sytuacji
na giedzie na podstawie tylko jednego dnia, kiedy indeks spad o trzydzieci punktw. Dokadnie
tak samo nie da si oceni charakteru czowieka na podstawie tylko jednego zdarzenia. Ludzie nie
s tacy jak ich zachowanie. Zrozum, co nimi kieruje, a poznasz ich naprawd.
Pord rzeczy, ktrych nauczyem si i ktre zaobserwowaem podczas bada nad strategiami
i przekonaniami wsplnymi dzisiejszym liderom, z pewnoci jedn z najwaniejszych jest ta,
e doskonae oceny tworz doskonae ycie. Na przykad ci, ktrzy odnosz sukcesy finansowe, z
pewnoci znaj lepsze sposoby oceny potencjalnego ryzyka, zyskw i strat. Chocia wszyscy mamy
mniej wicej taki sam dostp do informacji, rekiny finansowe osigaj przewag dziki lepszemu
systemowi nadrzdnemu, ktry podpowiada im lepsze rozwizania. Ludzie znajdujcy si w
trwaych zwizkach doskonale wiedz jak reagowa na stresowe sytuacje partnera. Ludzie
szczliwi maj zwykle lepsze i skuteczniejsze sposoby oceny yciowych problemw". Z
59

pewnoci ucieszy ci wiadomo, e moesz zaoszczdzi sobie lat cierpienia, wzorujc si na

strategiach tych spord nas, ktrzy ju odnosz sukcesy.

232
Jeli nie przejmiemy kontroli nad wasnymi procesami oceny, mog nas one wprowadzi na
drog kwestionowania naszych umiejtnoci i moliwoci. Wyobra sobie, e grasz w tenisa i
wanie kiepsko zaserwowae. Jak si zachowasz? Bardzo czsto ludzie zaczynaj w takich
sytuacjach czyni uoglnienia, ktre odbieraj im siy. Stwierdzenie: Co za okropny serw!",
zmienia si w: Nie mgbym dzisiaj gra o wasne ycie!" Nie daj si zapa w t puapk
samozniszczenia!
Przypomnij sobie w tej chwili co najmniej jedn sytuacj, w ktrej przesadzie z negatywn
ocen. Czy dotyczyo to twojego maestwa? pracy? moliwoci fizycznych? zdolnoci?
Postanw przeama ten negatywny wzorzec. Kiedy pojawi si nastpnym razem, wrzanij:
Wynocha!", i skup si na tym, co chcesz osign. Zobaczysz, jak wiele dziki temu si zmieni!
Wspln cech ludzi sukcesu jest to, e wszyscy oni potrafi dokonywa doskonaych ocen.
Gwiazda hokeja Wayne Gretzky nie jest tu adnym wyjtkiem. Czy jest najwikszy, najsilniejszy,
najgrubszy w lidze? Sam przyznaje, e nie.
Kiedy spytaem go o rdo jego nieprawdopodobnej skutecznoci, powiedzia, e podczas gdy
wikszo graczy jedzie tam, gdzie jest krek, on sam zmierza w kierunku, w ktrym krek si porusza. Jego umiejtno przewidywania - szybkoci i kierunku ruchu krka oraz
strategii i determinacji innych zawodnikw - pozwala mu umieci si na najlepszej pozycji do
zdobycia punktu.
Czy potrafisz dostrzec, jak bardzo zmieniaby si twoja obecna sytuacja, gdyby mg cho troch
przewidzie bieg wydarze?

234
Czy znalaze si kiedy w sytuacji, gdy czyje sowa doprowadziy ci do ez, chocia innym
razem te same sowa wywoayby twj miech? Najprawdopodobniej reakcja ta daje si
wytumaczy stanem emocjonalnym, w ktrym wtedy si znajdowae. Stan umysowy czy
emocjonalny jest pierwszym elementem systemu nadrzdnego.
Jeli znajdujesz si w stanie wiary w siebie i pozytywnych oczekiwa, podejmowane przez
ciebie decyzje s zupenie rne od tych, ktre podejmujesz kierowany strachem i poczuciem bezradnoci. Podczas gdy w jednych sytuacjach ostrono jest wskazana, w innych moe
ci obezwadni. Dlatego w chwilach podejmowania decyzji i oceny znaczenia poszczeglnych
wydarze powiniene znajdowa si w stanie kreatywnym raczej ni nastawionym na
przetrwanie.

235
Pytania s drugim elementem systemu nadrzdnego. Zanim zrobisz cokolwiek, musisz dokona
oceny: Co to dla mnie znaczy? Co musz w tej sytuacji zrobi, by unikn cierpienia lub zyska
przyjemno?"
Fakt, czy podejmiesz jakiekolwiek dziaania, czy pozostaniesz bezczynny, w duej mierze
zaley od pyta, jakie sobie zadajesz. Czy kiedy masz si z kim umwi na randk, bezustannie drczysz si pytaniami: A co jeli mnie ten kto odrzuci albo obrazi si, kiedy zaproponuj
spotkanie?" Jeli tak, najprawdopodobniej doprowadzisz si do dokonania serii ocen, ktre ka
ci straci t szans. Jeli jednak zadasz sobie pytania typu: Czy nie byoby wspaniale pozna t
osob? Ile radoci zyskam zbliajc si do niej?", to z pewnoci uchwycisz waciwy moment.

60

236
Wszyscy chcemy odczuwa wicej przyjemnoci i mniej blu, jednak kady z nas nauczy si inaczej
ocenia, co prowadzi do przyjemnoci, a co powoduje bl. W rezultacie kady z nas ceni so-bie
pewne emocje wyej ni inne. Na przykad niektrym z nas przyjemno kojarzy si z poczuciem
bezpieczestwa, podczas gdy inni wi j z przygod. Twoja hierarchia wartoci, trzeci element
systemu nadrzdnego, jest po prostu list stanw, ktre we wasnym przekonaniu powiniene
przywoywa (stany przynoszce przyjemno) i tych, ktrych chcesz unika (poniewa powoduj
bl). Kada twoja decyzja kierowana jest podwiadomym deniem do przyjemnoci i unikaniem
cierpienia. Jeli na przykad cenisz sobie mio, ale za wszelk cen chcesz unika konfliktw, czy
wpynie to na twoj uczciwo w kontaktach z partnerem?

234
Czwartym elementem systemu nadrzdnego s przekonania.
Przekonania oglne warunkuj twoje oczekiwania wobec samego siebie, innych ludzi i caego
ycia. Czsto decyduj one o tym, co w ogle poddajesz ocenie. Specjaln kategori przekona s
reguy. Mwi ci one, co musi si zdarzy, aby poczu, e zrealizowane zostay twoje wartoci.
Niektrzy ludzie wierz na przykad, e jeli kto ich kocha, nigdy nie podnosi gosu w rozmowie
z nimi. Regua ta spowoduje, e czowiek taki oceni podniesiony gos jako dowd braku mioci,
nawet jeli jest to ocena nie majca potwierdzenia w faktach.
Czy potrafisz wskaza regu lub inne przekonanie, ktrym kierujesz si w swoim zwizku? Czy
pomoga ci, czy te odwrotnie?

238
Jak konstruujemy przekonania? Pitym elementem systemu nadrzdnego s odniesienia mieszanina dowiadcze i informacji przechowywanych w gigantycznym segregatorze, jakim jest
twj mzg. To surowiec, ktrego uywasz do konstruowania przekona, ktre kieruj twoimi
decyzjami. Dysponujesz nieograniczonym dowiadczeniem (odniesieniami), na ktrym
moesz si opiera. Dokonany przez ciebie wybr okreli znaczenie, jakie przypisujesz
poszczeglnym dowiadczeniom, uksztatuje twoje odczucia w zwizku z tymi dowiadczeniami
oraz zadecyduje, jakie dziaania podejmiesz.
Zastanwmy si nad jednym tylko przykadem wielkiego znaczenia odniesie. Czy potrafisz
wyobrazi sobie rnic midzy zachowaniami czowieka, ktry dorasta w przekonaniu, e jest
cigle wykorzystywany, a zachowaniami kogo, kto wychowywa si w bezgranicznej mioci?
Jak wpynoby to na oceny ludzi, ycia i moliwoci?

239
Aby zachci ci do zastanawiania si nad zasad dziaania systemu nadrzdnego, zadam ci
pytanie: Jakie jest twoje najcenniejsze wspomnienie?
Co zrobiby, by odpowiedzie na to pytanie? Najprawdopodobniej pierwszym krokiem byoby
powtrzenie pytania. Potem pewnie signby do swoich odniesie, by spord milionw dowiadcze wybra to jedno.
Ale moe nie chciae wskaza na jedno wspomnienie, poniewa kierujesz si przekonaniem, e
wszystkie yciowe dowiadczenia s cenne i wybr jednego tylko ubliaby innym. A moe masz
kopoty z przypomnieniem sobie nie tylko najcenniejszego dowiadczenia z przeszoci, ale w
ogle czegokolwiek, poniewa uczucia, ktre kojarzysz z odgrzebywaniem przeszoci", s dla
ciebie wartociami unikanymi.
61

Czy potrafisz wskaza, w jaki sposb system nadrzdny okrela nie tylko, co i jak oceniasz,
ale nawet i to, co chcesz oceni?

240
Co tworzy mistrzostwo? Mistrzowie to niezmiennie ci, ktrzy dysponuj wiksz ni inni ludzie
iloci odniesie do przyczyn sukcesu i frustracji w danej dziedzinie ycia. Kady dzie niesie nowe
moliwoci zebrania odniesie, ktre wspieraj nasze przekonania, precyzuj wartoci, ka zadawa
nowe pytania i mog popchn nas w podanym kierunku.

241
Moesz w jednej chwili dokona caociowych zmian, ktre wpyn na twoje uczucia i sposb
dziaania w wielu dziedzinach ycia jednoczenie. Jak? Wystarczy zmieni ustawienie
ktregokolwiek z piciu elementw systemu nadrzdnego.
Na przykad zamiast nastawia si, by inaczej reagowa na odrzucenie przez innych, moesz przyj
nowe przekonanie oglne, jak choby: Ja jestem rdem wszystkich moich emocji. Nikt i nic
oprcz mnie samego nie moe zmieni mojego samopoczucia. Jeli dostrzeg u siebie jakkolwiek
reakcj niepodan mog j zmieni w jednej chwili."
Czy rozumiesz, jak przekonanie to wpynoby na twoje ycie, gdyby przyj je za wasne?
Wyeliminowaoby ono nie tylko poczucie odrzucenia, lecz rwnie poczucie strachu i niedostosowania. W jednej chwili stajesz si panem swojego przeznaczenia.

242
Innym sposobem natychmiastowego przeamania lku i poczucia niedostosowania jest zmiana
hierarchii wartoci, na przykad przesunicie wdzicznoci i wkadu w ycie innych na pierwsz
pozycj. Wtedy, jeli kto ci odrzuci, nie bdzie to miao dla ciebie znaczenia. Zamiast skupia
si na wynajdowaniu wasnych niedocigni, skoncentrujesz si na znalezieniu sposobw, ktre
w nowej sytuacji nadal pozwol ci pomc drugiemu czowiekowi. Albo bdziesz tak wdziczny
yciu, e poczucie odrzucenia po prostu nie bdzie miao na ciebie wpywu. Nie bdziesz nawet
postrzega adnej sytuacji w kategoriach odrzucenia czy akceptacji. Emocje te sprawi bowiem,
e bdziesz przepeniony poczuciem radoci i powizania z innymi ludmi.
Wystarczy zmieni ktrykolwiek z piciu elementw systemu nadrzdnego, aby w jednej chwili
odmieni dowolny aspekt ycia.

243
Czy kiedykolwiek miae kopoty z dotrzymaniem danego sobie sowa w najprostszej nawet
sprawie, jak choby regularna gimnastyka? Najprawdopodobniej zbytnio komplikowae sobie
wtedy ycie, skupiajc si na dziesitkach rzeczy, ktre musisz w zwizku z t spraw zrobi.
Mwie sobie, e to zbyt wiele zachodu: musisz dojecha na miejsce, zaparkowa samochd,
doj do szatni, znale woln szafk, przebra si, zacz wiczy, potem wzi prysznic i tak
dalej.
A przecie kiedy mylisz o rzeczach, ktre s atwe, zupenie inaczej postrzegasz czynnoci
niezbdne do ich wykonania. Chcesz co zje? aden problem. Na pla? W jednej chwili! Co
trzeba zrobi? Po prostu wsi do samochodu i pojecha!
Rnica nie polega na rodzaju samego zadania, ale na sposobie, w jaki kade z tych zada
oceniasz. Zmie system oceny, a natychmiast zmienisz cae swoje ycie!

62

Cz dziewita

Twj yciowy kompas

Wartoci i reguy
Wszystkie wspaniae rezultaty, jakie kiedykolwiek osign czowiek, moliwe byy dziki temu,
i uwierzy, e co w nim samym jest wyszego nad zewntrzne okolicznoci. "
- Bruce Barton

244
Jeli chcemy najgbszego yciowego spenienia, moemy osign je tylko w jeden sposb:
decydujc, czego podamy w yciu najbardziej -jakie s nasze najwysze wartoci -oraz
postanawiajc, e kady dzie przeyjemy w zgodzie z t nasz decyzj.

245
Kim s powszechnie podziwiani w naszej kulturze ludzie? Czy nie s to ci, ktrzy niewzruszenie
trzymaj si wasnych wartoci, ktrzy nie tylko je gosz lecz rwnie yj zgodnie z nimi?
Wszyscy szanujemy ludzi, ktrzy potrafi broni tego, w co wierz, nawet jeli nie
zgadzamy si z ich pojciem o tym, co dobre, a co ze. ycie ludzi, dla ktrych filozofia i
dziaanie s zawsze tym samym, niesie w sobie niezaprzeczaln si.
Uczy tak spjno swoim celem. Czy ktra z rzeczy, ktre obecnie robisz, nie jest zgodna z
czym, w co wierzysz? Jeli tak, natychmiast podejmij dziaania, by to poprawi. Zastanw si, jaka warto jest najwaniejsza w twoim yciu i w jaki sposb ci umacnia?

246
W filmie Stand and Deliver Jaime Escalante niezbicie udowadnia, jak wielk si dysponuj ci,
ktrzy dokadnie wiedz, co jest dla nich najwaniejsze, czego bd broni za wszelk cen.
Przekaza on uczniom pasj uczenia si nie dziki lekcjom, lecz dajc im przykad. Uczy pokolenie
uznane za stracone i nauczy nie tylko, jak rozwiza test z rachunkw (czego wczeniej z pewnoci by nie zrobili), lecz rwnie jak ceni si nawzajem, jak szanowa swoj latynosk
spucizn. Da im si pozwalajc uczy si, jak na zawsze odmieni wasne ycie. Jego cakowite
powicenie si wielkim ideom odmienio tych modych ludzi.
Co ty mgby osign, gdyby cakowicie powici si swojej najwyszej yciowej wartoci?

247
Jeli mio, sukces lub uczciwo s dla ciebie wane, stanowi one cz twojego systemu
wartoci. Warto jest stanem emocjonalnym, ktrego we wasnym przekonaniu koniecznie
musisz dowiadcza (poniewa wierzysz, e niesie to ze sob przyjemno) albo unika
(poniewa czysz z nim cierpienie).
Wszystkie nasze decyzje motywowane s tymi przekonaniami. W jaki sposb podejmowane
dziaanie przybliy nas w kierunku wartoci przyjemnych? Czy pomoe nam unikn wartoci
nieprzyjemnych albo przynajmniej odsun je od siebie?
Ktre z przyjemnych emocji s dla ciebie najwaniejsze? Ktrych przykrych emocji najbardziej
pragniesz unikn?

248
Wartoci przyjemne znane s te jako wartoci przycigane. Mieszcz si w nich takie emocje, jak
mio, rado, wolno, bezpieczestwo, pasja i spokj umysu.
Wartoci nieprzyjemne (na przykad poczucie odrzucenia, depresja, samotno) znane s te jako
wartoci odpychane. Kiedy podejmujemy decyzj, bierzemy pod uwag fakt, czy konsekwencj
naszego dziaania bd stany przyjemne, czy te nieprzyjemne.
W cigu kilku najbliszych dni zaczniesz nie tylko jasno okrela stany emocjonalne wpywajce na
twoje decyzje, lecz rwnie hierarchi ich wanoci. Moesz na przykad ceni sobie i bezpieczestwo, i przygod. Ustalenie, co z nich jest dla ciebie waniejsze, pomoe ci skuteczniej
podejmowa decyzje prowadzce do osignicia szczcia.

249
Obok wartoci przyciganych i wartoci odpychanych s jeszcze wartoci docelowe i wartoci
porednie.
Moesz na przykad ceni swj samochd, ale jest on tylko rodkiem do osignicia jakiego
celu. I odwrotnie, docelow wartoci moe by dla ciebie stan emocjonalny taki jak ekscytacja (pontiac), presti (mercedes) lub bezpieczestwo (volvo).
Pamitaj, e potrzeba spenienia wartoci docelowych jest gwn si kierujc podejmowanymi
przez nas decyzjami. Niestety, ludzie czsto podejmuj decyzje z chci osignicia wartoci
(celw) porednich, a nie udaje im si osign najwaniejszego: wartoci docelowych, czyli
gwnej siy emocjonalnej.

250
Czy znalaze si kiedy w sytuacji, gdy powiedziae sobie: Musz si z kim zwiza!", a pniej,
kiedy ju to nastpio, zrozumiae, e nie chcesz tego zwizku? Powodem by z pewnoci fakt,
e zwizek potrzebny by ci tylko jako rodek do osignicia celu. Tak naprawd chciae czego, co
zwizek ten mia ci w twoim przekonaniu da: docelowe wartoci typu mio, przyja, intymno.
Tymczasem same zwizki nie musz automatycznie do tych wartoci prowadzi. Powiniene wic
wiedzie, e wartoci wanie s twoim prawdziwym celem, i konsekwentnie ich poszukiwa.
Pamitaj, e osignicie celw porednich (pienidze, stanowisko, tytu, dzieci, zwizki) nie
gwarantuje ci szczcia. Tak dugo, jak dugo nie zaczniesz y w cakowitej zgodzie z twoimi
najgbszymi wartociami (docelowymi), nie osigniesz prawdziwego spenienia, nawet jeli
odniesiesz sukcesy.

251
Cho jest wiele stanw emocjonalnych, ktre uznajemy za nasze wartoci, niektre z nich s nam
drosze ni inne. Te, dla ktrych osignicia zrobimy najwicej, to, jak pamitamy, wartoci
przycigane: mio, sukces, swoboda, intymno, bezpieczestwo, przygoda, sia, pasja,
komfort, zdrowie.
Teraz, gdy okrelie ju swoje wartoci, moesz sign gbiej i odkry hierarchi, w jak
si ukadaj. Ktr z wyliczonych wartoci cenisz najwyej?
Powi chwil, by uporzdkowa te wartoci, od najwaniejszej poczwszy. Przypisz kadej
odpowiedni pozycj od pierwszej do dziesitej:

64

Warto
Mio
Sukces
Swoboda
Intymno
Bezpieczestwo

Pozycja

Warto
Przygoda
Sia
Pasja
Komfort
Zdrowie

Pozycja

252
Podobnie jak w przypadku wartoci przyciganych, mamy te hierarchi stanw, ktrych za
wszelk cen chcemy unika.
Niektre z najczciej wymienianych wartoci odpychanych to: odrzucenie, zo, samotno,
depresja, niepowodzenie, ponienie i wina.
Uporzdkuj teraz te wartoci, nadajc im numery od jednego do omiu, przy czym pierwsza to
warto, ktrej chciaby unika najbardziej.
Warto
Odrzucenie
Zo
Frustracja
Samotno

Pozycja

Warto
Depresja
Niepowodzenie
Ponienie
Wina

Pozycja

253
Gdybym zaproponowa ci akrobacj w powietrzu, czy przyjby zaproszenie? Zaleaoby to midzy
innymi od dynamiki twojej hierarchii wartoci. Jeli na przykad na pierwszym miejscu twoich
przyciganych wartoci jest bezpieczestwo, a twoj najbardziej odpychan wartoci jest strach,
pewnie odmwiby zdecydowanie.
Jednak jeli na pierwszej pozycji twoich wartoci odpychanych znajduje si odrzucenie, a ty byby
przekonany, e twoi przyjaciele odrzucacie, jeli nie przyjmiesz mojej propozycji? Poniewa ludzie
skonni s zrobi o wiele wicej dla uniknicia cierpienia ni dla zyskania przyjemnoci, potrzeba
uniknicia odrzucenia mogaby przeway nad chci zachowania bezpieczestwa.
Czy kiedykolwiek czue, e jedna warto kae ci co zrobi, a inna powstrzymuje przed tym?
Podejmowanie decyzji to nic innego jak rachunek wartoci.

254
Jednym z najwaniejszych powodw, dla ktrych powiniene jasno okreli wasn hierarchi
wartoci, jest konieczno odkrycia ewentualnych konfliktw wartoci, ktre mog znacznie
hamowa twoje dziaania. Czy potrafisz wyjani, jaki konflikt powstaje, kiedy twoj
najwaniejsz wartoci przycigan jest sukces, a na pierwszym miejscu listy wartoci odpychanych
znajduje si odrzucenie? Prby osignicia przyjemnoci sukcesu bez ryzykowania przykroci
zwizanej z odrzuceniem nie mog si uda! W takiej sytuacji sabotowaby
najprawdopodobniej kady swj sukces, zanim jeszcze by go osign, poniewa strach przed
odrzuceniem nie pozwalaby ci podejmowa ryzyka niezbdnego do osignicia jakichkolwiek
znaczcych sukcesw.
Rozwizanie, ktre proponuj ci w tej ksice, to dwustopniowy proces wiadomego
podejmowania decyzji.

65

255
ETAP 1A: WIADOMO WARTOCI
Jeli chcesz odkry wasne wartoci przycigane, wystarczy, by zada sobie pytanie: Co jest dla
mnie najwaniejsze w yciu?
Zastanw si dobrze nad odpowiedzi i pamitaj, e chcesz odkry wasne wartoci kocowe,
stany emocjonalne, ktrych podasz najbardziej.
Po sporzdzeniu listy wartoci przyciganych uporzdkuj je wedug wanoci, na przykad numer
1 na licie to stan, ktrego podasz bardziej ni wszystkich innych, i tak dalej.

256
ETAP IB: WIADOMO WARTOCI
Aby odkry wasne wartoci odpychane, zadaj sobie pytanie: Jakich emocji chc za wszelk cen
unika w moim yciu? Zastanw si, dla uniknicia ktrych odczu zrobiby niemal wszystko.
Po sporzdzeniu listy wartoci odpychanych uporzdkuj je wedug wanoci, to jest na pierwszym
miejscu listy umie emocj, ktrej chcesz unika najbardziej (najwikszy potencjalny bl), i tak
dalej.

257
ETAP 2: WIADOMO DECYZJI
Odkrywajc hierarchi wasnych wartoci, odkrye, jakie priorytety zostay uwarunkowane w
twojej wiadomoci. Dowiedziae si, jaki system przyjemnoci i blu kieruje twoimi dziaaniami. Jednak jeli chcesz odegra aktywn rol w ksztatowaniu wasnego ycia, nawet jeli
trzeba byoby zacz wszystko od pocztku, musisz powzi kilka nowych decyzji ju
dzisiaj. Odpowiedz na pytania:
1. Jakie musz by moje wartoci, aby mogy stworzy moje ostateczne przeznaczenie, abym
mg sta si najlepszy, jak moliwe, abym w jak najwikszym stopniu mg panowa nad
wasnym yciem?
2. Jakie wartoci musz doda do mojej listy?

258
Co osigne dziki odkryciu wasnej hierarchii wartoci? Czy nie jest to tylko garstka sw na
kawaku papieru?
Odpowied brzmi tak -jeli nie nastawisz si do wykorzystywania tych wartoci jako yciowego
kompasu. Jeli jednak to zrobisz, system wartoci pomoe ci eglowa po spokojnych wodach i
unika wielkich burz, pozwoli obra kurs wprost na przeznaczenie, ktre dla siebie wybrae.
Zawsze miej t list przy sobie. Daj jej kopi przyjacioom, aby pomogli ci trzyma si obranej drogi.
Oczami wyobrani zobacz korzyci pynce z ycia w zgodzie z tymi wartociami. Zobacz je i
poczuj tak intensywnie, by oczekiwanie emocjonalnej nagrody nastawio ci do uczynienia z listy
wartoci czci twojego ycia.

259
Co musi si sta, aby dobrze si czu? Czy trzeba ci do tego ucisku, seksu, sw uznania i szacunku?
A moe miliona dolarw, gry w golfa, pochway ze strony szefa? Dobrego samochodu? Duchowego
owiecenia? Dobrego towarzystwa? Radoci z piknego zachodu soca?
66

Prawda tymczasem brzmi: nic nie musi si sta, aby poczu si dobrze. Moesz czu si
wietnie natychmiast - jeli to wanie wybierzesz. W kocu kto, jeli nie ty sam, uczyni ci
szczliwym po spenieniu wszystkich tych warunkw?
Dlaczego wic czeka? Jedyn rzecz powstrzymujc ci jest twoja wasna regua (przekonanie),
ktra kae ci wierzy, e aby by szczliwy, musz wydarzy si wszystkie te rzeczy. Odrzu te
umowne reguy i ciesz si radoci na jak zasugujesz!

260
Jeli masz zamiar przyj jakkolwiek regu szczcia, to przyjmij nastpujc: Nic nie musi si
wydarzy, abym czu si wietnie! Czuj si dobrze, poniewa yj! ycie jest darem i to jest
moje szczcie.
Abraham Lincoln powiedzia kiedy: Wikszo ludzi jest tak szczliwa, jak chce by." Historia
jego ycia, podobnie jak historia ycia wielu innych ludzi, ktrzy przezwyciyli wasne tragedie,
przypomina nam o tym, e to my kontrolujemy sytuacj.
Przyjmij t regu i zdecyduj, e postawisz jak najwiksze wymagania tej jednej jedynej rzeczy, nad
ktr masz cakowit wadz: sobie samemu. Bdzie to oznacza, e postanowie by na tyle
pomysowy, elastyczny i mdry, by zawsze znale sposb patrzenia na wasne ycie tak, by
wzbogaca swoje dowiadczenia.

261
Skd masz wiedzie, czy yjesz w zgodzie ze swoimi wartociami? Zaley to cakowicie od twoich
regu, przekona o tym, co musi si sta, by odnis sukces ub poczu si szczliwy i zdrowy.
To tak, jakby w naszym mzgu zasiadaa awa przysigych zoona z naszych wasnych regu.
Ona wanie wyrokuje, czy nasze dziaania speniy kryteria niezbdne, bymy mogli zacz
witowa osignicie jakiej wartoci. Ona postanawia, czy czujemy si dobrze, czy te le w danej
sytuacji, czy sprawiamy sobie przyjemno, czy bl.

262
Jeli w yciu nieprzerwanie odczuwamy bl, powinnimy odpowiedzie sobie na nastpujce
pytanie: Czy moje cierpienie jest wynikiem mojej sytuacji, czy te regu mwicych mi, jak mam t
sytuacj ocenia? Czy moje ze odczucia w jakikolwiek sposb polepszaj sytuacj? Jak regu
(przekonaniem) musz si kierowa, skoro czuj si le w tej sytuacji?"
Kluczow spraw jest analiza naszego systemu regu i sprawdzenie, czy s one waciwe i
rozsdne. Niektrzy ludzie kieruj si regu e aby czuli si dobrze, ich dzieci musz dostawa w
szkole najlepsze stopnie, oni sami musz by najlepsi w pracy, nigdy nie wolno im traci
rwnowagi i poddawa si stresom oraz koniecznie musz zachowywa szczup sylwetk! Czy
moesz sobie wyobrazi, ilu ludzi z takimi reguami czuje si dobrze?
Zbadaj dokadnie wasne reguy. Upewnij si, e ci su!

263
To zaskakujce, jak wielu ludzi wypracowao sobie niezliczone sposoby na ze samopoczucie
(odczuwanie cierpienia) przy kilku zaledwie sposobach na dobre samopoczucie (odczuwanie
przyjemnoci).
Wanie w tej chwili zdecyduj o przyjciu reguy, ktra pozwoli ci czciej czu si kochanym. Nie
pozwl, aby twoja regua w tym wzgldzie brzmiaa: Jestem kochany, tylko jeli kto cigle
powtarza mi, e mnie kocha... kupuje mi kosztowne prezenty... zabiera mnie w egzotyczne podre...
cigle mnie dotyka... skonny jest robi dla mnie rzeczy, ktrych nienawidzi, tylko po to, aby mnie
uszczliwi." Kierujc si tak regu, w oczywisty sposb nie moesz czsto czu si kochanym.
67

Zamiast tego sprbuj prostszej reguy: Odczuwam mio, ilekro myl o mioci lub wyraam
mio i ciepo w kontaktach z ludmi."

264
Czy reguy, ktre dzisiaj rzdz twoim yciem, s jeszcze odpowiednie dla tego, kim si stae? Czy
trzymasz si regu, ktre cho pomagay w przeszoci, dzisiaj ci rani? Na przykad na
pewnym etapie twojego ycia najwaciwsze mogo by powstrzymywanie si przed okazywaniem
uczu i zachowanie postawy twardziela". Ale ta regua, ktra pewnie pomagaa ci na szkolnym
podwrku, moe by bardzo nieskuteczna w tworzeniu trwaego zwizku z partnerem.
Jeli jeste na przykad prawnikiem, bardzo uwaaj, by nie przenosi metafor okrelajcych twoj
prac - i powizanych z nimi regu - na grunt domowy. Jeli si przed tym nie ustrzeesz, bdziesz co
rano przesuchiwa wspmaonka!
Jakich regu z przeszoci moesz si dzisiaj pozby?

265
Skd wiesz, e odniose sukces? Na jeden z moich kursw uczszczao dwch mczyzn
kierujcych si odmiennymi reguami. Jeden z nich zajmowa wysokie stanowisko w biznesie i
mia wszelkie powody, by czu si wspaniale: szczliwe maestwo, pitka wspaniaych dzieci,
siedmiocyfrowe dochody i ciao wyrzebione biegami maratoskimi. A jednak czu si jak ostatni
nieudacznik. Dlaczego? Mia zupenie bezsensowne reguy.
Drugi z mczyzn stanowi zupene przeciwiestwo. Cho nie mia adnej z wymienionych
przewag", by cakiem szczliwy. Kiedy spytaem, co musi si sta, by by szczliwy,
odpowiedzia: Musz po prostu obudzi si rano i spojrze w d, by zobaczy, "e jestem nad
ziemi. Kady dzie spdzony nad ziemi to wspaniay dzie!"
Ktry z tych dwch ludzi odnis twoim zdaniem wikszy sukces ?

266
Z pewnoci musimy wykorzystywa si tkwic w celach, w mylach o kuszcej przyszoci, aby
i naprzd. Jednak musimy te by pewni, e za celami kryj si reguy, ktre pozwol nam
by szczliwymi, ilekro tego chcemy.
Co musi si sta, aby ty poczu szczcie? sukces? mio?

267
Skd wiesz, czy regua ci obezwadnia i czy w zwizku z tym musisz j zmieni? Ot regua
odbiera ci siy, jeli:
1. Nie jest moliwe, by jej sprosta (jeli kryteria s tak skomplikowane, liczne i sztywne, e nigdy
nie wygrasz gry z yciem).
2. Jeli o spenieniu warunku decyduje co, na co nie masz wpywu (na przykad jak ludzie
musz reagowa na ciebie i twoje sowa, jeli masz by szczliwy).
3. Daje ci tylko kilka sposobw na odczuwanie pozytywnych emocji i mnstwo sposobw na
odczuwanie negatywnych (czujesz si dobrze tylko wtedy, gdy wszystko wok dokadnie spenia
wyliczone warunki, a w kadym innym wypadku czujesz si le).

268
Od zaraz zacznij panowa nad wasnymi reguami. Odpowiedz na ponisze pytania
najdokadniej, jak potrafisz:
1. Czego trzeba, aby poczu, e odniose sukces?
68

2. Czego trzeba, by czu si kochany? przez dzieci? wspmaonka? rodzicw? kogokolwiek,

kto jest dla ciebie wany?
3. Czego trzeba, by wierzy w siebie?
4. Czego trzeba, by czu si doskonay w dowolnej dziedzinie ycia?

269
Kada przykro, ktra spotkaa ci dotychczas w kontaktach z innymi, wynikaa z regu. Nie czue
alu do czowieka. Nie sam czowiek sprawia ci przykro, ale fakt, e zama on twoje reguy albo
pogwaci jedno z twoich standardowych przekona o tym, jak powinien wyglda wiat. Albo te to
ty sam pogwacie jedn z wasnych regu zachowania, mylenia lub odczuwania.
Kiedy nastpnym razem zdarzy si przykra sytuacja w twoich kontaktach z kimkolwiek,
pamitaj, e to nie ten czowiek sprawia ci przykro. Reagujesz po prostu na wasne reguy
zwizane z dan sytuacj. 1 zadaj sobie pytanie: Co jest waniejsze: moje reguy czy moje kontakty
z tym czowiekiem?"
Wykorzystaj ten sposb przeamywania wzorca, aby skupi si przede wszystkim na serdecznej
komunikacji, a przekonasz si, jak szybko potrafisz zaegna kady konflikt.

270
Nie oczekuj, e ludzie bd stosowa si do twoich regu, jeli jasno nie powiesz im o nich. Nie
spodziewaj si te, e ktokolwiek bdzie przestrzega twoich regu, jeli ty sam nie jeste skonny do
kompromisu oraz przestrzegania regu innych.
Pamitaj te, e nawet jeli jasno przedstawie komu swoje reguy, wci mog si pojawi
nieporozumienia. Dlatego wanie tak wana jest nieprzerwana komunikacja. Nigdy nie zakadaj
niczego, gdy idzie o reguy. Rozmawiaj z innymi.

271
Niektry reguy s silniejsze od innych. Pomyl o reguach rzdzcych twoim stosunkiem do
wasnego zdrowia, ktrych nigdy nie amiesz. Jakich sw uywasz, by opisa tak
nienaruszaln" regu? Wielu ludzi wrd tych sw umieci nie wolno mi". Jak natomiast
formuujesz regu, ktr czasem amiesz, cho zawsze pniej tego aujesz? Pewnie brzmi ona
na przykad tak: Niepowinienem je niezdrowych pokarmw."
Poznawszy reguy tysicy ludzi mog ci zapewni, e prawie nigdy nie zamiesz regu, ktre
wyraasz za pomoc frazy nie wolno mi". Czsto natomiast bdziesz ama reguy
wyraone za pomoc frazy nie powinienem". Te pierwsze nazywam regularni progowymi.
W jaki sposb moesz natychmiast zmieni ,,nie powinienem" w nie wolno mi" i powinienem" w
musz"? Jakie natychmiastowe korzyci ci to przyniesie?

272
Zbyt liczne reguy mog uczyni ycie nieznonym. Kiedy ogldaem program telewizyjny, w
ktrym przedstawiano dwadziecia rodzin picioraczkw. Kademu z rodzicw zadano pytanie: Co
jest dla pastwa najwaniejsze, eby nie da si zwariowa?" Niemal w kadej odpowiedzi
powtarzao si stwierdzenie: Nie wolno narzuca zbyt wielu regu." Dlaczego? Przy tak licznej
rodzinie nieuniknione jest, e jeli rzdzi ni zbyt wiele regu, kto bdzie ama jedn z nich rednio
co godzin. A to prowadzioby do cigych stresw.
Czy nie byoby wic lepiej wybra kilka regu, tych najwaniejszych, ktre maj rzdzi twoim
zwizkiem? O jednym mog ci zapewni: im mniej regu w intymnych zwizkach, tym te zwizki s
szczliwsze.

69

273
Aha, mam jeszcze dla ciebie regu: kiedy pracujesz nad reguami swojego nowego ycia, baw si
przy tym jak najlepiej! Przekraczaj bariery, rozwaaj wszelkie skrajnoci. am stare reguy i wrd
nowych umie kilka szalestw Przez cae dotychczasowe ycie uywae regu, by si
ogranicza i powstrzymywa. Dlaczego nie miaby si teraz z nich pomia? Moe, aby poczu
mio, musisz tylko poruszy maym palcem u rki? Brzmi dziwacznie, ale w kocu, czy cokolwiek
daje mi prawo decydowa, co ma sprawia ci przyjemno?

70

Cz dziesita

Klucz do rozwoju
Tosamo i odniesienia
Gdybymy wszyscy robili to, co potrafimy robi, zadziwilibymy
samych siebie. "
- Thomas A. Edison

274
Co odrnia ci od wszystkich innych ludzi na caej ziemi? Jednym z najwaniejszych rde
twojej odrbnoci s dowiadczenia. Wszystko, cokolwiek robie w yciu, zapisane jest nie
tylko w twojej wiadomej pamici, ale rwnie i w systemie nerwowym. Wszystko, cokolwiek
widziae, syszae, czego dotkne lub posmakowae, jest przechowywane w
gigantycznym katalogu twojego umysu.
Te wiadome i niewiadome wspomnienia nazywamy odniesieniami. Wanie polegajc na tych
dowiadczeniach, jestemy pewni, w co wierzy, wcznie z najwaniejszymi przekonaniami o
tym, kim jestemy i co potrafimy.

275
Jakie dowiadczenia wywary najwikszy wpyw na twoje ycie? Przed pierwszymi zajciami
jednego z moich kursw suchacze wypeniaj bardzo szczegowy kwestionariusz. Midzy
innymi jest tam proba o podanie piciu dowiadcze, ktre w przekonaniu odpowiadajcego,
najmocniej uksztatoway jego ycie. Fascynujce jest to, e wielu ludzi przeyo te same
dowiadczenia (odniesienia), jednak ich interpretacja jest radykalnie rna. Dlatego wanie
ycie kadego z nich jest dzisiaj inne.
Dwaj mczyni w bardzo modym wieku stracili rodzicw. Jeden wykorzysta to
dowiadczenie jako powd do odcicia si od wszelkich bliskich kontaktw z innymi, podczas
gdy drugi wanie dlatego sta si najwraliwszym i najbardziej otwartym z ludzi.
Ksztatuj nas nie tylko odniesienia, ale te znaczenie, jakie im przypisujemy.

276
Czy z tego korzystasz, czy nie, jeste gwnym architektem wasnego ycia. Pomyl o
wszystkich swoich dowiadczeniach jak o olbrzymim arrasie, ktry moesz utka dokadnie
w taki sposb, w jaki chcesz. Codziennie dodajesz do osnowy jednanie...
Czy przdziesz zason, ktr oddzielasz si od ycia, czy moe magiczny dywan, na ktrym
wzniesiesz si na wyyny? Czy wiadomie pracujesz nad jego wzorem tak, aby na samym rodku,
w najbardziej widocznym miejscu znajdoway si wspomnienia, ktre dodaj ci si?

277
Zastanw si teraz chwil i wypisz pi dowiadcze, ktre w najwikszym stopniu
uksztatoway twoje ycie i wpyny na to, kim jeste.
Podaj nie tylko opis wydarzenia, ale i sposb, w jaki na ciebie wpyno. Jeli natrafisz na co,
co wydaje si mie wycznie negatywne znaczenie, natychmiast zmie swoj interpretacj

71

tego wydarzenia, bez wzgldu na sposb, jakiego uyjesz. Moe to wymaga od ciebie wiary,
a moe zupenie nowego spojrzenia, ktrego nigdy wczeniej nie prbowae. Pamitaj, e
wszystkie ludzkie dowiadczenia maj swoj warto.

278
Aby cokolwiek osign, musisz mie poczucie pewnoci. Odniesienia pomagaj nam wytworzy
ten jake wany stan. Jeli jednak nie masz adnego dowiadczenia (odniesie) w wykonywaniu
danej czynnoci, jak moesz mie co do niej poczucie pewnoci? Ot musisz zrozumie, e
nie jeste ograniczony do rzeczywistych dowiadcze. Wspierajcych ci odniesie moe
dostarcza rwnie wyobrania.
Pamitasz jak byo z Rogerem Bannisterem? Kiedy bi rekord w biegu na mil, osign sukces
gwnie dziki temu, e wyobrazi sobie siebie odnoszcego ten sukces. Poniewa czsto stawia
sobie przed oczami to wyobraenie, zyska odniesienia, a wraz z nimi pewno, ktra pozwolia
mu uruchomi najwikszy tkwicy w nim potencja.
Ile barier mgby pokona, gdyby tylko uy siy wasnej wyobrani, by zyska odniesienia i
pewno, e moesz je pokona?

279
Twoja wyobrania jest dziesiciokrotnie silniejsza od siy woli. Uwolnienie tej siy daje
poczucie pewnoci i spjn wizj przewyszajc znacznie wszystko, co wydarzyo si w
przeszoci.
Andre Agassi powiedzia mi ostatnio, e tysice razy wygrywa zawody na kortach w
Wimbledonie, zanim jeszcze skoczy dziesi lat... w wyobrani. Konsekwencja w wyobraaniu
sobie zwycistwa daa mu poczucie wewntrznej pewnoci, ktre w kocu latem 1992 roku
zmienio marzenia w rzeczywisto.
Jakie marzenia mgby speni dziki konsekwentnemu wykorzystywaniu wyobrani?

280
atwym sposobem natychmiastowego rozszerzania biblioteki twoich odniesie" jest
odkrywanie bogactwa literatury: powieci, poezji i mitw, a take muzyki, ktra jest dokoa
ciebie. Czytaj ksiki, ogldaj filmy, bywaj w teatrze, rozmawiaj z nieznajomymi. Sia tkwi
w kadym odniesieniu i nigdy nie wiesz, ktre z nich moe odmieni cae twoje ycie.

281
Sia lektury kryje si w fakcie, e zaczynasz myle tak jak autor ksiki. W magicznych
chwilach, kiedy otocz ci lasy Ardenu, stajesz si Wiliamem Szekspirem. Kiedy znajdujesz si
we wraku na Wyspie Skarbw, jeste Robertem Louisem Stevensonem. Kiedy kontaktujesz si z
natur w Walden, stajesz na miejscu Henry'ego Davida Thoreau. Zaczynasz myle tak jak oni,
czu jak oni i wykorzystywa wyobrani w taki wanie sposb, jak czyniliby to oni. Ich
odniesienia staj si twoimi wasnymi i zostaj one z tob jeszcze dugo po tym, kiedy
przewrcisz ostatni kartk ich ksiek.
Jakie fascynujce przygody moesz przey dziki wspaniaej ksice, dobrej sztuce albo
inspirujcemu utworowi muzycznemu?

282
72

A gdyby przyj przekonanie, e nie ma zych dowiadcze? W kocu czy nie jest prawd, e
bez wzgldu na to, przez co musisz w yciu przej - rzeczy trudne i atwe, bolesne i
przyjemne -kade dowiadczenie niesie ze sob co wartociowego, jeli tylko chcesz to co
dostrzec?
Zastanw si przez chwil nad swoimi ,,najgorszymi" dowiadczeniami. Sia ksztatowania
wasnego ycia bierze si z umiejtnoci zmiany znaczenia, jakie przypisujesz dowiadczeniom. Czy patrzc na nie dzisiaj, potrafisz dostrzec pozytywne znaczenia, ktre niosy ze sob?
Moe pade ofiar poaru, moe ci obrabowano albo uczestniczye w wypadku
samochodowym, ale z tego dowiadczenia wyniose w kocu now wraliwo na innych
ludzi, nowe uczucia, ktre rozwiny twoj osobowo i wymiernie zwikszyy zdolno
wnoszenia dobra w ycie innych.

283
Ograniczone dowiadczenia tworz ograniczone ycie. Jeli chcesz wzbogaci ycie i
rozwin si, musisz wzbogaci swoje odniesienia, gromadzc pomysy i dowiadczenia, ktre
nie stayby si czci twojego ycia, gdyby wiadomie ich nie szuka. Wspaniae pomysy
rzadko same staj na twej drodze. Musisz ich szuka.
Czy jest co, czego nigdy wczeniej nie brae pod uwag, a dziki czemu mgby otworzy
sobie bramy zupenie nowego wiata?

284
Poszukaj dowiadcze, ktrych nigdy przedtem nie przeywae. We si za nurkowanie i badaj
tajemnice podwodnego wiata. Przekonaj si, jakie jest ycie w cakiem nowym otoczeniu. Wybierz si do filharmonii, jeli dotychczas tego nie robie, albo id na koncert rockowy, jeli tego
wanie z zasady unikae przedtem. Odwied szpital dziecicy... Zanurz si w innej kulturze i
sprbuj popatrze na wiat cudzymi oczami.
Pamitaj, e jeli s w twoim yciu jakie ograniczenia, najprawdopodobniej wynikaj one z
ograniczonych odniesie. Poszerz swoje odniesienia, a natychmiast poszerzysz cae ycie.

285
Jakie nowe dowiadczenia s ci potrzebne? Dobrze jest zada sobie pytanie: Jakie odniesienia
musz zdoby, aby osign to, czego naprawd chc?"
Zastanw si, jakich odniesie zwizanych z zabaw i przyjemnociami ci brakuje. Pomyl o
tym, co mogoby dostarczy ci rozrywki albo po prostu sprawi przyjemno.
Kiedy ju sporzdzisz list nowych odniesie, wyznacz maksymalny czas na zdobycie kadego z
nich. Postanw, e zdobdziesz je wszystkie. Kiedy nauczysz si hiszpaskiego, greckiego
albo japoskiego? Kiedy wybierzesz si w podr balonem? Kiedy odwiedzisz dom starcw,
by popiewa koldy razem z jego mieszkacami? Kiedy zrobisz co niezwykego, co
zupenie nowego?

286
Jednym z najwspanialszych odniesie, ktre dziel z moim synem, jest dowiadczenie, ktre
przeylimy kiedy razem w dniu wita Dzikczynienia. Zachciem mojego wtedy
czteroletniego syna, by podsun koszyk z jedzeniem czowiekowi, ktry spa w drzwiach
publicznej toalety. Ku mojemu zaskoczeniu Jairek chwyci go za rami i powiedzia:
Wszystkiego najlepszego!" Nagle mczyzna wyprostowa si i chwyci mojego syna za rk.
Serce podeszo mi do garda i dokadnie w chwili, kiedy chciaem rzuci si do przodu,
73

mczyzna przycign do Jairka do ust i pocaowa mwic: Dzikuj za trosk..."

Zastanawiam si, czy jest wspanialszy dar, jaki ktokolwiek mgby zoy czterolatkowi na
wito Dzikczynienia.
Jakie wzruszajce dowiadczenia mgby dzieli z kim, kogo kochasz?

287
Nie musisz jecha na safari, aby rozszerza swoje odniesienia. Moesz pomc komu, kto
mieszka tu za rogiem. Wraz z dodaniem nowego odniesienia otwieraj si przed nami nowe
wiaty. Moe to by nowe sowo, ktre poznajesz, rozmowa, kurs, na ktry si zapiszesz, albo
co, co przeczytasz na kolejnej stronie. Nigdy nie wiesz, kiedy to si zdarzy.
Zejd z awki dla rezerwowych i przyjmij peny udzia w grze ycia. Pozwl wyobrani bez
adnych ogranicze podsuwa ci moliwoci wszystkich tych dowiadcze, ktre mgby
przey. Zacznij natychmiast!
Jakie nowe dowiadczenie, ktre zmieni twoje ycie, moesz zdoby ju dzisiaj? Jakim
czowiekiem dziki temu si staniesz?

289
Jest sia, ktra ksztatuje twoje ycie. Decyduje ona o tym, co uznajesz za moliwe, a co za
niemoliwe, czego bdziesz unika, jak myla i kontaktowa si z innymi. Ta sia to twoje
wasne przekonanie, kim jeste: twoja tosamo.
Kady z nas ma przynajmniej podwiadomy sposb definiowania siebie i ta definicja wpywa na
kady aspekt ycia. Jeli na przykad postrzegasz siebie jako konserwatyst, bdziesz myla,
porusza si i dziaa zupenie inaczej, ni gdyby uwaa si za czowieka szalonego. Jaka
zmiana w definicji samego siebie natychmiast ujawnia nasze nowe talenty, nowe zachowania i
nowe aspiracje. Jest filtrem, przez ktry przechodzi kada decyzja, najwaniejszym
przekonaniem, za pomoc ktrego interpretujesz wszystkie yciowe dowiadczenia.

290
Czy zdarzyo ci si kiedykolwiek powiedzie: Nie, ja tego nie zrobi. To nie ja!" Jeli tak, to
wypowiadajc te sowa, osigne granic tego, jak definiowae samego siebie w przeszoci, i
wpywasz na jako twojego obecnego ycia. Zadaj sobie pytanie: Skd wziem wszystkie
przekonania o tym, kim jestem? Jak stare s te przekonania?" Moe nadszed czas, by
zaktualizowa swoj tosamo? Czy wybrae j wiadomie, czy moe jest sum tego
wszystkiego, co inni ludzie mwili ci na twj temat, znaczcych wydarze w twoim yciu i
innych czynnikw, ktre miay miejsce bez twojego udziau i bez twojej zgody?
Gdyby mia teraz zacz od nowa definiowa swoj tosamo w sposb, ktry by ci
umocni, jak opisaby osob, ktr chcesz si sta?

291
Wszyscy musimy cigle rozszerza swj pogld na to, kim jestemy i na co nas sta. Musimy
zadba, by etykietki, ktre sobie przyklejamy, nie ograniczay nas, lecz umacniay. Musimy
nieustannie dodawa nowe do tego, co jest w nas dobre. Uwaaj: Jakkolwiek koczysz
zdanie Ja jestem...", stanie si to rzeczywistoci. Czasem na przykad ludzie cigle
powtarzaj: Jestem leniwy", gdy tymczasem moe nie s leniwi, a tylko maj mao inspirujce cele.
Czy definiujesz samego siebie w sposb, ktry ci ogranicza? Czy ograniczenia te
zmieniaj si w samospeniajce przepowiednie? Jeli tak, odrzu je natychmiast!
74

292
Ilekro zmieniamy co w naszym yciu, ludzie znajdujcy si wok nas bd nam albo pomoc
albo zawad w cigym czynieniu postpw. Jeli bowiem bd o nas myle tak, jak myleli w
przeszoci, ich poczucie pewnoci (przekonania) co do naszej tosamoci moe sta si zbdn
kotwic ktra utrudni nam oderwanie si od starych przekona i wzorcw, bdcych kiedy
czci naszej tosamoci.
Musimy by wiadomi faktu, e to my sami definiujemy, kim jestemy. Nasza przeszo
w aden sposb nie okrela ani teraniejszoci, ani przyszoci. Zabierz si do dziea i
poczwszy od dzisiaj signij po swoj now tosamo.

293
Jeli w przeszoci bezskutecznie starae si zmieni si na lepsze, prawdopodobne jest, e
prbowae przestawi si na zachowania niezgodne z wasnymi przekonaniami o tym, kim
jeste. Aby osign szybk i istotn popraw jakoci ycia, musisz zmieni czciowo lub
cakowicie swoj tosamo.
Na przykad zamiast prbowa powstrzyma zachowania takie jak nadmierne picie
alkoholu, mgby zmieni swoj tosamo i uzna si za czowieka penego zdrowia i
witalnoci, ktry osiga w yciu najwysze cele. Naturaln konsekwencj tej decyzji bdzie
uznanie naduywania alkoholu za co, co zupenie do ciebie nie pasuje.

294
Co to jest kryzys osobowoci? Najlepsz chyba definicj tego do czstego zjawiska jest
stwierdzenie, i ma ono miejsce, gdy ludzie dziaaj niezgodnie z wasnym przekonaniem o tym,
kim s skutkiem czego zaczynaj kwestionowa wszystko w swoim yciu. Ale czy ktokolwiek z
nas do koca wie, kim jest? Wydaje mi si, e nie.
Tosamo powizana z wygldem lub wiekiem musi prowadzi do cierpienia i kryzysu w
przyszoci. Bo w kocu te czynniki musz si zmieni. Jeli jednak dysponujemy szerszym
poczuciem wasnej tosamoci, moe nawet definicj duchow nasza tosamo nigdy nie
moe by zagroona.
Z pewnoci jestemy czym wicej ni nasze fizyczne ciaa. Co wic czyni ciebie
wyjtkowym?

295
Powi teraz chwil na okrelenie, kim jeste. Postanw, e na pytanie: Kim jestem",
odpowiesz sobie z ca ciekawoci i radoci na jakie ci sta.
Czy definiujesz siebie pod ktem przeszych, teraniejszych lub przyszych osigni? A
moe uywasz do definicji wykonywanego zawodu? osiganych dochodw? roli odgrywanej w
yciu? przekona? wygldu zewntrznego i cech fizycznych? A moe znajduje si w tej definicji
jaki element, ktry przekracza wszystkie te kategorie?

296
Gdyby twoje nazwisko znalazo si dzisiaj w encyklopedii, jak brzmiaoby to haso? Czy
wystarczyyby trzy sowa, czy te moe trzeba by byo caej strony, by opisa histori
twojego ycia? A moe zadasz dla siebie odrbnego tomu?

75

Napisz teraz definicj, ktr znalazby w encyklopedii pod swoim nazwiskiem.

297
Gdyby mia wystawi sobie teraz dokument stwierdzajcy twoj tosamo, to kim
naprawd jeste, co by zapisa, a ktre informacje opuci? Czy zamieciby w nim
fotografi i opis wygldu zewntrznego, czy te uznaby te informacje za nieistotne? Czy
wyliczyby swoje osignicia? stan zdrowia? wartoci? emocje? przekonania? aspiracje?
motto?
Powi teraz chwil na opracowanie dokumentu stwierdzajcego twoj tosamo,
bardzo osobistej identyfikacji samego siebie, ktr mgby wykorzysta, by pokaza komu,
kim naprawd jeste.

298
Jeli pewne aspekty twojej tosamoci sprawiaj ci bl, dlaczego masz si ich trzyma? S
one tylko tym, z czym chciae si do chwili obecnej identyfikowa.
Sprbuj wzorowa si na cudownej wyobrani przepeniajcej serce i umys kadego
dziecka. Jednego dnia jest ono Zorrem, poskramiaczem za. Nastpnego zmienia si w
Herkulesa, najsilniejszego czowieka na ziemi. Jeszcze kiedy indziej staje si bohaterem
prawdziwego ycia i odgrywa rol wasnego dziadka. Zmiany tosamoci mog przynosi
najradoniejsze dowiadczenia yciowe. Mog nas umacnia i uwalnia w prawdziwie magiczny sposb. W jednej chwili moemy zmieni definicj samych siebie albo po prostu
pozwoli ujawni si naszemu prawdziwemu ja, odkrywajc wielk osobowo,
przewyszajc nasz przeszo i nie pasujc do adnych etykietek, ktre przyklejalimy
sobie dotychczas.

299
Gdyby mg sta si tym, kim chcesz by, jaka byaby twoja tosamo? Dzisiaj sporzd
list wszystkich elementw, ktre chciaby w tej tosamoci znale. Kto ma ju cechy, ktre
ty chciaby mie? Czy ludzie ci mog sta si twoim wzorem? Wyobra sobie siebie z t
now tosamoci. Poczuj swj oddech. Jak bdziesz chodzi? Jak bdziesz mwi? Jak
myla? Jak bdziesz si czu? Skorzystaj natychmiast z siy, ktr dysponujesz, by zmieni dowoln cz wasnej osobowoci, po prostu podejmujc tak decyzj.

300
Jeli naprawd chcesz zmieni swoj osobowo - a wic i swoje ycie - wiadomie postanw,
kim chcesz by. Raz jeszcze sta si dzieckiem i z caym podnieceniem opisz szczegowo,
kim jeste dzisiaj zgodnie z twoj now decyzj.
Powi teraz chwil na sporzdzenie dokadnej listy i niczym si nie ograniczaj!

301
Ludzie, z ktrymi spdzamy wikszo czasu, maj znaczcy wpyw na to, jak postrzegamy
samych siebie. Kiedy wic bdziesz pracowa nad planem dziaa majcych wspiera
twoj now tosamo, zwr szczegln uwag na ludzi, ktrymi chcesz si otacza. Czy
twoja rodzina, znajomi i wsppracownicy wzmocni twoj now tosamo, czy te zechc j
zniszczy?

76

302
Powi si ze swoj now tosamoci, informujc o niej kadego wok. Jednak
najwaniejsze jest poinformowanie samego siebie. Codziennie opisuj sobie na nowo, jak
wyglda twoja nowa etykietka, a w ten sposb j przystosujesz.

303
W tej wanie chwili moesz zacz ycie z tosamoci, ktr sobie wybrae. Zadaj sobie
pytanie: Kim jeszcze mog by? Kim jeszcze bd? I kim si wanie staj? "
Postanw sobie, e bez wzgldu na okolicznoci, bdziesz zachowywa si tak, jakby
osign ju cele, ktre sobie wyznaczye. Oddychaj w taki sposb. Poruszaj si w taki
sposb, Reaguj na innych tak, jakby by takim wanie czowiekiem. Traktuj ludzi z
szacunkiem, szlachetnoci wspczuciem i mioci jakie daby im kto, kto osign ju
twoje cele.
Jeli tylko postanowisz zachowywa si i myle jak kto, kim chcesz by, staniesz si tym
czowiekiem.

304
Stoisz na rozstaju drg. Zapomnij o przeszoci. Kim jeste teraz? Nie myl o tym, kim
bye do dzisiaj. Kim postanowie by? Podejmij t decyzje wiadomie. Podejmij j ostronie.
Podejmij z ca moc. A pniej dziaaj kierujc si ni!

77

Cz jedenasta

Jak wszystko pozbiera

Zdrowie, finanse, kontakty z innymi i kodeks zachowa
,, Zmieniaj wasne credo we wasne czyny. "
Ralph Waldo Emerson

305
Zacznij zbiera owoce niektrych strategii i narzdzi opanowanych w codziennych
lekcjach samodoskonalenia. Czytajc kad stron tej czci ksiki, bdziesz si skupia na
kilku kluczowych obszarach, jak zdrowie, finanse i kontakty z innymi, i wypracujesz metod,
ktra zapewni ci ycie zgodne z najwyszymi standardami na co dzie.

306
Nauczye si warunkowa system nerwowy po to, aby angaowa si w takie dziaania, ktre
dadz podany skutek. Twoje przeznaczenie, gdy idzie o zdrowie i kondycj fizyczn, w
podobny sposb zaley od tego, jak warunkujesz metabolizm i minie,
by wytwarzay potrzebny ci poziom energii i sprawnoci.
Co robisz regularnie, aby dba o swoje ciao i zapewni sobie stan zdrowia, jakiego
pragniesz?

307
Co powoduje, e ludzkie ciao funkcjonuje w szczytowej formie? Niewiarygodne osignicie
Stu Mittlemana ilustruje, jak skuteczne s pewne podstawowe zasady. Mittleman pobi rekord
wiata w biegach dugodystansowych przebiegajc ponad tysic mil w jedenacie dni i
dziewitnacie godzin, co daje rednio osiemdziesit cztery mile dziennie. Bardziej jednak
zaskakuje fakt, e zgodnie z relacjami wiadkw wyglda o wiele lepiej po tym biegu ni w
dniu, kiedy go zaczyna. Nie uleg adnej kontuzji - nawet jednego odparzenia!
Co pozwolio mu wyty ciao do maksimum moliwoci, nie ranic go przy tym? Przede
wszystkim lata treningu fizycznego i umysowego pozwoliy Mittlemanowi udowodni, e
moemy dostosowa si do wszystkiego, jeli nieustannie stawiamy sobie coraz wiksze
wymagania.

308
Co jeszcze pozwolio Stu Mittlemanowi ustanowi nowy rekord w biegach
dugodystansowych? wiadomo, e zdrowie i sprawno to nie to samo.
Czym jest sprawno fizyczna? Wedug dra Philipa Maffetone, to fizyczna zdolno do
aktywnoci sportowej". Zdrowie definiuje si o wiele szerzej, jako stan, w ktrym wszystkie
ukady i systemy ciaa... pracuj w sposb optymalny". Wielu ludzi sdzi, e sprawno fizyczna
implikuje zdrowie, tymczasem w rzeczywistoci jedno nie musi i w parze z drugim. Jeli
bowiem osigniesz sprawno kosztem zdrowia, moe si okaza, e umrzesz, zanim jeszcze
dane ci bdzie cieszy si swoj spektakularn tyzn fizyczn.

78

Co jest dla ciebie waniejsze? Czy wypracowae sobie rwnowag midzy zdrowiem i
sprawnoci?

309
Jak wic maksymalnie zwikszy swoje zdrowie? Najlepszy sposb to zrozumie rnic
midzy wiczeniami aerobicznymi i anaerobicznymi, to jest midzy wytrzymaoci a
si. Aero-biczny znaczy z tlenem" i odnosi si do umiarkowanych wicze wykonywanych
w jakim czasie. Jeli wzmacniasz wytrzymao za pomoc wicze aerobicznych, spalasz
przede wszystkim tuszcz.
Anaerobiczny znaczy bez tlenu" i odnosi si do wicze, ktre wywouj krtkie
wybuchy siy. wiczenia anaerobiczne spalaj przede wszystkim glikogen i powoduj e
ciao gromadzi tuszcz.
Czy uznajesz si za czowieka zdrowego? sprawnego? Ani zdrowego, ani sprawnego?

310
Dlaczego tak wielu Amerykanw uskara si na zmczenie? Z chci osignicia jak najlepszych
rezultatw w jak najkrtszym czasie wielu z nas prowadzi anaerobiczny, peen stresw tryb
ycia, a sytuacj dodatkowo pogarszaj wykonywane przez nas wiczenia fizyczne. wiczc
anaerobicznie, pozbawiaj organizm glikogenu, a wtedy proces metaboliczny zaczyna traktowa
cukier we krwi jako dodatkowe paliwo. Powoduje to zmczenie, ble gowy i inne problemy.
Jak przestawi si z wicze anaerobicznych na aerobiczne? Musisz po prostu zwolni tempo.
Wedug dra Philipa Maffetone'a wikszo wicze, jak choby spacer, bieg, jazda na rowerze czy
pywanie, moe by albo aerobiczna, albo anaerobiczna. Przy mniejszym obcieniu serca
uaktywniaj one system aerobiczny, a przy wikszym anaerobiczny.
Czy musisz zwolni tempo? W przypadku wicze? W codziennym yciu?

311
Aby zmieni ciao w maszyn spalajc tuszcz, musisz wiczy swj metabolizm, by
nieustannie dziaa w sposb aerobiczny. Dr Maffetone proponuje tylko aerobiczne
wiczenia przez okres od dwch do omiu miesicy. Dla osignicia rwnowagi midzy
zdrowiem a sprawnoci moesz po tym okresie wczy do codziennych zaj wiczenia
anaerobiczne, od jednego do trzech razy w tygodniu.
Czyjej rady musisz zasign, aby maksymalnie zadba o wasne zdrowie? Do jakich rde
moesz si odwoa?

312
Brytyjski filozof Ludwig Wittgenstein napisa: Ludzkie ciao jest najlepszym obrazem
ludzkiej duszy."
Co twoje ciao mwi o twojej duszy?

313
Tlen jest chyba najwaniejszym dla zdrowia elementem. Bez niego komrki staj si sabe i
umieraj.
Aby unikn pozbawiania organizmu tlenu podczas wicze fizycznych, musisz
wiedzie, czy przekroczye granic wicze aerobicznych.

79

Odpowiedz na nastpujce pytania: l.Czy moesz swobodnie rozmawia w trakcie

wykonywania wicze (aerobik), czy te jeste zbyt spity (anaerobik)?
2. Czy twj oddech jest spokojny i syszalny (aerobik), czy te oddychasz z trudem
(anaerobik)?
3. Czy wiczenia, nawet jeli mczce, sprawiaj ci przyjemno (aerobik), czy te zmuszasz
si, by je wykonywa (anaerobik)?
4. W skali od zera do dziesiciu, gdzie zero oznacza minimalny, a dziesi maksymalny
wysiek podczas wiczenia, zaznacz swj wynik. Ideaem jest wynik midzy sze a siedem.
Jeli przekroczye poziom siedmiu, wiczysz anaerobicznie.

314
Oto w jaki sposb wprowadzi przyjemno wicze fizycznych do codziennego ycia:
1. Ustal, czy regularnie wykonywane przez ciebie wiczenia s aerobiczne, czy
anaerobiczne. Czy budzisz si rano z poczuciem zmczenia? Czy czujesz si godny po
wiczeniach fizycznych? Czy po wiczeniach dowiadczasz gwatownych hutawek nastrojw? Mimo wysikw pozostaje zbdny tuszcz? Jeli twoja odpowied brzmi tak",
prawdopodobnie wiczysz anaerobicznie.
2. Spraw sobie przenony aparat do pomiaru pracy serca. Pomoe ci wiczy na
optymalnym poziomie aerobicznym. To jedna z najlepszych inwestycji w twoim yciu.
3. Opracuj plan warunkowania wasnego metabolizmu do spalania tuszczu i wytwarzania
staych poziomw energii. Trzymaj si tego planu przez co najmniej dziesi dni.

315
Niewiele jest rzeczy waniejszych od kontaktw z innymi ludmi. Sukces nie ma adnej
wartoci, jeli nie mamy kogo, z kim moemy si nim podzieli. Najbardziej podan przez
ludzi emocj jest poczucie zwizku z innymi istotami ludzkimi. W cigu najbliszych kilku
dni zastanowimy si nad szecioma najwaniejszymi zasadami, ktre s podstaw sukcesu we
wszystkich zwizkach z innymi ludmi, zwaszcza w mioci.
Przede wszystkim musisz pozna warto, jak maj reguy dla osoby ci bliskiej. Nie
jest wane, jak bardzo kogo kochasz, jak gboki jest wasz zwizek, jeli bdziesz stale
ama reguy swego partnera, doprowadzisz go do wyczerpujcego i niszczcego stresu.
Jeli nie znasz (albo zapomniae) regu swojego partnera, odkryj je. Nie rozmawialicie
o nich przez jaki czas, moe wic powinnicie porozmawia o nich teraz?

316
Jedyny sposb na trway zwizek to postrzeganie go jako miejsca, w ktrym moesz co
da, a nie jako miejsca, do ktrego udajesz si, by co wzi.
Jak najcenniejsz rzecz dajesz partnerowi w waszym zwizku'

317
Dbao o zwizek wymaga, by zwrci baczn uwag na jakiekolwiek sygnay
ostrzegawcze, ktre mog si pojawi. Ich dostrzeenie i podjcie natychmiastowych
dziaa pozwala wyeliminowa problemy, zanim jeszcze wymkn si nam z rk.
Czy w twoim zwizku pojawiaj si jakie sygnay ostrzegawcze, na ktre musisz zwrci
uwag? Jakie dziaania moesz podj ju dzisiaj, aby zabi potwora, pki wci jest may",
zanim wyronie na stwora, nad ktrym nie bdziesz w aden sposb potrafi panowa?
80

318
Tak wiele razy zwizki midzy dwojgiem ludzi rozpadaj si, a oni nie wiedz co byo nie tak.
Najwaniejszym czynnikiem zapewniajcym sukces wszelkim zwizkom jest jasne komunikowanie wasnych regu. Spraw, by wasze reguy byy znane i przestrzegane.
Wsplnie z partnerem opracujcie sposoby przeamywania negatywnych wzorcw. Pozwoli wam
to unikn ktni, w ktrych nie pamita si ju przedmiotu sporu, a chodzi jedynie o to, by wygra
sam spr.
Wykorzystaj Sownik Transformacji, by unikn przesadnego rozdmuchiwania problemw.
Zamiast mwi: Nie znosz, kiedy to robisz", powiedz: Wolabym, eby robia co innego."

319
Czy zwizki z bliskimi s jednym z twoich najwyszych yciowych priorytetw? Jeli nie, oddasz si
bez pamici wszystkim innym rzeczom, ktre na co dzie wydadz ci si pilniejsze, a wtedy pasja i
uczucie stopniowo zgasn.
Nie pozwl sobie, by wielkie podniecenie i wdziczno za to, e w twoim yciu pojawi si
kto specjalny, stao si tylko przyzwyczajeniem.

320
Jeli chcesz, by twj zwizek si utrzyma, nigdy nie zagraaj jego istnieniu. Ju samo stwierdzenie:
Jeli to zrobisz, odejd", otwiera t moliwo. Skoncentruj si na tym, jak na co dzie ulepszy
wasz zwizek.
Kada ze znajomych mi par, ktra przeya ze sob dugie lata, swoj podstawow zasad
uczynia to, by bez wzgldu na ogrom zoci lub poczucia doznanej krzywdy, nigdy nie zastanawia
si nad tym, czy zwizek ma trwa dalej, czy te nie.

321
Najpikniejszym dowiadczeniem codziennego ycia jest przeywanie wci od nowa wasnej mioci
do czowieka, z ktrym -czci jakie zwizki. Wzmacniaj poczucie tych zwizkw, wci od nowa
pogbiaj kontakty intymne i poczucie fascynacji drug osob. Zadawaj sobie pytanie: Skd miaem
tyle szczcia, by spotka ci na mojej drodze?" Nigdy nie przestawajcie szuka sposobw na
zaskakiwanie si nawzajem. Nie uznawaj mioci za pewnik! Szukaj i sam twrz te chwile, ktre
pomog przeksztaci wasz zwizek w legendarny wrcz wzr.
Co moesz zrobi dzisiaj dla kogo, kogo kochasz?

322
Czy postanowie ju, e codzienno twojego zwizku dorwna marzeniom? Oto kilka
podstawowych zasad:
1. Porozmawiaj z partnerem i dowiedz si, co w waszym zwizku jest najwaniejsze dla
kadego z was. Jakie s najwysze wartoci waszego ycia razem i co musi si sta, bycie
poczuli, e wartoci te s spenione?
2. Postanw sobie, e bardziej zaley ci na tym, by by kochanym, ni by mie racj. Jeli
kiedykolwiek zapiesz si na tym, e obstajesz, i to wanie ty masz racj, natychmiast zniszcz
ten wzorzec. Jeli to konieczne, przesta si upiera i wr do rozmowy pniej, kiedy
znajdziesz si w lepszym stanie, pozwalajcym rozwiza konflikt.

81

323
KILKA INNYCH REGU DOBREGO ZWIZKU
3. Opracujcie wsplnie sposb przeamywania niekorzystnych wzorcw, ktrego obydwoje
zgodzicie si uywa w trudnych sytuacjach.
Wykorzystajcie w tym celu najgupsze i najdziwniejsze moliwe zachowania. Wymylcie wasz
wasny, prywatny dowcip, do ktrego zawsze mona si odwoa.
4. Kiedy czujesz opr, powiedz o tym w delikatny sposb, jak
choby: Wiem, e to moje dziwactwa, ale kiedy tak si zachowujesz, to a mnie w doku ciska."
5. Regularnie planujcie nocne randki, najlepiej raz w tygodniu, ale przynajmniej dwa razy w
miesicu. Wymylajcie najbardziej romantyczne i jak najprzyjemniejsze spotkania.
6. Nie wolno wam zapomnie o codziennym, dugim i namitnym pocaunku!

324
Wielu ludzi popenia ten bd i myli, e wszystkie problemy zniknyby z ich ycia, gdyby
mieli do pienidzy. A przecie samo zarabianie pienidzy rzadko czyni ludzi wolnymi.
Jednak rwnie mieszne byoby twierdzenie, e wiksza swoboda finansowa i wiksze
panowanie nad wasnymi finansami nie dadz ci wikszych moliwoci rozwoju i
tworzenia wartoci dla siebie samego i innych.

325
Samo tworzenie bogactwa jest proste. Jednak wielu ludzi nigdy tego nie robi, poniewa maj oni
dziury" - konflikty wartoci i regu - w swoich finansowych podstawach. Najczstszym
powodem, dla ktrego sukces omija ludzi, jest fakt, e maj oni mieszane odczucia na
temat pienidzy. Mog oczywicie ceni wszystko to, co daj pienidze, ale jednoczenie s
przekonani, e wymagaoby to zbyt cikiej pracy albo niemoralnego zachowania, albo
wykorzystywania innych i oddania si w niewol pienidza.
Innym czstym powodem jest przekonanie, e zarabianie pienidzy jest zbyt
skomplikowane" i powinno sieje zostawi ekspertom". Oczywicie porada eksperta nigdy nie
zaszkodzi, jednak wszyscy musimy nauczy si odpowiedzialnoci za nasze decyzje finansowe.
Musimy zrozumie ich konsekwencje.

326
Po latach studiowania ycia najwikszych ludzi sukcesu w naszej historii, odkryem pi kluczy
do mistrzostwa finansowego. Pierwszym kluczem do bogactwa jest umiejtno jego
tworzenia. Jeli potrafisz znale sposb, ktry sprawi, e to, co robisz, stanie si wicej warte
dla innych ludzi, bez kopotw zwikszysz swoje dochody.
Zacznij od pytania: Jak mog by wicej wart dla mojej firmy?" Jak mog przyczyni si
do osigania wikszych zyskw w krtszym czasie? W jaki sposb mog przyczyni si do
obnienia kosztw przy jednoczesnym zwikszeniu zyskw i jakoci? Jakie nowe systemy mog
wprowadzi? Jak now technologi wykorzysta, by zwikszy konkurencyjno mojej firmy?

327
Drugim kluczem do bogactwa jest umiejtno jego utrzymania. A jedynym sposobem na to
jest wydawa mniej, ni si zarabia, i inwestowa rnic.

82

328
Oszczdzanie to dobry cel, ale ono samo nie przyniesie ci bogactwa. Trzecim kluczem do
finansowego sukcesu jest pomnaanie wasnego bogactwa. Musisz wic wydawa mniej,
ni zarabiasz, rnic inwestowa, a nastpnie zyski z tej inwestycji przeznaczy na kolejn,
aby zwielokrotni swj majtek. W ten sposb twoje pienidze pracuj na ciebie i moesz je
pomnoy. Tempo osignicia niezalenoci finansowej jest wprost proporcjonalne do chci
reinwestowania - a nie wydawania - osignitych zyskw.

329
Nikt nie chce sta si ofiar. Czwartym kluczem do sukcesu finansowego jest ochrona
wasnego bogactwa. W dzisiejszych czasach wielu bogatych ludzi czuje si mniej
bezpiecznie ni dawniej, kiedy mieli oni znacznie mniej pienidzy. Dlaczego? Wiedz, e w
kadej chwili mog zosta podani do sdu - i to czasem z bahych powodw albo i bez
powodu. Jednak pamitaj, e s prawne sposoby ochrony twojego majtku, ktre moesz
wykorzysta, jeli tylko nie jeste obecnie stron adnego procesu sdowego.
Czy musisz zastanowi si nad sposobami ochrony twojego majtku? Nawet jeli nie
zastanawiae si nad tym dotychczas, najwyszy czas, by zasign rady specjalistw. We
przykad z mistrzw, podobnie jak w kadej innej dziedzinie ycia.

330
Nie czekaj zbyt dugo, by zacz cieszy si tym, co mog ci da pienidze. Pitym kluczem do
sukcesu finansowego jest czerpanie radoci z wasnego bogactwa. Wikszo ludzi czeka z
tym, a uda im si zebra okrelon ilo pienidzy. Jednak dopki nie poczysz przyjemnoci z
zarabianiem pienidzy, nie bdziesz potrafi zarabia ich w dugim czasie. Spraw wic sobie od
czasu do czasu niespodziank (pula).
Zastanw si te nad moliwoci dzielenia si wasnym majtkiem z potrzebujcymi.
Oddajc im cz zarobionych pienidzy, moesz sobie pokaza, e masz wicej, ni ci
potrzeba. Prawdziwe bogactwo to emocja: poczucie cakowitego dostatku. Pienidze nie maj
wartoci, dopki nie podzielimy si ich pozytywnym wpywem z tymi, ktrzy s nam bliscy.
Odkrywajc sposoby przekazania czci naszego majtku innym, znajdujemy jedn z prawdziwych radoci ycia.

331
Ju dzi zacznij kontrolowa swoj finansow przyszo.
1. Przyjrzyj si dokadnie swoim przekonaniom na temat pienidzy. Pozbd si tych,
ktre ci ograniczaj, i wzmocnij te dodajce si. Wykorzystaj sze krokw techniki NWA.
2. Zastanw si, jak moesz doda wartoci w swoim miejscu pracy, bez wzgldu na to,
czy dostajesz za to pienidze, czy te nie. Co najmniej o dziesi procent zwiksz warto
tego, co obecnie produkujesz.
3. Postanw, e bdziesz odkada co najmniej dziesi procent wasnych dochodw i
inwestowa je w starannie zaplanowany sposb.
4. Znajd sobie doradc, ktry pomoe ci podj rozsdne decyzje o inwestycji twoich
pienidzy.

83

5. Wyznaczaj ma pul nagrd, ktre pomog ci czy przyjemno z sukcesem

finansowym. Dla kogo mgby zrobi co specjalnego? Jak moesz si nagrodzi za to, e
zaczniesz ju dzisiaj?

332
Wspaniale jest mie hierarchi wartoci, ktrej jeste cakowicie oddany. Jednak skd masz
wiedzie, czy rzeczywicie na co dzie yjesz zgodnie z wasnymi reguami i wartociami? Jeli
na przykad twoj naczeln wartoci jest wkad w ycie innych, jak konsekwentnie t warto
realizowa. Na twojej licie by moe znajduje si mio, jednak ile razy zabrako jej w twoim
zachowaniu? Rozwizanie jest proste: stwrz wasny kodeks zachowania. Jak? Dowiesz si
jutro.

333
Czy pamitasz, kiedy ostatnio bye cakiem pewien, jak postpi w danej sytuacji, bez wzgldu
na konsekwencje twojego zachowania? Wikszo z nas nie odczuwa tej pewnoci tak dugo,
jak dugo nie ustali sobie listy wartoci, ktr chce stosowa w codziennym yciu. Sporzdzenie
takiej listy, stworzenie wasnego kodeksu zachowania to opracowanie mapy, ktra pozwala
porusza si po kadej drodze ycia.
1. Zrb spis stanw emocjonalnych, ktrych postanawiasz dowiadcza kadego dnia, aby
y w zgodzie ze swoimi najwaniejszymi wartociami i zasadami. Twj spis powinien by
na tyle dugi, by zapewni twojemu yciu bogactwo i rnorodno, na jakie zasugujesz, a przy
tym wystarczajco krtki, by naprawd zdoa dowiadczy wszystkich tych stanw kadego
dnia.

334
TWJ KODEKS ZACHOWANIA(cig dalszy)
2. Obok kadego z wymienionych stanw zapisz regu okrelajc, skd masz wiedzie,
e osigne dany stan. Na przykad: Jestem radosny, kiedy umiecham si do ludzi", albo:
Kieruj si wdzicznoci, kiedy przypominam sobie o wszystkich wanych rzeczach, ktre
zdarzyy mi si dotd w yciu."
3. Postanw, e kadej z tych emocji bdziesz dowiadcza co najmniej raz dziennie. By
moe bdziesz chcia napisa swj kodeks zachowania na maej kartce i mie go przez cay
czas przy sobie albo umieci na biurku lub przy ku. Raz na jaki czas w cigu dnia
popatrz na swoj list i zadaj sobie pytanie: Ktre z tych stanw ju dzisiaj przeyem?
Ktrych jeszcze nie dowiadczyem i jak uda mi si to zrobi przed kocem dnia?"

84

Cz dwunasta

Najpikniejszy dar
Wkad w ycie innych
Pewnego dnia, kiedy opanujemy ju wiatry, fale, przypywy i grawitacj, signiemy po
boskie siy mioci. Wtedy, po raz drugi w historii wiata, czowiek odkryje ogie. "
Teilhard de Chardin

335
Od ponad dziesiciu lat mam wyjtkowy zaszczyt pracowa z ludmi wykonujcymi
wszystkie dosownie yciowe profesje - od najbardziej uprzywilejowanych po
najbiedniejszych. I jedno jest dla mnie cakowicie jasne: bez wzgldu na pozycj yciow
tylko ci, ktrzy nauczyli si potgi szczerego i bezinteresownego wkadu w ycie innych,
dowiadczaj najwikszej radoci ycia - prawdziwego poczucia spenienia.

336
Kady z nas zetkn si kiedy z uczuciem bezinteresownego pomagania innym: wsparcie
udzielone przyjacielowi, pomoc dziecku w rozwizaniu jakiego problemu, pomoc koledze z
pracy w wykonaniu trudnego zadania albo choby sprowadzenie kogo starszego z zawrotnej
wysokoci schodw. Dowiadczenia te staj si chwilami uniesienia, w ktrych potrafimy
znale sens naszego prawdziwego ja. One wanie ka nam podziwia tych, ktrzy cae
swoje ycie powicili innym.
Ta cz jest zaproszeniem, by i ty wnosi stay wkad w ycie innych, doczy do ludzi
wielkiego serca, ktrzy postanowili dzieli si wasnymi moliwociami, by pomc innym
ulepszy wasne ycie.

337
Jeden odwany czowiek poruszy sumienie caego narodu.
Kiedy Sam LaBudde zacign si na Mari Luis" jako tymczasowy czonek zaogi, ryzykowa
ycie, by sfilmowa wielkie okruciestwo, z jakim poawiacze tuczyka traktuj delfiny.
W 1991 roku, zaledwie czteiy lata pniej, firma Starkist najwikszy na wiecie producent
tuczyka w puszce, ogosia, e nie bdzie ju przetwarza tuczyka owionego wkiem. Inni producenci zoyli podobne owiadczenia zaledwie kilka godzin pniej. Walka trwa nadal, jednak wkad
tego czowieka w wysiki ocalenia delfinw niewtpliwie przyczyni si do czciowego choby
zachowania rwnowagi w ekosystemie wodnym.
Jak ty mgby wykorzysta wasn pomysowo i odwag, by zrobi co dla innych udzi - moe
nawet dla caego wiata?

338
Czy rozwizanie problemw wiata wymaga nadludzkiego wysiku? Nic nie moe by dalsze od
prawdy! Wszystkie dowiadczenia naszego ycia s rezultatem niezliczonych drobnych
decyzji, ktre podejmujemy jako jednostki, rodziny, spoecznoci i narody.

85

Wielkie rozwizania zaczynaj si od jednostek, ktre rozpoczynaj drobne, lecz

konsekwentne dziaania zmierzajce do ulepszenia wiata.

339
Kady z problemw, na skal pastw i caego wiata, z ktrymi musimy si dzisiaj mierzy,
zacz si od pojedynczego ludzkiego zachowania. Tak wic skoro to nasze zachowanie stao si
przyczyn problemw, to my moemy je rozwiza! Kady z nas, w domu, w pracy i wasnej
spoecznoci moe podj wysiki, ktre spowoduj acuch zmian. Jedynym ograniczeniem
s tu niedostatki naszej wyobrani i chci do dziaania.

340
Jak jeden czowiek ma co zmieni? Historia wiata jest po prostu kronik czynw garstki
zwykych ludzi, ktrych cechowao olbrzymie zdecydowanie. Tych wanie ludzi, ktrzy mieli do
siy, by zmieni jako naszego ycia, nazywamy bohaterami. Kim s twoi bohaterowie?

341
Gboko wierz, e i ty, i ja, i kady czowiek, ktrego napotykamy na naszej drodze, nosi w
sobie bohatera i moe podejmowa wielkie, odwane i szlachetne dziaania, by polepszy
ycie innych, nawet jeli miaoby si to odby jego kosztem.
Zdolno robienia rzeczy prawych, odwaga, by odmieni wiat, jest w tobie cay czas.
Pytanie tylko, kiedy nadejdzie chwila, w ktrej przypomnisz sobie, e jeste bohaterem, kiedy
bezinteresownie wesprzesz tych, ktrzy twojego wsparcia potrzebuj.

342
Pokonywanie trudnoci jest tyglem, w ktrym wytapiaj si ludzkie charaktery.

343
By moe sdzisz, e Matka Teresa przysza na wiat z wrodzonym bohaterstwem. Tymczasem jako
nauczycielka w bogatej dzielnicy Kalkuty przez wiele lat nie zagocia w biedniejszych czciach
miasta. Pewnego wieczoru usyszaa kobiet wzywajc pomocy. Ruszya jej wic na pomoc i reszt
nocy spdzia na bezskutecznych prbach umieszczenia jej w szpitalu. Kiedy kobieta w kocu zmara
w jej ramionach, Matka Teresa doznaa przemiany. W jednej, decydujcej chwili, moe nawet chwili
witej, postanowia, e nikt wok niej nigdy wicej nie umrze pozbawiony godnoci i mioci.
Czy w swoim yciu moesz wskaza na wydarzenie, ktre stao si w nim decydujcym
momentem?

344
Co czyni bohatera? Bohater to czowiek, ktry z odwag niesie pomoc innym, bez wzgldu na
okolicznoci. Bohater to czowiek, ktry kieruje si bezinteresownoci i wymaga od siebie wicej,
ni oczekuj inni. Bohater to czowiek, ktry walczy z przeciwnociami robic to, co uznaje za
suszne, bez wzgldu na strach.

86

345
Bohater nie jest doskonay". Gdyby taki by warunek, nie mielibymy bohaterw. Kady z nas
popenia bdy, ale nie umniejszaj one naszego wkadu w ycie innych. Doskonao nie jest
bohaterstwem. Bycie czowiekiem jest.

346
Jak moemy poradzi sobie z olbrzymimi problemami spoecznymi? Wiedz, e w kadym z nas
drzemie iskra bohaterstwa, ktra w kadej chwili moe przerodzi si w wielki pomie. Aby
tak si stao, musimy przede wszystkim wymaga od siebie wicej.

347
Kiedy problemy spoeczne wydaj si nas przytacza, moemy natychmiast przej kontrol,
zmieniajc wasne przekonania. I co najwaniejsze, nie wolno nam postrzega problemw
wok nas jako wszechogarniajcych i trwaych. Nie wolno sdzi, e dziaania jednostki
niczego nie zmieni. Czy Gandhi podda si, cho by sam jeden? Czy Matka Teresa
zarzucia swoj pasj, cho samotnie walczya z cierpieniem biednych? Czy Ed Roberts ustpi, cho samotnie musia walczy o prawa niepenosprawnych?
Zrb co ju dzisiaj, aby udowodni, e twoje dziaania mog zmieni wiat. Zgo si do
pomocy w miejscowym szpitalu... Podawaj obiady w schronisku dla bezdomnych... Pomagaj
dorosym uczy si czyta... Ucz rodzicielskich umiejtnoci nastoletnie matki... Zanie
drobny prezent do domu starcw...

348
Co staoby si, gdyby zaprzyjani si z bezdomnym i umoliwi mu przeycie czego, czego nie
przey od dawna, a moe nawet nigdy w yciu? Jak czowiek mieszkajcy na ulicy poczuby si,
gdyby zabra go do kina albo do salonu piknoci? Poczuby si kim specjalnym? Kochanym?
Wartociowym? Wanym? Pamitaj, e nowe odniesienia s osnow nowych przekona i nowej tosamoci. Pamitaj te, e mae wysiki mog zoy si na wielkie rezultaty.
Zrb co dobrego w tym tygodniu. W tej chwili postanw, co zrobisz, zaplanuj swoje dziaania i
zrealizuj je! Gwarantuj, e poczujesz si nagrodzony w stopniu znacznie przewyszajcym wszelkie
wysiki, ktre w to woye.

349
Nasze codzienne decyzje uksztatuj wiat, ktry przekaemy przyszym pokoleniom. Co
znajduje si na twoim talerzu? Jakich kosmetykw uywasz? Jakie produkty kupujesz?
Takie wanie codzienne wybory nieznacznie, ale zdecydowanie ksztatuj wiele faktw
naszego ycia, jak choby ilo dwutlenku wgla wydzielanego do atmosfery albo liczba
zwierzt i rolin zabijanych kadego dnia.
Na tej samej zasadzie podejmowane przez ciebie na co dzie decyzje mog pomc w
zatrzymaniu kwanych deszczy, przywrceniu rwnowagi ekosystemu, stworzeniu wiata
nadziei dla przyszych pokole.

87

350
Jak moesz zmieni przyszo swoich dzieci? Przede wszystkim moesz przyj czynn rol
w ustaleniu poziomu ich wyksztacenia.
Czy nauczyciele twoich dzieci mog skorzysta z tego, czego ty nauczye si w tej ksice?
Pomyl o sile pyta, metafor oglnych, Sownika Transformacji czy nauki warunkowania
neuroasocjacyjnego. Dzielc si swoj wiedz, moesz wpyn na wiat.

351
Niewiele jest rzeczy tak niebezpiecznych, jak dopuszczenie do tego, by twoje dzieci nabray
przekonania o braku wartoci wasnych dziaa. Naucz je konsekwencji i odpowiedzialnoci
za wasne czyny. Poka, e nawet najdrobniejsze decyzje i dziaania mog mie dalekosine
skutki, jeli podejmowane s konsekwentnie.
W jaki sposb moesz sta si wzorem dla swoich dzieci? Jak moesz je nauczy oddania,
uczciwoci, powicenia? Jak moesz im pokaza, co jest moliwe?

352
Aby zmieni wiat, nie musimy czeka, a przyjdzie nam do gowy wielki plan. Moemy
wywrze swj wpyw w jednej chwili drobnymi dziaaniami, decyzjami, ktre wydaj si
mao znaczy. To prawda, e wikszo wspczesnych bohaterw ukrywa si za
konsekwentnymi dziaaniami, ktre mog si wydawa mae. Rozejrzyj si! Bohaterowie s
wszdzie.

353
Jak poczuby si, gdyby kto wok ciebie dozna ataku serca, a twoja wiedza i umiejtnoci
pozwoliyby ci udzieli mu pomocy? A gdyby twoje wysiki uratoway temu komu ycie?
Poczucie wkadu w ycie innych ludzi, ktre zyskaby w konsekwencji takiego
wydarzenia, daoby ci najprawdziwsz, najgbsz i najwiksz rado twojego ycia wiksz ni jakiekolwiek uznanie czy podzikowanie, wiksz ni najwiksze nawet pienidze,
wiksz od wszelkich innych moliwych sukcesw i osigni.
Ju dzisiaj zapisz si na kurs ratownikw drogowych, aby mg udzieli pomocy, jeli
kto bdzie jej potrzebowa.

354
Nawet zwyky umiech moe wnie rado w czyje ycie. Co staoby si, gdyby nastpnym
razem robic zakupy w supermarkecie, zamiast azi bez celu midzy cukini a bakaanami
zauway kadego z ludzi wok siebie i doceni umiechem jego obecno? A gdyby
powiedzia jaki komplement komu nieznajomemu? Moe dziki temu zmieniby jego
stan emocjonalny i w ten sposb twj umiech i mie sowa zostayby przekazane kolejnej
osobie? Czy to jedno dziaanie mogoby wywoa reakcj acuchow?
Jak dziaania te wpynyby na twj stan emocjonalny i umysowy - na twoj tosamo?

88

355
A moe powiniene zdecydowa, e w drodze z pracy do domu zajedziesz na chwil do domu
starcw albo klubu emerytw i porozmawiasz z ktrym z nich? Jak poczuj si ci ludzie,
kiedy ich zapytasz: Czego nauczyo ci ycie?" Zao si, e wiele maj ci do
powiedzenia!
A gdyby zajecha do miejskiego szpitala i porozmawia z jednym z pacjentw? Moe
miaby wtedy lepszy dzie? Co dla samotnej duszy znaczyaby troska obcego czowieka? Jak
wpynoby to na samopoczucie tej osoby?
I rwnie wane: jak poczuby si ty? Jak mylaby o sobie i o wielkim darze ycia?

356
Dlaczego tak wielu ludzi obawia si podejmowania nawet najmniejszych wysikw, by pomc
innym? Jedn z najczstszych przyczyn jest skrpowanie i zakopotanie. Boimy si, e zostaniemy odtrceni albo wyjdziemy na gupcw. Ale wiesz co? Jeli chcesz w yciu wygra, musisz
siga po pen stawk. Musisz chcie wyj czasem na gupca, chcie sprbowa czego, co
moe si nie sprawdzi. Jak inaczej wymyli co nowego, rozwija si, odkrywa, kim
naprawd jeste?

357
W gbi ducha wszyscy chcemy robi rzeczy dobre i prawe, przecign samych siebie,
powici czas, energi, emocje i pienidze wspaniaym celom. Jest to nie tylko
psychologiczna potrzeba, ale moralna konieczno, by sta si lepszym i zrobi wicej,
ni oczekuj od nas inni. Nic nie da wikszej satysfakcji ni wkad w ycie innych udzi.
W jaki sposb bezinteresownie pomagasz innym?

358
Czy zdajesz sobie spraw z faktu, e gdyby kady w tym kraju (z wyjtkiem dzieci i starcw)
mia powici dla innych tylko trzy godziny w tygodniu, nasz nard zebraby owoce trzystu
dwudziestu milionw godzin pracy ludzi tak potrzebnych w wielu organizacjach
wspierajcych wielkie sprawy? Pi godzin w tygodniu podniosoby t liczb do p miliarda
godzin, co przekada si na biliardy dolarw wartoci pieninej!
Jakie spoeczne, polityczne albo zdrowotne problemy moglibymy pokona tego typu
dziaaniami?

359
Nie szukaj bohaterw - bd jednym z nich!

360
ycie jest rwnowag midzy dawaniem i otrzymywaniem,
midzy dbaniem o siebie i dbaniem o innych.
Kiedy wic nastpnym razem dostrzeesz wok siebie kogo potrzebujcego pomocy, zamiast
przej obok lub czu si winnym, zastanw si, jak moesz mu pomc. By moe moesz
zaoferowa co tak prostego, jak dobre sowo albo umiech, ktry pozwoli temu komu

89

pomyle o sobie w inny sposb? Moe pomoesz komu takim odruchem poczu si
kochanym i docenianym?

361
yj peni ycia, dopki yjesz. Sprbuj wszystkiego. Zatroszcz si o siebie i przyjaci. Baw
si, bd szalony. Ju zaraz zrb z siebie idiot! W kocu i tak tego nie unikniesz, wic dlaczego
nie miaby si przy tym dobrze bawi? Korzystaj z okazji, by uczy si na wasnych bdach.
Znajduj przyczyn problemu i eliminuj j z ycia. Nie prbuj by doskonay. Bd po prostu
dobrym przykadem czowieka.

362
Najwikszym chyba darem, jaki otrzymalimy od Stwrcy, jest dar oczekiwania i dar napicia. Jak
nudne byoby ycie, gdybymy wiedzieli wszystko z gry! W cigu najbliszych kilku minut moe
mie miejsce co, co zmieni kierunek caego twojego ycia w jednej chwili. Musimy nauczy si
kocha zmiany, poniewa s one jedyn pewn rzecz.

363
Co moe zmieni twoje ycie? Wiele rzeczy: chwila gbokiego zamylenia i podjcie kilku
decyzji po skoczeniu lektury tej ksiki by moe zmieni dosownie wszystko. Zmian
moe przynie rozmowa z przyjacielem, kurs, tama, film albo powany problem", ktry
pozwoli ci rozwin si i sta kim wicej. Takiego wanie przebudzenia pragniesz. yj,
kierujc si postaw pozytywnych oczekiwa, wiedzc, e wszystko, co niesie ci ycie, w
jaki sposb dziaa na twoj korzy. Wiedz, e podasz drog nie koczcego si rozwoju,
nie koczcej si nauki i mioci trwajcej wiecznie.

364
Pamitaj, by spodziewa si cudw... bo sam jeste jednym z nich.

365
Bd rdem wiata i si dobrego. Dziel si swoimi darami
Dziel si swoj pasj 1 niech ci Bg bogosawi.
Mam nadziej, e pewnego dnia bdziemy si mogli spotka i to niebawem.
Z mioci i szacunkiem

Anthony Robbins

90

91