Warszawa, stycze 2008

ZAGADNIENIA Z POLIGRAFII
1. Wybrane pojcia z zakresu poligrafii i grafiki.
DRUKARSTWO poprzedzajca poligrafi technika rzemielnicza, za pomoc ktrej w poowie
XV w. zaczto drukowa ksizki przy uyciu prasy rcznej i formy drukowej zestawionej z
czcionek. W XIX i XX wieku stopniowo zmienio si w posugujcy si najnowszymi technologiami
przemys poligraficzny. Jako rzemioso przetrwao drukarstwo artystyczne produkujce
niskonakadowe druki bibliofilskie i unikatowe.
Za wynalazc druku w Europie uwaa si niemieckiego zotnika J. Gutenberga. W swoim
wynalazku poczy on: ruchome metalowe wypuke czcionki o znormalizowanej wielkoci i
przeznaczone do wielokrotnego uytku, urzdzenie do ich odlewania i pras drukarsk.
POLIGRAFIA sowo pochodzenia greckiego, w tumaczeniu oznacza wielokrotne pisanie. W
miar rozwoju przechodzia rne zmiany, a po dzie dzisiejszy, kiedy to okrelamy j mianem
przemysu poligraficznego. Przemys poligraficzny moemy zdefiniowa jako dziedzin
produkcyjn, ktra zajmuje si przygotowywaniem i za pomoc drukowania, powiela oryginay
tekstowe i rysunkowe, w wikszoci na potrzeby masowego odbiorcy (std okrelenie przemys),
ale w oglnym rozumieniu uywa si take terminu przemys drukarski- proces wytwarzania
form drukowych, drukowanie, oraz procesy wykoczeniowe.
TECHNOLOGIA POLIGRAFII nauka o sposobie wytwarzania produktw poligraficznych.
Dzielimy j na operacje a nastpnie na czynnoci poligraficzne.
MAA POLIGRAFIA metody powielania oraz produkcji niskonakadowych drukw, za pomoc
niewielkich, atwych w obsudze urzdze poligraficznych lub komputerowych urzdze.
POLIGRAFIKA nauka o rodzajach technik drukarskich.
GRAFIKA dzia sztuki plastycznej obejmujcy techniki odbitkowe, pozwalajce na powielanie
rysunku z przygotowanego uprzednio negatywu. Dzieo sztuki okrelane jedn z tych technik.
GRAFIKA KOMPUTEROWA obraz graficzny wytworzony za pomoc komputera.
GRAFIKA PRASOWA materia zecerski oraz elementy graficzno-plastyczne stosowane w
komponowaniu ukadu graficznego gazet i czasopism.
GRAFIKA RASTROWA rodzaj grafiki komputerowej, w ktrej obrazy tworzy si z zestawu
kropek (pikseli), mog one by niezalenie wzgldem siebie modyfikowane w sensie zmiany barwy
i rozmiaru. Programy do grafiki rastrowej cieszce si do du popularnoci to m.in.:
Adobe Photoshop, Jasc Paint Shop Pro, Corel Photo-Paint, Micrografx Picture Publisher.

rodzaj grafiki komputerowej, w ktrej obraz tworzy si z

obiektw graficznych opisywanych matematycznie (mog do zudzenia przypomina obrazy
rastrowe np. kliparty). Programy tj grupy potrafi atwo poczy grafik wektorow z
rastrow poprzez wewntrzne zamienianie wektorowych obiektw w bitmapy, wczytywanie
obrazw bezporednio ze skanerw, oraz opcj importowania plikw bitmapowych, lub
poprzez wektoryzacj. Profesjonalne programy do grafiki wektorowej to m.in.:
CorelDRAW, Adobe Ilustrator, Macromedia FreeHand ( dziaaj pod Windows i pod Mac
OS).
GRAFIKA WEKTOROWA

GRAMATURA PAPIERU

masa jednego metra kwadratowego wyrobu papierniczego

1

wyraona w gramach. W zalenoci od gramatury rozrnia si: bibuk, papier, karton oraz
tektur.
APLA paszczyzna rysunku kreskowego bd obrazu ptonowego (np. ta na plakacie )
zadrukowana jednolitym ciemnym tonem.
ARKUSZ DRUKARSKI jednostka obliczeniowa produkcji poligraficznej, odpowiadajca
jednostronnie zadrukowanemu arkuszowi formatu papieru A1 , B1, lub dwustronnie zadrukowanemu
arkuszowi papieru formatu A2, B2.
ARKUSZ PAPIERU jednostka miary papieru okrelona dugoci bokw odpowiadajcego jej
prostokta, istnieje podzia na okrelone formaty papieru.
ARKUSZ PLANO arkusz papieru zadrukowany, nie zoony ( nie sfalcowany), w tej postaci s
czsto wydawane plakaty, mapy.
BIGOWANIE (rowkowanie) maszynowe wyciskanie rowkw w miejscach zagicia kartonu.
FALCOWANIE (zamywanie) proces rcznego lub maszynowego skadania zadrukowanych lub
czystych arkuszy papieru do okrelonego formatu (tzw. skadka).
FILIGRAN (znak wodny) widoczny pod wiato znak umieszczony na papierze podczas jego
fabrykacji. ( Tym terminem okrela si te element ornamentu na oprawie).
GRAWEROWANIE (rytowanie) wykonywanie rysunkw w rnorodnym materiale (metale,
szkle itp.) za pomoc stalowych rylcw, frezw i innych narzdzi, rcznie lub maszynowo.
INTROLIGATORSTWO rczny lub maszynowy proces wykoczeniowy arkuszy drukw
przeprowadzony w celu nadania im ostatecznego ksztatu, np. ksiki, czasopisma, broszury.
KASZEROWANIE oklejanie powierzchni tektury lub kartonu papierem w celach
technologicznych lub dekoracyjnych. Stosuje si np. przy wykonywaniu ozdobnych pudeek.
KOPIOWANIE proces przenoszenia negatywu lub pozytywu na form bd papier pigmentowy
przy sporzdzaniu form drukowych dla rnych technik druku.
LAMINOWANIE, FOLIOWANIE powlekanie okadek cienkimi foliami, polegajce na
przyklejeniu folii na zimno lub wprasowaniu jej w wys. temp. ( w ramach procesw
uszlachetniajcych druki)
MAKIETA ( w procesach wydawniczych) dokadny plan ukadu graficznego druku sporzdzony
w postaci zbioru kart rozrysowanych lub wklejonych z odbitek korektorskich skadu oraz ilustracji,
uzupeniony adiustacj i dyspozycjami technicznymi.
MASKOWANIE metoda fotomechanicznej korekcji barw lub obrazu w fotografii reprodukcyjnej.
MONTA czenie na przezroczystym podou kilku negatyww lub diapozytyww w jedn
cao, przeznaczon do przekopiowania na form drukow.
MORA wada odbitek drukarskich polegajca na wystpowaniu na ilustracji ciemniejszych i
janiejszych punktw w powtarzajcym si ukadzie, powstaa na skutek niepodanego skupienia
punktw rastrowych.
DUBLOWANIE, MURZENIE wada druku polegajca na zamazaniu rysunku, obrazu litery.
Wynika z nieprawidowego biegu maszyny drukarskiej.
RASTER urzdzenie optyczne suce do suce do rozkadania reprodukowanego oryginau
wielotonalnego lub wielobarwnego na elementy punktowe lub kreskowe.
RASTROWANIE proces zmiany obrazu wielotonalnego na jednotonalny, przezrocze za pomoc
ktrego wykonuje si rastrowanie nazywa si rastrem (najczciej stosowany jest tzw. raster
krzyowy, pozytywowy, skadajcy si z cieniutkich krzyujcych si czarnych linii z
przezroczystymi malutkimi kwadracikami midzy nimi. Im te linie bd ustawione gciej, tym na

wydrukowanym po zrastrowaniu obrazie uzyska si wicej widocznych szczegw).

PUNKT TYPOGRAFICZNY podstawowa jednostka miary drukarskiej = 0,376 mm
PUNKTURA , PASER znak w postaci krzyyka (najczciej) umieszczony na rysunkach
poszczeglnych kolorw w celu dokadnego pasowania w montau i w procesie druku.
RAKIEL urzdzenie w prasie sitodrukowej, suce do przeciskania farby przez siatk na
zadrukowywane podoe, lub urzdzenie do zbierania farby z formy drukowej a maszynach
wklsodrukowych.
RELIEF :

wklsoci i wypukoci paszczyzny czcionki, matrycy i formy drukowej do drukowania

wypukego i wklsego
wizerunek elementw drukujcych wystpujcych na obcigu gumowym maszyny
offsetowej
podkadka z grubego papieru kredowanego pozwalajca uzyska przy drukowaniu klisz
siatkowych odpowiednie wartoci tonalne.
SKALA BARW zestaw barw potrzebnych do wykonania danej reprodukcji. Jest te wzorcem
stosowanym do kontroli przebiegu procesu reprodukcji oryginaw wielobarwnych.
UYTEK liczba drukw jednakowego formatu, jak uzyskuje si z jednego arkusza papieru.
ZECERSTWO dzia techniki poligraficznej obejmujcy skadanie i amanie (formowanie)
elementw materiau zecerskiego (np. czcionek) w kolumny o okrelonej treci ukadzie graficznym.
PostScript popularny jzyk programowania komputerowego stosowany do opisu strony.
Opracowany przez firm Adobe Systems, zosta specjalnie zaprojektowany do tworzenia znakw
tekstowych i obrazw graficznych na drukowanych stronach. Posiada funkcje umoliwiajce
kompresj danych, transformacj palety barw oraz pynn obsug kolorw. Do tego jest niezaleny
od urzdzenia wyjciowego.
CROMALIN (colour proof) nazwa handlowa systemu prb koloru naleca do firmy DuPont.
Powstaje w wyniku naoenia na siebie czterech odpowiednio rozseparowanych kolorw tzw.
CMYK. Wyrniamy dwie odmiany tego systemu: odbitki analogowe (nawietlane przy uyciu
klisz) oraz wydruki cyfrowe (proof cyfrowy drukowany z pliku)
PRBA KOLORU (WYCIGI BARWNE) kolorowa, specjalnie wykonana odbitka (lub
specjalistyczny wydruk) bdca dla drukarza maksymalnie zblionym obrazem tego, co powinien
osign na maszynie drukarskiej pod wzgldem wiernoci barw. Suy drukarzowi jako wzorzec do
odpowiedniego ustawienia (regulacji) maszyny.
PageMaker popularny program edytorski ( firmy Aldus Corporation), przeznaczony do
kompleksowego projektowania typograficznego.
GRAFIKA dzia sztuki plastycznej obejmujcy techniki odbitkowe pozwalajce na powielanie
rysunku z przygotowanego uprzednio negatywu. T nazw okrela si take dzieo powstae jedn z
tych technik.

2. Procesy graficzne (podstawowe techniki graficzne):

Druk wypuky:

Drzeworyt najstarsza technika artystycznego druku wypukego w ktrej form drukujc

-matryc wykonano z drewna. Reprodukcja graficzna wykonana t technik. Wyrniamy
drzeworyt faksymilowy (w ktrym to stanowi barwa papieru) i drzeworyt fakturowy (w
ktrym to stanowi barwa farby). Sztuk wykonywania drzeworytw nazywamy
drzeworytnictwem.
Gipsoryt technika artystycznego druku wypukego, w ktrej form drukujc -matryc
wykonano z gipsu. Reprodukcja graficzna wykonana t technik.
Linoryt technika druku wypukego, w ktrej rysunek wycina si w linoleum. Odbitka
wykonana t technik.
Fleksografia (druk anilinowy, gumowy) technika druku, w ktrej stosuje si farby
drukowe rozpuszczalne w alkoholach oraz formy drukowe wykonane z gumy lub tworzywa
sztucznego, zawierajce wypuke elementy drukujce. Technika stosowana do
zadrukowywania podoa mao chonnego, np. do rnego rodzaju opakowa, tam
samoprzylepnych, etykiet.
Cynkotypia technika reprodukcji rycin z klisz cynkowych, miedzianych lub mosinych.
Rwnie nazwa druku w ktrym stosuje si pyt cynkow.
Druk wklsy:

Miedzioryt najstarsza technika graficzna druku wklsego. Wstpnym etapem

powstawania ryciny t technik jest rysunek ig na blasze miedzianej. Otrzyman matryc
powleka si farb i czyci, nastpnie odbija na zwilonym papierze stosujc minimalny
nacisk.
Suchoryt (sucha iga) technika czsto uzupeniajca inne techniki graficzne jak:
akwaforta, akwatinta czy mikki werniks. Polega na tworzeniu obrazu (matrycy) za pomoc
stalowej igy na wypolerowanej pycie miedzianej, cynkowej lub mosinej. Iga, wskutek
zagbiania si nacina rowki na pycie ktre nastpnie zatrzymuj farb. Tak powstay
rysunek daje efekt dymka (szkicu owkowego na papierze) obok gwnej kreski.
Staloryt Technika graficzna polegajca na rytowaniu rysunku w pycie stalowej.
Mezzotinta Technika graficzna pozwalajca dziki specjalnie przygotowanej formie
drukowej na uzyskiwanie delikatnych oraz intensywnych odcieni. Rycina wykonana t
technik.
Akwaforta (kwasoryt) Technika polegajca na wykonaniu metalowej formy drukowej
z rysunkiem uzyskanym za pomoc trawienia. Pyt miedzian lub cynkow pokrywa si
nierozpuszczalnym w kwasie werniksem akwafortowym i nastpnie wykonuje si rysunek
stalow ig odsaniajc powierzchni metalu. Wytrawienie wgbnego rysunku na pycie
uzyskuje si wskutek zanurzenia pyty w kwasie. Powtarzajc ten proces kilkakrotnie,
mona uzyska pogbienie kresek w partiach ciemnych. Po skoczonym trawieniu, usuwa
si werniks i wciera farb, ktra pozostaje tylko w miejscach wytrawionych, nastpnie przy
uyciu prasy wklsodrukowej wyciska si farb na papier przenoszc tym samym rysunek.
Akwatinta Technika graficzna rnica si od akwaforty tym, e pozwala na uzyskanie
w odbitce paszczyzn o rnym stopniu nasycenia farb a do czerni. Nazwa ryciny
wykonanej t technik.

Sposb kredkowy
Odprysk Tworzenie matrycy na wypolerowanej pycie metalowej za pomoc trawienia.
Na uprzednio wypolerowan oraz odtuszczon pytk metalow nanosi si pdzelkiem
obraz specjalnym roztworem skadajcym si z atramentu, gumy arabskiej i cukru. Potem
blach pokrywa si werniksem, ktry po wyschniciu zmywa si ciepa wod. Cukier
4

zawarty w atramencie rozpuszcza si i atrament odpryskuje, odsaniajc metal. Nastpnie

prszy si matryc kalafoni i trawi w kwasie.

Druk Paski:
Litografia

jest technik graficzn zaliczan do druku paskiego, gdzie rysunek

przeznaczony do powielania wykonuje si na kamieniu litograficznym. Rysunek nanosi si
na wypolerowanym kamieniu zatuszczajc kredk lub tuszem. Po naniesieniu,
powierzchnia kamienia jest zakwaszana sabym roztworem - w ten sposb na nie
zarysowanych partiach tworzy si cienka warstewka, ktra przyjmuje wod (warstwa
hydrofilna)
i jednoczenie odporna na zatuszczanie farb. Technik t wykonuje si
m.in.: matryce na pytach aluminiowych (algrafia) i na pytach cynkowych (cynkografia).

Cynkografia
Offset (druk offsetowy, paskodruk) odmiana techniki druku paskiego, polegajca
na dwukrotnym przenoszeniu obrazu (z formy drukowej na gumowy cylinder, a z niego na
zadrukowywane podoe ) oraz zwilaniu formy drukowej specjalnym roztworem; formy
drukowe offsetowe maj tak przygotowan fotochemicznie powierzchni, e znajdujce si
na jednakowej paszczynie elementy drukujce staj si po zwileniu oleofilowe
(hydrofobowe) i przenosz farb drukow, elementy niedrukujce staj si za oleofobowe
(hydrofilowe) i nie przenosz farby.

Druk cyfrowy
Techniki graficzne odrbne:
wiatodruk ( fototypia) Technika druku w ktrej form drukow stanowi pyta
szklana lub metalowa bd bona pokryta wiatoczu warstw chromoelatyny i
skopiowan na niej negatywow kopi obrazu.

Kserografia Sitodruk (druk

sitowy,

serigrafia,

filmodruk)

technika drukowania
bezporedniego , w ktrej uywa si form drukowych z siatki (np. tkaniny z jedwabiu
naturalnego, tworzywa sztucznego); elementami drukujcymi s oczka siatki
przepuszczajce farb drukow, natomiast elementami nie drukujcymi oczka siatki nie
przepuszczajce farby.
3. Schemat procesw poligraficznych oraz krtka charakterystyka kadego z nich.

Zadania procesw wydawniczych.

Proces Skadania tekstw.
Procesy fotoreprodukcyjne.
Czym jest forma drukowa?
Na czym polega Proces drukowania?
Co wchodzi w skad procesw introligatorskich?

4. Klasyfikacja produktw poligraficznych.

Podzia wydawniczy produktw poligraficznych.

Jak moesz scharakteryzowa druki periodyczne, dzieowe i akcydensowe?
Jak dziel si druki akcydensowe?
Czym wg klasyfikacji wydawniczej jest: gazeta, czasopismo, ksika i broszura.
Schemat podziau poligraficznego produktw poligraficznych.
5

 Podaj przykady drukw lunych i czonych. Czym charakteryzuj si tego rodzaju druki?
Czym jest oprawa ? Jaki jest cel jej stosowania?
5. Podzia i charakterystyka podstawowych techniki drukowania oraz technik
pochodnych.

Opisz proces drukowania sitowego.

Jak przebiega proces drukowania wypukego. Jak moesz scharakteryzowa wypuk form
drukow?
Co wiesz o drukowaniu wklsym? Do jakich powierzchni jest najczciej wykorzystywana
ta technika druku?
Czym rni si drukowanie sitowe od pozostaych technik druku?
Co oznacza e forma drukowa jest paska?
Na czym polega technika Tampondruku? Do nadruku na jakich materiaach mona j
stosowa?
Na podstawie otrzymanego gotowego materiau, scharakteryzuj rodzaj druku, kolorystyk,
oraz zastosowane operacje introligatorskie i uszlachetnienia.

6. Drukowanie, podoa drukowe, maszyny.

Dlaczego naley wykonywa odbitki prbne?

Ze wzgldu na wykonanie na jakie dwa rodzaje dziel si prby koloru?
Czym jest proof analogowy (prba analogowa)?
Jakie s rnice midzy prb analogow a cyfrow?
Jaki jest podstawowy podzia podoy drukowych?
Jaka jest budowa wyrobw papierowych?
Czym jest gramatura papieru ? W jakich jednostkach si je definiuje?
Jakie procesy wystpuj podczas uszlachetniania papieru?
Jakie znaczenie w procesie drukowania i dalszej obrbki ma kierunek uoenia wkien w
papierze?
Czym jest znak wodny i jak dochodzi do jego powstania?
Jaki jest podstawowy podzia formatw papieru?
Jakie s trzy systemy pracy zwojowej maszyny drukujcej?
7. Procesy fotoreprodukcyjne. Materiay i urzdzenia.

Podaj i scharakteryzuj podstawowy podzia oryginaw (liczba barw i tonalno).

Jaka jest rnica midzy addytywnym tworzeniem barw a subtraktywnym tworzeniem barw?
Co wiesz na temat rastrw i rastrowania?
W jaki sposb wykonuje si wycigi barw dla oryginaw wielobarwnych?
Dlaczego stosuje si cztery wycigi barw?
W jaki sposb barwy widzi oko ludzkie?
Co to jest triada i pantone?
Co to jest arkusz drukarski i koloroodbitka?
Czym jest dyfuzja i adhezja?
Jak jest zbudowany materia wiatoczuy?
Na czym polega wywoywanie materiau wiatoczuego?
6

Czym jest proces osabiania i wzmacniania obrazu na materiale wiatoczuym?

Jakie moliwoci przeksztace fotoreprodukcyjnych ma aparat fotoreprodukcyjny?
Jak dziaa skaner i jakie s jego moliwoci?
Czym jest retuszowanie i jakie znasz sposoby retuszowania?
Na czym polega retuszowanie: rczne, chemiczne, rczno-chemiczne, elektroniczne ?

8. Procesy introligatorskie.

Jaka jest rnica midzy krojeniem a ciciem?

Co to jest wykrawanie i jakie s rodzaje wykrojnikw?
Co o jest perforowanie?
Co to jest zamywanie i w jaki sposb si je wykonuje?
Jakie s rodzaje zamywania wielokrotnego?
Podaj grupy formatw (takie same dla: skadek, wkadw i opraw) i krtko scharakteryzuj.
Na czym polega istota kalibrowania i prasowania?
W jakim celu stosuje si uszlachetnianie drukw?
Co wiesz o lakierowaniu, laminowaniu i impregnowaniu?

9. Procesy wydawnicze i skadania tekstw

Wymie rnice midzy szkicem a makiet.

Jakie prace wydawnicze mona wykonywa przy zastosowaniu komputerw.
Co to s prace korektorskie? Na czym polega adjustacja techniczna tekstu i ilustracji?
Na czym polega adjustacja techniczna tekstu i ilustracji?
Przedstaw schemat podziau procesw skadania tekstw.
Co to s miary typograficzne i jaka jest podstawowa jednostka miary ?
Ile milimetrw ma cycero i kwadrat, oraz ile to jest punktw typograficznych ?
Jak nazywaj si zewntrzne powierzchnie czcionki?
Czym jest materia zecerski i co wchodzi w jego skad?
Co to jest krj pisma?
Co to s szeryfy ?
Czym si rni kapitaliki od wersalikw?
Scharakteryzuj linie pisma.

10.
W jakiej postaci przekazaby plik graficzny do drukarni lub nawietlarni?
Czy jest moliwo podgldu i sprawdzenia pliku PS przed nawietleniem klisz?
Podkrelenia oznaczaj materia, ktry nie bdzie brany pod uwag podczas testu kocowego z
Poligrafii, ale jest niezbdny do przyswojenia przed egzaminem pastwowym.