Biblioteczka dla Osb Niepenosprawnych

prof. Ewa Nowak

Jolanta Budny
Kamil Kowalski

dla osb z dysfunkcj narzdu ruchu

prof. Ewa Nowak, Jolanta Budny, Kamil Kowalski

Spis treci
Wprowadzenie.................................................................................................................................... 5
Wstp . ............................................................................................................................................... 7
1. Podstawowe wymiary przestrzenne ........................................................................................... 9
2. Otoczenie dostpne .................................................................................................................... 11
Parking ............................................................................................................................................. 11
Wjazd ............................................................................................................................................... 13
Schody zewntrzne............................................................................................................................ 13
3. Budynek dostpny ....................................................................................................................... 15
Pochylnie, podjazdy ........................................................................................................................ 15
Wejcia, dojcia ............................................................................................................................... 17
Przedsionki, wiatroapy ................................................................................................................... 19
Drzwi, wyjcia na balkon, okna . ..................................................................................................... 21
Windy (dwigi osobowe) . ................................................................................................................ 23
Korytarze ........................................................................................................................................ 24
Schody wewntrzne . ...................................................................................................................... 25
Podnoniki, platformy ..................................................................................................................... 25
4. Pomieszczenia .............................................................................................................................. 27
Kuchnia ............................................................................................................................................ 27
azienka ........................................................................................................................................... 30
Sypialnia . ......................................................................................................................................... 33
Pomieszczenia pomocnicze .............................................................................................................. 35
5. Elementy wykoczenia i wyposaenia wntrz .......................................................................... 37
Miejsce pracy ................................................................................................................................... 37
Wentylacja, ogrzewanie ................................................................................................................... 37
Instalacja elektryczna i sygnalizacyjna ............................................................................................. 39
Podogi.............................................................................................................................................. 40
6. Sownik poj . ............................................................................................................................. 42
7. Podstawa prawna......................................................................................................................... 43
8. Bibliografia . ................................................................................................................................. 45
9. Skorowidz rysunkw ................................................................................................................... 47

WPROWADZENIE
Opracowany przed laty przez WHO wiatowy program dziaa na rzecz osb niepenosprawnych
wyznacza osignicie nastpujcych trzech celw: zapobieganie, rehabilitacja i wyrwnywanie szans.
Zakadano, e zadania wyznaczone w tych obszarach powinny by realizowane wielopaszczyznowo, z zaangaowaniem wielu dziedzin wiedzy zarwno humanistycznych, medycznych, jak i technicznych, przy
wsppracy rnych specjalistw m.in. architektw i urbanistw.
Nie ma wtpliwoci, e likwidowanie barier architektonicznych oraz dostosowanie przestrzeni publicznej i wntrz mieszkalnych do potrzeb i moliwoci osb niepenosprawnych wpisuje si w podstawowe
zadania wspomnianego programu i decyduje o jego skutecznoci we wszystkich trzech obszarach.
Adaptujc rodowisko pracy i ycia czowieka do jego potrzeb i cech psychofizycznych zapobiegamy
powstawaniu licznych wypadkw i urazw ciaa, a projektujc przedmioty i urzdzenia oraz aranujc
rozwizania przestrzenne wntrz, dostosowane do budowy i wymiarw ciaa uytkownikw o ograniczonej sprawnoci ruchowej i manualnej, umoliwiamy szerszej grupie osb samodzielne wykonywanie
poszczeglnych czynnoci dnia codziennego.
Ksztatowanie rodowiska pracy, miejsca zamieszkania, rodkw komunikacji i obiektw uytecznoci
publicznej z myl o osobach niepenosprawnych umoliwia ich integracj ze spoeczestwem i przyspiesza proces rehabilitacji.
Jednoczenie, odpowiednio aranujc rodowisko otaczajce czowieka do potrzeb niepenosprawnego
uytkownika, zapewniamy zgodnie z zasadami ergonomii odpowiednie warunki ycia caej populacji.
Jest to zgodne z ide projektowania uniwersalnego, ktra gosi: projektujc dla niepenosprawnych projektujesz dla wszystkich.
Niestety, te zasady przez duszy czas w Polsce nie byy respektowane. Powstay liczne zaniedbania,
ktre wpyny negatywnie na jako ycia osb niepenosprawnych.
Jednym z powodw tych zaniedba by m.in. brak profesjonalnych opracowa odnoszcych si do wymiarw polskiej populacji i do polskich warunkw budownictwa mieszkaniowego. Projektanci zmuszeni
byli posugiwa si zestawami danych, opracowanych na podstawie bada populacji zdrowej lub wykorzystywali wyniki bada zagranicznych. Wynikao to z faktu, e badania osb niepenosprawnych byy
prowadzone tylko w nielicznych orodkach naukowych w Polsce i czsto ich wyniki nie docieray do profesjonalnych zespow projektowych.
Drugim wanym powodem powstawania w Polsce obiektw mieszkalnych i uytecznoci publicznej,
niedostosowanych do potrzeb osb niepenosprawnych, by brak odpowiednich aktw normatywnych.
Naley przyzna, e w ostatnich latach sytuacja ulega znacznej poprawie, na co wpyny dziaania i naciski na wadze lokalne wielu instytucji pozarzdowych m.in. Stowarzyszenia Przyjaci Integracji. Z ulic
i miejsc publicznych powoli znikaj wysokie krawniki lub stopnie, a w zamian pojawiaj si agodne
podjazdy.
Duy wpyw na zmian sytuacji miao ukazanie si Rozporzdzenia Ministra Infrastruktury z dnia
12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych, jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie z nowel z 7 kwietnia 2004 r. i respektowanie tego aktu prawnego.
Niniejsza publikacja stanowi konsekwentne dopenienie, zarwno Ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo
budowlane, jak i powyszego rozporzdzenia. Zawiera dodatkowe rda informacji, niezbdne dla osb
kreujcych rodowisko pracy i ycia osb nie w peni sprawnych fizycznie.
Jej duym atutem jest to, e zawiera wytyczne wyznaczone na podstawie bada populacji polskiej,
w tym osb poruszajcych si na wzkach inwalidzkich. Posugujc si tymi danymi mamy moliwo
dostosowania wntrza mieszkalnego, w najbardziej optymalny sposb, do potrzeb uytkownikw
mieszkajcych w naszym kraju.
Zalet tej publikacji jest take to, e zawarte w niej informacje w sposb przystpny i wzbogacony
ilustracjami, daj wskazwki indywidualnemu uytkownikowi, jak dostosowa przestrze wntrza
mieszkalnego do wasnych potrzeb, wynikajcych z okrelonej dysfunkcji narzdu ruchu, ju na etapie
projektu lub uatwi mu modernizacj pomieszcze ju zamieszkaych.

Przekazujc t publikacj jestemy przekonani, e bdzie stanowia przydatny poradnik projektowania

uniwersalnego, znajdzie si w bibliotece kadego projektanta odpowiedzialnego za ksztatowanie warunkw ycia czowieka.
Kierujemy j zarwno do czynnych zawodowo architektw, jak i studentw architektury przyszych
kreatorw nowoczesnych rozwiza budowlanych, ktrych misj jest tworzenie rodowiska przyjaznego osobom niepenosprawnym i zapewnienie im optymalnej jakoci ycia, odpowiedniej do ich potrzeb
i moliwoci.
Prof. Ewa Nowak

WSTP
Jak dostosowa mieszkanie do potrzeb osb z dysfunkcjami narzdw ruchu? Jest to zagadnienie niezwykle zoone, po pierwsze ze wzgldu na rnorodno rodzajw schorze. Osoba poruszajca si na
wzku inwalidzkim bdzie miaa inne potrzeby ni osoba poruszajca si przy pomocy kul, czy osoba
z problemami manualnymi. Due znaczenie bdzie mia rwnie ukad i wielko samego mieszkania.
W mieszkaniu o wystarczajco szerokich drzwiach i cigach komunikacyjnych, wystarczajce moe okaza
si odpowiednie przestawienie mebli, dodanie kilku pomocnych elementw, np. porczy. Niestety, mieszkania mae i le rozplanowane mog wymaga kosztownego i kopotliwego remontu lub przebudowy.
W wikszoci wypadkw najwikszej ingerencji wymaga bdzie azienka oraz kuchnia.
Dlatego o odpowiedni ukad pomieszcze i ich wielko powinno zadba si ju na etapie projektu i budowy. Jest to jednak gwnie zadanie projektantw i inwestorw. Nie znaczy to, e kade mieszkanie musi by
projektowane jako dostpne. Powinno jednak zapewnia moliwo jego atwego dostosowania.
Niestety, polskie przepisy w mao szczegowy sposb okrelaj warunki, jakim musz odpowiada
nowopowstajce mieszkania.
Czsto problemem jest sam dojazd do budynku. Schody i progi, brak podjazdw i wind (dwigw osobowych) tak wygldaj nasze osiedla. Dlatego osoba, ktra ulegnie wypadkowi i usidzie na wzku inwalidzkim, jest niejednokrotnie zmuszona do zmiany mieszkania. Deweloperzy broni si jak mog przed
odpowiednim dostosowywaniem osiedli, wysuwajc jako gwny argument dobro konsumentw, bo lepsze przystosowanie to ich zdaniem wiksze koszty dla klientw. Twierdz, e to sam rynek zweryfikuje,
czy budynki musz by dostosowywane, czy nie. Tymczasem wci gwnym czynnikiem decydujcym
o zakupie mieszkania jest jego cena. Zwrmy rwnie uwag, e mieszkania kupujemy raczej w wieku
20-30 lat, kiedy nie mylimy o naszych przyszych problemach.
Jakie pyn z tego wnioski? Nawet jeli jestemy w peni sprawni, przy zakupie mieszkania powinnimy
przewidywa sytuacje, ktre mog nastpi: moliwo nabycia rnego rodzaju niepenosprawnoci,
postpujcy proces starzenia i nasilajce si w zwizku z tym zjawiskiem schorzenia. W ten sposb moe
uda si nam unikn czsto kosztownych i problematycznych remontw, a nawet koniecznoci przeprowadzki.
Osoby niepenosprawne powinny okreli swoje potrzeby, zastanowi si nad przeszkodami, jakie napotykaj w miejscach, w ktrych obecnie mieszkaj i zastanowi si jak mona je zlikwidowa lub jak wybra
nowe mieszkanie, eby ich unikn.
Nasza publikacja moe pomc w okreleniu barier i znalezieniu odpowiednich rozwiza. Naley jednak
pamita, e podane w niej wytyczne powinny by zweryfikowane z indywidualnymi potrzebami uytkownika, w zalenoci od stopnia i rodzaju jego niepenosprawnoci, wymiarw ciaa, rodzaju uywanego
sprztu rehabilitacyjnego.

1. Podstawowe wymiary przestrzenne

Z powodu rnorodnych schorze i rodzajw niepenosprawnoci, poczynajc od motorycznych, poprzez
wzrokowe, suchowe itd., brak jest jednolitej definicji okrelajcej osob niepenosprawn. Ponadto moliwoci lub te ograniczenia psychofizyczne kwalifikuj uytkownikw jako mniej lub bardziej sprawnych.
Ze wzgldu na bardzo zrnicowane potrzeby ergonomiczne poszczeglnych grup, a take problem
ekonomicznego wykorzystania przestrzeni (np. dla osb o bardzo duych ograniczeniach ruchowych
dostpne mog by jedynie elementy wntrza znajdujce si w pasie 70-100 cm od podogi; a rozmieszczenie
pek czy szafek tylko w tym pasie jest zupenie niepraktyczne z punktu widzenia wykorzystania przestrzeni).
Podane wymiary nie zawsze uwzgldniaj potrzeby osb o najwikszym stopniu upoledzenia fizycznego.
Mona jednak zaoy, e osoby te zazwyczaj nie funkcjonuj samodzielnie i korzystaj z pomocy osb
asystujcych. Trzeba pamita, e kady rni si wymiarami ciaa, zasigiem koczyn grnych, rodzajem
uywanego sprztu rehabilitacyjnego. Czsto osoby mniej sprawne, ale uywajce lepszego sprztu, mog
duo lepiej funkcjonowa ni osoby bardziej sprawne.
Wszystkie te elementy wpywaj na ich potrzeby przestrzenne. Dlatego np. osoba poruszajca si na
wzku, ale o duej sprawnoci grnych partii ciaa i posiadajca bardziej zwrotny wzek, moe zmniejszy
podan w publikacji minimaln przestrze manewrow do wystarczajcych dla niej wymiarw. Jeeli
osoba ta jest rwnoczenie wysoka i ma stosunkowo dugie koczyny grne pki mog znajdowa
si nieco wyej ni podana w publikacji wysoko. Jest to sprawa indywidualna i wymaga kadorazowo
sprawdzenia optymalnych oraz granicznych wymiarw, np. jak wysoko i jak nisko jeste w stanie sign.
Naley przy tym pamita, e sprawno maleje wraz z wiekiem. Osoby o maej sprawnoci i mniejszych
wymiarach ciaa mog mie problem z siganiem do pek znajdujcych si zbyt wysoko lub zbyt nisko
i wtedy naley odpowiednio zmniejszy podane wymiary wysokociowe. Trzeba pamita rwnie o jednoczesnym powikszeniu wymiarw przestrzeni manewrowych. Niemniej podany w publikacji wymiar
150 cm rednicy przestrzeni manewrowej powinien by wystarczajcy dla wikszoci uytkownikw.
Dane dotyczce moliwoci antropometrycznych (wymiary ciaa, zasig koczyn grnych) osb niesprawnych ruchowo s danymi optymalnymi lub granicznymi (tam gdzie istotny jest maksymalny zasig
np. koczyn grnych). Dotyczy to wikszoci cech, jak np. wysoko paszczyzny widzenia czy moliwo
zasigu koczyn grnych lub dolnych. Dodatkow cech, ktra nie pozwala na urednienie danych wymiarowych uytkownika poruszajcego si na wzku inwalidzkim, jest rnorodno samego sprztu.
I tak w przypadku osb uywajcych duych wzkw z napdem elektrycznym pole manewrowe wzka
(obrt) lub jego wymiar (dugo, szeroko) bd wiksze ni w przyjtych normach. Dotyczy to rwnie
strefy pola manewru (w niektrych przypadkach moe by konieczna powierzchnia koa o rednicy nawet
180 cm), zasigu koczyn grnych, zasigu wzroku i kta widzenia oka. W przypadku projektowania dla
inwestorw prywatnych naley przyjmowa parametry ustalane pod ktem indywidualnych moliwoci
Rys 1., Rys 2. Zasig ramion osoby na wzku inwalidzkim

40 cm

150 cm

30 cm

40 cm

130 cm

> 160 cm
40 cm

30 cm

130 cm

150 cm

70-90 cm
50-70 cm

60 cm

60-80 cm

Rys. 3. Zasig ramion osoby na wzku inwalidzkim

140-160 cm

i wymaga uytkownika. Sprawd zasig grny ramion uytkownika (na jakiej wysokoci mog znajdowa
si najwyej umiejscowione elementy, ktre wymagaj uycia rk), zasig dolny (najnisza moliwa wysoko umiejscowienia elementw wntrza), zasig przedni i boczny (czyli zasig istotny przy korzystaniu
np. z biurka, czy stou, jak gboko moe sign jego uytkownik), wysoko linii wzroku itd.
Podane dane maj due znaczenie przy projektowaniu rzutw poziomych i pionowych. Warunkuj zachowanie bezpiecznych wielkoci powierzchni potrzebnych do przemieszczania si w domu, pracy, czy te
korzystania z najbliszego otoczenia. Podane wymiary mog rni si od minimalnych (normatywnych)
zalece projektowych. W przypadku osb poruszajcych si na wzkach rnice te wynikaj z dwch
gwnych powodw:
rnica wynikajca z moliwoci ruchowych i zasigu koczyn grnych. Niektrzy uytkownicy mog
mie ograniczon sprawno koczyn grnych
rnica wynikajca z wysokoci siedziska wzka najczciej wzka elektrycznego i skutera. Rnice
parametrw wymiarowych s wiksze dla wzkw elektrycznych ni dla skuterw, ktre zwykle su
do pokonywania niewielkich dystansw.

10

2. Otoczenie dostpne

Parking
Bardzo czsto samochd jest jedynym rodkiem lokomocji pozwalajcym osobie niepenosprawnej na
swobodne poruszanie si po miecie. Jakkolwiek samodzielne prowadzenie samochodu dostosowanego
i wyposaonego dla osoby niepenosprawnej nie stanowi wikszego problemu, to znalezienie miejsca
z oznaczeniem parking dla osoby niepenosprawnej czsto graniczy z cudem. Po pierwsze takich miejsc
jest wci za mao, a oprcz tego s one zajmowane przez innych - penosprawnych kierowcw. Aby
miejsca parkingowe byy dostpne, a jednoczenie wygodne dla osb niepenosprawnych, musz spenia
parametry techniczne okrelone przez polskie przepisy.
Wymiary powinny wynosi min. 3,6 m x 5 m, a w przypadku miejsc znajdujcych si wzdu chodnika 3,6
m x 6 m. W przypadku moliwoci korzystania z przylegego chodnika lub innej drogi komunikacji moliwe
jest zwenie miejsca do 2,3 m.
Sposb rozmieszczenia kopert oraz ich ilo jest indywidualnie okrelana w miejscowych planach
zabudowy i zagospodarowania terenu.

120 cm

Rys. 4., Rys. 5. Parametry wymiarowe miejsc parkingowych

600 cm

360 cm

150 cm

510 cm

450 cm

350 cm

360

cm

11

min. 650 cm

Rys. 6., Rys. 7. Parametry wymiarowe i sposb oznakowania miejsc parkingowych

min. 250 cm
410 cm

500 cm

700 cm

360 cm

360 cm

230 cm

500 cm

850 cm

360 cm

500 cm

O dostpnoci miejsca parkingowego decyduj rwnie takie czynniki, jak:

dogodna lokalizacja, miejsca parkingowe dla osb niepenosprawnych powinny znajdowa si w pobliu wejcia do budynku
dobre oznakowanie
parkomaty, automaty biletowe i inne urzdzenia do obsugi parkingu powinny znajdowa si w pobliu miejsc parkingowych dla osb niepenosprawnych, by dobrze oznakowane i atwo dostpne
nawierzchnia zatoczki oraz chodnika powinna by gadka, antypolizgowa bez wysokich krawnikw
i zjazdw (maksymalnie do 2 cm rnicy poziomw)
obsuga urzdze kontrolnych i szlabanw powinna by moliwa bez koniecznoci wysiadania z samochodu.

12

Wjazd
rodowisko dostpne dla osb niepenosprawnych to rwnie bezporednie otoczenie budynku m.in.:
wjazdy, dojcia piesze, wejcia, bramy, furtki i inne. Na autonomi osoby niepenosprawnej skada si przede wszystkim swoboda w poruszaniu si, a wic bezkolizyjny, bezpieczny dostp do otoczenia w najbliszym rodowisku. Szczeglnie istotne dla niepenosprawnych uytkownikw drg jest to, aby szeroko,
promienie ukw dojazdw, nachylenie podune i poprzeczne nawierzchni byo zgodne z warunkami
okrelonymi w przepisach budowlanych.
Istotne jest take odpowiednie usytuowanie bram i furtek, ktre ze wzgldw bezpieczestwa nie mog
otwiera si na zewntrz dziaki, a ich szeroko nie powinna by mniejsza ni 2-4 m w przypadku bram
i 90 cm w przypadku furtek. Chodzi o to, eby nie utrudniay wejcia na posesj, m.in. osobom poruszajcym si na wzkach inwalidzkich. Nieco inaczej moe wyglda sytuacja na drogach poarowych, ktrych
wymiary reguluj odrbne przepisy.
Wjazd na posesj powinien by wykonany z nawierzchni utwardzonej, mog to by wszelkiego rodzaju
kostki betonowe, z kamienia naturalnego, pyt chodnikowych czy betonu. Kratki ciekowe i kanalizacyjne
nie powinny by niej ni 2 cm poniej nawierzchni. Jeeli wrota bramy s wrotami rozwieralnymi, to
wjazd na posesj oraz furtka powinny otwiera si do wewntrz posesji i nie mie progu. Materiay na
nawierzchni powinny mie faktur antypolizgow, naley unika kostki o obych ksztatach i polerowanego kamienia.
W przypadku cieki prowadzcej na posesj nachylenie podune nie powinno by wiksze ni 5 proc.,
a poprzeczne 2 proc., umoliwi to swobodny wjazd wzkiem. Dojazdy do budynkw wielorodzinnych
oraz wjazdy do garay powinny uwzgldnia potrzeby niepenosprawnych mieszkacw. Wszelkiego typu
urzdzenia i automaty w garaach podziemnych powinny znajdowa si w miejscach czytelnie oznaczonych i atwo dostpnych dla osb poruszajcych si na wzkach.

Schody zewntrzne
Schody s jednym z nieodcznych elementw architektury, stanowi o gwnych walorach estetycznych budynku lub, niestety dla wielu osb niepenosprawnych, stanowi jedn z najwikszych barier
architektonicznych. Nie znaczy to, e moemy zupenie zrezygnowa ze schodw, poniewa np. osoby
z zaburzeniami rwnowagi bd raczej korzysta ze schodw, a nie z pochylni.
Konieczno pokonywania rnic poziomw wynika najczciej z topografii terenu lub te celowej aranacji przestrzeni. Rnice poziomw w terenie mog by pokonywane:
aktywnie, czyli za pomoc siy mini
pasywnie, czyli przy uyciu wspomagajcych urzdze technicznych.
Dla osb poruszajcych si na wzkach wane s alternatywne rozwizania w pokonywaniu rnicy
poziomw terenu. W sytuacjach, gdy warunki techniczne na to pozwalaj, bd to pochylnie i podjazdy
lub inne urzdzenia wspomagajce jak windy zewntrzne, ktre pozwalaj na dostanie si do budynku
z poziomu terenu oraz wszelkiego rodzaju podnoniki i platformy.
W przypadku przej nadziemnych i podziemnych dla pieszych, zazwyczaj ze wzgldu na ograniczon
powierzchni, zastosowanie windy lub podnonika jest jedynym rozwizaniem pozwalajcym na pokonanie rnicy poziomw.
Dla osb starszych lub z ograniczonymi moliwociami ruchu, poruszajcych si o kulach czy laskach,
wygodne schody zewntrzne musz spenia okrelone wymagania:
liczba stopni w jednym biegu stopni zewntrznych nie powinna wynosi wicej ni 10
szeroko stopni schodw zewntrznych przy gwnych wejciach do budynku (w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych i budynkach uytecznoci publicznej) powinna wynosi min. 35 cm, wysoko stopni powinna wynosi do 17 cm, a w budynkach opieki zdrowotnej, przedszkolach i obkach do 15 cm
powierzchnia schodw powinna by zabezpieczona przed polizgiem, szczeglnie krawdzie stopni
szeroko uytkowa schodw zewntrznych do budynku powinna wynosi co najmniej 1,2 m, przy
czym szerokoci te nie mog by ograniczane przez zainstalowane urzdzenia oraz elementy budynku
stopnie nie powinny by aurowe

13

 o ile jest to moliwe, schody zewntrzne powinny by osonite przed wpywami warunkw atmosferycznych
stopnie nie powinny mie podci, wrbw czy noskw
balustrady i porcze powinny mie wygodny pochwyt
naley zawsze unika 1-2 stopni.
Schody mog przybiera rne formy. Schody zewntrzne prowadzce do budynku z reguy maj biegi proste lub zoone, ale zdarzaj si te schody zabiegowe czy wachlarzowe. W przypadku schodw
wachlarzowych szeroko stopni powinna wynosi porodku co najmniej 0,25 m, natomiast w schodach
zabiegowych i krconych szeroko tak naley zapewni w odlegoci nie wikszej ni 0,4 m od balustrady wewntrznej lub supa stanowicego podpor schodw. Ze wzgldw bezpieczestwa balustrady
powinny by pene lub o gsto osadzonych szczeblach (maks. co 20 cm, a w budynkach wielorodzinnych,
zamieszkania zbiorowego, owiaty i wychowania oraz zakadach opieki zdrowotnej maks. co 12 cm). Kolor
i faktura stopni schodw powinny by tak dobrane, aby osoby z ograniczon moliwoci widzenia mogy
uzyska pen informacj (wizualn i dotykow) np. o zmianie lub zakoczeniu biegu schodw.

14

3. Budynek dostpny

Pochylnie, podjazdy
Pochylnie s elementami budynku umoliwiajcymi osobie niepenosprawnej samodzielny dostp do
wszelkich obiektw, w tym take budynkw mieszkalnych. Poprawnie zaprojektowana pochylnia wymaga
niestety duo miejsca, dlatego w wielu przypadkach ze wzgldu na ograniczon powierzchni przed budynkiem, wybudowanie jej moe by niemoliwe. W takim wypadku mona zastosowa rnego rodzaju
podnoniki schodowe lub platformy. Niedopuszczalne jest natomiast stosowanie pochylni, ktrych parametry nie s zgodne z polskimi przepisami, ktre i tak s mniej rygorystyczne w porwnaniu z przepisami
USA. Tam najwiksze dopuszczalne nachylenie pochylni wynosi 12 proc. i to tylko w wyjtkowych sytuacjach. Za standard uwaane jest natomiast 8 proc. Badania wykazuj bowiem, e nachylenie wiksze ni
8 proc. moe stanowi problem dla duej grupy osb poruszajcych si na wzkach inwalidzkich.
Konstrukcja i rodzaj materiau, z ktrego powinna by wykonana pochylnia, czsto uwarunkowane s
wygldem zewntrznym budynku i otoczenia. Do zastosowania nadaje si praktycznie kady materia budowlany pod warunkiem, e do pokrycia nawierzchni pochylni uyto materiau antypolizgowego o fakturowanej powierzchni, moe to by m.in.:
terakota zewntrzna antypolizgowa
rne rodzaje kamienia naturalnego o fakturowanej drobnoziarnistej powierzchni np. o groszkowej
lub innej fakturze
drobna kostka brukowa montowana bezspoinowo
aurowe elementy stalowe (kratownice o drobnych oczkach)
drewno, pod warunkiem, e nawierzchnia bdzie perforowana
wylewka betonowa z gruboziarnist nawierzchni
niepolerowany gres
pytki klinkierowe nieszkliwione
okadzinowe pyty betonowe o drobno ryflowanej nawierzchni.
Pochylnia ma najczciej konstrukcj o szkielecie drewnianym, stalowym lub betonowym zaley to od
warunkw i moliwoci montaowych na zewntrz budynku. W przypadku konstrukcji stalowych i drewRys. 8., Rys. 9. Podstawowe parametry wymiarowe przestrzeni manewrowych pochylni

100-110 cm
120 cm

min. 150 cm

30 cm

min. 150 cm

120 cm
100-110 cm

min. 150 cm

100-110 cm
120 cm
15

maks. 6% (8% pod zadaszeniem)

maks. 6% (8% pod zadaszeniem)
min.
150 cm

min.
140 cm

maks. 900 cm

min.
150 cm

maks. 900 cm

maks. 15 cm

15-50 cm

maks. 8% (10% pod zadaszeniem)

wicej ni
50 cm

Rys. 10. Nachylenie pochylni w zalenoci od wysokoci

maks. 15%

nianych moemy zastosowa systemy aurowe lub inne, ktre umoliwiaj atwy demonta urzdze.
W praktyce okazuje si to bardzo korzystne, gdy padajcy deszcz, nieg czy te opadajce licie nie zalegaj na powierzchni jezdnej pochylni. W przypadku nawierzchni nie aurowych w celu uniknicia oblodzenia lub rozpuszczenia zalegajcego niegu, mona zastosowa instalacj podgrzewania posadzki.
Rys. 11. Przykady rozwiza przestrzennych pochylni

150

podest

cm
ma

30 c

ks 9

00

spocznik

cm
140

cm
ma

ks 9

00

cm
150

min. 7 cm

75 cm
90 cm

100-110 cm

120 cm

16

30 c

cm

Kt nachylenia pochylni zaley od rnicy pomidzy poziomem terenu a wysokoci, na ktrej znajduje
si wejcie do budynku. Szczegowe parametry liczbowe przedstawiono na rys. 10, 11.
Niezbdnym elementem w przypadku poprawnie zaprojektowanej pochylni s porcze, ktre powinny znajdowa si na wysokoci 75 cm i 90 cm w dwch rwnolegych pasmach. Wygodna porcz ma
w przekroju ksztat koa lub owalu o rednicy ok. 3-4,5 cm lub o elemencie chwytnym odpowiadajcym
tym wymiarom.
W przypadku porczy przyciennej odlego od ciany nie powinna by mniejsza ni 5 cm. Materia,
z ktrego powinna by wykonana porcz, musi gwarantowa pewny uchwyt, moe to by np. zaimpregnowane drewno lub stal o niewielkiej perforacji. Zewntrzne krawdzie pochwytu (cz porczy, za
ktr chwytamy) powinny by przeduone na kocach pochylni o 30 cm i zaokrglone w d, aby w razie
upadku nie stanowiy zagroenia.

Podstawowe wytyczne
powierzchnia posadzki pochylni powinna by wykonana z antypolizgowego materiau
minimalna szeroko podestu pomidzy pochylni a wejciem to 150 cm
szeroko pochylni to 120 cm
maksymalna dugo jednego biegu to 900 cm, w przypadku pochylni duszych naley j podzieli
na kilka krtszych odcinkw
spoczniki midzy biegami pochylni powinny mie minimum 140 cm dugoci
na caym obwodzie pochylni i spocznikw wymagany jest prg odbojnik (cz konstrukcji, ktra
zapobiega zelizgiwaniu si k z pochylni) o wysokoci 7 cm.

Wejcia, dojcia
Przystosowanie obiektu to przede wszystkim zapewnienie osobie niepenosprawnej moliwoci dojcia
do budynku bez koniecznoci pokonywania toru przeszkd w postaci liskiej powierzchni, dodatkowych
stopni czy zbyt wskich przej.

Podstawowe wytyczne

W przypadku, gdy do pokonania s 2-3 schodki

i przed budynkiem jest wystarczajco duo miejsca, moesz zastosowa podjazd bez porczy i krawnika, jednak jego szeroko powinna wynosi
ok. 150 cm, a nachylenie nie powinno przekracza
5 proc. Niemniej takie rozwizanie stwarza zawsze
ryzyko upadku wzka.

80-100 cm

Furtki prowadzce na posesj powinny mie co najmniej 90 cm szerokoci. Uchwyty i klamki powinny
by na tyle wygodne, aby osoba siedzca na wzku
bez problemu moga otworzy furtk. W przypadku
furtek wejciowych zalecane jest, aby skrzydo furtki otwierao si do szerokoci 110 stopni.

min.
45 cm

40 cm

furtki w ogrodzeniu przy budynkach mieszkalnych wielorodzinnych i budynkach uytecznoci publicznej nie mog utrudnia dostpu do
nich osobom niepenosprawnym poruszajcym
si na wzkach inwalidzkich.

maks. 120 cm
80 cm

bramy i furtki w ogrodzeniu nie mog otwiera

si na zewntrz dziaki

Rys. 12. Parametry

100 cm wymiarowe drzwi
17

55 cm

90 cm

min. 150 cm

min. 120 cm

min. 150 cm

110

min. 150 cm

90

30 cm
min. 150 cm

10 cm

90 cm

Rys. 13., Rys. 14, Parametry wymiarowe przestrzeni manewrowych w pobliu drzwi

Jeeli przed wejciem do budynku znajduje si kratka lub wycieraczka, rednica otworw lub oczek nie
powinna przekracza 2 cm i nie moe wystawa ponad paszczyzn nawierzchni. Niewskazane jest montowanie ktownikw, skrobaczek lub ogranicznikw otwierania drzwi w odlegoci mniejszej ni 10 cm
od krawdzi drzwi. Domofony, przyciski funkcyjne, dzwonki i inne urzdzenia powinny znajdowa si pod
przestrzeni zadaszon oraz w strefie atwego zasigu dla osoby siedzcej na wzku (na wysokoci 80-120
cm). Przestrze ta powinna by jasno owietlona oraz czytelnie oznakowana.

Rys. 15., Rys. 16. Minimalne parametry wymiarowe przestrzeni manewrowych pomidzy nastpuj-

min. 150 cm

min. 150 cm

cymi po sobie drzwiami

min. 150 cm

18

min. 150 cm

min. 150 cm

min. 150 cm

min. 150 cm

min. 150 cm

Rys. 17., Rys. 18. Minimalne parametry wymiarowe przestrzeni manewrowych pomidzy nastpujcymi po sobie drzwiami

Podstawowe wytyczne
dojcia prowadzce do pochylni powinny by utwardzone i mie minimaln szerokoci 150 cm
powierzchnia chodnikw i doj powinna by wykonana z antypolizgowego materiau
minimalna szeroko drzwi wejciowych to 90 cm
w przypadku drzwi dwuskrzydowych minimalna szeroko gwnego skrzyda nie powinna by
mniejsza ni 90 cm
minimalna odlego drzwi od wewntrznego naronika budynku to 45 cm.

Przedsionki, wiatroapy
Przestrze manewrowa we wszelkiego rodzaju pomieszczeniach typu przedsionek, wiatroap, sie, hol
czy korytarz powinna by na tyle dua, aby swobodne manewrowanie wzkiem nie nastrczao kopotw.
Zwykle te przestrzenie s mae i czsto ich ciany naraone s na uderzenia koami wzka, wic korzystne
byoby zabezpieczenie cian i naronikw odbojami lub wysokimi listwami przypodogowymi. Naley unika projektowania przestrzeni, w ktrych obie pary drzwi otwieraj si do wewntrz.
Przestrze pomidzy kolejnymi drzwiami do mieszkania powinna mie minimaln dugo 150 cm poza
polem otwierania si drzwi. Dugo takiego przedsionka nie powinna by nigdy mniejsza ni 150 cm.
Powierzchnie posadzek i podg pomidzy poszczeglnymi pomieszczeniami powinny by rwne,
pozbawione progw, uskokw i pojedynczych stopni. Ze wzgldu na funkcj, ktr peni wiatroap
wskazane jest, aby powierzchnia podogi bya bez zbdnych zaama i progw. Wysoko progu
moe wynosi maksymalnie 2 cm. Powinna by atwa w utrzymaniu czystoci i wykonana z gadkich
antypolizgowych materiaw (pytki klinkierowe, terakota, kamie naturalny). Wieszaki na ubrania
19

min. 150 cm

min. 150 cm
min. 150 cm

min. 150 cm

Rys. 19., Rys. 20. M

 inimalne parametry wymiarowe przestrzeni manewrowych pomidzy nastpujcymi po sobie drzwiami

i odzie wierzchni powinny znajdowa si na wysokoci nie wikszej ni 135 cm (w przypadku osb
niskich lub o maym zasigu koczyn grnych moe okaza si, e wysoko ta musi by mniejsza).

Podstawowe wytyczne
powierzchnia posadzki powinna by antypolizgowa
minimalna szeroko drzwi wejciowych to
90 cm
min. 150 cm

w przypadku drzwi dwuskrzydowych minimalna szeroko gwnego skrzyda nie

powinna by mniejsza ni 90 cm
minimalna szeroko wiatroapu lub przedsionka to 150 cm
minimalna dugo wiatroapu lub przedsionka to 150 cm.

min. 150 cm

Rys. 21. P
 arametry wymiarowe drzwi
dwuskrzydowych

20

Drzwi, wyjcia na balkon, okna

80-100 cm

W przypadku drzwi zewntrznych czsto konieczne jest zastosowanie progu. Zdarza si, e
jego wysoko wynosi 6-8 cm, chocia zgodnie
z polskimi przepisami nie powinien by wyszy ni
2 cm. Jeeli prg jest zbyt wysoki mona zastosowa listw przyprogow z maym spadkiem, ktra
bdzie niwelowa rnic poziomw. Moe ona
by zamocowana do podoa na stae lub czasowo i wykonana z profili stalowych, aluminiowych,
drewnianych lub z utwardzonej gumy.

min.
50 cm
maks. 120 cm

Dla osb poruszajcych si na wzkach wskie

drzwi s przeszkod nie do pokonania. Zgodnie
z obowizujcymi przepisami budowlanymi drzwi
wejciowe nie powinny by wsze ni 90 cm (szeroko ta jest wystarczajca dla osb poruszajcych si na wzkach inwalidzkich). Drzwi szersze
ni 100 cm mog by ze wzgldu na swoje gabaryty do cikie i niewygodne do otwierania.
Grubo skrzyda drzwi po otwarciu nie moe pomniejsza wymiaru szerokoci otworu w wietle
ocienicy.

Rys. 22. Parametry wymiarowe drzwi

Zamki oraz blokady wewntrzne w drzwiach mieszkania osoby poruszajcej si na wzku powinny znajdowa si na wysokoci optymalnego pola zasigu
koczyn grnych (80-100 cm), a wizjer na wysokoci wzroku (110-120 cm dla osoby siedzcej na wzku,
140-160 cm dla osoby stojcej).
W przypadku drzwi przeszklonych ich dolna krawd powinna mie zabezpieczenie chronice przed
uderzeniem koami wzka przynajmniej do wysokoci 40 cm. W drzwiach powinno si stosowa szyby ze
szka bezpiecznego, posiadajcego atesty o zgodnoci z polskimi normami.
Klamki w drzwiach, oprcz penienia funkcji estetycznych, musz by przede wszystkim ergonomiczne,
dawa solidny uchwyt i oparcie (ich odlego od powierzchni drzwi powinna wynosi 4,5-6 cm, wysoko
od podogi okoo 110 cm, rednica czci chwytnej klamki nie powinna przekracza 3 cm, a jej dugo nie
powinna by mniejsza ni 10 cm). Nie powinny mie ostrych, kanciastych krawdzi. Wielko klamki czy
uchwytw uwarunkowana jest nie tylko zaleceniami funkcjonalno-ergonomicznymi, ale zaley rwnie od
wielkoci i ciaru drzwi. Dodatkowo w drzwiach rozwieranych od strony zewntrznej, czyli wymagajcej
pchania drzwi lub w drzwiach wahadowych pod klamk, na wysokoci ok. 80 cm od podogi, mona umieci szeroki uchwyt stanowicy due uatwienie dla uytkownikw z ograniczonym polem manewru rk.
Jedn z gwnych barier w poruszaniu si po
wasnym mieszkaniu mog by zbyt wskie
drzwi, wic przy okazji remontu warto zastanowi si, czy otwr drzwiowy mona powikszy
lub przenie w inne miejsce. Moe w ten sposb
uzyskamy lepsze moliwoci aranacji wntrza.
Dobrym rozwizaniem bdzie zastosowanie
drzwi przesuwnych, drzwi ze skrzydem amanym czy te harmonijkowych.

80-85 cm

maks.
120 cm

min. 55 cm

Rys. 23. Parametry wymiarowe drzwi balkonowych

Przy wyjciu na balkon najbardziej niewygodnym elementem s zwykle zbyt wskie drzwi,
przez ktre z trudem moe przecisn si wzek.
Dla wygodnego uytkowania ich szeroko nie
powinna by mniejsza ni 90 cm. Dodatkowym
utrudnieniem jest prg ocienicy okna prowadzcego na balkon czy taras. Ze wzgldw technicznych, w wikszoci przypadkw, zniwelowanie takiego progu moe wiza si z gruntown
przebudow pomieszczenia cznie z wymian
okien. Aby unikn takich kopotw, mona
21

zastosowa listw przyprogow jak w przypadku drzwi zewntrznych lub podrczn dwustronn nakadan platform, rodzaj mini pomostu, ktry zniweluje niewygodn przeszkod.
Od wielkoci okien zaley ilo wiata dziennego wpadajcego do pomieszczenia. Decydujce czynniki przy
wyborze okien to: ksztat, rozmiar, szeroko i kolor ramy oraz materia, z ktrego s zrobione. Dla osoby niepenosprawnej bardzo wanym czynnikiem, na ktry trzeba zwrci uwag, jest sposb otwierania. W zalenoci
od wybranego rodzaju okna moe si ono otwiera uchylnie, przesuwnie w poziomie lub obrotowo. Dostpne
s te okna z moliwoci otwierania przesuwnie w pionie z zastosowaniem mechanizmw korbowych, dziki
czemu okno mona otworzy bez wysiku i zablokowa na wybranej wysokoci.
Zwykle okna osadzane s na wysokoci 80-85 cm od poziomu posadzki. W przypadku, gdy okno znajduje si w sypialni osoby lecej lub obonie chorej, jego dolna krawd moe siga 60 cm od poziomu
podogi. Zgodnie z przepisami powinno by to jednak okno stae, nieotwierane. Naley unika montau
okien z poprzeczk poziom, gdy moe si okaza, e znajduje si ona na poziomie linii wzroku osoby
siedzcej, dotyczy to rwnie okien ze szczeblinami (szprosami) w przypadku okien stylizowanych. Okna
poaciowe musz mie moliwo ich otwierania z wysokoci 80-120 cm. Moliwe jest take ich zdalne sterowanie przy pomocy pilota. Takie rozwizanie moe by przydatne dla osb majcych problemy
z uchwytem lub zasigiem ruchu koczyn grnych.
Gboko parapetw uzaleniona jest od gbokoci osadzenia okna, natomiast widoczna krawd
wystajca poza lico ciany nie moe przekracza 5 cm naley mie na uwadze uytkownikw maych
pomieszcze, gdzie kada wystajca krawd moe by dodatkow przeszkod.

Podstawowe wytyczne
minimalna szeroko drzwi wejciowych to 90 cm
w przypadku drzwi dwuskrzydowych minimalna szeroko gwnego skrzyda nie powinna by mniejsza ni 90 cm
optymalna strefa wcznikw, domofonw, dzwonkw, wizjerw, uchwytw i klamek znajduje si na
wysokoci pomidzy 80-120 cm od poziomu posadzki
wysoko osadzenia okna to 80-85 cm od poziomu posadzki
klamki lub uchwyty otwierajce okna powinny znajdowa si na wysokoci 80-120 cm, w przypadku
okien montowanych na duych wysokociach ich obsuga powinna by moliwa z wysokoci 80-120 cm
od podogi lub przy pomocy zdalnego sterowania.

Rys. 24. Przykadowe parametry wymiarowe kabiny dwigu osobowego

min. 80 cm
maks. 120 cm

90 cm

min. 50 cm

min. 160 cm

22

Rys. 25., Rys. 26., Rys. 27. Parametry wymiarowe dwigw osobowych dla rnej intensywnoci ruchu

min. 210 cm

min. 140 cm

min. 160 cm

min. 150 cm

min. 110 cm

min. 110 cm

min. 90 cm

min. 90 cm

150 cm
150 cm

min. 90 cm
150 cm

Windy
W przypadku adaptacji instalacja windy w zwizku z warunkami technicznymi budynku moe wiza si
z gruntown przebudow klatki schodowej. Na etapie projektu jest to przedsiwzicie znacznie tasze,
cho nadal do kosztowne. Przy adaptacji jest to rozwizanie znacznie drosze, ale czsto jest to jedyna
droga umoliwiajca osobie poruszajcej si na wzku dostanie si na grne kondygnacje budynku.
Wedug znowelizowanych przepisw Prawa budowlanego (Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury
Dz.U.04.109.1156) w budynku mieszkalnym wielorodzinnym, budynku zamieszkania zbiorowego oraz budynku uytecznoci publicznej, wyposaonym w dwigi, naley zapewni dojazd z poziomu terenu i dostp na wszystkie kondygnacje uytkowe osobom niepenosprawnym. W przypadku wbudowywania lub
dobudowywania szybu dwigowego do istniejcego budynku dopuszczalne jest usytuowanie drzwi przystankowych na poziomie spocznika midzypitrowego, jeeli zostanie zapewniony dostp do kondygnacji
uytkowej osobom niepenosprawnym.
Wymiary dwigw w budynkach mieszkalnych s znormalizowane przepisami Prawa budowlanego. W zalenoci od minimalnego udwigu i dopuszczalnej liczby przewoonych osb stosowane s odpowiednie parametry wymiarowe kabiny. Winda pozwalajca na skorzystanie z niej osobie niepenosprawnej nie powinna
by mniejsza ni 110 x 140 cm, gdzie mniejszy wymiar powinien by rwnolegy do drzwi.
W przypadku, gdy dwig jest czci budynku wielorodzinnego za nadzr, konserwacje i kontrole odpowiada waciciel budynku. Gdy dwig jest zainstalowany na potrzeby i z inicjatywy osoby niepenosprawnej, nadzr i zabezpieczenie urzdzenia spada na waciciela lub te stosowane s rozwizania umowne,
zadowalajce obie strony, czyli waciciela dwigu i waciciela budynku.
Alternatyw dla dwigw mog by platformy poruszajce si w pionie. Czsto nie maj one penych
cian oraz zadaszenia. Pozwalaj take na pokonywanie znacznie mniejszych wysokoci ni windy i poruszaj si z mniejsz prdkoci.

Podstawowe wytyczne
minimalne wymiary wewntrzne (tylko dla osoby na wzku) kabiny dwigu wynosz 140 x 110 cm
kabina musi by wyposaona w przycisk awaryjny stop
strefa wcznikw i przyciskw wewntrz kabiny musi by dostpna dla osoby siedzcej na wzku
23

min. 150 cm

120 cm

min. 120 cm

Rys. 28. Podstawowe parametry wymiarowe cigw pieszych

min. 150 cm

min. 120 cm

(80-120 cm od podogi)
minimalna wolna powierzchnia przed dwigiem to 160 cm
porcz w kabinie dwigowej powinna znajdowa si na wysokoci 90 cm
powierzchnia posadzki kabiny powinna by ryflowana lub perforowana
wskazane jest dodatkowe zasilanie awaryjne.

Korytarze
Funkcjonalny i przestronny korytarz decyduje o tym, czy codzienne pokonywanie dystansw midzy
pomieszczeniami bdzie drog przez labirynt, czy te nie. W przypadku mieszka przestronnych, otwartych, gdzie granica pomidzy stref wejciow a dzienn jest niezauwaalna, nie ma o tym mowy. Jednak
czsto ze wzgldw technicznych (instalacje wewntrzne, ciany, supy konstrukcyjne) nawet czciowe
poczenie kilku pomieszcze jest niemoliwe.
Korytarze wewntrz mieszkania powinny mie minimaln szeroko wymagan do swobodnego prze-

maks. 150 cm

Rys. 29.,Rys. 30.,Rys. 31. Szeroko cigw pieszych dla rnych rodzajw ruchu

90 cm
min. 120 cm

24

min. 150 cm

min. 180 cm

jazdu wzkiem czyli 120 cm. W przypadku przeszkd typu kaloryfery, szafki, komody przestrze ta moe
by ograniczona do 90 cm na dugoci nie wikszej ni 150 cm. Wskazane jest, aby wszelkie naroniki,
zaamania i zakrty korytarzy posiaday ograniczniki lub odboje w dolnej krawdzi cian.
Przy zaoeniu, e korytarz to gwna droga komunikacji wewntrz mieszkania, warto na pododze pooy taki materia, aby kka wzka nie blokoway si na powierzchni zbyt liskiej lub te nie hamoway
(w przypadku wykadzin podogowych dugo ich wosa nie powinna przekracza 15 mm). Dostpno
materiaw podogowych jest bardzo dua i oprcz wyej wymienionych czynnikw, walorw estetycznych i ogranicze finansowych, naley uwzgldni fakt, e podoga musi mie podwyszon odporno
na cieranie. W przypadku podg mniej trwaych szybko bdzie mona zauway efekty codziennie pokonywanych dystansw w postaci ladw po kkach wzka. Dotyczy to zarwno wykadzin dywanowych,
jak i podg drewnianych czy panelowych.

Podstawowe wytyczne
minimalna szeroko wymagana do przejazdu wzkiem to 120 cm (90 cm na odcinku nie duszym
ni 150 cm)
antypolizgowa powierzchnia
w przypadku zakrtu pod ktem 90 stopni wskazany jest zaokrglony lub sfazowany naronik
gdy drzwi pomieszczenia otwieraj si na zewntrz gboko korytarza, na ktre si otwieraj naley
poszerzy.

Schody wewntrzne
Pokonanie biegu schodw dla osoby niepenosprawnej bez dodatkowego osprztu w postaci podnonika czy platformy jest praktycznie niemoliwe. Niestety jest to jedna z barier, na ktr najczciej napotykaj osoby poruszajce si na wzkach.
Dla ludzi starszych i z ograniczonymi moliwociami ruchu zalecane s schody z prostymi biegami i spocznikami o duej szerokoci stopnia. Dodatkowym uatwieniem dla osoby majcej kopoty z poruszaniem
si bdzie instalacja ukonego podnonika krzesekowego.
Krawdzie stopni schodw w budynkach mieszkalnych wielorodzinnych i uytecznoci publicznej powinny wyrnia si kolorem kontrastujcym z barw posadzki. Naley unika schodw z podcitym stopniem, o mocno wystajcych stopnicach lub te przykrytych wykadzin dywanow bez odpowiednich
zabezpiecze. Rwnie niewskazane i niebezpieczne s powierzchnie kilku stopni bez odpowiednich zabezpiecze w postaci balustrady lub barierki. Stopnie zbyt szerokie 40 cm i powyej s niewygodne dla
osb starszych i majcych kopoty z ograniczonym zasigiem koczyn dolnych.

Podstawowe wytyczne
okadzina stopni powinna by szorstka uniemoliwiajca polizgnicie si
przy szerokoci biegu ponad 125 cm niezbdne s dwie porcze
maksymalna wysoko stopnia to 17 cm (w obkach i budynkach opieki zdrowotnej 15 cm)
szeroko stopnia powinna wynosi od 25 do 35 cm, w zalenoci od wysokoci stopni (wynika ze
wzoru 2h+s=0,6-0,65 m, gdzie h wysoko stopni, s szeroko stopni
balustrady zewntrzne powinny wystawa 30 cm poza pocztek i koniec schodw
wysoko balustrady powinna wynosi 110 cm (w budynkach jednorodzinnych i mieszkaniach 90 cm)
zalecany jest uchwyt balustrady o przekroju koa lub owalu i wymiarach w przekroju 35-40 mm
balustrada przy schodach galeriowych powinna mie wysoko 110 cm.

Podnoniki, platformy
Moliwo samodzielnego pokonywania schodw przez osob poruszajc si na wzku inwalidzkim
zapewni wszelkiego typu podnoniki ukone i pionowe. W przypadku, gdy ze wzgldu na brak miejsca
niemoliwe jest zainstalowanie windy, jest to jedyna alternatywa pokonania biegu schodw. W zalenoci
25

Rys. 32. Schemat platformy pionowej

Rys. 33. Schemat platformy ukonej

od potrzeb i modelu podnoniki mog suy do pokonywania jednego biegu schodw, schodw dwubiegowych ze spocznikiem lub schodw zabiegowych. Wysoko podnoszenia powinna by ograniczona
do dwch kondygnacji. Dopuszczalny udwig i rodzaj napdu zale od konkretnego modelu oraz warunkw i wymogw technicznych pomieszcze, w ktrych te urzdzenia maj si znajdowa. Gdy klatka
schodowa jest na tyle wska, e instalacja podnonika jest niemoliwa, alternatywnym rozwizaniem jest
zastosowanie pionowego podnonika dwigowego montowanego do sufitu. W tym przypadku naley
wzi pod uwag nono i konstrukcj stropu.

Rys. 34. Schemat platformy ukonej dla osoby stojcej

Podstawowe wytyczne
maksymalny udwig do 300 kg
prdko podnoszenia do 0,2 m/s (do 0,15 m/s w przypadku podnonikw ukonych)
awaryjna blokada systemw napdowych
barierka ochronna lub blokada k uniemoliwiajca zsunicie si wzka w trakcie transportu
ryflowana, antypolizgowa powierzchnia podogi urzdzenia.

26

4. Pomieszczenia

Kuchnia
Funkcjonalna kuchnia to pomieszczenie zaprojektowane zgodnie z zasadami ergonomii, w taki sposb,
aby ustawienie sprztw i mebli umoliwiao przygotowanie posikw w jak najbardziej wygodny i bezpieczny sposb. Dla wikszoci osb to najwaniejsze miejsce w domu, a o tym czy bdzie funkcjonalne,
zadecyduje przede wszystkim jej usytuowanie wzgldem innych pomieszcze. Niezalenie od tego czy bdzie to kuchnia otwarta z jadalni, zamknita, przeznaczona tylko do przygotowywania posikw, kuchnia
ze spiarni, musi ona spenia okrelone wymagania wymiarowe. Kuchnia osoby niepenosprawnej poruszajcej si na wzku inwalidzkim nie musi by wyposaona w specjalne urzdzenia wspomagajce. Ksztat
pomieszczenia kuchennego zaley od indywidualnych preferencji, niezbdne jest jednak zapewnienie minimalnej przestrzeni manewrowej w ksztacie koa o rednicy 150 cm oraz swobodnego dostpu do szafek
i urzdze kuchennych. Najwaniejsze jest okrelenie potrzeb uytkownika i maksymalne wykorzystanie
paszczyzn roboczych, przestrzeni potrzebnych do pracy: przygotowywania potraw, gotowania itd.
Kuchnia otwarta
Zalet takiego pomieszczenia jest wiksza swoboda w rozplanowaniu przestrzeni, uzyskanie dodatkowego miejsca jako powierzchni manewrowej oraz moliwo poczenia innych pomieszcze np. jadalni
lub salonu oraz sposobno ustawienia duego stou jadalnego. Urzdzenia kuchenne tzw. wyspy mona zaprojektowa na rodku pomieszczenia, a w zwizku z tym blat roboczy moe by w jednym cigu.
Wad jednak jest to, e wszelkie zapachy mog przechodzi do ssiednich pokoi, poza tym wntrze kuchni
i urzdzenia kuchenne znajduj si w zasigu wzroku goci siedzcych przy stole.
Kuchnia w centralnym miejscu domu
Poczona niekrpujcym wejciem z korytarza moe znajdowa si niedaleko strefy wejciowej do
mieszkania i np. dziki duym przesuwnym drzwiom czy si z pokojem dziennym. Zwykle w kuchniach
zamknitych brak miejsca na wyspy kuchenne ze wzgldu na wymagania powierzchniowe potrzebne do
swobodnego poruszanie si na wzku.
Kuchnia ze spiarni
Umieszczenie w kuchni spiarni lub obszernej szafy na produkty spoywcze pozwoli unikn przechowywania ich w piwnicy, do ktrej dostp dla osoby majcej kopoty z poruszaniem jest praktycznie niemoliwy.
Lokalizacja i wielko
Pomieszczenie kuchenne powinno znajdowa si blisko wejcia do mieszkania. Jeeli tak nie jest, to
w przypadku adaptacji mona powikszy kuchni, przesuwajc cianki dziaowe lub otwr drzwiowy,
co pomoe w dalszej funkcjonalnej aranacji wntrza. Dua kuchnia pozwala na rozbudowanie programu funkcjonalnego np. dodanie stou jadalnego lub dodatkowych szaf gospodarczych, uzaleniona jest
jednak od warunkw powierzchniowych caego mieszkania. Ze wzgldu na ograniczenie spowodowane
moliwociami przestrzeni manewrowej wzka inwalidzkiego naley zachowa przestrze manewrow
o powierzchni koa, rednicy minimalnie 150 cm. Najczciej spotykane ksztaty pomieszcze kuchennych
to plan kwadratu lub prostokta i w zalenoci od wymiarw dugoci cian pozwala to na zaaranowanie
paszczyzny roboczej w ksztat liter L, I, II, U, lub C.
Drzwi i okna
Szeroko drzwi kuchennych mierzona w wietle otworu powinna wynosi minimum 90 cm. Ze wzgldu na oszczdno miejsca mona zastosowa drzwi przesuwne lub harmonijkowe. Przynajmniej jedno
skrzydo drzwi dwuskrzydowych rozwieranych np. prowadzce do pokoju dziennego powinno mie szeroko gwnego skrzyda minimum 90 cm. Jeeli wielko pomieszczenia jest odpowiednia, naley zapewni osobie poruszajcej si na wzku swobodny dostp do okna i nie zastawia go na stae adnymi
sprztami. Minimalna powierzchnia dostpu to 120 x 80 cm wolnej przestrzeni przy oknie, a wysoko
uchwytu klamki nie powinna przekroczy 120 cm od poziomu posadzki.
Paszczyzny robocze
Podstaw dobrze zaplanowanej kuchni jest prawidowe rozmieszczenie miejsc pracy i urzdze kuchennych. Zasada planowania cigu kuchennego jest prosta i obowizuje przy planowaniu kadego cigu,
niezalenie od wielkoci czy ksztatu. Chodziarka powinna si znajdowa najbliej wejcia, nastpnie
27

Rys. 35. Przykadowe rozwizania wyposaenia kuchni

min. 150 cm

WYSUWANY BLAT
KUCHENNY

zlewozmywak, a dopiero pniej miejsce do gotowania. Zaleca si, aby linia cigu kuchennego bya bez
zaama i wystpw ze wzgldu na swobodne przesuwanie sprztw i przygotowywanie posikw. Jeeli
drzwi otwieraj si do wewntrz, warto zwrci uwag, aby skrzydo nie zachodzio na sprzty kuchenne
typu lodwka czy piekarnik.
Optymalna wysoko paszczyzny roboczej wynosi 80-85 cm od poziomu posadzki, natomiast gboko blatu roboczego 55-60 cm, jest ona wygodna zarwno dla sprawnego uytkownika, jak i osoby poruszajcej si na wzku. Biorc pod uwag rnice w budowie ciaa poszczeglnych uytkownikw kuchni,
alternatywnym rozwizaniem s blaty wysuwane. czna dugo cigu roboczego zaley od indywidualnych preferencji uytkownika oraz iloci urzdze znajdujcych si w kuchni, jednak optymalna paszczyzna robocza to ok. 300 cm. W praktyce najlepiej sprawdzaj si rozwizania tzw. naronikowe jako
bardziej funkcjonalne dla uytkownikw poruszajcych si na wzkach kuchnia typu C, L, U. Rozwizania
oddzielnych cigw kuchennych typu I, II s niekorzystne, bo wymagaj od uytkownika rozdzielenia
paszczyzny roboczej od szafek. Pod blatami roboczymi nie powinny znajdowa si szafki, aby atwo byo
wjecha pod nie wzkiem w miejscach przygotowania posikw. Na zewntrznych krawdziach blatw
nie naley umieszcza adnych gniazdek lub wcznikw elektrycznych, a krawdzie blatw roboczych
powinny by zaokrglone.
Pki i szafki
Zasig koczyn grnych osoby poruszajcej si na wzku znajduje si w pamie 50-135 cm, siganie
poniej lub powyej tej strefy jest niewygodne i grozi upadkiem. Strefa optymalna znajduje si na wysokoci 70-100 cm i w niej powinny znajdowa si wszystkie najbardziej potrzebne i najczciej uywane
przedmioty. Podane wymiary powinny zosta zweryfikowane i dostosowane do potrzeb oraz moliwoci
konkretnych uytkownikw zgodnie z zasadami podanymi wczeniej ( rozdz. 1 s.9).
Dobre rozplanowanie rozstawu szafek to nie tylko wygoda, ale przede wszystkim bezpieczestwo. Aby
zapewni swobodne manewrowanie wzkiem, moliwe s dwa rozwizania:
cz dolnych szafek kuchennych jest na kkach, co pozwala na atwe wysunicie ich
dolna krawd szafek stojcych powinna by cofnita o ok. 15 cm od lica szafki na wysokoci 30-40
cm, co umoliwi podjazd dla osoby na wzku.

28

Rys. 36. Przykadowe rozwizania wyposaenia

kuchni

owietlenie blatu roboczego

105 cm
80-85 cm

Newralgicznym punktem w kuchni s naroniki,

ale mona je wykorzysta jako atut, umieszczajc
tam funkcjonalne szafki z obrotowymi koszami
i wysuwanym wntrzem. W kuchni osoby niepenosprawnej bardzo dobrym rozwizaniem jest zastosowanie wysuwanych szafek typu cargo, ten typ
szafki pozwala na pene wykorzystanie jej gbokoci. Kolejnym dobrym rozwizaniem jest zastosowanie szafek z koszami lub pkami obrotowymi
zalecane zwaszcza w sferach naronikowych.
Drzwiczki szafek kuchennych powinny si otwiera
do 110-180 stopni, co znacznie uatwi manewrowanie wzkiem i siganie po produkty. Szuflady
w szafkach powinny by mocowane na prowadnicach rolkowych z blokad uniemoliwiajc wypadnicie. Uchwyty szafek i szuflad powinny by
wygodne, o nieostrych krawdziach i nie za mocno
wystajce poza lico szafki. Aby maksymalnie wykorzysta miejsce w kuchni, zwaszcza w przypadku
kuchni niewielkiej, dobrym rozwizaniem jest stosowanie systemu wieszakw wysuwanych teleskopowo spod blatw roboczych.

45 cm 15 cm
55-60 cm

Aby uwzgldni stref dobrego zasigu grnych

koczyn osoby siedzcej na wzku, naley umieci produkty ywnociowe i najczciej uywane przedmioty na wysokoci 70-100 cm od podogi. Alternatywnym rozwizaniem dla szafek wysokich pozwalajcym na maksymalne wykorzystanie powierzchni mog by szafki na prowadnicach umoliwiajce atwe
ich opuszczanie w pionie.
Urzdzenia kuchenne
Ukad rozstawu urzdze kuchennych powinien przebiega wg schematu: skadowanie mycie przygotowanie gotowanie. Jednak ze wzgldu na gabaryty poszczeglnych urzdze i wielko pomieszczenia nie zawsze jest to moliwe.
Istotne jest, aby pyta kuchenna i zlewozmywak miay wolne pole paszczyzny odstawczej minimum
40 cm z kadej strony.
Lodwka w kuchni osoby niepenosprawnej powinna znajdowa si na niewielkim cokole, aby bya
moliwo swobodnego korzystania z pek pooonych najniej, warto take przewidzie miejsce na
odkadanie wyjmowanych produktw. Chodziarko-zamraarki s raczej niewskazane ze wzgldu na ich
gabaryty, tote zaleca si stosowanie zamraarek osobno.
Okap kuchenny powinien znajdowa si na wysokoci umoliwiajcej atwe sterowanie. Piekarnik moe
znajdowa si bezporednio pod pyt kuchenn lub by wbudowany na wysokoci nieprzekraczajcej 60
cm od poziomu posadzki.
Bateria kuchenna powinna by jednouchwytowa z mieszaczem oraz wycigan rczk prysznicow wylewk pozwalajc na atwiejsze mycie produktw czy urzdze. Zmywarka powinna znajdowa si na
wysokoci nie niszej ni 40 cm od poziomu posadzki, co znacznie uatwia adowanie naczy w pozycji
siedzcej z boku. Ze wzgldu na atwiejsz obsug zalecane s zmywarki o mniejszej pojemnoci.
Spiarnia i szafy gospodarcze
Jeeli pomieszczenie kuchenne jest na tyle due, e mona wydzieli osobn cz na miejsce przechowywania produktw, to przy planowaniu naley zaoy swobodn moliwo manewru wzkiem. Rozstaw pek oraz ich wysoko zaley od potrzeb uytkownika i nie rni si od zasad obowizujcych przy
projektowaniu kuchni. W przypadku gdy kuchnia jest niezbyt dua, warto zaplanowa szaf, miejsce na
przechowywanie dugoterminowych produktw ywnociowych.
Zasady bezpieczestwa
Odpowiednio zaprojektowana kuchnia to kuchnia funkcjonalna, speniajca potrzeby uytkownikw,
ale przede wszystkim bezpieczna. Zastosowanie pyty elektrycznej ograniczy ryzyko przypadkowego podpalenia np. czci odziey. Kontakty i wczniki elektryczne do sprztu kuchennego powinny znajdowa
si na cianach ok. 10 cm powyej krawdzi blatu lub na specjalnych panelach elektrycznych. Podoga po29

winna by bez progw, stopni, uskokw czy zaama w posadzce, a powierzchnia podogi antypolizgowa. Przedmioty szklane i ceramiczne powinny znajdowa si na dolnych pkach lub na takiej wysokoci,
na jakiej jest moliwo pewnego uchwytu rki.

Podstawowe wytyczne
antypolizgowa powierzchnia posadzki
minimalna powierzchnia manewrowa o powierzchni koa rednicy 150 cm
optymalna wysoko paszczyzny roboczej to 80-85 cm
gboko blatu roboczego 55-60 cm
minimalna szeroko blatu roboczego to 90 cm
minimalne pole paszczyzny odstawczej przy zlewozmywaku i kuchence 40 cm
drzwiczki szafek kuchennych powinny si otwiera do 110-180 stopni.

azienka
Przy projektowaniu dostpnej azienki najwaniejsz wytyczn jest minimalna powierzchnia przestrzeni
manewrowej o powierzchni koa rednicy 150 cm dla wzka inwalidzkiego. W nowo budowanym mieszkaniu mamy wiksz swobod i moliwo w podejmowaniu decyzji projektowych, natomiast w przypadku adaptacji istniejcych pomieszcze bardzo czsto warunkiem koniecznym dostosowania azienki jest
wyburzenie cian, powikszenie otworu drzwiowego, przesunicie instalacji wodno-kanalizacyjnej, elektrycznej itd. Nierzadko wymaga to zmniejszenia powierzchni innych pomieszcze. Dosy czsto zdarza
si, e WC i azienka to pomieszczenia osobne. Lepiej poczy je w jedno, przez co zyskamy dodatkow
powierzchni potrzebn do komunikacji.
Aby unikn bdw, niezbdny jest dobry program funkcjonalny i projekt adaptacji. Wikszo elementw wyposaenia azienki to elementy stae umywalka, wanna, brodzik, ktre ze wzgldu na swoje
gabaryty warunkuj rozplanowanie caej przestrzeni pomieszczenia. Oprcz zachowania zasad ergonomii
i funkcjonalnoci podstawowym warunkiem projektu azienki dla osoby niepenosprawnej jest uwzgldnienie zasad bezpieczestwa.
Ze wzgldu na stopie niepenosprawnoci, zakres ograniczenia ruchu, zasig powierzchni manewrowej czy te wymiary wzka projekt azienki naley potraktowa bardzo indywidualnie. Jakkolwiek
podawane s minimalne wymiary obrysu zewntrznego azienki ok. 200 x 240 cm, jednak wartoci te
s bardzo uoglnione, gdy w przypadku adaptacji
uytkownik czasami jest bardzo ograniczony struktur budynku (okna, wnki, ciany none). Podane
wymiary odlegoci i wysokoci trzeba skonfrontowa z indywidualnymi potrzebami, gdy czasem
kilka centymetrw moe stanowi o dyskomforcie
lub wygodzie uytkowania.

Rys. 37. Parametry wymiarowe azienki:

1. Umywalka dolna krawd min. 70 cm, grna
krawd 85-90 cm
2. Gniazdo elektryczne 80-100 cm
3. Lustro obracane po osi poziomej maks. 100 cm.

W przypadku azienki zastosowanie porczy jest

niezbdne. W zalenoci od potrzeb s dostpne
uchwyty o rnych dugociach i kolorach, za ich
rednica waha si w granicach 2 - 3,5 cm. Dla wikszoci uytkownikw w starszym wieku ze wzgldu na sabsze moliwoci chwytne rk wygodniejsze do trzymania s te grubsze. W zalenoci od
wzrostu i budowy ciaa uytkownika uchwyty poziome montuje si na wysokoci okoo 75-90 cm
od poziomu posadzki. Porcze przycienne mog
by stae, ruchome, poziome, pionowe, pionowo-

30

min. 70 cm
85-90 cm
maks. 100 cm

Porcze

Rys. 38. Parametry wymiarowe azienki

min. 225 cm

1 umywalka dolna krawd

min. 70 cm, grna krawd
85-90 cm

5 papier toaletowy
80-100 cm
6 spukiwacz boczny
80-100 cm
7 uchwyt podnoszony
h=75-90 cm
8 uchwyt
pionowo/poziomy
h=75-90 cm

75-90 cm

min. 40 cm

4 gniazdo elektryczne
z uziemieniem 80-100 cm

min. 215 cm

3 lustro obracane po osi

poziomej

min. 60 cm

min.
45 cm 40 cm 40 cm

2 muszla ustpowa 47-52 cm

min. 90 cm

min.
150 cm

min. 90 cm

90 cm

9 uchwyt poziomy
(uatwiajcy
domknicie drzwi)

poziome. W przypadku ograniczonej powierzchni manewrowej zalecane jest stosowanie uchwytw ruchomych w pionie lub te alternatywnie np. przy misce ustpowej mona zainstalowa w suficie prowadnic z przesuwanymi drabinkami sznurowymi. Wielko i liczba porczy bezpieczestwa w azience zaley
od indywidualnych potrzeb i stopnia niepenosprawnoci. Coraz czciej spotyka si tak projektowane
uchwyty, aby speniay dodatkowe funkcje, tzw. uchwyty specjalnego przeznaczenia, np. uchwyt z obrotowym dozownikiem myda w pynie i wieszakiem na rczniki.
Obecnie dostpne s uchwyty o karbowanej powierzchni zapobiegajcej lizganiu si doni, zwikszajce pewno uchwytu. Dodatkowo mog by wyposaone we wkadki z piercieniem fluorescencyjnym, co
jest przydatne w warunkach sabego owietlenia.
Antypolizgowa powierzchnia
Materia uyty na podog w azience, bez wzgldu na to czy jest to terakota, impregnowane drewno,
czy kamie naturalny, powinien by antypolizgowy. W przypadku osb korzystajcych z kpieli w wannie
zalecane jest zastosowanie maty lub materaca na jej dnie. Maty s zwykle perforowane lub z wypustkami,
wykonane ze specjalnego plastiku lub gumy i dostpne w kilku rozmiarach. Wikszo gotowych brodzikw posiada powierzchni antypolizgow o ryflowanym dnie zapewniajc bezpieczn kpiel. Jednak
w przypadku brodzikw wykadanych z terakoty naley zastosowa dywaniki antypolizgowe.
Bezpieczestwo i higiena wok sanitariatw
Dla osb poruszajcych si na wzkach jest istotne, aby deska sedesowa bya solidnie osadzona na
muszli i nie wyginaa si przy przesiadaniu z wzka na sedes. Zalecana wysoko siedziska miski ustpowej
wynosi 47-52 cm. Jednak najkorzystniej byoby, aby wysoko siedziska miski sedesowej bya odpowiednio
dobrana do wysokoci siedziska wzka, a take wzrostu uytkownika. Rozsdnym kompromisem dla osb
sprawnych i poruszajcych si na wzku wydaje si wysoko 48 cm. Najlepiej jednak dobra j indywidualnie, zgodnie z wasnym dowiadczeniem dopasowujc do swoich potrzeb. Uatwieniem mog by
specjalne nakadki regulujce wysoko siedziska. Ilo uchwytw oraz to czy bd one podnoszone, czy
mocowane na stae zaley od stopnia sprawnoci uytkownika i jego indywidualnych wymaga. Dla osb
majcych kopoty ze schylaniem si zalecane jest zastosowanie miski ustpowej ze specjalnymi uchwytami uatwiajcymi siadanie. Korzystne jest, aby przycisk spukiwania wody znajdowa si obok muszli
ustpowej, mona te stosowa automatyczne armatury spukujce.
31

Strefa kpielowa
Okolice prysznica i wanny w azience to miejsca, gdzie ryzyko polizgnicia i upadku jest do due.
Warunkiem zachowania bezpieczestwa jest zastosowanie mat antypolizgowych w przypadku, gdy powierzchnia wanny lub brodzika nie jest wyposaona fabrycznie w specjaln perforacj.
Brodzik
Minimalna przestrze powierzchni brodzika to 90 x 90 cm, ze spadkiem 1-2 proc. w kierunku kratki
ciekowej. Wane jest, aby kratka znajdowaa si pod siedziskiem prysznicowym. Osoby kpice si na
siedzco maj do wyboru gotowe do montau zespoy prysznicowe lub foteliki i aweczki o siedziskach
aurowych z plastiku lub, dla wikszego komfortu, wyoone ciepym w dotyku winylem. Mog one by
zamocowane na stae lub uchylne. Niektre z nich posiadaj podokietniki i oparcie tylne, co w znacznym
stopniu poprawia komfort kpieli. Aby uatwi samodzielne korzystanie z prysznica przez osoby starsze
i poruszajce si na wzkach, montuje si specjalne brodziki z akrylu lub stali nierdzewnej o perforowanej
antypolizgowej powierzchni z minimalnym stopniem pochylenia. Dostpne s rwnie panele prysznicowe wyposaone w funkcj hydro dla osoby biorcej kpiel na siedzco.
Mona te wyprofilowa brodzik z pytek ceramicznych, mozaiki lub zala odpowiednio utwardzon
i zabezpieczon wylewk betonow. Optymalna przestrze takiego prysznica powinna wynosi 120 x 120
cm. Dla osb poruszajcych si na wzkach najlepsze bd niskie harmonijkowe osony, rozsuwajce si
na boki pod ktem 180 stopni.
Wanna
Dugo wanny zalena jest od potrzeb uytkownika, jej wygodna szeroko to 70-80 cm. Gboko
wanny zwykle waha si w granicach 42-38 cm. Wskazane jest, aby wysoko krawdzi wanny rwna bya
wysokoci siedziska wzka inwalidzkiego. Jeli wchodzenie i wychodzenie z wanny stwarza problemy,
bezpiecznym rozwizaniem bdzie zastosowanie siedziska nakadki, ktre zawiesza si na wannie lub
bardziej nowoczesnego podnonika wannowego. Do zastosowania w kadej prostoktnej wannie nadaje
si podnonik zasilany akumulatorkiem i wyposaony w wodoszczelnego pilota. Dostpne s rwnie
specjalnie wzmacniane akrylowe wanny, do ktrych uytkownik podjeda na wzku i przesiada si przez
otwierany bok. Aby zminimalizowa ryzyko upadku przy wannie powinien znajdowa si dywanik lub
mata antypolizgowa. Przy wyborze baterii wannowej warto zwrci uwag na dugo i ksztat wylewki,
ze wzgldu na niebezpieczestwo urazw. Dla osb posiadajcych zaburzenia czucia wane jest zainstalowanie termostatu i czujnika temperatury wody, ktre uchroni je przed poparzeniem.
Umywalka
Umywalka w azience osoby niepenosprawnej powinna by zawieszona tak, aby jej spd znajdowa si
powyej kolan osoby siedzcej na wzku. Wysoko blatu umywalki powinna wynosi 85-90 cm, za dolna
obudowa (syfon, stela itp.) powinna by zamontowana na wysokoci minimum 65 cm, a dolna przednia
krawd umywalki nie powinna by niej ni 70 cm. Niewskazane jest montowanie ppostumentw lub
postumentw, gdy ich gabaryty i parametry czsto uniemoliwiaj podjazd wzkiem od frontu. Wygodna umywalka powinna mie 60-70 cm szerokoci i 50-60 cm gbokoci, mona te zastosowa nieco
mniejsz umywalk wbudowan w blat.
Przy umywalkach wygodnie jest zastosowa baterie z mieszaczem, przyciskiem lub sensorem elektronicznym z termostatem, o przeduonej wylewce. Dla osb z niedowadem doni dobrym rozwizaniem
bdzie zastosowanie baterii bezdotykowej uruchamianej przez czujnik optoelektroniczny, ktry uruchamia
wypyw wody. Dolna krawd lustra przy umywalce powinna znajdowa si nie wyej ni 100 cm od poziomu posadzki. Najwygodniejsze bdzie lustro uchylne z moliwoci regulacji kta nachylenia.
Dodatkowe wyposaenie
Odpowiednie zaaranowanie azienki dla osb niepenosprawnych to nie tylko sanitariaty, ale rwnie
umiejtne rozmieszczenie mebli tak, aby moliwo manewrowania wzkiem bya jak najbardziej wygodna. Szafki powinny by zawieszone w taki sposb, aby istniaa moliwo podjazdu podnkiem wzka
tj. okoo 35-40 cm od wysokoci posadzki. Pki, blaty i szuflady powinny znajdowa si w zasigu rki
(50-135 cm, pamitajc, e optymalna strefa to 70-100 cm). Drzwiczki szafek powinny si otwiera do
kta 180 stopni. Jest to szczeglnie wane i wygodne w praktyce dla osb poruszajcych si na wzkach.
W zalenoci od potrzeb i wygody domownikw mona zastosowa drzwiczki przesuwane, aluzje lub
rolety. Podgrzewana podoga zapewni uytkownikom komfort przebywania w azience, a mokra podoga
bdzie szybciej wysycha.

32

Jeeli w azience s elementy szklane typu szafki, blaty czy pki, powinny by wykonane z tzw. szka
bezpiecznego (klejonego). Gniazda elektryczne w azience powinny posiada hermetyczn klap zabezpieczajc przed dostaniem si wody i znajdowa si w odlegoci minimum 60 cm od rda wody. Najlepiej
aby byy montowane w przedziale 80-100 cm od poziomu podogi. Naley dobiera dodatkowe akcesoria,
galanteri azienkow i przybory toaletowe o gadkich, obych ksztatach, aby zminimalizowa ryzyko
strcenia, potuczenia czy skaleczenia. Krawdzie wanny, blatw czy naroniki obudowane pytkami ceramicznymi powinny by obe, aby w razie polizgnicia zminimalizowa ryzyko kontuzji.
Najczciej popeniane bdy
Nieprzestrzeganie zasad ergonomii i nieprawidowe rozmieszczenie urzdze sanitarnych mog stanowi prawdziwy tor przeszkd dla niepenosprawnego domownika. Kolejnym grzechem jest niedopasowanie wysokoci urzdze i sanitariatw do potrzeb osoby najbardziej tego wymagajcej.
Wpasowywanie w niewielkie azienki wszystkich dostpnych sanitariatw, sprztw, uchwytw (nie
zawsze uzasadnione), powoduje znaczne ograniczenie powierzchni manewrowej wzka inwalidzkiego.
Przyjanie urzdzona azienka nie speni swojej roli, jeeli skrzydo drzwi w wietle bdzie miao mniej ni
90 cm. Prg, jeli rzeczywicie jest konieczny, nie powinien przekracza 2 cm.
Tam, gdzie cianki dziaowe azienki wykonane s z kartongipsu, naley zamontowa stelae do urzdze sanitarnych podwieszanych, a do zawieszenia uchwytw, baterii i szafek wskazane s specjalne
wzmocnienia. Jeeli zapomni si o odpowiednim wzmocnieniu, zdarzaj si wypadki wyamania porczy
razem z kawakiem ciany, gdy uytkownik opiera si na niej caym ciarem. Grzechy mona wylicza
w nieskoczono: gniazdka elektryczne i wczniki wiata zamocowane na nieprawidowej wysokoci,
pki, do ktrych nie mona sign, dywaniki i chodniczki, po ktrych lizgaj si koa wzka. Naley
pamita, e gdy uytkownikiem jest osoba niepenosprawna poruszajca si na wzku, szalenie wane
jest przestrzeganie okrelonych zasad projektowych.
W azience dotycz one gwnie rozmieszczenia urzdze sanitarnych, uchwytw i dostawek, przy pomocy ktrych moliwe jest samodzielne wykonywanie czynnoci higienicznych czy utrzymanie czystoci.
W przypadku gdy instalacje sanitarne i rury znajduj si na zewntrz cian, naley pamita o tym, aby
nie ograniczay one powierzchni manewrowej wzka. Dotyczy to rwnie innych elementw wystajcych
poza lico ciany, takich jak kaloryfery, wentylatory, suszarki podwieszane i inne.

Podstawowe wytyczne
minimalna powierzchnia manewrowa o powierzchni koa rednicy 150 cm
optymalna wysoko uchwytw poziomych 75-90 cm od poziomu posadzki
antypolizgowa powierzchnia
optymalna wysoko miski ustpowej 45-52 cm (zalenoci od potrzeb indywidualnego uytkownika)
przycisk spukiwania wody na wysokoci 80-100 cm
minimalne wymiary powierzchni brodzika 90 x 90 cm
wysoko grnej krawdzi umywalki 85-90 cm
wolna przestrze pod umywalk min. 70 cm
minimalna odlego gniazd elektrycznych od rda wody 60 cm
optymalna wysoko gniazd elektrycznych 80-100 cm.

Sypialnia
Wygodna sypialnia to miejsce zaprojektowane w taki sposb, aby osoba na wzku moga samodzielnie
porusza si bez napotykania na swojej drodze komd czy szafek. Pomieszczenie powinno by na tyle
due, by z atwoci dao si zaaranowa na kilka sposobw. Sypialnia powinna znajdowa si niedaleko
azienki, najlepiej gdy jest moliwo zrobienia niezalenego pomieszczenia sanitarnego przy sypialni.
Najkorzystniejszym rozwizaniem jest umoliwienie osobie niepenosprawnej dojcia do ka z obu
stron, atwiej wtedy np. zmienia pociel. Jednak dopuszcza si moliwo dosunicia ka duszym
bokiem do ciany i zrobienie dostpu tylko z jednej strony.

33

Wielko i rozmiar ka zale od indywidualnych preferencji uytkownika. Wygodne s modele ek wyposaone w podwyszone krawdzie boczne zabezpieczajce przed zsuwaniem si pocieli i uatwiajce przesiadanie. Dla osb posiadajcych znaczny procent ograniczenia ruchu dobrym rozwizaniem
bd ka z elektryczn regulacj wysokoci, sterowaniem regulacji podgwka oraz w rozbudowanych
modelach wyposaone w radio, telefon czy panel sterujcy, np. z wcznikiem wiata i moliwoci
otwierania okien. Jeeli osoba niepenosprawna ma ograniczon zdolno manewrow rk, dobrym rozwizaniem bdzie zastosowanie podnonikw sufitowych lub wolnostojcych, ktre wymagaj dodatkowej powierzchni. Dla osb bardziej sprawnych uatwieniem bdzie zainstalowanie drabinki, barierki
lub uchwytw umoliwiajcych podciganie si i przemieszczanie na ku. Dla osb, ktre ze wzgldw
zdrowotnych wiksz cz czasu spdzaj w ku, nieocenionym uatwieniem bdzie stolik najedajcy
na ko z opcj ustawiania wysokoci i stopnia nachylenia blatu. Gwnym owietleniem w sypialni powinno by wiato grne lub system kinkietw bocznych, dodatkowo przydatne jest zamontowanie niedaleko ka lampki do czytania na ruchomym ramieniu. Naley unika lampek ustawianych na szafkach
nocnych, poniewa atwo je zrzuci. Powierzchnia podogi w sypialni powinna umoliwia atwe poruszanie si wzkiem, najlepsze w tym celu bd podogi drewniane lub panelowe. Wykadziny dywanowe
nie powinny mie dugiego wosa (maks. 15 mm), ktry mgby utrudnia ruchy obrotowe wzka.
Rys. 39. Przykadowe parametry wymiarowe sypialni

min. 90 cm

min.
150 cm

Podstawowe wytyczne
wolna powierzchnia manewrowa o powierzchni koa rednicy 150 cm
minimalna szeroko drzwi 90 cm
antypolizgowa powierzchnia podogi
wygodna powierzchnia ka to 90 x 200 cm
optymalna wysoko ka z materacem to 50 cm od poziomu posadzki
wolny pas swobodnego dojcia do ka min. 90 cm
wolne miejsce pod kiem na podnek wzka, wysoko 30 cm, gboko 20 cm
zabezpieczenie krawdzi ka ruchomymi szczytami bocznymi.

34

Rys. 40. Przykadowe parametry wymiarowe sypialni

min. 150 cm

min. 90 cm
min. 150 cm

Rys. 41. Przykadowe parametry wymiarowe sypialni

min. 150 cm

min. 90 cm

Pomieszczenia pomocnicze
Pomieszczenia pomocnicze, spiarnie, skadziki i pomieszczenia do skadowania powinny by odpowiednio due na tyle, aby bya moliwo swobodnego, samodzielnego manewrowania wzkiem, czyli minimum 150 x 150 cm. Jeeli w mieszkaniu jest miejsce na przechowywanie wzka, to wnka przeznaczona
na ten cel nie powinna mie mniej ni 100 cm i powinna znajdowa si jak najbliej strefy wejciowej.
35

Pomieszczenia takie jak garderoby ze wzgldu na to, e wymagaj duej powierzchni nie s zalecane w mieszkaniach osb poruszajcych si na wzkach. Zamiast garderoby wygodniejsza bdzie szafa
wnkowa, z ktrej jest znacznie atwiej korzysta ni z tradycyjnej szafy. Ponadto szaf wnkow mona
zabudowa tzw. niepenowartociow przestrze w domu czy te trudne do zagospodarowania w inny
sposb wnki. Zalecana gboko szafy to 60 cm przy zaoeniu, e pki s wysuwane na prowadnicach
rolkowych. Jednak pki montowane na stae i wygodne dla osoby siedzcej na wzku mog mie maksymaln gboko 40 cm. Maksymalna gboko za kadym razem bdzie zaleaa od wysokoci na jakiej
pka si znajduje. Im pki s wyej, tym powinny by pytsze.
Korzystanie z szafy wnkowej uatwi system koszy wysuwanych czy te lekkich wzkw na kkach
z aurowymi koszami. Wskazane jest, aby dolna powierzchnia szafy wnkowej nie bya zabudowana pkami umoliwi to swobodny podjazd wzkiem. Drki i uchwyty na wieszaki powinny znajdowa si
maksymalnie na wysokoci 135 cm. Moliwy jest system drkw wysuwanych na teleskopach w poziomie
lub drek opuszczany pantograf.
W przypadku szaf wnkowych z drzwiami przesuwanymi lub skadanymi naley zwrci uwag na to,
aby mechanizm prowadnicy drzwi znajdowa si w ich grnej czci, a prg dolnych prowadnic drzwi
szafy nie przekracza wysokoci 2 cm od poziomu posadzki.
Skadziki i pomieszczenia gospodarcze powinny by tak due, aby umoliwiay swobodny wjazd wzka
przodem, a system pek i uchwytw powinien znajdowa si w strefie swobodnego zasigu rk. W celu
maksymalnego wykorzystania powierzchni, przestrzenie powyej wysokoci 140 cm mona zagospodarowa systemem pek na prowadnicach pionowych, ktre mona swobodnie opuszcza w d.

Podstawowe wytyczne
wolna przestrze manewrowa o powierzchni koa rednicy 150 cm
wysoko uchwytw, drkw i przyciskw powinna wynosi 50-135 cm
maksymalna wysoko progu prowadnic szaf wnkowych to 2 cm ponad poziom posadzki.

36

5. Elementy wykoczenia i wyposaenia wntrz

Funkcjonalne mieszkanie dla osoby, ktra spdza w nim wikszo swojego czasu, to nie luksus, lecz
konieczno. Odpowiednio dobrane materiay wykoczeniowe i elementy wyposaenia stanowi o tym,
czy wntrze bdzie nas przytacza, czy te bdzie oddziaywa uspokajajco, wprawiajc mieszkacw
w dobry nastrj.

Miejsce pracy
Niezalenie od wielkoci, w kadym mieszkaniu znajduje si oddzielne pomieszczenie lub te wydzielona
przestrze miejsce do pracy. Dla osb, ktre wiele czasu spdzaj pracujc w domu, zaprojektowanie
wygodnego i odpowiednio wyposaonego miejsca pracy jest niezbdne.
Podstaw dobrego stanowiska pracy jest zapewnienie dostpu wiata dziennego. Dla osb praworcznych wiato powinno znajdowa si z lewej strony. W przypadku osb pracujcych na komputerze naturalne owietlenie nie ma tak duego znaczenia, a w wielu przypadkach naley je ogranicza ze wzgldu na
refleksy wietlne na ekranie monitora.
Owietlenie sztuczne powinno by tak dobrane, aby bya moliwo pynnej zmiany kta nachylenia padania wiata. Najlepsze s lampy z ruchomym ramieniem, z moliwoci zmiany ustawienia pion/poziom.
W przypadku osb poruszajcych si na wzkach najwaniejsze jest zachowanie odpowiedniej wolnej
przestrzeni przy biurku ze wzgldu na konieczno manewrowania. W celu zwikszenia powierzchni roboczej biurka mona zastosowa system wysuwanych blatw, nadstawek lub mobilnych stolikw i pek lub
te podstawek teleskopowych pod monitor, montowanych do ciany. System pek wiszcych nad biurkiem powinien znajdowa si w zasigu wycignitej rki osoby siedzcej na wzku (wysoko ta zaley
od gbokoci biurka i zasigu rki osoby na wzku i powinna by indywidualnie sprawdzana).
Osoba korzystajca podczas pracy z wielu urzdze elektrycznych (np. komputer, telefon) powinna mie
zainstalowan zintegrowan listw elektryczn nad blatem biurka (naley uwzgldni przy tym szeroko
stou). Szuflady musz by zabezpieczone przed wypadniciem i wyposaone w prowadnice uatwiajce
wyciganie.

Wentylacja, ogrzewanie
Dla osb, ktre wikszo czasu spdzaj w pomieszczeniach, odpowiednie ogrzewanie i dobra wentylacja s szczeglnie wane nie tylko ze wzgldw zdrowotnych, ale take ze wzgldu na komfort przebywania w takiej przestrzeni. Rne typy ogrzewania maj zarwno swoich zwolennikw, jak i przeciwnikw, s jednak oglne zasady, ktrymi naley kierowa si w wyborze rodzaju ogrzewania.
Rozkad temperatury w pomieszczeniu zaley od sposobu ogrzewania. Wane czynniki, na ktre naley
zwrci uwag to:
rwnomierny rozkad temperatury we wntrzu
rnice temperatur w kierunku pionowym i poziomym.
Ogrzewanie systemem grzejnikw
W pomieszczeniach z ogrzewaniem ciennym ciepo rozkada si nierwnomiernie na caej wysokoci
pomieszczenia, cieplej jest u gry, zimniej na dole. Jest to sytuacja niekorzystna. O ile to moliwe, grzejniki
powinno umieszcza si na cianach wewntrznych pod oknami, dziki czemu zimne powietrze napywajce do pomieszczenia jest bezporednio ogrzane przez grzejnik.
Tradycyjne grzejniki eliwne lub panelowe stanowi dodatkowy, zabierajcy miejsce element na cianie,
szczeglnie kopotliwy w wskich korytarzach. W przypadku duych, czonych powierzchni do ogrzania
(np. kuchnia jadalnia pokj dzienny) niezbdne jest rwnomierne rozmieszczenie grzejnikw w pomieszczeniu w celu zapewnienia odpowiedniego rozprowadzenia ciepa. W efekcie moe to znacznie
ograniczy moliwoci aranacyjne wntrza, np. ustawienie mebli lub staej zabudowy. W takich przypadkach zalecane s ogrzewacze akumulacyjne, zasilane okresowo lub te przenone grzejniki elektryczne
z moliwoci indywidualnego ustawienia temperatury.
Ogrzewanie podogowe
Dziki ogrzewaniu podogowemu mona zapewni rwnomierny rozkad temperatury oraz lepszy obieg
37

ciepa w pomieszczeniu. W porwnaniu do kaloryferw i konwektorw rwnomiernie rozoone przewody ogrzewania podogowego chroni przed powstawaniem miejsc przegrzanych, ponadto tworz barier
ciepln w przedsionkach i wiatroapach. Wane jest, aby decyzj o instalacji ogrzewania podogowego podj ju na etapie projektu, gdy ze wzgldw technicznych niezbdne jest podniesienie poziomu
posadzki i odpowiednia jej izolacja. W przypadku renowacji i modernizacji starych podg czasami niemoliwe jest podniesienie poziomu posadzki, alternatyw bdzie wtedy zastosowanie elektrycznych mat
grzewczych. Elementem grzejnym s przewody o gruboci 2,5 mm wplecione w samoprzylepn mat.
Dziki temu mog one by montowane w warstwie kleju pod posadzk z pytek ceramicznych. Dodatkow
zalet takich systemw jest krtki czas nagrzewania, ju po ok. 20 minutach posadzka zaczyna oddawa
ciepo.
W fazie projektu istotne jest take uwzgldnienie rozstawu mebli i sprztw (np. szafek kuchennych),
eby niepotrzebnie nie byy ogrzewane powierzchnie nieaktywne znajdujce si pod meblami.
Typy ogrzewania podogowego wodne i elektryczne rni si przede wszystkim rodzajem rda
ogrzewania oraz sposobem montau. Niewtpliw zalet ogrzewania podogowego jest brak instalacji na
zewntrz, co w przypadku kaloryferw i rur czasami bardzo utrudnia aranacj wntrza i zabiera dodatkow powierzchni. Poza tym ogrzewanie podogowe w znacznie mniejszym stopniu wysusza powietrze
oraz, dziki styropianowej izolacji, poprawia akustyk pomieszcze. Niestety nie kada podoga, ze wzgldu na zastosowany materia, nadaje si do zainstalowania takiego ogrzewania.
Ogrzewanie podogowe warto zainstalowa w pomieszczeniach o niewielkiej kubaturze typu azienka, korytarz, wiatroap. Ogrzewanie podogowe i wszystkie grzejniki mog mie indywidualne regulatory elektroniczne albo centralny programator pozwalajcy ustawi temperatur w pomieszczeniach, aby mona byo
zapewni optymaln temperatur dostosowan do indywidualnych potrzeb uytkownika.
Zazwyczaj ogrzewanie podogowe nie wystarcza jako jedyne rdo ciepa w pomieszczeniu i potrzebne
jest dodatkowe zastosowanie tradycyjnego grzejnika.
Systemy wentylacyjne
System odpowiedniej wentylacji i napywu wieego powietrza to wany element zapewniajcy komfort
podczas przebywania w domu.
Dobra wentylacja zapewnia:
napyw wieego powietrza
odprowadza wilgo z pomieszcze
obnia stenia szkodliwych dla czowieka zanieczyszcze w powietrzu.
Minimalne wymagania dotyczce wentylacji w domu s takie same niezalenie od jej rodzaju.
Zbyt maa ilo wieego powietrza powoduje wystpowanie wielu niekorzystnych objaww takich jak:
osabienie, suche wargi, podranienie oczu, podranienie luzwek nosa i garda. Pomieszczeniami, w ktrych naley pooy szczeglny nacisk na dobr wentylacj ze wzgldu na wilgotno i intensywno
zapachw, s przede wszystkim kuchnia i azienka, a take mae pomieszczenia zamknite typu spiarnie
czy garderoby.
Wentylacja naturalna i mechaniczna
Wentylacja naturalna grawitacyjna to najpopularniejszy i najtaszy sposb wentylowania budynku,
gdy nie wymaga instalowania adnych dodatkowych urzdze mechanicznych. Cyrkulacja powietrza wywoana jest rnic temperatur na zewntrz i wewntrz budynku. Powietrze do pomieszcze dopywa
gwnie poprzez system specjalnych otworw nawiewnych (kratki wentylacyjne), ale te naturalne rdo
wentylacji stanowi systemy rozszczelniaczy stosowane w wikszoci okien.
Wentylacja mechaniczna jest systemem obiegu wymuszonego. Rozrnia si wentylacj wywiewn i nawiewno-wywiewn. Zalet tego systemu jest to, e powietrze doprowadzone do pomieszczenia moe by
filtrowane. Mona wic zaplanowa intensywno wymiany wieego powietrza i rozdzia powietrza do
poszczeglnych pomieszcze dostosowany do indywidualnych potrzeb. Niestety nie jest to system cakowicie bezgony, co moe by uciliwe np. w przypadku sypialni.
Moliwe s te rozwizania porednie, czyli urzdzenia wspomagajce wentylacj grawitacyjn, ktre
mog by zaczone czasowo np. wentylatory wycigowe instalowane w azienkach.
Wydajno urzdze wentylacyjnych oraz rozmiar przewodw zale od indywidualnych potrzeb uytkownika. W nowoczenie zaprojektowanej wentylacji wentylatory mog by wyposaone w:

38

 timery (programatory czasowe)

czujniki ruchu (reagujce na ruch)
czujniki wilgotnoci (automatycznie wczajce si w wyniku okrelonej wilgotnoci w pomieszczeniu)
czujniki pogodowe (dokonujce pomiarw, dostosowujce prac urzdzenia do parametrw na zewntrz i wewntrz budynku)
czujniki jakoci powietrza (wczaj si, gdy stenie niektrych substancji w pomieszczeniu przekracza warto ustawion w czujniku).
Wentylatory mog by sterowane automatycznie za pomoc centralki, pilota lub zwykego wcznika
wiata.

Instalacja elektryczna i sygnalizacyjna

O samodzielnoci i jakoci ycia ludzi niepenosprawnych decyduje wiele czynnikw, jednym z nich s
zintegrowane systemy uatwiajce mieszkanie. Jedn z gwnych instalacji, bez ktrej nie moe obej
si adne mieszkanie, jest instalacja elektryczna. Wane jest, eby ju na etapie projektu ustali, gdzie
przypuszczalnie bd znajdowa si sprzty potrzebujce zaopatrzenia w energi elektryczn, dziki temu
unikniemy lunych kabli lecych na pododze, stanowicych potencjalne zagroenie dla domownikw.
Obecna technologia pozwala na zastosowanie systemw bezprzewodowych.
Tego typu systemy pozwalaj na przyczenie rnych urzdze do jednej centrali, ktra znajduje si
w domu, np. komputera. Przyczenie moe by zrealizowane za pomoc kabla lub bezprzewodowo przy
pomocy nadajnikw na podczerwie, technologii bluetooth lub w jeszcze w inny sposb. Taki system pozwala na zdalne uruchamianie poszczeglnych urzdze czy, dziki specjalnym programom,uruchamianiu
rnych sprztw w okrelonej sekwencji. Mona sobie tak zaprogramowa komputer, eby uruchomi
ekspres do kawy chwil przed budzikiem, aby po wstaniu mie gorc kaw.
Jest te moliwo ustawienia programw, ktre symuluj obecno ludzi w domu. Niestety nie da
si tego zrobi ze wszystkimi urzdzeniami. Musz one mie moliwo podczenia do caej instalacji.
W przypadku sprztu AGD s to raczej sprzty z grnej pki i dosy drogie.
Natomiast bez problemu daje si sterowa wikszoci urzdze RTV,ktre dziaaj na pilota. S na rynku piloty, ktre mona tak zaprogramowa, aby obsugiway wszystkie sprzty RTV w domu, wtedy wiele
pilotw mona zastpi jednym. Problemem jest to, e sprzty rnych producentw odbieraj sygnay
o innej czstotliwoci. Urzdzenie zatem, ktre ma centralnie wszystkim sterowa musi mie moliwo
dostosowywania si do rnych czstotliwoci. Sterowanie po jednokrotnym zaprogramowaniu takiego
urzdzenia, dzieje si pniej automatycznie, polega na wciskaniu przycisku odpowiadajcego wybranemu urzdzeniu, a fale same odpowiednio si ustawiaj.
Systemy centralnego sterowania, pozwalaj na czenie urzdze zarwno przewodowo, jak i bez. Liczy
si przesanie sygnau. Technologii bezprzewodowego przesyania sygnau, wygodnej z uwagi na brak pltaniny kabli na pododze, jest mnstwo. Jeeli czymy bezprzewodowo poszczeglne urzdzenia musz
one mie odbiornik lub nadajnik sygnau. Tak dziaa mysz bezprzewodowa czy suchawki bezprzewodowe.
Do komputera czy wiey stereo potrzebne jest urzdzenie odbierajce (w przypadku myszy) i nadajce
(w przypadku suchawek) sygnay. Moliwe jest te bezprzewodowe przesyanie danych pomidzy telefonami i wiele innych rozwiza. Mona te bezprzewodowo, przy pomocy pilota, sterowa wiatem.
Oczywicie caa instalacja opiera si na prdzie, wic kable musz by w cianach. Do instalacji musi by
wtedy podczony odbiornik, a pilot, komputer lub telefon komrkowy mog by nadajnikiem, za pomoc
ktrego wydajemy polecenia.
S to jednak rozwizania raczej drogie, wymagajce nowoczesnej technologii, zwaszcza jeli bdzie to
bardziej skomplikowany system.
Gniazda elektryczne powinny znajdowa si na optymalnej wysokoci zasigu ruchu osoby niepenosprawnej, czyli 80-100 cm od poziomu posadzki. W niektrych miejscach poszczeglne urzdzenia mog
wymaga gniazd na innej wysokoci. Okrelenie dokadnej wysokoci zaley od wymaga urzdzenia
i indywidualnych potrzeb. Musi by speniony wymg, e w pomieszczeniach mokrych typu kuchnia,
azienka, pralnia gniazda powinny by z uziemieniem oraz klap zabezpieczajc przed zachlapaniem.
W miejscach, gdzie potrzebna jest wiksza ilo gniazd, warto zastosowa specjalne listwy wyposaone
rwnie w gniazda TV, internet oraz telefon.
Coraz czciej stosuje si centralne systemy sterujce, ktre integruj dziaanie urzdze elektrycznych,
takich jak owietlenie, wentylacja, sprzt audio/video, systemy alarmowe i inne pozwalajce na spenianie
39

potrzeb uytkownikw duych domw. Jednym przyciskiem urzdzenia sterujcego, w zalenoci od potrzeb, mona dokona np. caej serii zmian w owietleniu wntrza, czyli zastosowa tzw. sceny wietlne
lub te zmieni dowolne parametry podczonych urzdze.
Systemy alarmowe, cho nie s cakowicie niezawodne, w przypadku osb niepenosprawnych mog
informowa nie tylko o pojawieniu si intruza, ale te dziaa jako sygnalizator niebezpieczestwa alarmujcy np. o potrzebie pomocy z zewntrz w przypadku zranienia czy upadku.
Dostpno rnorodnych systemw alarmowych jest bardzo dua:
systemy alarmowe bezprzewodowe
systemy alarmowe przewodowe
bariery optyczne fotokomrki
systemy telewizji przemysowej do uytku domowego.
W przypadku zintegrowanych centrali sterujcych moliwe jest poczenie wielu funkcji sterujcych
urzdzeniami w domu. Uwolni to domownikw od kbowiska kabli, stanowicych mao estetyczny widok. Do takich centralek mona podczy praktycznie kade urzdzenie zasilane w energi elektryczn.

Podogi
Podoga zaliczana jest do staego elementu wykoczenia wntrz i jest inwestycj na lata, a wic powinna by dostosowana do funkcji uytkowych poszczeglnych pomieszcze. Podogi w pomieszczeniach
uytkowanych przez osoby niepenosprawne powinny by przede wszystkim rwne i dobrze wypoziomowane, bez progw, uskokw czy pojedynczych schodkw. Dotyczy to zarwno pomieszcze we wntrzu,
jak i balkonw, tarasw i pomieszcze dodatkowych.
Przy wyborze materiau naley zwrci uwag na jego trwao, odporno na cieranie i zabrudzenia.
W strefach intensywnego uytkowania, takich jak wiatroapy, przedsionki, korytarze podoga powinna
by wykonana z materiaw o podwyszonym stopniu cieralnoci. Do tego celu najlepiej nadaj si takie
materiay, jak kamie naturalny, gresy, pytki klinkierowe.
Podogi wykonane z okadzin kamiennych
Kamie od zawsze byy najdoskonalszym surowcem na posadzki ze wzgldu na swoje znakomite waciwoci fizyczne, zrnicowan kolorystyk i estetyk. Niewtpliw zalet podg z okadzin kamiennych
jest praktycznie pena dowolno w zakresie aranacji ukadu posadzki. Niestety gwn wad posadzek
z piaskowca i marmuru jest to, e ze wzgldu na sw struktur s to materiay atwo cieralne, szybko
ulegajce zabrudzeniu i pomimo zastosowania materiaw impregnacyjnych, nie s zalecane na podogi
w gwnych cigach komunikacyjnych, azienkach oraz kuchniach. Konglomeraty kamienne s mieszanin
wysokowartociowych kruszyw marmurowych, granitowych lub kwarcowych (95 proc.) oraz specjalnych
utwardzaczy z ywic poliestrowych (5 proc.), ktre stanowi materia wicy.
Rodzaje surowcw:
granit bardzo odporny na cieranie, wane, aby by w postaci niepolerowanej, chropowatej powierzchni
marmur materia o maej twardoci i niskiej odpornoci na zabrudzenia
konglomeraty odporne na cieranie i zabrudzenia, cechuj si najwyszymi parametrami wytrzymaociowymi.
Podogi z pytek ceramicznych
Takie podogi daj nie tylko bardzo wiele moliwoci aranacji wntrza, ale s te materiaem bardzo
praktycznym ze wzgldu na swoje waciwoci uytkowe.
Gwne kryteria jakimi naley si kierowa przy wyborze pytek ceramicznych to:
odporno na cieranie, tzw. klasa cieralnoci, wg norm PEI istnieje pi klas cieralnoci od 1 do 5
wodochonno, czyli procentowa nasikliwo wod, wane w pomieszczeniach tzw. mokrych i na
zewntrz
kalibracja wymiaru, parametr okrelajcy dopuszczalne odchylenia od zaoonego wymiaru nominalnego pytki
odporno na zaplamienie

40

 mrozoodporno, wana cecha w przypadku pytek na zewntrz (balkony, tarasy, wejcia itd.).
Podoga drewniana
Zawsze daje wraenie ciepa i przytulnoci, niestety nie nadaje si do zastosowania we wszystkich pomieszczeniach domu. Jakkolwiek s gatunki drewna bardzo twarde (np. db, jesion, buk, klon lub egzotyczne badi, jatoba, merbau, lapaho, jarrh), to podoga drewniana zawsze jest bardziej naraona na
uszkodzenia i zabrudzenia ni np. pytki ceramiczne. Zalecana jest w pomieszczeniach takich jak sypialnia
czy pokj dzienny.
Rodzaje podg drewnianych:
parkiet tradycyjny
mozaika drewniana
deski podogowe
bruk drewniany
panele podogowe.
Wykadzina dywanowa
Czsto jest sposobem na rozwizanie wielu problemw natury technicznej i estetycznej. Jej walory
uytkowe, ekologiczne i zdrowotne s niezaprzeczalne, jednak tak jak w przypadku podg drewnianych
nie nadaje si do kadego pomieszczenia w domu. Wykadziny s wykluczone przy alergii na kurz.
Oceniajc wykadziny pod ktem zastosowania w domu, trzeba wzi pod uwag takie parametry, jak
grubo i jako warstwy cieralnej. Wykadzina musi by odpowiednio dobrana do miejsca, w ktrym ma
by pooona, podoe powinno by tam suche i gadkie. Ze wzgldu na sposb uytkowania i parametry
techniczne wykadziny mona podzieli na zmywalne i dywanowe.
Do wykadzin zmywalnych mona zaliczy:
wykadziny na bazie PCV
wykadziny na bazie linoleum
wykadziny na bazie kauczuku.
Wykadziny dywanowe mona podzieli na:
wykadziny z wkien naturalnych (wena)
wykadziny z wkien syntetycznych
wykadziny z wkien mieszanych.

41

6. Sownik poj
Adaptacja to przystosowanie obiektu/lokalu do uytku innego ni pierwotne przeznaczenie np. lokalu
mieszkalnego na sklep (przy zachowaniu odpowiednich procedur prawnych i budowlanych).
Dolny zasig koczyn grnych wysoko, poniej ktrej osoba nie jest w stanie sign.
Grny zasig koczyn grnych maksymalna wysoko, do jakiej osoba jest w stanie dosign.
Platforma konstrukcja (lub powierzchnia) przystosowana do dwigania przedmiotw bd osb w pionie lub ukonie.
Pochylnia ukonie nachylone podejcie lub podjazd czce pooone na rnych poziomach fragmenty
budynku (budowli) lub drogi. Stosowana zamiast schodw dla pieszych oraz w transporcie.
Podjazd droga pod rnym ktem nachylenia prowadzca do budynku, odcinek drogi wiodcy pod
gr. Nachylenie podjazdu nie powinno przekracza 5 proc.
Przestrze manewrowa przestrze potrzebna do swobodnego poruszania si w przestrzeni, w ktrej
nie powinny znajdowa si adne przeszkody.
Remont jest to ingerencja w struktur funkcjonaln i/lub konstrukcyjn budynku. Przykadowo moe to
by: usunicie/dodanie cian lub innych elementw budynku, wykonanie podcigw w miejsce
cian konstrukcyjnych, przesunicie lub poszerzenie otworw drzwiowych/okiennych, wymiana
nawierzchni podogi itp.
Spocznik pozioma paszczyzna pomidzy jednym a drugim szeregiem schodw.

42

7. Podstawa prawna
Ustawa z dnia 7 lipca 1994 r. Prawo budowlane:
Art. 5 ust. 1 pkt 4
Art. 5 ust. 2
Art. 9 ust. 1
Art. 29 ust. 1 pkt 18
Rozporzdzenie Ministra Infrastruktury z dnia 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunkw technicznych,
jakim powinny odpowiada budynki i ich usytuowanie:
9 ust. 1 i 2
14 ust. 4
16 ust. 1 i 2
18 ust. 1 i 2
20
21 ust. 1,2
22 ust. 4
40 ust. 1
41 ust. 1 i 2
42 ust. 1 i 2
43
54 ust. 1-3
55 ust. 1 i 2
59 ust. 2 i 3
61 ust. 1
62 ust. 1-3
64
66
68 ust. 1-4
69 ust. 1-8
70
71 ust. 1-4
74
75 ust. 1-3
79 ust. 1 i 2
81 ust. 3
85 ust. 2 pkt 2 i 3
86 ust. 1 pkt 1-4 i ust. 2
95 ust. 1 i 2
105 ust. 4 i 5
129 pkt 3
155 ust. 3
43

 193 ust. 2 i 2a
194 ust. 1 i 2
195
236 ust. 4
240 ust. 1 i 2
242 ust. 4
292 ust. 1
293 ust. 1-6
295
296 ust. 1 i 3
298
299 ust. 1 i 5
302 ust. 3
305 ust. 1
306 ust. 1 i 2
320

44

8. Bibliografia
ABC mieszkania bez barier, Warszawa 2003.
Accessibilit: principes et lignes directrices, Conseil de lEurope, Strasbourg 1992.
Architektura i Biznes, numery z lat: 2002-2004.
Aragall F., EuCAN Members, Sagramola S., Technical Assistance Manual 2003, Luxemburg 2003
Barnet D., Browning W., A Primer on Sustainable Building, 1996.
Bola T., Schwarz L., Budynki mieszkalne i uytecznoci publicznej, w: Vademecum Projektanta problemy osb niepenosprawnych, Warszawa 1991.
Bright K., Flangan S., Emblwt J., Sellbekk L., Buildings for all to use, CIRIA, London 2004.
Bygnings-reglement 1995; Om tilgaengelighedskravene, Kobenhavn 1996.
Cahier de prescriptions techniques pour laccessibilit et ladaptation des logements sociaux pour personnes handicapes ou mobilit reduite, Bruxelles 1999.
Canderheiden G. C., Design for people with functional limitations resulting from disability, ageing or
circumstance, Wiley 1997.
Christopherson J., Universal design; 17 ways of thinking and teaching, Husbanken 2002.
De Schutter O. et Carlier J. Y., La Charte des droits fondamentaux de lUnion europenne, Bruxelles,
Bruylant 2002.
Deklaracja Konferencji Narodw Zjednoczonych: rodowisko i rozwj wraz z dokumentem Agenda 21,
Rio de Janeiro 1992.
Designing for Accessibility, Centre for Accessible Enviroments, London 1999.
Directory of Accessible Building Products, Upper Marlboro, 2000.
Dostpno budynkw publicznych dla osb niepenosprawnych. Studia socjoekonomiczne, Raport
PUB+, Opracowanie ASM Centrum Bada i Analiz Rynku, Kutno 2003.
Edwards N. I. & Jones D. A., Ownership and use of assistive devices amongst older people in the
community. Age and ageing, South Glamoran 1998.
Funkcjonowanie PFRON w systemie rehabilitacji spoecznej i zawodowej, Warszawa luty 2004.
Konkkolaa M., Accessible Homes, Finish Association of People with Mobility Disabilities, 2003.
Kromer K. H. E., The older worker: anthropometrics and biomechanics, Taastrup 1997.
Kuryowicz E., Kucza-Kuczyski K., Kudelski P., Przestrze dla jednostki, Warszawa 1997.
Kuryowicz E., Projektowanie Uniwersalne. Udostpnianie otoczenia osobom niepenosprawnym,
Warszawa 1995.
Kuryowicz E., Projektowanie Uniwersalne. Sztokholm miasto dla wszystkich, Stowarzyszenie Przyjaci
Integracji, Warszawa 2005.
Kuryowicz E., Schwartz L., ABC... DLA ARCHITEKTA, Warszawa 2003.
Mayer-Bohe W., Budownictwo dla osb starszych i niepenosprawnych, Warszawa 1998.
MURATOR, numery z lat: 2000-2004.
Neufert E., Podrcznik projektowania architektoniczno-budowlanego, Warszawa 2007.
Nowak E., Atlas antropometryczny populacji polskiej dane do projektowania, Instytut wzornictwa
Przemysowego, Warszawa 2000.
Ostegaard P., Handicap, arkitektur og design, Lyon 1996.
Poulson D., Ashby M., Richardson S., A practical handbook on user centered design for Assistive
Technology, European Commision, Brussels Luxemburg 1996.
45

Problemy ksztatowania budynkw i mieszka dla potrzeb osb niepenosprawnych, Centralny Orodek
Badawczo-Projektowy Budownictwa Oglnego, zlec. MGPiB, Warszawa 1996.
Problemy ksztatowania budynkw i mieszka dla potrzeb osb niepenosprawnych, Centralny Orodek
Badawczo-Projektowy Budownictwa Oglnego, zlec. MSWiA, 1998.
Renard M., Les sourds dans la ville, Surdit et accessibilit, Lyon 1996.
Stan zdrowia i potrzeby osb niepenosprawnych w Polsce w 1996 r., Warszawa 1997.
Schwartz L., rodowisko i transport, w: Vademecum Projektanta problemy osb niepenosprawnych,
cz.1, Warszawa 1991.
Sthephanidis C., Universal Access in HCI: Towards an Information Society for All Vol. 3, 2001.
Wasny Dom, numery z lat: 2001-2003.
Wymagania, ukierunkowania oraz zasady ksztatowania rozwiza obiektw uytecznoci publicznej
w dostosowaniu do potrzeb osb niepenosprawnych, Centralny Orodek Badawczo-Projektowy
Budownictwa Oglnego, zlec. MGPiB, Warszawa 1997.

46

8. Skorowidz rysunkw

Rys 1., Rys 2. Zasig ramion osoby na wzku inwalidzkim................................................................ 9

Rys. 3. Zasig ramion osoby na wzku inwalidzkim . ..................................................................... 10
Rys. 4., Rys. 5. Parametry wymiarowe miejsc parkingowych . .........................................................11
Rys. 6., Rys. 7. Parametry wymiarowe i sposb oznakowania miejsc parkingowych ........................12
Rys. 8., Rys. 9. Podstawowe parametry wymiarowe przestrzeni manewrowych pochylni . ..............15
Rys. 10. Stopie nachylenia pochylni w zalenoci od ich wysokoci ..............................................16
Rys. 11. Przykady rozwiza przestrzennych pochylni ...................................................................16
Rys. 12. Parametry wymiarowe drzwi . ...........................................................................................17
Rys. 13., Rys. 14. Parametry wymiarowe przestrzeni manewrowych w pobliu drzwi .....................18
Rys. 15., Rys. 16. Minimalne parametry wymiarowe przestrzeni manewrowych
pomidzy nastpujcymi po sobie drzwiami .......................................................18
Rys. 17., Rys. 18. Minimalne parametry wymiarowe przestrzeni manewrowych
pomidzy nastpujcymi po sobie drzwiami . ......................................................19
Rys. 19., Rys. 20. M
 inimalne parametry wymiarowe przestrzeni manewrowych
pomidzy nastpujcymi po sobie drzwiami ...................................................... 20
Rys. 21. P
 arametry wymiarowe drzwi dwuskrzydowych .............................................................. 20

Rys. 22. Parametry wymiarowe drzwi . ................................................................................... 21

Rys. 23. Parametry wymiarowe drzwi balkonowych ................................................................................21
Rys. 24. Przykadowe parametry wymiarowe kabiny dwigu osobowego . .................................... 22
Rys. 25., Rys. 26., Rys. 27. Parametry wymiarowe dwigw osobowych
dla rnej intensywnoci ruchu .....................................................................23
Rys. 28. Podstawowe parametry wymiarowe cigw pieszych ...................................................... 24
Rys. 29.,Rys. 30.,Rys. 31. Szeroko cigw pieszych dla rnych rodzajw ruchu ......................... 24
Rys. 32. Schemat platformy pionowej. .......................................................................................... 26
Rys. 33. Schemat platformy ukonej . ............................................................................................ 26
Rys. 34. Schemat platformy ukonej dla osoby stojcej ................................................................. 26
Rys. 35. Przykadowe rozwizania wyposaenia kuchni . ............................................................... 28
Rys. 36. Przykadowe rozwizania wyposaenia kuchni . ............................................................... 29
Rys. 37. Parametry wymiarowe azienki .................................................................................................30
Rys. 38. Parametry wymiarowe azienki ........................................................................................ 31
Rys. 39. Przykadowe parametry wymiarowe sypialni . .................................................................. 34
Rys. 40. Przykadowe parametry wymiarowe sypialni . .................................................................. 35
Rys. 41. Przykadowe parametry wymiarowe sypialni .................................................................... 35

47

ISBN 978-83-89681-56-0