Drewniane Więżby Dachowe W Budownictwie Jednorodzinnym - Poradnik Inżyniera - P.Łoboda

Konstrukcja budynku
Dr in. Piotr oboda
DREWNIANE WIBY DACHOWE

W BUDOWNICTWIE JEDNORODZINNYM
Poradnik inyniera
DREWNIANE WIBY DACHOWE W BUDOWNICTWIE JEDNORODZINNYM
Copyright 2003
ISBN 83-88285-27-0
Wydawnictwo Verlag Dashfer Sp. z o.o.
ul. Senatorska 12, 00-82 Warszawa
tel.: (022) 559 36 62, 559 36 00, fax. (022) 829 27 00, 892 27 27
www.dashofer.pl; www.budinfo.pl
Redaktor odpowiedzialny: Arkadiusz Krokowski
e-mail: krokowski@dashofer.pl
Korekta: Profesjonalne biuro korekty EDYTOR
Edycja: Arkadiusz Krokowski
Skad: Krzysztof Zabielski
Wszelkie prawa zastrzeone, prawo do tytuu i licencji jest wasnoci Dashfer Holding Ltd.
Kopiowanie, przedrukowywanie i rozpowszechnianie caoci lub fragmentw niniejszej publikacji,
rwnie na nonikach magnetycznych i elektronicznych bez zgody Wydawcy jest zabronione.
Ze wzgldu na stae zmiany w polskim prawie oraz niejednolite interpretacje przepisw Wydawnictwo
nie ponosi odpowiedzialnoci za zamieszczone informacje.
www.dashofer.pl
Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.
INFORMACJE
1. INFORMACJE
1.1. SPIS TRECI
1. Informacje ............................................................................................................ 3
1.1. Spis treci ......................................................................................................... 3
1.2. Informacje o autorze ......................................................................................... 4
1.3. Wykaz piktogramw ......................................................................................... 4
2. Wprowadzenie ..................................................................................................... 5
2.1. Wstp .............................................................................................................. 5
2.2. Elementy dachu .............................................................................................. 6
3. Wiby dachowe ................................................................................................ 11
3.1. Rodzaje wib dachowych ............................................................................ 11
3.2. Materiay ....................................................................................................... 16
3.3. Obcienia .................................................................................................... 20
3.4. Analiza statyczno-wytrzymaociowa .......................................................... 26
3.5. Wytyczne konstrukcyjne ............................................................................... 30
3.6. Czste wady i bdy ...................................................................................... 33
3.7. Ochrona i zabezpieczenia drewna wiby .................................................... 35
4. Wady i zalety drewnianych wib dachowych ................................................. 38
5. Literatura ........................................................................................................... 40
www.dashofer.pl
INFORMACJE
1.2. INFORMACJE O AUTORZE

Piotr oboda doktor inynier, konstruktor, od 1972 r. zatrudniony na Politechnice
lskiej w Gliwicach w Katedrze Procesw Budowlanych na Wydziale Budownictwa,
obecnie na stanowisku starszego wykadowcy. Specjalizuje si w zakresie szeroko
rozumianej ochrony, renowacji i rewitalizacji zabytkw architektonicznych ze szczeglnym uwzgldnieniem konstrukcji drewnianych, szczeglnie klasycznych konstrukcji ciesielskich. Interesuje si ponadto problemami zwizanymi z trwaoci i destrukcj konstrukcji murowych oraz elementw wystroju architektonicznego, a take zagadnieniami mikologicznymi i ochron przed korozj biologiczn.
Jest utorem licznych ekspertyz i opracowa projektowych z zakresu rewaloryzacji,
ochrony i zabezpieczania elementw konstrukcyjnych w obiektach zabytkowych
(m.in. w Zamku Ksit Pszczyskich w Pszczynie, Zamku Piastowskim w Brzegu
oraz drewnianych kocioach na obszarze lska itp.).
Wykada w Podyplomowym Studium Konserwacji Zabytkw Architektury i Urbanistyki Wydziau Architektury Politechniki lskiej w Gliwicach.
1.3. WYKAZ PIKTOGRAMW:
WSKAZWKI
UWAGA
PRZYKAD
DEFINICJA
www.dashofer.pl
WPROWADZENIE
2. WPROWADZENIE
2.1. WSTP
W krajobraz naszych miast, miasteczek i wsi wpisany jest od wiekw spadzisty,
kalenicowy dach, ktry nadaje budowlom swoisty, niepowtarzalny polski charakter.
Oparty na drewnianej wibie przykrywa dwory i paace, mieszczaskie kamienice
i wiejskie chaupy, katedry, wielkomiejskie kocioy i biedne, wtulone w ziele lip
wiejskie kociki i kaplice.
Dach ten charakteryzowa si zawsze delikatn konstrukcj wiby, wiadczc
o mistrzostwie miejscowych cieli i ich twrczej fantazji, dodawa budowli majestatycznego, niepowtarzalnego uroku, pokryciem wiadczy o zamonoci wacicieli
i ich pozycji spoecznej. Jednake bez wzgldu na to, czy pokryty by wyrafinowanym upkiem, eleganck blach miedzian lub cynkow, fantazyjn dachwk
zwieczon koronkowymi gsiorami lub gontem albo somian strzech, zawsze
wywoywa i nadal wywouje wzruszenie, poniewa sta si symolem kontynuacji
dorobku kulturowego dawnych pokole.
Lata 60. i pniejsze to okres rozwoju budownictwa uprzemysowionego. Wprowadzenie na szerok skal nowych technik i technologii wznoszenia budynkw spowodowao w konsekwencji zanik stromych dachw. Dach stromy zosta zastpiony
dachem paskim w rnych odmianach tzw. stropodachu. Zmieniy si rwnie technika i materiay pokrywcze. Dotychczasowa dachwka, gwnie ceramiczna, zastpiona zostaa pap, czasami paskimi lub falistymi pytami azbesto-cementowymi,
rzadziej blach, pytami z tworzyw sztucznych itp. O ile tendencja ta jest zrozumiaa
i znajduje uzasadnienie w przypadku wielokondygnacyjnych budynkw mieszkalnych wykonanych w technologiach uprzemysowionych, o tyle zanik stromego dachu
w budynkach jednorodzinnych by niewtpliwie przejawem mody.
Poczwszy od lat 90. obserwuje si powrt stromego dachu. Jest to z pewnoci efekt
nowej mody i nowych trendw estetycznych, ktre zapanoway wrd inwestorw i
architektw, a take dostpnoci drewna i nowoczesnych materiaw pokrywczych.
Stromy dach pokryty czerwon dachwk z charakterystycznymi lukarnami i kominami wrci do polskiego krajobrazu. Powrotowi temu towarzyszy jednoczenie zmiana,
a cilej mwic, roszerzenie funkcji dachu. Pocztkowo by on zespoem elementw, zamykajcym budynek od gry i chronicym go od opadw atmosferycznych,
wiatru i waha temperatury [4]. Utworzona pod nim przestrze bya nieuytkowym
i nieogrzewanym poddaszem, popularnie nazywa si j strychem. Funkcja swoistego
parasola stawiaa dachom stosunkowo proste wymagania, gwnie dotyczce
zapewnienia odpowiedniej szczelnoci.
Denie do bardziej efektywnego wykorzystania kubatury budynku spowodowao
zagospodarowanie poddasza i zrobienie z niego atrakcyjnej przestrzeni w peni uytkowej. Tendencja ta dotyczy nie tylko nowych budynkw, ale rwnie ju
istniejcych, w ktrych czsto dokonuje si modernizacji dachw, aby uzyska
dodatkow powierzchni uytkow, najczciej mieszkaln.
www.dashofer.pl
WPROWADZENIE
Wspczesny dach musi wic nie tylko chroni j przed opadami atmosferycznymi,
ale take izolowa przed utrat ciepa. Wie si to z koniecznoci spenienia
dodatkowych wymaga, ktre wynikaj z praw fizyki, jakim podlegaj przegrody
zewntrzne.
2.2. ELEMENTY DACHU

Znane i stosowane rozwizania w zakresie, ksztatw i geometrii dachw s bardzo
rnorodne, jednak we wszystkich w konstrukcjach dachu wyodrbni mona co najmniej trzy podstawowe elementy:
wib dachow,
poszycie dachowe,
pokrycie dachowe.
Rys. 2.1. Elementy dachu:

A. Bez termoizolacji
B. Z termoizolacj i elementami wykoczenia
Zmiana funkcji dachu wie si z uwzgldnieniem, oprcz wyej wymienionych,
rwnie elementw tworzcych warstw termoizolacji oraz elementw wewntrznego wykoczenia lub wystroju powierzchni.
Pod pojciem wiby dachowej naley rozumie ustrj nony powstay w wyniku
konstrukcyjnego poczenia ze sob elementw prtowych, ktrego zadaniem jest
zapewnienie fizycznego istnienia dachu i przeniesienia obcie pochodzcych od jego
masy wasnej oraz oddziaywa zewntrznych.
W tym kontekcie poszycie dachowe jest podkadem, a w rzeczywistoci ustrojem
nonym dla pokrycia dachowego, a czsto rwnie dodatkowych elementw wyposaenia i uzbrojenia oraz akcesoriw dachowych (drabinek kominiarskich, zapr
i drabinek niegowych, anten itp.).
Pokrycie dachowe peni funkcj izolacyjn, chronic przestrze poddasza przed
opadami atmosferycznymi i wiatrem. Jest take elementem wystroju architektonicznego w sposb bezporedni i istotny wpywajcym na ostateczny wygld i estetyk
budynku.
www.dashofer.pl
WPROWADZENIE
W wikszoci przypadkw wspczesna przestrze poddasza utracia swj dotychczasowy niejako tradycyjny charakter nieogrzewanego strychu i poddawana jest
tzw. termomodernizacji w trakcie adaptacji na pomieszczenia mieszkalne albo jest
projektowana od pocztku jako przestrze uytkowa.
Dach staje si w ten sposb przegrod, ktra podlega zoonym wpywom fizycznym,
nadajcym jej now jako. W konsekwencji projektowanie dachu sprowadza si nie
tylko do rozwizania okrelonych problemw konstrukcyjnych, dotyczcych w gwnej mierze elementw wiby, ale take do rozwizania problemw fizycznych.
Poprawne z fizycznego punktu widzenia zaprojektowanie przegrody dachu w sposb
bezporedni rzutuje na prac i trwao jej konstrukcji, tym bardziej i wykonana jest
ona z materiau niezwykle podatnego na wpyw czynnikw zewntrznych (gwnie
wilgotnoci), a take czynnikw biologicznego rozkadu drewna, nie mona zapominie oczywicie o jego palnoci.
O tym, i jest to niezwykle istotny problem wiadczy fakt, e mimo licznych dowiadcze zebranych na budowach oraz stosunkowo dobrze rozwinitej podbudowy
teoretycznej zjawisk fizycznych i termodynamicznych przegrody warstwowej ilo
popenianych bdw zarwno w sferze projektowania, jak i wykonawstwa jest
zaskakujca. Z danych statystycznych wynika, e ponad 90% ciepych dachw
z konstrukcj drewnian zawiera mniej lub bardziej istotne bdy, gwnie w sferze
fizycznej, w tym ponad 30% zawiera bdy, majce istotny wpyw na trwao konstrukcji, gwnie jeli chodzi o stworzenie sprzyjajcych warunkw dla rozwoju
czynnikw biotycznej destrukcji drewna.
Cel niniejszego dokumentu oraz ograniczona ilo miejsca uniemoliwiaj
szczegow analiz zjawisk fizycznych w przegrodzie dachowej, ktre by moe
omwione zostan w innych tego typu opracowaniach. Upraszczajc zatem zagadnienie do poziomu majcego bezporedni wpyw na mechanik konstrukcji i przy
zaoeniu fizycznej poprawnoci rozwizania przegrody, mona wyrni dwa systemy docieplenia dachu:
system poaciowy (docieplenie uoone na caej poaci dachowej od okapu a
po kalenic),
system poaciowo-jtkowy lub poaciowo-kleszczowy (docieplenie uoone
czciowo na poaci dachowej, a czciowo na paszczynie (stropie) utworzonej przez jtki lub kleszcze).
Kady z tych systemw wywiera inny rodzaj obcienia na elementy konstrukcyjne

wiby.
www.dashofer.pl
WPROWADZENIE
Rys. 2.2. Poaciowy system docieplenia
Rys. 2.3. Poaciowo-jtkowy (kleszczowy) system docieplenia

A. Schemat docieplenia i warstw wykoczenia
B. Schemat obcienia od warstw termoizolacji i wykoczenia
Podstawowy i najczciej stosowany ukad warstw termoizolacji dla poaci i paszczyzny kleszczowej (jtkowej) przedstawiono na poniszym rysunku.
Rys. 2.4. Podstawowy ukad warstw termoizolacji dachu

A. Ukad warstw dla termoizolacji poaci dachowej
B. Ukad warstw dla termoizolacji paszczyzny jtek lub kleszczy
1 Pokrycie dachowe (dachwka, papa, blacha itp.)
2 Poszycie dachowe (aty, deskowanie itp.)
3 Szczelina wentylacyjna o gruboci min. 4 cm
4 Izolacja paroprzepuszczalna
5 Warstwa izolacji termicznej (wena mineralna, styropian itp.)
6 Izolacja paroszczelna
7 aty lub ruszt elementw wykoczenia wewntrznego
8 Elementy wykoczenia wewntrznego (pyty GK, panele, itp.)
9 Kontraty mocowane do krokwi
10 Krokwie
11 Jtki lub kleszcze
www.dashofer.pl
WPROWADZENIE
Przyjte w projekcie pokrycie pociga za sob konieczno zastosowania odpowiedniego poszycia dachowego:
dla pokrycia z dachwek ukadu at o przekroju najczciej 4x5 lub 5x6 cm
i rozstawu uzalenionego od typu dachwek i przyjtego systemu krycia
(naley podkreli w tym miejscu, i najkorzystniej jest stosowa rozwizania
systemowe, unifikujce wszystkie elementy krycia cznie z akcesoriami
dachowymi w postaci elementw wentylacyjnych pokrycia, drabinek przeciwniegowych i kominiarskich, przej dla anten itp.; rozwizania systemowe s
wprawdzie drosze od niesystemowych, jednak gwarantuj, w przypadku
przestrzegania zalece producenta, odpowiedni szczelno i jako pokrycia),
dla pokrycia z blach fadowych, falistych, blachodachwek ukadu at o podobnym jak wyej przekroju i rozstawie uzalenionym od systemu krycia, a ponadto pochylenia dachu, strefy niegowej itp., jednak nie rzadziej ni co 60 cm,
ukadu at dla pokry gontem, dranicami, som lub trzcin,
deskowania szczelnego lub szczelinowego dla pokrycia blach pask,
deskowania szczelnego dla pokrycia pap i gontem papowym,
deskowania szczelnego dla pokry z upka.
Materia termoizolacyjny umieszczany jest najczciej pomidzy krokwiami. Do tego

celu uywa si gwnie weny mineralnej lub szklanej, rzadziej styropianu. Dla materiau izolacji cieplnej o wspczynniku przewodzenia poniej 0,05 W/m2K minimalna jej grubo speniajca wymagania ochrony cieplnej jest na poziomie ok. 16 cm.
(zalecana 18 cm). Oznacza to, e w celu poprawnego skonstruowania przegrody
wysoko krokwi nie powinna by mniejsza ni 18 cm. Rozstaw krokwi podyktowany jest uwarunkowaniami wytrzymaociowymi, jednak zaleca si dokonanie
korekty do szerokoci pyt materiau izolacyjnego (przede wszystkim pyt z weny
mineralnej), aby w miar moliwoci nie zachodzia konieczno jego przycinania.
O ile przycinanie pyt styropianowych nie nastrcza trudnoci, o tyle przycinanie pyt
z weny mineralnej jest kopotliwe. Rozstaw krokwi w wietle powinien by o okoo
1 do 1,5 cm wszy od handlowej szerokoci pyt z materiaw wknistych i okoo
0,5 do 1 cm wszy od szerokoci pyt ze styropianu. Stosowanie tej zasady umoliwi
szczelne przyleganie materiau izolacyjnego do krokwi bez jego deformacji. Midzy
materiaem termoizolacji a powierzchni pokrycia (cilej mwic spodni
powierzchni poszycia) powinna znajdowa si pustka powietrzna, penica funkcj
szczeliny wentylacyjnej o minimalnej gruboci nie mniej ni 4 cm.
Szczelin t naley wykona na caej powierzchni poaci. Powinna ona mie wlot powietrza od strony okapu, a wylot w strefie kalenicowej. Niezakcony przepyw powietrza
na caej dugoci szczeliny jest warunkiem poprawnoci konstrukcji przegrody. Szczelin t uzyskuje si najczciej przez nadbicie na dugoci krokwi tzw. kontrat o gruboci
okoo 4 cm, do ktrych mocuje si elementy poszycia: aty, deskowania itp. W poprawnie wyksztaconej i wentylowanej szczelinie temperatura powietrza jest rwna temperaturze zewntrznej, co w zasadzie jest warunkiem braku kondensacji pary wodnej na
wewntrznej powierzchni pokrycia. Jednym z najczciej popenianych bdw, jeli
chodzi o szczelin, jest przerwanie jej cigoci przez elementy wprowadzone w poa
dachow, np. nawietla poaciowe, wazy dachowe, kominy itp. Zapomina si czsto
o koniecznoci wyprowadzenia powietrza ze szczeliny przed powsta w ten sposb
przegrod, a jednoczenie doprowadzenia go do szczeliny wentylacyjnej za przegrod.
www.dashofer.pl
WPROWADZENIE
Do tego celu su albo rozwizania systemowe, np. dachwki wentylacyjne, wkadki

szczelinowe pokrycia itp., albo indywidualne rozwizania podczas robt dekarskich
np. w obrbkach blacharskich.
Bez wzgldu na sposb rozwizania tego problemu wentylacyjna cigo szczeliny
musi by zachowana. Z trudnociami w zapewnieniu przepywu powietrza w poaciowej szczelinie wentylacyjnej spotka si mona w pasmach midzy krokwiami-kulawkami dachw wielospadowych. Dotyczy to szczeglnie problemw z odprowadzeniem powietrza ze szczeliny w strefie krokwi naronych i doprowadzenia go w strefie krokwi koszowych. Zagadnienia te powinny by szczeglnie starannie rozwizane
zarwno na etapie projektowania, jak i wykonawstwa.
W termoizolowanej przegrodzie dachowej usytuowane s jeszcze dwa elementy, ktrych stosowanie, mimo ich powszechnego uycia, wywoywao i nadal wywouje szereg kontrowersji. Elementy te to izolacje paroszczelne i paroprzepuszczalne.
Izolacj paroszczeln umieszcza si midzy przestrzeni poddasza a warstw termoizolacji w celu ochrony materiau izolacji cieplnej przed dyfuzj pary wodnej z przestrzeni mieszkalnej.
Izolacj paroprzepuszczaln (okrelan czsto mianem folii wierzchniego krycia
FWK) umieszcza si natomiast midzy materiaem termoizolacji a pokryciem
dachowym. Powinna si ona charakteryzowa wodoszczelnoci i moliwie wysokim
wspczynnikiem dyfuzji, czyli moliwie wysok paroprzepuszczalnoci. Przy tych
zaoeniach zadaniem tego rodzaju izolacji jest wycznie dublowanie pokrycia
dachowego, a tym samym dodatkowa ochrona izolacji cieplnej przed zawilgoceniem
spowodowanym ewentualn nieszczelnoci pokrycia. Wyznaczanie jej jakiejkolwiek innej funkcji (jak to si niestety spotyka gwnie ze strony producentw i dystrybutorw) jest marketingow demagogi i nie znajduje uzasadnienia w fizycznej
rzeczywistoci przegrody.
Nietrudno zatem zauway, e w przypadku szczelnego pokrycia dachowego, co
w rozwizaniach systemowych wykonanych prawidowo jest w zasadzie zagwarantowane, ww folia jest praktycznie zbdna, a czsto wrcz niepodana. Jednoczenie
naley pamita, i zastosowanie niewaciwej folii lub bdy w jej uoeniu mog
prowadzi do katastrofalnych skutkw, gwnie jeli chodzi o wilgotnociow przegrod. Nieprzemylane stosowanie tej izolacji uzna naley za co najmniej ryzykowne.
Ostatnim spodnim elementem przegrody dachowej jest warstwa wykoczenia w postaci tynku, pyt gipsowo-kartonowych, rnego rodzaju okadzin panelowych lub
boazerii. Element ten montowany jest na ukadzie at lub systemowych rusztach, najczciej z blach gitych, mocowanych z kolei do krokwi, jtek lub kleszczy. Powinien
on spenia odpowiednie wymagania estetyczne, zapewnia pewn dyfuzyjno oraz
okrelon izolacyjno poarow.
www.dashofer.pl
10
WIBY DACHOWE
3. WIBY DACHOWE
3.1. RODZAJE WIB DACHOWYCH
Wyrnia si w dwa podstawowe rodzaje wib:
wiby z wizarami rozporowymi,
wiby z wizarami bezrozporowymi.
Za podstaw tego podziau naley przyj sposb przekazywania skadowej poziomej

podparcia wizara, czyli rozporu na elementy konstrukcji budynku niebdce elementami konstrukcji wiby (rys. 3.1. i 3.3.).
W przypadku wizarw rozporowych skadowa pozioma przekazywana jest na konstrukcj budynku lub jego elementy w sposb bezporedni. Oznacza to, e elementy
te, np. cianki kolankowe lub konstrukcja stropu, s skadowymi obcienia, oprcz
oczywicie skadowej pionowej. Zachodzi zatem konieczno uwzgldnienia tej
skadowej w konstrukcji elementw obiektu niebdcych elementami konstrukcji
wiby. Elementy wiby, najczciej krokwie, przekazywa mog skadow
poziom reakcji posadowienia bezporednio, np. przez wrby czoowe w belkach
stropowych lub podpory czoowe na elementach stropu, ciankach kolankowych lub
porednio, najczciej przez patwie murowe, czyli muraty (rys. 3.3.).
W wizarach bezrozporowych nie ma skadowej poziomej w miejscu ich podparcia
na elementach obiektu albo te skadowa ta ma charakter krtkotrway, np. spowodowany parciem wiatru. W wizarach tych skadowa pozioma przenoszona jest przez
integralne elementy wchodzce w skad ustroju, np. cigi wizarw wieszarowych
lub pasy dolne dla kratownic (rys. 3.2.).
Rys. 3.1. Przykady wizarw rozporowych

A. wizar krokwiowy
B. wizar krokwiowo-jtkowy
C. wizar krokwiowo-patwiowy z kleszczami i stolcami
gdzie:
K
W
M
J
U
krokiew
wiatrownica, usztywnienia kalenicowe
murata (patew murowa)
jtka
usztywnienia poaciowe, wiatrownice
www.dashofer.pl
11
WIBY DACHOWE
KL
MI
S
Z
H, V
kleszcz
miecz
stolec
zastrza
odpowiednio skadowa pozioma (rozpr) i pionowa reakcji podparcia
Rys. 3.2. Przykady wizarw bezrozporowych

A. wizar wieszarowy jednowieszakowy
B. wizar wieszarowy dwuwieszakowy
C. wizar kratowy trjkatny
gdzie:
K
W
Z
S
R
Pg
Pd
Sl
Kr
V
krokwie
wieszak
zastrza
cig
rozpr
pas grny
pas dolny
supek
krzyulec
reakcja podparcia
Rys. 3.3. Typy podparcia krokwi w wizarach rozporowych

A. podparcie bezporednie przez wrb czoowy w belk stropow
B. podparcie bezporednie przez podpor ukon (rzadkie)
C. podparcie porednie przez murat kotwion do podoa
gdzie:
K krokiew
B belka stropowa
M murata
www.dashofer.pl
Ko kotew muraty
S siodeko
12
WIBY DACHOWE
W konstrukcji wiby wyrnia si dwa rodzaje wizarw:

wizary pene,
wizary puste.
Pod pojciem wizara penego rozumie si prtowy, najczciej paski ustrj nony
o odpowiedniej i wystarczajcej sztywnoci w jego paszczynie. Wymagan sztywno uzyskuje si przewanie dziki zastosowaniu ukadu jtek, kleszczy, stolcw,
zastrzaw, skratowa itp. Elementy te mog wystpowa pojedynczo lub w rnych
kombinacjach. Wizar peny jest jednoczenie podstawowym ukadem nonym,
a take wsporczym lub podpierajcym dla innych elementw wiby, w tym wizarw
pustych, usztywnie poaciowych, poprzecznych.
Wizary puste s wizarami w zasadzie tylko z nazwy i jako takie nie maj adnej
z cech, o ktrych wspomniano wyej. Tworz one paszczyzny rwnolege do wizarw penych, usytuowane midzy nimi. W wikszoci przypadkw na wizarach
penych montuje si elementy wsporcze, najczciej poziome, czyli patwie, na ktrych
z kolei opiera si elementy none dla poszycia dachowego, czyli najczciej krokwie.
W niektrych wibach, np. jtkowej, wizary puste w zasadzie nie wystpuj.
Na poniszych szkicach przedstawiono podstawowe elementy wib z wizarami
krokwiowo-jtkowymi oraz krokwiowo-patwiowymi z kleszczami i stolcami.
Rys. 3.4. Wiba krokwiowo-patwiowa z kleszczami. Ukad podstawowych elementw.

(dla czytelnoci nie przedstawiono elementw usztywnienia poaciowego)
gdzie:
PE paszczyzna wizara penego
PU paszczyzna wizara pustego
K belka (patew) kalenicowa
www.dashofer.pl
13
WIBY DACHOWE
KL
KPE
KPU
M
MI
P
kleszcz
krokiew wizara penego
krokiew wizara pustego
miecz
patew
Rys. 3.5. Wiba krokwiowo-jtkowa. Ukad podstawowych elementw (w celu lepszej czytelnoci nie przedstawiono elementw usztywnienia poaciowego)
gdzie:
PE
J
KPE
M
paszczyzna wizara penego

jtka
krokiew wizara penego
Podstawowe elementy wiby dachowej w zalenoci od jej typu zaznaczono na powyszych. Ich rola i znaczenie s powszechnie znane i nie wymagaj szczegowego
omawiania. Naley jednak przypomnie, e:
krokiew jest elementem gwnie zginanym (ciskanie lub rozciganie ma w
zasadzie drugorzdne znaczenie), wystpuje jako belka jednoprzsowa
(wizary krokwiowe) lub jako belka dwuprzsowa (rzadko trjprzsowa) w
wizarach krokwiowo-jtkowych lub krokwiowo-patwiowych, obciana jest
obcieniem rwnomiernie rozoonym (dla krokwi naronych i koszowych
rozoonym trjktnym),
patew element zginany dwukierunkowo, najczciej podpierajcy krokwie,
oparty w zasadzie na stolcach (rzadko na jtkach), wystpuje jako belka jednolub wieloprzsowa, tradycyjnie obciany obcieniem rwnomiernie
rozoonym, chocia ten typ obcienia moe w okrelonych okolicznociach
budzi zastrzeenia,
www.dashofer.pl
14
WIBY DACHOWE
jtka w tradycyjnych wibach element w zasadzie ciskany (rzadziej

rozcigany), wciga do wsppracy obie krokwie wizara, w praktyce
zmniejsza ich rozpito dziki wprowadzeniu dodatkowej podpory w wle
krokiew-jtka, w rzeczywistoci jej funkcja jest bardziej zoona, w dachach
z termoizolacj jest rwnie (lub moe by) elementem zginanym,
kleszcz w sensie statycznym element o podobnym znaczeniu jak jtka, w zasadzie ciskany (rzadziej rozcigany), w konstrukcji funkcja tego dwuelementowego prta jest bardziej zoona, jego zadaniem jest spinanie (kleszczenie)
w paszczynie wizara stolcw, patwi i krokwi, usytuowany powinien by
zawsze pod patwiami, w przypadku gdy peni funkcj elementw stropu
poredniego lub jest obciany termoizolacj jest dodatkowo zginany, w skomplikowanych wizarach moe mie bardzo zoon statyk, przy wikszych
rozpitociach lub w celu zwikszenia sztywnoci podunej wizara podpierany dodatkowo zastrzaami opartymi najczciej na supach,
stolec peni rol supa, jest elementem gwnie ciskanym (czsto rwnie
ciskanym ze zginaniem), najczciej stanowi oparcie dla patwi, ale nie tylko,
obcienie w postaci siy skupionej przekazuje bezporednio lub porednio na
strop lub jego elementy, ewentualnie na inne elementy wizara przy jego bardziej zoonej konstrukcji,
miecze, zastrzay elementy drugorzdne, w zasadzie ciskane, o rnym
przeznaczeniu, gwnie usztywniajcym lub dodatkowo wspierajcym elementy wizarw lub wiby, mog by usytuowane zarwno w paszczynie pionowej, jak i poziomej, czsto ukonej,
muraty (patwie murowe) elementy podparcia poredniego na stropach lub
elementach stropw, oprcz pionowej skadowej reakcji od elementw wizarw, gwnie krokwi, przenosz rwnie skadowe poziome reakcji podparcia,
wymagaj starannego skotwienia do podoa.
Oprcz wymienionych elementw zasadniczych, w ustrojach nonych wib mog

wystpowa inne elementy, wymagajce indywidualnego traktowania.
W budownictwie jednorodzinnym lub mieszkaniowym maokubaturowym stosuje si
w zasadzie trzy rodzaje wib:
wiby z wizarami krokwiowymi (rys. 3.1. A),
wiby z wizarami krokwiowo-jtkowymi (rys. 3.1. B),
wiby z wizarami krokwiowo-patwiowymi z kleszczami i stolcami (rys. 3.1. C).
Pierwszy rodzaj wib w czystej postaci stosowany jest niezwykle rzadko, w zasadzie dla maych budynkw, gwnie letniskowych lub gospodarczych. Dwa pozostae typy wib stanowi podstawowe ustroje none dachw we wspczesnych
budynkach jednorodzinnych wznoszonych metodami tradycyjnymi. Wiby ze stolcami maj wady. Najpowaniejsz jest znaczne utrudnienie w aranowaniu
przestrzeni poddasza z racji usytuowania stolcw, ktrych pooenie niejako
wymusza konstrukcj wiby. Niejednokrotnie pooenie supw wypada w rodku
pomieszcze, korytarzy i w innych niekorzystnych miejscach. Zachodzi wwczas
www.dashofer.pl
15
WIBY DACHOWE
albo konieczno korekty ich pooenia i utraty okrelonego rytmu rozplanowania,

a take najczciej przeprojektowania patwi, kleszczy itp., albo wymuszonego
supami ukadu pomieszcze. Utrudnieniami szczeglnie dla komunikacji s rwnie
miecze i zastrzay. Z tego powodu pozycj uprzywilejowan maj wiby typu
krokwiowo-jtkowego, ktre z natury pozbawione s wyej wymienionych wad.
Poprawne ksztatowanie ich ustroju umoliwia uzyskanie sztywnej skorupy dachu
przy rozpitoci nawet do 12 metrw. Na uwag w tym przypadku zasuguj lekkie
deskowe wiby jtkowe, w ktrych rozstaw wizarw deskowych nie przekracza
40 cm. Wprawdzie ustroje tego typu s niezwykle efektywne z konstrukcyjnego
punktu widzenia, a ponadto cechuj si stosunkowo niewielkim zuyciem drewna, to
jednak wymagaj fachowego i starannego wykonawstwa, co w wielu wypadkach
stanowi problem w ich realizacji.
Wystpuj rwnie rnego rodzaju rozwizania systemowe, ktre jednak wymagaj
indywidualnego potraktowania i jako takie nie s przedmiotem niniejszego opracowania.
3.2. MATERIAY
Do wykonywania elementw wiby dachowej tradycyjnie stosuje si drewno drzew
iglastych, gwnie sosn i wierk, rzadziej jod i sporadycznie modrzew. Drewna
drzew liciastych, np. dbu, buka praktycznie nie stosuje si poza nielicznymi elementami cznikowymi wzw, czasami podpar. Dostrzega si pewn rejonizacj
zwizan z dostpnoci surowca drzewnego. W rejonach grskich i podgrskich
mamy do czynienia z przewag wierka, rzadziej jody, w rejonach Polski centralnej
z przewag sosny, podobnie jak i w Polsce pnocnej i pnocno-wschodniej, chocia
w przypadku tych ostatnich udzia drewna wierkowego zaczyna powoli rosn,
osigajc poziom ok. 20% masy drewna tartacznego. Wynika z tego wyranie,
e wykorzystanie rnych gatunkw drewna zwizane jest z wymienion ju dostpnoci surowca, a ta z kolei z monokultur len, bdc konsekwencj sztucznych
nasad i zalesiania z koca XIX i pocztku XX w. Drewno z tego okresu nasadzania
zaczyna powoli osiga stan dojrzaoci rbnej. Drzewostan, gwnie sosnowy,
pochodzcy z bardzo szerokiego programu zalesiania prowadzonego po II wojnie nie
osign stosownej dojrzaoci i nie dostarcza surowca dla celw budownictwa. Na
rynku dostpne s rwnie pewne, cho stosunkowo niewielkie, iloci tarcicy
budowlanej pochodzcej z importu, gwnie z Ukrainy, Rosji i Biaorusi.
Zapotrzebowanie na tarcic budowlan w kraju jest w peni pokrywane z polskich
zasobw lenych. W chwili obecnej w budownictwie indywidualnym konstrukcje
wib wykonuje si przewanie z drewna litego. Udzia drewna klejonego, wyrobw
drewnopochodnych oraz rnego rodzaju elementw systemowych, mimo niejednokrotnie niewtpliwych zalet, jest w istocie marginalny. Powodem tego stanu rzeczy
jest nisza cena tarcicy litej w stosunku do innych wyrobw lub prefabrykatw oraz
jej miejscowa dostpno.
Nie bez znaczenia s rwnie w tym przypadku kwalifikacje i przyzwyczajenia wykonawcy, jego poziom techniczny, a take lokalna tradycja budowania wib. Wszystko to przemawia najczciej za tradycyjnym podejciem do konstrukcji dachw
opartej na tartacznym surowcu drzewnym. Jako krajowej tarcicy budowlanej jest
dobra i spenia wymagania.
www.dashofer.pl
16
WIBY DACHOWE
Dla przecitnych warunkw wykonawstwa i niejako standardowych rozwiza konstrukcyjnych gatunek drewna iglastego nie ma znaczenia, a rnice waciwoci technicznych s nieistotne. Parametry techniczne drewna okrelone aktualnie obowizujc norm [5] ze zrozumiaych wzgldw zarwno w sensie jakociowym, jak i ilociowym rni si od parametrw doranych, co w konsekwencji prowadzi w wikszoci przypadkw do niewykorzystania w peni rzeczywistych waciwoci, gwnie
mechanicznych, drewna.
Drewno w porwnaniu z pozostaymi materiaami konstrukcyjnymi ma niepowtarzalne
waciwoci. Przede wszystkim jego wytrzymao na rozciganie, jako jedynego
tworzywa konstrukcyjnego, jest wysza od wytrzymaoci na ciskanie. Przykadowe
dorane parametry wytrzymaociowe dla polskich drzew s nastpujce:
wytrzymao na rozciganie ok. 100 MPa,
wytrzymao na ciskanie ok. 50 MPa,
wytrzymao na zginanie ok. 70 MPa.
Wpyw gatunku jest tutaj, jak ju wczeniej wspomniano, dostrzegalny, ale dla konstrukcji nieistotny. Wytrzymao dugotrwaa, w stosunku do doranej, spada
znacznie, osigajc poziom ok. 60% tej pierwszej i ona oczywicie ma praktyczne
znaczenie. Na waciwoci techniczne drewna niezwykle istotny wpyw ma jego wilgotno. Parametry wytrzymaociowe okrelane s dla wilgotnoci technicznej, to
jest drewna przesuszonego do poziomu ok. 15%. Praktyka wskazuje, e przy wilgotnoci bezwzgldnej na poziomie 12-15% drewno charakteryzuje si najlepszymi
parametrami technicznymi. Jest to jednoczenie wilgotno drewna powietrznosuchego, z jakim mamy do czynienia w konstrukcjach pod przekryciem. Wynika z
tego jednoznacznie, e do wykonywania konstrukcji drewnianych wib naley
bezwzgldnie uywa drewna technicznie suchego. Procesowi wysychania drewna
towarzyszy skurcz, ktrego warto jest zmienna w zalenoci od kierunku
i przekroju. Warto graniczna skurczu wzdu wkien wynosi ok. 0,10%, w kierunku promieniowym ok. 3-6% i w kierunku stycznym 6-12% oraz objtociowego ok.
0,45-0,55% na kady procent zmiany wilgotnoci. Drewno ma ponadto waciwoci
higroskopijne, przy czym wzrostowi wilgotnoci towarzyszy pcznienie. Histerezy
skurczu i pcznienia pokrywaj si tylko dla skrajnych punktw, to jest dla punktu
o 0 wilgotnoci i punktu nasycenia, to jest wilgotnoci na poziomie ok. 30%. Midzy
tymi punktami krzywe histerezy nie pokrywaj si, przy czym krzywa pcznienia jest
usytuowana niej, co oznacza, e jednostkowe pcznienie w tym przedziale jest
nisze od jednostkowego skurczu.
Konsekwencj higroskopijnoci drewna s zmiany jego wilgotnoci wzgldnej przy
danej temperaturze i wilgotnoci powietrza. Jest to efekt wchaniania pary wodnej.
Zmianom wilgotnoci w tym przypadku towarzysz odpowiednio skurcz lub pcznienie. W przypadku drewna powietrzno-suchego i dla konstrukcji pod przekryciem
zmiany wilgotnoci w tym zakresie nie powoduj istotnych efektw w postaci skurczu lub pcznienia i nie maj dla przecitnych konstrukcji wib praktycznego
znaczenia. Naley rwnie zauway, e optymalnej z konstrukcyjnego punktu
widzenia wilgotnoci (12-15%) towarzyszy najwiksza odporno drewna na mikologiczne czynniki biologicznej destrukcji drewna.
www.dashofer.pl
17
WIBY DACHOWE
cilej mwic, przy tej wilgotnoci brak jest moliwoci rozwoju wikszoci grzybw, uznanych jako destrukcyjne dla drewna. Fakt ten narzuca konieczno ochrony
drewna przed dodatkowym zawilgacaniem, poza naturaln higroskopijnoci. Inne
waciwoci drewna i ich wzajemne relacje s szczegowo omawiane w literaturze
(np. [2]), co upowania do rezygnacji z ich omawiania w niniejszym opracowaniu.
Poniewa drewno jako produkt natury wykazuje siln anizotropi, a ponadto praktycznie zawsze obarczone jest licznymi wadami, gwnie anatomicznymi, to tarcica
pochodzca nawet z tego samego pnia moe znacznie rni si wasnociami technicznymi. Dla celw technicznych uwzgldniono t wasno drewna, wprowadzajc
tak zwane klasy drewna [5], bdce efektem wytrzymaociowej klasyfikacji drewna.
W konsekwencji norma [5] wyrnia pi klas drewna o oznaczeniach C18, C24,
C30, C35, C40.
Podstawowym kryterium przynalenoci do okrelonej klasy jest wytrzymao
charakterystyczna na zginanie fm,k, ktrej warto w MPa odpowiada indeksowi
cyfrowemu przy oznaczeniu literowym. Poniewa drewno w konstrukcji moe pracowa w bardzo rnych okolicznociach, a ponadto na charakter jego pracy moe mie
wpyw dua ilo czynnikw, dla celw projektowania wprowadzono obliczeniowe
waciwoci materiau Xd, ktre w stosunku do charakterystycznych XK s obarczone okrelonym wspczynnikiem bezpieczestwa.
Warto obliczeniow okrela si wzorem:
Xd =
k mod X K
M
gdzie:
Xd, XK
odpowiednio obliczeniowa i charakterystyczna warto cechy
czciowy wspczynnik bezpieczestwa, uwzgldniajcy stany graniczne

nonoci i uytkowania o wartociach w granicach 1,0 do 1,3
kmod
czciowy wspczynnik modyfikacyjny (bezpieczestwa) uwzgldniajcy rodowisko pracy konstrukcji (wilgotno), tzw. klasy uytkowania
konstrukcji i czas trwania obcienia o wartociach od 0,60 do 1,10.
Z analizy tablic 3.2.2. oraz 3.2.5. zawartych w obowizujcej normie [5] wynika,
e na kmod w gwnej mierze wpywa czas (dugotrwao) obcienia, a nastpnie
klasa uytkowania, czyli czas oddziaywania rodowiska wilgotnego na konstrukcj,
natomiast w przypadku M kombinacje podstawowe dla stanu granicznego nonoci.
W celu przedstawienia jak na wybrane parametry wytrzymaociowe w stosunku do
ich umownej wartoci doranej wpywaj wymagania normowe przedstawiono
ponisz tablic. Dla porwnania uyto drewna o przecitnej klasie C30, obcie
staych (masa wasna elementw) i 1. klasy uytkowania.
www.dashofer.pl
18
WIBY DACHOWE
Warto
Warto
charakterystycz- obliczeniowa
na dla C30 MPa dla C30MPa
Waciwo
Warto
dorana
MPa
Warto
dugotrwaa
MPa
Wytrzymao
na zginanie
ok. 70
ok. 40
30
13,8
Wytrzymao
na rozciganie
ok. 100
ok. 60
18
8,3
Wytrzymao
na ciskanie
ok. 50
ok. 30
23
10,6
W tablicy Xd obliczono dla M = 1,3 oraz kmod = 0,60

Wartoci przedstawione w tablicy s oczywicie wycznie porwnawcze i nie maj
praktycznego zastosowania. Wyraaj natomiast poziom zaufania projektanta do waciwoci technicznych drewna, przynajmniej niektrych. Dyskusyjny jest rwnie
problem trwaoci drewna jako tworzywa budowlanego. Opinie s w tym przypadku
zrnicowane. Rnice w opiniach prawdopodobnie wynikaj z faktu, e po pierwsze
nie do koca, jeeli to w ogle moliwe, zdefiniowano pojcie trwaoci, a ponadto
nie ma jednoznacznych kryteriw jej oceny.
Nie bardzo te wiadomo, czy owa trwao ma dotyczy konstrukcji jako pewnej
caoci, czy te tworzywa, czyli drewna. Nie w peni jasna jest rwnie relacja midzy
trwaoci konstrukcji a trwaoci drewna jako tworzywa, jakkolwiek rozumie si
pojcie trwaoci. Nie wdajc si jednak w szczegow dyskusj, mona przyj, i
miar trwaoci (miar nie trwaoci) jest czas, przez ktry zarwno tworzywo, czyli
drewno, jak i powstaa z niego konstrukcja, w naszym przypadku wiba, mog peni
swoj projektowan funkcj.
Nietrudno zauway, e i w tym przypadku brakuje w miar wiarygodnych czynnikw oceny nie tylko w sensie ilociowym, bo to wydaje si zrozumiae, ale take
jakociowym. Trudno jest bowiem zdefiniowa pojcie projektowanej funkcji
gwnie z racji wieloci czynnikw j opisujcych. Std posikujemy si kryteriami
czstkowymi i na og przypadkowymi, np. bezpieczestwem eksploatacji, stopniem zuycia, utrat nonoci.
Nie bez znaczenia s rwnie warunki, w jakich przebiega eksploatacja zarwno
tworzywa, jak i konstrukcji. Warunki te bardziej oceniania si instynktownie ni przy
uyciu kryteriw nazwijmy to technicznych. Szacowanie trwaoci zarwno tworzywa,
jak i konstrukcji ma charakter co najmniej enigmatyczny.
Wydaje si, e dla przecitnych warunkw eksploatacji i okolicznoci niesprzyjajcych ponadstandardowemu rozwojowi czynnikw biotycznych () redni okres trwaoci mieci si w granicach 90 do 120 lat. Nie oznacza to jednak, e konstrukcja nie
zostanie zniszczona np. po dwch latach w okolicznociach silnego poraenia
biotycznego lub odwrotnie bdzie moga peni swoj funkcj () jeszcze np. po 300
latach, jak to ma miejsce w przypadku obiektw zabytkowych.
www.dashofer.pl
19
WIBY DACHOWE
W konstrukcjach wib stosuje si rwnie szereg innych materiaw, gwnie

cznikw. Ich parametry techniczne i zasady stosowania s dokadnie sprecyzowane
w obowizujcej normie [5].
3.3. OBCIENIA
Obliczenia statyczno-wytrzymaociowe zgodnie z powszechnie obowizujcymi
zasadami naley poprzedzi starannym zestawieniem obcie. Przypadajce na
poa dachow obcienia dzieli si na:
1) obcienia stae qp; pochodzce od pokrycia dachowego, w caoci dugotrwae
i podawane w kN na jednostk powierzchni poaci dachowej [7],
2) obcienia stae qi; pochodzce od warstw termoizolacji, paroizolacji, oblicowa
i tynkw wewntrznych, elementw wystroju architektonicznego sufitw itp., w
caoci dugotrwae, podawane, podobnie jak powysze, w kN na jednostk
powierzchni poaci dachowej [7],
3) obcienie zmienne niegiem s w caoci krtkotrwae, podawane w kN na jednostk powierzchni rzutu poaci na paszczyzn poziom [9],
4) obcienie zmienne wiatrem w w caoci krtkotrwae, podawane w kN jako prostopade do poaci dachowej na jednostk jej powierzchni; wystpuje ono w postaci tzw. parcia od strony nawietrznej i ssania od strony zawietrznej [10],
5) obcienia stae qj; pochodzce od warstw termoizolacji, paroizoalcji i elementw
wykoczenia wraz z mas konstrukcji stropu opartego na jtkach lub kleszczach, w
caoci dugotrwae, podawane w kN na jednostk powierzchni stropu [7],
6) obcienie zmienne pj; obciajce strop oparty na jtkach lub kleszczach, w caoci dugotrwae, podawane w kN na jednostk powierzchni stropu [8].
Rozkad wymienionych obcie na elementach wiby przedstawiono na poniszym
rysunku.
Rys. 3.6. Schemat obcienia elementw wiby dachowej

A. dla przypadku obcienia termoizolacj na caej powierzchni poaci
B. dla przypadku obcienia termoizolacj na czci poaci i paszczynie kleszczy (jtek)
www.dashofer.pl
20
WIBY DACHOWE
gdzie:
w p , ws
odpowiednio obcienie parciem i ssaniem wiatru

pozostae oznaczenia jak w tekcie wyej
Dla wygody wymienione obcienia ujednolica si i przeksztaca do postaci obcie

prostopadych i stycznych do elementw pochyej poaci, gwnie krokwi.
Rys. 3.7. Schemat oddziaywania obcie na poa dachow

q obcienia stae od pokrycia, masy konstrukcji, termoizolacji itp.
s obcienia zmienne niegiem
w obcienia zmienne wiatrem (odpowiednio parciem i ssaniem)
Otrzymuje si wtedy:
obcienia prostopade do poaci:
stae:
q p = g p cos
qi = qi cos
zmienne od niegu:
zmienne od wiatru
s = s cos 2
w = w
odpowiednio dla parcia i ssania wiatru ze stosownymi znakami + lub

obcienia styczne (rwnolege) do poaci:
stae:
q p = q p sin
qi = qi sin
zmienne od niegu:
s = s sin cos
zmienne od wiatru:
w = 0
www.dashofer.pl
21
WIBY DACHOWE
Obcienia qj i pj wykorzystywane s do kontroli stanw granicznych elementw

stropu nad przestrzeni poddasza, opartych na jtkach lub kleszczach, a po przeksztaceniu do postaci reakcji pionowych P obciaj elementy wizara.
W celu przedstawienia jak wpywa kt nachylenia poaci dachowej na poszczeglne
rodzaje obcie przy ich prostopadym i stycznym do poaci dziaaniu przedstawiono ponisz tablic. Oczywicie ma ona charakter wycznie informacyjny, a stosowne wielkoci w projekcie naley przelicza indywidualnie:
Kt
pochylenia
30
35
40
45
50
55
60
sin
0,500
0,574
0,643
0,707
0,766
0,819
0,866
Mnonik charakterystycznej wartoci obcienia

sin . cos
cos
cos2
0,433
0,866
0,750
0,470
0,819
0,671
0,493
0,766
0,587
0,500
0,707
0,500
0,493
0.643
0,413
0,574
0,470
0.329
0,500
0,433
0,250
Tg
0,577
0,700
0,839
1,000
1,192
1,428
1,732
Z tablicy tej wida wyranie pozytywny wpyw wzrostu kta nachylenia poaci
dachowej, zwaszcza dla obcie prostopadych do poaci podlegajcych dziaaniu
grawitacji. Jednoczenie ronie wielko oddziaywania podporowego. Jak nietrudno
zauway, zjawisko to intensyfikuje si wraz z mas pokrycia dachowego oraz innych elementw staego obcienia. W celu oblicze statycznych elementw wizarw dachowych zachodzi konieczno ustalenia kombinacji wariantw obcie.
Kombinacje te okrela si w zalenoci od analizowanego stanu granicznego, przy
zaoeniu wariantu najbardziej niekorzystnego dla konstrukcji z uwzgldnieniem
prawdopodobiestwa ich wystpienia w rzeczywistoci.
W przypadku wib dachowych analiz sprowadza si w zasadzie gwnie do kombinacji obcie od wiatru i niegu przy trwaym dziaaniu obcie staych. Kombinacja obcie od niegu i wiatru wymaga zastosowania wspczynnika jednoczesnoci obcie zmiennych , ktrego warto wg [6] waha si od 0,70 do 1,00 i
najczciej przyjmowana jest w stosunku do obcienia wiatrem na poziomie = 0,9.
Warto zaznaczy, e wg niemieckiej normy DIN 1055 cz. 5 kombinacje obcie od
wiatru i niegu rozpatruje si dla dwch przypadkw: s + 0,5 w oraz w + 0,5 s i do
dalszej analizy wybiera si wynik bardziej niekorzystny.
Podczas zestawiania wystpujcych obcie zachodzi czsto konieczno
okrelenia dodatkowych. Ich identyfikacja pod wzgldem jakociowym i ilociowym oraz usytuowania ma niejednokrotnie pierwszorzdne znaczenie i moe
w sposb istotny wpyn na trwao, nono i statyk okrelonych elementw.
Do przykadowych tego typu obcie nale obcienia od konstrukcji lukarn, zwaszcza jeeli oparta jest (lub oparte s) na elementach wiby, najczciej krokwiach,
ponadto obcienia wymianami, usztywnieniami poaciowymi, wieyczkami i wieloma innymi elementami penicymi okrelone funkcje uytkowe lub dekoracyjne.
www.dashofer.pl
22
WIBY DACHOWE
Niezwykle wana i ciekawa, gwnie ze statycznego punktu widzenia, jest

waciwa identyfikacja obcie krokwi naronych lub koszowych w dachach
wielospadowych. Zasad ustalania obcie dla tego typu elementw przedstawiono na poniszym rysunku przy zaoeniu, e mamy do czynienia z dachem
o jednakowym nachyleniu poaci.
Rys. 3.8. Schemat obcienia krokwi naronych dla dachu o jednakowym nachyleniu
poaci
Poniej podano metodyk obliczenia obcienia krokwi naronej dla przedstawionych
na rys. 3.3. oznacze.
ld =
l1
;
cos
tg 1 =
lg =
l2
cos
oraz
l1' = l1 2 ;
l 2' = l 2 2
0,5 l1
H
= 0,5 2 , zatem:
1 , z kolei tg 2 =
'
3 = 45 o 2 ;
l1
l + l2
'
1
'
dalej: l d =
l1'
cos 1
www.dashofer.pl
oraz
l g' =
l 2'
cos 1
23
WIBY DACHOWE
5
l
cos 3 , zatem:
l = l + 1 cos 3 = l1
2
2
'
11
2
1
wychodzc z proporcji:
'
l d' 1 l g1
= '
l d'
lg
Z analizy wynika e: hd 1 = l1
5
sin 3
2
l d' 1 =
l11'
,
cos 1
otrzymujemy: l
oraz
'
g1
hg 2 = l 2
l g' l d' 1
l d'
5
sin 3 .
2
Zatem obcienie prostopade do krokwi i zebrane z dwch poaci wyniesie

odpowiednio:
g d1 = 2 q d hd 1
g g2 = 2 q d hg 2
Nietrudno zauway, i dla krokwi koszowych obowizuje ta sama zasada.

Dodatkowego komentarza wymaga obcienie wiatrem. Wprawdzie norma [10] stosunkowo dokadnie precyzuje zasady ustalania tego typu obcie, jednak w praktyce napotyka si na szereg trudnoci w ich okrelaniu. Wielko tego obcienia
zaley oczywicie od strefy wiatrowej i geometrii dachu opisanej odpowiednim
wspczynnikiem aerodynamicznym, ktrego warto ronie wraz z ktem pochylenia poaci, osigajc maksymaln warto na poziomie 0,70. Jego okrelenie nie nastrcza trudnoci.
Wiby dachowe nie nale do elementw podatnych na dynamiczne dziaanie wiatru. Sprawdzenia tego faktu w sposb uproszczony dokonuje si, okrelajc warto
logarytmicznego dekrementu tumienia drga (dla konstrukcji drewnianych wg
tabl. 1 normy [10] warto = 0,15) oraz obliczenia okresu drga wasnych budynku
T, ktry zgodnie z t sam norm (tabl. Z2-1) wynosi T = 0,015 H. Uzyskane w ten
sposb wartoci nanosi si na wykres podziau budowli na podatne i niepodatne
(rys. 1), a uzyskany punkt przecicia praktycznie zawsze znajduje si w obszarze B,
czyli budowli niepodatnych. Wspczynnik poryww wiatru przyjmuje zatem
warto 1,80. Brakujcy wspczynnik ekspozycji Ce zaleny jest od rodzaju terenu
oraz wysokoci obiektu nad jego poziom i dla budynkw jednorodzinnych waha si
w zasadzie od 0,70 do 1,0 (najczciej 1,0). Oprcz niejako standardowego zestawu
obcie poaci dachowej wiatrem w postaci parcia i ssania moe zaj konieczno
okrelenia obcie krawdziowych. Dotyczy to w zasadzie przypadkw krycia
dachu blach, zwaszcza fadow lub systemow, dla ktrych zachodzi konieczno
obliczenia cznikw na efekt podrywania. Naley rwnie wzi pod uwag fragmenty poaci znacznie wysunitych poza lico budynku, szczeglnie na cianach
szczytowych, osaniajcych balkony lub tarasy. Szereg awarii polegajcych na zerwaniu podczas wichury dachu, poczwszy od tego miejsca, skania do cilejszej
www.dashofer.pl
24
WIBY DACHOWE
analizy tego miejsca. Wystajce znacznie poza lico budynku poacie dachowe, poza
obcianiem ich standardowo jak dla caej poaci, naley oblicza i stosownie kotwi
na odrywanie.
Okrelanie obcie przypadajcych na elementy skadowe wiby jest w rzeczywistoci znalezieniem wzajemnych oddziaywa prtw ukadu gwnie przez wzy ich
wzajemnych pocze.
Obcienia dziaajce na dach przykada mona w postaci rwnomiernie
rozoonych, obciajcych dach symetrycznie lub asymetrycznie. Czynnikiem wywoujcym w rzeczywistoci asymetri jest wiatr dziaajcy jako parcie po stronie
nawietrznej i jako ssanie po stronie zawietrznej. Oba te obcienia rni si od siebie
zarwno jakociowo (+, -), jak i ilociowo. Sumujc zatem odpowiednie wartoci od
obcie staych oraz zmiennych niegu i wiatru dla poaci nawietrznej i zawietrznej,
uzyskuje si rnice si od siebie wielkoci, czyli asymetri. Z porwnania z kolei
obu wielkoci uzyskuje si obcienie symetryczne i dodatkowe (najczciej po
stronie nawietrznej) obcienie jednostronne. Schemat obliczeniowy takiego
postpowania przedstawiono poniej:
czne obcienie poaci po stronie nawietrznej:
g n = q + s + wn ,
czne obcienie poaci po stronie zawietrznej:
g z = q + s + ( wz ) ,
z reguy gn > gz zatem obcienie jednostronne uzyskuje si jako: gj = gn - gz .

Odpowiednie zestawienie obcie i ich kombinacja pozwalaj uzyska obwiednie
uoglnionych si a tym samym okreli modularne wartoci ich maksimw.
Zasad postpowania wyjaniaj ponisze rysunki: 3.9., 3.10. i 3.11.
Rys. 3.9. Efekty obcienia symetrycznego i asymetrycznego wizara krokwiowego

(przypadek C rzadki lecz teoretycznie moliwy).
www.dashofer.pl
25
WIBY DACHOWE
Rys 3.10. Efekty obcienia jednostronnego, symetrycznego i asymetrycznego dla

wizara jtkowego (przypadek C dla obcienia asymetrycznego moliwy,
gdy strop jtkowy tworzy sztywn i nieprzesuwn tarcz)
Rys 3.11. Efekt obcienia jednostronnego, asymetrycznego i symetrycznego dla

wizara krokwiowo-patwiowo-kleszczowego (obcienie jednostronne
wywouje skutek wycznie po stronie jego przyoenia)
Interesujce moe by rwnie przeprowadzenie podobnej analizy dla wizarw
pustych ukadw krokwiowo-jtkowych i krokwiowo-kleszczowych.
3.4. ANALIZA STATYCZNO-WYTRZYMAOCIOWA

Analiz statyczno-wytrzymaociow elementw wiby dachowej przeprowadza si,
podobnie jak elementw innych konstrukcji, wedug tradycyjnie przyjtego schematu:
wyodrbnienie elementu z ustroju konstrukcyjnego,
przyjcie teoretycznego schematu statycznego elementu wraz z teoretycznym
sposobem podparcia lub utwierdzenia,
okrelenie schematu obcie,
wyliczenie uoglnionych si wewntrznych (obwiedni uoglnionych si wewntrznych dla kombinacji obcie),
wyznaczenie w elemencie przekroju lub przekrojw najbardziej wytonych,
wyznaczenie uoglnionych si wewntrznych w przekrojach najbardziej wytonych,
skonstruowanie elementu (przyjcie klasy drewna, geometrii przekroju
poprzecznego),
www.dashofer.pl
26
WIBY DACHOWE
dla przyjtej konstrukcji elementu sprawdzenie stanw granicznych nonoci

i uytkowania,
skonstruowanie podpar lub utwierdze (wzw) elementu lub powizania z
innymi,
sprawdzenie gwnie stanu granicznego nonoci w wanych konstrukcyjnie
przekrojach wza.
Podstaw poprawnie wykonanej analizy jest wykonanie starannego zestawienia obcie oraz wystpujcych w konstrukcji ich kombinacji. Kryterium wyboru kombinacji obcie, jak to ju wczeniej wspomniano, jest uzyskanie najbardziej niekorzystnych obwiedni uoglnionych si wewntrznych przy uwzgldnieniu zastosowanego typu konstrukcji i specyfiki drewna. Wstpnym kryterium, umoliwiajcym uniknicie pracochonnych oblicze, jest analiza efektw, jakie wyodrbnione grupy obcie wywouj w przyjtym systemie konstrukcji (rys. 3.9. 3.11.) W niniejszym
artykule rozwaania ograniczamy do trzech rodzajw wib, a cilej mwic wizarw: wizara krokwiowego, krokwiowo-jtkowego i krokwiowo-kleszczowego z patwiami i stolcami.
W wizarze krokwiowym (rys. 3.9.) kada para krokwi stanowi samodzielny,
trjktny i statycznie wyznaczalny ukad nony. Ukad jest prosty do rozwizania, ale
naley z racji charakteru wzajemnego oddziaywania na siebie krokwi rozrni trzy
przypadki pochylenia poaci dachowej:
1. < 45
2. = 45
3. > 45
W konsekwencji kt wierzchokowy w kalenicy jest dla pierwszego przypadku wikszy od kta prostego, dla drugiego rwny ktowi prostemu, a dla trzeciego mniejszy.
Powoduje to rne wzajemne oddziaywania reakcji od krokwi w wierzchoku.
W pierwszym przypadku reakcje naciskaj krokwie do wewntrz, w drugim s siami
osiowymi, a w trzecim wystpuj jako siy unoszce krokwie. Reakcje te maj wpyw
na wielko si poprzecznych i osiowych. Jednoczenie momenty krokwi obliczamy
jak dla belki wolnopodpartej, obcionej obcieniem rwnomiernie rozoonym
i prostopadym do jej osi. Rozwaa tu naley przypadki od obcie staych plus
nieg jako symetryczne oraz odrbnie dla parcia i ssania wiatru jako jednostronne.
W przypadku wizarw dwch pozostaych typw analiz prowadzi si dla wizara
penego, posikujc si tradycyjnie tablicami do oblicze wielkoci wewntrznych.
W tablicy 3.1. przedstawiono schematy obcie i wielkoci wewntrznych dla tych
ukadw.
www.dashofer.pl
27
WIBY DACHOWE
Do przedstawionych w tablicy schematw opracowano tablice mnonikw umoliwiajcych wyliczenie zaznaczonych na rysunkach wielkoci wewntrznych i reakcji
[2]. Obliczenia te nie powinny nastrcza trudnoci. Naley w tym miejscu podkreli, e dla systemu krokwiowo-kleszczowego z patwiami i stolcami nie rozpatruje si obcienia jednostronnego. Starannie opracowane przykady oblicze znajdzie czytelnik w podrczniku [2] oraz wspczesnym [3].
www.dashofer.pl
28
WIBY DACHOWE
Na wielko si wewntrznych a take reakcji istotny wpyw ma stosunek rozpitoci przse = ld/lg lub stosunek przse do dugoci cakowitej krokwi. Zagadnienie to
ilustruje rys. 3.12.
Rys. 3.12. Wpyw rozpitoci przse na wielkoci si wewntrznych

A. dla belki jednoprzsowej,
B. dla belki dwuprzsowej, gdy ld/l < 75%,
C. jak w B lecz ld/l > 75%
Wida, e jeeli MAC = 100% dla belki wolnopodpartej, to w zalenoci od ld/l otrzymujemy:
gdy: ld/l = 65%, to MD = ok. 230% MAD, a z kolei MAD = ok. 49% MAC,
z kolei gdy ld/l = 70%, to MAD = MD = ok. 36% MAC, jednoczenie reakcja
w punkcie C jest praktycznie zerowa, a przebieg momentu obrazuje szkic C,
ponadto gdy: ld/l = 75%, to MAD = ok. 177% MD, przy czym MD = ok. 44% MAD,
a jednoczenie reakcja w punkcie C przyjmuje warto ujemn w stosunku
reakcji w punktach A i D,
W tradycyjnie projektowanych wibach ld/l waha si w granicach 60 65 %.

Warto rwnie podkreli, e wprawdzie krokiew wystpuje w tych ukadach jako
belka dwuprzsowa obciona obcieniem rwnomiernie rozoonym, jednak rozwizywanie jej metod np. Crossa lub w oparciu o znane tablice Winklera daje
wartoci zawyone i rnice si od tablic mnonikw do tablicy 3.1.
I tak dla przykadu wg rys. 3.13. mamy:
Rys. 3.13. krokiew jako belka dwuprzsowa
www.dashofer.pl
29
WIBY DACHOWE
przykadowo dla a/b = 1 stosowne mnoniki do obliczenia reakcji i wielkoci

wewntrznych wg tablic Winklera wynios odpowiednio dla obliczenia: VA
0,375, VB 1,250, MAB = 0,070 oraz MB = - 0,125, z kolei te same wartoci
okrelone w oparciu o schematy zawarte w tablicy 3.1. wynios: VA 0,188,
VB 0,625, MAB = 0,0176 oraz MB = - 0,0313.
Jest to oczywicie efekt sprystoci podparcia.

Na uwag zasuguje rwnie krokiew narona. Jest ona belk dwuprzsow z obcieniem trjktnym (rys. 3.8.). Mona j oblicza jako jednoprzsow obcion obcieniem trjktnym.
Wspczesne obliczenia statyczno-wytrzymaociowe wykonuje si najczciej przy
zastosowaniu metod komputerowych. Programy do analizy statycznej oparte s przewanie na metodzie elementw skoczonych, co umoliwia bardzo starann analiz
si wewntrznych.
Do sprawdzania konstrukcji uywa si oczywicie programw w oparciu o metod
stanw granicznych, co znakomicie upraszcza i skraca prac. Przed zakupem
stosownych programw warto je przetestowa, wykonujc obliczenia na piechot;
a nastpnie sprawdzajc je programem. Jednoczenie praktyka wskazuje, e im
bardziej rozbudowany program, tym wiksza moliwo pomyki t prawidowo
warto uwzgldni przy zakupie.
3.5. WYTYCZNE KONSTRUKCYJNE

W tak krtkim opracowaniu nie sposb poda nawet najwaniejszych wytycznych
dotyczcych zarwno projektowania jak i techologii wykonywania drewnianych
wib dachowych. Z tego powodu temat ten potraktowany zostanie wybirczo.
Wytyczne te zostan podane w postaci punktw, przy czym niektre zilustrowane
bd odpowiednimi rysunkami. W trakcie projektowania i wykonawstwa naley
przede wszystkim:
stosowa drewno wysuszone do poziomu 15%,
stosowa drewno impregnowane tartacznie,
stosowa drewno o klasie zgodnej z projektem, przy czym jeeli drewno nie
jest klasyfikowane mechanicznie i dla przecitnych warunkw wykonawstwa
stosowa drewno o klasie nie wyszej ni C30,
projektowa elementy o dugoci w miar moliwoci nieprzekraczajcej
6 m (nie jest to wymg konieczny), w przypadku dugich elementw stosowa
ustroje wieloczciowe (rys. 3.14.).
www.dashofer.pl
30
WIBY DACHOWE
Rys. 3.14. Dwuelementowa krokiew w wizarze jtkowym

unika silnie rozbudowanych i skomplikowanych wzw,
stosowa krokwie o wysokoci ok. 18 cm, co umoliwi wykonanie midzy
nimi termomodernizacji, ich rozstaw nie powinien przekracza 90 cm,
wzy czy naley za pomoc prostych cznikw, np. blach perforowanych
i gwodzi (rys. 3.15.).
Rys. 3.15. Rne sposoby tworzenia wza kalenicowego krokwi

A. Wze tradycyjny
B. Wze z blach perforowan
gdzie:
S ruba
K krokiew
P blacha perforowana jako nakadka
lc linia przycinania blachy
lg linia gicia blachy
www.dashofer.pl
31
WIBY DACHOWE
nie stosowa wrbw na krokwiach w miejscu ich podparcia na patwiach lub

muratach (zmniejszajc h do h1, w sposb istotny wpywa si na zmniejszenie
wskanika zginania), w takich przypadkach naleaoby w zasadzie projektowa
krokwie na moment przsowy jak dla belki wolnopodpartej), w miejsce wrbw stosowa siodeka (rys. 3.16.).
Rys. 3.16. Oparcie krokwi na patwi za pomoc siodeka bez wrbw

A. Schemat podparcia z siodekiem
B. Efekt podcicia krokwi
gdzie:
K
P
S
Kl
St
Po
krokiew
patew
siodeko
kleszcz
stolec
podkdki
dla wizarw krokwiowych i krokwiowo-jtkowych starannie kotwi muraty

i krokwie do nich, naley unika ukonego przybijania krokwi gwodziami
(rys. 3.17.).
Rys. 3.17. Kotwienie muraty i krokwi na muracie
www.dashofer.pl
32
WIBY DACHOWE
gdzie:
K krokiew
S siodeko
M murata
Km kotew muraty
Kk kotew krokwi
stosowa czniki stalowe zabezpieczone przed korozj
nie stosowa naci na jtki w krokwiach, zastpi je nakadkami drewnianymi
lub stalowymi blachami perforowanymi oraz siodekami wsporczymi (rys. 3.17.).
Rys. 3.18. Monta jtek i krokwi

A. Poczenie jtki z krokwi z naciciem krokwi
B. Poczenie jtki i krokwi z nakadkami
gdzie:
K
J
N
S
krokiew
jtka
nakadka
siodeko
3.6. CZSTE WADY I BDY

Mimo bogatych dowiadcze zarwno w projektowaniu, jak i we wznoszeniu drewnianych wib dachowych ilo popenianych bdw jest znaczca.
Tradycyjnie wady i popeniane bdy naley podzieli na:
bdy projektowe,
bdy wykonawcze.
Bdy projektowe wynikaj, jak si wydaje, z pewnej nonszalancji projektantw,

ktrzy drewniane wiby o znanej i tradycyjnej konstrukcji traktuj troch po
macoszemu, przekazujc cz swoich obowizkw w rce wykonawcy.
www.dashofer.pl
33
WIBY DACHOWE
Do najczciej popenianych bdw projektowych nale:

niedokadnie wykonana i nadmiernie uproszczona dokumentacja projektowa,
o zbyt niskim stopniu uszczegowienia,
nadmiernie uproszczone obliczenia statyczno-wytrzymaociowe, bdce efektem obiegowej opinii, e konstrukcje drewniane wib s niejako z definicji
bezpieczne i rzadko zdarzaj si ich awarie,
brak rozwiza projektowych wzw i pocze oraz cedowanie tego zadania
na ciel,
najczciej przewymiarowanie poszczeglnych elementw,
brak nadzoru autorskiego i niskie wymagania stawiane wykonawcy wiby.
Lista bdw popenianych przez wykonawc jest oczywicie znacznie dusza, co

wynika na og z nieprzestrzegania elementarnych zasad sztuki budowlanej.
Do najczciej popenianych bdw nale:
stosowanie drewna o nadmiernej wilgotnoci lub wrcz wilgotnego (u czci cieli
pokutuje z gruntu faszywa opinia, e drewno wilgotne atwiej si montuje),
nieprzestrzeganie zaoonych w projekcie klas drewna,
brak kontroli i eliminacji tarcicy z wadami drewna,
brak lub niestarannie wykonana impregnacja,
niestaranne lub niefachowe wykonawstwo elementw poczone z tzw.
montaem wymuszonym,
niestaranne wykonanie wzw,
niestaranny monta,
zmiany i odstpstwa od projektu,
niezgodne z projektem stosowanie cznikw (niewaciwe gwodzie, brak
nawiertw przy rednicach powyej 4,5 mm, wbijanie gwodzi niezgodnie
z siatk projektow czsto z ich nadmiern iloci, zastpowanie jednych
cznikw innymi, pkanie drewna przy niewaciwym stosowaniu cznikw,
brak zabezpiecze cznikw przed korozj itp.),
stosowanie nadmiernych wrbw, gwnie w krokwiach w miejscu opar na
patwiach lub muratach,
stosowanie drewna rozbirkowego bez wczeniejszej jego kontroli, czsto
zagrzybionego lub uszkodzonego,
samowolne usuwanie niektrych elementw np. mieczy,
nieprzestrzeganie technologii montau elementw, wiby.
Oprcz wymienionych bdw oczywicie moe wystpi jeszcze wiele innych.

Wydaje si, e w celu ich wyeliminowania lub przynajmniej zmniejszenia ich iloci
niezbdny jest stay nadzr projektanta.
www.dashofer.pl
34
WIBY DACHOWE
3.7. OCHRONA I ZABEZPIECZENIA DREWNA WIBY

Drewno ma w zasadzie dwie podstawowe wady:
podlega biologicznej deprecjacji,
jest palne.
Drewno jest biologicznie martwym organizmem i jako takie podlega jednemu z naczelnych praw przyrody, czyli utylizacji. Jest to proces nieunikniony, ktry mona
wprawdzie spowolni, jednak wyeliminowa go cakowicie nie sposb. Proces utylizacji przyroda realizuje za pomoc licznych czynnikw biotycznych, dla ktrych substancje zawarte w drewnie s po prostu pokarmem lub skadnikami pokarmu. Do podstawowych czynnikw biologicznej destrukcji drewna nale:
owady,
grzyby i grzyby pleniowe,
glony i algi,
bakterie,
wirusy.
W przypadku elementw wib dachowych dwie pierwsze grupy czynnikw maj

pierwszorzdne znaczenie, pozostae mniejsze lub nieistotne. Czynniki te, podobnie
jak i mechanizm ich dziaania, s stosunkowo dobrze rozpoznane i scharakteryzowane w licznych pozycjach ksikowych i nie bd przedmiotem analizy w tym
opracowaniu.
Naley zwrci uwag na fakt, e drewno moe si znajdowa w jednym z dwch
stanw:
w stanie nieporaonym przez czynniki biotyczne,
w stanie poraonym przez czynniki biotyczne.
Stan pierwszy dotyczy w zasadzie wycznie owadw, ktre w okrelonych okolicznociach mogy nie zdy porazi, a w praktyce zoy jaj. Ze wzgldu na specyficzne waciwoci zarodnikw pozostaych czynnikw biotycznych poraenie drewna nastpuje praktycznie natychmiast po obrbce tartacznej, a czasami jeszcze przed
ni (np. sinica). W tym kontekcie elementy drewniane znajduj si w drugim stanie
praktycznie od momentu ich wyprodukowania, to znaczy s obsadzone zarodnikami
grzybw, pleni, glonw itp. Sam fakt obsadzenia nie jest dla drewna grony, jeli nie
zaistniej okolicznoci sprzyjajce dalszemu biologicznemu rozwojowi zarodnikw.
Jeeli zatem mwimy o drugim stanie, czyli stanie poraenia, to zawsze rozumiemy
przez to stan drewna z aktywnymi biologicznie czynnikami, np. erujcymi.
W konsekwencji mamy dwa kierunki postpowania:
profilaktyka,
interwencja.
www.dashofer.pl
35
WIBY DACHOWE
Profilaktyka polega na stworzeniu warunkw i okolicznoci uniemoliwiajcych,

a przynajmniej ograniczajcych moliwo poraenia (owady) lub biologiczny
rozwj czynnika (jaj owadw, zarodnikw grzybw, pleni itp.). Interwencja natomiast jest procesem polegajcym na biologicznym unicestwieniu czynnika biotycznego. Zachodzi ona zatem w okolicznociach biologicznej aktywnoci czynnika,
czyli np. erowania larw owadw lub rozwijania si grzybni. Proces interwencji
zdublowany jest na og zabiegami profilaktycznymi przed powtrnym poraeniem.
Poniewa zabiegi interwencji odbywaj si najczciej (cho nie tylko) przy uyciu
odpowiednich, przewanie kompleksowych rodkw chemicznych, to na og rodki
te peni rwnie funkcj profilaktyczn. Rnica midzy obiema formami
postpowania jest zasadnicza: w przypadku profilaktyki nie musimy stosowa
toksyn, czyli rodkw biologicznej agresji, natomiast w przypadku interwencji jest to
najczciej konieczno.
Praktyka dowodzi, e zabiegi profilaktyczne s o wiele prostsze w realizacji, mniej
niebezpieczne dla rodowiska i co najwaniejsze o wiele tasze. Zabiegi profilaktyczne okrelane rwnie mianem impregnacji przeprowadza mona zarwno w tartaku, jak i na budowie. Impregnacja tartaczna jest profesjonalna i skuteczniejsza od
wykonywanej na budowie. Moe ona by wykonywana metod kpieli w impregnacie, na og przed procesem suszenia, lub metod impregnacji cinieniowej w autoklawach. Ta druga metoda jest oczywicie bardziej skuteczna, ale wykonywana jest
w niewielu tartakach ze wzgldu na konieczno posiadania odpowiednich linii technologicznych. W przypadku kpieli impregnacja ma charakter w zasadzie powierzchniowy, natomiast podczas autoklawizacji drewno nasycane jest impregnatem
skronie. W warunkach budowy stosuje si w zasadzie dwie metody impregnacji
drewna konstrukcyjnego, metod wymalowa lub natrysku oraz metod kpieli antyseptycznej. Obie metody maj charakter impregnacji powierzchniowej.
Ponadto elementy mog by impregnowane przed ich wykonaniem i wbudowaniem,
czyli impregnacja tarcicy konstrukcyjnej, lub po wbudowaniu, czyli impregnacja
konstrukcji. Bez wzgldu jednak na etap, w ktrym na budowie wykonuje si zabiegi impregnacyjne zachodzi konieczno wykonania uzupeniajcych wymalowa lub
natryskw w miejscach ci, dutowa, nawierce itp. Obowizuje elazna zasada,
e jeeli impregnacja ma by skuteczna, to oprcz odpowiedniej, przewidzianej
instrukcj iloci impregnatu naley wykona j ze szczegln dokadnoci i starannoci. Na rynku krajowym jest aktualnie dua ilo rnego rodzaju preparatw
do profilaktycznej impregnacji drewna. Ich stosowanie uzalenione jest od wielu
rnych czynnikw, ktre powinny by uwzgldnione na etapie projektowania.
Warunkiem podstawowym jest stosownie preparatw dopuszczonych do stosowania
w budownictwie w rozumieniu art. 10 Prawa Budowlanego. Naley podkreli,
i jeli preparat dostpny w handlu zwaszcza detalicznym, posiada tylko opini
higieniczn wydan przez Pastwowy Zakad Higieny, nie jest to wystarczajce.
Preparaty powinny posiada aprobat techniczn, wydan przez Instytut Techniki
Budowlanej, w ktrej opinia PZH jest tylko jedn ze skadowych.
Jeli do impregnacji stosowane s rodki kompleksowe, zapewniaj one rwnie na
poziomie minimalnym ochron drewna przed ogniem, gwnie do poziomu trudnozapalnego i nierozprzestrzeniajcego oginia. Jest to najniszy stopie zabez-
www.dashofer.pl
36
WIBY DACHOWE
pieczenia. Powszechnie stosowanym do tego celu preparatem w budownictwie jednorodzinnym jest wodorozcieczalny, mineralny preparat FOBOS. Jest on jednoczenie preparatem zabezpieczajcym przed poraeniem czynnikami biotycznymi.
Jak ju wspomniano, drewno jest materiaem palnym i atwozapalnym. Na obecnym
etapie poziomu technicznego cakowite zabezpieczenie drewna przed ogniem nie jest
moliwe. Zabezpieczenia przeciwpoarowe budynkw powinny spenia aktualne
wymagania zawarte w Warunkach Technicznych.
Podobnie jak w przypadku impregnatw biotycznych, take i tego typu preparaty lub
zabezpieczenia musz spenia wymagania wspomnianego ju art. 10 Prawa
Budowlanego. Zabezpieczenia wib dachowych w budynkach jednorodzinnych,
chocia nie ma takiego wymogu, zaleca si wykonywa na podstawie wytycznych
rzeczoznawcy ds. ochrony przeciwpoarowej.
www.dashofer.pl
37
WADY I ZALETY DREWNIANYCH WIB DACHOWYCH

4. WADY I ZALETY DREWNIANYCH WIB

DACHOWYCH
Dyskusja na temat wad i zalet drewnianych wib dachowych jest trudna i po czci
obarczona swoist demagogi chociaby dlatego, e dachy strome, a w konsekwencji
wiby dachowe, maj zagorzaych przeciwnikw i oczywicie wiernych zwolennikw. Zarwno przeciwnicy, jak i zwolennicy maj swoje racje i argumenty
potwierdzajce ich tezy. Faktem jest, i u duej czci inwestorw, ktrzy gwnie
decyduj o typie przekrycia dachowego, strome dachy ciesz si zainteresowaniem.
Poniej podano najwaniejsze zalety i wady drewnianych wib, biorc pod uwag
porwnanie z innymi przykryciami, chocia porwnania bezporednie nie bd dokonywane.
Do podstawowych zalet drewnianych wib dachowych zaliczy mona:
moliwo tworzenia niepowtarzalnych dachw, o wyszukanej estetyce,
historycznie wpisanych w polski krajobraz,
praktycznie nieograniczona moliwo ksztatowania geometrii dachw,
moliwo zastosowania wielu pokry dachowych,
atwo wykonania (zwaszcza typowych wib),
wielowiekowa tradycja i bogate dowiadczenie w wykonawstwie,
sprawdzone rozwizania konstrukcyjne,
bogate dowiadczenie w projektowaniu wib,
odporno typowych konstrukcji na bdy i niedocignicia wykonawcze,
niska awaryjno konstrukcji wib,
potencjalnie wysoka trwao (dla poprawnie wykonanych, zabezpieczonych
i kontrolowanych na bieco wib trwao mona rozwaa na poziomie
100-150 lat),
dla przecitnych warunkw stosunkowo prosta konstrukcja,
powszechna dostpno surowca drzewnego,
atwo obrbki surowca drzewnego i stosunkowo proste narzdzia do niej,
stosunkowo maa masa elementw, umoliwiajca monta bez koniecznoci
stosowania cikiego sprztu montaowego,
atwo utylizacji materiau rozbirkowego bez szkody dla rodowiska,
atwo naprawy, wzmacniania, remontu i wymiany elementw,
szeroka gama cznikw mechanicznych i akcesoriw montaowych,
wysoka technologiczno,
moliwo powtrnego wykorzystania czci drewna rozbiorkowego,
moliwo specjalnego ksztatowania elementw, np. klejenia, gicia,
www.dashofer.pl
38

moliwo tworzenia elementw hybrydowych i wsppracy z innymi tworzywami konstrukcyjnymi,

stosunkowo niska cena typowych wib (rnice w cenie w zalenoci od regionu mog dochodzi do 50 i wicej procent, podyktowane jest to dostpnoci surowca drzewnego i zmiennym kosztem robocizny).
Konstrukcje drewnianych wib dachowych podobnie jak i samo drewno ma i swoje

wady. Do najwaniejszych mona zaliczy:
palno i zapalno drewna (wymaga impregnacji p.po.),
podatno na korozj biologiczn (wymaga impregnacji biotycznej),
higroskopijno i negatywny wpyw wilgoci,
niska trwao przy braku stosownych zabezpiecze, kontroli oraz przy nadmiernej wilgotnoci,
wysoka anizotropia drewna,
skurcz, pcznienie i paczenie si w rodowisku wilgotnym,
deformacja w wilgotnym rodowisku i pod obcieniami bliskimi stanom
granicznym,
maa odporno na uszkodzenia mechaniczne,
korozyjno w stosunku do stali niezabezpieczonej, gwnie w rodowisku
wilgotnym.
Wymienione wady nie umniejszaj jednak niewtpliwej atrakcyjnoci drewna jako

materiau konstrukcyjnego.
www.dashofer.pl
39

5. LITERATURA
1. Bryl St. i J. (red.), Tablice inynierskie, T.1 i 3, PWN, Pozna 1958.
2. Michniewicz W., Konstrukcje drewniane, Arkady, Warszawa, 1958.
3. Noyski W., Przykady oblicze konstrukcji budowlanych z drewna, WSiP,
Warszawa, 1994 (wyd. II).
4. eczykowski W., Budownictwo oglne, Arkady, Warszawa, XXXX.
5. PN-B-03150:200 Konstrukcje drewniane. Obliczenia statyczne i projektowanie.
6. PN-82/B-02000 Obcienia budowli. Zasady ustalania wartoci.
7. PN-82/B-02001 Obcienia budowli. Obcienia stae.
8. PN-82/B-02003 Obcienia budowli. Obcienia zmienne technologiczne.
Podstawowe obcienia technologiczne i montaowe.
9. PN-82/B-02010 Obcienia w obliczeniach statycznych. Obcienie niegiem.
10. PN-77/B-02011 Obcienia w obliczeniach statycznych. Obcienie wiatrem.
www.dashofer.pl
40

Drewniane Więżby Dachowe W Budownictwie Jednorodzinnym - Poradnik Inżyniera - P.Łoboda

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Drewniane Więżby Dachowe W Budownictwie Jednorodzinnym - Poradnik Inżyniera - P.Łoboda

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Konstrukcja budynku

Dr in. Piotr oboda

DREWNIANE WIBY DACHOWE

DREWNIANE WIBY DACHOWE W BUDOWNICTWIE JEDNORODZINNYM

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

1.2. INFORMACJE O AUTORZE

1.3. WYKAZ PIKTOGRAMW:

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

2.2. ELEMENTY DACHU

Rys. 2.1. Elementy dachu:

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

Kady z tych systemw wywiera inny rodzaj obcienia na elementy konstrukcyjne

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

Rys. 2.2. Poaciowy system docieplenia

Rys. 2.3. Poaciowo-jtkowy (kleszczowy) system docieplenia

Rys. 2.4. Podstawowy ukad warstw termoizolacji dachu

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

Materia termoizolacyjny umieszczany jest najczciej pomidzy krokwiami. Do tego

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

Do tego celu su albo rozwizania systemowe, np. dachwki wentylacyjne, wkadki

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

Za podstaw tego podziau naley przyj sposb przekazywania skadowej poziomej

Rys. 3.1. Przykady wizarw rozporowych

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

Rys. 3.2. Przykady wizarw bezrozporowych

Rys. 3.3. Typy podparcia krokwi w wizarach rozporowych

W konstrukcji wiby wyrnia si dwa rodzaje wizarw:

Rys. 3.4. Wiba krokwiowo-patwiowa z kleszczami. Ukad podstawowych elementw.

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

paszczyzna wizara penego

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

jtka w tradycyjnych wibach element w zasadzie ciskany (rzadziej

Oprcz wymienionych elementw zasadniczych, w ustrojach nonych wib mog

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

albo konieczno korekty ich pooenia i utraty okrelonego rytmu rozplanowania,

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

odpowiednio obliczeniowa i charakterystyczna warto cechy

czciowy wspczynnik bezpieczestwa, uwzgldniajcy stany graniczne

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

W tablicy Xd obliczono dla M = 1,3 oraz kmod = 0,60

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

W konstrukcjach wib stosuje si rwnie szereg innych materiaw, gwnie

Rys. 3.6. Schemat obcienia elementw wiby dachowej

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

odpowiednio obcienie parciem i ssaniem wiatru

Dla wygody wymienione obcienia ujednolica si i przeksztaca do postaci obcie

Rys. 3.7. Schemat oddziaywania obcie na poa dachow

odpowiednio dla parcia i ssania wiatru ze stosownymi znakami + lub

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

Obcienia qj i pj wykorzystywane s do kontroli stanw granicznych elementw

Mnonik charakterystycznej wartoci obcienia

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

Niezwykle wana i ciekawa, gwnie ze statycznego punktu widzenia, jest

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

Zatem obcienie prostopade do krokwi i zebrane z dwch poaci wyniesie

Nietrudno zauway, i dla krokwi koszowych obowizuje ta sama zasada.

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.

z reguy gn > gz zatem obcienie jednostronne uzyskuje si jako: gj = gn - gz .

Rys. 3.9. Efekty obcienia symetrycznego i asymetrycznego wizara krokwiowego

Copyright 2003 by Dashfer Holding, Ltd.