KATEDRA TECHNIK WYTWARZANIA

I AUTOMATYZACJI
INSTRUKCJA DO WICZE LABORATORYJNYCH
Przedmiot :
OBRBKA SKRAWANIEM I NARZDZIA
Temat:

Nr wiczenia : 9
Kierunek: Mechanika i Budowa Maszyn

Ostrzenie narzdzi skrawajcych.

1. Cel wiczenia
Celem wiczenia jest zapoznanie studenta z zasadami i sposobami ostrzenia narzdzi skrawajcych
takich, jak wierto, frez i n tokarski.
2. Wyposaenie stanowiska
- Szlifierka do ostrzenia noy i frezw walcowo - czoowych
- Szlifierka do wierte
- Instrukcja do wiczenia
3. Przebieg wiczenia
- Zapoznanie si z budow szlifierki do ostrzenia narzdzi,
- Zapoznanie si z budow szlifierki do ostrzenia wierte,
- Przeprowadzenie ostrzenia frezu,
- Przeprowadzenie ostrzenia wierta.
- Przeprowadzenie ostrzenia noa tokarskiego

Literatura:
- Poradnik inyniera Obrbka skrawaniem tom I WNT Warszawa 1991 r.
- Dul Korzyska B. Obrbka skrawaniem i narzdzia OWPR Rzeszw
- Cichosz P. Techniki wytwarzania obrbka ubytkowa OWPW Wrocaw 2002 r.

Opracowa:
Uwagi: Zacznikiem jest instrukcja szczegowa

1. Wprowadzenie.
Ostrzeniem narzdzi nazywa si zabieg przywracaniu ostrzu jego prawidowej geometrii
poprzez czciowe usuwanie materiau ostrza za pomoc szlifowania lub obrbki erozyjnej.
Ostrzenie jest dokonywane przez usuwanie odpowiednio grubej warstwy materiau ostrza z
powierzchni przyoenia, powierzchni natarcia lub obu tych powierzchni.
Ostrzenie przez szlifowanie narzdzi ze stali narzdziowych, zarwno niestopowych, jak i
stopowych oraz stali szybkotncych odbywa si ciernicami elektrokorundowymi, natomiast
ostrzenie narzdzi z wglika spiekanego, ktre odznaczaj si du twardoci i odpornoci
na cieranie narzuca stosowanie ciernic karborundowych lub diamentowych.
2. Ostrzenia frezu.
Podczas szlifowania ostrzy na obwodzie frezu stosuje si nastpujc kolejno operacji:
Szlifowanie obwodu frezu.
Szlifowanie powierzchni natarcia ostrza.
Szlifowanie powierzchni przyoenia.
Szlifowanie w celu nadania wtrnego kta przyoenia oraz w celu utrzymania
waciwej szerokoci ysinki.
Szlifowanie obwodu frezu ma podwjne zadanie: usunicie nadmiernego stpienia frezu,
jeeli jego granica zostaa przekroczona poza granice dopuszczalne, oraz otrzymanie na
ostrzach ladw obwodu frezu, ktre przy szlifowaniu powierzchni przyoenia s wskazwk
rwnomiernej wysokoci ostrzy.
Szlifowanie powierzchni natarcia ostrza stosuje si tylko w tym przypadku, jeeli ostrza s
mocno stpione lub wyszczerbione. Naley rozrni szlifowanie ostrzy frezu o skrtnej linii
ostrza na obwodzie od ostrzy o prostej linii ostrza. Na rys. 1 przedstawiono pooenie
ciernicy i narzdzia podczas ostrzenia powierzchni przyoenia frezu o prostej linii ostrza
frezu.

Rys 1. Ostrzenie powierzchni natarcia frezw cinowych: a) ustawienie ostrza w czasie ostrzenia przy
kcie natarcia wikszym od zera, b) ustawienie frezu z ktem natarcia zerowym ostrza przed
ostrzeniem, c) ustawienie frezu z ktem natarcia wikszym od zera przed ostrzeniem.

W celu prawidowego naostrzenia kta natarcia o wartoci dodatniej naley przesun o

narzdzia wzgldem powierzchni czoowej ciernicy o warto H. Przemieszczenie H

wyznacza si z zalenoci opisanej poniej, jak wida na warto przemieszczenia wpywa

rednica Dw oraz wartoci szlifowanego kta natarcia o.

Podczas szlifowania kta natarcia frezw o linii rubowej, stosujemy ciernic stokow
talerzow. Wielko przesunicia ciernicy naley powikszy dodatkowo o sinus kta stoka
ciernicy. Na rys. 2 pokazano ustawienie ostrza przy szlifowaniu powierzchni natarcia frezw
o skrtnej linii ostrza.

Rys 2. Ustawienie ostrza przy szlifowaniu frezw o skrtnej linii ostrza.

Dla szlifowania frezw o skrtnej linii ostrza ciernic talerzow (stokow) warto
przemieszczenie narzdzia wzgldem ciernicy wyraa si zalenoci.

Szlifowanie powierzchni przyoenia moe odbywa si ciernic garnkow lub obwodem

ciernicy tarczowej (paskiej). Dla obu typw ciernic kt przyoenia uzyskuje si przez
przesunicie osi wrzeciona ciernicy w stosunku do osi frezu o warto H. Wielko H
opisana jest zalenoci:

Na rys. 3 przedstawiono ustawienie ostrza przy szlifowaniu powierzchni przyoenia frezu

cinowego.

Rys 3. Ustawienie ostrza przy szlifowaniu powierzchni przyoenia frezu cinowego.

Do ostrzenie uyto szlifierk Multigrind firmy KNUTH, ktra pozwala na ostrzenie narzdzi
takich jak: frezy, noe tokarskie, narzdzia do otworw (rozwiertaki, pogbiacze) oraz
innych narzdzi. Szlifierka w wyposaeniu dodatkowym posiada rne uchwyty
umoliwiajce realizacj procesu ostrzenia wyej wymienionych narzdzi. Na rys. 4 i 5
przedstawiono ustawienie szlifierki do ostrzenia powierzchni przyoenia na ostrzach
czoowych frezu walcowoczoowego i powierzchni przyoenia ostrzy o skrtnej linii
rubowej frezu walcowego.

Rys.4 Ustawienie szlifierki do ostrzenia powierzchni przyoenia ostrzy czoowych frezu walcowo
czoowego: 1 st, 2 adapter do ostrzenia frezw walcowo czoowych, 3 frez ostrzony, 4
ciernica garnkowa.

Prawidowe naostrzenie powierzchni przyoenia ostrzy czoowych moliwe jest poprzez

zastosowanie specjalnego uchwytu o dwch przegubach obrotowych, ktre pozwalaj na
ustawienie kta przyoenia poprzez odpowiedni orientacj ktow w dwch paszczyznach
(w paszczynie stou ruch w1, w paszczynie prostopadej do paszczyzny stou ruch w2).

Rys 6. Ustawienie szlifierki do ostrzenia kta przyoenia ostrzy o linii rubowej:

1 mocowanie narzdzia w kach, 2 frez walcowy o skrtnej linii ostrza, 3 palec wodzcy.

Na rysunku powyej pokazano ustawienie szlifierki do ostrzenia powierzchni przyoenia

ostrzy o linii rubowej na obwodzie frezu walcowego. W celu prawidowego naostrzenia kta
przyoenia na powierzchni walcowej ostrzy rubowych wykorzystuje si prowadzenie ostrzy
za pomoc palca wodzcego. W wyniku przemieszczania si stou obrabiarki palec wodzcy
obraca frez utrzymujc kontakt tarczy szlifierskiej wzdu caej krawdzi skrawajcej ostrza.
Dodatkowo tarcz garnkow pochyla si o warto 1-2 w celu uzyskania punktowej pracy
ciernicy.
3. Ostrzenie wierte krtych.
Ze wzgldu na charakter pracy narzdzi do obrbki otworw wymagaj one znacznie
czstszego procesu ostrzenia ni inne narzdzia. Zamknita strefa obrbki, problemy z
transportem wirw oraz utrudniony dostp cieczy chodzcosmarujcej potguj zjawisko
zuycia narzdzia. Podczas wiercenia najczciej zuyciu ulegaj gwne krawdzie
skrawajce na wierzchoku wierta, poniewa cz stokowa wpywa znaczco na prac
narzdzia podlega ona ostrzeniu. Na rys. 7 pokazano budow wierta krtego.

Rys 7. Budowa wierta krtego :1 Chwyt stokowy, 2 Dugo chwytu, 3 Petwa, 4 Chwyt
cylindryczny, 5 Korpus, 6 Szyjka, 7 Dugo cakowita, 8 Dugo rowka wirowego, 9 Rowek
wirowy, 10 Grzbiet wierta, 11 Szeroko grzbietu, 12 rednica wierta, 13 Rdze, 14 Grubo
rdzenia, 15 cin wierta, 16 Dugo cinu, 17 Naroe, 18 Kt cinu, 19 Powierzchnia przyoenia,
20 Krawd skrawajca, 21 Powierzchnia natarcia, 22 Pomocnicza krawd skrawajca, 23
ysinka prowadzca, 24 Szeroko ysinki prowadzcej, 25 Kt pochylenia linii rubowej, 26
rednica grzbietu, 27 Kt wierzchokowy.

W zalenoci od zastosowania mona wyrni rne formy zaostrzenia wierte krtych.

Forma zaostrzenia bez korekcji
Zaostrzenie normalne. Zastosowanie: do wszystkich zwykych wierce w stali, metalach
kolorowych, tworzywach. Kt ostrza zaleny od skrawalnoci obrabianego materiau.
Korzyci: silne gwne krawdzie tnce, niewraliwe na uderzenie i siy boczne. Prosty szlif,
moliwo ostrzenia rcznego.

Korekcja typu "A"

Zastosowanie: do wszystkich zwykych wierce przy uyciu wierte z mocnym rdzeniem,
przy duych rednicach wiercenia w penym materiale. Korzyci: dobre centrowanie przy
nawiercaniu przez skrcenie cina na 1/10 rednicy; zmniejszenie siy nacisku i momentu
obrotowego.

Korekcja typu "B"

Zaostrzona krawd cina ze skorygowan gwn krawdzi tnc. Zastosowanie: przy
wierceniu w stali o wysokiej wytrzymaoci, stali manganowej o zawartoci ponad 10% Mn,
do twardych stali sprynowych i do rozwiercania. Korzyci: niewraliwe na uderzenia,
jednostronne obcienie i siy boczne.

Korekcja typu "C"

Zastosowanie: do wiercenia przy uyciu wierte z mocnym rdzeniem, dla szczeglnie
twardych materiaw i przy wierceniu gbokich otworw. Korzyci: dobre centrowanie,
zmniejszona sia nacisku. Podzia wira - lepsze usuwanie.

Korekcja typu "D"

Zastosowanie: do wiercenia w eliwie szarym, cigliwym i odkuwkach. Korzyci:
oszczdzanie naroy skrawajcych dziki przeduonym krawdziom tncym, niewraliwo
na uderzenia, dobre odprowadzanie ciepa (podwyszona trwao).

Korekcja typu "E"

Zastosowanie: do wiercenia w blachach i mikkich materiaach, do otworw nieprzelotowych
z paskim dnem. Korzyci: dobre centrowanie, maa ilo tworzonych zadziorw przy
wierceniu przelotowym, dokadne wiercenie w cienkich blachach i rurach (bez zahaczania).

Ostrzenie wierte krtych wykonuje si rnymi metodami. Do najczciej stosowanych

metod mona zaliczy:
Metoda Washburnea, w ktrej gwna powierzchnia przyoenia jest fragmentem
powierzchni stokowej (rys. 8a);
Metoda Weiskera, w ktrej gwna powierzchnia przyoenia jest fragmentem
powierzchni stokowej (rys. 8b);
Metoda rubowa, w ktrej powierzchnia przyoenia jest fragmentem powierzchni
rubowej (rys. 8c);
Metoda paszczyznowa (najczciej dwupaszczyznowa), w ktrej gwna
powierzchnia przyoenia skada si z wielu paszczyzn (rys. 8d) o coraz wikszym
kcie przyoenia.
Na rys. 8 przedstawiono pogldowo wymienione sposoby ostrzenia wierte krtych.

Rys 8. Przykady uksztatowania i ostrzenia wierte krtych: a) powierzchnia przyoenia stanowica

fragment powierzchni stokowej, uksztatowana metod Washbournea, b) powierzchnia przyoenia
stanowica fragment powierzchni stokowej(stoka odwrconego) uksztatowana metod Weiskera, c)
powierzchnia przyoenia stanowica fragment powierzchni rubowej, d) powierzchnia przyoenia
dwupaszczyznowa, e) przykad bdnego ostrzenia wierte

Na rys. 9 pokazano szlifierk do ostrzenia wierte krtych. Podczas szlifowania wierte

krtych ostrzone narzdzie wykonuje ruch obrotowy, wahliwy oraz ruch postpowo- zwrotny,
ktry sterowany jest krzywk.

Rys 9. Widok szlifierki do wierte firmy KNUTH: 1 przekadania realizujca ruch wahliwy, 2
uchwyt samocentrujcy wierta, 3 ostrzone wierto, 4 ciernica, 5 przegub kulisty.

Szlifierka pozwalana na ostrzenie wierte bez korekcji oraz z korekcj typu A. Ma moliwo
ksztatowania kta przyoenia w zakresie wartoci od 0 do 20. Proces ostrzenia polega na
pojedynczym ostrzeniu kadego z ostrzy osobo, pozwala na prawidowe wykonanie w osi
cinu wierta.
4. Ostrzenie noy tokarskich.
W ostrzeniu noy tokarskich baz stanowi powierzchnie czci chwytowej narzdzia. Do
przeprowadzenia szlifowania noa tokarskiego potrzebna jest ciernica garnkowa oraz
odpowiednie imado (stolik) zapewniajce ustawienie narzdzia do szlifowania wybranych
powierzchni. Noe tokarskie szlifuje si zarwno od powierzchni przyoenia jak i od
powierzchni natarcia. Powierzchnia przyoenia powinna by szlifowana tak aby po obrbce
bya paska a nie wklsa. Mona to uzyska szlifujc ciernic garnkow, co przedstawiono
na rys. 10.

Rys. 10. Szlifowanie powierzchni przyoenia

Za pomoc zmiany ustawienia noa tokarskiego przeprowadza si szlifowania powierzchni

natarcia oraz pomocniczej powierzchni przyoenia. W zalenoci od materiau ostrza (stal
szybkotnca lub wglik spiekany) stosuje si odpowiednie ciernice wykonane z
elektrokorundu, karborundu oraz diamentowe i CBN.
5.

Pytania kontrolne.
Wymieni metody ostrzenia wierte.
Opisa sposb ostrzenia frezu.
Opisa sposb ostrzenia noa tokarskiego.
Opisa sposb ostrzenia wierta dla wybranej metody.