358

PAK vol. 58, nr 4/2012

Wacaw GAWDZKI, Zbigniew MARSZAEK

AGH AKADEMIA GRNICZO-HUTNICZA,
Al. A. Mickiewicza 30, 30-059 Krakw

Badania symulacyjne pojemnociowego detektora wilgotnoci skry

Dr in. Wacaw GAWDZKI

Mgr in. Zbigniew MARSZAEK

Ukoczy studia na kierunku Elektrotechnika w Akademii

Grniczo-Hutniczej w roku 1979 w zakresie automatyki
i metrologii elektrycznej. W roku 1988 uzyska stopie
doktora nauk technicznych w zakresie elektrotechniki.
Zajmuje si zagadnieniami zwizanymi z pomiarami
wielkoci nieelektrycznych, waciwociami dynamicznymi aparatury pomiarowej, problematyk kalibracji
i auto-kalibracji torw pomiarowych oraz kompresji
sygnaw pomiarowych.

Ukoczy studia na Wydziale Elektrotechniki, Automatyki, Informatyki i Elektroniki AGH w 2008 roku.
Obecnie pracuje w Katedrze Metrologii AGH. Jego
zainteresowania naukowe skupiaj si na systemach
pomiaru parametrw ruchu drogowego. Zajmuje si
graficznymi interfejsami uytkownika w mikrosystemach programowalnych, systemami wbudowanymi i sieciowymi opartymi na Linux oraz modelowaniem zjawisk elektromagnetycznych.

e-mail: waga@agh.edu.pl

e-mail: antic@agh.edu.pl

Streszczenie
W artykule przedstawiono wyniki bada symulacyjnych zaproponowanego
przez autorw pojemnociowego detektora wilgotnoci skry. Omwiono
budow detektora, przyjty model skry oraz przedstawiono sposb modelowania ich waciwoci dla potrzeb oblicze numerycznych metod
elementw skoczonych. Przedstawiono wyniki symulacji pokazujce
zaleno pojemnoci detektora od przenikalnoci elektrycznej skry.
Proponowany detektor wilgotnoci moe znale zastosowanie podczas
tzw. treningu biofeedback, do obserwacji reakcji wilgotnoci skry na
zmiany chorobowe organizmu, do sprawdzania dziaania rodkw kosmetycznych, lekw itp.
Sowa kluczowe: detektor pojemnociowy wilgotnoci, wilgotno skry.

Simulation studies of the capacitive skin

humidity detector
Abstract
The results of simulation studies of a capacitive detector, which was
proposed by the authors, allowing non-invasive definition of skin humidity
are presented in this paper. The detector is a capacitor, constructed with
comb braided isolated electrodes on the base (Figs. 1 and 2). A simplified
model of the skin layer, as shown in Fig. 3, is presented [3]. The skin,
which the detector is applied to, constitutes the dielectric of electric
permittivity dependent on its humidity. The detector therefore responds
through capacity change depending on the skin humidity. In each of the
methods for determining skin humidity by measuring the skin conductivity,
bioimpedance, or as in the proposed solution, the detector capacity, it is
necessary to determine properly the conductivity equation, impedance or
electric permittivity as a function of the skin humidity. Determination of
this function is not necessary if the aim is to identify changes in skin
humidity, which are a reaction to a stimulus interacts. Simulation studies
of the proposed capacitive detector were carried out by using the finite
element method in ANSYS Maxwell 3D application. Simulations were
performed to determine the characteristics of the detector capacity versus
the skin relative permittivity. Based on these characteristics (Figs. 5 and 6)
it can be concluded that the capacity is a nonlinear function of the skin
relative permittivity, and the greatest sensitivity of processing occurs for
lower values of the relative permittivity. With the increase in the skin
relative permittivity there is increase in the capacity, while the sensitivity
of processing decreases. The modelling of the capacitive humidity detector
confirmed correctness of the proposed structure.

Skra czowieka ma charakter przewodnika, a jej waciwoci

elektryczne mona zamodelowa w postaci obwodu rezystancyjno-pojemnociowego [1]. Stosowane aktualnie metody okrelania
wilgotnoci skry bazuj na pomiarze przewodnictwa skry (SC
skin conductivity), bd wypadkowej impedancji skry, na ktr
skadaj si rezystancja oraz pojemno elektryczna (tzw. impedancja bioelektryczna, lub w skrcie bioimpedancja) [2].
W artykule zaproponowano do okrelania wilgotnoci skry nieinwazyjn metod pojemnociow. Detektor stanowi kondensator,
ktry tworz grzebieniowo uoone elektrody na powierzchni podoa. Skra, do ktrej przykadany jest detektor, stanowi dla niego
dielektryk o przenikalnoci elektrycznej zalenej od wilgotnoci.
Detektor reaguje zatem zmian pojemnoci w zalenoci od wilgotnoci skry [3]. W kadej z metod wyznaczania wilgotnoci skry
poprzez pomiar jej: przewodnictwa (SC), bioimpedancji, bd tak
jak w proponowanym rozwizaniu, pojemnoci detektora, niezbdne jest okrelenie zalenoci odpowiednio przewodnictwa, impedancji bd przenikalnoci elektrycznej skry w funkcji wilgotnoci.
Wyznaczanie tej zalenoci nie jest konieczne w przypadku, gdy
celem pracy detektora jest jedynie okrelanie (detekcja) zmian
wilgotnoci skry, bdcych reakcj na oddziaujcy bodziec.
Proponowany detektor wilgotnoci moe znale zastosowanie
podczas tzw. treningu biofeedback, do obserwacji reakcji wilgotnoci skry na zmiany chorobowe organizmu, do sprawdzania
dziaania rodkw kosmetycznych, lekw itp.

2. Budowa detektora wilgotnoci skry

Przedstawiona konstrukcja pojemnociowego detektora wilgotnoci skry bazuje na znanej z literatury [4] budowie detektora
punktu rosy w czujnikach wilgotnoci powietrza, gdzie pojemno
detektora ronie skokowo, gdy na jego powierzchni dochodzi do
kondensacji pary wodnej [5]. W proponowanym rozwizaniu
warstwa skry, do ktrej przylega detektor, spenia rol dielektryka, o zmieniajcej si wartoci przenikalnoci elektrycznej
w zalenoci od wilgotnoci skry. Budow pojemnociowego
detektora wilgotnoci skry pokazano na rys. 1.

Keywords: capacitive humidity detector, skin humidity.

1. Wprowadzenie
W diagnostyce biomedycznej pomiar wilgotnoci skry odgrywa bardzo istotn rol. Skra, jako silnie unerwiona tkanka, jest
czua zarwno na impulsy nerwowe pochodzenia emocjonalnego,
jak rwnie zmiany patologiczne wywoane schorzeniami o podou organicznym. Mechanizmy funkcjonowania organizmu czowieka, szybko przemiany materii oraz stany emocjonalne wywouj zatem zmiany wilgotnoci skry, ktrej warto stanowi
informacj o poziomie reakcji organizmu na okrelony czynnik.

Rys. 1.
Fig. 1.

Budowa pojemnociowego detektora wilgotnoci skry: 1 podstawa

detektora, 2 powierzchniowa warstwa izolacyjna, 3 i 4 elektrody
Structure of the capacitive skin humidity detector: 1 base, 2 insulating
layer, 3 and 4 electrodes

PAK vol. 58, nr 4/2012

359

Elektrody (3 i 4) w ksztacie dwch grzebieni wykonane z materiau przewodzcego napylone s lub trawione na powierzchni
pytki 1, wykonanej z materiau bdcego dobrym izolatorem (np.
laminat szklany, poliamid, ceramika Al2O3). Elektrody pokryte s
cienk, warstw izolacyjn 2. Na rys. 2 przedstawiono ukad
elektrod detektora z zaznaczonymi parametrami majcymi wpyw
na jego pojemno, dugo elektrod H, oraz majce wpyw na
cakowit szeroko D detektora: szeroko pojedynczej elektrody
B i odstp pomidzy elektrodami S.

tkanki skrnej dla poszczeglnych warstw wahaj si od 2,5 dla

materiau biologicznie suchego (niska wilgotno) do 80 dla rodowiska zewntrzkomrkowego [3]. Std w zalenoci od wilgotnoci przenikalno elektryczna skry bdzie zmieniaa si
w szerokim zakresie.

Rys. 3.
Fig. 3.

Przekrj warstw modelu skry [3]: W1 warstwa zrogowaciaa wraz

z naskrkiem, W2 skra waciwa, W3 tkanka podskrna,
DP detektor pojemnociowy wilgotnoci
Cross-section of the layered skin model [3]: W1 stratum corneum
and epidermis, W2 dermis, W3 hypodermis, DP - capacitive
humidity detector

Przedstawiony na rys. 3 detektor przylega do skry, ktra stanowi dla niego dielektryk o zmiennej przenikalnoci elektrycznej,
zalenej od wilgotnoci. Detektor zasilany napiciem o niskiej
czstotliwoci wytwarza pole elektryczne, ktre przenika przez
warstwy skry w sposb zaleny od wartoci jej przenikalnoci
elektrycznej i w efekcie pojemno elektryczna detektora, bdca
funkcj przenikalnoci elektrycznej skry, jest zalena od wilgotnoci skry.
Rys. 2.

Fig. 2.

Konfiguracja elektrod detektora: H dugo elektrod, B szeroko

pojedynczej elektrody, D cakowita szeroko detektora, S odstp
pomidzy elektrodami, G1 grubo warstwy izolacyjnej, G2 grubo
elektrod, G3 cakowita grubo detektora
Configuration of capacitor electrodes: H electrode length, B width
of the single electrode, D total width of the detector, S spacing
between the electrodes, G1 thickness of insulation layer, G2 thickness
of the electrodes, G3 thickness of the detector

Wartoci parametrw naley dobiera w taki sposb, aby pojemno detektora oraz jego czuo wzgldem przenikalnoci
dielektrycznej skry bya jak najwiksza. Przenikalno elektryczna materiau, z ktrego wykonana jest podstawa detektora,
w zalenoci od rodzaju uytego materiau, wynosi okoo 2 4.

3. Model budowy skry

Uproszczony model anatomiczny skry [3] w postaci warstwowej przedstawiony zosta na rys. 3. W modelu nie uwzgldniono
dalszego podziau przedstawionych warstw podstawowych na
warstwy szczegowe. Wyrniono trzy warstwy podstawowe:
W1, W2, W3, czyli odpowiednio naskrek wraz z jego warstw
zrogowacia, skr waciw oraz tkank podskrn. Z punktu
widzenia dziaania detektora wilgotnoci skry i gbokoci wnikania pola elektrycznego taki model jest wystarczajcy. Na rys. 3
zaznaczono gruboci poszczeglnych warstw skry, przy czym
naley przyj, e maj one charakter orientacyjny, gdy zale od
ich umiejscowienia, np. inna bdzie grubo warstwy zrogowaciaej skry na stopie, a inna na ramieniu.
Waciwoci elektryczne skry s determinowane waciwociami komrek oraz rodowiska zewntrzkomrkowego [2].
Skra czowieka ma charakter przewodnika, a jej waciwoci
elektryczne mona zamodelowa w postaci obwodu rezystancyjno-pojemnociowego [1]. W zakresie niskich czstotliwoci przewodzenie prdu odbywa si w zasadzie tylko przez rodowisko
zewntrzkomrkowe, std tkanki wykazuj mae przewodnictwo.
Bona komrkowa stanowi izolator i wraz ze rodowiskiem wewntrz- i zewntrzkomrkowym tworzy kondensator o stosunkowo duej pojemnoci (ok. 1F/cm2). Przenikalno elektryczna
tkanek jest dua ze wzgldu na siln polaryzacj jonow substancji odseparowanej we wntrzu komrki. Wraz ze wzrostem czstotliwoci pola elektrycznego oraz temperatury maleje przenikalno elektryczna. Wartoci wzgldnej przenikalnoci elektrycznej

4. Modelowanie numeryczne
Zaawansowan aplikacyjnie, numeryczn metod analizy, stosowan do wyznaczania przyblionego rozwizania ukadw
rwna rniczkowych, jest metoda elementw skoczonych
(MES). Do zalet MES naley atwo zadawania skomplikowanych ksztatw obiektw, prostota logiczna algorytmw, dua
uniwersalno i dostpno komercyjnych programw wyposaonych w graficzny interfejs uytkownika. Wadami tej metody jest
generowanie bardzo duych macierzy danych i zwizana z tym
dua czasochonno oblicze. Do budowy trjwymiarowego
modelu polowego detektora pojemnociowego wybrano aplikacj
Maxwell 3D firmy ANSYS. Oprogramowanie to wybrano midzy
innymi ze wzgldu na moliwo rozwizywania w nim problemw z elektrostatyki, moliwo parametryzowania geometrii
modelu i wyznaczania wartoci dodatkowych parametrw, przykadowo pojemnoci elektrycznej dowolnego ukadu elektrod.
Przygotowanie modelu w rodowisku Maxwell 3D wymaga
opracowania, przy uyciu odpowiednich narzdzi, geometrii
obiektw, zdefiniowania rodzaju materiau, warunkw brzegowych, wymuszenia, okrelenia regionu wykonywanych oblicze,
dodatkowych parametrw granicznych automatycznie generowanej siatki elementw skoczonych, parametrw wykonywanej
analizy, w tym maksymaln liczb kolejnych zagszcze generowanej siatki oraz dopuszczalne bdy oblicze. Mona rwnie
wykorzysta opcj wyznaczania dodatkowych parametrw, np.
pojemnoci elektrycznej. Wicej informacji na temat oprogramowania Maxwell 3D mona znale w obszernej dokumentacji [6].
Podanym wynikiem analizy elektrostatycznej jest rozkad natenia pola w zamodelowanej objtoci. Z rozkadu pola w objtoci V wyznaczana jest energia zgromadzona w polu elektrycznym detektora:
1
W E DdV
(1)
2V
a na podstawie energii W okrelana jest jego pojemno C:

2W
U2

(2)

360

gdzie: E wektor natenie pola elektrycznego, D wektor indukcji elektrycznej, U napicie przyoone do elektrod detektora.
Przykadowe rozkady moduu natenia pola elektrycznego dla
dwch rnych wartoci przenikalnoci elektrycznej r warstwy
W1 modelu skry (rys. 3), zrzutowane na paszczyzn przecinajc
rodek detektora przedstawiono na rys. 4.

Na rys. 6 przedstawiono z kolei charakterystyki obrazujce

wpyw odstpu pomidzy elektrodami S na warto pojemnoci
przy ustalonej szerokoci elektrod B=0,5 mm.

Rys. 6.
Fig. 6.

Rys. 4.
Fig. 4.

Przykadowe rozkady natenia pola elektrycznego pomidzy

elektrodami detektora
Exemplary electric field distribution between the detector electrodes

Do poszczeglnych bada przyjto elektrody o staej liczbie paskw (10 paskw dla kadej elektrody) i dugoci H=10 mm.

5. Wyniki bada symulacyjnych

Badania symulacyjne przeprowadzono przy uyciu opracowanego modelu detektora i skry, dla wybranych wartoci parametrw konstrukcyjnych detektora. Celem symulacji byo wyznaczenie charakterystyk zalenoci pojemnoci detektora wilgotnoci od
wzgldnej przenikalnoci elektrycznej r skry. W badaniach
przyjto, e zmianie ulega jedynie wilgotno warstwy W1 (rys. 3)
natomiast wilgotno pozostaych warstw nie ulega zmianie, co
najczciej ma miejsce w praktyce [2]. Przyjto zakres zmiennoci
wzgldnej przenikalnoci elektrycznej warstwy W1 skry od 2,5
do 80. Na rys. 5 przedstawiono charakterystyki pojemnoci detektora w funkcji przenikalnoci wzgldnej, wyznaczone dla ustalonej wartoci odstpu pomidzy elektrodami S=0,2 mm, natomiast
dla rnych wartoci szerokoci elektrod B.

PAK vol. 58, nr 4/2012

Pojemno detektora w funkcji wzgldnej przenikalnoci r warstwy W1

skry, dla ustalonej szerokoci elektrod B=0,5 mm, i rnych wartoci
odstpu pomidzy elektrodami S
Detector capacity C vs. permittivity r of W1 for fixed widths of electrodes
B=0,5 mm, and different values of interval between electrodes S

Na podstawie zamieszczonych charakterystyk mona stwierdzi, e pojemno jest nieliniow funkcj wzgldnej przenikalnoci skry, a najwiksza czuo przetwarzania wystpuje dla niszych wartoci przenikalnoci. Ze wzrostem przenikalnoci elektrycznej skry ronie pojemno, ale rwnoczenie maleje czuo
przetwarzania.
Zmiana przenikalnoci elektrycznej od wartoci r=2,5 do
r=80, czyli od stanu suchy do wilgotny powoduje ok. czterokrotny wzrost pojemnoci.
Dobr parametrw geometrycznych detektora, szerokoci elektrody B oraz odstpu pomidzy elektrodami S ma wpyw na warto uzyskiwanej pojemnoci i czuo przetwarzania. Std optymalizacja konstrukcji detektora wymaga doboru wartoci tych
parametrw przy zaoonej powierzchni czujnika.

6. Podsumowanie
Przeprowadzone badania symulacyjne modelu pojemnociowego detektora wilgotnoci potwierdziy poprawno proponowanej
konstrukcji. Wartoci jego pojemnoci istotnie zmieniaj si wraz
ze zmianami przenikalnoci elektrycznej. Analiza wykazaa
wpyw wymiarw geometrycznych na pojemno i czuo detektora. Podczas bada eksperymentalnych prototypu detektora naley okreli wpyw siy docisku detektora do powierzchni naskrka
na warto pojemnoci oraz dobra waciw metod pomiaru
pojemnoci.

7. Literatura

Rys. 5.
Fig. 5.

Pojemno detektora w funkcji wzgldnej przenikalnoci r warstwy W1

skry dla ustalonego odstpu pomidzy elektrodami S=0,2 mm,
i rnych szerokoci elektrod B
Detector capacity C vs. permittivity r of W1 for fixed widths of electrodes
S=0,2 mm, and different widths of electrodes B

[1] Gierlotka S.: Poraenia prdem elektrycznym o wysokiej czstotliwoci. Elektro-Info 1-2/2008 (61).
[2] Pilawski A. (red.): Podstawy Biofizyki PZWL 1977.
[3] Huclova S., Erni D. and Froehlich J.: Modelling and validation of
dielectric properties of human skin in the MHz region focusing on
skin layer morphology and material composition. J. Phys. D: Appl.
Phys. 45 (2012) 025301 (17pp).
[4] Regtien P.P.L.: Dew-Point measurement system. Electronic
Instrumentation Laboratory, Dept. of Electrical Engineering Delft
University of Technology, 1988.
[5] Gawdzki W.: Pomiary elektryczne wielkoci nieelektrycznych.
Wydawnictwa AGH, Krakw 2010. ISBN 978-83-7464-357-3.
[6] Ansoft Maxwell Inc., Electromagnetic and Electromechanical Analysis,
Pittsburgh, Pennsylvania, 2009.

_____________________________________________________
otrzymano / received: 16.01.2012
przyjto do druku / accepted: 02.03.2012

artyku recenzowany / revised paper