Fotografia przyrodnicza -Makro

(krtki poradnik stworzony przez amatora z niewielkim dowiadczeniem, dla amatorw bez
dowiadczenia :) )
Zdjcia Makro zawsze bardzo mnie ciekawiy. Ukazuj to co goym okiem czasem trudno
dostrzec.
Najbardziej jednak fascynuje mnie Makro fotografia przyrodnicza.
Postaram si opisa w miar przystpny sposb jak takie zdjcia robi, oraz jakiego sprztu
uywa.
I. Miejsce pracy
Owady s wszdzie. Praktycznie zawsze jaki znajduje si w naszym pobliu. Strychy i
piwnice mieszka s zazwyczaj pene rnej maci pajkw, motyli oraz innych owadw.
Jednak nas najbardziej bdzie interesowa zwyka ka.
Dlaczego ? A dlatego, e na niej bdziemy mieli pod rk najwiksz liczb naszych modeli
(czyli owadw) oraz bdziemy mieli odpowiednie wiato.
II. Odpowiedni czas (wiato)
Dostateczna ilo wiata jest w makrofotografii bardzo wana. Uywajc duej liczby
przysony (np. 8 ) oraz stosujc soczewki Close-Up powodujemy, e do matrycy dociera mao
wiata. Zmuszeni jestemy wtedy do stosowania wikszej czuoci ISO, co zazwyczaj
powoduje zwikszenie ziarnistoci fotografii.
Dlatego staramy si wybra odpowiedni por dnia, wtedy kiedy soce dobrze owietla nasz
k.
Najbardziej interesujc por dnia bdzie dla nas wczesny poranek oraz przedzia pomidzy
godzin 11:00 a 16:00 (oczywicie mam na myli pn wiosn i lato).
Zapewne zastanawiacie si dlaczego wczesny poranek ? Ju tumacz. Dlatego, e bardzo
czsto jest wtedy zimno. I jeli uda nam si odnale na ce jakiego owada to wanie dziki
niskiej temperaturze bdzie on mao ruchliwy. Doskonale wtedy pozuje i wrcz daje si przez
nas odpowiednio ustawi. Owadw o tej porze szukamy pod liciami, pod patkami kory na
drzewach oraz w wszystkich tego typu miejscach (zapewniajcych owadom ochron)
Natomiast pomidzy godzin 11:00 a 16:00 mamy latem zazwyczaj najlepsze wiato, a to
dziki mocno wieccemu socu.
Owady s wtedy niestety o wiele bardziej ruchliwe ni z samego rana. Jest ich jednak
znacznie wicej i dlatego powinnimy mie wikszy wybr tego co chcemy sfotografowa.
Czasem zdjcia wykonane na bardzo nasonecznionej ce s zbyt jasne. Pomoe nam wtedy
zmniejszenie parametru kompensacji ekspozycji. Warto wykona dwa lub trzy zdjcia z
rnie ustawion liczb tego parametru (np. 0, -1, -2)
III. Sprzt
Oprcz samego aparatu przydadz si nam dodatki zwikszajce moliwoci powikszenia.
Aby uywa dodatkowego sprztu zakadanego przed obiektywem w przypadku wikszoci
aparatw musimy zaopatrzy si w odpowiedni tulejk.

Tulejka do Minolty Z1

Najtaszym rozwizaniem bd soczewki Close-UP zwane soczewkami Macro.

Soczewki Macro produkuje kilka firm, mona wic wybiera pomidzy produktami np.
Hama, Hoya lub Matin. Soczewki tych firm rni si jednak jakoci oraz cen (np. Matin
posiadaj specjaln warstw zmniejszajc aberracj).
Najczciej spotykane soczewki tego typu maj dioptra w zakresie +1, +2, +4 oraz +10.

Soczewki Close-Up firmy Hama

Oczywicie najwiksze powikszenie da nam soczewka +10D jednak powoduje ona bardzo
due znieksztacenia takie jak rozmycia na brzegach zdjcia, aberracje, znieksztacenia
beczkowate. Oglnie moemy przyj zasad, ze im wiksze powikszenie soczewki tym
wiksze otrzymujemy znieksztacenia obrazu oraz tym trudniej uzyska odpowiedni ostro.
Dlatego polecam stosowanie maksymalnie soczewek +4. Daj one odpowiednio due
powikszenie jednoczenie nie znieksztacajc zbytnio obrazu.
Uywanie soczewek Macro daje nam jeszcze jedn zalet. Nie jestemy zmuszeni do
stosowania trybw Super-Macro i fotografowania owadw np. z odlegoci 1-4 cm co je
zazwyczaj poszy. Z soczewk +4D mona wykona zdjcie makro w najwikszym
powikszeniu z odlegoci okoo 16 cm od fotografowanego obiektu (dane z Minolty Z1).

Zdjcie wykonane bez uycia soczewki Close-Up w trybie Super Macro z odlegoci okoo 4 cm (Minolta
Dimage Z1)

Zdjcie wykonane z uyciem soczewki Close-Up +4D w trybie max Tele z odlegoci okoo 16 cm (Minolta
Dimage Z1)

Nastpnym dodatkiem, ktrego moemy uy zamiast soczewek Close-Up jest

Makrokonwerter. Daje on zazwyczaj obraz mniej znieksztacony ni ten uzyskany za pomoc
soczewek Makro, jednak jest od nich znacznie droszy. Z dostpnych na rynku modeli mona
wymieni Makrokonwerter firmy Raynox DCR-250. Posiada on wygodny sposb montau na
obiektywie (tulejce) za pomoc zcza typu Snap-On. Dziki temu jego zaoenie lub zdjcie
trwa dosownie sekund.

Makrokonwerter firmy Raynox DCR-250 (zdjcie pochodzi z strony firmy Raynox)

Ostatnim dodatkiem, ktry moe nam zastpi soczewki Makro lub Makrokonwerter jest tzw.
Odwrcony obiektyw. Dziki temu wynalazkowi otrzymujemy zazwyczaj zdjcia o
najwyszej jakoci, pozbawione prawie w 100% znieksztace. Uzyskujemy take bardzo
due powikszenie fotografowanego obiektu.
Jako Odwrconego obiektywu zazwyczaj uywamy starego nieuywanego ju obiektywu z
zwykej lustrzanki analogowej np. Zenita. Przymocowujemy go przed obiektywem naszego
obiektywu za pomoc piercienia odwrotnego mocowania.
IV. Gbia ostroci (GO)
W bardzo duym powikszeniu wida wszystkie mae detale fotografowanego obiektu.
Czasem s to drobne woski pokrywajce owada a czasem drobna struktura licia.
Kolejnym problemem w fotografii Makro jest trudno uzyskania dobrej ostroci na jak
najwikszej powierzchni fotografowanego obiektu.
Zwizane jest to z ma gbi ostroci (GO) wystpujc podczas robienia zdj Makro.
Bardzo czsto wynosi ona nawet 1 mm.
Aby maksymalnie zwikszy GO powinnimy stosowa moliwie du liczb przysony
(czyli may otwr przez ktry pada wiato na matryc) np. 7 lub 8.

Zbyt maa GO. Ostro zapana zbyt blisko, gwny obiekt zdjcia nie ostry

Maa GO jednak ostro zapana poprawnie na gowie osy

Starajmy si jednak nie uywa maksymalnej liczby przysony, ze wzgldu na to, e spora
liczba obiektyww nie radzi sobie wtedy najlepiej z ostroci. Obraz jest przez to lekko
rozmyty (nie jest to jednak regua)
Pamitajmy jednak, e wraz z zwikszeniem liczby przysony zwikszy si czas nawietlania
sceny. Moe si wtedy okaza, e warunki owietleniowe s niedostateczne i aparat ustawi
nam czas otwarcia migawki na 1/8s (oczywicie jeli fotografujemy w trybie priorytetu
przysony, lub penej automatyki -to ostatnie jednak stanowczo odradzam bo np. nie bdziemy
mogli ustawia ostroci rcznie oraz innych istotnych parametrw) co zazwyczaj koczy si
wykonaniem zdjcia poruszonego.
Pomc nam moe wtedy zmniejszenie liczby przysony lub zwikszenie wartoci ISO co
zwiksza czuo matrycy (to ostatnie niestety zazwyczaj zwiksza ziarnisto zdjcia).
Dlatego jak ju wczeniej pisaem w fotografii Makro dobre warunki owietleniowe s
niezbdne.
Kiedy jednak bardzo chcemy zrobi zdjcie Makro w niesprzyjajcych warunkach
owietleniowych, moemy skorzysta z dowietlenia sceny za pomoc lampy byskowej.

Zdjcie dowietlone za pomoc wbudowanej w aparat lampy (kompensacja bysku)

Idealne w takim wypadku s specjalne lampy byskowe do fotografii Makro, s one jednak
do drogie, dlatego skupimy si na uyciu lampy wbudowanej w aparat.
Jest to niewtpliwie najtasze rozwizanie, niestety niesie za sob kolejne problemy.
Jeli nie uywamy dodatkowych soczewek Close-Up, dziki ktrym moemy fotografowa z
wikszej odlegoci moe doj do tego, e nie uda nam si owietli fotografowanego
obiektu, gdy wiato lampy zostanie zasonite przez obiektyw, ktry znajduje si zbyt blisko
fotografowanego obiektu.
Dlatego polecam jednak uywanie soczewek Close-Up i fotografowanie z wikszej odlegoci
(pomijajc ju fakt, e atwiej nam bdzie nie wystraszy samego owada, w kocu nie
bdziemy macha obiektywem np. 1cm od niego, jak ju wczeniej pisaem).
Kolejnym problemem moe by zbyt mocny bysk lampy i przepalenie na zdjciu obiektw
znajdujcych si blisko przed obiektywem.
Dlatego warto uywa opcji kompensacji mocy bysku lampy (ustawiamy np. na -1). Jeli nie
mamy moliwoci ustawienia tego parametru w aparacie moemy uy np. chusteczki
higienicznej w celu zasonicia lampy (dziki czemu osabimy bysk).
V. Ostro
Fotografia powinna by ostra. Zapanie dobrej ostroci zazwyczaj nie jest trudne np.
fotografujc dobrze owietlon osob na tle jakiego piknego krajobrazu moemy zda si

na automatyczny dobr ostroci (ca prac zaatwi za nas elektronika aparatu) lub spokojnie
wyostrzy obraz rcznie, zwaszcza e GO mamy cakiem spor (nie jest to ju 1mm jak w
opisywanym wczeniej przypadku tylko np. 10m)
Niestety w przypadku Makro fotografii zazwyczaj mamy do czynienia z bardzo ma GO co
powoduje, e musimy bardzo precyzyjnie ustawi ostro. W tak ekstremalnych
powikszeniach bardzo czsto zawodzi automatyka (automatyczna ostro czyli AF) dlatego
atwiej bdzie przestawi (oczywicie o ile aparat ma tak funkcj) aparat w funkcje rcznego
ustawiania ostroci (MF). Uywajc soczewek Close-Up w trybie Tele (czyli przy
maksymalnym zoomie) ustawiamy MF na minimaln dostpn odlego jak tylko moemy.
Pozwoli to nam na maksymalne powikszenie fotografowanej sceny (o ile oczywicie
potrzebujemy maksymalnego powikszenia). Podobnie postpujemy w przypadku
fotografowania bez soczewek np. w trybie Super Macro w Minolcie Z1 ustawiamy ostro na
odlego 4cm.
Samo ustawianie ostroci na fotografowanym obiekcie uzyskujemy przez delikatne ruchy do
przodu lub do tyu samym aparatem. Niestety jest to bardzo trudne bo precyzja ruchu czsto
musi by na poziomie 1mm (pamitamy przecie o bardzo maej GO !!!). Take w tym
wypadku warto wykona kilka zdj, dziki czemu zwikszamy prawdopodobiestwo, e
jedno z nich wyjdzie w akceptowalnej ostroci.
VI. Pomiar wiata
Kolejna do istotna sprawa w fotografii Makro to odpowiednie ustawienie pomiaru wiata.
Mamy do wyboru trzy opcje: wielosegmentowy, centralnie waony oraz punktowy (Spot).
Waciwie najczciej powinnimy uywa pomiaru wiata punktowego. Spowodowane jest
to tym, e zazwyczaj fotografujemy ma powierzchni, ktra jest w centrum kadru i jest
najlepiej owietlona. Dodatkowo ustawienie pomiaru wiata punktowego podczas
fotografowania dobrze owietlonego obiektu w centrum sceny, powoduje e otrzymujemy ciut
krtsze czasy nawietlanie ni w przypadku pomiaru wielosegmentowego.
VII. Kadr
Kadr centralny jest przez wikszo fotografw uwaany za bdny.
Jednak ja uwaam, ze w przypadku ekstremalnych powiksze zazwyczaj spotykanych w
Makro fotografii jest on wrcz podany. Przede wszystkim skupia uwag na gwnym
temacie zdjcia. Najczstszym obiektem tego typu zdj jest pojedynczy owad, ktrego
najatwiej wyeksponowa umieszczajc w rodku kadru.
Oczywicie nic nie stoi na przeszkodzie, eby nie trzyma si tej metody, zwaszcza jeli uda
nam si zrobi zdjcie owada w jakiej ciekawej pozie (np. podczas spaceru po dble trawy
-tak jakby szed przez most).

Nie zawsze musimy stosowa kadr centralny. Czasem warto pokaza dodatkowy fragment zdjcia.

Centralny kadr moe nam pomc take w sytuacji gdy fotografowany owad znajduje si na
nieciekawym tle. Moemy wtedy tak wykadrowa zdjcie aby owad zajmowa jego wiksz
cz co skutecznie zniweluje nieprzyjemny dla oka efekt brzydkiego ta.
Warto te robi zdjcia w kilku rnych ujciach, eby potem wybra to najlepsze i
najciekawsze.
Istotn spraw dotyczc kadrowania jest to aby stara si (o ile to moliwe lub nie koliduje z
naszym zamysem na dane ujcie) nie ucina na zdjciach fotografowanego owada (np.
skrzyde, ktre nie zmieciy si w kadrze)

Niewaciwy kadr. Ucite skrzydo muchwki psuje wygld caego zdjcia.

Tym razem cay owad zmieszczony w kadrze.

VIII. Owad.
Troszeczk o samym polowaniu. Wikszo owadw jest bardzo pochliwa. Dlatego ciko
jest do nich podej na odpowiedni do zrobienia zdjcia makro odlego (jak pamitamy tu
mog nam pomc soczewki Makro, dziki ktrym zwikszymy odlego od fotografowanego
obiektu).
Owady najczciej reaguj na szybki ruch, oraz zmian jasnoci. Dlatego powinnimy zblia
si do nich bardzo powoli, unikajc gwatownych ruchw. Staramy si podchodzi do nich tak
aby nie rzuci na nie naszego cienia, bo to niestety w wikszoci wypadkw je sposzy.
IX. Czowiek.
Na sam koniec zostawiem sobie to co najwaniejsze. Czyli fotografa. W Makro fotografii
chyba najbardziej istotna jest CIERPLIWO. Nie uda si Wam zrobi dobrych fotografii
Makro jeli nie bdziecie odpowiednio cierpliwi. Jeli jednak uda wam si spokojnie

wysiedzie np. godzin przed jednym maym robaczkiem, to zapewne po powrocie do domu i
przegraniu zdj na dysk twardy Waszego komputera zobaczycie pikne zdjcia.